੬. ਜਚ੍ਚਨ੍ਧવਗ੍ਗੋ
੧. ਆਯੁਸਙ੍ਖਾਰੋਸ੍ਸਜ੍ਜਨਸੁਤ੍ਤਂ
੫੧. ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਂ – ਏਕਂ ਸਮਯਂ ਭਗવਾ વੇਸਾਲਿਯਂ વਿਹਰਤਿ ਮਹਾવਨੇ ਕੂਟਾਗਾਰਸਾਲਾਯਂ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਪੁਬ੍ਬਣ੍ਹਸਮਯਂ ਨਿવਾਸੇਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਮਾਦਾਯ વੇਸਾਲਿਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਪਾવਿਸਿ। વੇਸਾਲਿਯਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਿਤ੍વਾ ਪਚ੍ਛਾਭਤ੍ਤਂ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਪਟਿਕ੍ਕਨ੍ਤੋ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਗਣ੍ਹਾਹਿ, ਆਨਨ੍ਦ, ਨਿਸੀਦਨਂ। ਯੇਨ ਚਾਪਾਲਂ ਪਾવਾਲਂ (ਸ੍ਯਾ॰) ਚੇਤਿਯਂ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਸ੍ਸਾਮ ਦਿવਾવਿਹਾਰਾਯਾ’’ਤਿ।
‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਭਗવਤੋ ਪਟਿਸ੍ਸੁਤ੍વਾ ਨਿਸੀਦਨਂ ਆਦਾਯ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਪਿਟ੍ਠਿਤੋ ਪਿਟ੍ਠਿਤੋ ਅਨੁਬਨ੍ਧਿ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਯੇਨ ਚਾਪਾਲਂ ਚੇਤਿਯਂ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤੇ ਆਸਨੇ ਨਿਸੀਦਿ। ਨਿਸਜ੍ਜ ਖੋ ਭਗવਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ –
‘‘ਰਮਣੀਯਾ, ਆਨਨ੍ਦ, વੇਸਾਲੀ; ਰਮਣੀਯਂ ਉਦੇਨਂ ਚੇਤਿਯਂ; ਰਮਣੀਯਂ ਗੋਤਮਕਂ ਚੇਤਿਯਂ; ਰਮਣੀਯਂ ਸਤ੍ਤਮ੍ਬਂ ਚੇਤਿਯਂ; ਰਮਣੀਯਂ ਬਹੁਪੁਤ੍ਤਂ ਚੇਤਿਯਂ; ਰਮਣੀਯਂ ਸਾਰਨ੍ਦਦਂ ਚੇਤਿਯਂ; ਰਮਣੀਯਂ ਚਾਪਾਲਂ ਚੇਤਿਯਂ। ਯਸ੍ਸ ਕਸ੍ਸਚਿ, ਆਨਨ੍ਦ , ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਇਦ੍ਧਿਪਾਦਾ ਭਾવਿਤਾ ਬਹੁਲੀਕਤਾ ਯਾਨੀਕਤਾ વਤ੍ਥੁਕਤਾ ਅਨੁਟ੍ਠਿਤਾ ਪਰਿਚਿਤਾ ਸੁਸਮਾਰਦ੍ਧਾ, ਸੋ ਆਕਙ੍ਖਮਾਨੋ ( ) (ਆਨਨ੍ਦ) (ਕ॰) ਕਪ੍ਪਂ વਾ ਤਿਟ੍ਠੇਯ੍ਯ ਕਪ੍ਪਾવਸੇਸਂ વਾ। ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਇਦ੍ਧਿਪਾਦਾ ਭਾવਿਤਾ ਬਹੁਲੀਕਤਾ ਯਾਨੀਕਤਾ વਤ੍ਥੁਕਤਾ ਅਨੁਟ੍ਠਿਤਾ ਪਰਿਚਿਤਾ ਸੁਸਮਾਰਦ੍ਧਾ। ਆਕਙ੍ਖਮਾਨੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਤਥਾਗਤੋ ਕਪ੍ਪਂ વਾ ਤਿਟ੍ਠੇਯ੍ਯ ਕਪ੍ਪਾવਸੇਸਂ વਾ’’ਤਿ।
ਏવਮ੍ਪਿ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਭਗવਤਾ ਓਲ਼ਾਰਿਕੇ ਨਿਮਿਤ੍ਤੇ ਕਯਿਰਮਾਨੇ, ਓਲ਼ਾਰਿਕੇ ਓਭਾਸੇ ਕਯਿਰਮਾਨੇ, ਨਾਸਕ੍ਖਿ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਿਤੁਂ; ਨ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਯਾਚਿ – ‘‘ਤਿਟ੍ਠਤੁ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ ਕਪ੍ਪਂ; ਤਿਟ੍ਠਤੁ ਸੁਗਤੋ ਕਪ੍ਪਂ ਬਹੁਜਨਹਿਤਾਯ ਬਹੁਜਨਸੁਖਾਯ ਲੋਕਾਨੁਕਮ੍ਪਾਯ ਅਤ੍ਥਾਯ ਹਿਤਾਯ ਸੁਖਾਯ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾਨ’’ਨ੍ਤਿ, ਯਥਾ ਤਂ ਮਾਰੇਨ ਪਰਿਯੁਟ੍ਠਿਤਚਿਤ੍ਤੋ । ਦੁਤਿਯਮ੍ਪਿ ਖੋ…ਪੇ॰… ਤਤਿਯਮ੍ਪਿ ਖੋ ਭਗવਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ –
‘‘ਰਮਣੀਯਾ, ਆਨਨ੍ਦ, વੇਸਾਲੀ; ਰਮਣੀਯਂ ਉਦੇਨਂ ਚੇਤਿਯਂ; ਰਮਣੀਯਂ ਗੋਤਮਕਂ ਚੇਤਿਯਂ; ਰਮਣੀਯਂ ਸਤ੍ਤਮ੍ਬਂ ਚੇਤਿਯਂ; ਰਮਣੀਯਂ ਬਹੁਪੁਤ੍ਤਂ ਚੇਤਿਯਂ; ਰਮਣੀਯਂ ਸਾਰਨ੍ਦਦਂ ਚੇਤਿਯਂ; ਰਮਣੀਯਂ ਚਾਪਾਲਂ ਚੇਤਿਯਂ। ਯਸ੍ਸ ਕਸ੍ਸਚਿ, ਆਨਨ੍ਦ, ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਇਦ੍ਧਿਪਾਦਾ ਭਾવਿਤਾ ਬਹੁਲੀਕਤਾ ਯਾਨੀਕਤਾ વਤ੍ਥੁਕਤਾ ਅਨੁਟ੍ਠਿਤਾ ਪਰਿਚਿਤਾ ਸੁਸਮਾਰਦ੍ਧਾ, ਸੋ ਆਕਙ੍ਖਮਾਨੋ ਕਪ੍ਪਂ વਾ ਤਿਟ੍ਠੇਯ੍ਯ ਕਪ੍ਪਾવਸੇਸਂ વਾ। ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਇਦ੍ਧਿਪਾਦਾ ਭਾવਿਤਾ ਬਹੁਲੀਕਤਾ ਯਾਨੀਕਤਾ વਤ੍ਥੁਕਤਾ ਅਨੁਟ੍ਠਿਤਾ ਪਰਿਚਿਤਾ ਸੁਸਮਾਰਦ੍ਧਾ। ਆਕਙ੍ਖਮਾਨੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਤਥਾਗਤੋ ਕਪ੍ਪਂ વਾ ਤਿਟ੍ਠੇਯ੍ਯ ਕਪ੍ਪਾવਸੇਸਂ વਾ’’ਤਿ।
ਏવਮ੍ਪਿ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਭਗવਤਾ ਓਲ਼ਾਰਿਕੇ ਨਿਮਿਤ੍ਤੇ ਕਯਿਰਮਾਨੇ, ਓਲ਼ਾਰਿਕੇ ਓਭਾਸੇ ਕਯਿਰਮਾਨੇ, ਨਾਸਕ੍ਖਿ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਿਤੁਂ; ਨ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਯਾਚਿ – ‘‘ਤਿਟ੍ਠਤੁ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ ਕਪ੍ਪਂ; ਤਿਟ੍ਠਤੁ ਸੁਗਤੋ ਕਪ੍ਪਂ ਬਹੁਜਨਹਿਤਾਯ ਬਹੁਜਨਸੁਖਾਯ ਲੋਕਾਨੁਕਮ੍ਪਾਯ ਅਤ੍ਥਾਯ ਹਿਤਾਯ ਸੁਖਾਯ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾਨ’’ਨ੍ਤਿ, ਯਥਾ ਤਂ ਮਾਰੇਨ ਪਰਿਯੁਟ੍ਠਿਤਚਿਤ੍ਤੋ।
ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਗਚ੍ਛ ਤ੍વਂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਯਸ੍ਸਦਾਨਿ ਕਾਲਂ ਮਞ੍ਞਸੀ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਭਗવਤੋ ਪਟਿਸ੍ਸੁਤ੍વਾ ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਪਦਕ੍ਖਿਣਂ ਕਤ੍વਾ ਅવਿਦੂਰੇ ਅਞ੍ਞਤਰਸ੍ਮਿਂ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲੇ ਨਿਸੀਦਿ।
ਅਥ ਖੋ ਮਾਰੋ ਪਾਪਿਮਾ, ਅਚਿਰਪਕ੍ਕਨ੍ਤੇ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤੇ ਆਨਨ੍ਦੇ, ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਠਿਤੋ ਖੋ ਮਾਰੋ ਪਾਪਿਮਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ –
‘‘ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਤੁ ਦਾਨਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ; ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਤੁ ਸੁਗਤੋ; ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਕਾਲੋ ਦਾਨਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਤੋ। ਭਾਸਿਤਾ ਖੋ ਪਨੇਸਾ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਤਾ વਾਚਾ – ‘ਨ ਤਾવਾਹਂ, ਪਾਪਿਮ, ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਿਸ੍ਸਾਮਿ ਯਾવ ਮੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਨ ਸਾવਕਾ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ વਿਯਤ੍ਤਾ વਿਨੀਤਾ વਿਸਾਰਦਾ વਿਸਾਰਦਾ ਪਤ੍ਤਯੋਗਖੇਮਾ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੮.੭੦), વਿਸਾਰਦਪ੍ਪਤ੍ਤਾ ਯੋਗਖੇਮਾ (ਸੀ॰ ਪੀ॰ ਕ॰), વਿਸਾਰਦਪ੍ਪਤ੍ਤਾ ਯੋਗਖੇਮਕਾਮਾ (ਸ੍ਯਾ॰) ਬਹੁਸ੍ਸੁਤਾ ਧਮ੍ਮਧਰਾ ਧਮ੍ਮਾਨੁਧਮ੍ਮਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨਾ ਸਾਮੀਚਿਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨਾ ਅਨੁਧਮ੍ਮਚਾਰਿਨੋ, ਸਕਂ ਆਚਰਿਯਕਂ ਉਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਆਚਿਕ੍ਖਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਦੇਸੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਞਪੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਪਟ੍ਠਪੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ વਿવਰਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ વਿਭਜਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਉਤ੍ਤਾਨੀਕਰਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਪਰਪ੍ਪવਾਦਂ ਸਹਧਮ੍ਮੇਨ ਸੁਨਿਗ੍ਗਹਿਤਂ ਨਿਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਸਪ੍ਪਾਟਿਹਾਰਿਯਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’ਤਿ। ਏਤਰਹਿ ਖੋ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ ਸਨ੍ਤਿ ਖੋ ਪਨ ਭਨ੍ਤੇ ਏਤਰਹਿ (ਸੀ॰ ਪੀ॰ ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੫.੮੨੨) ਭਿਕ੍ਖੂ ਭਗવਤੋ ਸਾવਕਾ વਿਯਤ੍ਤਾ વਿਨੀਤਾ વਿਸਾਰਦਾ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤਾ ਧਮ੍ਮਧਰਾ ਧਮ੍ਮਾਨੁਧਮ੍ਮਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨਾ ਸਾਮੀਚਿਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨਾ ਅਨੁਧਮ੍ਮਚਾਰਿਨੋ ਸਕਂ ਆਚਰਿਯਕਂ ਉਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਆਚਿਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਦੇਸੇਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਞਪੇਨ੍ਤਿ ਪਟ੍ਠਪੇਨ੍ਤਿ વਿવਰਨ੍ਤਿ વਿਭਜਨ੍ਤਿ ਉਤ੍ਤਾਨੀਕਰੋਨ੍ਤਿ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਪਰਪ੍ਪવਾਦਂ ਸਹਧਮ੍ਮੇਨ ਸੁਨਿਗ੍ਗਹਿਤਂ ਨਿਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਸਪ੍ਪਾਟਿਹਾਰਿਯਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤਿ। ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਤੁ ਦਾਨਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ; ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਤੁ ਸੁਗਤੋ; ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਕਾਲੋ ਦਾਨਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਤੋ।
‘‘ਭਾਸਿਤਾ ਖੋ ਪਨੇਸਾ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਤਾ વਾਚਾ – ‘ਨ ਤਾવਾਹਂ, ਪਾਪਿਮ, ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਿਸ੍ਸਾਮਿ ਯਾવ ਮੇ ਭਿਕ੍ਖੁਨਿਯੋ ਨ ਸਾવਿਕਾ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ વਿਯਤ੍ਤਾ વਿਨੀਤਾ વਿਸਾਰਦਾ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤਾ ਧਮ੍ਮਧਰਾ ਧਮ੍ਮਾਨੁਧਮ੍ਮਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨਾ ਸਾਮੀਚਿਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨਾ ਅਨੁਧਮ੍ਮਚਾਰਿਨਿਯੋ ਸਕਂ ਆਚਰਿਯਕਂ ਉਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਆਚਿਕ੍ਖਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਦੇਸੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਞਪੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਪਟ੍ਠਪੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ વਿવਰਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ વਿਭਜਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਉਤ੍ਤਾਨੀਕਰਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਪਰਪ੍ਪવਾਦਂ ਸਹਧਮ੍ਮੇਨ ਸੁਨਿਗ੍ਗਹਿਤਂ ਨਿਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਸਪ੍ਪਾਟਿਹਾਰਿਯਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’ਤਿ। ਏਤਰਹਿ ਖੋ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ , ਭਿਕ੍ਖੁਨਿਯੋ ਭਗવਤੋ ਸਾવਿਕਾ વਿਯਤ੍ਤਾ વਿਨੀਤਾ વਿਸਾਰਦਾ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤਾ ਧਮ੍ਮਧਰਾ ਧਮ੍ਮਾਨੁਧਮ੍ਮਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨਾ ਸਾਮੀਚਿਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨਾ ਅਨੁਧਮ੍ਮਚਾਰਿਨਿਯੋ ਸਕਂ ਆਚਰਿਯਕਂ ਉਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਆਚਿਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਦੇਸੇਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਞਪੇਨ੍ਤਿ ਪਟ੍ਠਪੇਨ੍ਤਿ વਿવਰਨ੍ਤਿ વਿਭਜਨ੍ਤਿ ਉਤ੍ਤਾਨੀਕਰੋਨ੍ਤਿ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਪਰਪ੍ਪવਾਦਂ ਸਹਧਮ੍ਮੇਨ ਸੁਨਿਗ੍ਗਹਿਤਂ ਨਿਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਸਪ੍ਪਾਟਿਹਾਰਿਯਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤਿ। ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਤੁ ਦਾਨਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ; ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਤੁ ਸੁਗਤੋ; ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਕਾਲੋ ਦਾਨਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਤੋ।
‘‘ਭਾਸਿਤਾ ਖੋ ਪਨੇਸਾ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਤਾ વਾਚਾ – ‘ਨ ਤਾવਾਹਂ, ਪਾਪਿਮ, ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਿਸ੍ਸਾਮਿ ਯਾવ ਮੇ ਉਪਾਸਕਾ ਨ ਸਾવਕਾ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ વਿਯਤ੍ਤਾ વਿਨੀਤਾ વਿਸਾਰਦਾ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤਾ ਧਮ੍ਮਧਰਾ ਧਮ੍ਮਾਨੁਧਮ੍ਮਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨਾ ਸਾਮੀਚਿਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨਾ ਅਨੁਧਮ੍ਮਚਾਰਿਨੋ ਸਕਂ ਆਚਰਿਯਕਂ ਉਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਆਚਿਕ੍ਖਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਦੇਸੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਞਪੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਪਟ੍ਠਪੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ વਿવਰਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ વਿਭਜਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਉਤ੍ਤਾਨੀਕਰਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਪਰਪ੍ਪવਾਦਂ ਸਹਧਮ੍ਮੇਨ ਸੁਨਿਗ੍ਗਹਿਤਂ ਨਿਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਸਪ੍ਪਾਟਿਹਾਰਿਯਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’ਤਿ। ਏਤਰਹਿ ਖੋ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਉਪਾਸਕਾ ਭਗવਤੋ ਸਾવਕਾ વਿਯਤ੍ਤਾ વਿਨੀਤਾ વਿਸਾਰਦਾ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤਾ ਧਮ੍ਮਧਰਾ ਧਮ੍ਮਾਨੁਧਮ੍ਮਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨਾ ਸਾਮੀਚਿਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨਾ ਅਨੁਧਮ੍ਮਚਾਰਿਨੋ ਸਕਂ ਆਚਰਿਯਕਂ ਉਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਆਚਿਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਦੇਸੇਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਞਪੇਨ੍ਤਿ ਪਟ੍ਠਪੇਨ੍ਤਿ વਿવਰਨ੍ਤਿ વਿਭਜਨ੍ਤਿ ਉਤ੍ਤਾਨੀਕਰੋਨ੍ਤਿ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਪਰਪ੍ਪવਾਦਂ ਸਹਧਮ੍ਮੇਨ ਸੁਨਿਗ੍ਗਹਿਤਂ ਨਿਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਸਪ੍ਪਾਟਿਹਾਰਿਯਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤਿ। ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਤੁ ਦਾਨਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ; ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਤੁ ਸੁਗਤੋ; ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਕਾਲੋ ਦਾਨਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਤੋ।
‘‘ਭਾਸਿਤਾ ਖੋ ਪਨੇਸਾ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਤਾ વਾਚਾ – ‘ਨ ਤਾવਾਹਂ, ਪਾਪਿਮ, ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਿਸ੍ਸਾਮਿ ਯਾવ ਮੇ ਉਪਾਸਿਕਾ ਨ ਸਾવਿਕਾ ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ વਿਯਤ੍ਤਾ વਿਨੀਤਾ વਿਸਾਰਦਾ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤਾ ਧਮ੍ਮਧਰਾ ਧਮ੍ਮਾਨੁਧਮ੍ਮਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨਾ ਸਾਮੀਚਿਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨਾ ਅਨੁਧਮ੍ਮਚਾਰਿਨਿਯੋ ਸਕਂ ਆਚਰਿਯਕਂ ਉਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਆਚਿਕ੍ਖਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਦੇਸੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਞਪੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਪਟ੍ਠਪੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ વਿવਰਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ વਿਭਜਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਉਤ੍ਤਾਨੀਕਰਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਪਰਪ੍ਪવਾਦਂ ਸਹਧਮ੍ਮੇਨ ਸੁਨਿਗ੍ਗਹਿਤਂ ਨਿਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਸਪ੍ਪਾਟਿਹਾਰਿਯਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’ਤਿ। ਏਤਰਹਿ ਖੋ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਉਪਾਸਿਕਾ ਭਗવਤੋ ਸਾવਿਕਾ વਿਯਤ੍ਤਾ વਿਨੀਤਾ વਿਸਾਰਦਾ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤਾ ਧਮ੍ਮਧਰਾ ਧਮ੍ਮਾਨੁਧਮ੍ਮਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨਾ ਸਾਮੀਚਿਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨਾ ਅਨੁਧਮ੍ਮਚਾਰਿਨਿਯੋ ਸਕਂ ਆਚਰਿਯਕਂ ਉਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਆਚਿਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਦੇਸੇਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਞਪੇਨ੍ਤਿ ਪਟ੍ਠਪੇਨ੍ਤਿ વਿવਰਨ੍ਤਿ વਿਭਜਨ੍ਤਿ ਉਤ੍ਤਾਨੀਕਰੋਨ੍ਤਿ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਪਰਪ੍ਪવਾਦਂ ਸਹਧਮ੍ਮੇਨ ਸੁਨਿਗ੍ਗਹਿਤਂ ਨਿਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਸਪ੍ਪਾਟਿਹਾਰਿਯਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤਿ। ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਤੁ ਦਾਨਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ; ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਤੁ ਸੁਗਤੋ; ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਕਾਲੋ ਦਾਨਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਤੋ।
‘‘ਭਾਸਿਤਾ ਖੋ ਪਨੇਸਾ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਤਾ વਾਚਾ – ‘ਨ ਤਾવਾਹਂ, ਪਾਪਿਮ, ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਿਸ੍ਸਾਮਿ ਯਾવ ਮੇ ਇਦਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਨ ਇਦ੍ਧਞ੍ਚੇવ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ ਫੀਤਞ੍ਚ વਿਤ੍ਥਾਰਿਕਂ ਬਾਹੁਜਞ੍ਞਂ ਪੁਥੁਭੂਤਂ ਯਾવ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸੇਹਿ ਸੁਪ੍ਪਕਾਸਿਤ’ਨ੍ਤਿ। ਏਤਰਹਿ ਖੋ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ ਤਯਿਦਂ ਭਨ੍ਤੇ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੫.੮੨੨), ਭਗવਤੋ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਇਦ੍ਧਞ੍ਚੇવ ਫੀਤਞ੍ਚ વਿਤ੍ਥਾਰਿਕਂ ਬਾਹੁਜਞ੍ਞਂ ਪੁਥੁਭੂਤਂ ਯਾવ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸੇਹਿ ਸੁਪ੍ਪਕਾਸਿਤਂ। ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਤੁ ਦਾਨਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ; ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਤੁ ਸੁਗਤੋ; ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਕਾਲੋ ਦਾਨਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਤੋ’’ਤਿ।
ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ, ਭਗવਾ ਮਾਰਂ ਪਾਪਿਮਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਅਪ੍ਪੋਸ੍ਸੁਕ੍ਕੋ ਤ੍વਂ, ਪਾਪਿਮ, ਹੋਹਿ। ਨ ਚਿਰਂ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ। ਇਤੋ ਤਿਣ੍ਣਂ ਮਾਸਾਨਂ ਅਚ੍ਚਯੇਨ ਤਥਾਗਤੋ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ।
ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਚਾਪਾਲੇ ਚੇਤਿਯੇ ਸਤੋ ਸਮ੍ਪਜਾਨੋ ਆਯੁਸਙ੍ਖਾਰਂ ਓਸ੍ਸਜ੍ਜਿ। ਓਸ੍ਸਟ੍ਠੇ ਚ ਭਗવਤਾ ਆਯੁਸਙ੍ਖਾਰੇ ਮਹਾਭੂਮਿਚਾਲੋ ਅਹੋਸਿ ਭਿਂਸਨਕੋ ਲੋਮਹਂਸੋ, ਦੇવਦੁਨ੍ਦੁਭਿਯੋ ਦੇવਦੁਦ੍ਰਭਿਯੋ (ਕ॰) ਚ ਫਲਿਂਸੁ।
ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਏਤਮਤ੍ਥਂ વਿਦਿਤ੍વਾ ਤਾਯਂ વੇਲਾਯਂ ਇਮਂ ਉਦਾਨਂ ਉਦਾਨੇਸਿ –
‘‘ਤੁਲਮਤੁਲਞ੍ਚ ਸਮ੍ਭવਂ,
ਭવਸਙ੍ਖਾਰਮવਸ੍ਸਜਿ ਮੁਨਿ।
ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਰਤੋ ਸਮਾਹਿਤੋ,
ਅਭਿਨ੍ਦਿ ਕવਚਮਿવਤ੍ਤਸਮ੍ਭવ’’ਨ੍ਤਿ॥ ਪਠਮਂ।
੨. ਸਤ੍ਤਜਟਿਲਸੁਤ੍ਤਂ
੫੨. ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਂ – ਏਕਂ ਸਮਯਂ ਭਗવਾ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ વਿਹਰਤਿ ਪੁਬ੍ਬਾਰਾਮੇ ਮਿਗਾਰਮਾਤੁਪਾਸਾਦੇ। ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਭਗવਾ ਸਾਯਨ੍ਹਸਮਯਂ ਪਟਿਸਲ੍ਲਾਨਾ વੁਟ੍ਠਿਤੋ ਬਹਿਦ੍વਾਰਕੋਟ੍ਠਕੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਰਾਜਾ ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ।
ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਸਤ੍ਤ ਚ ਜਟਿਲਾ, ਸਤ੍ਤ ਚ ਨਿਗਣ੍ਠਾ, ਸਤ੍ਤ ਚ ਅਚੇਲਕਾ, ਸਤ੍ਤ ਚ ਏਕਸਾਟਕਾ, ਸਤ੍ਤ ਚ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕਾ, ਪਰੂਲ਼੍ਹਕਚ੍ਛਨਖਲੋਮਾ ਖਾਰਿવਿવਿਧਮਾਦਾਯ ਖਾਰੀવਿਧਮਾਦਾਯ (ਕ॰ ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੨੨; ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੧.੨੮੦) ਭਗવਤੋ ਅવਿਦੂਰੇ ਅਤਿਕ੍ਕਮਨ੍ਤਿ।
ਅਦ੍ਦਸਾ ਖੋ ਰਾਜਾ ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ ਤੇ ਸਤ੍ਤ ਚ ਜਟਿਲੇ, ਸਤ੍ਤ ਚ ਨਿਗਣ੍ਠੇ, ਸਤ੍ਤ ਚ ਅਚੇਲਕੇ, ਸਤ੍ਤ ਚ ਏਕਸਾਟਕੇ, ਸਤ੍ਤ ਚ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕੇ , ਪਰੂਲ਼੍ਹਕਚ੍ਛਨਖਲੋਮੇ ਖਾਰਿવਿવਿਧਮਾਦਾਯ ਭਗવਤੋ ਅવਿਦੂਰੇ ਅਤਿਕ੍ਕਮਨ੍ਤੇ। ਦਿਸ੍વਾਨ ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਏਕਂਸਂ ਉਤ੍ਤਰਾਸਙ੍ਗਂ ਕਰਿਤ੍વਾ ਦਕ੍ਖਿਣਜਾਣੁਮਣ੍ਡਲਂ ਪਥવਿਯਂ ਪਠવਿਯਂ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਪੀ॰) ਨਿਹਨ੍ਤ੍વਾ ਯੇਨ ਤੇ ਸਤ੍ਤ ਚ ਜਟਿਲਾ, ਸਤ੍ਤ ਚ ਨਿਗਣ੍ਠਾ, ਸਤ੍ਤ ਚ ਅਚੇਲਕਾ, ਸਤ੍ਤ ਚ ਏਕਸਾਟਕਾ, ਸਤ੍ਤ ਚ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕਾ, ਤੇਨਞ੍ਜਲਿਂ ਪਣਾਮੇਤ੍વਾ ਤਿਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਨਾਮਂ ਸਾવੇਸਿ – ‘‘ਰਾਜਾਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ; ਰਾਜਾਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ; ਰਾਜਾਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ’’ਤਿ।
ਅਥ ਖੋ ਰਾਜਾ ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ ਅਚਿਰਪਕ੍ਕਨ੍ਤੇਸੁ ਤੇਸੁ ਸਤ੍ਤਸੁ ਚ ਜਟਿਲੇਸੁ, ਸਤ੍ਤਸੁ ਚ ਨਿਗਣ੍ਠੇਸੁ, ਸਤ੍ਤਸੁ ਚ ਅਚੇਲਕੇਸੁ, ਸਤ੍ਤਸੁ ਚ ਏਕਸਾਟਕੇਸੁ, ਸਤ੍ਤਸੁ ਚ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕੇਸੁ, ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਖੋ ਰਾਜਾ ਪਸੇਨਦਿ ਕੋਸਲੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਯੇ ਖੋ ਯੇ ਚ ਖੋ (ਸੀ॰), ਯੇ ਚ ਤੇ (ਸ੍ਯਾ॰), ਯੇ ਨੁ ਕੇਚਿ ਖੋ (ਪੀ॰), ਯੇ ਤੇ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੨੨), ਯੇ ਨੁ ਖੋ ਕੇਚਿ (?) ਭਨ੍ਤੇ, ਲੋਕੇ ਅਰਹਨ੍ਤੋ વਾ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗਂ વਾ ਸਮਾਪਨ੍ਨਾ ਏਤੇ ਤੇਸਂ ਅਞ੍ਞਤਰੇ’’ਤਿ ਅਞ੍ਞਤਰਾਤਿ (ਸੀ॰ ਕ॰), ਅਞ੍ਞਤਰੋਤਿ (ਸ੍ਯਾ॰ ਪੀ॰)।
‘‘ਦੁਜ੍ਜਾਨਂ ਖੋ ਏਤਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਤਯਾ ਗਿਹਿਨਾ ਕਾਮਭੋਗਿਨਾ ਪੁਤ੍ਤਸਮ੍ਬਾਧਸਯਨਂ ਅਜ੍ਝਾવਸਨ੍ਤੇਨ ਕਾਸਿਕਚਨ੍ਦਨਂ ਪਚ੍ਚਨੁਭੋਨ੍ਤੇਨ ਮਾਲਾਗਨ੍ਧવਿਲੇਪਨਂ ਧਾਰਯਨ੍ਤੇਨ ਜਾਤਰੂਪਰਜਤਂ ਸਾਦਿਯਨ੍ਤੇਨ – ਇਮੇ વਾ ਅਰਹਨ੍ਤੋ, ਇਮੇ વਾ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗਂ ਸਮਾਪਨ੍ਨਾਤਿ।
‘‘ਸਂવਾਸੇਨ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਸੀਲਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਤਞ੍ਚ ਖੋ ਦੀਘੇਨ ਅਦ੍ਧੁਨਾ ਨ ਇਤ੍ਤਰਂ ਨ ਇਤ੍ਤਰੇਨ (ਸ੍ਯਾ॰ ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਅਟ੍ਠ॰), ਮਨਸਿਕਰੋਤਾ ਨੋ ਅਮਨਸਿਕਰੋਤਾ, ਪਞ੍ਞવਤਾ ਨੋ ਦੁਪ੍ਪਞ੍ਞੇਨ। ਸਂવੋਹਾਰੇਨ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਸੋਚੇਯ੍ਯਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਤਞ੍ਚ ਖੋ ਦੀਘੇਨ ਅਦ੍ਧੁਨਾ ਨ ਇਤ੍ਤਰਂ, ਮਨਸਿਕਰੋਤਾ ਨੋ ਅਮਨਸਿਕਰੋਤਾ, ਪਞ੍ਞવਤਾ ਨੋ ਦੁਪ੍ਪਞ੍ਞੇਨ। ਆਪਦਾਸੁ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਥਾਮੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਸੋ ਚ ਖੋ ਦੀਘੇਨ ਅਦ੍ਧੁਨਾ ਨ ਇਤ੍ਤਰਂ, ਮਨਸਿਕਰੋਤਾ ਨੋ ਅਮਨਸਿਕਰੋਤਾ, ਪਞ੍ਞવਤਾ ਨੋ ਦੁਪ੍ਪਞ੍ਞੇਨ। ਸਾਕਚ੍ਛਾਯ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਪਞ੍ਞਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਸਾ ਚ ਖੋ ਦੀਘੇਨ ਅਦ੍ਧੁਨਾ ਨ ਇਤ੍ਤਰਂ, ਮਨਸਿਕਰੋਤਾ ਨੋ ਅਮਨਸਿਕਰੋਤਾ, ਪਞ੍ਞવਤਾ ਨੋ ਦੁਪ੍ਪਞ੍ਞੇਨਾ’’ਤਿ ।
‘‘ਅਚ੍ਛਰਿਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਬ੍ਭੁਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ! ਯਾવ ਸੁਭਾਸਿਤਂ ਚਿਦਂ ਸੁਭਾਸਿਤਮਿਦਂ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੨੨), ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਤਾ – ‘ਦੁਜ੍ਜਾਨਂ ਖੋ ਏਤਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਤਯਾ ਗਿਹਿਨਾ ਪੁਤ੍ਤਸਮ੍ਬਾਧਸਯਨਂ ਅਜ੍ਝਾવਸਨ੍ਤੇਨ ਕਾਸਿਕਚਨ੍ਦਨਂ ਪਚ੍ਚਨੁਭੋਨ੍ਤੇਨ ਮਾਲਾਗਨ੍ਧવਿਲੇਪਨਂ ਧਾਰਯਨ੍ਤੇਨ ਜਾਤਰੂਪਰਜਤਂ ਸਾਦਿਯਨ੍ਤੇਨ – ਇਮੇ વਾ ਅਰਹਨ੍ਤੋ, ਇਮੇ વਾ ਅਰਹਤ੍ਤਮਗ੍ਗਂ ਸਮਾਪਨ੍ਨਾਤਿ। ਸਂવਾਸੇਨ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਸੀਲਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ…ਪੇ॰… ਸਾਕਚ੍ਛਾਯ ਖੋ, ਮਹਾਰਾਜ, ਪਞ੍ਞਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਸਾ ਚ ਖੋ ਦੀਘੇਨ ਅਦ੍ਧੁਨਾ ਨ ਇਤ੍ਤਰਂ, ਮਨਸਿਕਰੋਤਾ ਨੋ ਅਮਨਸਿਕਰੋਤਾ, ਪਞ੍ਞવਤਾ ਨੋ ਦੁਪ੍ਪਞ੍ਞੇਨਾ’’’ਤਿ।
‘‘ਏਤੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਮਮ ਪੁਰਿਸਾ ਚੋਰਾ ਚਰਾ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੨੨) ਓਚਰਕਾ ਜਨਪਦਂ ਓਚਰਿਤ੍વਾ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਤੇਹਿ ਪਠਮਂ ਓਚਿਣ੍ਣਂ ਅਹਂ ਪਚ੍ਛਾ ਓਸਾਰਿਸ੍ਸਾਮਿ ਓਤਰਿਸ੍ਸਾਮਿ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਪੀ॰), ਓਯਾਯਿਸ੍ਸਾਮਿ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਅਟ੍ਠ॰), ਓਸਾਪਯਿਸ੍ਸਾਮਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੨੨)। ਇਦਾਨਿ ਤੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਤਂ ਰਜੋਜਲ੍ਲਂ ਪવਾਹੇਤ੍વਾ ਸੁਨ੍ਹਾਤਾ ਸੁવਿਲਿਤ੍ਤਾ ਕਪ੍ਪਿਤਕੇਸਮਸ੍ਸੂ ਓਦਾਤવਤ੍ਥવਸਨਾ ਪਞ੍ਚਹਿ ਕਾਮਗੁਣੇਹਿ ਸਮਪ੍ਪਿਤਾ ਸਮਙ੍ਗਿਭੂਤਾ ਪਰਿਚਾਰੇਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’’ ਚਾਰਿਯਨ੍ਤਿ (ਸ੍ਯਾ॰) ਤਿ।
ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਏਤਮਤ੍ਥਂ વਿਦਿਤ੍વਾ ਤਾਯਂ વੇਲਾਯਂ ਇਮਂ ਉਦਾਨਂ ਉਦਾਨੇਸਿ –
‘‘ਨ વਾਯਮੇਯ੍ਯ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ, ਨਾਞ੍ਞਸ੍ਸ ਪੁਰਿਸੋ ਸਿਯਾ।
ਨਾਞ੍ਞਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਜੀવੇਯ੍ਯ, ਧਮ੍ਮੇਨ ਨ વਣਿਂ વਾਣਿਂ (ਸੀ॰), વਣੀ (ਸ੍ਯਾ॰ ਪੀ॰), વਾਣਿਜਂ (ਕ॰) ਚਰੇ’’ਤਿ॥ ਦੁਤਿਯਂ।
੩. ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਣਸੁਤ੍ਤਂ
੫੩. ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਂ – ਏਕਂ ਸਮਯਂ ਭਗવਾ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ વਿਹਰਤਿ ਜੇਤવਨੇ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕਸ੍ਸ ਆਰਾਮੇ। ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਭਗવਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਨੇਕੇ ਪਾਪਕੇ ਅਕੁਸਲੇ ਧਮ੍ਮੇ ਪਹੀਨੇ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਮਾਨੋ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ, ਅਨੇਕੇ ਚ ਕੁਸਲੇ ਧਮ੍ਮੇ ਭਾવਨਾਪਾਰਿਪੂਰਿਂ ਗਤੇ।
ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਏਤਮਤ੍ਥਂ વਿਦਿਤ੍વਾ (ਸੀ॰ ਕ॰) ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਨੇਕੇ ਪਾਪਕੇ ਅਕੁਸਲੇ ਧਮ੍ਮੇ ਪਹੀਨੇ વਿਦਿਤ੍વਾ ਅਨੇਕੇ ਚ ਕੁਸਲੇ ਧਮ੍ਮੇ ਭਾવਨਾਪਾਰਿਪੂਰਿਂ ਗਤੇ ਏਤਮਤ੍ਥਂ વਿਦਿਤ੍વਾ (ਸੀ॰ ਕ॰) ਤਾਯਂ વੇਲਾਯਂ ਇਮਂ ਉਦਾਨਂ ਉਦਾਨੇਸਿ –
‘‘ਅਹੁ ਪੁਬ੍ਬੇ ਤਦਾ ਨਾਹੁ, ਨਾਹੁ ਪੁਬ੍ਬੇ ਤਦਾ ਅਹੁ।
ਨ ਚਾਹੁ ਨ ਚ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਨ ਚੇਤਰਹਿ વਿਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ॥ ਤਤਿਯਂ।
੪. ਪਠਮਨਾਨਾਤਿਤ੍ਥਿਯਸੁਤ੍ਤਂ
੫੪. ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਂ – ਏਕਂ ਸਮਯਂ ਭਗવਾ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ વਿਹਰਤਿ ਜੇਤવਨੇ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕਸ੍ਸ ਆਰਾਮੇ। ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਸਮ੍ਬਹੁਲਾ ਨਾਨਾਤਿਤ੍ਥਿਯਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕਾ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ ਪਟਿવਸਨ੍ਤਿ ਨਾਨਾਦਿਟ੍ਠਿਕਾ ਨਾਨਾਖਨ੍ਤਿਕਾ ਨਾਨਾਰੁਚਿਕਾ ਨਾਨਾਦਿਟ੍ਠਿਨਿਸ੍ਸਯਨਿਸ੍ਸਿਤਾ।
ਸਨ੍ਤੇਕੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਏવਂવਾਦਿਨੋ ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਨੋ – ‘‘ਸਸ੍ਸਤੋ ਲੋਕੋ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞ’’ਨ੍ਤਿ। ਸਨ੍ਤਿ ਪਨੇਕੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਏવਂવਾਦਿਨੋ ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਨੋ – ‘‘ਅਸਸ੍ਸਤੋ ਲੋਕੋ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞ’’ਨ੍ਤਿ। ਸਨ੍ਤੇਕੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਏવਂવਾਦਿਨੋ ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਨੋ – ‘‘ਅਨ੍ਤવਾ ਲੋਕੋ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞ’’ਨ੍ਤਿ। ਸਨ੍ਤਿ ਪਨੇਕੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਏવਂવਾਦਿਨੋ ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਨੋ – ‘‘ਅਨਨ੍ਤવਾ ਲੋਕੋ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞ’’ਨ੍ਤਿ। ਸਨ੍ਤੇਕੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਏવਂવਾਦਿਨੋ ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਨੋ – ‘‘ਤਂ ਜੀવਂ ਤਂ ਸਰੀਰਂ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞ’’ਨ੍ਤਿ। ਸਨ੍ਤਿ ਪਨੇਕੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਏવਂવਾਦਿਨੋ ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਨੋ – ‘‘ਅਞ੍ਞਂ ਜੀવਂ ਅਞ੍ਞਂ ਸਰੀਰਂ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞ’’ਨ੍ਤਿ। ਸਨ੍ਤੇਕੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਏવਂવਾਦਿਨੋ ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਨੋ – ‘‘ਹੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ ਪਰਂ ਮਰਣਾ , ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞ’’ਨ੍ਤਿ। ਸਨ੍ਤਿ ਪਨੇਕੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਏવਂવਾਦਿਨੋ ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਨੋ – ‘‘ਨ ਹੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ ਪਰਂ ਮਰਣਾ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞ’’ਨ੍ਤਿ। ਸਨ੍ਤੇਕੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਏવਂવਾਦਿਨੋ ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਨੋ – ‘‘ਹੋਤਿ ਚ ਨ ਚ ਹੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ ਪਰਂ ਮਰਣਾ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞ’’ਨ੍ਤਿ। ਸਨ੍ਤਿ ਪਨੇਕੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਏવਂવਾਦਿਨੋ ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਨੋ – ‘‘ਨੇવ ਹੋਤਿ ਨ ਨ ਹੋਤਿ ਤਥਾਗਤੋ ਪਰਂ ਮਰਣਾ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞ’’ਨ੍ਤਿ।
ਤੇ ਭਣ੍ਡਨਜਾਤਾ ਕਲਹਜਾਤਾ વਿવਾਦਾਪਨ੍ਨਾ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਮੁਖਸਤ੍ਤੀਹਿ વਿਤੁਦਨ੍ਤਾ વਿਹਰਨ੍ਤਿ – ‘‘ਏਦਿਸੋ ਧਮ੍ਮੋ, ਨੇਦਿਸੋ ਧਮ੍ਮੋ; ਨੇਦਿਸੋ ਧਮ੍ਮੋ, ਏਦਿਸੋ ਧਮ੍ਮੋ’’ਤਿ।
ਅਥ ਖੋ ਸਮ੍ਬਹੁਲਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਪੁਬ੍ਬਣ੍ਹਸਮਯਂ ਨਿવਾਸੇਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਮਾਦਾਯ ਸਾવਤ੍ਥਿਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਪਾવਿਸਿਂਸੁ। ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਿਤ੍વਾ ਪਚ੍ਛਾਭਤ੍ਤਂ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਪਟਿਕ੍ਕਨ੍ਤਾ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਂਸੁ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿਂਸੁ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨਾ ਖੋ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚੁਂ –
‘‘ਇਧ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਮ੍ਬਹੁਲਾ ਨਾਨਾਤਿਤ੍ਥਿਯਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕਾ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ ਪਟਿવਸਨ੍ਤਿ ਨਾਨਾਦਿਟ੍ਠਿਕਾ ਨਾਨਾਖਨ੍ਤਿਕਾ ਨਾਨਾਰੁਚਿਕਾ ਨਾਨਾਦਿਟ੍ਠਿਨਿਸ੍ਸਯਨਿਸ੍ਸਿਤਾ।
‘‘ਸਨ੍ਤੇਕੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਏવਂવਾਦਿਨੋ ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਨੋ – ‘ਸਸ੍ਸਤੋ ਲੋਕੋ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞ’ਨ੍ਤਿ…ਪੇ॰… ਤੇ ਭਣ੍ਡਨਜਾਤਾ ਕਲਹਜਾਤਾ વਿવਾਦਾਪਨ੍ਨਾ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਮੁਖਸਤ੍ਤੀਹਿ વਿਤੁਦਨ੍ਤਾ વਿਹਰਨ੍ਤਿ – ‘ਏਦਿਸੋ ਧਮ੍ਮੋ, ਨੇਦਿਸੋ ਧਮ੍ਮੋ; ਨੇਦਿਸੋ ਧਮ੍ਮੋ, ਏਦਿਸੋ ਧਮ੍ਮੋ’’’ ਤਿ।
‘‘ਅਞ੍ਞਤਿਤ੍ਥਿਯਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕਾ ਅਨ੍ਧਾ ਅਚਕ੍ਖੁਕਾ; ਅਤ੍ਥਂ ਨ ਜਾਨਨ੍ਤਿ, ਅਨਤ੍ਥਂ ਨ ਜਾਨਨ੍ਤਿ, ਧਮ੍ਮਂ ਨ ਜਾਨਨ੍ਤਿ, ਅਧਮ੍ਮਂ ਨ ਜਾਨਨ੍ਤਿ। ਤੇ ਅਤ੍ਥਂ ਅਜਾਨਨ੍ਤਾ ਅਨਤ੍ਥਂ ਅਜਾਨਨ੍ਤਾ ਧਮ੍ਮਂ ਅਜਾਨਨ੍ਤਾ ਅਧਮ੍ਮਂ ਅਜਾਨਨ੍ਤਾ ਭਣ੍ਡਨਜਾਤਾ ਕਲਹਜਾਤਾ વਿવਾਦਾਪਨ੍ਨਾ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਮੁਖਸਤ੍ਤੀਹਿ વਿਤੁਦਨ੍ਤਾ વਿਹਰਨ੍ਤਿ – ‘ਏਦਿਸੋ ਧਮ੍ਮੋ, ਨੇਦਿਸੋ ਧਮ੍ਮੋ; ਨੇਦਿਸੋ ਧਮ੍ਮੋ, ਏਦਿਸੋ ਧਮ੍ਮੋ’’’ਤਿ।
‘‘ਭੂਤਪੁਬ੍ਬਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਇਮਿਸ੍ਸਾਯੇવ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਾ ਅਞ੍ਞਤਰੋ ਰਾਜਾ ਅਹੋਸਿ। ਅਥ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸੋ ਰਾਜਾ ਅਞ੍ਞਤਰਂ ਪੁਰਿਸਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘ਏਹਿ ਤ੍વਂ, ਅਮ੍ਭੋ ਪੁਰਿਸ, ਯਾવਤਕਾ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਾ ਜਚ੍ਚਨ੍ਧਾ ਤੇ ਸਬ੍ਬੇ ਏਕਜ੍ਝਂ ਸਨ੍ਨਿਪਾਤੇਹੀ’ਤਿ। ‘ਏવਂ, ਦੇવਾ’ਤਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸੋ ਪੁਰਿਸੋ ਤਸ੍ਸ ਰਞ੍ਞੋ ਪਟਿਸ੍ਸੁਤ੍વਾ ਯਾવਤਕਾ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਾ ਜਚ੍ਚਨ੍ਧਾ ਤੇ ਸਬ੍ਬੇ ਗਹੇਤ੍વਾ ਯੇਨ ਸੋ ਰਾਜਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਤਂ ਰਾਜਾਨਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘ਸਨ੍ਨਿਪਾਤਿਤਾ ਖੋ ਤੇ, ਦੇવ, ਯਾવਤਕਾ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਾ ਜਚ੍ਚਨ੍ਧਾ’ਤਿ । ‘ਤੇਨ ਹਿ, ਭਣੇ, ਜਚ੍ਚਨ੍ਧਾਨਂ ਹਤ੍ਥਿਂ ਦਸ੍ਸੇਹੀ’ਤਿ। ‘ਏવਂ, ਦੇવਾ’ਤਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸੋ ਪੁਰਿਸੋ ਤਸ੍ਸ ਰਞ੍ਞੋ ਪਟਿਸ੍ਸੁਤ੍વਾ ਜਚ੍ਚਨ੍ਧਾਨਂ ਹਤ੍ਥਿਂ ਦਸ੍ਸੇਸਿ।
‘‘ਏਕਚ੍ਚਾਨਂ ਜਚ੍ਚਨ੍ਧਾਨਂ ਹਤ੍ਥਿਸ੍ਸ ਸੀਸਂ ਦਸ੍ਸੇਸਿ – ‘ਏਦਿਸੋ, ਜਚ੍ਚਨ੍ਧਾ, ਹਤ੍ਥੀ’ਤਿ। ਏਕਚ੍ਚਾਨਂ ਜਚ੍ਚਨ੍ਧਾਨਂ ਹਤ੍ਥਿਸ੍ਸ ਕਣ੍ਣਂ ਦਸ੍ਸੇਸਿ – ‘ਏਦਿਸੋ, ਜਚ੍ਚਨ੍ਧਾ, ਹਤ੍ਥੀ’ਤਿ। ਏਕਚ੍ਚਾਨਂ ਜਚ੍ਚਨ੍ਧਾਨਂ ਹਤ੍ਥਿਸ੍ਸ ਦਨ੍ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਸਿ – ‘ਏਦਿਸੋ, ਜਚ੍ਚਨ੍ਧਾ, ਹਤ੍ਥੀ’ਤਿ। ਏਕਚ੍ਚਾਨਂ ਜਚ੍ਚਨ੍ਧਾਨਂ ਹਤ੍ਥਿਸ੍ਸ ਸੋਣ੍ਡਂ ਦਸ੍ਸੇਸਿ – ‘ਏਦਿਸੋ, ਜਚ੍ਚਨ੍ਧਾ, ਹਤ੍ਥੀ’ਤਿ। ਏਕਚ੍ਚਾਨਂ ਜਚ੍ਚਨ੍ਧਾਨਂ ਹਤ੍ਥਿਸ੍ਸ ਕਾਯਂ ਦਸ੍ਸੇਸਿ – ‘ਏਦਿਸੋ, ਜਚ੍ਚਨ੍ਧਾ, ਹਤ੍ਥੀ’ਤਿ। ਏਕਚ੍ਚਾਨਂ ਜਚ੍ਚਨ੍ਧਾਨਂ ਹਤ੍ਥਿਸ੍ਸ ਪਾਦਂ ਦਸ੍ਸੇਸਿ – ‘ਏਦਿਸੋ, ਜਚ੍ਚਨ੍ਧਾ, ਹਤ੍ਥੀ’ਤਿ। ਏਕਚ੍ਚਾਨਂ ਜਚ੍ਚਨ੍ਧਾਨਂ ਹਤ੍ਥਿਸ੍ਸ ਸਤ੍ਥਿਂ ਪਿਟ੍ਠਿਂ (ਸ੍ਯਾ॰) ਦਸ੍ਸੇਸਿ – ‘ਏਦਿਸੋ, ਜਚ੍ਚਨ੍ਧਾ, ਹਤ੍ਥੀ’ਤਿ। ਏਕਚ੍ਚਾਨਂ ਜਚ੍ਚਨ੍ਧਾਨਂ ਹਤ੍ਥਿਸ੍ਸ ਨਙ੍ਗੁਟ੍ਠਂ ਦਸ੍ਸੇਸਿ – ‘ਏਦਿਸੋ, ਜਚ੍ਚਨ੍ਧਾ, ਹਤ੍ਥੀ’ਤਿ। ਏਕਚ੍ਚਾਨਂ ਜਚ੍ਚਨ੍ਧਾਨਂ ਹਤ੍ਥਿਸ੍ਸ વਾਲਧਿਂ ਦਸ੍ਸੇਸਿ – ‘ਏਦਿਸੋ, ਜਚ੍ਚਨ੍ਧਾ, ਹਤ੍ਥੀ’’’ਤਿ।
‘‘ਅਥ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸੋ ਪੁਰਿਸੋ ਜਚ੍ਚਨ੍ਧਾਨਂ ਹਤ੍ਥਿਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਯੇਨ ਸੋ ਰਾਜਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਤਂ ਰਾਜਾਨਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘ਦਿਟ੍ਠੋ ਖੋ ਤੇਹਿ, ਦੇવ, ਜਚ੍ਚਨ੍ਧੇਹਿ ਹਤ੍ਥੀ; ਯਸ੍ਸ ਦਾਨਿ ਕਾਲਂ ਮਞ੍ਞਸੀ’ਤਿ।
‘‘ਅਥ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸੋ ਰਾਜਾ ਯੇਨ ਤੇ ਜਚ੍ਚਨ੍ਧਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਤੇ ਜਚ੍ਚਨ੍ਧੇ ਏਤਦવੋਚ – ‘ਦਿਟ੍ਠੋ વੋ, ਜਚ੍ਚਨ੍ਧਾ, ਹਤ੍ਥੀ’ਤਿ ? ‘ਏવਂ, ਦੇવ, ਦਿਟ੍ਠੋ ਨੋ ਹਤ੍ਥੀ’ਤਿ। ‘વਦੇਥ, ਜਚ੍ਚਨ੍ਧਾ, ਕੀਦਿਸੋ ਹਤ੍ਥੀ’ਤਿ?
‘‘ਯੇਹਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਜਚ੍ਚਨ੍ਧੇਹਿ ਹਤ੍ਥਿਸ੍ਸ ਸੀਸਂ ਦਿਟ੍ਠਂ ਅਹੋਸਿ, ਤੇ ਏવਮਾਹਂਸੁ – ‘ਏਦਿਸੋ, ਦੇવ, ਹਤ੍ਥੀ ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਕੁਮ੍ਭੋ’ਤਿ।
‘‘ਯੇਹਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਜਚ੍ਚਨ੍ਧੇਹਿ ਹਤ੍ਥਿਸ੍ਸ ਕਣ੍ਣੋ ਦਿਟ੍ਠੋ ਅਹੋਸਿ, ਤੇ ਏવਮਾਹਂਸੁ – ‘ਏਦਿਸੋ, ਦੇવ, ਹਤ੍ਥੀ ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਸੁਪ੍ਪੋ’ਤਿ।
‘‘ਯੇਹਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਜਚ੍ਚਨ੍ਧੇਹਿ ਹਤ੍ਥਿਸ੍ਸ ਦਨ੍ਤੋ ਦਿਟ੍ਠੋ ਅਹੋਸਿ, ਤੇ ਏવਮਾਹਂਸੁ – ‘ਏਦਿਸੋ, ਦੇવ, ਹਤ੍ਥੀ ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਖੀਲੋ’ਤਿ।
‘‘ਯੇਹਿ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਜਚ੍ਚਨ੍ਧੇਹਿ ਹਤ੍ਥਿਸ੍ਸ ਸੋਣ੍ਡੋ ਦਿਟ੍ਠੋ ਅਹੋਸਿ, ਤੇ ਏવਮਾਹਂਸੁ – ‘ਏਦਿਸੋ, ਦੇવ, ਹਤ੍ਥੀ ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਨਙ੍ਗਲੀਸਾ’ਤਿ।
‘‘ਯੇਹਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਜਚ੍ਚਨ੍ਧੇਹਿ ਹਤ੍ਥਿਸ੍ਸ ਕਾਯੋ ਦਿਟ੍ਠੋ ਅਹੋਸਿ, ਤੇ ਏવਮਾਹਂਸੁ – ‘ਏਦਿਸੋ, ਦੇવ, ਹਤ੍ਥੀ ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਕੋਟ੍ਠੋ’ਤਿ।
‘‘ਯੇਹਿ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਜਚ੍ਚਨ੍ਧੇਹਿ ਹਤ੍ਥਿਸ੍ਸ ਪਾਦੋ ਦਿਟ੍ਠੋ ਅਹੋਸਿ, ਤੇ ਏવਮਾਹਂਸੁ – ‘ਏਦਿਸੋ, ਦੇવ, ਹਤ੍ਥੀ ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਥੂਣੋ’ਤਿ।
‘‘ਯੇਹਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਜਚ੍ਚਨ੍ਧੇਹਿ ਹਤ੍ਥਿਸ੍ਸ ਸਤ੍ਥਿ ਦਿਟ੍ਠੋ ਪਿਟ੍ਠਿ ਦਿਟ੍ਟਾ (ਕ॰ ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਪੀ॰), ਸਤ੍ਥਿ ਦਿਟ੍ਠਾ (ਕ॰ ਸੀ॰) ਹੋਸਿ, ਤੇ ਏવਮਾਹਂਸੁ – ‘ਏਦਿਸੋ, ਦੇવ, ਹਤ੍ਥੀ ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਉਦੁਕ੍ਖਲੋ’ਤਿ।
‘‘ਯੇਹਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਜਚ੍ਚਨ੍ਧੇਹਿ ਹਤ੍ਥਿਸ੍ਸ ਨਙ੍ਗੁਟ੍ਠਂ ਦਿਟ੍ਠਂ ਅਹੋਸਿ, ਤੇ ਏવਮਾਹਂਸੁ – ‘ਏਦਿਸੋ, ਦੇવ, ਹਤ੍ਥੀ ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਮੁਸਲੋ’ਤਿ।
‘‘ਯੇਹਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਜਚ੍ਚਨ੍ਧੇਹਿ ਹਤ੍ਥਿਸ੍ਸ વਾਲਧਿ ਦਿਟ੍ਠੋ ਅਹੋਸਿ, ਤੇ ਏવਮਾਹਂਸੁ – ‘ਏਦਿਸੋ, ਦੇવ, ਹਤ੍ਥੀ ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਸਮ੍ਮਜ੍ਜਨੀ’ਤਿ।
‘‘ਤੇ ‘ਏਦਿਸੋ ਹਤ੍ਥੀ, ਨੇਦਿਸੋ ਹਤ੍ਥੀ; ਨੇਦਿਸੋ ਹਤ੍ਥੀ, ਏਦਿਸੋ ਹਤ੍ਥੀ’’’ਤਿ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਮੁਟ੍ਠੀਹਿ ਸਂਸੁਮ੍ਭਿਂਸੁ ਸਂਯੁਜ੍ਝਿਂਸੁ (ਕ॰ ਸੀ॰, ਸ੍ਯਾ॰ ਪੀ॰)। ਤੇਨ ਚ ਪਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸੋ ਰਾਜਾ ਅਤ੍ਤਮਨੋ ਅਹੋਸਿ।
‘‘ਏવਮੇવ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਞ੍ਞਤਿਤ੍ਥਿਯਾ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕਾ ਅਨ੍ਧਾ ਅਚਕ੍ਖੁਕਾ। ਤੇ ਅਤ੍ਥਂ ਨ ਜਾਨਨ੍ਤਿ ਅਨਤ੍ਥਂ ਨ ਜਾਨਨ੍ਤਿ, ਧਮ੍ਮਂ ਨ ਜਾਨਨ੍ਤਿ ਅਧਮ੍ਮਂ ਨ ਜਾਨਨ੍ਤਿ। ਤੇ ਅਤ੍ਥਂ ਅਜਾਨਨ੍ਤਾ ਅਨਤ੍ਥਂ ਅਜਾਨਨ੍ਤਾ, ਧਮ੍ਮਂ ਅਜਾਨਨ੍ਤਾ ਅਧਮ੍ਮਂ ਅਜਾਨਨ੍ਤਾ ਭਣ੍ਡਨਜਾਤਾ ਕਲਹਜਾਤਾ વਿવਾਦਾਪਨ੍ਨਾ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਮੁਖਸਤ੍ਤੀਹਿ વਿਤੁਦਨ੍ਤਾ વਿਹਰਨ੍ਤਿ – ‘ਏਦਿਸੋ ਧਮ੍ਮੋ, ਨੇਦਿਸੋ ਧਮ੍ਮੋ; ਨੇਦਿਸੋ ਧਮ੍ਮੋ, ਏਦਿਸੋ ਧਮ੍ਮੋ’’’ਤਿ।
ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਏਤਮਤ੍ਥਂ વਿਦਿਤ੍વਾ ਤਾਯਂ વੇਲਾਯਂ ਇਮਂ ਉਦਾਨਂ ਉਦਾਨੇਸਿ –
‘‘ਇਮੇਸੁ ਕਿਰ ਸਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਏਕੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ।
વਿਗ੍ਗਯ੍ਹ ਨਂ વਿવਦਨ੍ਤਿ, ਜਨਾ ਏਕਙ੍ਗਦਸ੍ਸਿਨੋ’’ਤਿ॥ ਚਤੁਤ੍ਥਂ।
੫. ਦੁਤਿਯਨਾਨਾਤਿਤ੍ਥਿਯਸੁਤ੍ਤਂ
੫੫. ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਂ – ਏਕਂ ਸਮਯਂ ਭਗવਾ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ વਿਹਰਤਿ ਜੇਤવਨੇ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕਸ੍ਸ ਆਰਾਮੇ। ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਸਮ੍ਬਹੁਲਾ ਨਾਨਾਤਿਤ੍ਥਿਯਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕਾ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ ਪਟਿવਸਨ੍ਤਿ ਨਾਨਾਦਿਟ੍ਠਿਕਾ ਨਾਨਾਖਨ੍ਤਿਕਾ ਨਾਨਾਰੁਚਿਕਾ ਨਾਨਾਦਿਟ੍ਠਿਨਿਸ੍ਸਯਨਿਸ੍ਸਿਤਾ।
ਸਨ੍ਤੇਕੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਏવਂવਾਦਿਨੋ ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਨੋ – ‘‘ਸਸ੍ਸਤੋ ਅਤ੍ਤਾ ਚ ਲੋਕੋ ਚ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞ’’ਨ੍ਤਿ। ਸਨ੍ਤਿ ਪਨੇਕੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਏવਂવਾਦਿਨੋ ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਨੋ – ‘‘ਅਸਸ੍ਸਤੋ ਅਤ੍ਤਾ ਚ ਲੋਕੋ ਚ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞ’’ਨ੍ਤਿ। ਸਨ੍ਤੇਕੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਏવਂવਾਦਿਨੋ ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਨੋ – ‘‘ਸਸ੍ਸਤੋ ਚ ਅਸਸ੍ਸਤੋ ਚ ਸਸ੍ਸਤੋ ਅਸਸ੍ਸਤੋ (ਸੀ॰) ਅਤ੍ਤਾ ਚ ਲੋਕੋ ਚ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞ’’ਨ੍ਤਿ। ਸਨ੍ਤਿ ਪਨੇਕੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਏવਂવਾਦਿਨੋ ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਨੋ – ‘‘ਨੇવ ਸਸ੍ਸਤੋ ਨਾਸਸ੍ਸਤੋ ਅਤ੍ਤਾ ਚ ਲੋਕੋ ਚ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞ’’ਨ੍ਤਿ। ਸਨ੍ਤੇਕੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਏવਂવਾਦਿਨੋ ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਨੋ – ‘‘ਸਯਂਕਤੋ ਅਤ੍ਤਾ ਚ ਲੋਕੋ ਚ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞ’’ਨ੍ਤਿ। ਸਨ੍ਤਿ ਪਨੇਕੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਏવਂવਾਦਿਨੋ ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਨੋ – ‘‘ਪਰਂਕਤੋ ਅਤ੍ਤਾ ਚ ਲੋਕੋ ਚ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞ’’ਨ੍ਤਿ। ਸਨ੍ਤੇਕੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਏવਂવਾਦਿਨੋ ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਨੋ – ‘‘ਸਯਂਕਤੋ ਚ ਪਰਂਕਤੋ ਚ ਸਯਂਕਤੋ ਪਰਂਕਤੋ (ਸੀ॰) ਅਤ੍ਤਾ ਚ ਲੋਕੋ ਚ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞ’’ਨ੍ਤਿ। ਸਨ੍ਤਿ ਪਨੇਕੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਏવਂવਾਦਿਨੋ ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਨੋ – ‘‘ਅਸਯਂਕਾਰੋ ਅਪਰਂਕਾਰੋ ਅਸਯਂਕਾਰੋ ਚ ਅਪਰਂਕਾਰੋ ਚ (ਸ੍ਯਾ॰ ਪੀ॰) ਅਧਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਅਤ੍ਤਾ ਚ ਲੋਕੋ ਚ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞ’’ਨ੍ਤਿ। ਸਨ੍ਤੇਕੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਏવਂવਾਦਿਨੋ ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਨੋ – ‘‘ਸਸ੍ਸਤਂ ਸੁਖਦੁਕ੍ਖਂ ਅਤ੍ਤਾ ਚ ਲੋਕੋ ਚ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞ’’ਨ੍ਤਿ। ਸਨ੍ਤਿ ਪਨੇਕੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਏવਂવਾਦਿਨੋ ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਨੋ – ‘‘ਅਸਸ੍ਸਤਂ ਸੁਖਦੁਕ੍ਖਂ ਅਤ੍ਤਾ ਚ ਲੋਕੋ ਚ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞ’’ਨ੍ਤਿ। ਸਨ੍ਤੇਕੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਏવਂવਾਦਿਨੋ ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਨੋ – ‘‘ਸਸ੍ਸਤਞ੍ਚ ਅਸਸ੍ਸਤਞ੍ਚ ਸਸ੍ਸਤਂ ਅਸਸ੍ਸਤਂ (ਸੀ॰) ਸੁਖਦੁਕ੍ਖਂ ਅਤ੍ਤਾ ਚ ਲੋਕੋ ਚ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞ’’ਨ੍ਤਿ। ਸਨ੍ਤਿ ਪਨੇਕੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਏવਂવਾਦਿਨੋ ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਨੋ – ‘‘ਨੇવ ਸਸ੍ਸਤਂ ਨਾਸਸ੍ਸਤਂ ਸੁਖਦੁਕ੍ਖਂ ਅਤ੍ਤਾ ਚ ਲੋਕੋ ਚ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞ’’ਨ੍ਤਿ। ਸਨ੍ਤੇਕੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਏવਂવਾਦਿਨੋ ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਨੋ – ‘‘ਸਯਂਕਤਂ ਸੁਖਦੁਕ੍ਖਂ ਅਤ੍ਤਾ ਚ ਲੋਕੋ ਚ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞ’’ਨ੍ਤਿ। ਸਨ੍ਤਿ ਪਨੇਕੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਏવਂવਾਦਿਨੋ ਏવਦਿਟ੍ਠਿਨੋ – ‘‘ਪਰਂਕਤਂ ਸੁਖਦੁਕ੍ਖਂ ਅਤ੍ਤਾ ਚ ਲੋਕੋ ਚ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞ’’ਨ੍ਤਿ। ਸਨ੍ਤੇਕੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਏવਂવਾਦਿਨੋ ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਨੋ – ‘‘ਸਯਂਕਤਞ੍ਚ ਪਰਂਕਤਞ੍ਚ ਸਯਂਕਥਂ ਪਰਂਕਤਂ (ਸੀ॰) ਸੁਖਦੁਕ੍ਖਂ ਅਤ੍ਤਾ ਚ ਲੋਕੋ ਚ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞ’’ਨ੍ਤਿ। ਸਨ੍ਤਿ ਪਨੇਕੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਏવਂવਾਦਿਨੋ ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਨੋ – ‘‘ਅਸਯਂਕਾਰਂ ਅਪਰਂਕਾਰਂ ਅਧਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਸੁਖਦੁਕ੍ਖਂ ਅਤ੍ਤਾ ਚ ਲੋਕੋ ਚ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞ’’ਨ੍ਤਿ।
ਤੇ ਭਣ੍ਡਨਜਾਤਾ ਕਲਹਜਾਤਾ વਿવਾਦਾਪਨ੍ਨਾ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਮੁਖਸਤ੍ਤੀਹਿ વਿਤੁਦਨ੍ਤਾ વਿਹਰਨ੍ਤਿ – ‘‘ਏਦਿਸੋ ਧਮ੍ਮੋ, ਨੇਦਿਸੋ ਧਮ੍ਮੋ; ਨੇਦਿਸੋ ਧਮ੍ਮੋ, ਏਦਿਸੋ ਧਮ੍ਮੋ’’ਤਿ।
ਅਥ ਖੋ ਸਮ੍ਬਹੁਲਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਪੁਬ੍ਬਣ੍ਹਸਮਯਂ ਨਿવਾਸੇਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਮਾਦਾਯ ਸਾવਤ੍ਥਿਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਪਾવਿਸਿਂਸੁ। ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਿਤ੍વਾ ਪਚ੍ਛਾਭਤ੍ਤਂ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਪਟਿਕ੍ਕਨ੍ਤਾ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਂਸੁ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿਂਸੁ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨਾ ਖੋ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚੁਂ –
‘‘ਇਧ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਮ੍ਬਹੁਲਾ ਨਾਨਾਤਿਤ੍ਥਿਯਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕਾ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ ਪਟਿવਸਨ੍ਤਿ ਨਾਨਾਦਿਟ੍ਠਿਕਾ ਨਾਨਾਖਨ੍ਤਿਕਾ ਨਾਨਾਰੁਚਿਕਾ ਨਾਨਾਦਿਟ੍ਠਿਨਿਸ੍ਸਯਨਿਸ੍ਸਿਤਾ।
‘‘ਸਨ੍ਤੇਕੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਏવਂવਾਦਿਨੋ ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਨੋ – ‘ਸਸ੍ਸਤੋ ਅਤ੍ਤਾ ਚ ਲੋਕੋ ਚ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞ’ਨ੍ਤਿ…ਪੇ॰… ਤੇ ਭਣ੍ਡਨਜਾਤਾ ਕਲਹਜਾਤਾ વਿવਾਦਾਪਨ੍ਨਾ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਮੁਖਸਤ੍ਤੀਹਿ વਿਤੁਦਨ੍ਤਾ વਿਹਰਨ੍ਤਿ – ‘ਏਦਿਸੋ ਧਮ੍ਮੋ, ਨੇਦਿਸੋ ਧਮ੍ਮੋ; ਨੇਦਿਸੋ ਧਮ੍ਮੋ, ਏਦਿਸੋ ਧਮ੍ਮੋ’’’ਤਿ।
‘‘ਅਞ੍ਞਤਿਤ੍ਥਿਯਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕਾ ਅਨ੍ਧਾ ਅਚਕ੍ਖੁਕਾ; ਅਤ੍ਥਂ ਨ ਜਾਨਨ੍ਤਿ ਅਨਤ੍ਥਂ ਨ ਜਾਨਨ੍ਤਿ, ਧਮ੍ਮਂ ਨ ਜਾਨਨ੍ਤਿ ਅਧਮ੍ਮਂ ਨ ਜਾਨਨ੍ਤਿ। ਤੇ ਅਤ੍ਥਂ ਅਜਾਨਨ੍ਤਾ ਅਨਤ੍ਥਂ ਅਜਾਨਨ੍ਤਾ, ਧਮ੍ਮਂ ਅਜਾਨਨ੍ਤਾ ਅਧਮ੍ਮਂ ਅਜਾਨਨ੍ਤਾ ਭਣ੍ਡਨਜਾਤਾ ਕਲਹਜਾਤਾ વਿવਾਦਾਪਨ੍ਨਾ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਮੁਖਸਤ੍ਤੀਹਿ વਿਤੁਦਨ੍ਤਾ વਿਹਰਨ੍ਤਿ – ‘ਏਦਿਸੋ ਧਮ੍ਮੋ, ਨੇਦਿਸੋ ਧਮ੍ਮੋ; ਨੇਦਿਸੋ ਧਮ੍ਮੋ, ਏਦਿਸੋ ਧਮ੍ਮੋ’’’ਤਿ।
ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਏਤਮਤ੍ਥਂ વਿਦਿਤ੍વਾ ਤਾਯਂ વੇਲਾਯਂ ਇਮਂ ਉਦਾਨਂ ਉਦਾਨੇਸਿ –
‘‘ਇਮੇਸੁ ਕਿਰ ਸਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਏਕੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ।
ਅਨ੍ਤਰਾવ વਿਸੀਦਨ੍ਤਿ, ਅਪ੍ਪਤ੍વਾવ ਤਮੋਗਧ’’ਨ੍ਤਿ॥ ਪਞ੍ਚਮਂ।
੬. ਤਤਿਯਨਾਨਾਤਿਤ੍ਥਿਯਸੁਤ੍ਤਂ
੫੬. ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਂ – ਏਕਂ ਸਮਯਂ ਭਗવਾ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ વਿਹਰਤਿ ਜੇਤવਨੇ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕਸ੍ਸ ਆਰਾਮੇ। ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਸਮ੍ਬਹੁਲਾ ਨਾਨਾਤਿਤ੍ਥਿਯਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕਾ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ ਪਟਿવਸਨ੍ਤਿ ਨਾਨਾਦਿਟ੍ਠਿਕਾ ਨਾਨਾਖਨ੍ਤਿਕਾ ਨਾਨਾਰੁਚਿਕਾ ਨਾਨਾਦਿਟ੍ਠਿਨਿਸ੍ਸਯਨਿਸ੍ਸਿਤਾ।
ਸਨ੍ਤੇਕੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਏવਂવਾਦਿਨੋ ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਨੋ – ‘‘ਸਸ੍ਸਤੋ ਅਤ੍ਤਾ ਚ ਲੋਕੋ ਚ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞ’’ਨ੍ਤਿ। ਸਨ੍ਤਿ ਪਨੇਕੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਏવਂવਾਦਿਨੋ ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਨੋ – ‘‘ਅਸਸ੍ਸਤੋ ਅਤ੍ਤਾ ਚ ਲੋਕੋ ਚ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞ’’ਨ੍ਤਿ। ਸਨ੍ਤੇਕੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਏવਂવਾਦਿਨੋ ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਨੋ – ‘‘ਸਸ੍ਸਤੋ ਚ ਅਸਸ੍ਸਤੋ ਚ ਅਤ੍ਤਾ ਚ ਲੋਕੋ ਚ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞ’’ਨ੍ਤਿ। ਸਨ੍ਤਿ ਪਨੇਕੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਏવਂવਾਦਿਨੋ ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਨੋ – ‘‘ਨੇવ ਸਸ੍ਸਤੋ ਨਾਸਸ੍ਸਤੋ ਅਤ੍ਤਾ ਚ ਲੋਕੋ ਚ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞ’’ਨ੍ਤਿ। ਸਨ੍ਤੇਕੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਏવਂવਾਦਿਨੋ ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਨੋ – ‘‘ਸਯਂਕਤੋ ਅਤ੍ਤਾ ਚ ਲੋਕੋ ਚ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞ’’ਨ੍ਤਿ। ਸਨ੍ਤਿ ਪਨੇਕੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਏવਂવਾਦਿਨੋ ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਨੋ – ‘‘ਪਰਂਕਤੋ ਅਤ੍ਤਾ ਚ ਲੋਕੋ ਚ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞ’’ਨ੍ਤਿ। ਸਨ੍ਤੇਕੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਏવਂવਾਦਿਨੋ ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਨੋ – ‘‘ਸਯਂਕਤੋ ਚ ਪਰਂਕਤੋ ਚ ਅਤ੍ਤਾ ਚ ਲੋਕੋ ਚ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞ’’ਨ੍ਤਿ। ਸਨ੍ਤਿ ਪਨੇਕੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਏવਂવਾਦਿਨੋ ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਨੋ – ‘‘ਅਸਯਂਕਾਰੋ ਅਪਰਂਕਾਰੋ ਅਧਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਨ੍ਨੋ ਅਤ੍ਤਾ ਚ ਲੋਕੋ ਚ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞ’’ਨ੍ਤਿ। ਸਨ੍ਤੇਕੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਏવਂવਾਦਿਨੋ ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਨੋ – ‘‘ਸਸ੍ਸਤਂ ਸੁਖਦੁਕ੍ਖਂ ਅਤ੍ਤਾ ਚ ਲੋਕੋ ਚ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞ’’ਨ੍ਤਿ। ਸਨ੍ਤਿ ਪਨੇਕੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਏવਂવਾਦਿਨੋ ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਨੋ – ‘‘ਅਸਸ੍ਸਤਂ ਸੁਖਦੁਕ੍ਖਂ ਅਤ੍ਤਾ ਚ ਲੋਕੋ ਚ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞ’’ਨ੍ਤਿ। ਸਨ੍ਤੇਕੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਏવਂવਾਦਿਨੋ ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਨੋ – ‘‘ਸਸ੍ਸਤਞ੍ਚ ਅਸਸ੍ਸਤਞ੍ਚ ਸੁਖਦੁਕ੍ਖਂ ਅਤ੍ਤਾ ਚ ਲੋਕੋ ਚ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞ’’ਨ੍ਤਿ। ਸਨ੍ਤਿ ਪਨੇਕੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਏવਂવਾਦਿਨੋ ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਨੋ – ‘‘ਨੇવ ਸਸ੍ਸਤਂ ਨਾਸਸ੍ਸਤਂ ਸੁਖਦੁਕ੍ਖਂ ਅਤ੍ਤਾ ਚ ਲੋਕੋ ਚ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞ’’ਨ੍ਤਿ। ਸਨ੍ਤੇਕੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਏવਂવਾਦਿਨੋ ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਨੋ – ‘‘ਸਯਂਕਤਂ ਸੁਖਦੁਕ੍ਖਂ ਅਤ੍ਤਾ ਚ ਲੋਕੋ ਚ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞ’’ਨ੍ਤਿ। ਸਨ੍ਤਿ ਪਨੇਕੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਏવਂવਾਦਿਨੋ ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਨੋ – ‘‘ਪਰਂਕਤਂ ਸੁਖਦੁਕ੍ਖਂ ਅਤ੍ਤਾ ਚ ਲੋਕੋ ਚ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞ’’ਨ੍ਤਿ । ਸਨ੍ਤੇਕੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਏવਂવਾਦਿਨੋ ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਨੋ – ‘‘ਸਯਂਕਤਞ੍ਚ ਪਰਂਕਤਞ੍ਚ ਸੁਖਦੁਕ੍ਖਂ ਅਤ੍ਤਾ ਚ ਲੋਕੋ ਚ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞ’’ਨ੍ਤਿ। ਸਨ੍ਤਿ ਪਨੇਕੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਏવਂવਾਦਿਨੋ ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਨੋ – ‘‘ਅਸਯਂਕਾਰਂ ਅਪਰਂਕਾਰਂ ਅਧਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਸੁਖਦੁਕ੍ਖਂ ਅਤ੍ਤਾ ਚ ਲੋਕੋ ਚ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞ’’ਨ੍ਤਿ।
ਤੇ ਭਣ੍ਡਨਜਾਤਾ ਕਲਹਜਾਤਾ વਿવਾਦਾਪਨ੍ਨਾ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਮੁਖਸਤ੍ਤੀਹਿ વਿਤੁਦਨ੍ਤਾ વਿਹਰਨ੍ਤਿ – ‘‘ਏਦਿਸੋ ਧਮ੍ਮੋ, ਨੇਦਿਸੋ ਧਮ੍ਮੋ; ਨੇਦਿਸੋ ਧਮ੍ਮੋ, ਏਦਿਸੋ ਧਮ੍ਮੋ’’ਤਿ।
ਅਥ ਖੋ ਸਮ੍ਬਹੁਲਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਪੁਬ੍ਬਣ੍ਹਸਮਯਂ ਨਿવਾਸੇਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਮਾਦਾਯ ਸਾવਤ੍ਥਿਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਪਾવਿਸਿਂਸੁ। ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਿਤ੍વਾ ਪਚ੍ਛਾਭਤ੍ਤਂ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਪਟਿਕ੍ਕਨ੍ਤਾ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਂਸੁ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿਂਸੁ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨਾ ਖੋ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚੁਂ –
‘‘ਇਧ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਮ੍ਬਹੁਲਾ ਨਾਨਾਤਿਤ੍ਥਿਯਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕਾ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ ਪਟਿવਸਨ੍ਤਿ ਨਾਨਾਦਿਟ੍ਠਿਕਾ ਨਾਨਾਖਨ੍ਤਿਕਾ ਨਾਨਾਰੁਚਿਕਾ ਨਾਨਾਦਿਟ੍ਠਿਨਿਸ੍ਸਯਨਿਸ੍ਸਿਤਾ।
‘‘ਸਨ੍ਤੇਕੇ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਏવਂવਾਦਿਨੋ ਏવਂਦਿਟ੍ਠਿਨੋ – ‘ਸਸ੍ਸਤੋ ਅਤ੍ਤਾ ਚ ਲੋਕੋ ਚ, ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞ’ਨ੍ਤਿ …ਪੇ॰… ਤੇ ਭਣ੍ਡਨਜਾਤਾ ਕਲਹਜਾਤਾ વਿવਾਦਾਪਨ੍ਨਾ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਮੁਖਸਤ੍ਤੀਹਿ વਿਤੁਦਨ੍ਤਾ વਿਹਰਨ੍ਤਿ – ‘ਏਦਿਸੋ ਧਮ੍ਮੋ, ਨੇਦਿਸੋ ਧਮ੍ਮੋ; ਨੇਦਿਸੋ ਧਮ੍ਮੋ, ਏਦਿਸੋ ਧਮ੍ਮੋ’’’ਤਿ।
‘‘ਅਞ੍ਞਤਿਤ੍ਥਿਯਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕਾ ਅਨ੍ਧਾ ਅਚਕ੍ਖੁਕਾ। ਤੇ ਅਤ੍ਥਂ ਨ ਜਾਨਨ੍ਤਿ ਅਨਤ੍ਥਂ ਨ ਜਾਨਨ੍ਤਿ, ਧਮ੍ਮਂ ਨ ਜਾਨਨ੍ਤਿ ਅਧਮ੍ਮਂ ਨ ਜਾਨਨ੍ਤਿ। ਤੇ ਅਤ੍ਥਂ ਅਜਾਨਨ੍ਤਾ ਅਨਤ੍ਥਂ ਅਜਾਨਨ੍ਤਾ, ਧਮ੍ਮਂ ਅਜਾਨਨ੍ਤਾ ਅਧਮ੍ਮਂ ਅਜਾਨਨ੍ਤਾ ਭਣ੍ਡਨਜਾਤਾ ਕਲਹਜਾਤਾ વਿવਾਦਾਪਨ੍ਨਾ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਮੁਖਸਤ੍ਤੀਹਿ વਿਤੁਦਨ੍ਤਾ વਿਹਰਨ੍ਤਿ – ‘ਏਦਿਸੋ ਧਮ੍ਮੋ, ਨੇਦਿਸੋ ਧਮ੍ਮੋ; ਨੇਦਿਸੋ ਧਮ੍ਮੋ, ਏਦਿਸੋ ਧਮ੍ਮੋ’’’ਤਿ।
ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਏਤਮਤ੍ਥਂ વਿਦਿਤ੍વਾ ਤਾਯਂ વੇਲਾਯਂ ਇਮਂ ਉਦਾਨਂ ਉਦਾਨੇਸਿ –
‘‘ਅਹਙ੍ਕਾਰਪਸੁਤਾਯਂ ਪਜਾ, ਪਰਂਕਾਰੂਪਸਂਹਿਤਾ।
ਏਤਦੇਕੇ ਨਾਬ੍ਭਞ੍ਞਂਸੁ, ਨ ਨਂ ਸਲ੍ਲਨ੍ਤਿ ਅਦ੍ਦਸੁਂ॥
‘‘ਏਤਞ੍ਚ ਸਲ੍ਲਂ ਪਟਿਕਚ੍ਚ ਪਟਿਗਚ੍ਚ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰ ਪੀ॰) ਪਸ੍ਸਤੋ।
ਅਹਂ ਕਰੋਮੀਤਿ ਨ ਤਸ੍ਸ ਹੋਤਿ।
ਪਰੋ ਕਰੋਤੀਤਿ ਨ ਤਸ੍ਸ ਹੋਤਿ॥
‘‘ਮਾਨੁਪੇਤਾ ਅਯਂ ਪਜਾ, ਮਾਨਗਨ੍ਥਾ ਮਾਨવਿਨਿਬਦ੍ਧਾ ਮਾਨવਿਨਿਬਨ੍ਧਾ (ਸੀ॰)।
ਦਿਟ੍ਠੀਸੁ ਸਾਰਮ੍ਭਕਥਾ, ਸਂਸਾਰਂ ਨਾਤਿવਤ੍ਤਤੀ’’ਤਿ॥ ਛਟ੍ਠਂ।
੭. ਸੁਭੂਤਿਸੁਤ੍ਤਂ
੫੭. ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਂ – ਏਕਂ ਸਮਯਂ ਭਗવਾ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ વਿਹਰਤਿ ਜੇਤવਨੇ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕਸ੍ਸ ਆਰਾਮੇ। ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਆਯਸ੍ਮਾ ਸੁਭੂਤਿ ਭਗવਤੋ ਅવਿਦੂਰੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ ਪਲ੍ਲਙ੍ਕਂ ਆਭੁਜਿਤ੍વਾ ਉਜੁਂ ਕਾਯਂ ਪਣਿਧਾਯ ਅવਿਤਕ੍ਕਂ ਸਮਾਧਿਂ ਸਮਾਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾ।
ਅਦ੍ਦਸਾ ਖੋ ਭਗવਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਸੁਭੂਤਿਂ ਅવਿਦੂਰੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨਂ ਪਲ੍ਲਙ੍ਕਂ ਆਭੁਜਿਤ੍વਾ ਉਜੁਂ ਕਾਯਂ ਪਣਿਧਾਯ ਅવਿਤਕ੍ਕਂ ਸਮਾਧਿਂ ਸਮਾਪਨ੍ਨਂ।
ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਏਤਮਤ੍ਥਂ વਿਦਿਤ੍વਾ ਤਾਯਂ વੇਲਾਯਂ ਇਮਂ ਉਦਾਨਂ ਉਦਾਨੇਸਿ –
‘‘ਯਸ੍ਸ વਿਤਕ੍ਕਾ વਿਧੂਪਿਤਾ,
ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਸੁવਿਕਪ੍ਪਿਤਾ ਅਸੇਸਾ।
ਤਂ ਸਙ੍ਗਮਤਿਚ੍ਚ ਅਰੂਪਸਞ੍ਞੀ,
ਚਤੁਯੋਗਾਤਿਗਤੋ ਨ ਜਾਤੁ ਮੇਤੀ’’ਤਿ ਨ ਜਾਤਿਮੇਤੀਤਿ (ਸ੍ਯਾ॰ ਪੀ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ਪਾਠਨ੍ਤਰਂ)॥ ਸਤ੍ਤਮਂ।
੮. ਗਣਿਕਾਸੁਤ੍ਤਂ
੫੮. ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਂ – ਏਕਂ ਸਮਯਂ ਭਗવਾ ਰਾਜਗਹੇ વਿਹਰਤਿ વੇਲ਼ੁવਨੇ ਕਲਨ੍ਦਕਨਿવਾਪੇ। ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਰਾਜਗਹੇ ਦ੍વੇ ਪੂਗਾ ਅਞ੍ਞਤਰਿਸ੍ਸਾ ਗਣਿਕਾਯ ਸਾਰਤ੍ਤਾ ਹੋਨ੍ਤਿ ਪਟਿਬਦ੍ਧਚਿਤ੍ਤਾ; ਭਣ੍ਡਨਜਾਤਾ ਕਲਹਜਾਤਾ વਿવਾਦਾਪਨ੍ਨਾ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਪਾਣੀਹਿਪਿ ਉਪਕ੍ਕਮਨ੍ਤਿ , ਲੇਡ੍ਡੂਹਿਪਿ ਉਪਕ੍ਕਮਨ੍ਤਿ , ਦਣ੍ਡੇਹਿਪਿ ਉਪਕ੍ਕਮਨ੍ਤਿ, ਸਤ੍ਥੇਹਿਪਿ ਉਪਕ੍ਕਮਨ੍ਤਿ। ਤੇ ਤਤ੍ਥ ਮਰਣਮ੍ਪਿ ਨਿਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ਮਰਣਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਦੁਕ੍ਖਂ।
ਅਥ ਖੋ ਸਮ੍ਬਹੁਲਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਪੁਬ੍ਬਣ੍ਹਸਮਯਂ ਨਿવਾਸੇਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਮਾਦਾਯ ਰਾਜਗਹਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਪਾવਿਸਿਂਸੁ। ਰਾਜਗਹੇ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਿਤ੍વਾ ਪਚ੍ਛਾਭਤ੍ਤਂ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਪਟਿਕ੍ਕਨ੍ਤਾ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਂਸੁ ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿਂਸੁ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨਾ ਖੋ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚੁਂ –
‘‘ਇਧ, ਭਨ੍ਤੇ, ਰਾਜਗਹੇ ਦ੍વੇ ਪੂਗਾ ਅਞ੍ਞਤਰਿਸ੍ਸਾ ਗਣਿਕਾਯ ਸਾਰਤ੍ਤਾ ਪਟਿਬਦ੍ਧਚਿਤ੍ਤਾ; ਭਣ੍ਡਨਜਾਤਾ ਕਲਹਜਾਤਾ વਿવਾਦਾਪਨ੍ਨਾ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਪਾਣੀਹਿਪਿ ਉਪਕ੍ਕਮਨ੍ਤਿ, ਲੇਡ੍ਡੂਹਿਪਿ ਉਪਕ੍ਕਮਨ੍ਤਿ, ਦਣ੍ਡੇਹਿਪਿ ਉਪਕ੍ਕਮਨ੍ਤਿ, ਸਤ੍ਥੇਹਿਪਿ ਉਪਕ੍ਕਮਨ੍ਤਿ। ਤੇ ਤਤ੍ਥ ਮਰਣਮ੍ਪਿ ਨਿਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ਮਰਣਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਦੁਕ੍ਖ’’ਨ੍ਤਿ।
ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਏਤਮਤ੍ਥਂ વਿਦਿਤ੍વਾ ਤਾਯਂ વੇਲਾਯਂ ਇਮਂ ਉਦਾਨਂ ਉਦਾਨੇਸਿ –
‘‘ਯਞ੍ਚ ਪਤ੍ਤਂ ਯਞ੍ਚ ਪਤ੍ਤਬ੍ਬਂ, ਉਭਯਮੇਤਂ ਰਜਾਨੁਕਿਣ੍ਣਂ, ਆਤੁਰਸ੍ਸਾਨੁਸਿਕ੍ਖਤੋ। ਯੇ ਚ ਸਿਕ੍ਖਾਸਾਰਾ ਸੀਲਬ੍ਬਤਂ ਜੀવਿਤਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਉਪਟ੍ਠਾਨਸਾਰਾ, ਅਯਮੇਕੋ ਅਨ੍ਤੋ। ਯੇ ਚ ਏવਂવਾਦਿਨੋ – ‘ਨਤ੍ਥਿ ਕਾਮੇਸੁ ਦੋਸੋ’ਤਿ, ਅਯਂ ਦੁਤਿਯੋ ਅਨ੍ਤੋ। ਇਚ੍ਚੇਤੇ ਉਭੋ ਅਨ੍ਤਾ ਕਟਸਿવਡ੍ਢਨਾ, ਕਟਸਿਯੋ ਦਿਟ੍ਠਿਂ વਡ੍ਢੇਨ੍ਤਿ। ਏਤੇਤੇ ਉਭੋ ਅਨ੍ਤੇ ਅਨਭਿਞ੍ਞਾਯ ਓਲੀਯਨ੍ਤਿ ਏਕੇ, ਅਤਿਧਾવਨ੍ਤਿ ਏਕੇ। ਯੇ ਚ ਖੋ ਤੇ ਅਭਿਞ੍ਞਾਯ ਤਤ੍ਰ ਚ ਨਾਹੇਸੁਂ, ਤੇਨ ਚ ਨਾਮਞ੍ਞਿਂਸੁ, વਟ੍ਟਂ ਤੇਸਂ ਨਤ੍ਥਿ ਪਞ੍ਞਾਪਨਾਯਾ’’ਤਿ। ਅਟ੍ਠਮਂ।
੯. ਉਪਾਤਿਧਾવਨ੍ਤਿਸੁਤ੍ਤਂ
੫੯. ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਂ – ਏਕਂ ਸਮਯਂ ਭਗવਾ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ વਿਹਰਤਿ ਜੇਤવਨੇ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕਸ੍ਸ ਆਰਾਮੇ। ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਭਗવਾ ਰਤ੍ਤਨ੍ਧਕਾਰਤਿਮਿਸਾਯਂ ਅਬ੍ਭੋਕਾਸੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ ਤੇਲਪ੍ਪਦੀਪੇਸੁ ਝਾਯਮਾਨੇਸੁ।
ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਸਮ੍ਬਹੁਲਾ ਅਧਿਪਾਤਕਾ ਤੇਸੁ ਤੇਲਪ੍ਪਦੀਪੇਸੁ ਆਪਾਤਪਰਿਪਾਤਂ ਅਨਯਂ ਆਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਬ੍ਯਸਨਂ ਆਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਨਤ੍ਥਿ ਸੀਹਲ਼ਪੋਤ੍ਥਕੇ, ਅਨਯਬ੍ਯਸਨਂ ਆਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਨਤ੍ਥਿ ਸੀਹਲ਼ਪੋਤ੍ਥਕੇ। ਅਦ੍ਦਸਾ ਖੋ ਭਗવਾ ਤੇ ਸਮ੍ਬਹੁਲੇ ਅਧਿਪਾਤਕੇ ਤੇਸੁ ਤੇਲਪ੍ਪਦੀਪੇਸੁ ਆਪਾਤਪਰਿਪਾਤਂ ਅਨਯਂ ਆਪਜ੍ਜਨ੍ਤੇ, ਬ੍ਯਸਨਂ ਆਪਜ੍ਜਨ੍ਤੇ, ਅਨਯਬ੍ਯਸਨਂ ਆਪਜ੍ਜਨ੍ਤੇ।
ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਏਤਮਤ੍ਥਂ વਿਦਿਤ੍વਾ ਤਾਯਂ વੇਲਾਯਂ ਇਮਂ ਉਦਾਨਂ ਉਦਾਨੇਸਿ –
‘‘ਉਪਾਤਿਧਾવਨ੍ਤਿ ਨ ਸਾਰਮੇਨ੍ਤਿ,
ਨવਂ ਨવਂ ਬਨ੍ਧਨਂ ਬ੍ਰੂਹਯਨ੍ਤਿ।
ਪਤਨ੍ਤਿ ਪਜ੍ਜੋਤਮਿવਾਧਿਪਾਤਕਾ … ਧਿਪਾਤਾ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰),
ਦਿਟ੍ਠੇ ਸੁਤੇ ਇਤਿਹੇਕੇ ਨਿવਿਟ੍ਠਾ’’ਤਿ॥ ਨવਮਂ।
੧੦. ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿਸੁਤ੍ਤਂ
੬੦. ਏવਂ ਮੇ ਸੁਤਂ – ਏਕਂ ਸਮਯਂ ਭਗવਾ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ વਿਹਰਤਿ ਜੇਤવਨੇ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕਸ੍ਸ ਆਰਾਮੇ। ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ; ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ –
‘‘ਯਾવਕੀવਞ੍ਚ, ਭਨ੍ਤੇ, ਤਥਾਗਤਾ ਲੋਕੇ ਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਅਰਹਨ੍ਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾ ਤਾવ ਅਞ੍ਞਤਿਤ੍ਥਿਯਾ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕਾ ਸਕ੍ਕਤਾ ਹੋਨ੍ਤਿ ਗਰੁਕਤਾ ਮਾਨਿਤਾ ਪੂਜਿਤਾ ਅਪਚਿਤਾ ਲਾਭਿਨੋ ਚੀવਰਪਿਣ੍ਡਪਾਤਸੇਨਾਸਨਗਿਲਾਨਪਚ੍ਚਯਭੇਸਜ੍ਜਪਰਿਕ੍ਖਾਰਾਨਂ। ਯਤੋ ਚ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਤਥਾਗਤਾ ਲੋਕੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਅਰਹਨ੍ਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾ ਅਥ ਅਞ੍ਞਤਿਤ੍ਥਿਯਾ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕਾ ਅਸਕ੍ਕਤਾ ਹੋਨ੍ਤਿ ਅਗਰੁਕਤਾ ਅਮਾਨਿਤਾ ਅਪੂਜਿਤਾ ਅਨਪਚਿਤਾ ਨ ਲਾਭਿਨੋ ਚੀવਰਪਿਣ੍ਡਪਾਤਸੇਨਾਸਨਗਿਲਾਨਪਚ੍ਚਯਭੇਸਜ੍ਜਪਰਿਕ੍ਖਾਰਾਨਂ। ਭਗવਾ ਯੇવ ਭਗવਾ ਚੇવ (ਸ੍ਯਾ॰) ਦਾਨਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਕ੍ਕਤੋ ਹੋਤਿ ਗਰੁਕਤੋ ਮਾਨਿਤੋ ਪੂਜਿਤੋ ਅਪਚਿਤੋ ਲਾਭੀ ਚੀવਰਪਿਣ੍ਡਪਾਤਸੇਨਾਸਨਗਿਲਾਨਪਚ੍ਚਯਭੇਸਜ੍ਜਪਰਿਕ੍ਖਾਰਾਨਂ, ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੋ ਚਾ’’ਤਿ।
‘‘ਏવਮੇਤਂ , ਆਨਨ੍ਦ, ਯਾવਕੀવਞ੍ਚ, ਆਨਨ੍ਦ, ਤਥਾਗਤਾ ਲੋਕੇ ਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਅਰਹਨ੍ਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾ ਤਾવ ਅਞ੍ਞਤਿਤ੍ਥਿਯਾ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕਾ ਸਕ੍ਕਤਾ ਹੋਨ੍ਤਿ ਗਰੁਕਤਾ ਮਾਨਿਤਾ ਪੂਜਿਤਾ ਅਪਚਿਤਾ ਲਾਭਿਨੋ ਚੀવਰਪਿਣ੍ਡਪਾਤਸੇਨਾਸਨਗਿਲਾਨਪਚ੍ਚਯਭੇਸਜ੍ਜਪਰਿਕ੍ਖਾਰਾਨਂ। ਯਤੋ ਚ ਖੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਤਥਾਗਤਾ ਲੋਕੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਅਰਹਨ੍ਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾ ਅਥ ਅਞ੍ਞਤਿਤ੍ਥਿਯਾ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕਾ ਅਸਕ੍ਕਤਾ ਹੋਨ੍ਤਿ ਅਗਰੁਕਤਾ ਅਮਾਨਿਤਾ ਅਪੂਜਿਤਾ ਅਨਪਚਿਤਾ ਨ ਲਾਭਿਨੋ ਚੀવਰਪਿਣ੍ਡਪਾਤਸੇਨਾਸਨਗਿਲਾਨਪਚ੍ਚਯਭੇਸਜ੍ਜਪਰਿਕ੍ਖਾਰਾਨਂ। ਤਥਾਗਤੋવ ਤਥਾਗਤੋ ਚੇવ (ਸ੍ਯਾ॰) ਦਾਨਿ ਸਕ੍ਕਤੋ ਹੋਤਿ ਗਰੁਕਤੋ ਮਾਨਿਤੋ ਪੂਜਿਤੋ ਅਪਚਿਤੋ ਲਾਭੀ ਚੀવਰਪਿਣ੍ਡਪਾਤਸੇਨਾਸਨਗਿਲਾਨਪਚ੍ਚਯਭੇਸਜ੍ਜਪਰਿਕ੍ਖਾਰਾਨਂ, ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੋ ਚਾ’’ਤਿ।
ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਏਤਮਤ੍ਥਂ વਿਦਿਤ੍વਾ ਤਾਯਂ વੇਲਾਯਂ ਇਮਂ ਉਦਾਨਂ ਉਦਾਨੇਸਿ –
‘‘ਓਭਾਸਤਿ ਤਾવ ਸੋ ਕਿਮਿ,
ਯਾવ ਨ ਉਨ੍ਨਮਤੇ ਉਗ੍ਗਮਤਿ (ਸੀ॰), ਉਨ੍ਨਮਤਿ (ਸ੍ਯਾ॰) ਪਭਙ੍ਕਰੋ।
(ਸ) ( ) ਨਤ੍ਥਿ ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਪੋਤ੍ਥਕੇਸੁ વੇਰੋਚਨਮ੍ਹਿ ਉਗ੍ਗਤੇ,
ਹਤਪ੍ਪਭੋ ਹੋਤਿ ਨ ਚਾਪਿ ਭਾਸਤਿ॥
‘‘ਏવਂ ਓਭਾਸਿਤਮੇવ ਤਕ੍ਕਿਕਾਨਂ ਤਿਤ੍ਥਿਯਾਨਂ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰ ਪੀ॰),
ਯਾવ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾ ਲੋਕੇ ਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ।
ਨ ਤਕ੍ਕਿਕਾ ਸੁਜ੍ਝਨ੍ਤਿ ਨ ਚਾਪਿ ਸਾવਕਾ,
ਦੁਦ੍ਦਿਟ੍ਠੀ ਨ ਦੁਕ੍ਖਾ ਪਮੁਚ੍ਚਰੇ’’ਤਿ॥ ਦਸਮਂ।
ਤਸ੍ਸੁਦ੍ਦਾਨਂ –
ਆਯੁਜਟਿਲવੇਕ੍ਖਣਾ, ਤਯੋ ਤਿਤ੍ਥਿਯਾ ਸੁਭੂਤਿ।
ਗਣਿਕਾ ਉਪਾਤਿ ਨવਮੋ, ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਚ ਤੇ ਦਸਾਤਿ॥
ਜਚ੍ਚਨ੍ਧવਗ੍ਗੋ ਛਟ੍ਠੋ ਨਿਟ੍ਠਿਤੋ।