੪. ਅਟ੍ਠਕવਗ੍ਗੋ
੧. ਕਾਮਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
੭੭੩. ਕਾਮਂ ਕਾਮਯਮਾਨਸ੍ਸਾਤਿ ਕਾਮਸੁਤ੍ਤਂ। ਕਾ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ? ਭਗવਤਿ ਕਿਰ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ વਿਹਰਨ੍ਤੇ ਅਞ੍ਞਤਰੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਾ ਜੇਤવਨਸ੍ਸ ਚ ਅਨ੍ਤਰੇ ਅਚਿਰવਤੀਨਦੀਤੀਰੇ ‘‘ਯવਂ વਪਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਖੇਤ੍ਤਂ ਕਸਤਿ। ਭਗવਾ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਪਰਿવੁਤੋ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਪવਿਸਨ੍ਤੋ ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਆવਜ੍ਜੇਨ੍ਤੋ ਅਦ੍ਦਸ – ‘‘ਅਸ੍ਸ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸ੍ਸ ਯવਾ વਿਨਸ੍ਸਿਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’’ਤਿ, ਪੁਨ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਆવਜ੍ਜੇਨ੍ਤੋ ਚਸ੍ਸ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲਸ੍ਸ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਂ ਅਦ੍ਦਸ। ‘‘ਕਦਾ ਪਾਪੁਣੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ ਆવਜ੍ਜੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਸਸ੍ਸੇ વਿਨਟ੍ਠੇ ਸੋਕਾਭਿਭੂਤੋ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਸੁਤ੍વਾ’’ਤਿ ਅਦ੍ਦਸ। ਤਤੋ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਸਚਾਹਂ ਤਦਾ ਏવ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਨ ਮੇ ਓવਾਦਂ ਸੋਤਬ੍ਬਂ ਮਞ੍ਞਿਸ੍ਸਤਿ। ਨਾਨਾਰੁਚਿਕਾ ਹਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ, ਹਨ੍ਦ, ਨਂ ਇਤੋ ਪਭੁਤਿਯੇવ ਸਙ੍ਗਣ੍ਹਾਮਿ, ਏવਂ ਮਯਿ ਮੁਦੁਚਿਤ੍ਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਤਦਾ ਓવਾਦਂ ਸੋਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਆਹ – ‘‘ਕਿਂ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ, ਕਰੋਸੀ’’ਤਿ। ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ‘‘ਏવਂ ਉਚ੍ਚਾਕੁਲੀਨੋ ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ ਮਯਾ ਸਦ੍ਧਿਂ ਪਟਿਸਨ੍ਥਾਰਂ ਕਰੋਤੀ’’ਤਿ ਤਾવਤਕੇਨੇવ ਭਗવਤਿ ਪਸਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ‘‘ਖੇਤ੍ਤਂ, ਭੋ ਗੋਤਮ, ਕਸਾਮਿ ਯવਂ વਪਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਅਥ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਤ੍ਥੇਰੋ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਭਗવਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਪਟਿਸਨ੍ਥਾਰਂ ਅਕਾਸਿ, ਨ ਚ ਅਹੇਤੁ ਅਪ੍ਪਚ੍ਚਯਾ ਤਥਾਗਤਾ ਏવਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ, ਹਨ੍ਦਾਹਮ੍ਪਿ ਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਪਟਿਸਨ੍ਥਾਰਂ ਕਰੋਮੀ’’ਤਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਤਥੇવ ਪਟਿਸਨ੍ਥਾਰਮਕਾਸਿ। ਏવਂ ਮਹਾਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨਤ੍ਥੇਰੋ ਸੇਸਾ ਚ ਅਸੀਤਿ ਮਹਾਸਾવਕਾ। ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਅਤੀવ ਅਤ੍ਤਮਨੋ ਅਹੋਸਿ।
ਅਥ ਭਗવਾ ਸਮ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨੇਪਿ ਸਸ੍ਸੇ ਏਕਦਿવਸਂ ਕਤਭਤ੍ਤਕਿਚ੍ਚੋ ਸਾવਤ੍ਥਿਤੋ ਜੇਤવਨਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਮਗ੍ਗਾ ਓਕ੍ਕਮ੍ਮ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਆਹ – ‘‘ਸੁਨ੍ਦਰਂ ਤੇ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ, ਯવਕ੍ਖੇਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਏવਂ, ਭੋ ਗੋਤਮ, ਸੁਨ੍ਦਰਂ, ਸਚੇ ਸਮ੍ਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਤਿ, ਤੁਮ੍ਹਾਕਮ੍ਪਿ ਸਂવਿਭਾਗਂ
ਤਤ੍ਥ ਕਾਮਨ੍ਤਿ ਮਨਾਪਿਯਰੂਪਾਦਿਤੇਭੂਮਕਧਮ੍ਮਸਙ੍ਖਾਤਂ વਤ੍ਥੁਕਾਮਂ, ਕਾਮਯਮਾਨਸ੍ਸਾਤਿ ਇਚ੍ਛਮਾਨਸ੍ਸ। ਤਸ੍ਸ ਚੇ ਤਂ ਸਮਿਜ੍ਝਤੀਤਿ ਤਸ੍ਸ ਕਾਮਯਮਾਨਸ੍ਸ ਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਤਂ ਕਾਮਸਙ੍ਖਾਤਂ વਤ੍ਥੁ ਸਮਿਜ੍ਝਤਿ ਚੇ, ਸਚੇ ਸੋ ਤਂ ਲਭਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਅਦ੍ਧਾ ਪੀਤਿਮਨੋ ਹੋਤੀਤਿ ਏਕਂਸਂ ਤੁਟ੍ਠਚਿਤ੍ਤੋ ਹੋਤਿ। ਲਦ੍ਧਾਤਿ ਲਭਿਤ੍વਾ। ਮਚ੍ਚੋਤਿ ਸਤ੍ਤੋ। ਯਦਿਚ੍ਛਤੀਤਿ ਯਂ ਇਚ੍ਛਤਿ।
੭੭੪. ਤਸ੍ਸ ਚੇ ਕਾਮਯਾਨਸ੍ਸਾਤਿ ਤਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਕਾਮੇ ਇਚ੍ਛਮਾਨਸ੍ਸ, ਕਾਮੇਨ વਾ ਯਾਯਮਾਨਸ੍ਸ। ਛਨ੍ਦਜਾਤਸ੍ਸਾਤਿ ਜਨ੍ਤੁਨੋਤਿ ਸਤ੍ਤਸ੍ਸ। ਤੇ ਕਾਮਾ ਪਰਿਹਾਯਨ੍ਤੀਤਿ ਤੇ ਕਾਮਾ ਪਰਿਹਾਯਨ੍ਤਿ ਚੇ। ਸਲ੍ਲવਿਦ੍ਧੋવ ਰੁਪ੍ਪਤੀਤਿ ਅਥ ਅਯੋਮਯਾਦਿਨਾ ਸਲ੍ਲੇਨ વਿਦ੍ਧੋ વਿਯ ਪੀਲ਼ੀਯਤਿ।
੭੭੫. ਤਤਿਯਗਾਥਾਯ ਸਙ੍ਖੇਪਤ੍ਥੋ – ਯੋ ਪਨ ਇਮੇ ਕਾਮੇ ਤਤ੍ਥ ਛਨ੍ਦਰਾਗવਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨੇਨ વਾ ਸਮੁਚ੍ਛੇਦੇਨ વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਾਦੇਨ ਸਪ੍ਪਸ੍ਸ ਸਿਰਂ ਇવ ਪਰਿવਜ੍ਜੇਤਿ। ਸੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਸਬ੍ਬਂ ਲੋਕਂ વਿਸਰਿਤ੍વਾ ਠਿਤਤ੍ਤਾ ਲੋਕੇ વਿਸਤ੍ਤਿਕਾਸਙ੍ਖਾਤਂ ਤਣ੍ਹਂ ਸਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ਸਮਤਿવਤ੍ਤਤੀਤਿ।
੭੭੬-੮. ਤਤੋ ਯੋ ਏਤਂ ਸਾਲਿਕ੍ਖੇਤ੍ਤਾਦਿਂ ਖੇਤ੍ਤਂ વਾ ਘਰવਤ੍ਥਾਦਿਂ વਤ੍ਥੁਂ વਾ ਕਹਾਪਣਸਙ੍ਖਾਤਂ ਹਿਰਞ੍ਞਂ વਾ ਗੋਅਸ੍ਸਭੇਦਂ ਗવਾਸ੍ਸਂ વਾ ਇਤ੍ਥਿਸਞ੍ਞਿਕਾ ਥਿਯੋ વਾ ਞਾਤਿਬਨ੍ਧવਾਦੀ ਬਨ੍ਧੂ વਾ ਅਞ੍ਞੇ વਾ ਮਨਾਪਿਯਰੂਪਾਦੀ ਪੁਥੁ ਕਾਮੇ ਅਨੁਗਿਜ੍ਝਤਿ, ਤਂ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਅਬਲਸਙ੍ਖਾਤਾ ਕਿਲੇਸਾ ਬਲੀਯਨ੍ਤਿ ਸਹਨ੍ਤਿ ਮਦ੍ਦਨ੍ਤਿ, ਸਦ੍ਧਾਬਲਾਦਿવਿਰਹੇਨ વਾ ਅਬਲਂ ਤਂ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਅਬਲਾ ਕਿਲੇਸਾ ਬਲੀਯਨ੍ਤਿ, ਅਬਲਤ੍ਤਾ ਬਲੀਯਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਥ ਤਂ ਕਾਮਗਿਦ੍ਧਂ ਕਾਮੇ ਰਕ੍ਖਨ੍ਤਂ ਪਰਿਸ੍ਸਯਾ ਕਾਯਦੁਚ੍ਚਰਿਤਾਦਯੋ ਚ ਅਪਾਕਟਪਰਿਸ੍ਸਯਾ ਮਦ੍ਦਨ੍ਤਿ, ਤਤੋ ਅਪਾਕਟਪਰਿਸ੍ਸਯੇਹਿ ਅਭਿਭੂਤਂ ਤਂ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਜਾਤਿਆਦਿਦੁਕ੍ਖਂ ਭਿਨ੍ਨਂ ਨਾવਂ ਉਦਕਂ વਿਯ ਅਨ੍વੇਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਕਾਯਗਤਾਸਤਿਆਦਿਭਾવਨਾਯ ਜਨ੍ਤੁ ਸਦਾ ਸਤੋ ਹੁਤ੍વਾ વਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਸਮੁਚ੍ਛੇਦવਸੇਨ ਰੂਪਾਦੀਸੁ વਤ੍ਥੁਕਾਮੇਸੁ ਸਬ੍ਬਪ੍ਪਕਾਰਮ੍ਪਿ ਕਿਲੇਸਕਾਮਂ ਪਰਿવਜ੍ਜੇਨ੍ਤੋ ਕਾਮਾਨਿ ਪਰਿવਜ੍ਜਯੇ। ਏવਂ ਤੇ ਕਾਮੇ ਪਹਾਯ ਤਪ੍ਪਹਾਨਕਰਮਗ੍ਗੇਨੇવ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧਮ੍ਪਿ ਤਰੇ ਓਘਂ ਤਰੇਯ੍ਯ ਤਰਿਤੁਂ ਸਕ੍ਕੁਣੇਯ੍ਯ। ਤਤੋ ਯਥਾ ਪੁਰਿਸੋ ਉਦਕਗਰੁਕਂ ਨਾવਂ ਸਿਞ੍ਚਿਤ੍વਾ ਲਹੁਕਾਯ ਨਾવਾਯ ਅਪ੍ਪਕਸਿਰੇਨੇવ ਪਾਰਗੂ ਭવੇਯ੍ਯ, ਪਾਰਂ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ, ਏવਮੇવ ਅਤ੍ਤਭਾવਨਾવਂ ਕਿਲੇਸੂਦਕਗਰੁਕਂ ਸਿਞ੍ਚਿਤ੍વਾ ਲਹੁਕੇਨ ਅਤ੍ਤਭਾવੇਨ ਪਾਰਗੂ ਭવੇਯ੍ਯ, ਸਬ੍ਬਧਮ੍ਮਪਾਰਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ ਗਤੋ ਭવੇਯ੍ਯ, ਅਰਹਤ੍ਤਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ ਚ, ਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸਾਯ ਨਿਬ੍ਬਾਨਧਾਤੁਯਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਤੀਤਿ ਅਰਹਤ੍ਤਨਿਕੂਟੇਨ ਦੇਸਨਂ ਨਿਟ੍ਠਾਪੇਸਿ। ਦੇਸਨਾਪਰਿਯੋਸਾਨੇ
ਪਰਮਤ੍ਥਜੋਤਿਕਾਯ ਖੁਦ੍ਦਕ-ਅਟ੍ਠਕਥਾਯ
ਸੁਤ੍ਤਨਿਪਾਤ-ਅਟ੍ਠਕਥਾਯ ਕਾਮਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
੨. ਗੁਹਟ੍ਠਕਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
੭੭੯. ਸਤ੍ਤੋ ਗੁਹਾਯਨ੍ਤਿ ਗੁਹਟ੍ਠਕਸੁਤ੍ਤਂ। ਕਾ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ? ਭਗવਤਿ ਕਿਰ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ વਿਹਰਨ੍ਤੇ ਆਯਸ੍ਮਾ ਪਿਣ੍ਡੋਲਭਾਰਦ੍વਾਜੋ ਕੋਸਮ੍ਬਿਯਂ ਗਂਙ੍ਗਾਤੀਰੇ ਆવਟ੍ਟਕਂ ਨਾਮ ਉਤੇਨਸ੍ਸ ਉਯ੍ਯਾਨਂ, ਤਤ੍ਥ ਅਗਮਾਸਿ ਸੀਤਲੇ ਪਦੇਸੇ ਦਿવਾવਿਹਾਰਂ ਨਿਸੀਦਿਤੁਕਾਮੋ। ਅਞ੍ਞਦਾਪਿ ਚਾਯਂ ਗਚ੍ਛਤੇવ ਤਤ੍ਥ ਪੁਬ੍ਬਾਸੇવਨੇਨ ਯਥਾ ਗવਮ੍ਪਤਿਤ੍ਥੇਰੋ ਤਾવਤਿਂਸਭવਨਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਨਯਮੇਤਂ વਙ੍ਗੀਸਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾਯਂ। ਸੋ ਤਤ੍ਥ ਗਙ੍ਗਾਤੀਰੇ ਸੀਤਲੇ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲੇ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਂ ਅਪ੍ਪੇਤ੍વਾ ਦਿવਾવਿਹਾਰਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਰਾਜਾਪਿ ਖੋ ਉਤੇਨੋ ਤਂ ਦਿવਸਂਯੇવ ਉਯ੍ਯਾਨਕੀਲ਼ਿਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਬਹੁਦੇવ ਦਿવਸਭਾਗਂ ਨਚ੍ਚਗੀਤਾਦੀਹਿ ਉਯ੍ਯਾਨੇ ਕੀਲ਼ਿਤ੍વਾ ਪਾਨਮਦਮਤ੍ਤੋ ਏਕਿਸ੍ਸਾ ਇਤ੍ਥਿਯਾ ਅਙ੍ਕੇ ਸੀਸਂ ਕਤ੍વਾ ਸਯਿ। ਸੇਸਿਤ੍ਥਿਯੋ ‘‘ਸੁਤ੍ਤੋ ਰਾਜਾ’’ਤਿ ਉਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ ਉਯ੍ਯਾਨੇ ਪੁਪ੍ਫਫਲਾਦੀਨਿ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਿਯੋ ਥੇਰਂ ਦਿਸ੍વਾ ਹਿਰੋਤ੍ਤਪ੍ਪਂ ਉਪਟ੍ਠਾਪੇਤ੍વਾ ‘‘ਮਾ ਸਦ੍ਦਂ ਅਕਤ੍ਥਾ’’ਤਿ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਨਿવਾਰੇਤ੍વਾ ਅਪ੍ਪਸਦ੍ਦਾ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਥੇਰਂ ਸਮ੍ਪਰਿવਾਰੇਤ੍વਾ ਨਿਸੀਦਿਂਸੁ। ਥੇਰੋ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਤੋ વੁਟ੍ਠਾਯ ਤਾਸਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਸਿ, ਤਾ ਤੁਟ੍ਠਾ ‘‘ਸਾਧੁ ਸਾਧੂ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਸੁਣਨ੍ਤਿ।
ਰਞ੍ਞੋ ਸੀਸਂ ਅਙ੍ਕੇਨਾਦਾਯ ਨਿਸਿਨ੍ਨਿਤ੍ਥੀ ‘‘ਇਮਾ ਮਂ ਓਹਾਯ ਕੀਲ਼ਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਤਾਸੁ ਇਸ੍ਸਾਪਕਤਾ ਊਰੁਂ ਚਾਲੇਤ੍વਾ ਰਾਜਾਨਂ ਪਬੋਧੇਸਿ। ਰਾਜਾ ਪਟਿਬੁਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ਇਤ੍ਥਾਗਾਰਂ ਅਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ‘‘ਕੁਹਿਂ ਇਮਾ વਸਲਿਯੋ’’ਤਿ ਆਹ। ਸਾ ਆਹ – ‘‘ਤੁਮ੍ਹੇਸੁ ਅਬਹੁਕਤਾ ‘ਸਮਣਂ ਰਮਯਿਸ੍ਸਾਮਾ’ਤਿ ਗਤਾ’’ਤਿ। ਸੋ ਕੁਦ੍ਧੋ ਥੇਰਾਭਿਮੁਖੋ ਅਗਮਾਸਿ। ਤਾ ਇਤ੍ਥਿਯੋ ਰਾਜਾਨਂ ਦਿਸ੍વਾ ਏਕਚ੍ਚਾ ਉਟ੍ਠਹਿਂਸੁ, ਏਕਚ੍ਚਾ ‘‘ਮਹਾਰਾਜ, ਪਬ੍ਬਜਿਤਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਧਮ੍ਮਂ ਸੁਣਾਮਾ’’ਤਿ ਨ ਉਟ੍ਠਹਿਂਸੁ। ਸੋ ਤੇਨ ਭਿਯ੍ਯੋਸੋਮਤ੍ਤਾਯ
ਤਤੋ
ਤਤ੍ਥ ਸਤ੍ਤੋਤਿ ਲਗ੍ਗੋ। ਗੁਹਾਯਨ੍ਤਿ ਕਾਯੇ। ਕਾਯੋ ਹਿ ਰਾਗਾਦੀਨਂ વਾਲ਼ਾਨਂ વਸਨੋਕਾਸਤੋ ‘‘ਗੁਹਾ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਬਹੁਨਾਭਿਛਨ੍ਨੋਤਿ ਬਹੁਨਾ ਰਾਗਾਦਿਕਿਲੇਸਜਾਲੇਨ ਅਭਿਚ੍ਛਨ੍ਨੋ। ਏਤੇਨ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਬਨ੍ਧਨਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ ਰਾਗਾਦਿવਸੇਨ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤੋ। ਨਰੋਤਿ ਸਤ੍ਤੋ। ਮੋਹਨਸ੍ਮਿਂ ਪਗਾਲ਼੍ਹੋਤਿ ਮੋਹਨਂ વੁਚ੍ਚਤਿ ਕਾਮਗੁਣਾ। ਏਤ੍ਥ ਹਿ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾ ਮੁਯ੍ਹਨ੍ਤਿ, ਤੇਸੁ ਅਜ੍ਝੋਗਾਲ਼੍ਹੋ ਹੁਤ੍વਾ ਦੂਰੇ વਿવੇਕਾ ਹਿ ਤਥਾવਿਧੋ ਸੋਤਿ ਸੋ ਤਥਾਰੂਪੋ ਨਰੋ ਤਿવਿਧਾਪਿ ਕਾਯવਿવੇਕਾਦਿਕਾ વਿવੇਕਾ ਦੂਰੇ ਅਨਾਸਨ੍ਨੇ। ਕਿਂਕਾਰਣਾ? ਕਾਮਾ ਹਿ ਲੋਕੇ ਨ ਹਿ ਸੁਪ੍ਪਹਾਯਾ, ਯਸ੍ਮਾ ਲੋਕੇ ਕਾਮਾ ਸੁਪ੍ਪਹਾਯਾ ਨ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ।
੭੮੦. ਏવਂ ਪਠਮਗਾਥਾਯ ‘‘ਦੂਰੇ વਿવੇਕਾ ਤਥਾવਿਧੋ’’ਤਿ ਸਾਧੇਤ੍વਾ ਪੁਨ ਤਥਾવਿਧਾਨਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਧਮ੍ਮਤਂ ਆવਿਕਰੋਨ੍ਤੋ ‘‘ਇਚ੍ਛਾਨਿਦਾਨਾ’’ਤਿ ਗਾਥਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਇਚ੍ਛਾਨਿਦਾਨਾਤਿ ਤਣ੍ਹਾਹੇਤੁਕਾ। ਭવਸਾਤਬਦ੍ਧਾਤਿ ਸੁਖવੇਦਨਾਦਿਮ੍ਹਿ ਭવਸਾਤੇ ਬਦ੍ਧਾ। ਤੇ ਦੁਪ੍ਪਮੁਞ੍ਚਾਤਿ ਤੇ ਭવਸਾਤવਤ੍ਥੁਭੂਤਾ ਨ ਹਿ ਅਞ੍ਞਮੋਕ੍ਖਾਤਿ ਅਞ੍ਞੇਨ ਚ ਮੋਚੇਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਿ। ਕਾਰਣવਚਨਂ વਾ ਏਤਂ, ਤੇ ਸਤ੍ਤਾ ਦੁਪ੍ਪਮੁਞ੍ਚਾ। ਕਸ੍ਮਾ? ਯਸ੍ਮਾ ਅਞ੍ਞੇਨ ਮੋਚੇਤਬ੍ਬਾ ਨ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਯਦਿ ਪਨ ਮੁਞ੍ਚੇਯ੍ਯੁਂ, ਸਕੇਨ ਥਾਮੇਨ ਮੁਞ੍ਚੇਯ੍ਯੁਨ੍ਤਿ ਅਯਮਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੋ। ਪਚ੍ਛਾ ਪੁਰੇ વਾਪਿ ਅਪੇਕ੍ਖਮਾਨਾਤਿ ਅਨਾਗਤੇ ਅਤੀਤੇ વਾ ਕਾਮੇ ਅਪੇਕ੍ਖਮਾਨਾ। ਇਮੇવ ਕਾਮੇ ਪੁਰਿਮੇવ ਜਪ੍ਪਨ੍ਤਿ ਇਮੇ વਾ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨੇ ਕਾਮੇ ਪੁਰਿਮੇ વਾ ਦੁવਿਧੇਪਿ ਅਤੀਤਾਨਾਗਤੇ ਬਲવਤਣ੍ਹਾਯ ਪਤ੍ਥਯਮਾਨਾ। ਇਮੇਸਞ੍ਚ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਪਦਾਨਂ ‘‘ਤੇ ਦੁਪ੍ਪਮੁਞ੍ਚਾ ਨ ਹਿ ਅਞ੍ਞਮੋਕ੍ਖਾ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਸਹ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ
੭੮੧-੨. ਏવਂ ਪਠਮਗਾਥਾਯ ‘‘ਦੂਰੇ વਿવੇਕਾ ਤਥਾવਿਧੋ’’ਤਿ ਸਾਧੇਤ੍વਾ ਦੁਤਿਯਗਾਥਾਯ ਚ ਤਥਾવਿਧਾਨਂ ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਧਮ੍ਮਤਂ ਆવਿਕਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਨੇਸਂ ਪਾਪਕਮ੍ਮਕਰਣਂ ਆવਿਕਰੋਨ੍ਤੋ ‘‘ਕਾਮੇਸੁ ਗਿਦ੍ਧਾ’’ਤਿ ਗਾਥਮਾਹ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਤੇ ਸਤ੍ਤਾ ਕਾਮੇਸੁ ਪਰਿਭੋਗਤਣ੍ਹਾਯ ਗਿਦ੍ਧਾ ਪਰਿਯੇਸਨਾਦਿਮਨੁਯੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਪਸੁਤਾ ਸਮ੍ਮੋਹਮਾਪਨ੍ਨਤ੍ਤਾ ਪਮੂਲ਼੍ਹਾ ਅવਗਮਨਤਾਯ ਮਚ੍ਛਰਿਤਾਯ ਬੁਦ੍ਧਾਦੀਨਂ વਚਨਂ ਅਨਾਦਿਯਨਤਾਯ ਚ ਅવਦਾਨਿਯਾ। ਕਾਯવਿਸਮਾਦਿਮ੍ਹਿ વਿਸਮੇ ਨਿવਿਟ੍ਠਾ ਅਨ੍ਤਕਾਲੇ ਮਰਣਦੁਕ੍ਖੂਪਨੀਤਾ ‘‘ਕਿਂਸੂ ਭવਿਸ੍ਸਾਮ ਇਤੋ ਚੁਤਾਸੇ’’ਤਿ ਪਰਿਦੇવਯਨ੍ਤੀਤਿ। ਯਸ੍ਮਾ ਏਤਦੇવ, ਤਸ੍ਮਾ ਹਿ ਸਿਕ੍ਖੇਥ…ਪੇ॰… ਮਾਹੁ ਧੀਰਾਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਸਿਕ੍ਖੇਥਾਤਿ ਤਿਸ੍ਸੋ ਸਿਕ੍ਖਾ ਆਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯ। ਇਧੇવਾਤਿ
੭੮੩. ਇਦਾਨਿ ਯੇ ਤਥਾ ਨ ਕਰੋਨ੍ਤਿ, ਤੇਸਂ ਬ੍ਯਸਨਪ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਪਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਗਾਥਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਪਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਮਂਸਚਕ੍ਖੁਆਦੀਹਿ ਪੇਕ੍ਖਾਮਿ। ਲੋਕੇਤਿ ਅਪਾਯਾਦਿਮ੍ਹਿ। ਪਰਿਫਨ੍ਦਮਾਨਨ੍ਤਿ ਇਤੋ ਚਿਤੋ ਚ ਫਨ੍ਦਮਾਨਂ। ਪਜਂ ਇਮਨ੍ਤਿ ਇਮਂ ਸਤ੍ਤਕਾਯਂ। ਤਣ੍ਹਗਤਨ੍ਤਿ ਤਣ੍ਹਾਯ ਗਤਂ ਅਭਿਭੂਤਂ, ਨਿਪਾਤਿਤਨ੍ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਭવੇਸੂਤਿ ਕਾਮਭવਾਦੀਸੁ। ਹੀਨਾ ਨਰਾਤਿ ਹੀਨਕਮ੍ਮਨ੍ਤਾ ਨਰਾ। ਮਚ੍ਚੁਮੁਖੇ ਲਪਨ੍ਤੀਤਿ ਅਨ੍ਤਕਾਲੇ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤੇ ਮਰਣਮੁਖੇ ਪਰਿਦੇવਨ੍ਤਿ। ਅવੀਤਤਣ੍ਹਾਸੇਤਿ ਅવਿਗਤਤਣ੍ਹਾ। ਭવਾਭવੇਸੂਤਿ ਕਾਮਭવਾਦੀਸੁ। ਅਥ વਾ ਭવਾਭવੇਸੂਤਿ ਭવਭવੇਸੁ, ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਭવੇਸੂਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ।
੭੮੪. ਇਦਾਨਿ ਯਸ੍ਮਾ ਅવੀਤਤਣ੍ਹਾ ਏવਂ ਫਨ੍ਦਨ੍ਤਿ ਚ ਲਪਨ੍ਤਿ ਚ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਣ੍ਹਾવਿਨਯੇ ਸਮਾਦਪੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਮਮਾਯਿਤੇ’’ਤਿ ਗਾਥਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਮਮਾਯਿਤੇਤਿ ਤਣ੍ਹਾਦਿਟ੍ਠਿਮਮਤ੍ਤੇਹਿ ‘‘ਮਮ’’ਨ੍ਤਿ ਪਰਿਗ੍ਗਹਿਤੇ વਤ੍ਥੁਸ੍ਮਿਂ। ਪਸ੍ਸਥਾਤਿ ਸੋਤਾਰੇ ਏਤਮ੍ਪੀਤਿ ਏਤਮ੍ਪਿ ਆਦੀਨવਂ। ਸੇਸਂ ਪਾਕਟਮੇવ।
੭੮੫. ਏવਮੇਤ੍ਥ ਪਠਮਗਾਥਾਯ ਅਸ੍ਸਾਦਂ, ਤਤੋ ਪਰਾਹਿ ਚਤੂਹਿ ਆਦੀਨવਞ੍ਚ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਸਉਪਾਯਂ ਨਿਸ੍ਸਰਣਂ ਨਿਸ੍ਸਰਣਾਨਿਸਂਸਞ੍ਚ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ਸਬ੍ਬਾਹਿ વਾ ਏਤਾਹਿ ਕਾਮਾਨਂ ਆਦੀਨવਂ ਓਕਾਰਂ ਸਂਕਿਲੇਸਞ੍ਚ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮੇ ਆਨਿਸਂਸਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਉਭੋਸੁ ਅਨ੍ਤੇਸੂ’’ਤਿ ਗਾਥਾਦ੍વਯਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਉਭੋਸੁ ਅਨ੍ਤੇਸੂਤਿ ਫਸ੍ਸਫਸ੍ਸਸਮੁਦਯਾਦੀਸੁ ਦ੍વੀਸੁ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦੇਸੁ। વਿਨੇਯ੍ਯ ਛਨ੍ਦਨ੍ਤਿ ਛਨ੍ਦਰਾਗਂ વਿਨੇਤ੍વਾ। ਫਸ੍ਸਂ ਪਰਿਞ੍ਞਾਯਾਤਿ ਚਕ੍ਖੁਸਮ੍ਫਸ੍ਸਾਦਿਫਸ੍ਸਂ, ਫਸ੍ਸਾਨੁਸਾਰੇਨ વਾ ਅਨਾਨੁਗਿਦ੍ਧੋਤਿ ਰੂਪਾਦੀਸੁ ਸਬ੍ਬਧਮ੍ਮੇਸੁ ਅਗਿਦ੍ਧੋ। ਯਦਤ੍ਤਗਰਹੀ ਤਦਕੁਬ੍ਬਮਾਨੋਤਿ ਯਂ ਅਤ੍ਤਨਾ ਗਰਹਤਿ, ਤਂ ਅਕੁਰੁਮਾਨੋ। ਨਲਿਪ੍ਪਤੀ ਦਿਟ੍ਠਸੁਤੇਸੁ ਧੀਰੋਤਿ ਸੋ ਏવਰੂਪੋ ਧਿਤਿਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਧੀਰੋ ਦਿਟ੍ਠੇਸੁ ਚ ਸੁਤੇਸੁ ਚ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਲੇਪਾਨਂ ਏਕੇਨਪਿ ਲੇਪੇਨ ਨ ਲਿਪ੍ਪਤਿ। ਆਕਾਸਮਿવ ਨਿਰੁਪਲਿਤ੍ਤੋ ਅਚ੍ਚਨ੍ਤવੋਦਾਨਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਹੋਤਿ।
੭੮੬. ਸਞ੍ਞਂ ਪਰਿਞ੍ਞਾਤਿ ਗਾਥਾਯ ਪਨ ਅਯਂ ਸਙ੍ਖੇਪਤ੍ਥੋ – ਨ ਕੇવਲਞ੍ਚ ਸਞ੍ਞਮ੍ਪਿ, ਸਞ੍ਞਾਨੁਸਾਰੇਨ વਾ ਪੁਬ੍ਬੇ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ ਨਾਮਰੂਪਂ ਤੀਹਿ ਪਰਿਞ੍ਞਾਹਿ ਪਰਿਜਾਨਿਤ੍વਾ ਇਮਾਯ ਪਟਿਪਦਾਯ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧਮ੍ਪਿ વਿਤਰੇਯ੍ਯ ਓਘਂ, ਤਤੋ ਸੋ ਤਿਣ੍ਣੋਘੋ ਤਣ੍ਹਾਦਿਟ੍ਠਿਪਰਿਗ੍ਗਹੇਸੁ ਤਣ੍ਹਾਦਿਟ੍ਠਿਲੇਪਪ੍ਪਹਾਨੇਨ ਨੋਪਲਿਤ੍ਤੋ ਖੀਣਾਸવਮੁਨਿ ਰਾਗਾਦਿਸਲ੍ਲਾਨਂ ਅਬ੍ਬੂਲ਼੍ਹਤ੍ਤਾ ਅਬ੍ਬੂਲ਼੍ਹਸਲ੍ਲੋ ਸਤਿવੇਪੁਲ੍ਲਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤੋ ਚਰਂ, ਪੁਬ੍ਬਭਾਗੇ વਾ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤੋ ਚਰਂ ਤੇਨ ਅਪ੍ਪਮਾਦਚਾਰੇਨ ਅਬ੍ਬੂਲ਼੍ਹਸਲ੍ਲੋ ਹੁਤ੍વਾ ਸਕਪਰਤ੍ਤਭਾવਾਦਿਭੇਦਂ ਨਾਸੀਸਤੀ ਲੋਕਮਿਮਂ ਪਰਞ੍ਚ, ਅਞ੍ਞਦਤ੍ਥੁ ਚਰਿਮਚਿਤ੍ਤਨਿਰੋਧਾ ਨਿਰੁਪਾਦਾਨੋ ਜਾਤવੇਦੋવ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਤੀਤਿ ਅਰਹਤ੍ਤਨਿਕੂਟੇਨ ਦੇਸਨਂ ਨਿਟ੍ਠਾਪੇਸਿ ਧਮ੍ਮਨੇਤ੍ਤਿਟ੍ਠਪਨਮੇવ ਕਰੋਨ੍ਤੋ, ਨ ਉਤ੍ਤਰਿਂ ਇਮਾਯ ਦੇਸਨਾਯ ਮਗ੍ਗਂ વਾ ਫਲਂ વਾ ਉਪ੍ਪਾਦੇਸਿ ਖੀਣਾਸવਸ੍ਸ ਦੇਸਿਤਤ੍ਤਾਤਿ।
ਪਰਮਤ੍ਥਜੋਤਿਕਾਯ ਖੁਦ੍ਦਕ-ਅਟ੍ਠਕਥਾਯ
ਸੁਤ੍ਤਨਿਪਾਤ-ਅਟ੍ਠਕਥਾਯ ਗੁਹਟ੍ਠਕਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
੩. ਦੁਟ੍ਠਟ੍ਠਕਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
੭੮੭. વਦਨ੍ਤਿ વੇ ਦੁਟ੍ਠਮਨਾਪੀਤਿ ਦੁਟ੍ਠਟ੍ਠਕਸੁਤ੍ਤਂ। ਕਾ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ? ਆਦਿਗਾਥਾਯ ਤਾવ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ – ਮੁਨਿਸੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਭਗવਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਚ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਲਾਭਸਕ੍ਕਾਰਂ ਅਸਹਮਾਨਾ ਤਿਤ੍ਥਿਯਾ ਸੁਨ੍ਦਰਿਂ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਿਕਂ ਉਯ੍ਯੋਜੇਸੁਂ। ਸਾ ਕਿਰ ਜਨਪਦਕਲ੍ਯਾਣੀ ਸੇਤવਤ੍ਥਪਰਿਬ੍ਬਾਜਿਕਾવ ਅਹੋਸਿ। ਸਾ ਸੁਨ੍ਹਾਤਾ ਸੁਨਿવਤ੍ਥਾ ਮਾਲਾਗਨ੍ਧવਿਲੇਪਨવਿਭੂਸਿਤਾ ਭਗવਤੋ ਧਮ੍ਮਂ ਸੁਤ੍વਾ ਸਾવਤ੍ਥਿવਾਸੀਨਂ ਜੇਤવਨਤੋ ਨਿਕ੍ਖਮਨવੇਲਾਯ ਸਾવਤ੍ਥਿਤੋ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਜੇਤવਨਾਭਿਮੁਖੀ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਮਨੁਸ੍ਸੇਹਿ ਚ ‘‘ਕੁਹਿਂ ਗਚ੍ਛਸੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤਾ ‘‘ਸਮਣਂ ਗੋਤਮਂ ਸਾવਕੇ ਚਸ੍ਸ ਰਮਯਿਤੁਂ ਗਚ੍ਛਾਮੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਜੇਤવਨਦ੍વਾਰਕੋਟ੍ਠਕੇ વਿਚਰਿਤ੍વਾ ਜੇਤવਨਦ੍વਾਰਕੋਟ੍ਠਕੇ ਪਿਦਹਿਤੇ ਨਗਰਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਪਭਾਤੇ ਪੁਨ ਜੇਤવਨਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਗਨ੍ਧਕੁਟਿਸਮੀਪੇ ਪੁਪ੍ਫਾਨਿ વਿਚਿਨਨ੍ਤੀ વਿਯ ਚਰਤਿ
ਭਗવਾ ਤਂ ਦਿવਸਂ ਪਚ੍ਚੂਸਸਮਯੇ ਬੁਦ੍ਧਚਕ੍ਖੁਨਾ ਲੋਕਂ વੋਲੋਕੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਤਿਤ੍ਥਿਯਾ ਅਜ੍ਜ ਅਯਸਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਞਤ੍વਾ ‘‘ਤੇਸਂ ਸਦ੍ਦਹਿਤ੍વਾ ਮਾਦਿਸੇ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਕੋਪੇਤ੍વਾ ਮਹਾਜਨੋ ਅਪਾਯਾਭਿਮੁਖੋ ਮਾ ਅਹੋਸੀ’’ਤਿ ਗਨ੍ਧਕੁਟਿਦ੍વਾਰਂ ਪਿਦਹਿਤ੍વਾ ਅਨ੍ਤੋਗਨ੍ਧਕੁਟਿਯਂਯੇવ ਅਚ੍ਛਿ, ਨ ਨਗਰਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਪਾવਿਸਿ। ਭਿਕ੍ਖੂ ਪਨ ਦ੍વਾਰਂ ਪਿਦਹਿਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਪੁਬ੍ਬਸਦਿਸਮੇવ ਪવਿਸਿਂਸੁ। ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਦਿਸ੍વਾ ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰੇਹਿ ਅਕ੍ਕੋਸਿਂਸੁ। ਅਥ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਭਗવਤੋ ਤਂ ਪવਤ੍ਤਿਂ ਆਰੋਚੇਤ੍વਾ ‘‘ਤਿਤ੍ਥਿਯੇਹਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਮਹਾਅਯਸੋ ਉਪ੍ਪਾਦਿਤੋ, ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਇਧ વਸਿਤੁਂ, વਿਪੁਲੋ ਜਮ੍ਬੁਦੀਪੋ, ਅਞ੍ਞਤ੍ਥ ਗਚ੍ਛਾਮਾ’’ਤਿ ਆਹ। ਤਤ੍ਥਪਿ ਅਯਸੇ ਉਟ੍ਠਿਤੇ ਕੁਹਿਂ ਗਮਿਸ੍ਸਸਿ ਆਨਨ੍ਦਾਤਿ? ‘‘ਅਞ੍ਞਂ ਨਗਰਂ ਭਗવਾ’’ਤਿ। ਅਥ ਭਗવਾ ‘‘ਆਗਮੇਹਿ, ਆਨਨ੍ਦ, ਸਤ੍ਤਾਹਮੇવਾਯਂ ਸਦ੍ਦੋ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਸਤ੍ਤਾਹਚ੍ਚਯੇਨ ਯੇਹਿ ਅਯਸੋ ‘‘વਦਨ੍ਤਿ વੇ’’ਤਿ ਇਮਂ ਗਾਥਮਭਾਸਿ।
ਤਤ੍ਥ વਦਨ੍ਤੀਤਿ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਞ੍ਚ ਉਪવਦਨ੍ਤਿ। ਦੁਟ੍ਠਮਨਾਪਿ ਏਕੇ ਅਥੋਪਿ વੇ ਸਚ੍ਚਮਨਾਤਿ ਏਕਚ੍ਚੇ ਦੁਟ੍ਠਚਿਤ੍ਤਾ, ਏਕਚ੍ਚੇ ਤਥਸਞ੍ਞਿਨੋਪਿ ਹੁਤ੍વਾ, ਤਿਤ੍ਥਿਯਾ ਦੁਟ੍ਠਚਿਤ੍ਤਾ, ਯੇ ਤੇਸਂ વਚਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਸਦ੍ਦਹਿਂਸੁ, ਤੇ ਸਚ੍ਚਮਨਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। વਾਦਞ੍ਚ ਜਾਤਨ੍ਤਿ ਏਤਂ ਅਕ੍ਕੋਸવਾਦਂ ਮੁਨਿ ਨੋ ਉਪੇਤੀਤਿ ਅਕਾਰਕਤਾਯ ਚ ਅਕੁਪ੍ਪਨਤਾਯ ਚ ਬੁਦ੍ਧਮੁਨਿ ਨ ਉਪੇਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਮੁਨੀ ਨਤ੍ਥਿ ਖਿਲੋ ਕੁਹਿਞ੍ਚੀਤਿ ਤੇਨ ਕਾਰਣੇਨ ਅਯਂ ਮੁਨਿ ਰਾਗਾਦਿਖਿਲੇਹਿ ਨਤ੍ਥਿ ਖਿਲੋ ਕੁਹਿਞ੍ਚੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
੭੮੮. ਇਮਞ੍ਚ ਗਾਥਂ વਤ੍વਾ ਭਗવਾ ਆਨਨ੍ਦਤ੍ਥੇਰਂ ਪੁਚ੍ਛਿ, ‘‘ਏવਂ ਖੁਂਸੇਤ੍વਾ વਮ੍ਭੇਤ੍વਾ વੁਚ੍ਚਮਾਨਾ ਭਿਕ੍ਖੂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਕਿਂ વਦਨ੍ਤੀ’’ਤਿ। ਨ ਕਿਞ੍ਚਿ ਭਗવਾਤਿ। ‘‘ਨ, ਆਨਨ੍ਦ, ‘ਅਹਂ ਸੀਲવਾ’ਤਿ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਤੁਣ੍ਹੀ ਭવਿਤਬ੍ਬਂ, ਲੋਕੇ ਹਿ ਨਾਭਾਸਮਾਨਂ ਜਾਨਨ੍ਤਿ ਮਿਸ੍ਸਂ ਬਾਲੇਹਿ ਪਣ੍ਡਿਤ’’ਨ੍ਤਿ વਤ੍વਾ, ‘‘ਭਿਕ੍ਖੂ, ਆਨਨ੍ਦ, ਤੇ ਮਨੁਸ੍ਸੇ ਏવਂ ਪਟਿਚੋਦੇਨ੍ਤੂ’’ਤਿ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਤ੍ਥਾਯ ‘‘ਅਭੂਤવਾਦੀ ਨਿਰਯਂ ਉਪੇਤੀ’’ਤਿ ਇਮਂ ਗਾਥਮਭਾਸਿ। ਥੇਰੋ ਤਂ ਉਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਹ – ‘‘ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਇਮਾਯ ਗਾਥਾਯ ਪਟਿਚੋਦੇਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿ। ਭਿਕ੍ਖੂ ਤਥਾ ਅਕਂਸੁ। ਪਣ੍ਡਿਤਮਨੁਸ੍ਸਾ ਤੁਣ੍ਹੀ ਅਹੇਸੁਂ। ਰਾਜਾਪਿ ਰਾਜਪੁਰਿਸੇ ਸਬ੍ਬਤੋ ਪੇਸੇਤ੍વਾ ਯੇਸਂ ਧੁਤ੍ਤਾਨਂ ਲਞ੍ਜਂ ਦਤ੍વਾ ਤਿਤ੍ਥਿਯਾ ਤਂ ਮਾਰਾਪੇਸੁਂ, ਤੇ ਗਹੇਤ੍વਾ ਨਿਗ੍ਗਯ੍ਹ ਤਂ ਪવਤ੍ਤਿਂ ਞਤ੍વਾ ਤਿਤ੍ਥਿਯੇ ਪਰਿਭਾਸਿ। ਮਨੁਸ੍ਸਾਪਿ ਤਿਤ੍ਥਿਯੇ ਦਿਸ੍વਾ ਲੇਡ੍ਡੁਨਾ ਪਹਰਨ੍ਤਿ, ਪਂਸੁਨਾ ਓਕਿਰਨ੍ਤਿ ‘‘ਭਗવਤੋ ਅਯਸਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਸੁ’’ਨ੍ਤਿ। ਆਨਨ੍ਦਤ੍ਥੇਰੋ ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਭਗવਤੋ ਆਰੋਚੇਸਿ, ਭਗવਾ ਥੇਰਸ੍ਸ ਇਮਂ ਗਾਥਮਭਾਸਿ ‘‘ਸਕਞ੍ਹਿ ਦਿਟ੍ਠਿਂ…ਪੇ॰… વਦੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ।
ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਯਾਯਂ ਦਿਟ੍ਠਿ ਤਿਤ੍ਥਿਯਜਨਸ੍ਸ ‘‘ਸੁਨ੍ਦਰਿਂ ਮਾਰੇਤ੍વਾ ਸਮਣਾਨਂ ਸਕ੍ਯਪੁਤ੍ਤਿਯਾਨਂ ਅવਣ੍ਣਂ ਪਕਾਸੇਤ੍વਾ ਏਤੇਨੁਪਾਯੇਨ ਲਦ੍ਧਂ ਸਕ੍ਕਾਰਂ ਸਾਦਿਯਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ, ਸੋ ਤਂ ਦਿਟ੍ਠਿਂ ਕਥਂ ਅਤਿਕ੍ਕਮੇਯ੍ਯ, ਅਥ ਖੋ ਸੋ ਅਯਸੋ ਤਮੇવ ਤਿਤ੍ਥਿਯਜਨਂ ਪਚ੍ਚਾਗਤੋ ਤਂ ਦਿਟ੍ਠਿਂ ਅਚ੍ਚੇਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਂ। ਯੋ વਾ ਸਸ੍ਸਤਾਦਿવਾਦੀ, ਸੋਪਿ ਸਕਂ ਦਿਟ੍ਠਿਂ ਕਥਂ ਅਚ੍ਚਯੇਯ੍ਯ ਤੇਨ ਦਿਟ੍ਠਿਚ੍ਛਨ੍ਦੇਨ ਅਨੁਨੀਤੋ ਤਾਯ ਚ ਦਿਟ੍ਠਿਰੁਚਿਯਾ ਨਿવਿਟ੍ਠੋ, ਅਪਿਚ ਖੋ ਪਨ ਸਯਂ ਸਮਤ੍ਤਾਨਿ ਪਕੁਬ੍ਬਮਾਨੋ ਅਤ੍ਤਨਾવ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਾਨਿ ਤਾਨਿ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਾਨਿ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਯਥਾ ਜਾਨੇਯ੍ਯ, ਤਥੇવ વਦੇਯ੍ਯਾਤਿ।
੭੮੯. ਅਥ ਰਾਜਾ ਸਤ੍ਤਾਹਚ੍ਚਯੇਨ ਤਂ ਕੁਣਪਂ ਛਡ੍ਡਾਪੇਤ੍વਾ ਸਾਯਨ੍ਹਸਮਯਂ ‘‘ਯੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸੀਲવਤਾਨੀ’’ਤਿ ਅવਸੇਸਗਾਥਾਯੋ ਅਭਾਸਿ।
ਤਤ੍ਥ ਸੀਲવਤਾਨੀਤਿ ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਾਦੀਨਿ ਸੀਲਾਨਿ ਆਰਞ੍ਞਿਕਾਦੀਨਿ ਧੁਤਙ੍ਗવਤਾਨਿ ਚ। ਅਨਾਨੁਪੁਟ੍ਠੋਤਿ ਅਪੁਚ੍ਛਿਤੋ। ਪਾવਾਤਿ વਦਤਿ। ਅਨਰਿਯਧਮ੍ਮਂ ਕੁਸਲਾ ਤਮਾਹੁ, ਯੋ ਆਤੁਮਾਨਂ ਸਯਮੇવ ਪਾવਾਤਿ ਯੋ ਏવਂ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਸਯਮੇવ વਦਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਤਂ વਾਦਂ ‘‘ਅਨਰਿਯਧਮ੍ਮੋ ਏਸੋ’’ਤਿ ਕੁਸਲਾ ਏવਂ ਕਥੇਨ੍ਤਿ।
੭੯੦. ਸਨ੍ਤੋਤਿ ਰਾਗਾਦਿਕਿਲੇਸવੂਪਸਮੇਨ ਸਨ੍ਤੋ, ਤਥਾ ਅਭਿਨਿਬ੍ਬੁਤਤ੍ਤੋ। ਇਤਿਹਨ੍ਤਿ ਸੀਲੇਸੁ ਅਕਤ੍ਥਮਾਨੋਤਿ ‘‘ਅਹਮਸ੍ਮਿ ਸੀਲਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਇਤਿ ਸੀਲੇਸੁ ਅਕਤ੍ਥਮਾਨੋ, ਸੀਲਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਅਤ੍ਤੂਪਨਾਯਿਕਂ વਾਚਂ ਅਭਾਸਮਾਨੋਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਤਮਰਿਯਧਮ੍ਮਂ ਕੁਸਲਾ વਦਨ੍ਤੀਤਿ ਤਸ੍ਸ ਤਂ ਅਕਤ੍ਥਨਂ ‘‘ਅਰਿਯਧਮ੍ਮੋ ਏਸੋ’’ਤਿ ਬੁਦ੍ਧਾਦਯੋ ਖਨ੍ਧਾਦਿਕੁਸਲਾ વਦਨ੍ਤਿ। ਯਸ੍ਸੁਸ੍ਸਦਾ ਨਤ੍ਥਿ ਕੁਹਿਞ੍ਚਿ ਲੋਕੇਤਿ ਯਸ੍ਸ ਖੀਣਾਸવਸ੍ਸ ਰਾਗਾਦਯੋ ਸਤ੍ਤ ਉਸ੍ਸਦਾ ਕੁਹਿਞ੍ਚਿ ਲੋਕੇ ਨਤ੍ਥਿ, ਤਸ੍ਸ ਤਂ ਅਕਤ੍ਥਨਂ ‘‘ਅਰਿਯਧਮ੍ਮੋ ਏਸੋ’’ਤਿ ਏવਂ ਕੁਸਲਾ વਦਨ੍ਤੀਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ।
੭੯੧. ਏવਂ ਖੀਣਾਸવਪਟਿਪਤ੍ਤਿਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਿਕਾਨਂ ਤਿਤ੍ਥਿਯਾਨਂ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਂ ਰਞ੍ਞੋ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ – ‘‘ਪਕਪ੍ਪਿਤਾ ਸਙ੍ਖਤਾ’’ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਪਕਪ੍ਪਿਤਾਤਿ ਪਰਿਕਪ੍ਪਿਤਾ। ਸਙ੍ਖਤਾਤਿ ਪਚ੍ਚਯਾਭਿਸਙ੍ਖਤਾ। ਯਸ੍ਸਾਤਿ ਯਸ੍ਸ ਕਸ੍ਸਚਿ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਿਕਸ੍ਸ। ਧਮ੍ਮਾਤਿ ਦਿਟ੍ਠਿਯੋ। ਪੁਰਕ੍ਖਤਾਤਿ ਪੁਰਤੋ ਕਤਾ। ਸਨ੍ਤੀਤਿ ਸਂવਿਜ੍ਜਨ੍ਤਿ। ਅવੀવਦਾਤਾਤਿ ਅવੋਦਾਤਾ। ਯਦਤ੍ਤਨਿ ਪਸ੍ਸਤਿ ਆਨਿਸਂਸਂ, ਤਂ ਨਿਸ੍ਸਿਤੋ ਕੁਪ੍ਪਪਟਿਚ੍ਚਸਨ੍ਤਿਨ੍ਤਿ ਯਸ੍ਸੇਤੇ ਦਿਟ੍ਠਿਧਮ੍ਮਾ ਪੁਰਕ੍ਖਤਾ ਅવੋਦਾਤਾ ਸਨ੍ਤਿ, ਸੋ ਏવਂવਿਧੋ ਯਸ੍ਮਾ ਅਤ੍ਤਨਿ ਤਸ੍ਸਾ ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਦਿਟ੍ਠਿਧਮ੍ਮਿਕਞ੍ਚ
੭੯੨. ਏવਂ ਨਿਸ੍ਸਿਤੇਨ ਚ ਦਿਟ੍ਠੀਨਿવੇਸਾ…ਪੇ॰… ਆਦਿਯਤੀ ਚ ਧਮ੍ਮਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਦਿਟ੍ਠੀਨਿવੇਸਾਤਿ ਇਦਂਸਚ੍ਚਾਭਿਨਿવੇਸਸਙ੍ਖਾਤਾਨਿ ਦਿਟ੍ਠਿਨਿવੇਸਨਾਨਿ। ਨ ਹਿ ਸ੍વਾਤਿવਤ੍ਤਾਤਿ ਸੁਖੇਨ ਅਤਿવਤ੍ਤਿਤਬ੍ਬਾ ਨ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਨਿਚ੍ਛੇਯ੍ਯ ਸਮੁਗ੍ਗਹੀਤਨ੍ਤਿ ਦ੍વਾਸਟ੍ਠਿਦਿਟ੍ਠਿਧਮ੍ਮੇਸੁ ਤਂ ਤਂ ਸਮੁਗ੍ਗਹਿਤਂ ਅਭਿਨਿવਿਟ੍ਠਂ ਧਮ੍ਮਂ ਨਿਚ੍ਛਿਨਿਤ੍વਾ ਪવਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਦਿਟ੍ਠਿਨਿવੇਸਾ ਨ ਹਿ ਸ੍વਾਤਿવਤ੍ਤਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਨਰੋ ਤੇਸੁ ਨਿવੇਸਨੇਸੁ, ਨਿਰਸ੍ਸਤੀ ਆਦਿਯਤੀ ਚ ਧਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਯਸ੍ਮਾ ਨ ਹਿ ਸ੍વਾਤਿવਤ੍ਤਾ
੭੯੩. ਯੋ ਪਨਾਯਂ ਸਬ੍ਬਦਿਟ੍ਠਿਗਤਾਦਿਦੋਸਧੁਨਨਾਯ ਪਞ੍ਞਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਤ੍ਤਾ ਧੋਨੋ, ਤਸ੍ਸ ਧੋਨਸ੍ਸ ਹਿ…ਪੇ॰… ਅਨੂਪਯੋ ਸੋ। ਕਿਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ? ਧੋਨਧਮ੍ਮਸਮਨ੍ਨਾਗਮਾ ਧੋਨਸ੍ਸ ਧੁਤਸਬ੍ਬਪਾਪਸ੍ਸ ਅਰਹਤੋ ਕਤ੍ਥਚਿ ਲੋਕੇ ਤੇਸੁ ਤੇਸੁ ਭવੇਸੁ ਪਕਪ੍ਪਿਤਾ ਦਿਟ੍ਠਿ ਨਤ੍ਥਿ, ਸੋ ਤਸ੍ਸਾ ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਅਭਾવੇਨ, ਯਾਯ ਚ ਅਤ੍ਤਨਾ ਕਤਂ ਪਾਪਕਮ੍ਮਂ ਪਟਿਚ੍ਛਾਦੇਨ੍ਤਾ ਤਿਤ੍ਥਿਯਾ ਮਾਯਾਯ ਮਾਨੇਨ વਾ ਏਤਂ ਅਗਤਿਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਤਮ੍ਪਿ ਮਾਯਞ੍ਚ ਮਾਨਞ੍ਚ ਪਹਾਯ ਧੋਨੋ ਰਾਗਾਦੀਨਂ ਦੋਸਾਨਂ ਕੇਨ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ, ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮੇ ਸਮ੍ਪਰਾਯੇ વਾ ਨਿਰਯਾਦੀਸੁ ਗਤਿવਿਸੇਸੇਸੁ ਕੇਨ ਸਙ੍ਖਂ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ, ਅਨੂਪਯੋ ਸੋ, ਸੋ ਹਿ ਤਣ੍ਹਾਦਿਟ੍ਠਿਉਪਯਾਨਂ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਅਭਾવੇਨ ਅਨੂਪਯੋਤਿ।
੭੯੪. ਯੋ ਪਨ ਤੇਸਂ ਉਪਯੋ ਹਿ…ਪੇ॰… ਦਿਟ੍ਠਿਮਿਧੇવ ਸਬ੍ਬਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਉਪਯੋਤਿ ਤਣ੍ਹਾਦਿਟ੍ਠਿਨਿਸ੍ਸਿਤੋ। ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਉਪੇਤਿ વਾਦਨ੍ਤਿ ‘‘ਰਤ੍ਤੋ’’ਤਿ વਾ ‘‘ਦੁਟ੍ਠੋ’’ਤਿ વਾ ਏવਂ ਤੇਸੁ ਅਨੂਪਯਂ ਕੇਨ ਕਥਂ વਦੇਯ੍ਯਾਤਿ ਤਣ੍ਹਾਦਿਟ੍ਠਿਪਹਾਨੇਨ ਅਨੂਪਯਂ ਖੀਣਾਸવਂ ਕੇਨ ਰਾਗੇਨ વਾ ਦੋਸੇਨ વਾ ਕਥਂ ‘‘ਰਤ੍ਤੋ’’ਤਿ વਾ ‘‘ਦੁਟ੍ਠੋ’’ਤਿ વਾ વਦੇਯ੍ਯ, ਏવਂ ਅਨੁਪવਜ੍ਜੋ ਚ ਸੋ ਕਿਂ ਤਿਤ੍ਥਿਯਾ વਿਯ ਕਤਪਟਿਚ੍ਛਾਦਕੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਅਤ੍ਤਾ ਨਿਰਤ੍ਤਾ ਨ ਹਿ ਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਤਸ੍ਸ ਹਿ ਅਤ੍ਤਦਿਟ੍ਠਿ વਾ ਉਚ੍ਛੇਦਦਿਟ੍ਠਿ વਾ ਨਤ੍ਥਿ, ਗਹਣਂ ਮੁਞ੍ਚਨਂ વਾਪਿ ਅਤ੍ਤਨਿਰਤ੍ਤਸਞ੍ਞਿਤਂ ਨਤ੍ਥਿ। ਕਿਂਕਾਰਣਾ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਚੇ? ਅਧੋਸਿ ਸੋ ਦਿਟ੍ਠਿਮਿਧੇવ ਸਬ੍ਬਂ, ਯਸ੍ਮਾ ਸੋ ਇਧੇવ ਅਤ੍ਤਭਾવੇ ਞਾਣવਾਤੇਨ ਸਬ੍ਬਂ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਂ ਅਧੋਸਿ, ਪਜਹਿ, વਿਨੋਦੇਸੀਤਿ ਅਰਹਤ੍ਤਨਿਕੂਟੇਨ ਦੇਸਨਂ ਨਿਟ੍ਠਾਪੇਸਿ। ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਰਾਜਾ ਅਤ੍ਤਮਨੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਪਕ੍ਕਾਮੀਤਿ।
ਪਰਮਤ੍ਥਜੋਤਿਕਾਯ ਖੁਦ੍ਦਕ-ਅਟ੍ਠਕਥਾਯ
ਸੁਤ੍ਤਨਿਪਾਤ-ਅਟ੍ਠਕਥਾਯ ਦੁਟ੍ਠਟ੍ਠਕਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
੪. ਸੁਦ੍ਧਟ੍ਠਕਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
੭੯੫. ਪਸ੍ਸਾਮਿ ਸੁਦ੍ਧਨ੍ਤਿ ਸੁਦ੍ਧਟ੍ਠਕਸੁਤ੍ਤਂ। ਕਾ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ? ਅਤੀਤੇ ਕਿਰ ਕਸ੍ਸਪਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਕਾਲੇ ਬਾਰਾਣਸਿવਾਸੀ ਅਞ੍ਞਤਰੋ ਕੁਟੁਮ੍ਬਿਕੋ ਪਞ੍ਚਹਿ ਸਕਟਸਤੇਹਿ ਪਚ੍ਚਨ੍ਤਜਨਪਦਂ ਅਗਮਾਸਿ ਭਣ੍ਡਗ੍ਗਹਣਤ੍ਥਂ। ਤਤ੍ਥ વਨਚਰਕੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਮਿਤ੍ਤਂ ਕਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਪਣ੍ਣਾਕਾਰਂ ਦਤ੍વਾ ਪੁਚ੍ਛਿ – ‘‘ਕਚ੍ਚਿ, ਤੇ ਸਮ੍ਮ, ਚਨ੍ਦਨਸਾਰਂ ਦਿਟ੍ਠਪੁਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘ਆਮ ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਚ વੁਤ੍ਤੇ ਤੇਨੇવ ਸਦ੍ਧਿਂ ਚਨ੍ਦਨવਨਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਸਕਟਾਨਿ ਚਨ੍ਦਨਸਾਰਸ੍ਸ ਪੂਰੇਤ੍વਾ ਤਮ੍ਪਿ વਨਚਰਕਂ ‘‘ਯਦਾ, ਸਮ੍ਮ, ਬਾਰਾਣਸਿਂ ਆਗਚ੍ਛਸਿ, ਤਦਾ ਚਨ੍ਦਨਸਾਰਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਆਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯਾਸੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਬਾਰਾਣਸਿਂਯੇવ ਅਗਮਾਸਿ। ਅਥਾਪਰੇਨ ਸਮਯੇਨ ਸੋਪਿ વਨਚਰਕੋ ਚਨ੍ਦਨਸਾਰਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਘਰਂ ਅਗਮਾਸਿ। ਸੋ ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਸਬ੍ਬਂ ਪਟਿਸਨ੍ਥਾਰਂ ਕਤ੍વਾ ਸਾਯਨ੍ਹਸਮਯੇ ਚਨ੍ਦਨਸਾਰਂ ਪਿਸਾਪੇਤ੍વਾ ਸਮੁਗ੍ਗਂ ਪੂਰੇਤ੍વਾ ‘‘ਗਚ੍ਛ, ਸਮ੍ਮ, ਨ੍ਹਾਯਿਤ੍વਾ ਆਗਚ੍ਛਾ’’ਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪੁਰਿਸੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਨ੍ਹਾਨਤਿਤ੍ਥਂ
ਸੋ ਤਾਯ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਛਸੁ ਦੇવਲੋਕੇਸੁ ਅਨੁਲੋਮਪਟਿਲੋਮਤੋ ਏਕਂ ਬੁਦ੍ਧਨ੍ਤਰਂ ਖੇਪੇਤ੍વਾ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਭਗવਤਿ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੇ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਮਹਾਸਾਲਕੁਲੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ, ਤਥੇવਸ੍ਸ ਉਰੇ ਚਨ੍ਦਮਣ੍ਡਲਸਦਿਸਂ ਰਸ੍ਮਿਮਣ੍ਡਲਂ ਅਹੋਸਿ। ਨਾਮਕਰਣਦਿવਸੇ ਚਸ੍ਸ ਮਙ੍ਗਲਂ ਕਤ੍વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਤਂ ਮਣ੍ਡਲਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਧਞ੍ਞਪੁਞ੍ਞਲਕ੍ਖਣੋ ਅਯਂ ਕੁਮਾਰੋ’’ਤਿ વਿਮ੍ਹਿਤਾ ‘‘ਚਨ੍ਦਾਭੋ’’ ਤ੍વੇવ ਨਾਮਂ ਅਕਂਸੁ। ਤਂ વਯਪ੍ਪਤ੍ਤਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਗਹੇਤ੍વਾ ਅਲਙ੍ਕਰਿਤ੍વਾ ਰਤ੍ਤਕਞ੍ਚੁਕਂ ਪਾਰੁਪਾਪੇਤ੍વਾ ਰਥੇ ਆਰੋਪੇਤ੍વਾ ‘‘ਮਹਾਬ੍ਰਹ੍ਮਾ
ਤੇਨ ਚ ਸਮਯੇਨ ਭਗવਾ ਪવਤ੍ਤਿਤવਰਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕੋ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬੇਨ ਸਾવਤ੍ਥਿਂ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ વਿਹਰਤਿ ਜੇਤવਨੇ ਬਹੁਜਨਹਿਤਾਯ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤੋ। ਅਥ ਚਨ੍ਦਾਭੋ ਸਾવਤ੍ਥਿਂ ਪਤ੍વਾ ਸਮੁਦ੍ਦਪਕ੍ਖਨ੍ਤਕੁਨ੍ਨਦੀ વਿਯ ਅਪਾਕਟੋ ਅਹੋਸਿ, ਚਨ੍ਦਾਭੋਤਿ ਭਣਨ੍ਤੋਪਿ ਨਤ੍ਥਿ। ਸੋ ਸਾਯਨ੍ਹਸਮਯੇ ਮਹਾਜਨਕਾਯਂ
ਤਤ੍ਥ ‘‘ਪਸ੍ਸਾਮਿ ਸੁਦ੍ਧਂ ਪਰਮਂ ਅਰੋਗਂ, ਤੇਨ ਚ ਦਿਟ੍ਠਿਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਦਸ੍ਸਨੇਨ ਸਂਸੁਦ੍ਧਿ ਨਰਸ੍ਸ ਹੋਤੀ’’ਤਿ, ਸੋ ਏવਂ ਅਭਿਜਾਨਨ੍ਤੋ ਤਂ ਦਸ੍ਸਨਂ ‘‘ਪਰਮ’’ਨ੍ਤਿ ਞਤ੍વਾ ਤਸ੍ਮਿਂ ਦਸ੍ਸਨੇ ਸੁਦ੍ਧਾਨੁਪਸ੍ਸੀ ਸਮਾਨੋ ਪਚ੍ਚੇਤਿ। ਤਂ ਪਨ ਮਗ੍ਗਞਾਣਂ ਨ ਹੋਤਿ। ਤੇਨਾਹ – ‘‘ਦਿਟ੍ਠੇਨ ਚੇ ਸੁਦ੍ਧੀ’’ਤਿ ਦੁਤਿਯਗਾਥਂ।
੭੯੬. ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਤੇਨ ਰੂਪਦਸ੍ਸਨਸਙ੍ਖਾਤੇਨ ਦਿਟ੍ਠੇਨ ਯਦਿ ਕਿਲੇਸਸੁਦ੍ਧਿ ਨਰਸ੍ਸ ਹੋਤਿ। ਤੇਨ વਾ ਞਾਣੇਨ ਸੋ ਯਦਿ ਜਾਤਿਆਦਿਦੁਕ੍ਖਂ ਪਜਹਾਤਿ। ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਤੋ ਅਞ੍ਞੇਨ ਅਸੁਦ੍ਧਿਮਗ੍ਗੇਨੇવ ਸੋ ਸੁਜ੍ਝਤਿ, ਰਾਗਾਦੀਹਿ ਉਪਧੀਹਿ ਸਉਪਧਿਕੋ ਏવ ਸਮਾਨੋ ਸੁਜ੍ਝਤੀਤਿ ਆਪਨ੍ਨਂ ਹੋਤਿ, ਨ ਚ ਏવਂવਿਧੋ ਸੁਜ੍ਝਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਦਿਟ੍ਠੀ ਹਿ ਨਂ ਪਾવ ਤਥਾ વਦਾਨਂ, ਸਾ ਨਂ ਦਿਟ੍ਠਿਯੇવ ‘‘ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਕੋ ਅਯ’’ਨ੍ਤਿ ਕਥੇਤਿ ਦਿਟ੍ਠਿਅਨੁਰੂਪਂ ‘‘ਸਸ੍ਸਤੋ ਲੋਕੋ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਤਥਾ ਤਥਾ વਦਨ੍ਤਿ।
੭੯੭. ਨ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋਤਿ ਤਤਿਯਗਾਥਾ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਯੋ ਪਨ ਬਾਹਿਤਪਾਪਤ੍ਤਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਹੋਤਿ, ਸੋ ਮਗ੍ਗੇਨ ਅਧਿਗਤਾਸવਕ੍ਖਯੋ ਖੀਣਾਸવਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਞਾਣਤੋ ਅਞ੍ਞੇਨ ਅਭਿਮਙ੍ਗਲਸਮ੍ਮਤਰੂਪਸਙ੍ਖਾਤੇ ਦਿਟ੍ਠੇ ਤਥਾવਿਧਸਦ੍ਦਸਙ੍ਖਾਤੇ ਸੁਤੇ ਅવੀਤਿਕ੍ਕਮਸਙ੍ਖਾਤੇ ਸੀਲੇ ਹਤ੍ਥਿવਤਾਦਿਭੇਦੇ વਤੇ ਪਥવਿਆਦਿਭੇਦੇ ਮੁਤੇ ਚ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੇਨ ਮਿਚ੍ਛਾਞਾਣੇਨ ਸੁਦ੍ਧਿਂ ਨ ਆਹ। ਸੇਸਮਸ੍ਸ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸ੍ਸ વਣ੍ਣਭਣਨਤ੍ਥਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਸੋ ਹਿ ਤੇਧਾਤੁਕਪੁਞ੍ਞੇ ਸਬ੍ਬਸ੍ਮਿਞ੍ਚ ਪਾਪੇ ਅਨੂਪਲਿਤ੍ਤੋ, ਤਸ੍ਸ ਪਹੀਨਤ੍ਤਾ ਅਤ੍ਤਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਯਸ੍ਸ ਕਸ੍ਸਚਿ વਾ ਗਹਣਸ੍ਸ ਪਹੀਨਤ੍ਤਾ ਅਤ੍ਤਞ੍ਜਹੋ, ਪੁਞ੍ਞਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰਾਦੀਨਂ ਅਕਰਣਤੋ ਨਯਿਧ ਪਕੁਬ੍ਬਮਾਨੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਨਂ ਏવਂ ਪਸਂਸਨ੍ਤੋ ਆਹ। ਸਬ੍ਬਸ੍ਸੇવ ਚਸ੍ਸ ਪੁਰਿਮਪਾਦੇਨ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ – ਪੁਞ੍ਞੇ ਚ ਪਾਪੇ ਚ ਅਨੂਪਲਿਤ੍ਤੋ, ਅਤ੍ਤਞ੍ਜਹੋ ਨਯਿਧ ਪਕੁਬ੍ਬਮਾਨੋ, ਨ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਅਞ੍ਞਤੋ ਸੁਦ੍ਧਿਮਾਹਾਤਿ।
੭੯੮. ਏવਂ ਨ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਅਞ੍ਞਤੋ ਸੁਦ੍ਧਿਮਾਹਾਤਿ વਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਯੇ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਿਕਾ ਅਞ੍ਞਤੋ ਸੁਦ੍ਧਿਂ ਬ੍ਰੁવਨ੍ਤਿ, ਤੇਸਂ ਤਸ੍ਸਾ ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਅਨਿਬ੍ਬਾਹਕਭਾવਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਪੁਰਿਮਂ ਪਹਾਯਾ’’ਤਿ ਗਾਥਮਾਹ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਤੇ ਹਿ ਅਞ੍ਞਤੋ ਸੁਦ੍ਧਿવਾਦਾ ਸਮਾਨਾਪਿ ਯਸ੍ਸਾ ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਅਪ੍ਪਹੀਨਤ੍ਤਾ ਗਹਣਮੁਞ੍ਚਨਂ ਹੋਤਿ। ਤਾਯ ਪੁਰਿਮਂ ਸਤ੍ਥਾਰਾਦਿਂ ਪਹਾਯ ਅਪਰਂ ਨਿਸ੍ਸਿਤਾ ਏਜਾਸਙ੍ਖਾਤਾਯ ਤਣ੍ਹਾਯ ਅਨੁਗਤਾ ਅਭਿਭੂਤਾ ਰਾਗਾਦਿਭੇਦਂ ਨ ਤਰਨ੍ਤਿ ਸਙ੍ਗਂ, ਤਞ੍ਚ ਅਤਰਨ੍ਤਾ ਤਂ ਤਂ ਧਮ੍ਮਂ ਉਗ੍ਗਣ੍ਹਨ੍ਤਿ ਚ ਨਿਰਸ੍ਸਜਨ੍ਤਿ ਚ ਮਕ੍ਕਟੋવ ਸਾਖਨ੍ਤਿ।
੭੯੯. ਪਞ੍ਚਮਗਾਥਾਯ ਸਯਨ੍ਤਿ ਸਾਮਂ। ਸਮਾਦਾਯਾਤਿ ਗਹੇਤ੍વਾ। વਤਾਨੀਤਿ ਹਤ੍ਥਿવਤਾਦੀਨਿ। ਉਚ੍ਚਾવਚਨ੍ਤਿ ਅਪਰਾਪਰਂ ਹੀਨਪਣੀਤਂ વਾ ਸਤ੍ਥਾਰਤੋ ਸਤ੍ਥਾਰਾਦਿਂ। ਸਞ੍ਞਸਤ੍ਤੋਤਿ ਕਾਮਸਞ੍ਞਾਦੀਸੁ ਲਗ੍ਗੋ। વਿਦ੍વਾ ਚ વੇਦੇਹਿ ਸਮੇਚ੍ਚ ਧਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਪਰਮਤ੍ਥવਿਦ੍વਾ ਚ ਅਰਹਾ ਚਤੂਹਿ ਮਗ੍ਗਞਾਣવੇਦੇਹਿ ਚਤੁਸਚ੍ਚਧਮ੍ਮਂ ਅਭਿਸਮੇਚ੍ਚਾਤਿ। ਸੇਸਂ ਪਾਕਟਮੇવ।
੮੦੦. ਸ ਸਬ੍ਬਧਮ੍ਮੇਸੁ વਿਸੇਨਿਭੂਤੋ, ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਦਿਟ੍ਠਂવ ਸੁਤਂ ਮੁਤਂ વਾਤਿ ਸੋਭੂਰਿਪਞ੍ਞੋ ਖੀਣਾਸવੋ ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਦਿਟ੍ਠਂ વਾ ਸੁਤਂ વਾ ਮੁਤਂ વਾ ਤੇਸੁ ਸਬ੍ਬਧਮ੍ਮੇਸੁ ਮਾਰਸੇਨਂ વਿਨਾਸੇਤ੍વਾ ਠਿਤਭਾવੇਨ વਿਸੇਨਿਭੂਤੋ। ਤਮੇવਦਸ੍ਸਿਨ੍ਤਿ ਤਂ ਏવਂ વਿਸੁਦ੍ਧਦਸ੍ਸਿਂ। વਿવਟਂ ਚਰਨ੍ਤਨ੍ਤਿ ਤਣ੍ਹਚ੍ਛਦਨਾਦਿવਿਗਮੇਨ વਿવਟਂ ਹੁਤ੍વਾ ਚਰਨ੍ਤਂ। ਕੇਨੀਧ ਲੋਕਸ੍ਮਿਂ વਿਕਪ੍ਪਯੇਯ੍ਯਾਤਿ ਕੇਨ ਇਧ ਲੋਕੇ ਤਣ੍ਹਾਕਪ੍ਪੇਨ વਾ ਦਿਟ੍ਠਿਕਪ੍ਪੇਨ વਾ ਕੋਚਿ વਿਕਪ੍ਪੇਯ੍ਯ, ਤੇਸਂ વਾ ਪਹੀਨਤ੍ਤਾ ਰਾਗਾਦਿਨਾ ਪੁਬ੍ਬੇ વੁਤ੍ਤੇਨਾਤਿ।
੮੦੧. ਨ ਕਪ੍ਪਯਨ੍ਤੀਤਿ ਗਾਥਾਯ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ ਅਤ੍ਥੋ ਚ – ਕਿਞ੍ਚ ਭਿਯ੍ਯੋ? ਤੇ ਹਿ ਤਾਦਿਸਾ ਸਨ੍ਤੋ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਕਪ੍ਪਾਨਂ ਪੁਰੇਕ੍ਖਾਰਾਨਞ੍ਚ ਕੇਨਚਿ ਨ ਕਪ੍ਪਯਨ੍ਤਿ ਨ ਪੁਰੇਕ੍ਖਰੋਨ੍ਤਿ, ਪਰਮਤ੍ਥਅਚ੍ਚਨ੍ਤਸੁਦ੍ਧਿਅਧਿਗਤਤ੍ਤਾ ਅਨਚ੍ਚਨ੍ਤਸੁਦ੍ਧਿਂਯੇવ ਅਕਿਰਿਯਸਸ੍ਸਤਦਿਟ੍ਠਿਂ ਅਚ੍ਚਨ੍ਤ ਸੁਦ੍ਧੀਤਿ ਨ ਤੇ વਦਨ੍ਤਿ। ਆਦਾਨਗਨ੍ਥਂ ਗਥਿਤਂ વਿਸਜ੍ਜਾਤਿ ਚਤੁਬ੍ਬਿਧਮ੍ਪਿ ਰੂਪਾਦੀਨਂ ਆਦਾਯਕਤ੍ਤਾ ਆਦਾਨਗਨ੍ਥਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਚਿਤ੍ਤਸਨ੍ਤਾਨੇ ਗਥਿਤਂ ਬਦ੍ਧਂ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗਸਤ੍ਥੇਨ વਿਸਜ੍ਜ ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ। ਸੇਸਂ ਪਾਕਟਮੇવ।
੮੦੨. ਸੀਮਾਤਿਗੋਤਿ ਗਾਥਾ ਏਕਪੁਗ੍ਗਲਾਧਿਟ੍ਠਾਨਾਯ ਦੇਸਨਾਯ વੁਤ੍ਤਾ। ਪੁਬ੍ਬਸਦਿਸੋ ਏવ ਪਨਸ੍ਸਾ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ, ਸੋ ਏવਂ ਅਤ੍ਥવਣ੍ਣਨਾਯ ਸਦ੍ਧਿਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ – ਕਿਞ੍ਚ ਭਿਯ੍ਯੋ ਸੋ ਈਦਿਸੋ ਭੂਰਿਪਞ੍ਞੋ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਕਿਲੇਸਸੀਮਾਨਂ ਅਤੀਤਤ੍ਤਾ ਸੀਮਾਤਿਗੋ ਬਾਹਿਤਪਾਪਤ੍ਤਾ ਚ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ, ਇਤ੍ਥਮ੍ਭੂਤਸ੍ਸ ਚ ਤਸ੍ਸ ਨਤ੍ਥਿ ਪਰਚਿਤ੍ਤਪੁਬ੍ਬੇਨਿવਾਸਞਾਣੇਹਿ ਞਤ੍વਾ વਾ ਮਂਸਚਕ੍ਖੁਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੂਹਿ ਦਿਸ੍વਾ વਾ ਕਿਞ੍ਚਿ ਸਮੁਗ੍ਗਹੀਤਂ, ਅਭਿਨਿવਿਟ੍ਠਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਸੋ ਚ ਕਾਮਰਾਗਾਭਾવਤੋ ਨ ਰਾਗਰਾਗੀ, ਰੂਪਾਰੂਪਰਾਗਾਭਾવਤੋ ਨ વਿਰਾਗਰਤ੍ਤੋ ਇਧ ਉਗ੍ਗਹਿਤਂ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਅਰਹਤ੍ਤਨਿਕੂਟੇਨ ਦੇਸਨਂ ਨਿਟ੍ਠਾਪੇਸਿ।
ਪਰਮਤ੍ਥਜੋਤਿਕਾਯ ਖੁਦ੍ਦਕ-ਅਟ੍ਠਕਥਾਯ
ਸੁਤ੍ਤਨਿਪਾਤ-ਅਟ੍ਠਕਥਾਯ ਸੁਦ੍ਧਟ੍ਠਕਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
੫. ਪਰਮਟ੍ਠਕਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
੮੦੩. ਪਰਮਨ੍ਤਿ ਦਿਟ੍ਠੀਸੂਤਿ ਪਰਮਟ੍ਠਕਸੁਤ੍ਤਂ। ਕਾ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ? ਭਗવਤਿ ਕਿਰ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ વਿਹਰਨ੍ਤੇ ਨਾਨਾਤਿਤ੍ਥਿਯਾ ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਦਿਟ੍ਠਿਂ ਦੀਪੇਨ੍ਤਾ ‘‘ਇਦਂ ਪਰਮਂ, ਇਦਂ ਪਰਮ’’ਨ੍ਤਿ ਕਲਹਂ ਕਤ੍વਾ ਰਞ੍ਞੋ ਆਰੋਚੇਸੁਂ। ਰਾਜਾ ਸਮ੍ਬਹੁਲੇ ਜਚ੍ਚਨ੍ਧੇ ਸਨ੍ਨਿਪਾਤਾਪੇਤ੍વਾ ‘‘ਇਮੇਸਂ ਹਤ੍ਥਿਂ ਦਸ੍ਸੇਥਾ’’ਤਿ ਆਣਾਪੇਸਿ। ਰਾਜਪੁਰਿਸਾ ਅਨ੍ਧੇ ਸਨ੍ਨਿਪਾਤਾਪੇਤ੍વਾ ਹਤ੍ਥਿਂ ਪੁਰਤੋ ਸਯਾਪੇਤ੍વਾ ‘‘ਪਸ੍ਸਥਾ’’ਤਿ ਆਹਂਸੁ। ਤੇ ਹਤ੍ਥਿਸ੍ਸ ਏਕਮੇਕਂ ਅਙ੍ਗਂ ਪਰਾਮਸਿਂਸੁ। ਤਤੋ ਰਞ੍ਞਾ ‘‘ਕੀਦਿਸੋ, ਭਣੇ, ਹਤ੍ਥੀ’’ਤਿ ਪੁਟ੍ਠੋ ਯੋ ਸੋਣ੍ਡਂ ਪਰਾਮਸਿ, ਸੋ ‘‘ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਨਙ੍ਗਲੀਸਾ’’ਤਿ ਭਣਿ। ਯੇ ਦਨ੍ਤਾਦੀਨਿ ਪਰਾਮਸਿਂਸੁ, ਤੇ ਇਤਰਂ ‘‘ਮਾ ਭੋ ਰਞ੍ਞੋ ਪੁਰਤੋ ਮੁਸਾ ਭਣੀ’’ਤਿ ਪਰਿਭਾਸਿਤ੍વਾ ‘‘ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਭਿਤ੍ਤਿਖਿਲੋ’’ਤਿਆਦੀਨਿ ਆਹਂਸੁ। ਰਾਜਾ ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ਸੁਤ੍વਾ ‘‘ਈਦਿਸੋ ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਸਮਯੋ’’ਤਿ ਤਿਤ੍ਥਿਯੇ ਉਯ੍ਯੋਜੇਸਿ। ਅਞ੍ਞਤਰੋ ਪਿਣ੍ਡਚਾਰਿਕੋ ਤਂ ਪવਤ੍ਤਿਂ ਞਤ੍વਾ ਭਗવਤੋ ਆਰੋਚੇਸਿ। ਭਗવਾ ਤਸ੍ਸਂ ਅਟ੍ਠੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਂ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ‘‘ਯਥਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਜਚ੍ਚਨ੍ਧਾ ਹਤ੍ਥਿਂ ਅਜਾਨਨ੍ਤਾ ਤਂ ਤਂ ਅਙ੍ਗਂ ਪਰਾਮਸਿਤ੍વਾ વਿવਦਿਂਸੁ, ਏવਂ ਤਿਤ੍ਥਿਯਾ વਿਮੋਕ੍ਖਨ੍ਤਿਕਧਮ੍ਮਂ ਅਜਾਨਨ੍ਤਾ ਤਂ ਤਂ ਦਿਟ੍ਠਿਂ ਪਰਾਮਸਿਤ੍વਾ વਿવਦਨ੍ਤੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਤ੍ਥਂ ਇਮਂ ਸੁਤ੍ਤਮਭਾਸਿ।
ਤਤ੍ਥ ਪਰਮਨ੍ਤਿ ਦਿਟ੍ਠੀਸੁ ਪਰਿਬ੍ਬਸਾਨੋਤਿ ‘‘ਇਦਂ ਪਰਮ’’ਨ੍ਤਿ ਗਹੇਤ੍વਾ ਸਕਾਯ ਸਕਾਯ ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ વਸਮਾਨੋ। ਯਦੁਤ੍ਤਰਿ ਕੁਰੁਤੇਤਿ ਯਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਤ੍ਥਾਰਾਦਿਂ ਸੇਟ੍ਠਂ ਕਰੋਤਿ। ਹੀਨਾਤਿ ਅਞ੍ਞੇ ਤਤੋ ਸਬ੍ਬਮਾਹਾਤਿ ਤਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਤ੍ਥਾਰਾਦਿਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ਤਤੋ ਅਞ੍ਞੇ ਸਬ੍ਬੇ ‘‘ਹੀਨਾ ਇਮੇ’’ਤਿ ਆਹ। ਤਸ੍ਮਾ વਿવਾਦਾਨਿ ਅવੀਤਿવਤ੍ਤੋਤਿ ਤੇਨ ਕਾਰਣੇਨ ਸੋ ਦਿਟ੍ਠਿਕਲਹੇ ਅવੀਤਿવਤ੍ਤੋવ ਹੋਤਿ।
੮੦੪. ਦੁਤਿਯਗਾਥਾਯ ਦਿਟ੍ਠੇ ਸੁਤੇ ਸੀਲવਤੇ ਮੁਤੇਤਿ ਏਤੇਸੁ વਤ੍ਥੂਸੁ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਦਿਟ੍ਠਿਸਙ੍ਖਾਤੇ ਅਤ੍ਤਨਿ ਪੁਬ੍ਬੇ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਂ ਆਨਿਸਂਸਂ ਪਸ੍ਸਤਿ। ਤਦੇવ ਸੋ ਤਤ੍ਥ ਸਕਾਯ ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਆਨਿਸਂਸਂ ‘‘ਇਦਂ ਸੇਟ੍ਠ’’ਨ੍ਤਿ ਅਞ੍ਞਂ ਸਬ੍ਬਂ ਪਰਸਤ੍ਥਾਰਾਦਿਕਂ ਨਿਹੀਨਤੋ ਪਸ੍ਸਤਿ।
੮੦੫. ਤਤਿਯਗਾਥਾਯ ਅਤ੍ਥੋ – ਏવਂ ਪਸ੍ਸਤੋ ਚਸ੍ਸ ਯਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਤ੍ਥਾਰਾਦਿਂ ਨਿਸ੍ਸਿਤੋ ਅਞ੍ਞਂ ਪਰਸਤ੍ਥਾਰਾਦਿਂ ਹੀਨਂ ਪਸ੍ਸਤਿ ਤਂ ਪਨ ਦਸ੍ਸਨਂ ਗਨ੍ਥਮੇવ ਕੁਸਲਾ વਦਨ੍ਤਿ, ਬਨ੍ਧਨਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ ਤਸ੍ਮਾ ਹਿ ਦਿਟ੍ਠਂવ ਸੁਤਂ ਮੁਤਂ વਾ ਸੀਲਬ੍ਬਤਂ ਭਿਕ੍ਖੁ ਨ ਨਿਸ੍ਸਯੇਯ੍ਯ, ਨਾਭਿਨਿવੇਸੇਯ੍ਯਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ।
੮੦੬. ਚਤੁਤ੍ਥਗਾਥਾਯ ਅਤ੍ਥੋ – ਨ ਕੇવਲਂ ਦਿਟ੍ਠਸੁਤਾਦਿਂ ਨ ਨਿਸ੍ਸਯੇਯ੍ਯ, ਅਪਿਚ ਖੋ ਪਨ ਅਸਞ੍ਜਾਤਂ ਉਪਰੂਪਰਿ ਦਿਟ੍ਠਿਮ੍ਪਿ ਲੋਕਸ੍ਮਿਂ ਨ ਕਪ੍ਪਯੇਯ੍ਯ, ਨ ਜਨੇਯ੍ਯਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਕੀਦਿਸਂ? ਞਾਣੇਨ વਾ ਸੀਲવਤੇਨ વਾਪਿ, ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਞਾਣਾਦਿਨਾ ਞਾਣੇਨ વਾ ਸੀਲવਤੇਨ વਾ ਯਾ ਕਪ੍ਪਿਯਤਿ, ਏਤਂ ਦਿਟ੍ਠਿਂ ਨ ਕਪ੍ਪੇਯ੍ਯ। ਨ ਕੇવਲਞ੍ਚ ਦਿਟ੍ਠਿਂ ਨ ਕਪ੍ਪਯੇਯ੍ਯ, ਅਪਿਚ ਖੋ ਪਨ ਮਾਨੇਨਪਿ ਜਾਤਿਆਦੀਹਿ વਤ੍ਥੂਹਿ ਸਮੋਤਿ ਅਤ੍ਤਾਨਮਨੂਪਨੇਯ੍ਯ, ਹੀਨੋ ਨ ਮਞ੍ਞੇਥ વਿਸੇਸਿ વਾਪੀਤਿ।
੮੦੭. ਪਞ੍ਚਮਗਾਥਾਯ ਅਤ੍ਥੋ – ਏવਞ੍ਹਿ ਦਿਟ੍ਠਿਂ ਅਕਪ੍ਪੇਨ੍ਤੋ ਅਮਞ੍ਞਮਾਨੋ ਚ ਅਤ੍ਤਂ ਪਹਾਯ ਅਨੁਪਾਦਿਯਾਨੋ ਇਧ વਾ ਯਂ ਪੁਬ੍ਬੇ ਗਹਿਤਂ, ਤਂ ਪਹਾਯ ਅਪਰਂ ਅਗ੍ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੋ ਤਸ੍ਮਿਮ੍ਪਿ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰੇ ਞਾਣੇ ਦੁવਿਧਂ ਨਿਸ੍ਸਯਂ ਨੋ ਕਰੋਤਿ। ਅਕਰੋਨ੍ਤੋ ਚ ਸ વੇ વਿਯਤ੍ਤੇਸੁ ਨਾਨਾਦਿਟ੍ਠਿવਸੇਨ ਭਿਨ੍ਨੇਸੁ ਸਤ੍ਤੇਸੁ ਨ વਗ੍ਗਸਾਰੀ ਛਨ੍ਦਾਦਿવਸੇਨ ਅਗਚ੍ਛਨਧਮ੍ਮੋ ਹੁਤ੍વਾ ਦ੍વਾਸਟ੍ਠਿਯਾ ਦਿਟ੍ਠੀਸੁ ਕਿਞ੍ਚਿਪਿ ਦਿਟ੍ਠਿਂ ਨ ਪਚ੍ਚੇਤਿ, ਨ ਪਚ੍ਚਾਗਚ੍ਛਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ।
੮੦੮-੧੦. ਇਦਾਨਿ ਯੋ ਸੋ ਇਮਾਯ ਗਾਥਾਯ વੁਤ੍ਤੋ ਖੀਣਾਸવੋ, ਤਸ੍ਸ વਣ੍ਣਭਣਨਤ੍ਥਂ ‘‘ਯਸ੍ਸੂਭਯਨ੍ਤੇ’’ਤਿਆਦਿਕਾ ਤਿਸ੍ਸੋ ਗਾਥਾਯੋ ਆਹ। ਤਤ੍ਥ ਉਭਯਨ੍ਤੇਤਿ ਪੁਬ੍ਬੇ વੁਤ੍ਤਫਸ੍ਸਾਦਿਭੇਦੇ। ਪਣਿਧੀਤਿ ਤਣ੍ਹਾ। ਭવਾਭવਾਯਾਤਿ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਭવਾਯ। ਇਧ વਾ ਹੁਰਂ વਾਤਿ ਸਕਤ੍ਤਭਾવਾਦਿਭੇਦੇ ਇਧ વਾ ਪਰਤ੍ਤਭਾવਾਦਿਭੇਦੇ ਪਰਤ੍ਥ વਾ। ਦਿਟ੍ਠੇ વਾਤਿ ਦਿਟ੍ਠਸੁਦ੍ਧਿਯਾ વਾ। ਏਸ ਨਯੋ ਸਞ੍ਞਾਤਿ ਸਞ੍ਞਾਸਮੁਟ੍ਠਾਪਿਕਾ ਦਿਟ੍ਠਿ। ਧਮ੍ਮਾਪਿ ਤੇਸਂ ਨ ਪਟਿਚ੍ਛਿਤਾਸੇਤਿ ਦ੍વਾਸਟ੍ਠਿਦਿਟ੍ਠਿਗਤਧਮ੍ਮਾਪਿ ਤੇਸਂ ‘‘ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞ’’ਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਨ ਪਟਿਚ੍ਛਿਤਾ। ਪਾਰਙ੍ਗਤੋ ਨ ਪਚ੍ਚੇਤਿ ਤਾਦੀਤਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਪਾਰਂ ਗਤੋ ਤੇਨ ਤੇਨ ਮਗ੍ਗੇਨ ਪਹੀਨੇ ਕਿਲੇਸੇ ਪੁਨ ਨਾਗਚ੍ਛਤਿ, ਪਞ੍ਚਹਿ ਚ ਆਕਾਰੇਹਿ ਤਾਦੀ ਹੋਤੀਤਿ। ਸੇਸਂ ਪਾਕਟਮੇવਾਤਿ।
ਪਰਮਤ੍ਥਜੋਤਿਕਾਯ ਖੁਦ੍ਦਕ-ਅਟ੍ਠਕਥਾਯ
ਸੁਤ੍ਤਨਿਪਾਤ-ਅਟ੍ਠਕਥਾਯ ਪਰਮਟ੍ਠਕਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
੬. ਜਰਾਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
੮੧੧. ਅਪ੍ਪਂ વਤ ਜੀવਿਤਨ੍ਤਿ ਜਰਾਸੁਤ੍ਤਂ। ਕਾ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ? ਏਕਂ ਸਮਯਂ ਭਗવਾ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ વਸ੍ਸਂ વਸਿਤ੍વਾ ਯਾਨਿ ਤਾਨਿ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਸਰੀਰਾਰੋਗ੍ਯਸਮ੍ਪਾਦਨਂ ਅਨੁਪ੍ਪਨ੍ਨਸਿਕ੍ਖਾਪਦਪਞ੍ਞਾਪਨਂ વੇਨੇਯ੍ਯਦਮਨਂ ਤਥਾਰੂਪਾਯ ਅਟ੍ਠੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਜਾਤਕਾਦਿਕਥਨਨ੍ਤਿਆਦੀਨਿ ਜਨਪਦਚਾਰਿਕਾਨਿਮਿਤ੍ਤਾਨਿ, ਤਾਨਿ ਸਮવੇਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਜਨਪਦਚਾਰਿਕਂ ਪਕ੍ਕਾਮਿ। ਅਨੁਪੁਬ੍ਬੇਨ ਚਾਰਿਕਂ ਚਰਮਾਨੋ ਸਾਯਂ ਸਾਕੇਤਂ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਅਞ੍ਜਨવਨਂ ਪਾવਿਸਿ। ਸਾਕੇਤવਾਸਿਨੋ ਸੁਤ੍વਾ ‘‘ਅਕਾਲੋ ਇਦਾਨਿ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਦਸ੍ਸਨਾਯਾ’’ਤਿ વਿਭਾਤਾਯ ਰਤ੍ਤਿਯਾ ਮਾਲਾਗਨ੍ਧਾਦੀਨਿ ਗਹੇਤ੍વਾ ਭਗવਤੋ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪੂਜਨવਨ੍ਦਨਸਮ੍ਮੋਦਨਾਦੀਨਿ ਕਤ੍વਾ ਪਰਿવਾਰੇਤ੍વਾ ਅਟ੍ਠਂਸੁ ਯਾવ ਭਗવਤੋ ਗਾਮਪ੍ਪવੇਸਨવੇਲਾ, ਅਥ ਭਗવਾ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਪਰਿવੁਤੋ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਪਾવਿਸਿ। ਤਂ ਅਞ੍ਞਤਰੋ ਸਾਕੇਤਕੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਮਹਾਸਾਲੋ ਨਗਰਾ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤੋ ਨਗਰਦ੍વਾਰੇ ਅਦ੍ਦਸ। ਦਿਸ੍વਾ ਪੁਤ੍ਤਸਿਨੇਹਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤ੍વਾ ‘‘ਚਿਰਦਿਟ੍ਠੋਸਿ, ਪੁਤ੍ਤ, ਮਯਾ’’ਤਿ ਪਰਿਦੇવਯਮਾਨੋ ਅਭਿਮੁਖੋ ਅਗਮਾਸਿ। ਭਗવਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਸਞ੍ਞਾਪੇਸਿ – ‘‘ਅਯਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਯਂ ਇਚ੍ਛਤਿ, ਤਂ ਕਰੋਤੁ, ਨ વਾਰੇਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ।
ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋਪਿ વਚ੍ਛਗਿਦ੍ਧਿਨੀવ ਗਾવੀ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਭਗવਤੋ
ਆਨਨ੍ਦਤ੍ਥੇਰੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਪੁਚ੍ਛਿ – ‘‘ਅਹਂ ਭਗવਤੋ ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ ਜਾਨਾਮਿ, ਇਮੇ ਪਨ ਕਸ੍ਮਾ વਦਨ੍ਤਿ ‘ਅਹਂ ਬੁਦ੍ਧਮਾਤਾ ਅਹਂ ਬੁਦ੍ਧਪਿਤਾ’’’ਤਿ। ਭਗવਾ ਆਹ – ‘‘ਨਿਰਨ੍ਤਰਂ ਮੇ, ਆਨਨ੍ਦ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੀ ਚ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਚ ਪਞ੍ਚ ਜਾਤਿਸਤਾਨਿ ਮਾਤਾਪਿਤਰੋ ਅਹੇਸੁਂ, ਪਞ੍ਚ ਜਾਤਿਸਤਾਨਿ ਮਾਤਾਪਿਤੂਨਂ ਜੇਟ੍ਠਕਾ, ਪਞ੍ਚ ਜਾਤਿਸਤਾਨਿ ਕਨਿਟ੍ਠਕਾ। ਤੇ ਪੁਬ੍ਬਸਿਨੇਹੇਨੇવ ਕਥੇਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਇਮਞ੍ਚ ਗਾਥਮਭਾਸਿ –
‘‘ਪੁਬ੍ਬੇવ
ਏવਂ ਤਂ ਜਾਯਤੇ ਪੇਮਂ, ਉਪ੍ਪਲਂવ ਯਥੋਦਕੇ’’ਤਿ॥ (ਜਾ॰ ੧.੨.੧੭੪)।
ਤਤੋ ਭਗવਾ ਸਾਕੇਤੇ ਯਥਾਭਿਰਨ੍ਤਂ વਿਹਰਿਤ੍વਾ ਪੁਨ ਚਾਰਿਕਂ ਚਰਮਾਨੋ ਸਾવਤ੍ਥਿਮੇવ ਅਗਮਾਸਿ। ਸੋਪਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਚ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੀ ਚ ਭਿਕ੍ਖੂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਪਤਿਰੂਪਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਸੇਸਮਗ੍ਗੇ ਪਾਪੁਣਿਤ੍વਾ ਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸਾਯ ਨਿਬ੍ਬਾਨਧਾਤੁਯਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਿਂਸੁ। ਨਗਰੇ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਂਸੁ ‘‘ਅਮ੍ਹਾਕਂ
ਭਗવਾਪਿ ਤਂ ਦਿવਸਂ ਪਚ੍ਚੂਸਸਮਯੇ ਬੁਦ੍ਧਚਕ੍ਖੁਨਾ ਲੋਕਂ વੋਲੋਕੇਨ੍ਤੋ ਤੇਸਂ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਭਾવਂ ਞਤ੍વਾ ‘‘ਤਤ੍ਥ ਮਯਿ ਗਤੇ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਬਹੁਜਨਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਾਭਿਸਮਯੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਞਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਮਾਦਾਯ ਸਾવਤ੍ਥਿਤੋ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਆਲ਼ਾਹਨਮੇવ ਪਾવਿਸਿ। ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਮਾਤਾਪਿਤੂਨਂ ਸਰੀਰਕਿਚ੍ਚਂ ਕਾਤੁਕਾਮੋ ਭਗવਾ ਆਗਤੋ’’ਤਿ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਅਟ੍ਠਂਸੁ। ਨਾਗਰਾਪਿ ਕੂਟਾਗਾਰਂ ਪੂਜੇਨ੍ਤਾ ਆਲ਼ਾਹਨਂ ਆਨੇਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਪੁਚ੍ਛਿਂਸੁ – ‘‘ਗਹਟ੍ਠਅਰਿਯਸਾવਕਾ ਕਥਂ ਪੂਜੇਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿ। ਭਗવਾ ‘‘ਯਥਾ ਅਸੇਕ੍ਖਾ ਪੂਜਿਯਨ੍ਤਿ, ਤਥਾ ਪੂਜੇਤਬ੍ਬਾ ਇਮੇ’’ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੇਨ ਤੇਸਂ ਅਸੇਕ੍ਖਮੁਨਿਭਾવਂ ਦੀਪੇਨ੍ਤੋ ਇਮਂ ਗਾਥਮਾਹ –
‘‘ਅਹਿਂਸਕਾ ਯੇ ਮੁਨਯੋ, ਨਿਚ੍ਚਂ ਕਾਯੇਨ ਸਂવੁਤਾ।
ਤੇ ਯਨ੍ਤਿ ਅਚ੍ਚੁਤਂ ਠਾਨਂ, ਯਤ੍ਥ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਨ ਸੋਚਰੇ’’ਤਿ॥ (ਧ॰ ਪ॰ ੨੨੫)।
ਤਞ੍ਚ ਪਰਿਸਂ ਓਲੋਕੇਤ੍વਾ ਤਙ੍ਖਣਾਨੁਰੂਪਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤੋ ਇਮਂ ਸੁਤ੍ਤਮਭਾਸਿ।
ਤਤ੍ਥ ਅਪ੍ਪਂ વਤ ਜੀવਿਤਂ ਇਦਨ੍ਤਿ ‘‘ਇਦਂ વਤ ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਜੀવਿਤਂ ਅਪ੍ਪਂ ਪਰਿਤ੍ਤਂ ਠਿਤਿਪਰਿਤ੍ਤਤਾਯ ਸਰਸਪਰਿਤ੍ਤਤਾਯਾ’’ਤਿ ਸਲ੍ਲਸੁਤ੍ਤੇਪਿ વੁਤ੍ਤਨਯਮੇਤਂ। ਓਰਂ વਸ੍ਸਸਤਾਪਿ ਮਿਯ੍ਯਤੀਤਿ વਸ੍ਸਸਤਾ ਓਰਂ ਕਲਲਾਦਿਕਾਲੇਪਿ ਮਿਯ੍ਯਤਿ। ਅਤਿਚ੍ਚਾਤਿ વਸ੍ਸਸਤਂ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ। ਜਰਸਾਪਿ ਮਿਯ੍ਯਤੀਤਿ ਜਰਾਯਪਿ ਮਿਯ੍ਯਤਿ।
੮੧੨-੬. ਮਮਾਯਿਤੇਤਿ ਮਮਾਯਿਤવਤ੍ਥੁਕਾਰਣਾ। વਿਨਾਭਾવਸਨ੍ਤਮੇવਿਦਨ੍ਤਿ ਮਾਮਕੋਤਿ ਮਮ ਉਪਾਸਕੋ ਭਿਕ੍ਖੁ વਾਤਿ ਸਙ੍ਖਂ ਗਤੋ, ਬੁਦ੍ਧਾਦੀਨਿ વਾ વਤ੍ਥੂਨਿ ਮਮਾਯਮਾਨੋ। ਸਙ੍ਗਤਨ੍ਤਿ ਸਮਾਗਤਂ ਦਿਟ੍ਠਪੁਬ੍ਬਂ વਾ। ਪਿਯਾਯਿਤਨ੍ਤਿ ਪਿਯਂ ਕਤਂ। ਨਾਮਂਯੇવਾવਸਿਸ੍ਸਤਿ ਅਕ੍ਖੇਯ੍ਯਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬਂ ਰੂਪਾਦਿਧਮ੍ਮਜਾਤਂ ਪਹੀਯਤਿ, ਨਾਮਮਤ੍ਤਮੇવ ਤੁ ਅવਸਿਸ੍ਸਤਿ ‘‘ਬੁਦ੍ਧਰਕ੍ਖਿਤੋ, ਧਮ੍ਮਰਕ੍ਖਿਤੋ’’ਤਿ ਏવਂ ਸਙ੍ਖਾਤੁਂ ਕਥੇਤੁਂ। ਮੁਨਯੋਤਿ ਖੀਣਾਸવਮੁਨਯੋ। ਖੇਮਦਸ੍ਸਿਨੋਤਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਦਸ੍ਸਿਨੋ।
੮੧੭. ਸਤ੍ਤਮਗਾਥਾ ਪਤਿਲੀਨਚਰਸ੍ਸਾਤਿ ਤਤੋ ਤਤੋ ਪਤਿਲੀਨਂ ਚਿਤ੍ਤਂ ਕਤ੍વਾ ਚਰਨ੍ਤਸ੍ਸ। ਭਿਕ੍ਖੁਨੋਤਿ ਕਲ੍ਯਾਣਪੁਥੁਜ੍ਜਨਸ੍ਸ ਸੇਕ੍ਖਸ੍ਸ વਾ। ਸਾਮਗ੍ਗਿਯਮਾਹੁ ਤਸ੍ਸ ਤਂ, ਯੋ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਭવਨੇ ਨ ਦਸ੍ਸਯੇਤਿ ਤਸ੍ਸੇਤਂ ਪਤਿਰੂਪਮਾਹੁ, ਯੋ ਏવਂਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਨਿਰਯਾਦਿਭੇਦੇ ਭવਨੇ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਨ ਦਸ੍ਸੇਯ੍ਯ। ਏવਞ੍ਹਿ ਸੋ ਇਮਮ੍ਹਾ ਮਰਣਾ ਮੁਚ੍ਚੇਯ੍ਯਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ।
੮੧੮-੨੦. ਇਦਾਨਿ ਯੋ ‘‘ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਭવਨੇ ਨ ਦਸ੍ਸਯੇ’’ਤਿ ਏવਂ ਖੀਣਾਸવੋ વਿਭਾવਿਤੋ, ਤਸ੍ਸ વਣ੍ਣਭਣਨਤ੍ਥਂ ਇਤੋ ਪਰਾ ਤਿਸ੍ਸੋ ਗਾਥਾਯੋ ਆਹ। ਤਤ੍ਥ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥਾਤਿ ਦ੍વਾਦਸਸੁ ਆਯਤਨੇਸੁ। ਯਦਿਦਂ ਦਿਟ੍ਠਸੁਤਂ ਮੁਤੇਸੁ વਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪਨ ਯਦਿਦਂ ਦਿਟ੍ਠਸੁਤਂ, ਏਤ੍ਥ વਾ ਮੁਤੇਸੁ વਾ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਏવਂ ਮੁਨਿ ਨ ਉਪਲਿਮ੍ਪਤੀਤਿ ਏવਂ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਧੋਨੋ ਨ ਹਿ ਤੇਨ ਮਞ੍ਞਤਿ, ਯਦਿਦਂ ਦਿਟ੍ਠਸੁਤਂ ਮੁਤੇਸੁ વਾਤਿ ਅਤ੍ਰਾਪਿ ਯਦਿਦਂ ਦਿਟ੍ਠਸੁਤ੍ਤਂ, ਤੇਨ વਤ੍ਥੁਨਾ ਨ ਮਞ੍ਞਤਿ, ਮੁਤੇਸੁ વਾ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਨ ਮਞ੍ਞਤੀਤਿ ਏવਮੇવ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਨ ਹਿ ਸੋ ਰਜ੍ਜਤਿ ਨੋ વਿਰਜ੍ਜਤੀਤਿ। ਬਾਲਪੁਥੁਜ੍ਜਨਾ વਿਯ ਨ ਰਜ੍ਜਤਿ, ਕਲ੍ਯਾਣਪੁਥੁਜ੍ਜਨਸੇਕ੍ਖਾ વਿਯ ਨ વਿਰਜ੍ਜਤਿ, ਰਾਗਸ੍ਸ ਪਨ ਖੀਣਤ੍ਤਾ ‘‘વਿਰਾਗੋ’’ਤ੍વੇવ ਸਙ੍ਖਂ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਸੇਸਂ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਪਾਕਟਮੇવਾਤਿ। ਦੇਸਨਾਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਚਤੁਰਾਸੀਤਿਯਾ ਪਾਣਸਹਸ੍ਸਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਭਿਸਮਯੋ ਅਹੋਸੀਤਿ।
ਪਰਮਤ੍ਥਜੋਤਿਕਾਯ ਖੁਦ੍ਦਕ-ਅਟ੍ਠਕਥਾਯ
ਸੁਤ੍ਤਨਿਪਾਤ-ਅਟ੍ਠਕਥਾਯ ਜਰਾਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
੭. ਤਿਸ੍ਸਮੇਤ੍ਤੇਯ੍ਯਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
੮੨੧. ਮੇਥੁਨਮਨੁਯੁਤ੍ਤਸ੍ਸਾਤਿ
ਤਤ੍ਥ ਮੇਥੁਨਮਨੁਯੁਤ੍ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਮੇਥੁਨਧਮ੍ਮਸਮਾਯੁਤ੍ਤਸ੍ਸ। ਇਤੀਤਿ ਏવਮਾਹ। ਆਯਸ੍ਮਾਤਿ ਪਿਯવਚਨਮੇਤਂ, ਤਿਸ੍ਸੋਤਿ ਨਾਮਂ ਤਸ੍ਸ ਥੇਰਸ੍ਸ। ਸੋ ਹਿ ਤਿਸ੍ਸੋਤਿ ਨਾਮੇਨ। ਮੇਤ੍ਤੇਯ੍ਯੋਤਿ ਗੋਤ੍ਤਂ, ਗੋਤ੍ਤવਸੇਨੇવ ਚੇਸ ਪਾਕਟੋ ਅਹੋਸਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਅਟ੍ਠੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਂ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਤਿਸ੍ਸਮੇਤ੍ਤੇਯ੍ਯਾ ਨਾਮ ਦ੍વੇ ਸਹਾਯਾ’’ਤਿ। વਿਘਾਤਨ੍ਤਿ ਉਪਘਾਤਂ। ਬ੍ਰੂਹੀਤਿ ਆਚਿਕ੍ਖ। ਮਾਰਿਸਾਤਿ ਪਿਯવਚਨਮੇਤਂ, ਨਿਦੁਕ੍ਖਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਸੁਤ੍વਾਨ ਤવ ਸਾਸਨਨ੍ਤਿ ਤવ વਚਨਂ ਸੁਤ੍વਾ। વਿવੇਕੇ ਸਿਕ੍ਖਿਸ੍ਸਾਮਸੇਤਿ ਸਹਾਯਂ ਆਰਬ੍ਭ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਯਾਚਨ੍ਤੋ ਭਣਤਿ। ਸੋ ਪਨ ਸਿਕ੍ਖਿਤਸਿਕ੍ਖੋਯੇવ।
੮੨੨. ਮੁਸ੍ਸਤੇ વਾਪਿ ਸਾਸਨਨ੍ਤਿ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਪਟਿਪਤ੍ਤਿਤੋ ਦੁવਿਧਮ੍ਪਿ ਸਾਸਨਂ ਨਸ੍ਸਤਿ। વਾਪੀਤਿ ਪਦਪੂਰਣਮਤ੍ਤਂ। ਏਤਂ ਤਸ੍ਮਿਂ ਅਨਾਰਿਯਨ੍ਤਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਪੁਗ੍ਗਲੇ ਏਤਂ ਅਨਰਿਯਂ, ਯਦਿਦਂ ਮਿਚ੍ਛਾਪਟਿਪਦਾ।
੮੨੩. ਏਕੋ ਪੁਬ੍ਬੇ ਚਰਿਤ੍વਾਨਾਤਿ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਸਙ੍ਖਾਤੇਨ વਾ ਗਣવੋਸ੍ਸਗ੍ਗਟ੍ਠੇਨ વਾ ਪੁਬ੍ਬੇ ਏਕੋ વਿਹਰਿਤ੍વਾ। ਯਾਨਂ ਭਨ੍ਤਂવ ਤਂ ਲੋਕੇ, ਹੀਨਮਾਹੁ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਨ੍ਤਿ ਤਂ વਿਬ੍ਭਨ੍ਤਕਂ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਯਥਾ ਹਤ੍ਥਿਯਾਨਾਦਿਯਾਨਂ ਅਦਨ੍ਤਂ વਿਸਮਂ ਆਰੋਹਤਿ, ਆਰੋਹਕਮ੍ਪਿ ਭਞ੍ਜਤਿ, ਪਪਾਤੇਪਿ ਪਪਤਤਿ। ਏવਂ ਕਾਯਦੁਚ੍ਚਰਿਤਾਦਿવਿਸਮਾਰੋਹਨੇਨ ਨਰਕਾਦੀਸੁ, ਅਤ੍ਥਭਞ੍ਜਨੇਨ ਜਾਤਿਪਪਾਤਾਦੀਸੁ ਪਪਤਨੇਨ ਚ ਯਾਨਂ ਭਨ੍ਤਂવ ਆਹੁ ਹੀਨਂ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਞ੍ਚ ਆਹੂਤਿ।
੮੨੪-੫. ਯਸੋ ਕਿਤ੍ਤਿ ਚਾਤਿ ਲਾਭਸਕ੍ਕਾਰੋ ਪਸਂਸਾ ਚ। ਪੁਬ੍ਬੇਤਿ ਪਬ੍ਬਜਿਤਭਾવੇ। ਹਾਯਤੇ વਾਪਿ ਤਸ੍ਸ ਸਾਤਿ ਤਸ੍ਸ વਿਬ੍ਭਨ੍ਤਕਸ੍ਸ ਸਤੋ ਸੋ ਚ ਯਸੋ ਸਾ ਚ ਕਿਤ੍ਤਿ ਹਾਯਤਿ। ਏਤਮ੍ਪਿ ਦਿਸ੍વਾਤਿ ਏਤਮ੍ਪਿ ਪੁਬ੍ਬੇ ਯਸਕਿਤ੍ਤੀਨਂ ਭਾવਂ ਪਚ੍ਛਾ ਚ ਹਾਨਿਂ ਦਿਸ੍વਾ। ਸਿਕ੍ਖੇਥ ਮੇਥੁਨਂ વਿਪ੍ਪਹਾਤવੇਤਿ ਤਿਸ੍ਸੋ ਸਿਕ੍ਖਾ ਸਿਕ੍ਖੇਥ। ਕਿਂ ਕਾਰਣਂ? ਮੇਥੁਨਂ વਿਪ੍ਪਹਾਤવੇ, ਮੇਥੁਨਪ੍ਪਹਾਨਤ੍ਥਾਯਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਯੋ ਹਿ ਮੇਥੁਨਂ ਨ વਿਪ੍ਪਜਹਤਿ, ਸਙ੍ਕਪ੍ਪੇਹਿ…ਪੇ॰… ਤਥਾવਿਧੋ ਪਰੇਤੋਤਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ। ਪਰੇਸਂ ਨਿਗ੍ਘੋਸਨ੍ਤਿ ਉਪਜ੍ਝਾਯਾਦੀਨਂ ਨਿਨ੍ਦਾવਚਨਂ। ਮਙ੍ਕੁ ਹੋਤੀਤਿ ਦੁਮ੍ਮਨੋ ਹੋਤਿ।
੮੨੬. ਇਤੋ ਪਰਾ ਗਾਥਾ ਪਾਕਟਸਮ੍ਬਨ੍ਧਾ ਏવ। ਤਾਸੁ ਸਤ੍ਥਾਨੀਤਿ ਕਾਯਦੁਚ੍ਚਰਿਤਾਦੀਨਿ। ਤਾਨਿ ਹਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਰੇਸਞ੍ਚ ਛੇਦਨਟ੍ਠੇਨ ‘‘ਸਤ੍ਥਾਨੀ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ। ਤੇਸੁ ਚਾਯਂ વਿਸੇਸਤੋ ਚੋਦਿਤੋ ਮੁਸਾવਚਨਸਤ੍ਥਾਨੇવ ਕਰੋਤਿ – ‘‘ਇਮਿਨਾ ਕਾਰਣੇਨਾਹਂ વਿਬ੍ਭਨ੍ਤੋ’’ਤਿ ਭਣਨ੍ਤੋ। ਤੇਨੇવਾਹ – ‘‘ਏਸ ਖ੍વਸ੍ਸ ਮਹਾਗੇਧੋ, ਮੋਸવਜ੍ਜਂ ਪਗਾਹਤੀ’’ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਏਸ ਖ੍વਸ੍ਸਾਤਿ ਏਸ ਖੋ ਅਸ੍ਸ। ਮਹਾਗੇਧੋਤਿ ਮਹਾਬਨ੍ਧਨਂ। ਕਤਮੋਤਿ ਚੇ? ਯਦਿਦਂ ਮੋਸવਜ੍ਜਂ ਪਗਾਹਤਿ, ਸ੍વਾਸ੍ਸ ਮੁਸਾવਾਦਜ੍ਝੋਗਾਹੋ ਮਹਾਗੇਧੋਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
੮੨੭. ਮਨ੍ਦੋવ ਪਰਿਕਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਪਾਣવਧਾਦੀਨਿ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਤਤੋਨਿਦਾਨਞ੍ਚ ਦੁਕ੍ਖਮਨੁਭੋਨ੍ਤੋ ਭੋਗਪਰਿਯੇਸਨਰਕ੍ਖਨਾਨਿ ਚ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਮੋਮੂਹੋ વਿਯ ਪਰਿਕਿਲਿਸ੍ਸਤਿ।
੮੨੮-੯. ‘‘ਏਤਮਾਦੀਨવਂ ਞਤ੍વਾ, ਮੁਨਿ ਪੁਬ੍ਬਾਪਰੇ ਇਧਾ’’ਤਿ ਏਤਂ ‘‘ਯਸੋ ਕਿਤ੍ਤਿ ਚ ਯਾ ਪੁਬ੍ਬੇ, ਹਾਯਤੇવਾਪਿ ਤਸ੍ਸ ਸਾ’’ਤਿ ਇਤੋ ਪਭੁਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ਪੁਬ੍ਬਾਪਰੇ ਇਧ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਸਾਸਨੇ ਪੁਬ੍ਬਤੋ ਅਪਰੇ ਸਮਣਭਾવਤੋ વਿਬ੍ਭਨ੍ਤਕਭਾવੇ ਏਤਦਰਿਯਾਨਮੁਤ੍ਤਮਨ੍ਤਿ ਯਦਿਦਂ વਿવੇਕਚਰਿਯਾ ਨ ਤੇਨ ਸੇਟ੍ਠੋ ਮਞ੍ਞੇਥਾਤਿ ਤੇਨ ਚ વਿવੇਕੇਨ ਨ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ‘‘ਸੇਟ੍ਠੋ ਅਹ’’ਨ੍ਤਿ ਮਞ੍ਞੇਯ੍ਯ, ਤੇਨ ਥਦ੍ਧੋ ਨ ਭવੇਯ੍ਯਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ।
੮੩੦. ਰਿਤ੍ਤਸ੍ਸਾਤਿ વਿવਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਕਾਯਦੁਚ੍ਚਰਿਤਾਦੀਹਿ વਿਰਹਿਤਸ੍ਸ। ਓਘਤਿਣ੍ਣਸ੍ਸ ਪਿਹਯਨ੍ਤਿ, ਕਾਮੇਸੁ ਗਧਿਤਾ ਪਜਾਤਿ વਤ੍ਥੁਕਾਮੇਸੁ ਲਗ੍ਗਾ ਸਤ੍ਤਾ ਤਸ੍ਸ ਚਤੁਰੋਘਤਿਣ੍ਣਸ੍ਸ ਪਿਹਯਨ੍ਤਿ ਇਣਾਯਿਕਾ વਿਯ ਆਣਣ੍ਯਸ੍ਸਾਤਿ ਅਰਹਤ੍ਤਨਿਕੂਟੇਨ ਦੇਸਨਂ ਨਿਟ੍ਠਾਪੇਸਿ। ਦੇਸਨਾਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਤਿਸ੍ਸੋ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲਂ ਪਤ੍વਾ ਪਚ੍ਛਾ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਸਚ੍ਛਾਕਾਸੀਤਿ।
ਪਰਮਤ੍ਥਜੋਤਿਕਾਯ ਖੁਦ੍ਦਕ-ਅਟ੍ਠਕਥਾਯ
ਸੁਤ੍ਤਨਿਪਾਤ-ਅਟ੍ਠਕਥਾਯ ਤਿਸ੍ਸਮੇਤ੍ਤੇਯ੍ਯਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
੮. ਪਸੂਰਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
੮੩੧. ਇਧੇવ ਸੁਦ੍ਧੀਤਿ ਪਸੂਰਸੁਤ੍ਤਂ। ਕਾ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ? ਭਗવਤਿ ਕਿਰ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ વਿਹਰਨ੍ਤੇ ਪਸੂਰੋ ਨਾਮ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕੋ ਮਹਾવਾਦੀ, ਸੋ ‘‘ਅਹਮਸ੍ਮਿ ਸਕਲਜਮ੍ਬੁਦੀਪੇ વਾਦੇਨ ਅਗ੍ਗੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਯਥਾ ਜਮ੍ਬੁਦੀਪਸ੍ਸ ਜਮ੍ਬੁਪਞ੍ਞਾਣਂ, ਏવਂ ਮਮਾਪਿ ਭવਿਤੁਂ ਅਰਹਤੀ’’ਤਿ ਜਮ੍ਬੁਸਾਖਂ ਧਜਂ ਕਤ੍વਾ ਸਕਲਜਮ੍ਬੁਦੀਪੇ ਪਟਿવਾਦਂ ਅਨਾਸਾਦੇਨ੍ਤੋ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬੇਨ ਸਾવਤ੍ਥਿਂ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਨਗਰਦ੍વਾਰੇ વਾਲਿਕਤ੍ਥਲਂ ਕਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਸਾਖਂ ਉਸ੍ਸਾਪੇਤ੍વਾ ‘‘ਯੋ ਮਯਾ ਸਦ੍ਧਿਂ વਾਦਂ ਕਾਤੁਂ ਸਮਤ੍ਥੋ, ਸੋ ਇਮਂ ਸਾਖਂ ਭਞ੍ਜਤੂ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਨਗਰਂ ਪਾવਿਸਿ। ਤਂ ਠਾਨਂ ਮਹਾਜਨੋ ਪਰਿવਾਰੇਤ੍વਾ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਤੇਨ ਚ ਸਮਯੇਨ ਆਯਸ੍ਮਾ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੋ ਭਤ੍ਤਕਿਚ੍ਚਂ ਕਤ੍વਾ ਸਾવਤ੍ਥਿਤੋ ਨਿਕ੍ਖਮਤਿ। ਸੋ ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਸਮ੍ਬਹੁਲੇ ਗਾਮਦਾਰਕੇ ਪੁਚ੍ਛਿ – ‘‘ਕਿਂ ਏਤਂ ਦਾਰਕਾ’’ਤਿ, ਤੇ ਸਬ੍ਬਂ ਆਚਿਕ੍ਖਿਂਸੁ। ‘‘ਤੇਨ ਹਿ ਨਂ ਤੁਮ੍ਹੇ ਉਦ੍ਧਰਿਤ੍વਾ ਪਾਦੇਹਿ ਭਞ੍ਜਥ, ‘વਾਦਤ੍ਥਿਕੋ વਿਹਾਰਂ ਆਗਚ੍ਛਤੂ’ਤਿ ਚ ਭਣਥਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਪਕ੍ਕਾਮਿ।
ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕੋ
ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕੋ ਥੇਰਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ‘‘ਤ੍વਂ, ਭੋ, ਪਬ੍ਬਜਿਤ, ਮਯ੍ਹਂ ਜਮ੍ਬੁਧਜਂ ਭਞ੍ਜਾਪੇਸੀ’’ਤਿ ਆਹ। ‘‘ਆਮ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕਾ’’ਤਿ ਚ વੁਤ੍ਤੇ ‘‘ਹੋਤੁ ਨੋ, ਭੋ, ਕਾਚਿ ਕਥਾਪવਤ੍ਤੀ’’ਤਿ ਆਹ। ‘‘ਹੋਤੁ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕਾ’’ਤਿ ਚ ਥੇਰੇਨ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਿਤੇ ‘‘ਤ੍વਂ, ਸਮਣ, ਪੁਚ੍ਛ, ਅਹਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ
‘‘ਨ
ਸਙ੍ਕਪ੍ਪਰਾਗਞ੍ਚ વਦੇਸਿ ਕਾਮਂ।
ਸਙ੍ਕਪ੍ਪਯਂ ਅਕੁਸਲੇ વਿਤਕ੍ਕੇ,
ਭਿਕ੍ਖੁਪਿ ਤੇ ਹੇਸ੍ਸਤਿ ਕਾਮਭੋਗੀ’’ਤਿ॥ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧.੧.੩੪)।
ਅਥ ਥੇਰੋ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕਸ੍ਸ વਾਦੇ ਦੋਸਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ – ‘‘ਕਿਂ, ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕ, ਸਙ੍ਕਪ੍ਪਰਾਗਂ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਕਾਮਂ ਨ વਦੇਸਿ, ਚਿਤ੍ਰવਿਚਿਤ੍ਰਾਰਮ੍ਮਣਂ વਦੇਸੀ’’ਤਿ? ‘‘ਆਮ, ਭੋ, ਪਬ੍ਬਜਿਤਾ’’ਤਿ। ਤਤੋ ਨਂ ਥੇਰੋ ਯਾવ ਤਿਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਪਟਿਞ੍ਞਂ ਕਾਰਾਪੇਤ੍વਾ ‘‘ਸੁਣਾਥ, ਆવੁਸੋ, ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕਸ੍ਸ વਾਦੇ ਦੋਸ’’ਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਹવੀਮਂਸਕੇ ਆਲਪਿਤ੍વਾ ਆਹ – ‘‘ਆવੁਸੋ ਪਸੂਰ, ਤવ ਸਤ੍ਥਾ ਅਤ੍ਥੀ’’ਤਿ? ‘‘ਆਮ, ਪਬ੍ਬਜਿਤ, ਅਤ੍ਥੀ’’ਤਿ। ‘‘ਸੋ ਚਕ੍ਖੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਂ ਰੂਪਾਰਮ੍ਮਣਂ ਪਸ੍ਸਤਿ ਸਦ੍ਦਾਰਮ੍ਮਣਾਦੀਨਿ
‘‘ਤੇ વੇ ਕਾਮਾ ਯਾਨਿ ਚਿਤ੍ਰਾਨਿ ਲੋਕੇ,
ਸਙ੍ਕਪ੍ਪਰਾਗਂ ਨ વਦੇਸਿ ਕਾਮਂ।
ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ
ਸੁਣਨ੍ਤੋ ਸਦ੍ਦਾਨਿ ਮਨੋਰਮਾਨਿ॥
‘‘ਘਾਯਨ੍ਤੋ ਗਨ੍ਧਾਨਿ ਮਨੋਰਮਾਨਿ,
ਸਾਯਨ੍ਤੋ ਰਸਾਨਿ ਮਨੋਰਮਾਨਿ।
ਫੁਸਨ੍ਤੋ ਫਸ੍ਸਾਨਿ ਮਨੋਰਮਾਨਿ,
ਸਤ੍ਥਾਪਿ ਤੇ ਹੇਸ੍ਸਤਿ ਕਾਮਭੋਗੀ’’ਤਿ॥
ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ ਨਿਪ੍ਪਟਿਭਾਨੋ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕੋ ‘‘ਅਯਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ ਮਹਾવਾਦੀ, ਇਮਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ વਾਦਸਤ੍ਥਂ ਸਿਕ੍ਖਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਸਾવਤ੍ਥਿਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਂ ਪਰਿਯੇਸਿਤ੍વਾ ਜੇਤવਨਂ ਪવਿਟ੍ਠੋ ਤਤ੍ਥ ਲਾਲੁਦਾਯਿਂ ਸੁવਣ੍ਣવਣ੍ਣਂ ਕਾਯੂਪਪਨ੍ਨਂ ਸਰੀਰਾਕਾਰਾਕਪ੍ਪੇਸੁ ਸਮਨ੍ਤਪਾਸਾਦਿਕਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਅਯਂ ਭਿਕ੍ਖੁ ਮਹਾਪਞ੍ਞੋ ਮਹਾવਾਦੀ’’ਤਿ ਮਨ੍ਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਤਂ વਾਦੇਨ ਨਿਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਸਲਿਙ੍ਗੇਨ ਤਂਯੇવ ਤਿਤ੍ਥਾਯਤਨਂ ਪਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਪੁਨ ‘‘ਸਮਣੇਨ ਗੋਤਮੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ વਾਦਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ ਪੁਰਿਮਨਯੇਨੇવ ਉਗ੍ਘੋਸੇਤ੍વਾ ਮਹਾਜਨਪਰਿવੁਤੋ ‘‘ਏવਂ ਸਮਣਂ ਗੋਤਮਂ ਨਿਗ੍ਗਹੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿਆਦੀਨਿ વਦਨ੍ਤੋ
ਤਤ੍ਥ ਪਠਮਗਾਥਾਯ ਤਾવ ਅਯਂ ਸਙ੍ਖੇਪੋ – ਇਮੇ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਿਕਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਦਿਟ੍ਠਿਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ਇਧੇવ ਸੁਦ੍ਧੀ ਇਤਿ વਾਦਯਨ੍ਤਿ ਨਾਞ੍ਞੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ વਿਸੁਦ੍ਧਿਮਾਹੁ। ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਤ੍ਥਾਰਾਦੀਨਿ ਨਿਸ੍ਸਿਤਾ ਤਤ੍ਥੇવ ‘‘ਏਸ વਾਦੋ ਸੁਭੋ’’ਤਿ ਏવਂ ਸੁਭਂ વਦਾਨਾ ਹੁਤ੍વਾ ਪੁਥੂ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ‘‘ਸਸ੍ਸਤੋ ਲੋਕੋ’’ਤਿਆਦੀਸੁ ਪਚ੍ਚੇਕਸਚ੍ਚੇਸੁ ਨਿવਿਟ੍ਠਾ।
੮੩੨. ਏવਂ ਨਿવਿਟ੍ਠਾ ਚ – ਤੇ વਾਦਕਾਮਾਤਿ ਗਾਥਾ। ਤਤ੍ਥ ਬਾਲਂ ਦਹਨ੍ਤੀ ਮਿਥੁ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਨ੍ਤਿ ‘‘ਅਯਂ ਬਾਲੋ ਅਯਂ ਬਾਲੋ’’ਤਿ ਏવਂ ਦ੍વੇਪਿ ਜਨਾ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਬਾਲਂ ਦਹਨ੍ਤਿ, ਬਾਲਤੋ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤਿ। વਦਨ੍ਤਿ ਤੇ ਅਞ੍ਞਸਿਤਾ ਕਥੋਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਤੇ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਸਤ੍ਥਾਰਾਦਿਂ ਨਿਸ੍ਸਿਤਾ ਕਲਹਂ વਦਨ੍ਤਿ। ਪਸਂਸਕਾਮਾ ਕੁਸਲਾ વਦਾਨਾਤਿ ਪਸਂਸਤ੍ਥਿਕਾ ਉਭੋਪਿ ‘‘ਮਯਂ ਕੁਸਲવਾਦਾ ਪਣ੍ਡਿਤવਾਦਾ’’ਤਿ ਏવਂਸਞ੍ਞਿਨੋ ਹੁਤ੍વਾ।
੮੩੩. ਏવਂ ਯੁਤ੍ਤੋ ਕਥਾਯਨ੍ਤਿ ਗਾਥਾ। ਤਤ੍ਥ ਯੁਤ੍ਤੋ ਕਥਾਯਨ੍ਤਿ વਿવਾਦਕਥਾਯ ਉਸ੍ਸੁਕ੍ਕੋ। ਪਸਂਸਮਿਚ੍ਛਂ વਿਨਿਘਾਤਿ ਹੋਤੀਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਸਂਸਂ ਇਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ‘‘ਕਥਂ ਨੁ ਖੋ ਨਿਗ੍ਗਹੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਪੁਬ੍ਬੇવ ਸਲ੍ਲਾਪਾ ਕਥਂਕਥੀ વਿਨਿਘਾਤੀ ਹੋਤਿ। ਅਪਾਹਤਸ੍ਮਿਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਹવੀਮਂਸਕੇਹਿ ‘‘ਅਤ੍ਥਾਪਗਤਂ ਤੇ ਭਣਿਤਂ, ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਾਪਗਤਂ ਤੇ ਭਣਿਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਅਪਹਾਰਿਤੇ વਾਦੇ। ਨਿਨ੍ਦਾਯ ਸੋ ਕੁਪ੍ਪਤੀਤਿ ਏવਂ ਅਪਾਹਤਸ੍ਮਿਞ੍ਚ વਾਦੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾਯ ਨਿਨ੍ਦਾਯ ਸੋ ਕੁਪ੍ਪਤਿ। ਰਨ੍ਧਮੇਸੀਤਿ ਪਰਸ੍ਸ ਰਨ੍ਧਮੇવ ਗવੇਸਨ੍ਤੋ।
੮੩੪. ਨ ਯਮਸ੍ਸ વਾਦਨ੍ਤਿ ਗਾਥਾ। ਤਤ੍ਥ ਪਰਿਹੀਨਮਾਹੁ ਅਪਾਹਤਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥਬ੍ਯਞ੍ਜਨਾਦਿਤੋ ਅਪਾਹਤਂ ਪਰਿਹੀਨਂ વਦਨ੍ਤਿ। ਪਰਿਦੇવਤੀਤਿ ਤਤੋ ਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਸੋ ‘‘ਅਞ੍ਞਂ ਮਯਾ ਆવਜ੍ਜਿਤ’’ਨ੍ਤਿਆਦੀਹਿ વਿਪ੍ਪਲਪਤਿ। ਸੋਚਤੀਤਿ ‘‘ਤਸ੍ਸ ਜਯੋ’’ਤਿਆਦੀਨਿ ਆਰਬ੍ਭ ਸੋਚਤਿ। ਉਪਚ੍ਚਗਾ ਮਨ੍ਤਿ ਅਨੁਤ੍ਥੁਨਾਤੀਤਿ ‘‘ਸੋ ਮਂ વਾਦੇਨ વਾਦਂ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤੋ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਸੁਟ੍ਠੁਤਰਂ વਿਪ੍ਪਲਪਤਿ।
੮੩੫. ਏਤੇ વਿવਾਦਾ ਸਮਣੇਸੂਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪਨ ਸਮਣਾ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਬਾਹਿਰਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕਾ। ਏਤੇਸੁ ਉਗ੍ਘਾਤਿ ਨਿਘਾਤਿ ਹੋਤੀਤਿ ਏਤੇਸੁ વਾਦੇਸੁ ਜਯਪਰਾਜਯਾਦਿવਸੇਨ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਉਗ੍ਘਾਤਂ ਨਿਘਾਤਞ੍ਚ ਪਾਪੁਣਨ੍ਤੋ ਉਗ੍ਘਾਤੀ ਨਿਘਾਤੀ ਚ ਹੋਤਿ। વਿਰਮੇ ਕਥੋਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਪਜਹੇਯ੍ਯ ਕਲਹਂ। ਨ ਹਞ੍ਞਦਤ੍ਥਤ੍ਥਿ ਪਸਂਸਲਾਭਾਤਿ ਨ ਹਿ ਏਤ੍ਥ ਪਸਂਸਲਾਭਤੋ ਅਞ੍ਞੋ ਅਤ੍ਥੋ ਅਤ੍ਥਿ।
੮੩੬-੭. ਛਟ੍ਠਗਾਥਾਯ ਅਤ੍ਥੋ – ਯਸ੍ਮਾ ਚ ਨ ਹਞ੍ਞਦਤ੍ਥਤ੍ਥਿ ਪਸਂਸਲਾਭਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਪਰਮਂ ਲਾਭਂ ਲਭਨ੍ਤੋਪਿ ‘‘ਸੁਨ੍ਦਰੋ ਅਯ’’ਨ੍ਤਿ ਤਤ੍ਥ ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਪਸਂਸਿਤੋ વਾ ਪਨ ਹੋਤਿ ਤਂ વਾਦਂ ਪਰਿਸਾਯ ਮਜ੍ਝੇ ਦੀਪੇਤ੍વਾ, ਤਤੋ ਸੋ ਤੇਨ ਜਯਤ੍ਥੇਨ ਤੁਟ੍ਠਿਂ વਾ ਦਨ੍ਤવਿਦਂਸਕਂ વਾ ਆਪਜ੍ਜਨ੍ਤੋ ਹਸਤਿ, ਮਾਨੇਨ ਚ ਉਣ੍ਣਮਤਿ। ਕਿਂ ਕਾਰਣਂ? ਯਸ੍ਮਾ ਤਂ ਜਯਤ੍ਥਂ ਪਪ੍ਪੁਯ੍ਯ ਯਥਾਮਾਨੋ ਜਾਤੋ, ਏવਂ ਉਣ੍ਣਮਤੋ ਚ ਯਾ ਉਣ੍ਣਤੀਤਿ ਗਾਥਾ। ਤਤ੍ਥ ਮਾਨਾਤਿਮਾਨਂ વਦਤੇ ਪਨੇਸੋਤਿ ਏਸੋ ਪਨ ਤਂ ਉਣ੍ਣਤਿਂ ‘‘વਿਘਾਤਭੂਮੀ’’ਤਿ ਅਬੁਜ੍ਝਮਾਨੋ ਮਾਨਞ੍ਚ ਅਤਿਮਾਨਞ੍ਚ વਦਤਿਯੇવ।
੮੩੮. ਏવਂ વਾਦੇ ਦੋਸਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਤਸ੍ਸ વਾਦਂ ਅਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ‘‘ਸੂਰੋ’’ਤਿ ਗਾਥਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਰਾਜਖਾਦਾਯਾਤਿ ਰਾਜਖਾਦਨੀਯੇਨ, ਭਤ੍ਤવੇਤਨੇਨਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਅਭਿਗਜ੍ਜਮੇਤਿ ਪਟਿਸੂਰਮਿਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ਯਥਾ ਸੋ ਪਟਿਸੂਰਂ ਇਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਅਭਿਗਜ੍ਜਨ੍ਤੋ ਏਤਿ, ਏવਂ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਿਕੋ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਿਕਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਯੇਨੇવ ਸੋ, ਤੇਨ ਪਲੇਹੀਤਿ ਯੇਨ ਸੋ ਤੁਯ੍ਹਂ ਪਟਿਸੂਰੋ, ਤੇਨ ਗਚ੍ਛ। ਪੁਬ੍ਬੇવ ਨਤ੍ਥਿ ਯਦਿਦਂ ਯੁਧਾਯਾਤਿ ਯਂ ਪਨ ਇਦਂ ਕਿਲੇਸਜਾਤਂ ਯੁਦ੍ਧਾਯ ਸਿਯਾ, ਤਂ ਏਤਂ ਪੁਬ੍ਬੇવ ਨਤ੍ਥਿ, ਬੋਧਿਮੂਲੇਯੇવ ਪਹੀਨਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਸੇਸਗਾਥਾ ਪਾਕਟਸਮ੍ਬਨ੍ਧਾਯੇવ।
੮੩੯-੪੦. ਤਤ੍ਥ વਿવਾਦਯਨ੍ਤੀਤਿ વਿવਦਨ੍ਤਿ। ਪਟਿਸੇਨਿਕਤ੍ਤਾਤਿ ਪਟਿਲੋਮਕਾਰਕੋ। વਿਸੇਨਿਕਤ੍વਾਤਿ ਕਿਲੇਸਸੇਨਂ વਿਨਾਸੇਤ੍વਾ। ਕਿਂ ਲਭੇਥੋਤਿ ਪਸੂਰਾਤਿ ਤਂ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕਂ ਆਲਪਤਿ। ਯੇਸੀਧ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਯੇਸਂ ਇਧ ਨਤ੍ਥਿ।
੮੪੧. ਪવਿਤਕ੍ਕਨ੍ਤਿ ‘‘ਜਯੋ ਨੁ ਖੋ ਮੇ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਆਦੀਨਿ વਿਤਕ੍ਕੇਨ੍ਤੋ। ਧੋਨੇਨ ਯੁਗਂ ਸਮਾਗਮਾਤਿ ਧੁਤਕਿਲੇਸੇਨ ਬੁਦ੍ਧੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਯੁਗਗ੍ਗਾਹਂ ਸਮਾਪਨ੍ਨੋ। ਨ ਹਿ ਤ੍વਂ ਸਕ੍ਖਸਿ ਸਮ੍ਪਯਾਤવੇਤਿ ਕੋਤ੍ਥੁਕਾਦਯੋ વਿਯ ਸੀਹਾਦੀਹਿ, ਧੋਨੇਨ ਸਹ ਯੁਗਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਏਕਪਦਮ੍ਪਿ ਸਮ੍ਪਯਾਤੁਂ ਯੁਗਗ੍ਗਾਹਮੇવ વਾ ਸਮ੍ਪਾਦੇਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਖਿਸ੍ਸਸੀਤਿ। ਸੇਸਂ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਪਾਕਟਮੇવਾਤਿ।
ਪਰਮਤ੍ਥਜੋਤਿਕਾਯ ਖੁਦ੍ਦਕ-ਅਟ੍ਠਕਥਾਯ
ਸੁਤ੍ਤਨਿਪਾਤ-ਅਟ੍ਠਕਥਾਯ ਪਸੂਰਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
੯. ਮਾਗਣ੍ਡਿਯਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
੮੪੨. ਦਿਸ੍વਾਨ ਤਣ੍ਹਨ੍ਤਿ ਮਾਗਣ੍ਡਿਯਸੁਤ੍ਤਂ। ਕਾ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ? ਏਕਂ ਸਮਯਂ ਭਗવਾ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਪਚ੍ਚੂਸਸਮਯੇ
ਤੇਪਿ ਖੋ ਧੀਤਰਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਭਗવਤੋ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋਕਾਸਂ ਅਗਮਂਸੁ। ਤਤ੍ਥ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਦਿਸ੍વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੀ ਇਤੋ ਚਿਤੋ ਚ વਿਲੋਕੇਨ੍ਤੀ ਭਗવਤੋ ਨਿਸਜ੍ਜਟ੍ਠਾਨਂ ਤਿਣਸਨ੍ਥਾਰਕਂ ਅਦ੍ਦਸ। ਬੁਦ੍ਧਾਨਞ੍ਚ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨਬਲੇਨ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋਕਾਸੋ ਪਦਨਿਕ੍ਖੇਪੋ ਚ ਅਬ੍ਯਾਕੁਲਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਸਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ ਆਹ – ‘‘ਏਸ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ, ਤਸ੍ਸ ਤਿਣਸਨ੍ਥਾਰੋ’’ਤਿ? ‘‘ਆਮ, ਭੋਤੀ’’ਤਿ। ‘‘ਤੇਨ ਹਿ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ, ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਆਗਮਨਕਮ੍ਮਂ ਨ ਸਮ੍ਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ। ‘‘ਕਸ੍ਮਾ ਭੋਤੀ’’ਤਿ? ‘‘ਪਸ੍ਸ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ, ਅਬ੍ਯਾਕੁਲੋ ਤਿਣਸਨ੍ਥਾਰੋ, ਨੇਸੋ ਕਾਮਭੋਗਿਨੋ ਪਰਿਭੁਤ੍ਤੋ’’ਤਿ। ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ‘‘ਮਾ, ਭੋਤਿ ਮਙ੍ਗਲੇ ਪਰਿਯੇਸਿਯਮਾਨੇ ਅવਮਙ੍ਗਲਂ ਅਭਣੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਪੁਨਪਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੀ ਇਤੋ ਚਿਤੋ ਚ વਿਚਰਨ੍ਤੀ ਭਗવਤੋ ਪਦਨਿਕ੍ਖੇਪਂ ਦਿਸ੍વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ ਆਹ ‘‘ਅਯਂ ਤਸ੍ਸ ਪਦਨਿਕ੍ਖੇਪੋ’’ਤਿ? ‘‘ਆਮ, ਭੋਤੀ’’ਤਿ। ‘‘ਪਸ੍ਸ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ, ਪਦਨਿਕ੍ਖੇਪਂ, ਨਾਯਂ ਸਤ੍ਤੋ ਕਾਮੇਸੁ ਗਧਿਤੋ’’ਤਿ। ‘‘ਕਥਂ ਤ੍વਂ ਭੋਤਿ ਜਾਨਾਸੀ’’ਤਿ ਚ વੁਤ੍ਤਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਞਾਣਬਲਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੀ ਆਹ –
‘‘ਰਤ੍ਤਸ੍ਸ
ਦੁਟ੍ਠਸ੍ਸ ਹੋਤਿ ਅਨੁਕਡ੍ਢਿਤਂ ਪਦਂ।
ਮੂਲ਼੍ਹਸ੍ਸ ਹੋਤਿ ਸਹਸਾਨੁਪੀਲ਼ਿਤਂ,
વਿવਟ੍ਟਚ੍ਛਦਸ੍ਸ ਇਦਮੀਦਿਸਂ ਪਦ’’ਨ੍ਤਿ॥ (ਅ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧.੧.੨੬੦-੨੬੧; ਧ॰ ਪ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧.੨ ਸਾਮਾવਤੀવਤ੍ਥੁ; વਿਸੁਦ੍ਧਿ॰ ੧.੪੫)।
ਅਯਞ੍ਚਰਹਿ ਤੇਸਂ ਕਥਾ વਿਪ੍ਪਕਤਾ, ਅਥ ਭਗવਾ ਕਤਭਤ੍ਤਕਿਚ੍ਚੋ ਤਮੇવ વਨਸਣ੍ਡਂ ਆਗਤੋ। ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੀ ਭਗવਤੋ વਰਲਕ੍ਖਣਖਚਿਤਂ ਬ੍ਯਾਮਪ੍ਪਭਾਪਰਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਂ ਰੂਪਂ ਦਿਸ੍વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ ਆਹ – ‘‘ਏਸ ਤਯਾ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ, ਦਿਟ੍ਠੋ’’ਤਿ? ‘‘ਆਮ ਭੋਤੀ’’ਤਿ। ‘‘ਆਗਤਕਮ੍ਮਂ ਨ ਸਮ੍ਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਤੇવ, ਏવਰੂਪੋ ਨਾਮ ਕਾਮੇ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਨੇਤਂ ਠਾਨਂ વਿਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ। ਤੇਸਂ ਏવਂ વਦਨ੍ਤਾਨਞ੍ਞੇવ ਭਗવਾ ਤਿਣਸਨ੍ਥਾਰਕੇ ਨਿਸੀਦਿ। ਅਥ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਧੀਤਰਂ વਾਮੇਨ ਹਤ੍ਥੇਨ ਗਹੇਤ੍વਾ ਕਮਣ੍ਡਲੁਂ ਦਕ੍ਖਿਣੇਨ ਹਤ੍ਥੇਨ ਗਹੇਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ‘‘ਭੋ, ਪਬ੍ਬਜਿਤ, ਤ੍વਞ੍ਚ ਸੁવਣ੍ਣવਣ੍ਣੋ ਅਯਞ੍ਚ ਦਾਰਿਕਾ, ਅਨੁਚ੍ਛવਿਕਾ ਏਸਾ ਤવ, ਇਮਾਹਂ ਭੋਤੋ ਭਰਿਯਂ ਪੋਸਾવਨਤ੍ਥਾਯ ਦਮ੍ਮੀ’’ਤਿ ‘‘ਦਿਸ੍વਾਨ ਤਣ੍ਹ’’ਨ੍ਤਿ ਇਮਂ ਗਾਥਂ ਅਭਾਸਿ।
ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਅਜਪਾਲਨਿਗ੍ਰੋਧਮੂਲੇ ਨਾਨਾਰੂਪਾਨਿ ਨਿਮ੍ਮਿਨਿਤ੍વਾ ਅਭਿਕਾਮਮਾਗਤਂ ਮਾਰਧੀਤਰਂ ਦਿਸ੍વਾਨ ਤਣ੍ਹਂ ਅਰਤਿਂ ਰਗਞ੍ਚ ਛਨ੍ਦਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਮੇ ਮੇਥੁਨਸ੍ਮਿਂ ਨਾਹੋਸਿ, ਕਿਮੇવਿਦਂ ਇਮਿਸ੍ਸਾ ਦਾਰਿਕਾਯ ਮੁਤ੍ਤਕਰੀਸਪੁਣ੍ਣਂ ਰੂਪਂ ਦਿਸ੍વਾ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ ਸਬ੍ਬਥਾ ਪਾਦਾਪਿ ਨਂ ਸਮ੍ਫੁਸਿਤੁਂ ਨ ਇਚ੍ਛੇ, ਕੁਤੋਨੇਨ ਸਂવਸਿਤੁਨ੍ਤਿ।
੮੪੩. ਤਤੋ ਮਾਗਣ੍ਡਿਯੋ ‘‘ਪਬ੍ਬਜਿਤਾ ਨਾਮ ਮਾਨੁਸਕੇ ਕਾਮੇ ਪਹਾਯ ਦਿਬ੍ਬਕਾਮਤ੍ਥਾਯ ਪਬ੍ਬਜਨ੍ਤਿ, ਅਯਞ੍ਚ ਦਿਬ੍ਬੇਪਿ ਕਾਮੇ ਨ ਇਚ੍ਛਤਿ, ਇਦਮ੍ਪਿ ਇਤ੍ਥਿਰਤਨਂ, ਕਾ ਨੁ ਅਸ੍ਸ ਦਿਟ੍ਠੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤੁਂ ਦੁਤਿਯਂ ਗਾਥਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਏਤਾਦਿਸਂ ਚੇ ਰਤਨਨ੍ਤਿ ਦਿਬ੍ਬਿਤ੍ਥਿਰਤਨਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ਭਣਤਿ, ਨਾਰਿਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਧੀਤਰਂ ਸਨ੍ਧਾਯ। ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਂ ਸੀਲવਤਂ ਨੁ ਜੀવਿਤਨ੍ਤਿ ਦਿਟ੍ਠਿਞ੍ਚ ਸੀਲਞ੍ਚ ਭવੂਪਪਤ੍ਤਿਞ੍ਚ વਦੇਸਿ ਕੀਦਿਸਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਭવੂਪਪਤ੍ਤਿਞ੍ਚ ਕੀਦਿਸਂ વਦਸੀਤਿ।
੮੪੪. ਇਤੋ ਪਰਾ ਦ੍વੇ ਗਾਥਾ વਿਸਜ੍ਜਨਪੁਚ੍ਛਾਨਯੇਨ ਪવਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਪਾਕਟਸਮ੍ਬਨ੍ਧਾਯੇવ। ਤਾਸੁ ਪਠਮਗਾਥਾਯ ਸਙ੍ਖੇਪਤ੍ਥੋ – ਤਸ੍ਸ ਮਯ੍ਹਂ, ਮਾਗਣ੍ਡਿਯ, ਦ੍વਾਸਟ੍ਠਿਦਿਟ੍ਠਿਗਤਧਮ੍ਮੇਸੁ ਨਿਚ੍ਛਿਨਿਤ੍વਾ ‘‘ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ, ਮੋਘਮਞ੍ਞ’’ਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਇਦਂ વਦਾਮੀਤਿ ਸਮੁਗ੍ਗਹਿਤਂ ਨ ਹੋਤਿ ਨਤ੍ਥਿ ਨ વਿਜ੍ਜਤਿ। ਕਿਂਕਾਰਣਾ ਦਿਟ੍ਠੀਸੁ ਆਦੀਨવਂ ਕਞ੍ਚਿ ਦਿਟ੍ਠਿਂ ਅਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਸਚ੍ਚਾਨਿ ਪવਿਚਿਨਨ੍ਤੋ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਰਾਗਾਦੀਨਂ ਸਨ੍ਤਿਭਾવੇਨ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਸਨ੍ਤਿਸਙ੍ਖਾਤਂ ਨਿਬ੍ਬਾਨਮੇવ ਅਦ੍ਦਸਨ੍ਤਿ।
੮੪੫. ਦੁਤਿਯਗਾਥਾਯ ਸਙ੍ਖੇਪਤ੍ਥੋ – ਯਾਨਿਮਾਨਿ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਾਨਿ ਤੇਹਿ ਤੇਹਿ ਸਤ੍ਤੇਹਿ વਿਨਿਚ੍ਛਿਨਿਤ੍વਾ ਗਹਿਤਤ੍ਤਾ વਿਨਿਚ੍ਛਯਾਤਿ ਚ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਚ੍ਚਯੇਹਿ ਅਭਿਸਙ੍ਖਤਭਾવਾਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਪਕਪ੍ਪਿਤਾਨਿ ਚਾਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ। ਤੇ ਤ੍વਂ ਮੁਨਿ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਧਮ੍ਮੇ ਅਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਸਨ੍ਤੀਤਿ ਯਮੇਤਮਤ੍ਥਂ ਬ੍ਰੂਸਿ, ਆਚਿਕ੍ਖ ਮੇ, ਕਥਂ ਨੁ ਧੀਰੇਹਿ ਪવੇਦਿਤਂ ਕਥਂ ਪਕਾਸਿਤਂ ਧੀਰੇਹਿ ਤਂ ਪਦਨ੍ਤਿ।
੮੪੬. ਅਥਸ੍ਸ ‘‘ਨ ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ’’ਤਿ ਗਾਥਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ‘‘ਨ ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ’’ਤਿਆਦੀਹਿ ਦਿਟ੍ਠਿਸੁਤਿਅਟ੍ਠਸਮਾਪਤ੍ਤਿਞਾਣਬਾਹਿਰਸੀਲਬ੍ਬਤਾਨਿ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਤਿ। ‘‘ਸੁਦ੍ਧਿਮਾਹਾ’’ਤਿ ਏਤ੍ਥ વੁਤ੍ਤਂ ਆਹ-ਸਦ੍ਦਂ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਨਕਾਰੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਯੋਜੇਤ੍વਾ ਪੁਰਿਸਬ੍ਯਤ੍ਤਯਂ ਕਤ੍વਾ ‘‘ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਸੁਦ੍ਧਿਂ ਨਾਹਂ ਕਥੇਮੀ’’ਤਿ ਏવਮਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਯਥਾ ਚੇਤ੍ਥ, ਏવਂ ਉਤ੍ਤਰਪਦੇਸੁਪਿ। ਤਤ੍ਥ ਚ ਅਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਨਾਹਾਤਿ ਦਸવਤ੍ਥੁਕਂ ਸਮ੍ਮਾਦਿਟ੍ਠਿਂ વਿਨਾ ਨ ਕਥੇਮਿ। ਤਥਾ ਅਸ੍ਸੁਤਿਯਾਤਿ ਨવਙ੍ਗਂ ਸવਨਂ વਿਨਾ। ਅਞਾਣਾਤਿ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਕਤਸਚ੍ਚਾਨੁਲੋਮਿਕਞਾਣਂ વਿਨਾ। ਅਸੀਲਤਾਤਿ ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਸਂવਰਂ વਿਨਾ। ਅਬ੍ਬਤਾਤਿ ਧੁਤਙ੍ਗવਤਂ વਿਨਾ। ਨੋਪਿ ਤੇਨਾਤਿ ਤੇਸੁ ਏਕਮੇਕੇਨ ਦਿਟ੍ਠਿਆਦਿਮਤ੍ਤੇਨਾਪਿ ਨੋ ਕਥੇਮੀਤਿ ਏવਮਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਏਤੇ ਚ ਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜ ਅਨੁਗ੍ਗਹਾਯਾਤਿ ਏਤੇ ਚ ਪੁਰਿਮੇ ਦਿਟ੍ਠਿਆਦਿਭੇਦੇ ਕਣ੍ਹਪਕ੍ਖਿਯੇ ਧਮ੍ਮੇ ਸਮੁਗ੍ਘਾਤਕਰਣੇਨ ਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜ, ਪਚ੍ਛਿਮੇ ਅਦਿਟ੍ਠਿਆਦਿਭੇਦੇ ਸੁਕ੍ਕਪਕ੍ਖਿਯੇ ਅਤਮ੍ਮਯਤਾਪਜ੍ਜਨੇਨ ਅਨੁਗ੍ਗਹਾਯ। ਸਨ੍ਤੋ ਅਨਿਸ੍ਸਾਯ ਭવਂ ਨ ਜਪ੍ਪੇਤਿ ਇਮਾਯ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਾ ਰਾਗਾਦਿવੂਪਸਮੇਨ ਸਨ੍ਤੋ ਚਕ੍ਖਾਦੀਸੁ ਕਞ੍ਚਿ ਧਮ੍ਮਂ ਅਨਿਸ੍ਸਾਯ ਏਕਮ੍ਪਿ ਭવਂ ਅਪਿਹੇਤੁਂ ਅਪਤ੍ਥੇਤੁਂ ਸਮਤ੍ਥੋ ਸਿਯਾ, ਅਯਮਸ੍ਸ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਸਨ੍ਤੀਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ।
੮੪੭. ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ વਚਨਤ੍ਥਂ ਅਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਨ੍ਤੋ ਮਾਗਣ੍ਡਿਯੋ ‘‘ਨੋ ਚੇ ਕਿਰਾ’’ਤਿ ਗਾਥਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਦਿਟ੍ਠਾਦੀਨਿ વੁਤ੍ਤਨਯਾਨੇવ। ਕਣ੍ਹਪਕ੍ਖਿਯਾਨਿਯੇવ ਪਨ ਸਨ੍ਧਾਯ ਉਭਯਤ੍ਰਾਪਿ ਆਹ। ਆਹ-ਸਦ੍ਦਂ ਪਨ ਨੋਚੇਕਿਰ-ਸਦ੍ਦੇਨ ਯੋਜੇਤ੍વਾ ‘‘ਨੋ ਚੇ ਕਿਰਾਹ ਨੋ ਚੇ ਕਿਰ ਕਥੇਸੀ’’ਤਿ ਏવਂ ਅਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਮੋਮੁਹਨ੍ਤਿ ਅਤਿਮੂਲ਼੍ਹਂ, ਮੋਹਨਂ વਾ। ਪਚ੍ਚੇਨ੍ਤੀਤਿ ਜਾਨਨ੍ਤਿ।
੮੪੮. ਅਥਸ੍ਸ ਭਗવਾ ਤਂ ਦਿਟ੍ਠਿਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਪੁਚ੍ਛਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਨ੍ਤੋ ‘‘ਦਿਟ੍ਠਿਞ੍ਚ ਨਿਸ੍ਸਾਯਾ’’ਤਿ ਗਾਥਮਾਹ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਤ੍વਂ, ਮਾਗਣ੍ਡਿਯ, ਦਿਟ੍ਠਿਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਪੁਚ੍ਛਮਾਨੋ ਯਾਨਿ ਤੇ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਾਨਿ ਸਮੁਗ੍ਗਹਿਤਾਨਿ, ਤੇਸ੍વੇવ ਸਮੁਗ੍ਗਹੀਤੇਸੁ ਏવਂ ਪਮੋਹਂ ਆਗਤੋ, ਇਤੋ ਚ ਮਯਾ વੁਤ੍ਤਅਜ੍ਝਤ੍ਤਸਨ੍ਤਿਤੋ ਅਣੁਮ੍ਪਿ ਯੁਤ੍ਤਸਞ੍ਞਂ ਨ ਪਸ੍ਸਸਿ, ਤੇਨ ਕਾਰਣੇਨ ਤ੍વਂ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਂ ਮੋਮੁਹਤੋ ਪਸ੍ਸਸੀਤਿ।
੮੪੯. ਏવਂ ਸਮੁਗ੍ਗਹਿਤੇਸੁ ਪਮੋਹੇਨ ਮਾਗਣ੍ਡਿਯਸ੍ਸ વਿવਾਦਾਪਤ੍ਤਿਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਤੇਸੁ ਅਞ੍ਞੇਸੁ ਚ ਧਮ੍ਮੇਸੁ વਿਗਤਪ੍ਪਮੋਹਸ੍ਸ ਅਤ੍ਤਨੋ ਨਿਬ੍ਬਿવਾਦਤਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਸਮੋ વਿਸੇਸੀ’’ਤਿ ਗਾਥਮਾਹ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ ਯੋ ਏવਂ ਤਿવਿਧਮਾਨੇਨ વਾ ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ વਾ ਮਞ੍ਞਤਿ, ਸੋ ਤੇਨ ਮਾਨੇਨ ਤਾਯ ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਤੇਨ વਾ ਪੁਗ੍ਗਲੇਨ વਿવਦੇਯ੍ਯ। ਯੋ ਪਨ ਅਮ੍ਹਾਦਿਸੋ ਇਮਾਸੁ ਤੀਸੁ વਿਧਾਸੁ ਅવਿਕਮ੍ਪਮਾਨੋ, ਸਮੋ વਿਸੇਸੀਤਿ ਨ ਤਸ੍ਸ ਹੋਤਿ, ਨ ਚ ਹੀਨੋਤਿ ਪਾਠਸੇਸੋ।
੮੫੦. ਕਿਞ੍ਚ ਭਿਯ੍ਯੋ – ਸਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਸੋਤਿ ਗਾਥਾ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਸੋ ਏવਰੂਪੋ ਪਹੀਨਮਾਨਦਿਟ੍ਠਿਕੋ ਮਾਦਿਸੋ ਬਾਹਿਤਪਾਪਤ੍ਤਾਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ‘‘ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚ’’ਨ੍ਤਿ ਕਿਂ વਦੇਯ੍ਯ ਕਿਂ વਤ੍ਥੁਂ ਭਣੇਯ੍ਯ, ਕੇਨ વਾ ਕਾਰਣੇਨ ਭਣੇਯ੍ਯ, ‘‘ਮਯ੍ਹਂ ਸਚ੍ਚਂ, ਤੁਯ੍ਹਂ ਮੁਸਾ’’ਤਿ વਾ ਕੇਨ ਮਾਨੇਨ ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਪੁਗ੍ਗਲੇਨ વਾ વਿવਦੇਯ੍ਯ? ਯਸ੍ਮਿਂ ਮਾਦਿਸੇ ਖੀਣਾਸવੇ ‘‘ਸਦਿਸੋਹਮਸ੍ਮੀ’’ਤਿ ਪવਤ੍ਤਿਯਾ ਸਮਂ વਾ, ਇਤਰਦ੍વਯਭਾવੇਨ ਪવਤ੍ਤਿਯਾ વਿਸਮਂ વਾ ਮਞ੍ਞਿਤਂ ਨਤ੍ਥਿ, ਸੋ ਸਮਾਨਾਦੀਸੁ ਕੇਨ વਾਦਂ ਪਟਿਸਂਯੁਜੇਯ੍ਯ ਪਟਿਪ੍ਫਰੇਯ੍ਯਾਤਿ। ਨਨੁ ਏਕਂਸੇਨੇવ ਏવਰੂਪੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ – ਓਕਂ ਪਹਾਯਾਤਿ ਗਾਥਾ?
੮੫੧. ਤਤ੍ਥ ਓਕਂ ਪਹਾਯਾਤਿ ਰੂਪવਤ੍ਥਾਦਿવਿਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸ ਓਕਾਸਂ ਤਤ੍ਰ ਛਨ੍ਦਰਾਗਪ੍ਪਹਾਨੇਨ ਛਡ੍ਡੇਤ੍વਾ। ਅਨਿਕੇਤਸਾਰੀਤਿ ਰੂਪਨਿਮਿਤ੍ਤਨਿਕੇਤਾਦੀਨਿ ਤਣ੍ਹਾવਸੇਨ ਅਸਰਨ੍ਤੋ। ਗਾਮੇ ਅਕੁਬ੍ਬਂ ਮੁਨਿ ਸਨ੍ਥવਾਨੀਤਿ ਗਾਮੇ ਗਿਹਿਸਨ੍ਥવਾਨਿ ਅਕਰੋਨ੍ਤੋ। ਕਾਮੇਹਿ ਰਿਤ੍ਤੋਤਿ ਕਾਮੇਸੁ ਛਨ੍ਦਰਾਗਾਭਾવੇਨ ਸਬ੍ਬਕਾਮੇਹਿ ਪੁਥੁਭੂਤੋ। ਅਪੁਰੇਕ੍ਖਰਾਨੋਤਿ ਆਯਤਿਂ ਅਤ੍ਤਭਾવਂ ਅਨਭਿਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਨ੍ਤੋ। ਕਥਂ ਨ વਿਗ੍ਗਯ੍ਹ ਜਨੇਨ ਕਯਿਰਾਤਿ ਜਨੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ વਿਗ੍ਗਾਹਿਕਕਥਂ ਨ ਕਥੇਯ੍ਯ। ਸੋ ਏવਰੂਪੋ – ਯੇਹਿ વਿવਿਤ੍ਤੋਤਿ ਗਾਥਾ।
੮੫੨. ਤਤ੍ਥ ਯੇਹੀਤਿ ਯੇਹਿ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤੇਹਿ। વਿવਿਤ੍ਤੋ વਿਚਰੇਯ੍ਯਾਤਿ ਰਿਤ੍ਤੋ ਚਰੇਯ੍ਯ। ਨ ਤਾਨਿ ਉਗ੍ਗਯ੍ਹ વਦੇਯ੍ਯ ਨਾਗੋਤਿ ‘‘ਆਗੁਂ ਨ ਕਰੋਤੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ (ਚੂਲ਼ਨਿ॰ ਭਦ੍ਰਾવੁਧਮਾਣવਪੁਚ੍ਛਾਨਿਦ੍ਦੇਸ ੭੦; ਪਾਰਾਯਨਾਨੁਗੀਤਿਗਾਥਾਨਿਦ੍ਦੇਸ ੧੦੨) ਨਯੇਨ ਨਾਗੋ ਤਾਨਿ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਾਨਿ ਉਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਨ વਦੇਯ੍ਯ। ਜਲਮ੍ਬੁਜਨ੍ਤਿ ਜਲਸਞ੍ਞਿਤੇ ਅਮ੍ਬੁਮ੍ਹਿ ਜਾਤਂ ਕਣ੍ਟਕਨਾਲ਼ਂ વਾਰਿਜਂ, ਪਦੁਮਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਯਥਾ ਜਲੇਨ ਪਙ੍ਕੇਨ ਚ ਨੂਪਲਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਤਂ ਪਦੁਮਂ ਯਥਾ ਜਲੇਨ ਚ ਪਙ੍ਕੇਨ ਚ ਅਨੁਪਲਿਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ, ਏવਂ ਮੁਨਿ ਸਨ੍ਤਿવਾਦੋ ਅਗਿਦ੍ਧੋਤਿ ਏવਂ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਸਨ੍ਤਿવਾਦੋ ਮੁਨਿ ਗੇਧਾਭਾવੇਨ ਅਗਿਦ੍ਧੋ। ਕਾਮੇ ਚ ਲੋਕੇ ਚ ਅਨੂਪਲਿਤ੍ਤੋਤਿ ਦੁવਿਧੇਪਿ ਕਾਮੇ ਅਪਾਯਾਦਿਕੇ ਚ ਲੋਕੇ ਦ੍વੀਹਿਪਿ ਲੇਪੇਹਿ ਅਨੁਪਲਿਤ੍ਤੋ ਹੋਤਿ।
੮੫੩. ਕਿਞ੍ਚ ਭਿਯ੍ਯੋ – ਨ વੇਦਗੂਤਿ ਗਾਥਾ। ਤਤ੍ਥ ਨ વੇਦਗੂ ਦਿਟ੍ਠਿਯਾਯਕੋਤਿ ਚਤੁਮਗ੍ਗવੇਦਗੂ ਮਾਦਿਸੋ ਦਿਟ੍ਠਿਯਾਯਕੋ ਨ ਹੋਤਿ, ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ વਾ, ਤਂ ਸਾਰਤੋ ਪਚ੍ਚੇਨ੍ਤੋ વਾ ਨ ਹੋਤਿ। ਤਤ੍ਥ વਚਨਤ੍ਥੋ – ਯਾਯਤੀਤਿ ਯਾਯਕੋ, ਕਰਣવਚਨੇਨ ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਯਾਤੀਤਿ ਦਿਟ੍ਠਿਯਾਯਕੋ। ਉਪਯੋਗਤ੍ਥੇ ਸਾਮਿવਚਨੇਨ ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਯਾਤੀਤਿਪਿ ਦਿਟ੍ਠਿਯਾਯਕੋ। ਨ ਮੁਤਿਯਾ ਸ ਮਾਨਮੇਤੀਤਿ ਮੁਤਰੂਪਾਦਿਭੇਦਾਯ ਮੁਤਿਯਾਪਿ ਸੋ ਮਾਨਂ ਨ ਏਤਿ। ਨ ਹਿ ਤਮ੍ਮਯੋ ਸੋਤਿ ਤਣ੍ਹਾਦਿਟ੍ਠਿવਸੇਨ ਤਮ੍ਮਯੋ ਹੋਤਿ ਤਪ੍ਪਰਾਯਣੋ, ਅਯਂ ਪਨ ਨ ਤਾਦਿਸੋ। ਨ ਕਮ੍ਮੁਨਾ ਨੋਪਿ ਸੁਤੇਨ ਨੇਯ੍ਯੋਤਿ ਪੁਞ੍ਞਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰਾਦਿਨਾ ਕਮ੍ਮੁਨਾ વਾ ਸੁਤਸੁਦ੍ਧਿਆਦਿਨਾ ਸੁਤੇਨ વਾ ਸੋ ਨੇਤਬ੍ਬੋ ਨ ਹੋਤਿ। ਅਨੂਪਨੀਤੋ ਸ ਨਿવੇਸਨੇਸੂਤਿ ਸੋ ਦ੍વਿਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਉਪਯਾਨਂ ਪਹੀਨਤ੍ਤਾ ਸਬ੍ਬੇਸੁ ਤਣ੍ਹਾਦਿਟ੍ਠਿਨਿવੇਸਨੇਸੁ ਅਨੂਪਨੀਤੋ। ਤਸ੍ਸ ਚ ਏવਂવਿਧਸ੍ਸ – ਸਞ੍ਞਾવਿਰਤ੍ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਗਾਥਾ।
੮੫੪. ਤਤ੍ਥ ਸਞ੍ਞਾવਿਰਤ੍ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਸਞ੍ਞਾਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮਾਯ ਭਾવਨਾਯ ਪਹੀਨਕਾਮਾਦਿਸਞ੍ਞਸ੍ਸ। ਇਮਿਨਾ ਪਦੇਨ ਉਭਤੋਭਾਗવਿਮੁਤ੍ਤੋ ਸਮਥਯਾਨਿਕੋ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤੋ। ਪਞ੍ਞਾવਿਮੁਤ੍ਤਸ੍ਸਾਤਿ વਿਪਸ੍ਸਨਾਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮਾਯ ਭਾવਨਾਯ ਸਬ੍ਬਕਿਲੇਸੇਹਿ ਸਞ੍ਞਞ੍ਚ ਦਿਟ੍ਠਿਞ੍ਚ ਯੇ ਅਗ੍ਗਹੇਸੁਂ, ਤੇ ਘਟ੍ਟਯਨ੍ਤਾ વਿਚਰਨ੍ਤਿ ਲੋਕੇਤਿ ਯੇ ਕਾਮਸਞ੍ਞਾਦਿਕਂ ਸਞ੍ਞਂ ਅਗ੍ਗਹੇਸੁਂ, ਤੇ વਿਸੇਸਤੋ ਗਹਟ੍ਠਾ ਕਾਮਾਧਿਕਰਣਂ, ਯੇ ਚ ਦਿਟ੍ਠਿਂ ਅਗ੍ਗਹੇਸੁਂ, ਤੇ વਿਸੇਸਤੋ ਪਬ੍ਬਜਿਤਾ ਧਮ੍ਮਾਧਿਕਰਣਂ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਘਟ੍ਟੇਨ੍ਤਾ વਿਚਰਨ੍ਤੀਤਿ। ਸੇਸਮੇਤ੍ਥ ਯਂ ਅવੁਤ੍ਤਂ, ਤਂ વੁਤ੍ਤਾਨੁਸਾਰੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਦੇਸਨਾਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਚ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੀ ਚ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣਿਂਸੂਤਿ।
ਪਰਮਤ੍ਥਜੋਤਿਕਾਯ ਖੁਦ੍ਦਕ-ਅਟ੍ਠਕਥਾਯ
ਸੁਤ੍ਤਨਿਪਾਤ-ਅਟ੍ਠਕਥਾਯ ਮਾਗਣ੍ਡਿਯਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
੧੦. ਪੁਰਾਭੇਦਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
੮੫੫. ਕਥਂਦਸ੍ਸੀਤਿ
ਤਤ੍ਥ ਪੁਚ੍ਛਾਯ ਤਾવ ਸੋ ਨਿਮ੍ਮਿਤੋ ਕਥਂਦਸ੍ਸੀਤਿ ਅਧਿਪਞ੍ਞਂ ਕਥਂਸੀਲੋਤਿ ਅਧਿਸੀਲਂ, ਉਪਸਨ੍ਤੋਤਿ ਅਧਿਚਿਤ੍ਤਂ ਪੁਚ੍ਛਤਿ। ਸੇਸਂ ਪਾਕਟਮੇવ।
੮੫੬. વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨੇ ਪਨ ਭਗવਾ ਸਰੂਪੇਨ ਅਧਿਪਞ੍ਞਾਦੀਨਿ ਅવਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤ੍વਾવ ਅਧਿਪਞ੍ਞਾਦਿਪ੍ਪਭਾવੇਨ ਯੇਸਂ ਕਿਲੇਸਾਨਂ ਉਪਸਮਾ ‘‘ਉਪਸਨ੍ਤੋ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਨਾਨਾਦੇવਤਾਨਂ ਆਸਯਾਨੁਲੋਮੇਨ ਤੇਸਂ ਉਪਸਮਮੇવ ਦੀਪੇਨ੍ਤੋ ‘‘વੀਤਤਣ੍ਹੋ’’ਤਿਆਦਿਕਾ ਗਾਥਾਯੋ ਅਭਾਸਿ। ਤਤ੍ਥ ਆਦਿਤੋ ਅਟ੍ਠਨ੍ਨਂ ਗਾਥਾਨਂ ‘‘ਤਂ ਬ੍ਰੂਮਿ ਉਪਸਨ੍ਤੋ’’ਤਿ ਇਮਾਯ ਗਾਥਾਯ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਤਤੋ ਪਰਾਸਂ ‘‘ਸ વੇ ਸਨ੍ਤੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤੀ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਸਬ੍ਬਪਚ੍ਛਿਮੇਨ ਪਦੇਨ।
ਅਨੁਪਦવਣ੍ਣਨਾਨਯੇਨ વੀਤਤਣ੍ਹੋ ਪੁਰਾ ਭੇਦਾਤਿ ਯੋ ਸਰੀਰਭੇਦਾ ਪੁਬ੍ਬਮੇવ ਪਹੀਨਤਣ੍ਹੋ। ਪੁਬ੍ਬਮਨ੍ਤਮਨਿਸ੍ਸਿਤੋਤਿ ਅਤੀਤਦ੍ਧਾਦਿਭੇਦਂ ਪੁਬ੍ਬਨ੍ਤਮਨਿਸ੍ਸਿਤੋ। વੇਮਜ੍ਝੇਨੁਪਸਙ੍ਖੇਯ੍ਯੋਤਿ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨੇਪਿ ਅਦ੍ਧਨਿ ‘‘ਰਤ੍ਤੋ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਨ ਉਪਸਙ੍ਖਾਤਬ੍ਬੋ। ਤਸ੍ਸ ਨਤ੍ਥਿ ਪੁਰਕ੍ਖਤਨ੍ਤਿ ਤਸ੍ਸ ਅਰਹਤੋ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਪੁਰੇਕ੍ਖਾਰਾਨਂ ਅਭਾવਾ ਅਨਾਗਤੇ ਅਦ੍ਧਨਿ ਪੁਰਕ੍ਖਤਮ੍ਪਿ ਨਤ੍ਥਿ, ਤਂ ਬ੍ਰੂਮਿ ਉਪਸਨ੍ਤੋਤਿ ਏવਮੇਤ੍ਥ ਯੋਜਨਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਏਸ ਨਯੋ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ। ਇਤੋ ਪਰਂ ਪਨ ਯੋਜਨਂ ਅਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਅਨੁਤ੍ਤਾਨਪਦવਣ੍ਣਨਂਯੇવ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮ।
੮੫੭. ਅਸਨ੍ਤਾਸੀਤਿ ਤੇਨ ਤੇਨ ਅਲਾਭਕੇਨ ਅਸਨ੍ਤਸਨ੍ਤੋ। ਅવਿਕਤ੍ਥੀਤਿ ਸੀਲਾਦੀਹਿ ਅવਿਕਤ੍ਥਨਸੀਲੋ ਅਕੁਕ੍ਕੁਚੋਤਿ ਹਤ੍ਥਕੁਕ੍ਕੁਚਾਦਿવਿਰਹਿਤੋ ਮਨ੍ਤਭਾਣੀਤਿ ਮਨ੍ਤਾਯ ਪਰਿਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ વਾਚਂ ਭਾਸਿਤਾ। ਅਨੁਦ੍ਧਤੋਤਿ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚવਿਰਹਿਤੋ। ਸ વੇ વਾਚਾਯਤੋਤਿ ਸੋ વਾਚਾਯ ਯਤੋ ਸਂਯਤੋ ਚਤੁਦੋਸવਿਰਹਿਤਂ વਾਚਂ ਭਾਸਿਤਾ ਹੋਤਿ।
੮੫੮. ਨਿਰਾਸਤ੍ਤੀਤਿ ਨਿਤ੍ਤਣ੍ਹੋ। વਿવੇਕਦਸ੍ਸੀ ਫਸ੍ਸੇਸੂਤਿ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨੇਸੁ ਚਕ੍ਖੁਸਮ੍ਫਸ੍ਸਾਦੀਸੁ ਅਤ੍ਤਾਦਿਭਾવવਿવੇਕਂ ਪਸ੍ਸਤਿ। ਦਿਟ੍ਠੀਸੁ ਚ ਨ ਨੀਯਤੀਤਿ ਦ੍વਾਸਟ੍ਠਿਦਿਟ੍ਠੀਸੁ ਕਾਯਚਿ ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਨ ਨੀਯਤਿ।
੮੫੯. ਪਤਿਲੀਨੋਤਿ ਰਾਗਾਦੀਨਂ ਪਹੀਨਤ੍ਤਾ ਤਤੋ ਅਪਗਤੋ। ਅਕੁਹਕੋਤਿ ਅવਿਮ੍ਹਾਪਕੋ ਤੀਹਿ ਕੁਹਨવਤ੍ਥੂਹਿ। ਅਪਿਹਾਲੂਤਿ ਅਪਿਹਨਸੀਲੋ, ਪਤ੍ਥਨਾਤਣ੍ਹਾਯ ਰਹਿਤੋਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਅਮਚ੍ਛਰੀਤਿ ਪਞ੍ਚਮਚ੍ਛੇਰવਿਰਹਿਤੋ। ਅਪ੍ਪਗਬ੍ਭੋਤਿ ਕਾਯਪਾਗਬ੍ਭਿਯਾਦਿવਿਰਹਿਤੋ। ਅਜੇਗੁਚ੍ਛੋਤਿ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨਸੀਲਾਦਿਤਾਯ ਅਜੇਗੁਚ੍ਛਨੀਯੋ ਅਸੇਚਨਕੋ ਮਨਾਪੋ। ਪੇਸੁਣੇਯ੍ਯੇ ਚ ਨੋ ਯੁਤੋਤਿ ਦ੍વੀਹਿ ਆਕਾਰੇਹਿ ਉਪਸਂਹਰਿਤਬ੍ਬੇ ਪਿਸੁਣਕਮ੍ਮੇ ਅਯੁਤ੍ਤੋ।
੮੬੦. ਸਾਤਿਯੇਸੁ ਅਨਸ੍ਸਾવੀਤਿ ਸਾਤવਤ੍ਥੂਸੁ ਕਾਮਗੁਣੇਸੁ ਤਣ੍ਹਾਸਨ੍ਥવવਿਰਹਿਤੋ। ਸਣ੍ਹੋਤਿ ਸਣ੍ਹੇਹਿ ਕਾਯਕਮ੍ਮਾਦੀਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ। ਪਟਿਭਾਨવਾਤਿ ਪਰਿਯਤ੍ਤਿਪਰਿਪੁਚ੍ਛਾਧਿਗਮਪਟਿਭਾਨੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ। ਨ ਸਦ੍ਧੋਤਿ ਸਾਮਂ ਅਧਿਗਤਧਮ੍ਮਂ ਨ ਕਸ੍ਸਚਿ ਸਦ੍ਦਹਤਿ। ਨ વਿਰਜ੍ਜਤੀਤਿ ਖਯਾ ਰਾਗਸ੍ਸ વਿਰਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਇਦਾਨਿ ਨ વਿਰਜ੍ਜਤਿ।
੮੬੧. ਲਾਭਕਮ੍ਯਾ ਨ ਸਿਕ੍ਖਤੀਤਿ ਨ ਲਾਭਪਤ੍ਥਨਾਯ ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਾਦੀਨਿ ਸਿਕ੍ਖਤਿ। ਅવਿਰੁਦ੍ਧੋ ਚ ਤਣ੍ਹਾਯ, ਰਸੇਸੁ ਨਾਨੁਗਿਜ੍ਝਤੀਤਿ વਿਰੋਧਾਭਾવੇਨ ਚ ਅવਿਰੁਦ੍ਧੋ ਹੁਤ੍વਾ ਤਣ੍ਹਾਯ ਮੂਲਰਸਾਦੀਸੁ ਗੇਧਂ
੮੬੨. ਉਪੇਕ੍ਖਕੋਤਿ ਛਲ਼ਙ੍ਗੁਪੇਕ੍ਖਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ। ਸਤੋਤਿ ਕਾਯਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾਦਿਸਤਿਯੁਤ੍ਤੋ।
੮੬੩. ਨਿਸ੍ਸਯਨਾਤਿ ਤਣ੍ਹਾਦਿਟ੍ਠਿਨਿਸ੍ਸਯਾ। ਞਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਅਨਿਚ੍ਚਾਦੀਹਿ ਆਕਾਰੇਹਿ ਧਮ੍ਮਂ ਜਾਨਿਤ੍વਾ। ਅਨਿਸ੍ਸਿਤੋਤਿ ਏવਂ ਤੇਹਿ ਨਿਸ੍ਸਯੇਹਿ ਅਨਿਸ੍ਸਿਤੋ। ਤੇਨ ਅਞ੍ਞਤ੍ਰ ਧਮ੍ਮਞਾਣਾ ਨਤ੍ਥਿ ਨਿਸ੍ਸਯਾਨਂ ਅਭਾવੋਤਿ ਦੀਪੇਤਿ ਭવਾਯ વਿਭવਾਯ વਾਤਿ ਸਸ੍ਸਤਾਯ ਉਚ੍ਛੇਦਾਯ વਾ।
੮੬੪. ਤਂ ਬ੍ਰੂਮਿ ਉਪਸਨ੍ਤੋਤਿ ਤਂ ਏવਰੂਪਂ ਏਕੇਕਗਾਥਾਯ વੁਤ੍ਤਂ ਉਪਸਨ੍ਤੋਤਿ ਕਥੇਮਿ। ਅਤਰੀ ਸੋ વਿਸਤ੍ਤਿਕਨ੍ਤਿ ਸੋ ਇਮਂ વਿਸਤਾਦਿਭਾવੇਨ વਿਸਤ੍ਤਿਕਾਸਙ੍ਖਾਤਂ ਮਹਾਤਣ੍ਹਂ ਅਤਰਿ।
੮੬੫. ਇਦਾਨਿ ਤਮੇવ ਉਪਸਨ੍ਤਂ ਪਸਂਸਨ੍ਤੋ ਆਹ ‘‘ਨ ਤਸ੍ਸ ਪੁਤ੍ਤਾ’’ਤਿ ਏવਮਾਦਿ। ਤਤ੍ਥ ਪੁਤ੍ਤਾ ਅਤ੍ਰਜਾਦਯੋ ਚਤ੍ਤਾਰੋ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਪੁਤ੍ਤਪਰਿਗ੍ਗਹਾਦਯੋ ਪੁਤ੍ਤਾਦਿਨਾਮੇਨ વੁਤ੍ਤਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਤੇ ਹਿਸ੍ਸ ਨ વਿਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਤੇਸਂ વਾ ਅਭਾવੇਨ ਪੁਤ੍ਤਾਦਯੋ ਨ વਿਜ੍ਜਨ੍ਤੀਤਿ।
੮੬੬. ਯੇਨ ਨਂ વਜ੍ਜੁਂ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਾ, ਅਥੋ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਤਿ ਯੇਨ ਤਂ ਰਾਗਾਦਿਨਾ વਜ੍ਜੇਨ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਾ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾ ਇਤੋ ਬਹਿਦ੍ਧਾ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਚ ਰਤ੍ਤੋ વਾ ਦੁਟ੍ਠੋ વਾਤਿ, વਦੇਯ੍ਯੁਂ। ਤਂ ਤਸ੍ਸ ਅਪੁਰਕ੍ਖਤਨ੍ਤਿ ਤਂ ਰਾਗਾਦਿવਜ੍ਜਂ ਤਸ੍ਸ ਅਰਹਤੋ ਅਪੁਰਕ੍ਖਤਂ ਤਸ੍ਮਾ વਾਦੇਸੁ ਨੇਜਤੀਤਿ ਤਂ ਕਾਰਣਾ ਨਿਨ੍ਦਾવਚਨੇਸੁ ਨ ਕਮ੍ਪਤਿ।
੮੬੭. ਨ ਉਸ੍ਸੇਸੁ વਦਤੇਤਿ વਿਸਿਟ੍ਠੇਸੁ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਅਨ੍ਤੋਕਤ੍વਾ ‘‘ਅਹਂ વਿਸਿਟ੍ਠੋ’’ਤਿ ਅਤਿਮਾਨવਸੇਨ ਨ વਦਤਿ। ਏਸ ਨਯੋ ਇਤਰੇਸੁ ਦ੍વੀਸੁ। ਕਪ੍ਪਂ ਨੇਤਿ ਅਕਪ੍ਪਿਯੋਤਿ ਸੋ ਏવਰੂਪੋ ਦੁવਿਧਮ੍ਪਿ ਕਪ੍ਪਂ ਨ ਏਤਿ। ਕਸ੍ਮਾ? ਯਸ੍ਮਾ ਅਕਪ੍ਪਿਯੋ, ਪਹੀਨਕਪ੍ਪੋਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ।
੮੬੮. ਸਕਨ੍ਤਿ ਮਯ੍ਹਨ੍ਤਿ ਪਰਿਗ੍ਗਹਿਤਂ। ਅਸਤਾ ਚ ਨ ਸੋਚਤੀਤਿ ਅવਿਜ੍ਜਮਾਨਾਦਿਨਾ ਅਸਤਾ ਚ ਨ ਸੋਚਤਿ। ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਚ ਨ ਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਸਬ੍ਬੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਛਨ੍ਦਾਦਿવਸੇਨ ਨ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਸ વੇ ਸਨ੍ਤੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਸੋ ਏવਰੂਪੋ ਨਰੁਤ੍ਤਮੋ ‘‘ਸਨ੍ਤੋ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ ਅਰਹਤ੍ਤਨਿਕੂਟੇਨ ਦੇਸਨਂ ਨਿਟ੍ਠਾਪੇਸਿ। ਦੇਸਨਾਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਕੋਟਿਸਤਸਹਸ੍ਸਦੇવਤਾਨਂ ਅਰਹਤ੍ਤਪ੍ਪਤ੍ਤਿ ਅਹੋਸਿ, ਸੋਤਾਪਨ੍ਨਾਦੀਨਂ ਗਣਨਾ ਨਤ੍ਥੀਤਿ।
ਪਰਮਤ੍ਥਜੋਤਿਕਾਯ ਖੁਦ੍ਦਕ-ਅਟ੍ਠਕਥਾਯ
ਸੁਤ੍ਤਨਿਪਾਤ-ਅਟ੍ਠਕਥਾਯ ਪੁਰਾਭੇਦਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
੧੧. ਕਲਹવਿવਾਦਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
੮੬੯. ਕੁਤੋ ਪਹੂਤਾ ਕਲਹਾ વਿવਾਦਾਤਿ ਕਲਹવਿવਾਦਸੁਤ੍ਤਂ। ਕਾ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ? ਇਦਮ੍ਪਿ ਤਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਮਹਾਸਮਯੇ ‘‘ਕੁਤੋ ਨੁ, ਖੋ, ਕਲਹਾਦਯੋ ਅਟ੍ਠ ਧਮ੍ਮਾ ਪવਤ੍ਤਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤਾਨਂ ਏਕਚ੍ਚਾਨਂ ਦੇવਤਾਨਂ ਤੇ ਧਮ੍ਮੇ ਆવਿਕਾਤੁਂ ਪੁਰਿਮਨਯੇਨੇવ ਨਿਮ੍ਮਿਤਬੁਦ੍ਧੇਨ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਪੁਚ੍ਛਾਪੇਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਂ ਤਤ੍ਥ ਪੁਚ੍ਛਾવਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਕ੍ਕਮੇਨ ਠਿਤਤ੍ਤਾ ਸਬ੍ਬਗਾਥਾ ਪਾਕਟਸਮ੍ਬਨ੍ਧਾਯੇવ।
ਅਨੁਤ੍ਤਾਨਪਦવਣ੍ਣਨਾ ਪਨੇਤਾਸਂ ਏવਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ – ਕੁਤੋਪਹੂਤਾ ਕਲਹਾ વਿવਾਦਾਤਿ ਕਲਹੋ ਚ ਤਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗੋ વਿવਾਦੋ ਚਾਤਿ ਇਮੇ ਕੁਤੋ ਜਾਤਾ। ਪਰਿਦੇવਸੋਕਾ ਸਹਮਚ੍ਛਰਾ ਚਾਤਿ ਪਰਿਦੇવਸੋਕਾ ਚ ਮਚ੍ਛਰਾ ਚ ਕੁਤੋਪਹੂਤਾ। ਮਾਨਾਤਿਮਾਨਾ ਸਹਪੇਸੁਣਾ ਚਾਤਿ ਮਾਨਾ ਚ ਅਤਿਮਾਨਾ ਚ ਪੇਸੁਣਾ ਚ ਕੁਤੋਪਹੂਤਾ। ਤੇਤਿ ਤੇ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਅਟ੍ਠ ਕਿਲੇਸਧਮ੍ਮਾ। ਤਦਿਙ੍ਘ ਬ੍ਰੂਹੀਤਿ ਤਂ ਮਯਾ ਪੁਚ੍ਛਿਤਮਤ੍ਥਂ ਬ੍ਰੂਹਿ ਯਾਚਾਮਿ ਤਂ ਅਹਨ੍ਤਿ। ਯਾਚਨਤ੍ਥੋ ਹਿ ਇਙ੍ਘਾਤਿ ਨਿਪਾਤੋ।
੮੭੦. ਪਿਯਪ੍ਪਹੂਤਾਤਿ ਪਿਯવਤ੍ਥੁਤੋ ਜਾਤਾ। ਯੁਤ੍ਤਿ ਪਨੇਤ੍ਥ ਨਿਦ੍ਦੇਸੇ (ਮਹਾਨਿ॰ ੯੮) વੁਤ੍ਤਾ ਏવ। ਮਚ੍ਛੇਰਯੁਤ੍ਤਾ ਕਲਹਾ વਿવਾਦਾਤਿ ਇਮਿਨਾ ਕਲਹવਿવਾਦਾਦੀਨਂ ਨ ਕੇવਲਂ ਪਿਯવਤ੍ਥੁਮੇવ, ਮਚ੍ਛਰਿਯਮ੍ਪਿ ਪਚ੍ਚਯਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਕਲਹવਿવਾਦਸੀਸੇਨ ਚੇਤ੍ਥ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਤੇ ਧਮ੍ਮਾ વੁਤ੍ਤਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਯਥਾ ਚ ਏਤੇਸਂ ਮਚ੍ਛਰਿਯਂ, ਤਥਾ ਪੇਸੁਣਾਨਞ੍ਚ વਿવਾਦਂ। ਤੇਨਾਹ – ‘‘વਿવਾਦਜਾਤੇਸੁ ਚ ਪੇਸੁਣਾਨੀ’’ਤਿ।
੮੭੧. ਪਿਯਾਸੁ ਲੋਕਸ੍ਮਿਂ ਕੁਤੋਨਿਦਾਨਾ ਯੇ ਚਾਪਿ ਲੋਭਾ વਿਚਰਨ੍ਤਿ ਲੋਕੇਤਿ ‘‘ਪਿਯਾ ਪਹੂਤਾ ਕਲਹਾ’’ਤਿ ਯੇ ਏਤ੍ਥ વੁਤ੍ਤਾ। ਤੇ ਪਿਯਾ ਲੋਕਸ੍ਮਿਂ ਕੁਤੋਨਿਦਾਨਾ, ਨ ਕੇવਲਞ੍ਚ ਪਿਯਾ, ਯੇ ਚਾਪਿ ਖਤ੍ਤਿਯਾਦਯੋ ਲੋਭਾ વਿਚਰਨ੍ਤਿ ਲੋਭਹੇਤੁਕਾ ਲੋਭੇਨਾਭਿਭੂਤਾ વਿਚਰਨ੍ਤਿ, ਤੇਸਂ ਸੋ ਲੋਭੋ ਚ ਕੁਤੋਨਿਦਾਨੋਤਿ ਦ੍વੇ ਅਤ੍ਥੇ ਏਕਾਯ ਪੁਚ੍ਛਾਯ ਪੁਚ੍ਛਤਿ। ਆਸਾ ਚ ਨਿਟ੍ਠਾ ਚਾਤਿ ਆਸਾ ਚ ਤਸ੍ਸਾ ਆਸਾਯ ਸਮਿਦ੍ਧਿ ਚ। ਯੇ ਸਮ੍ਪਰਾਯਾਯ ਨਰਸ੍ਸ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਯੇ ਨਰਸ੍ਸ ਸਮ੍ਪਰਾਯਾਯ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਪਰਾਯਨਾ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਏਕਾ ਏવਾਯਮ੍ਪਿ ਪੁਚ੍ਛਾ।
੮੭੨. ਛਨ੍ਦਾਨਿਦਾਨਾਨੀਤਿ ਯੇ ਚਾਪਿ ਲੋਭਾ વਿਚਰਨ੍ਤੀਤਿ ਯੇ ਚਾਪਿ ਇਤੋਨਿਦਾਨਾਤਿ ਛਨ੍ਦਨਿਦਾਨਾ ਏવਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ‘‘ਕੁਤੋਨਿਦਾਨਾ ਕੁਤੋਨਿਦਾਨਾ’’ਤਿ (ਸੁ॰ ਨਿ॰ ੨੭੩) ਏਤੇਸੁ ਚ ਸਦ੍ਦਸਿਦ੍ਧਿ ਸੂਚਿਲੋਮਸੁਤ੍ਤੇ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ
੮੭੩. વਿਨਿਚ੍ਛਯਾਤਿ ਤਣ੍ਹਾਦਿਟ੍ਠਿવਿਨਿਚ੍ਛਯਾ। ਯੇ વਾਪਿ ਧਮ੍ਮਾ ਸਮਣੇਨ વੁਤ੍ਤਾਤਿ ਯੇ ਚ ਅਞ੍ਞੇਪਿ ਕੋਧਾਦੀਹਿ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾ, ਤਥਾਰੂਪਾ વਾ ਅਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਬੁਦ੍ਧਸਮਣੇਨ વੁਤ੍ਤਾ, ਤੇ ਕੁਤੋਪਹੂਤਾਤਿ।
੮੭੪. ਤਮੂਪਨਿਸ੍ਸਾਯ ਪਹੋਤਿ ਛਨ੍ਦੋਤਿ ਤਂ ਸੁਖਦੁਕ੍ਖવੇਦਨਂ। ਤਦੁਭਯવਤ੍ਥੁਸਙ੍ਖਾਤਂ ਸਾਤਾਸਾਤਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ ਸਂਯੋਗવਿਯੋਗਪਤ੍ਥਨਾવਸੇਨ ਛਨ੍ਦੋ ਪਹੋਤਿ। ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ‘‘ਛਨ੍ਦੋ ਨੁ ਲੋਕਸ੍ਮਿਂ ਕੁਤੋਨਿਦਾਨੋ’’ਤਿ ਅਯਂ ਪਞ੍ਹੋ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤੋ ਹੋਤਿ। ਰੂਪੇਸੁ ਦਿਸ੍વਾ વਿਭવਂ ਭવਞ੍ਚਾਤਿ ਰੂਪੇਸੁ વਯਞ੍ਚ ਉਪ੍ਪਾਦਞ੍ਚ ਦਿਸ੍વਾ। વਿਨਿਚ੍ਛਯਂ ਕੁਬ੍ਬਤਿ ਜਨ੍ਤੁ ਲੋਕੇਤਿ ਅਪਾਯਾਦਿਕੇ ਲੋਕੇ ਅਯਂ ਜਨ੍ਤੁ ਭੋਗਾਧਿਗਮਨਤ੍ਥਂ ਤਣ੍ਹਾવਿਨਿਚ੍ਛਯਂ ‘‘ਅਤ੍ਤਾ ਮੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਦਿਟ੍ਠਿવਿਨਿਚ੍ਛਯਞ੍ਚ ਕੁਰੁਤੇ। ਯੁਤ੍ਤਿ ਪਨੇਤ੍ਥ ਨਿਦ੍ਦੇਸੇ (ਮਹਾਨਿ॰ ੧੦੨) વੁਤ੍ਤਾ ਏવ। ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ‘‘વਿਨਿਚ੍ਛਯਾ ਚਾਪਿ ਕੁਤੋਪਹੂਤਾ’’ਤਿ ਅਯਂ ਪਞ੍ਹੋ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤੋ ਹੋਤਿ।
੮੭੫. ਏਤੇਪਿ ਧਮ੍ਮਾ ਦ੍વਯਮੇવ ਸਨ੍ਤੇਤਿ ਏਤੇਪਿ ਕੋਧਾਦਯੋ ਧਮ੍ਮਾ ਸਾਤਾਸਾਤਦ੍વਯੇ ਸਨ੍ਤੇ ਏવ ਪਹੋਨ੍ਤਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ। ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ ਚ ਨੇਸਂ ਨਿਦ੍ਦੇਸੇ (ਮਹਾਨਿ॰ ੧੦੩) વੁਤ੍ਤਾਯੇવ। ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਤਤਿਯਪਞ੍ਹੋਪਿ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤੋ ਹੋਤਿ। ਇਦਾਨਿ ਯੋ ਏવਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤੇਸੁ ਏਤੇਸੁ ਪਞ੍ਹੇਸੁ ਕਥਂਕਥੀ ਭવੇਯ੍ਯ, ਤਸ੍ਸ ਕਥਂਕਥਾਪਹਾਨੂਪਾਯਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ – ‘‘ਕਥਂਕਥੀ ਞਾਣਪਥਾਯ ਸਿਕ੍ਖੇ’’ਤਿ, ਞਾਣਦਸ੍ਸਨਞਾਣਾਧਿਗਮਨਤ੍ਥਂ ਤਿਸ੍ਸੋ ਸਿਕ੍ਖਾ ਸਿਕ੍ਖੇਯ੍ਯਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਕਿਂ ਕਾਰਣਂ? ਞਤ੍વਾ ਪવੁਤ੍ਤਾ ਸਮਣੇਨ ਧਮ੍ਮਾ। ਬੁਦ੍ਧਸਮਣੇਨ ਹਿ ਞਤ੍વਾવ ਧਮ੍ਮਾ વੁਤ੍ਤਾ, ਨਤ੍ਥਿ ਤਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਅਞ੍ਞਾਣਂ। ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਨ ਞਾਣਾਭਾવੇਨ ਤੇ ਅਜਾਨਨ੍ਤੋ ਨ ਜਾਨੇਯ੍ਯ, ਨ ਦੇਸਨਾ ਦੋਸੇਨ, ਤਸ੍ਮਾ ਕਥਂਕਥੀ ਞਾਣਪਥਾਯ ਸਿਕ੍ਖੇ, ਞਤ੍વਾ ਪવੁਤ੍ਤਾ ਸਮਣੇਨ ਧਮ੍ਮਾਤਿ।
੮੭੬-੭. ਸਾਤਂ ਅਸਾਤਞ੍ਚ ਕੁਤੋਨਿਦਾਨਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਸਾਤਂ ਅਸਾਤਨ੍ਤਿ ਸੁਖਦੁਕ੍ਖવੇਦਨਾ ਏવ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਾ। ਨ ਭવਨ੍ਤਿ ਹੇਤੇਤਿ ਨ ਭવਨ੍ਤਿ ਏਤੇ। વਿਭવਂ ਭવਞ੍ਚਾਪਿ ਯਮੇਤਮਤ੍ਥਂ ਏਤਂ ਮੇ ਪਬ੍ਰੂਹਿ ਯਤੋਨਿਦਾਨਨ੍ਤਿ ਸਾਤਾਸਾਤਾਨਂ વਿਭવਂ ਭવਞ੍ਚ ਏਤਮ੍ਪਿ ਯਂ ਅਤ੍ਥਂ। ਲਿਙ੍ਗਬ੍ਯਤ੍ਤਯੋ ਏਤ੍ਥ ਕਤੋ। ਇਦਂ ਪਨ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ – ਸਾਤਾਸਾਤਾਨਂ વਿਭવੋ ਭવੋ ਚਾਤਿ ਯੋ ਏਸ ਅਤ੍ਥੋ, ਏવਂ ਮੇ ਪਬ੍ਰੂਹਿ ਯਤੋਨਿਦਾਨਨ੍ਤਿ। ਇਤੋਨਿਦਾਨਨ੍ਤਿ ਫਸ੍ਸਨਿਦਾਨਂ।
੮੭੮. ਕਿਸ੍ਮਿਂ વਿਭੂਤੇ ਨ ਫੁਸਨ੍ਤਿ ਫਸ੍ਸਾਤਿ ਕਿਸ੍ਮਿਂ વੀਤਿવਤ੍ਤੇ ਚਕ੍ਖੁਸਮ੍ਫਸ੍ਸਾਦਯੋ ਪਞ੍ਚ ਫਸ੍ਸਾ ਨ ਫੁਸਨ੍ਤਿ।
੮੭੯. ਨਾਮਞ੍ਚ ਰੂਪਞ੍ਚ ਪਟਿਚ੍ਚਾਤਿ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਕਨਾਮਂ વਤ੍ਥਾਰਮ੍ਮਣਰੂਪਞ੍ਚ ਪਟਿਚ੍ਚ। ਰੂਪੇ વਿਭੂਤੇ ਨ ਫੁਸਨ੍ਤਿ ਫਸ੍ਸਾਤਿ ਰੂਪੇ વੀਤਿવਤ੍ਤੇ ਪਞ੍ਚ ਫਸ੍ਸਾ ਨ ਫੁਸਨ੍ਤਿ।
੮੮੦. ਕਥਂ ਸਮੇਤਸ੍ਸਾਤਿ ਕਥਂ ਪਟਿਪਨ੍ਨਸ੍ਸ। વਿਭੋਤਿ ਰੂਪਨ੍ਤਿ ਰੂਪ વਿਭવਤਿ, ਨ ਭવੇਯ੍ਯ વਾ। ਸੁਖਂ ਦੁਖਞ੍ਚਾਤਿ ਇਟ੍ਠਾਨਿਟ੍ਠਂ ਰੂਪਮੇવ ਪੁਚ੍ਛਤਿ।
੮੮੧. ਨ ਸਞ੍ਞਸਞ੍ਞੀਤਿ ਯਥਾ ਸਮੇਤਸ੍ਸ વਿਭੋਤਿ ਰੂਪਂ, ਸੋ ਪਕਤਿਸਞ੍ਞਾਯ ਸਞ੍ਞੀਪਿ ਨ ਹੋਤਿ। ਨ વਿਸਞ੍ਞਸਞ੍ਞੀਤਿ વਿਸਞ੍ਞਾਯਪਿ વਿਰੂਪਾਯ ਸਞ੍ਞਾਯ ਸਞ੍ਞੀ ਨ ਹੋਤਿ ਉਮ੍ਮਤ੍ਤਕੋ વਾ ਖਿਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤੋ વਾ। ਨੋਪਿ ਅਸਞ੍ਞੀਤਿ ਸਞ੍ਞਾવਿਰਹਿਤੋਪਿ ਨ ਹੋਤਿ ਨਿਰੋਧਸਮਾਪਨ੍ਨੋ વਾ ਅਸਞ੍ਞਸਤ੍ਤੋ વਾ। ਨ વਿਭੂਤਸਞ੍ਞੀਤਿ ‘‘ਸਬ੍ਬਸੋ ਰੂਪਸਞ੍ਞਾਨ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ (ਧ ਸ॰ ੨੬੫; વਿਭ॰ ੬੦੨) ਨਯੇਨ ਸਮਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਸਞ੍ਞੀਪਿ ਨ ਹੋਤਿ ਅਰੂਪਜ੍ਝਾਨਲਾਭੀ। ਏવਂ ਸਮੇਤਸ੍ਸ વਿਭੋਤਿ ਰੂਪਨ੍ਤਿ ਏਤਸ੍ਮਿਂ ਸਞ੍ਞਸਞ੍ਞਿਤਾਦਿਭਾવੇ ਅਟ੍ਠਤ੍વਾ ਯਦੇਤਂ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਸੋ ਏવਂ ਸਮਾਹਿਤੇ ਚਿਤ੍ਤੇ…ਪੇ॰… ਆਕਾਸਾਨਞ੍ਚਾਯਤਨਸਮਾਪਤ੍ਤਿਪਟਿਲਾਭਤ੍ਥਾਯ ਚਿਤ੍ਤਂ ਅਭਿਨੀਹਰਤੀ’’ਤਿ। ਏવਂ ਸਮੇਤਸ੍ਸ ਅਰੂਪਮਗ੍ਗਸਮਙ੍ਗਿਨੋ વਿਭੋਤਿ ਰੂਪਂ। ਸਞ੍ਞਾਨਿਦਾਨਾ ਹਿ ਪਪਞ੍ਚਸਙ੍ਖਾਤਿ ਏવਂ ਪਟਿਪਨ੍ਨਸ੍ਸਾਪਿ ਯਾ ਸਞ੍ਞਾ, ਤਨ੍ਨਿਦਾਨਾ ਤਣ੍ਹਾਦਿਟ੍ਠਿਪਪਞ੍ਚਾ ਅਪ੍ਪਹੀਨਾ ਏવ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ।
੮੮੨-੩. ਏਤ੍ਤਾવਤਗ੍ਗਂ ਨੁ વਦਨ੍ਤਿ, ਹੇਕੇ ਯਕ੍ਖਸ੍ਸ ਸੁਦ੍ਧਿਂ ਇਧ ਪਣ੍ਡਿਤਾਸੇ। ਉਦਾਹੁ ਅਞ੍ਞਮ੍ਪਿ વਦਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਤੋਤਿ ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਨੁ ਇਧ ਪਣ੍ਡਿਤਾ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਅਗ੍ਗਂ ਸੁਦ੍ਧਿਂ ਸਤ੍ਤਸ੍ਸ વਦਨ੍ਤਿ, ਉਦਾਹੁ ਅਞ੍ਞਮ੍ਪਿ ਏਤ੍ਤੋ ਅਰੂਪਸਮਾਪਤ੍ਤਿਤੋ ਅਧਿਕਂ વਦਨ੍ਤੀਤਿ ਪੁਚ੍ਛਤਿ। ਏਤ੍ਤਾવਤਗ੍ਗਮ੍ਪਿ વਦਨ੍ਤਿ ਹੇਕੇਤਿ ਏਕੇ ਸਸ੍ਸਤવਾਦਾ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਪਣ੍ਡਿਤਮਾਨਿਨੋ ਏਤ੍ਤਾવਤਾਪਿ ਅਗ੍ਗਂ ਸੁਦ੍ਧਿਂ વਦਨ੍ਤਿ। ਤੇਸਂ ਪਨੇਕੇ ਸਮਯਂ વਦਨ੍ਤੀਤਿ ਤੇਸਂਯੇવ ਏਕੇ ਉਚ੍ਛੇਦવਾਦਾ ਸਮਯਂ ਉਚ੍ਛੇਦਂ વਦਨ੍ਤਿ। ਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸੇ ਕੁਸਲਾ વਦਾਨਾਤਿ ਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸੇ ਕੁਸਲવਾਦਾ ਸਮਾਨਾ।
੮੮੪. ਏਤੇ ਚ ਞਤ੍વਾ ਉਪਨਿਸ੍ਸਿਤਾਤਿ ਏਤੇ ਚ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਿਕੇ ਞਤ੍વਾ ਮੁਨੀ ਨਿਸ੍ਸਯੇ ਸੋ વਿਮਂਸੀਤਿ ਨਿਸ੍ਸਯੇ ਚ ਞਤ੍વਾ ਸੋ વੀਮਂਸੀ ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਬੁਦ੍ਧਮੁਨਿ। ਞਤ੍વਾ વਿਮੁਤ੍ਤੋਤਿ ਦੁਕ੍ਖਾਨਿਚ੍ਚਾਦਿਤੋ ਧਮ੍ਮੇ ਞਤ੍વਾ વਿਮੁਤ੍ਤੋ। ਭવਾਭવਾਯ ਨ ਸਮੇਤੀਤਿ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਉਪਪਤ੍ਤਿਯਾ ਨ ਸਮਾਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਅਰਹਤ੍ਤਨਿਕੂਟੇਨ ਦੇਸਨਂ ਨਿਟ੍ਠਾਪੇਸਿ। ਦੇਸਨਾਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਪੁਰਾਭੇਦਸੁਤ੍ਤੇ વੁਤ੍ਤਸਦਿਸੋਯੇવਾਭਿਸਮਯੋ ਅਹੋਸੀਤਿ।
ਪਰਮਤ੍ਥਜੋਤਿਕਾਯ ਖੁਦ੍ਦਕ-ਅਟ੍ਠਕਥਾਯ
ਸੁਤ੍ਤਨਿਪਾਤ-ਅਟ੍ਠਕਥਾਯ ਕਲਹવਿવਾਦਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
੧੨. ਚੂਲ਼ਬ੍ਯੂਹਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
੮੮੫-੬. ਸਕਂਸਕਂਦਿਟ੍ਠਿਪਰਿਬ੍ਬਸਾਨਾਤਿ
ਤਤ੍ਥ ਆਦਿਤੋ ਦ੍વੇਪਿ ਗਾਥਾ ਪੁਚ੍ਛਾਗਾਥਾਯੇવ। ਤਾਸੁ ਸਕਂਸਕਂਦਿਟ੍ਠਿਪਰਿਬ੍ਬਸਾਨਾਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ વਸਮਾਨਾ। વਿਗ੍ਗਯ੍ਹ ਨਾਨਾ ਕੁਸਲਾ વਦਨ੍ਤੀਤਿ ਦਿਟ੍ਠਿਬਲਗ੍ਗਾਹਂ ਗਹੇਤ੍વਾ, ਤਤ੍ਥ ‘‘ਕੁਸਲਾਮ੍ਹਾ’’ਤਿ ਪਟਿਜਾਨਮਾਨਾ ਯੋ ਏવਂ ਜਾਨਾਤਿ ਸ વੇਦਿ ਧਮ੍ਮਂ ਇਦਂ ਪਟਿਕੋਸਮਕੇવਲੀ ਸੋਤਿ ਤਞ੍ਚ ਦਿਟ੍ਠਿਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ਯੋ ਏવਂ ਜਾਨਾਤਿ, ਸੋ ਧਮ੍ਮਂ વੇਦਿ। ਇਦਂ ਪਨ ਪਟਿਕ੍ਕੋਸਨ੍ਤੋ ਹੀਨੋ ਹੋਤੀਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਬਾਲੋਤਿ ਹੀਨੋ। ਅਕ੍ਕੁਸਲੋਤਿ ਅવਿਦ੍વਾ।
੮੮੭-੮. ਇਦਾਨਿ ਤਿਸ੍ਸੋ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਗਾਥਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤਾ ਪੁਰਿਮਡ੍ਢੇਨ વੁਤ੍ਤਮਤ੍ਥਂ ਪਚ੍ਛਿਮਡ੍ਢੇਨ ਪਟਿਬ੍ਯੂਹਿਤ੍વਾ ਠਿਤਾ। ਤੇਨ ਬ੍ਯੂਹੇਨ ਉਤ੍ਤਰਸੁਤ੍ਤਤੋ ਚ ਅਪ੍ਪਕਤ੍ਤਾ ਇਦਂ ਸੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਚੂਲ਼ਬ੍ਯੂਹ’’ਨ੍ਤਿ ਨਾਮਂ ਲਭਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਪਰਸ੍ਸ ਚੇ ਧਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਪਰਸ੍ਸ ਦਿਟ੍ਠਿਂ। ਸਬ੍ਬੇવ ਬਾਲਾਤਿ ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇ ਸਬ੍ਬੇવ ਇਮੇ ਬਾਲਾ ਹੋਨ੍ਤੀਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਕਿਂ ਕਾਰਣਂ? ਸਬ੍ਬੇવਿਮੇ ਦਿਟ੍ਠਿਪਰਿਬ੍ਬਸਾਨਾਤਿ ਸਨ੍ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਚੇવ ਨ વੀવਦਾਤਾ। ਸਂਸੁਦ੍ਧਪਞ੍ਞਾ ਕੁਸਲਾ ਮੁਤੀਮਾਤਿ ਸਕਾਯ ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਨ વਿવਦਾਤਾ ਨ વੋਦਾਤਾ ਸਂਕਿਲਿਟ੍ਠਾવ ਸਮਾਨਾ ਨ ਤੇਸਂ ਕੋਚੀਤਿ ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇ ਤੇਸਂ ਏਕੋਪਿ ਹੀਨਪਞ੍ਞੋ ਨ ਹੋਤਿ। ਕਿਂਕਾਰਣਾ? ਦਿਟ੍ਠੀ ਹਿ ਤੇਸਮ੍ਪਿ ਤਥਾ ਸਮਤ੍ਤਾ, ਯਥਾ ਇਤਰੇਸਨ੍ਤਿ।
੮੮੯. ਨ વਾਹਮੇਤਨ੍ਤਿ ਗਾਥਾਯ ਸਙ੍ਖੇਪਤ੍ਥੋ – ਯਂ ਤੇ ਮਿਥੁ ਦ੍વੇ ਦ੍વੇ ਜਨਾ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ‘‘ਬਾਲੋ’’ਤਿ ਆਹੁ, ਅਹਂ ਏਤਂ ਤਥਿਯਂ ਤਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ਨੇવ ਬ੍ਰੂਮਿ। ਕਿਂਕਾਰਣਾ? ਯਸ੍ਮਾ ਸਬ੍ਬੇ ਤੇ ਸਕਂ ਸਕਂ ਦਿਟ੍ਠਿਂ ‘‘ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚਂ ਮੋਘਮਞ੍ਞ’’ਨ੍ਤਿ ਅਕਂਸੁ। ਤੇਨ ਚ ਕਾਰਣੇਨ ਪਰਂ ‘‘ਬਾਲੋ’’ਤਿ ਦਹਨ੍ਤਿ। ਏਤ੍ਥ ਚ ‘‘ਤਥਿਯ’’ਨ੍ਤਿ ‘‘ਕਥਿવ’’ਨ੍ਤਿ ਦ੍વੇਪਿ ਪਾਠਾ।
੮੯੦. ਯਮਾਹੂਤਿ ਯਂ ਦਿਟ੍ਠਿਸਚ੍ਚਂ ਤਥਿਯਨ੍ਤਿ ਏਕੇ ਆਹੁ।
੮੯੧. ਏਕਞ੍ਹਿ ਸਚ੍ਚਨ੍ਤਿ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਗਾਥਾਯ ਏਕਂ ਸਚ੍ਚਂ ਨਿਰੋਧੋ ਮਗ੍ਗੋ વਾ। ਯਸ੍ਮਿਂ ਪਜਾ ਨੋ વਿવਦੇ ਪਜਾਨਨ੍ਤਿ ਯਮ੍ਹਿ ਸਚ੍ਚੇ ਪਜਾਨਨ੍ਤੋ ਪਜਾ ਨੋ વਿવਦੇਯ੍ਯ। ਸਯਂ ਥੁਨਨ੍ਤੀਤਿ ਅਤ੍ਤਨਾ વਦਨ੍ਤਿ।
੮੯੨. ਕਸ੍ਮਾ ਨੂਤਿ ਪੁਚ੍ਛਾਗਾਥਾਯ ਪવਾਦਿਯਾਸੇਤਿ વਾਦਿਨੋ। ਉਦਾਹੁ ਤੇ ਤਕ੍ਕਮਨੁਸ੍ਸਰਨ੍ਤੀਤਿ ਤੇ વਾਦਿਨੋ ਉਦਾਹੁ ਅਤ੍ਤਨੋ ਤਕ੍ਕਮਤ੍ਤਂ ਅਨੁਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ।
੮੯੩. ਨ ਹੇવਾਤਿ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਗਾਥਾਯ ਅਞ੍ਞਤ੍ਰ ਸਞ੍ਞਾਯ ਨਿਚ੍ਚਾਨੀਤਿ ਠਪੇਤ੍વਾ ਸਞ੍ਞਾਮਤ੍ਤੇਨ ਨਿਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਗਹਿਤਗ੍ਗਹਣਾਨਿ। ਤਕ੍ਕਞ੍ਚ ਦਿਟ੍ਠੀਸੁ ਪਕਪ੍ਪਯਿਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਮਿਚ੍ਛਾਸਙ੍ਕਪ੍ਪਮਤ੍ਤਂ ਦਿਟ੍ਠੀਸੁ ਜਨੇਤ੍વਾ। ਯਸ੍ਮਾ ਪਨ ਦਿਟ੍ਠੀਸੁ વਿਤਕ੍ਕਂ ਜਨੇਨ੍ਤਾ ਦਿਟ੍ਠਿਯੋਪਿ ਜਨੇਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਨਿਦ੍ਦੇਸੇ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਾਨਿ ਜਨੇਨ੍ਤਿ ਸਞ੍ਜਨੇਨ੍ਤੀ’’ਤਿਆਦਿ (ਮਹਾਨਿ॰ ੧੨੧)।
੮੯੪-੫. ਇਦਾਨਿ ਏવਂ ਨਾਨਾਸਚ੍ਚੇਸੁ ਅਸਨ੍ਤੇਸੁ ਤਕ੍ਕਮਤ੍ਤਮਨੁਸ੍ਸਰਨ੍ਤਾਨਂ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਿਕਾਨਂ વਿਪ੍ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਦਿਟ੍ਠੇ ਸੁਤੇ’’ਤਿਆਦਿਕਾ ਗਾਥਾਯੋ ਅਭਾਸਿ। ਤਤ੍ਥ ਦਿਟ੍ਠੇਤਿ ਦਿਟ੍ਠਂ, ਦਿਟ੍ਠਸੁਦ੍ਧਿਨ੍ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਏਸ ਨਯੋ ਸੁਤਾਦੀਸੁ। ਏਤੇ ਚ ਨਿਸ੍ਸਾਯ વਿਮਾਨਦਸ੍ਸੀਤਿ ਏਤੇ ਦਿਟ੍ਠਿਧਮ੍ਮੇ ਨਿਸ੍ਸਯਿਤ੍વਾ ਸੁਦ੍ਧਿਭਾવਸਙ੍ਖਾਤਂ વਿਮਾਨਂ ਅਸਮ੍ਮਾਨਂ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋਪਿ। વਿਨਿਚ੍ਛਯੇ ਠਤ੍વਾ ਪਹਸ੍ਸਮਾਨੋ, ਬਾਲੋ ਪਰੋ ਅਕ੍ਕੁਸਲੋਤਿ ਚਾਹਾਤਿ ਏવਂ વਿਮਾਨਦਸ੍ਸੀਪਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਦਿਟ੍ਠਿવਿਨਿਚ੍ਛਯੇ ਠਤ੍વਾ ਤੁਟ੍ਠਿਜਾਤੋ ਹਾਸਜਾਤੋ ਹੁਤ੍વਾ ‘‘ਪਰੋ ਹੀਨੋ ਚ ਅવਿਦ੍વਾ ਚਾ’’ਤਿ ਏવਂ વਦਤਿਯੇવ। ਏવਂ ਯੇਨੇવਾਤਿ ਗਾਥਾ। ਤਤ੍ਥ ਸਯਮਤ੍ਤਨਾਤਿ ਸਯਮੇવ ਅਤ੍ਤਾਨਂ। વਿਮਾਨੇਤੀਤਿ ਗਰਹਤਿ। ਤਦੇવ ਪਾવਾਤਿ ਤਦੇવ વਚਨਂ ਦਿਟ੍ਠਿਂ વਦਤਿ, ਤਂ વਾ ਪੁਗ੍ਗਲਂ।
੮੯੬. ਅਤਿਸਾਰਦਿਟ੍ਠਿਯਾਤਿ ਗਾਥਾਯਤ੍ਥੋ – ਸੋ ਏવਂ ਤਾਯ ਲਕ੍ਖਣਾਤਿਸਾਰਿਨਿਯਾ ਅਤਿਸਾਰਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਸਮਤ੍ਤੋ ਪੁਣ੍ਣੋ ਉਦ੍ਧੁਮਾਤੋ, ਤੇਨ ਚ ਦਿਟ੍ਠਿਮਾਨੇਨ ਮਤ੍ਤੋ ‘‘ਪਰਿਪੁਣ੍ਣੋ ਅਹਂ ਕੇવਲੀ’’ਤਿ ਏવਂ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਮਾਨੀ ਸਯਮੇવ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਮਨਸਾ ‘‘ਅਹਂ ਪਣ੍ਡਿਤੋ’’ਤਿ ਅਭਿਸਿਞ੍ਚਤਿ। ਕਿਂਕਾਰਣਾ? ਦਿਟ੍ਠੀ ਹਿ ਸਾ ਤਸ੍ਸ ਤਥਾ ਸਮਤ੍ਤਾਤਿ।
੮੯੭. ਪਰਸ੍ਸ ਚੇਤਿ ਗਾਥਾਯ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ ਅਤ੍ਥੋ ਚ – ਕਿਞ੍ਚ ਭਿਯ੍ਯੋ? ਯੋ ਸੋ વਿਨਿਚ੍ਛਯੇ ਠਤ੍વਾ ਪਹਸ੍ਸਮਾਨੋ ‘‘ਬਾਲੋ ਪਰੋ ਅਕ੍ਕੁਸਲੋ’’ਤਿ ਚਾਹ। ਤਸ੍ਸ ਪਰਸ੍ਸ ਚੇ ਹਿ વਚਸਾ ਸੋ ਤੇਨ વੁਚ੍ਚਮਾਨੋ ਨਿਹੀਨੋ ਹੋਤਿ। ਤੁਮੋ ਸਹਾ ਹੋਤਿ ਨਿਹੀਨਪਞ੍ਞੋ, ਸੋਪਿ ਤੇਨੇવ ਸਹ ਨਿਹੀਨਪਞ੍ਞੋ ਹੋਤਿ। ਸੋਪਿ ਹਿ ਨਂ ‘‘ਬਾਲੋ’’ਤਿ વਦਤਿ। ਅਥਸ੍ਸ વਚਨਂ ਅਪ੍ਪਮਾਣਂ, ਸੋ ਪਨ ਸਯਮੇવ વੇਦਗੂ ਚ ਧੀਰੋ ਚ ਹੋਤਿ। ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇ ਨ ਕੋਚਿ ਬਾਲੋ ਸਮਣੇਸੁ ਅਤ੍ਥਿ। ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਹਿ ਤੇ ਅਤ੍ਤਨੋ ਇਚ੍ਛਾਯ ਪਣ੍ਡਿਤਾ।
੮੯੮. ਅਞ੍ਞਂ ਇਤੋਤਿ ਗਾਥਾਯ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ ਅਤ੍ਥੋ ਚ – ‘‘ਅਥ ਚੇ ਸਯਂ વੇਦਗੂ ਹੋਤਿ ਧੀਰੋ, ਨ ਕੋਚਿ ਬਾਲੋ ਸਮਣੇਸੁ ਅਤ੍ਥੀ’’ਤਿ ਏવਞ੍ਹਿ વੁਤ੍ਤੇਪਿ ਸਿਯਾ ਕਸ੍ਸਚਿ ‘‘ਕਸ੍ਮਾ’’ਤਿ। ਤਤ੍ਥ વੁਚ੍ਚਤੇ – ਯਸ੍ਮਾ ਅਞ੍ਞਂ ਇਤੋ ਯਾਭਿવਦਨ੍ਤਿ ਧਮ੍ਮਂ ਅਪਰਦ੍ਧਾ ਸੁਦ੍ਧਿਮਕੇવਲੀ ਤੇ, ਏવਮ੍ਪਿ ਤਿਤ੍ਥਿਯਾ ਪੁਥੁਸੋ વਦਨ੍ਤਿ, ਯੇ ਇਤੋ ਅਞ੍ਞਂ ਦਿਟ੍ਠਿਂ ਅਭਿવਦਨ੍ਤਿ, ਯੇ ਅਪਰਦ੍ਧਾ વਿਰਦ੍ਧਾ ਸੁਦ੍ਧਿਮਗ੍ਗਂ, ਅਕੇવਲਿਨੋ ਚ ਤੇਤਿ ਏવਂ ਪੁਥੁਤਿਤ੍ਥਿਯਾ ਯਸ੍ਮਾ વਦਨ੍ਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਕਸ੍ਮਾ ਪਨੇવਂ વਦਨ੍ਤੀਤਿ ਚੇ? ਸਨ੍ਦਿਟ੍ਠਿਰਾਗੇਨ ਹਿ ਤੇ ਭਿਰਤ੍ਤਾ, ਯਸ੍ਮਾ ਸਕੇਨ ਦਿਟ੍ਠਿਰਾਗੇਨ ਅਭਿਰਤ੍ਤਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ।
੮੯੯-੯੦੦. ਏવਂ ਅਭਿਰਤ੍ਤਾ ਚ – ਇਧੇવ ਸੁਦ੍ਧਿਨ੍ਤਿ ਗਾਥਾ। ਤਤ੍ਥ ਸਕਾਯਨੇਤਿ ਸਕਮਗ੍ਗੇ ਦਲ਼੍ਹਂ વਦਾਨਾਤਿ ਦਲ਼੍ਹવਾਦਾ। ਏવਞ੍ਚ ਦਲ਼੍ਹવਾਦੇਸੁ ਤੇਸੁ ਯੋ ਕੋਚਿ ਤਿਤ੍ਥਿਯੋ ਸਕਾਯਨੇ વਾਪਿ ਦਲ਼੍ਹਂ વਦਾਨੋ ਕਮੇਤ੍ਥ ਬਾਲੋਤਿ ਪਰਂ ਦਹੇਯ੍ਯ, ਸਙ੍ਖੇਪਤੋ ਤਤ੍ਥ ਸਸ੍ਸਤੁਚ੍ਛੇਦਸਙ੍ਖਾਤੇ વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ વਾ ਨਤ੍ਥਿਕਇਸ੍ਸਰਕਾਰਣਨਿਯਤਾਦਿਭੇਦੇ ਸਕੇ ਆਯਤਨੇ ‘‘ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚ’’ਨ੍ਤਿ ਦਲ਼੍ਹਂ વਦਾਨੋ ਕਂ ਪਰਂ ਏਤ੍ਥ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤੇ ‘‘ਬਾਲੋ’’ਤਿ ਸਹ ਧਮ੍ਮੇਨ ਸਯਮੇવ ਸੋ ਮੇਧਗਮਾવਹੇਯ੍ਯ ਪਰਂ વਦਂ ਬਾਲਮਸੁਦ੍ਧਿਧਮ੍ਮਂ, ਸੋਪਿ ਪਰਂ ‘‘ਬਾਲੋ ਚ ਅਸੁਦ੍ਧਿਧਮ੍ਮੋ ਚ ਅਯ’’ਨ੍ਤਿ વਦਨ੍ਤੋ ਅਤ੍ਤਨਾવ ਕਲਹਂ ਆવਹੇਯ੍ਯ। ਕਸ੍ਮਾ? ਯਸ੍ਮਾ ਸਬ੍ਬੋਪਿ ਤਸ੍ਸ ਮਤੇਨ ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਏવ ਸੁਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਏવ ਚ।
੯੦੧. ਏવਂ ਸਬ੍ਬਥਾਪਿ વਿਨਿਚ੍ਛਯੇ ਠਤ੍વਾ ਸਯਂ ਪਮਾਯ ਉਦ੍ਧਂਸ ਲੋਕਸ੍ਮਿਂ વਿવਾਦਮੇਤਿ, ਦਿਟ੍ਠਿਯਂ ਠਤ੍વਾ ਸਯਞ੍ਚ ਸਤ੍ਥਾਰਾਦੀਨਿ ਮਿਨਿਤ੍વਾ ਸੋ ਭਿਯ੍ਯੋ વਿવਾਦਮੇਤੀਤਿ। ਏવਂ ਪਨ વਿਨਿਚ੍ਛਯੇਸੁ ਆਦੀਨવਂ ਞਤ੍વਾ ਅਰਿਯਮਗ੍ਗੇਨ ਹਿਤ੍વਾਨ ਸਬ੍ਬਾਨਿ વਿਨਿਚ੍ਛਯਾਨਿ ਨ ਮੇਧਗਂ ਕੁਬ੍ਬਤਿ ਜਨ੍ਤੁ ਲੋਕੇਤਿ ਅਰਹਤ੍ਤਨਿਕੂਟੇਨ ਦੇਸਨਂ ਨਿਟ੍ਠਾਪੇਸਿ। ਦੇਸਨਾਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਪੁਰਾਭੇਦਸੁਤ੍ਤੇ વੁਤ੍ਤਸਦਿਸੋ ਏવਾਭਿਸਮਯੋ ਅਹੋਸੀਤਿ।
ਪਰਮਤ੍ਥਜੋਤਿਕਾਯ ਖੁਦ੍ਦਕ-ਅਟ੍ਠਕਥਾਯ
ਸੁਤ੍ਤਨਿਪਾਤ-ਅਟ੍ਠਕਥਾਯ ਚੂਲ਼ਬ੍ਯੂਹਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
੧੩. ਮਹਾਬ੍ਯੂਹਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
੯੦੨. ਯੇ ਕੇਚਿਮੇਤਿ ਮਹਾਬ੍ਯੂਹਸੁਤ੍ਤਂ। ਕਾ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ? ਇਦਮ੍ਪਿ ਤਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਮਹਾਸਮਯੇ ‘‘ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ ਇਮੇ ਦਿਟ੍ਠਿਪਰਿਬ੍ਬਸਾਨਾ વਿਞ੍ਞੂਨਂ ਸਨ੍ਤਿਕਾ ਨਿਨ੍ਦਮੇવ ਲਭਨ੍ਤਿ, ਉਦਾਹੁ ਪਸਂਸਮ੍ਪੀ’’ਤਿ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤਾਨਂ ਏਕਚ੍ਚਾਨਂ ਦੇવਤਾਨਂ ਤਮਤ੍ਥਂ ਆવਿਕਾਤੁਂ ਪੁਰਿਮਨਯੇਨ ਨਿਮ੍ਮਿਤਬੁਦ੍ਧੇਨ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਪੁਚ੍ਛਾਪੇਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਅਨ੍વਾਨਯਨ੍ਤੀਤਿ ਅਨੁ ਆਨਯਨ੍ਤਿ, ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਆਹਰਨ੍ਤਿ।
੯੦੩. ਇਦਾਨਿ ਯਸ੍ਮਾ ਤੇ ‘‘ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚ’’ਨ੍ਤਿ વਦਨ੍ਤਾ ਦਿਟ੍ਠਿਗਤਿਕਾ વਾਦਿਨੋ ਕਦਾਚਿ ਕਤ੍ਥਚਿ ਪਸਂਸਮ੍ਪਿ ਲਭਨ੍ਤਿ, ਯਂ ਏਤਂ ਪਸਂਸਾਸਙ੍ਖਾਤਂ વਾਦਫਲਂ, ਤਂ ਅਪ੍ਪਂ ਰਾਗਾਦੀਨਂ ਸਮਾਯ ਸਮਤ੍ਥਂ ਨ ਹੋਤਿ, ਕੋ ਪਨ વਾਦੋ ਦੁਤਿਯੇ ਨਿਨ੍ਦਾਫਲੇ, ਤਸ੍ਮਾ ਏਤਮਤ੍ਥਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਇਮਂ ਤਾવ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਗਾਥਮਾਹ। ‘‘ਅਪ੍ਪਞ੍ਹਿ ਏਤਂ ਨ ਅਲਂ ਸਮਾਯ, ਦੁવੇ વਿવਾਦਸ੍ਸ ਫਲਾਨਿ ਬ੍ਰੂਮੀ’’ਤਿਆਦਿ। ਤਤ੍ਥ ਦੁવੇ વਿવਾਦਸ੍ਸ ਫਲਾਨੀਤਿ ਨਿਨ੍ਦਾ ਪਸਂਸਾ ਚ, ਜਯਪਰਾਜਯਾਦੀਨਿ વਾ ਤਂਸਭਾਗਾਨਿ। ਏਤਮ੍ਪਿ ਦਿਸ੍વਾਤਿ ‘‘ਨਿਨ੍ਦਾ ਅਨਿਟ੍ਠਾ ਏવ, ਪਸਂਸਾ ਨਾਲਂ ਸਮਾਯਾ’’ਤਿ ਏਤਮ੍ਪਿ વਿવਾਦਫਲੇ ਆਦੀਨવਂ ਦਿਸ੍વਾ। ਖੇਮਾਭਿਪਸ੍ਸਂ ਅવਿવਾਦਭੂਮਿਨ੍ਤਿ ਅવਿવਾਦਭੂਮਿਂ
੯੦੪. ਏવਞ੍ਹਿ ਅવਿવਦਮਾਨੋ – ਯਾ ਕਾਚਿਮਾਤਿ ਗਾਥਾ। ਤਤ੍ਥ ਸਮ੍ਮੁਤਿਯੋਤਿ ਦਿਟ੍ਠਿਯੋ। ਪੁਥੁਜ੍ਜਾਤਿ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਸਮ੍ਭવਾ। ਸੋ ਉਪਯਂ ਕਿਮੇਯ੍ਯਾਤਿ ਸੋ ਉਪਗਨ੍ਤਬ੍ਬਟ੍ਠੇਨ ਉਪਯਂ ਰੂਪਾਦੀਸੁ ਏਕਮ੍ਪਿ ਧਮ੍ਮਂ ਕਿਂ ਉਪੇਯ੍ਯ, ਕੇਨ વਾ ਕਾਰਣੇਨ ਉਪੇਯ੍ਯ। ਦਿਟ੍ਠੇ ਸੁਤੇ ਖਨ੍ਤਿਮਕੁਬ੍ਬਮਾਨੋਤਿ ਦਿਟ੍ਠਸੁਤਸੁਦ੍ਧੀਸੁ ਪੇਮਂ ਅਕਰੋਨ੍ਤੋ।
੯੦੫. ਇਤੋ ਬਾਹਿਰਾ ਪਨ – ਸੀਲੁਤ੍ਤਮਾਤਿ ਗਾਥਾ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਸੀਲਂਯੇવ ‘‘ਉਤ੍ਤਮ’’ਨ੍ਤਿ ਮਞ੍ਞਮਾਨਾ ਸੀਲੁਤ੍ਤਮਾ ਏਕੇ ਭੋਨ੍ਤੋ ਸਂਯਮਮਤ੍ਤੇਨ ਸੁਦ੍ਧਿਂ વਦਨ੍ਤਿ, ਹਤ੍ਥਿવਤਾਦਿਞ੍ਚ વਤਂ ਸਮਾਦਾਯ ਉਪਟ੍ਠਿਤਾ, ਇਧੇવ ਦਿਟ੍ਠਿਯਂ ਅਸ੍ਸ ਸਤ੍ਥੁਨੋ ਸੁਦ੍ਧਿਨ੍ਤਿ ਭવੂਪਨੀਤਾ ਭવਜ੍ਝੋਸਿਤਾ ਸਮਾਨਾ વਦਨ੍ਤਿ, ਅਪਿਚ ਤੇ ਕੁਸਲਾ વਦਾਨਾ ‘‘ਕੁਸਲਾ ਮਯ’’ਨ੍ਤਿ ਏવਂ વਾਦਾ।
੯੦੬. ਏવਂ ਸਚੇ ਚੁਤੋਤਿ ਗਾਥਾ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਸਚੇ ਤਤੋ ਸੀਲવਤਤੋ ਪਰવਿਚ੍ਛਨ੍ਦਨੇਨ વਾ ਅਨਭਿਸਮ੍ਭੁਣਨ੍ਤੋ વਾ ਚੁਤੋ ਹੋਤਿ, ਸੋ ਤਂ વਿਰਾਧਯਿਤ੍વਾ ਪવੇਧਤੀ। ਨ ਕੇવਲਞ੍ਚ વੇਧਤਿ, ਅਪਿਚ ਖੋ ਤਂ ਸੀਲਬ੍ਬਤਸੁਦ੍ਧਿਂ ਪਜਪ੍ਪਤੀ ਚ વਿਪ੍ਪਲਪਤਿ ਪਤ੍ਥਯਤੀ ਚ। ਕਿਮਿવ? ਸਤ੍ਥਾવ ਹੀਨੋ ਪવਸਂ ਘਰਮ੍ਹਾ। ਘਰਮ੍ਹਾ ਪવਸਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਥਤੋ ਹੀਨੋ ਯਥਾ ਤਂ ਘਰਂ વਾ ਸਤ੍ਥਂ વਾ ਪਤ੍ਥੇਯ੍ਯਾਤਿ।
੯੦੭. ਏવਂ ਪਨ ਸੀਲੁਤ੍ਤਮਾਨਂ વੇਧਕਾਰਣਂ ਅਰਿਯਸਾવਕੋ – ਸੀਲਬ੍ਬਤਂ વਾਪਿ ਪਹਾਯ ਸਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਗਾਥਾ। ਤਤ੍ਥ ਸਾવਜ੍ਜਨવਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬਾਕੁਸਲਂ ਲੋਕਿਯਕੁਸਲਞ੍ਚ। ਏਤਂ ਸੁਦ੍ਧਿਂ ਅਸੁਦ੍ਧਿਨ੍ਤਿ ਅਪਤ੍ਥਯਾਨੋਤਿ ਪਞ੍ਚਕਾਮਗੁਣਾਦਿਭੇਦਂ ਏਤਂ ਸੁਦ੍ਧਿਂ, ਅਕੁਸਲਾਦਿਭੇਦਂ ਅਸੁਦ੍ਧਿਞ੍ਚ ਅਪਤ੍ਥਯਮਾਨੋ। વਿਰਤੋ ਚਰੇਤਿ ਸੁਦ੍ਧਿਯਾ ਅਸੁਦ੍ਧਿਯਾ ਚ વਿਰਤੋ ਚਰੇਯ੍ਯ। ਸਨ੍ਤਿਮਨੁਗ੍ਗਹਾਯਾਤਿ ਦਿਟ੍ਠਿਂ ਅਗਹੇਤ੍વਾ।
੯੦੮. ਏવਂ ਇਤੋ ਬਾਹਿਰਕੇ ਸੀਲੁਤ੍ਤਮੇ ਸਂਯਮੇਨ વਿਸੁਦ੍ਧਿવਾਦੇ ਤੇਸਂ વਿਘਾਤਂ ਸੀਲਬ੍ਬਤਪ੍ਪਹਾਯਿਨੋ ਅਰਹਤੋ ਚ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਅਞ੍ਞਥਾਪਿ ਸੁਦ੍ਧਿવਾਦੇ ਬਾਹਿਰਕੇ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਤਮੂਪਨਿਸ੍ਸਾਯਾ’’ਤਿ ਗਾਥਮਾਹ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਸਨ੍ਤਞ੍ਞੇਪਿ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ, ਤੇ ਜਿਗੁਚ੍ਛਿਤਂ ਅਮਰਨ੍ਤਪਂ વਾ ਦਿਟ੍ਠਸੁਦ੍ਧਿਆਦੀਸੁ વਾ ਅਞ੍ਞਤਰਞ੍ਞਤਰਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ ਅਕਿਰਿਯਦਿਟ੍ਠਿਯਾ વਾ ਉਦ੍ਧਂਸਰਾ ਹੁਤ੍વਾ ਭવਾਭવੇਸੁ ਅવੀਤਤਣ੍ਹਾਸੇ ਸੁਦ੍ਧਿਮਨੁਤ੍ਥੁਨਨ੍ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ ਕਥੇਨ੍ਤੀਤਿ।
੯੦੯. ਏવਂ ਤੇਸਂ ਅવੀਤਤਣ੍ਹਾਨਂ ਸੁਦ੍ਧਿਂ ਅਨੁਤ੍ਥੁਨਨ੍ਤਾਨਂ ਯੋਪਿ ਸੁਦ੍ਧਿਪ੍ਪਤ੍ਤਮੇવ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਮਞ੍ਞੇਯ੍ਯ, ਤਸ੍ਸਪਿ ਅવੀਤਤਣ੍ਹਤ੍ਤਾ ਭવਾਭવੇਸੁ ਤਂ ਤਂ વਤ੍ਥੁਂ ਪਤ੍ਥਯਮਾਨਸ੍ਸ ਹਿ ਜਪ੍ਪਿਤਾਨਿ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਹੋਨ੍ਤਿਯੇવਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਤਣ੍ਹਾ ਹਿ ਆਸੇવਿਤਾ ਤਣ੍ਹਂ વਡ੍ਢਯਤੇવ। ਨ ਕੇવਲਞ੍ਚ ਜਪ੍ਪਿਤਾਨਿ, ਪવੇਧਿਤਂ વਾਪਿ ਪਕਪ੍ਪਿਤੇਸੁ, ਤਣ੍ਹਾਦਿਟ੍ਠੀਹਿ ਚਸ੍ਸ ਪਕਪ੍ਪਿਤੇਸੁ વਤ੍ਥੂਸੁ ਪવੇਧਿਤਮ੍ਪਿ ਹੋਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਭવਾਭવੇਸੁ ਪਨ વੀਤਤਣ੍ਹਤ੍ਤਾ ਆਯਤਿਂ ਚੁਤੂਪਪਾਤੋ ਇਧ ਯਸ੍ਸ ਨਤ੍ਥਿ, ਸਕੇਨ વੇਧੇਯ੍ਯ ਕੁਹਿਂવ ਜਪ੍ਪੇਤਿ ਅਯਮੇਤਿਸ੍ਸਾ ਗਾਥਾਯ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਸੇਸਂ ਨਿਦ੍ਦੇਸੇ વੁਤ੍ਤਨਯਮੇવ।
੯੧੦-੧੧. ਯਮਾਹੂਤਿ ‘‘ਸਕਞ੍ਹੀ’’ਤਿ ਇਮਂ ਤਾવ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਗਾਥਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਸਮ੍ਮੁਤਿਨ੍ਤਿ ਦਿਟ੍ਠਿਂ।
੯੧੨. ਏવਮੇਤੇਸੁ ਸਕਂ ਧਮ੍ਮਂ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਂ ਬ੍ਰੁવਨ੍ਤੇਸੁ ਅਞ੍ਞਸ੍ਸ ਪਨ ਧਮ੍ਮਂ ‘‘ਹੀਨ’’ਨ੍ਤਿ વਦਨ੍ਤੇਸੁ ਯਸ੍ਸ ਕਸ੍ਸਚਿ – ਪਰਸ੍ਸ ਚੇ વਮ੍ਭਯਿਤੇਨ ਹੀਨੋਤਿ ਗਾਥਾ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਯਦਿ ਪਰਸ੍ਸ ਨਿਨ੍ਦਿਤਕਾਰਣਾ ਹੀਨੋ ਭવੇਯ੍ਯ, ਨ ਕੋਚਿ ਧਮ੍ਮੇਸੁ વਿਸੇਸਿ ਅਗ੍ਗੋ ਭવੇਯ੍ਯ। ਕਿਂ ਕਾਰਣਂ? ਪੁਥੂ ਹਿ ਅਞ੍ਞਸ੍ਸ વਦਨ੍ਤਿ ਧਮ੍ਮਂ, ਨਿਹੀਨਤੋ ਸਬ੍ਬੇવ ਤੇ ਸਮ੍ਹਿ ਦਲ਼੍ਹਂ વਦਾਨਾ ਸਕਧਮ੍ਮੇ ਦਲ਼੍ਹવਾਦਾ ਏવ।
੯੧੩. ਕਿਞ੍ਚ ਭਿਯ੍ਯੋ – ਸਦ੍ਧਮ੍ਮਪੂਜਾਤਿ ਗਾਥਾ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਤੇ ਚ ਤਿਤ੍ਥਿਯਾ ਯਥਾ ਪਸਂਸਨ੍ਤਿ ਸਕਾਯਨਾਨਿ, ਸਦ੍ਧਮ੍ਮਪੂਜਾਪਿ ਨੇਸਂ ਤਥੇવ વਤ੍ਤਤਿ। ਤੇ ਹਿ ਅਤਿવਿਯ ਸਤ੍ਥਾਰਾਦੀਨਿ ਸਕ੍ਕਰੋਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਯਦਿ ਤੇ ਪਮਾਣਾ ਸਿਯੁਂ, ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇ ਸਬ੍ਬੇવ વਾਦਾ ਤਥਿਯਾ ਭવੇਯ੍ਯੁਂ। ਕਿਂ ਕਾਰਣਂ? ਸੁਦ੍ਧੀ ਹਿ ਨੇਸਂ ਪਚ੍ਚਤ੍ਤਮੇવ, ਨ ਸਾ ਅਞ੍ਞਤ੍ਰ ਸਿਜ੍ਝਤਿ, ਨਾਪਿ ਪਰਮਤ੍ਥਤੋ। ਅਤ੍ਤਨਿ ਦਿਟ੍ਠਿਗਾਹਮਤ੍ਤਮੇવ ਹਿ ਤਂ ਤੇਸਂ ਪਰਪਚ੍ਚਯਨੇਯ੍ਯਬੁਦ੍ਧੀਨਂ।
੯੧੪. ਯੋ વਾ ਪਨ વਿਪਰੀਤੋ ਬਾਹਿਤਪਾਪਤ੍ਤਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ, ਤਸ੍ਸ – ਨ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸ੍ਸ ਪਰਨੇਯ੍ਯਮਤ੍ਥੀਤਿ ਗਾਥਾ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ‘‘ਇਦਮੇવ ਸਚ੍ਚ’’ਨ੍ਤਿ ਨਿਚ੍ਛਿਨਿਤ੍વਾ ਸਮੁਗ੍ਗਹੀਤਮ੍ਪਿ ਨਤ੍ਥਿ। ਤਂਕਾਰਣਾ ਸੋ ਦਿਟ੍ਠਿਕਲਹਾਨਿ ਅਤੀਤੋ, ਨ ਚ ਸੋ ਸੇਟ੍ਠਤੋ ਪਸ੍ਸਤਿ ਧਮ੍ਮਮਞ੍ਞਂ ਅਞ੍ਞਤ੍ਰ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾਦੀਹਿ।
੯੧੫. ਜਾਨਾਮੀਤਿ ਗਾਥਾਯ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ ਅਤ੍ਥੋ ਚ – ਏવਂ ਤਾવ ਪਰਮਤ੍ਥਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਨ ਹਿ ਸੇਟ੍ਠਤੋ ਪਸ੍ਸਤਿ ਧਮ੍ਮਮਞ੍ਞਂ, ਅਞ੍ਞੇ ਪਨ ਤਿਤ੍ਥਿਯਾ ਪਰਚਿਤ੍ਤਞਾਣਾਦੀਹਿ ਜਾਨਨ੍ਤਾ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤਾਪਿ ‘‘ਜਾਨਾਮਿ ਪਸ੍ਸਾਮਿ ਤਥੇવ ਏਤ’’ਨ੍ਤਿ ਏવਂ વਦਨ੍ਤਾਪਿ ਚ ਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਸੁਦ੍ਧਿਂ ਪਚ੍ਚੇਨ੍ਤਿ। ਕਸ੍ਮਾ? ਯਸ੍ਮਾ ਤੇਸੁ ਏਕੋਪਿ ਅਦ੍ਦਕ੍ਖਿ ਚੇ ਅਦ੍ਦਸ ਚੇਪਿ ਤੇਨ ਪਰਚਿਤ੍ਤਞਾਣਾਦਿਨਾ ਯਥਾਭੂਤਂ ਅਤ੍ਥਂ, ਕਿਞ੍ਹਿ ਤੁਮਸ੍ਸ ਤੇਨ ਤਸ੍ਸ ਤੇਨ ਦਸ੍ਸਨੇਨ ਕਿਂ ਕਤਂ, ਕਿਂ ਦੁਕ੍ਖਪਰਿਞ੍ਞਾ ਸਾਧਿਤਾ, ਉਦਾਹੁ ਸਮੁਦਯਪਹਾਨਾਦੀਨਂ વਦਨ੍ਤਿ ਸੁਦ੍ਧਿਂ, ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ વਾ ਤੇ ਤਿਤ੍ਥਿਯੇ ਬੁਦ੍ਧਾਦਯੋ ਅਞ੍ਞੇਨੇવ વਦਨ੍ਤਿ ਸੁਦ੍ਧਿਨ੍ਤਿ।
੯੧੬. ਪਸ੍ਸਂ ਨਰੋਤਿ ਗਾਥਾਯ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ ਅਤ੍ਥੋ ਚ। ਕਿਞ੍ਚ ਭਿਯ੍ਯੋ? ਯ੍વਾਯਂ ਪਰਚਿਤ੍ਤਞਾਣਾਦੀਹਿ ਅਦ੍ਦਕ੍ਖਿ, ਸੋ ਪਸ੍ਸਂ ਨਰੋ ਦਕ੍ਖਤਿ ਨਾਮਰੂਪਂ, ਨ ਤਤੋ ਪਰਂ ਦਿਸ੍વਾਨ વਾ ਞਸ੍ਸਤਿ ਤਾਨਿਮੇવ ਨਾਮਰੂਪਾਨਿ ਨਿਚ੍ਚਤੋ ਸੁਖਤੋ વਾ ਨ ਅਞ੍ਞਥਾ। ਸੋ ਏવਂ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ਕਾਮਂ ਬਹੁਂ ਪਸ੍ਸਤੁ ਅਪ੍ਪਕਂ વਾ ਨਾਮਰੂਪਂ ਨਿਚ੍ਚਤੋ ਸੁਖਤੋ ਚ, ਅਥਸ੍ਸ ਏવਰੂਪੇਨ ਦਸ੍ਸਨੇਨ ਨ ਹਿ ਤੇਨ ਸੁਦ੍ਧਿਂ ਕੁਸਲਾ વਦਨ੍ਤੀਤਿ।
੯੧੭. ਨਿવਿਸ੍ਸવਾਦੀਤਿ ਗਾਥਾਯ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ ਅਤ੍ਥੋ ਚ – ਤੇਨ ਚ ਦਸ੍ਸਨੇਨ ਸੁਦ੍ਧਿਯਾ ਅਸਤਿਯਾਪਿ ਸੁਬ੍ਬਿਨਯੋ ਨ ਹੋਤਿ ਤਂ ਤਥਾ ਪਕਪ੍ਪਿਤਂ ਅਭਿਸਙ੍ਖਤਂ ਦਿਟ੍ਠਿਂ ਪੁਰੇਕ੍ਖਰਾਨੋ। ਸੋ ਹਿ ਯਂ ਸਤ੍ਥਾਰਾਦਿਂ ਨਿਸ੍ਸਿਤੋ, ਤਤ੍ਥੇવ ਸੁਭਂ વਦਾਨੋ ਸੁਦ੍ਧਿਂ વਦੋ, ‘‘ਪਰਿਸੁਦ੍ਧવਾਦੋ
੯੧੮. ਏવਂ ਪਕਪ੍ਪਿਤਂ ਦਿਟ੍ਠਿਂ ਪੁਰੇਕ੍ਖਰਾਨੇਸੁ ਤਿਤ੍ਥਿਯੇਸੁ – ਨ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਕਪ੍ਪਮੁਪੇਤਿ ਸਙ੍ਖਾਤਿ ਗਾਥਾ। ਤਤ੍ਥ ਸਙ੍ਖਾਤਿ ਸਙ੍ਖਾਯ, ਜਾਨਿਤ੍વਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਨਪਿ ਞਾਣਬਨ੍ਧੂਤਿ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਞਾਣਾਦਿਨਾ ਅਕਤਤਣ੍ਹਾਦਿਟ੍ਠਿਬਨ੍ਧੁ। ਤਤ੍ਥ વਿਗ੍ਗਹੋ – ਨਾਪਿ ਅਸ੍ਸ ਞਾਣੇਨ ਕਤੋ ਬਨ੍ਧੁ ਅਤ੍ਥੀਤਿ ਨਪਿ ਞਾਣਬਨ੍ਧੁ। ਸਮ੍ਮੁਤਿਯੋਤਿ ਦਿਟ੍ਠਿਸਮ੍ਮੁਤਿਯੋ। ਪੁਥੁਜ੍ਜਾਤਿ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਸਮ੍ਭવਾ। ਉਗ੍ਗਹਣਨ੍ਤਿ ਮਞ੍ਞੇਤਿ ਉਗ੍ਗਹਣਨ੍ਤਿ ਅਞ੍ਞੇ, ਅਞ੍ਞੇ ਤਾ ਸਮ੍ਮੁਤਿਯੋ ਉਗ੍ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ।
੯੧੯. ਕਿਞ੍ਚ ਭਿਯ੍ਯੋ – વਿਸ੍ਸਜ੍ਜ ਗਨ੍ਥਾਨੀਤਿ ਗਾਥਾ। ਤਤ੍ਥ ਅਨੁਗ੍ਗਹੋਤਿ ਉਗ੍ਗਹਣવਿਰਹਿਤੋ, ਸੋਪਿ ਨਾਸ੍ਸ ਉਗ੍ਗਹੋਤਿ ਅਨੁਗ੍ਗਹੋ, ਨ વਾ ਉਗ੍ਗਣ੍ਹਾਤੀਤਿ ਅਨੁਗ੍ਗਹੋ।
੯੨੦. ਕਿਞ੍ਚ ਪੁਬ੍ਬਾਸવੇਤਿ ਗਾਥਾ। ਤਤ੍ਥ ਪੁਬ੍ਬਾਸવੇਤਿ ਅਤੀਤਰੂਪਾਦੀਨਿ ਆਰਬ੍ਭ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਧਮ੍ਮੇ ਕਿਲੇਸੇ। ਨવੇਤਿ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨਰੂਪਾਦੀਨਿ ਆਰਬ੍ਭ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਧਮ੍ਮੇ। ਨ ਛਨ੍ਦਗੂਤਿ ਛਨ੍ਦਾਦਿવਸੇਨ ਨ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਅਨਤ੍ਤਗਰਹੀਤਿ ਕਤਾਕਤવਸੇਨ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਅਗਰਹਨ੍ਤੋ।
੯੨੧. ਏવਂ ਅਨਤ੍ਤਗਰਹੀ ਚ – ਸ ਸਬ੍ਬਧਮ੍ਮੇਸੂਤਿ ਗਾਥਾ। ਤਤ੍ਥ ਸਬ੍ਬਧਮ੍ਮੇਸੂਤਿ ਦ੍વਾਸਟ੍ਠਿਦਿਟ੍ਠਿਧਮ੍ਮੇਸੁ ‘‘ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਦਿਟ੍ਠਂ વਾ’’ਤਿ ਏવਂਪਭੇਦੇਸੁ। ਪਨ੍ਨਭਾਰੋਤਿ ਪਤਿਤਭਾਰੋ। ਨ ਕਪ੍ਪੇਤੀਤਿ ਨ ਕਪ੍ਪਿਯੋ, ਦੁવਿਧਮ੍ਪਿ ਕਪ੍ਪਂ ਨ ਕਰੋਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਨੂਪਰਤੋਤਿ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਕਲ੍ਯਾਣਕਸੇਕ੍ਖਾ વਿਯ ਉਪਰਤਿਸਮਙ੍ਗੀਪਿ ਨ ਹੋਤਿ। ਨ ਪਤ੍ਥਿਯੋਤਿ ਨਿਤ੍ਤਣ੍ਹੋ। ਤਣ੍ਹਾ ਹਿ ਪਤ੍ਥਿਯਤੀਤਿ ਪਤ੍ਥਿਯਾ, ਨਾਸ੍ਸ ਪਤ੍ਥਿਯਾਤਿ ਨ ਪਤ੍ਥਿਯੋਤਿ। ਸੇਸਂ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਪਾਕਟਮੇવਾਤਿ ਨ વੁਤ੍ਤਂ। ਏવਂ ਅਰਹਤ੍ਤਨਿਕੂਟੇਨ ਦੇਸਨਂ ਨਿਟ੍ਠਾਪੇਸਿ, ਦੇਸਨਾਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਪੁਰਾਭੇਦਸੁਤ੍ਤੇ વੁਤ੍ਤਸਦਿਸੋ ਏવਾਭਿਸਮਯੋ ਅਹੋਸੀਤਿ।
ਪਰਮਤ੍ਥਜੋਤਿਕਾਯ ਖੁਦ੍ਦਕ-ਅਟ੍ਠਕਥਾਯ
ਸੁਤ੍ਤਨਿਪਾਤ-ਅਟ੍ਠਕਥਾਯ ਮਹਾਬ੍ਯੂਹਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
੧੪. ਤੁવਟਕਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
੯੨੨. ਪੁਚ੍ਛਾਮਿ ਤਨ੍ਤਿ ਤੁવਟਕਸੁਤ੍ਤਂ। ਕਾ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ? ਇਦਮ੍ਪਿ ਤਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਮਹਾਸਮਯੇ ‘‘ਕਾ ਨੁ ਖੋ ਅਰਹਤ੍ਤਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਪਟਿਪਤ੍ਤੀ’’ਤਿ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤਾਨਂ ਏਕਚ੍ਚਾਨਂ ਦੇવਤਾਨਂ ਤਮਤ੍ਥਂ ਪਕਾਸੇਤੁਂ ਪੁਰਿਮਨਯੇਨੇવ ਨਿਮ੍ਮਿਤਬੁਦ੍ਧੇਨ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਪੁਚ੍ਛਾਪੇਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਂ।
ਤਤ੍ਥ ਆਦਿਗਾਥਾਯ ਤਾવ ਪੁਚ੍ਛਾਮੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਅਦਿਟ੍ਠਜੋਤਨਾਦਿવਸੇਨ ਪੁਚ੍ਛਾ વਿਭਜਿਤਾ। ਆਦਿਚ੍ਚਬਨ੍ਧੁਨ੍ਤਿ ਆਦਿਚ੍ਚਸ੍ਸ ਗੋਤ੍ਤਬਨ੍ਧੁਂ। વਿવੇਕਂ ਸਨ੍ਤਿਪਦਞ੍ਚਾਤਿ વਿવੇਕਞ੍ਚ ਸਨ੍ਤਿਪਦਞ੍ਚ। ਕਥਂ ਦਿਸ੍વਾਤਿ ਕੇਨ ਕਾਰਣੇਨ ਦਿਸ੍વਾ, ਕਥਂ ਪવਤ੍ਤਦਸ੍ਸਨੋ ਹੁਤ੍વਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ।
੯੨੩. ਅਥ ਭਗવਾ ਯਸ੍ਮਾ ਯਥਾ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ਕਿਲੇਸੇ ਉਪਰੁਨ੍ਧਤਿ, ਤਥਾ ਪવਤ੍ਤਦਸ੍ਸਨੋ ਹੁਤ੍વਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਮਤ੍ਥਂ ਆવਿਕਰੋਨ੍ਤੋ ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰੇਨ ‘‘ਮੂਲਂ ਪਪਞ੍ਚਸਙ੍ਖਾਯਾ’’ਤਿ ਆਰਭਿਤ੍વਾ ਪਞ੍ਚ ਗਾਥਾ ਅਭਾਸਿ।
ਤਤ੍ਥ ਆਦਿਗਾਥਾਯ ਤਾવ ਸਙ੍ਖੇਪਤ੍ਥੋ – ਪਪਞ੍ਚਾਤਿ ਸਙ੍ਖਾਤਤ੍ਤਾ ਪਪਞ੍ਚਾ ਏવ ਪਪਞ੍ਚਸਙ੍ਖਾ। ਤਸ੍ਸਾ ਅવਿਜ੍ਜਾਦਯੋ ਕਿਲੇਸਾ ਮੂਲਂ, ਤਂ ਪਪਞ੍ਚਸਙ੍ਖਾਯ ਮੂਲਂ ਅਸ੍ਮੀਤਿ ਪવਤ੍ਤਮਾਨਞ੍ਚ ਸਬ੍ਬਂ ਮਨ੍ਤਾਯ ਉਪਰੁਨ੍ਧੇ। ਯਾ ਕਾਚਿ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਤਣ੍ਹਾ ਉਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯੁਂ, ਤਾਸਂ વਿਨਯਾ ਸਦਾ ਸਤੋ ਸਿਕ੍ਖੇ ਉਪਟ੍ਠਿਤਸ੍ਸਤਿ ਹੁਤ੍વਾ ਸਿਕ੍ਖੇਯ੍ਯਾਤਿ।
੯੨੪. ਏવਂ ਤਾવ ਪਠਮਗਾਥਾਯ ਏવ ਤਿਸਿਕ੍ਖਾਯੁਤ੍ਤਂ ਦੇਸਨਂ ਅਰਹਤ੍ਤਨਿਕੂਟੇਨ ਦੇਸੇਤ੍વਾ ਪੁਨ ਮਾਨਪ੍ਪਹਾਨવਸੇਨ ਦੇਸੇਤੁਂ ‘‘ਯਂ ਕਿਞ੍ਚੀ’’ਤਿ ਗਾਥਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਧਮ੍ਮਮਭਿਜਞ੍ਞਾ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਉਚ੍ਚਾਕੁਲੀਨਤਾਦਿਕਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਗੁਣਂ ਜਾਨੇਯ੍ਯ ਅਥ વਾਪਿ ਬਹਿਦ੍ਧਾਤਿ ਅਥ વਾ ਬਹਿਦ੍ਧਾਪਿ ਆਚਰਿਯੁਪਜ੍ਝਾਯਾਨਂ વਾ ਗੁਣਂ ਜਾਨੇਯ੍ਯ। ਨ ਤੇਨ ਥਾਮਂ ਕੁਬ੍ਬੇਥਾਤਿ ਤੇਨ ਗੁਣੇਨ ਥਾਮਂ ਨ ਕਰੇਯ੍ਯ।
੯੨੫. ਇਦਾਨਿਸ੍ਸ ਅਕਰਣવਿਧਿਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਸੇਯ੍ਯੋ ਨ ਤੇਨਾ’’ਤਿ ਗਾਥਮਾਹ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਤੇਨ ਚ ਮਾਨੇਨ ‘‘ਸੇਯ੍ਯੋਹ’’ਨ੍ਤਿ ਨ ਮਞ੍ਞੇਯ੍ਯ, ਤੇਹਿ ਫੁਟ੍ਠੋ ਅਨੇਕਰੂਪੇਹਿ ‘‘ਅਹਂ ਉਚ੍ਚਾਕੁਲਾ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਅਤ੍ਤਾਨਂ વਿਕਪ੍ਪੇਨ੍ਤੋ ਨ ਤਿਟ੍ਠੇਯ੍ਯ।
੯੨੬. ਏવਂ ਮਾਨਪ੍ਪਹਾਨવਸੇਨਪਿ ਦੇਸੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਸਬ੍ਬਕਿਲੇਸੂਪਸਮવਸੇਨਪਿ ਦੇਸੇਤੁਂ ‘‘ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਮੇવਾ’’ਤਿ ਗਾਥਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਮੇવੁਪਸਮੇਤਿ ਅਤ੍ਤਨਿ ਏવ ਰਾਗਾਦਿਸਬ੍ਬਕਿਲੇਸੇ ਉਪਸਮੇਯ੍ਯ। ਨ ਅਞ੍ਞਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਸਨ੍ਤਿਮੇਸੇਯ੍ਯਾਤਿ ਠਪੇਤ੍વਾ ਚ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾਦੀਨਿ ਅਞ੍ਞੇਨ ਉਪਾਯੇਨ ਸਨ੍ਤਿਂ ਨ ਪਰਿਯੇਸੇਯ੍ਯ। ਕੁਤੋ ਨਿਰਤ੍ਤਾ વਾਤਿ ਨਿਰਤ੍ਤਾ ਕੁਤੋ ਏવ।
੯੨੭. ਇਦਾਨਿ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਂ ਉਪਸਨ੍ਤਸ੍ਸ ਖੀਣਾਸવਸ੍ਸ ਤਾਦਿਭਾવਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਮਜ੍ਝੇ ਯਥਾ’’ਤਿ ਗਾਥਮਾਹ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਯਥਾ ਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦਸ੍ਸ ਉਪਰਿਮਹੇਟ੍ਠਿਮਭਾਗਾਨਂ વੇਮਜ੍ਝਸਙ੍ਖਾਤੇ ਚਤੁਯੋਜਨਸਹਸ੍ਸਪ੍ਪਮਾਣੇ ਮਜ੍ਝੇ ਪਬ੍ਬਤਨ੍ਤਰੇ ਠਿਤਸ੍ਸ વਾ ਮਜ੍ਝੇ ਸਮੁਦ੍ਦਸ੍ਸ ਊਮਿ ਨ ਜਾਯਤਿ, ਠਿਤੋવ ਸੋ ਹੋਤਿ ਏવਂ ਅਨੇਜੋ ਖੀਣਾਸવੋ ਲਾਭਾਦੀਸੁ ਠਿਤੋ ਅਸ੍ਸ ਅવਿਕਮ੍ਪਮਾਨੋ, ਸੋ ਤਾਦਿਸੋ ਰਾਗਾਦਿਉਸ੍ਸਦਂ ਭਿਕ੍ਖੁ ਨ ਕਰੇਯ੍ਯ ਕੁਹਿਞ੍ਚੀਤਿ।
੯੨੮. ਇਦਾਨਿ ਏਤਂ ਅਰਹਤ੍ਤਨਿਕੂਟੇਨ ਦੇਸਿਤਂ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਅਬ੍ਭਨੁਮੋਦਨ੍ਤੋ ਤਸ੍ਸ ਚ ਅਰਹਤ੍ਤਸ੍ਸ ਆਦਿਪਟਿਪਦਂ ਪੁਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਨਿਮ੍ਮਿਤਬੁਦ੍ਧੋ ‘‘ਅਕਿਤ੍ਤਯੀ’’ਤਿ ਗਾਥਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਅਕਿਤ੍ਤਯੀਤਿ ਆਚਿਕ੍ਖਿ। વਿવਟਚਕ੍ਖੂਤਿ વਿવਟੇਹਿ ਅਨਾવਰਣੇਹਿ ਪਞ੍ਚਹਿ ਚਕ੍ਖੂਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ। ਸਕ੍ਖਿਧਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾਤਂ ਅਤ੍ਤਪਚ੍ਚਕ੍ਖਂ ਧਮ੍ਮਂ। ਪਰਿਸ੍ਸਯવਿਨਯਨ੍ਤਿ ਪਰਿਸ੍ਸਯવਿਨਯਨਂ। ਪਟਿਪਦਂ વਦੇਹੀਤਿ ਇਦਾਨਿ ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਂ વਦੇਹਿ। ਭਦ੍ਦਨ੍ਤੇਤਿ ‘‘ਭਦ੍ਦਂ ਤવ ਅਤ੍ਥੂ’’ਤਿ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਆਲਪਨ੍ਤੋ ਆਹ। ਅਥ વਾ ਭਦ੍ਦਂ ਸੁਨ੍ਦਰਂ ਤવ ਪਟਿਪਦਂ વਦੇਹੀਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਂ ਅਥ વਾਪਿ ਸਮਾਧਿਨ੍ਤਿ ਤਮੇવ ਪਟਿਪਦਂ ਭਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਪੁਚ੍ਛਤਿ। ਪਟਿਪਦਨ੍ਤਿ ਏਤੇਨ વਾ ਮਗ੍ਗਂ ਪੁਚ੍ਛਤਿ। ਇਤਰੇਹਿ ਸੀਲਂ ਸਮਾਧਿਞ੍ਚ ਪੁਚ੍ਛਤਿ।
੯੨੯-੩੦. ਅਥਸ੍ਸ ਭਗવਾ ਯਸ੍ਮਾ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਸਂવਰੋ ਸੀਲਸ੍ਸ ਰਕ੍ਖਾ ‘‘ਚਕ੍ਖੂਹੀ’’ਤਿਆਦਿਮਾਰਦ੍ਧੋ। ਤਤ੍ਥ ਚਕ੍ਖੂਹਿ ਨੇવ ਲੋਲਸ੍ਸਾਤਿ ਅਦਿਟ੍ਠਦਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬਾਦਿવਸੇਨ ਚਕ੍ਖੂਹਿ ਲੋਲੋ ਨੇવਸ੍ਸ। ਗਾਮਕਥਾਯ ਆવਰਯੇ ਸੋਤਨ੍ਤਿ ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਕਥਾਤੋ ਸੋਤਂ ਆવਰੇਯ੍ਯ। ਫਸ੍ਸੇਨਾਤਿ ਰੋਗਫਸ੍ਸੇਨ। ਭવਞ੍ਚ ਨਾਭਿਜਪ੍ਪੇਯ੍ਯਾਤਿ ਤਸ੍ਸ ਫਸ੍ਸਸ੍ਸ વਿਨੋਦਨਤ੍ਥਾਯ ਕਾਮਭવਾਦਿਭવਞ੍ਚ ਨ ਪਤ੍ਥੇਯ੍ਯ। ਭੇਰવੇਸੁ ਚ ਨ ਸਮ੍ਪવੇਧੇਯ੍ਯਾਤਿ ਤਸ੍ਸ ਫਸ੍ਸਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਯਭੂਤੇਸੁ ਸੀਹਬ੍ਯਗ੍ਘਾਦੀਸੁ ਭੇਰવੇਸੁ ਚ ਨ ਸਮ੍ਪવੇਧੇਯ੍ਯ, ਅવਸੇਸੇਸੁ વਾ ਘਾਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਮਨਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯવਿਸਯੇਸੁ
੯੩੧. ਲਦ੍ਧਾ ਨ ਸਨ੍ਨਿਧਿਂ ਕਯਿਰਾਤਿ ਏਤੇਸਂ ਅਨ੍ਨਾਦੀਨਂ ਯਂਕਿਞ੍ਚਿ ਧਮ੍ਮੇਨ ਲਭਿਤ੍વਾ ‘‘ਅਰਞ੍ਞੇ ਚ ਸੇਨਾਸਨੇ વਸਤਾ ਸਦਾ ਦੁਲ੍ਲਭ’’ਨ੍ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਸਨ੍ਨਿਧਿਂ ਨ ਕਰੇਯ੍ਯ।
੯੩੨. ਝਾਯੀ ਨ ਪਾਦਲੋਲਸ੍ਸਾਤਿ ਝਾਨਾਭਿਰਤੋ ਚ ਨ ਪਾਦਲੋਲੋ ਅਸ੍ਸ। વਿਰਮੇ ਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਾ ਨਪ੍ਪਮਜ੍ਜੇਯ੍ਯਾਤਿ ਹਤ੍ਥਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਾਦਿਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਂ વਿਨੋਦੇਯ੍ਯ। ਸਕ੍ਕਚ੍ਚਕਾਰਿਤਾਯ ਚੇਤ੍ਥ ਨਪ੍ਪਮਜ੍ਜੇਯ੍ਯ।
੯੩੩. ਤਨ੍ਦਿਂ ਮਾਯਂ ਹਸ੍ਸਂ ਖਿਡ੍ਡਨ੍ਤਿ ਆਲਸਿਯਞ੍ਚ ਮਾਯਞ੍ਚ ਹਸ੍ਸਞ੍ਚ ਕਾਯਿਕਚੇਤਸਿਕਖਿਡ੍ਡਞ੍ਚ। ਸવਿਭੂਸਨ੍ਤਿ ਸਦ੍ਧਿਂ વਿਭੂਸਾਯ।
੯੩੪-੭. ਆਥਬ੍ਬਣਨ੍ਤਿ ਆਥਬ੍ਬਣਿਕਮਨ੍ਤਪ੍ਪਯੋਗਂ। ਸੁਪਿਨਨ੍ਤਿ ਸੁਪਿਨਸਤ੍ਥਂ। ਲਕ੍ਖਣਨ੍ਤਿ ਮਣਿਲਕ੍ਖਣਾਦਿਂ। ਨੋ વਿਦਹੇਤਿ ਨਪ੍ਪਯੋਜੇਯ੍ਯ। વਿਰੁਤਨ੍ਤਿ ਮਿਗਾਦੀਨਂ વਸ੍ਸਿਤਂ। ਪੇਸੁਣਿਯਨ੍ਤਿ ਪੇਸੁਞ੍ਞਂ। ਕਯવਿਕ੍ਕਯੇਤਿ ਪਞ੍ਚਹਿ ਸਹਧਮ੍ਮਿਕੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ વਞ੍ਚਨਾવਸੇਨ વਾ ਉਦਯਪਤ੍ਥਨਾવਸੇਨ વਾ ਨ ਤਿਟ੍ਠੇਯ੍ਯ। ਉਪવਾਦਂ ਭਿਕ੍ਖੁ ਨ ਕਰੇਯ੍ਯਾਤਿ ਉਪવਾਦਕਰੇ ਕਿਲੇਸੇ ਅਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਨ੍ਤੋ ਅਤ੍ਤਨਿ ਪਰੇਹਿ ਸਮਣਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇਹਿ ਉਪવਾਦਂ ਨ ਜਨੇਯ੍ਯ। ਗਾਮੇ ਚ ਨਾਭਿਸਜ੍ਜੇਯ੍ਯਾਤਿ ਗਾਮੇ ਚ ਗਿਹਿਸਂਸਗ੍ਗਾਦੀਹਿ ਨਾਭਿਸਜ੍ਜੇਯ੍ਯ। ਲਾਭਕਮ੍ਯਾ ਜਨਂ ਨ ਲਪਯੇਯ੍ਯਾਤਿ ਲਾਭਕਾਮਤਾਯ ਜਨਂ ਨਾਲਪਯੇਯ੍ਯ। ਪਯੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਚੀવਰਾਦੀਹਿ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਂ
੯੩੮-੯. ਮੋਸવਜ੍ਜੇ ਨ ਨੀਯੇਥਾਤਿ ਮੁਸਾવਾਦੇ ਨ ਨੀਯੇਥ। ਜੀવਿਤੇਨਾਤਿ ਜੀવਿਕਾਯ। ਸੁਤ੍વਾ ਰੁਸਿਤੋ ਬਹੁਂ વਾਚਂ, ਸਮਣਾਨਂ વਾ ਪੁਥੁਜਨਾਨਨ੍ਤਿ ਰੁਸਿਤੋ ਘਟ੍ਟਿਤੋ ਪਰੇਹਿ ਤੇਸ ਸਮਣਾਨਂ વਾ ਖਤ੍ਤਿਯਾਦਿਭੇਦਾਨਂ વਾ ਅਞ੍ਞੇਸਂ ਪੁਥੁਜਨਾਨਂ ਬਹੁਮ੍ਪਿ ਅਨਿਟ੍ਠવਾਚਂ ਸੁਤ੍વਾ। ਨ ਪਟਿવਜ੍ਜਾਤਿ ਨ ਪਟਿવਦੇਯ੍ਯ। ਕਿਂ ਕਾਰਣਂ? ਨ ਹਿ ਸਨ੍ਤੋ ਪਟਿਸੇਨਿਕਰੋਨ੍ਤਿ।
੯੪੦. ਏਤਞ੍ਚ ਧਮ੍ਮਮਞ੍ਞਾਯਾਤਿ ਸਬ੍ਬਮੇਤਂ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਂ ਧਮ੍ਮਂ ਞਤ੍વਾ। વਿਚਿਨਨ੍ਤਿ વਿਚਿਨਨ੍ਤੋ। ਸਨ੍ਤੀਤਿ ਨਿਬ੍ਬੁਤਿਂ ਞਤ੍વਾਤਿ ਨਿਬ੍ਬੁਤਿਂ ਰਾਗਾਦੀਨਂ ਸਨ੍ਤੀਤਿ ਞਤ੍વਾ।
੯੪੧. ਕਿਂਕਾਰਣਾ ਅਭਿਭੂ ਹਿ ਸੋਤਿ ਗਾਥਾ। ਤਤ੍ਥ ਅਭਿਭੂਤਿ ਰੂਪਾਦੀਨਂ ਅਭਿਭવਿਤਾ। ਅਨਭਿਭੂਤੋਤਿ ਤੇਹਿ ਅਨਭਿਭੂਤੋ। ਸਕ੍ਖਿਧਮ੍ਮਮਨੀਤਿਹਮਦਸ੍ਸੀਤਿ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਮੇવ ਅਨੀਤਿਹਂ ਧਮ੍ਮਮਦ੍ਦਕ੍ਖਿ। ਸਦਾ ਨਮਸ੍ਸਮਨੁਸਿਕ੍ਖੇਤਿ ਸਦਾ ਨਮਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ਤਿਸ੍ਸੋ ਸਿਕ੍ਖਾਯੋ ਸਿਕ੍ਖੇਯ੍ਯ। ਸੇਸਂ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਪਾਕਟਮੇવ।
ਕੇવਲਂ
ਪਰਮਤ੍ਥਜੋਤਿਕਾਯ ਖੁਦ੍ਦਕ-ਅਟ੍ਠਕਥਾਯ
ਸੁਤ੍ਤਨਿਪਾਤ-ਅਟ੍ਠਕਥਾਯ ਤੁવਟਕਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
੧੫. ਅਤ੍ਤਦਣ੍ਡਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
੯੪੨. ਅਤ੍ਤਦਣ੍ਡਾ ਭਯਂ ਜਾਤਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਦਣ੍ਡਸੁਤ੍ਤਂ। ਕਾ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ? ਯੋ ਸੋ ਸਮ੍ਮਾਪਰਿਬ੍ਬਾਜਨੀਯਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਂ વੁਚ੍ਚਮਾਨਾਯ ਸਾਕਿਯਕੋਲਿਯਾਨਂ ਉਦਕਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਕਲਹੋ વਣ੍ਣਿਤੋ, ਤਂ ਞਤ੍વਾ ਭਗવਾ ‘‘ਞਾਤਕਾ ਕਲਹਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ, ਹਨ੍ਦ ਨੇ વਾਰੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਸੇਨਾਨਂ ਮਜ੍ਝੇ ਠਤ੍વਾ ਇਮਂ ਸੁਤ੍ਤਮਭਾਸਿ।
ਤਤ੍ਥ ਪਠਮਗਾਥਾਯਤ੍ਥੋ – ਯਂ ਲੋਕਸ੍ਸ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਿਕਂ વਾ ਸਮ੍ਪਰਾਯਿਕਂ વਾ ਭਯਂ ਜਾਤਂ, ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ਅਤ੍ਤਦਣ੍ਡਾ ਭਯਂ ਜਾਤਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਕਾਰਣਾ ਜਾਤਂ, ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇਪਿ ਜਨਂ ਪਸ੍ਸਥ ਮੇਧਗਂ, ਇਮਂ ਸਾਕਿਯਾਦਿਜਨਂ ਪਸ੍ਸਥ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਮੇਧਗਂ ਹਿਂਸਕਂ ਬਾਧਕਨ੍ਤਿ। ਏવਂ ਤਂ ਪਟਿવਿਰੁਦ੍ਧਂ વਿਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨਂ ਜਨਂ ਪਰਿਭਾਸਿਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਮ੍ਮਾਪਟਿਪਤ੍ਤਿਦਸ੍ਸਨੇਨ ਤਸ੍ਸ ਸਂવੇਗਂ ਜਨੇਤੁਂ ਆਹ ‘‘ਸਂવੇਗਂ ਕਿਤ੍ਤਯਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਯਥਾ ਸਂવਿਜਿਤਂ ਮਯਾ’’ਤਿ, ਪੁਬ੍ਬੇ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੇਨੇવ ਸਤਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ।
੯੪੩. ਇਦਾਨਿ ਯਥਾਨੇਨ ਸਂવਿਜਿਤਂ, ਤਂ ਪਕਾਰਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਫਨ੍ਦਮਾਨ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਫਨ੍ਦਮਾਨਨ੍ਤਿ ਤਣ੍ਹਾਦੀਹਿ ਕਮ੍ਪਮਾਨਂ। ਅਪ੍ਪੋਦਕੇਤਿ ਅਪ੍ਪਉਦਕੇ। ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞੇਹਿ ਬ੍ਯਾਰੁਦ੍ਧੇ ਦਿਸ੍વਾਤਿ ਨਾਨਾਸਤ੍ਤੇ ਚ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ વਿਰੁਦ੍ਧੇ ਦਿਸ੍વਾ। ਮਂ ਭਯਮਾવਿਸੀਤਿ ਮਂ ਭਯਂ ਪવਿਟ੍ਠਂ।
੯੪੪. ਸਮਨ੍ਤਮਸਾਰੋ ਲੋਕੋਤਿ ਨਿਰਯਂ ਆਦਿਂ ਕਤ੍વਾ ਸਮਨ੍ਤਤੋ ਲੋਕੋ ਅਸਾਰੋ ਨਿਚ੍ਚਸਾਰਾਦਿਰਹਿਤੋ। ਦਿਸਾ ਸਬ੍ਬਾ ਸਮੇਰਿਤਾਤਿ ਸਬ੍ਬਾ ਦਿਸਾ ਅਨਿਚ੍ਚਤਾਯ ਕਮ੍ਪਿਤਾ। ਇਚ੍ਛਂ ਭવਨਮਤ੍ਤਨੋਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਤਾਣਂ ਇਚ੍ਛਨ੍ਤੋ। ਨਾਦ੍ਦਸਾਸਿਂ ਅਨੋਸਿਤਨ੍ਤਿ ਕਿਞ੍ਚਿ ਠਾਨਂ ਜਰਾਦੀਹਿ ਅਨਜ੍ਝਾવੁਤ੍ਥਂ ਨਾਦ੍ਦਕ੍ਖਿਂ।
੯੪੫. ਓਸਾਨੇਤ੍વੇવ ਬ੍ਯਾਰੁਦ੍ਧੇ, ਦਿਸ੍વਾ ਮੇ ਅਰਤੀ ਅਹੂਤਿ ਯੋਬ੍ਬਞ੍ਞਾਦੀਨਂ ਓਸਾਨੇ ਏવ ਅਨ੍ਤਗਮਕੇ ਏવ વਿਨਾਸਕੇ ਏવ ਜਰਾਦੀਹਿ ਬ੍ਯਾਰੁਦ੍ਧੇ ਆਹਤਚਿਤ੍ਤੇ ਸਤ੍ਤੇ ਦਿਸ੍વਾ ਅਰਤਿ ਮੇ ਅਹੋਸਿ। ਅਥੇਤ੍ਥ ਸਲ੍ਲਨ੍ਤਿ ਅਥ ਹਦਯਨਿਸ੍ਸਿਤਨ੍ਤਿ ਚਿਤ੍ਤਨਿਸ੍ਸਿਤਂ।
੯੪੬. ‘‘ਕਥਂਆਨੁਭਾવਂ ਯੇਨ ਸਲ੍ਲੇਨ ਓਤਿਣ੍ਣੋਤਿ ਗਾਥਾ। ਤਤ੍ਥ ਦਿਸਾ ਸਬ੍ਬਾ વਿਧਾવਤੀਤਿ ਸਬ੍ਬਾ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਦਿਸਾਪਿ ਪੁਰਤ੍ਥਿਮਾਦਿਦਿਸਾવਿਦਿਸਾਪਿ ਧਾવਤਿ। ਤਮੇવ ਸਲ੍ਲਮਬ੍ਬੁਯ੍ਹ, ਨ ਧਾવਤਿ ਨ ਸੀਦਤੀਤਿ ਤਮੇવ ਸਲ੍ਲਂ ਉਦ੍ਧਰਿਤ੍વਾ ਤਾ ਚ ਦਿਸਾ ਨ ਧਾવਤਿ, ਚਤੁਰੋਘੇ ਚ ਨ ਸੀਦਤੀਤਿ।
੯੪੭. ਏવਂਮਹਾਨੁਭਾવੇਨ ਸਲ੍ਲੇਨ ਓਤਿਣ੍ਣੇਸ੍વਪਿ ਚ ਸਤ੍ਤੇਸੁ – ਤਤ੍ਥ ਸਿਕ੍ਖਾਨੁਗੀਯਨ੍ਤਿ, ਯਾਨਿ ਲੋਕੇ ਗਧਿਤਾਨੀਤਿ ਗਾਥਾ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਯੇ ਲੋਕੇ ਪਞ੍ਚ ਕਾਮਗੁਣਾ ਪਟਿਲਾਭਾਯ ਗਿਜ੍ਝਨ੍ਤੀਤਿ ਕਤ੍વਾ ‘‘ਗਧਿਤਾਨੀ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ, ਚਿਰਕਾਲਾਸੇવਿਤਤ੍ਤਾ વਾ ‘‘ਗਧਿਤਾਨੀ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ, ਤਤ੍ਥ ਤਂ ਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਹਤ੍ਥਿਸਿਕ੍ਖਾਦਿਕਾ ਅਨੇਕਾ ਸਿਕ੍ਖਾ ਕਥੀਯਨ੍ਤਿ ਉਗ੍ਗਯ੍ਹਨ੍ਤਿ વਾ। ਪਸ੍ਸਥ ਯਾવ ਪਮਤ੍ਤੋ વਾਯਂ ਲੋਕੋ, ਯਤੋ ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤੋ ਤੇਸੁ વਾ ਗਧਿਤੇਸੁ ਤਾਸੁ વਾ ਸਿਕ੍ਖਾਸੁ ਅਧਿਮੁਤ੍ਤੋ ਨ ਸਿਯਾ, ਅਞ੍ਞਦਤ੍ਥੁ ਅਨਿਚ੍ਚਾਦਿਦਸ੍ਸਨੇਨ ਨਿਬ੍ਬਿਜ੍ਝ ਸਬ੍ਬਸੋ ਕਾਮੇ ਅਤ੍ਤਨੋ ਨਿਬ੍ਬਾਨਮੇવ ਸਿਕ੍ਖੇਤਿ।
੯੪੮. ਇਦਾਨਿ ‘‘ਸਚ੍ਚੋ ਸਿਯਾ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਸਚ੍ਚੋਤਿ વਾਚਾਸਚ੍ਚੇਨ ਞਾਣਸਚ੍ਚੇਨ ਮਗ੍ਗਸਚ੍ਚੇਨ ਚ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ। ਰਿਤ੍ਤਪੇਸੁਣੋਤਿ ਪਹੀਨਪੇਸੁਣੋ। વੇવਿਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ਮਚ੍ਛਰਿਯਂ।
੯੪੯. ਨਿਦ੍ਦਂ ਤਨ੍ਦਿਂ ਸਹੇ ਥੀਨਨ੍ਤਿ ਪਚਲਾਯਿਕਞ੍ਚ ਕਾਯਾਲਸਿਯਞ੍ਚ ਚਿਤ੍ਤਾਲਸਿਯਞ੍ਚਾਤਿ ਇਮੇ ਤਯੋ ਧਮ੍ਮੇ ਅਭਿਭવੇਯ੍ਯ। ਨਿਬ੍ਬਾਨਮਨਸੋਤਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਨਿਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤੋ।
੯੫੦-੫੧. ਸਾਹਸਾਤਿ ਰਤ੍ਤਸ੍ਸ ਰਾਗਚਰਿਯਾਦਿਭੇਦਾ ਸਾਹਸਕਰਣਾ। ਪੁਰਾਣਂ ਨਾਭਿਨਨ੍ਦੇਯ੍ਯਾਤਿ ਅਤੀਤਰੂਪਾਦਿਂ ਨਾਭਿਨਨ੍ਦੇਯ੍ਯ। ਨવੇਤਿ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨੇ। ਹਿਯ੍ਯਮਾਨੇਤਿ વਿਨਸ੍ਸਮਾਨੇ। ਆਕਾਸਂ ਨ ਸਿਤੋ ਸਿਯਾਤਿ ਤਣ੍ਹਾਨਿਸ੍ਸਿਤੋ ਨ ਭવੇਯ੍ਯ। ਤਣ੍ਹਾ ਹਿ ਰੂਪਾਦੀਨਂ ਆਕਾਸਨਤੋ ‘‘ਆਕਾਸੋ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ।
੯੫੨. ‘‘ਕਿਂਕਾਰਣਾ ਆਕਾਸਂ ਨ ਸਿਤੋ ਸਿਯਾ’’ਤਿ ਚੇ – ‘‘ਗੇਧਂ ਬ੍ਰੂਮੀ’’ਤਿ ਗਾਥਾ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਅਹਞ੍ਹਿ ਇਮਂ ਆਕਾਸਸਙ੍ਖਾਤਂ ਤਣ੍ਹਂ ਰੂਪਾਦੀਸੁ ਗਿਜ੍ਝਨਤੋ ਗੇਧਂ ਬ੍ਰੂਮਿ ‘‘ਗੇਧੋ’’ਤਿ વਦਾਮਿ। ਕਿਞ੍ਚ ਭਿਯ੍ਯੋ – ਅવਹਨਨਟ੍ਠੇਨ ‘‘ਓਘੋ’’ਤਿ ਚ ਆਜવਨਟ੍ਠੇਨ ‘‘ਆਜવ’’ਨ੍ਤਿ ਚ ‘‘ਇਦਂ ਮਯ੍ਹਂ, ਇਦਂ ਮਯ੍ਹ’’ਨ੍ਤਿ ਜਪ੍ਪਕਾਰਣਤੋ ‘‘ਜਪ੍ਪਨ’’ਨ੍ਤਿ ਚ ਦੁਮ੍ਮੁਞ੍ਚਨਟ੍ਠੇਨ ‘‘ਆਰਮ੍ਮਣ’’ਨ੍ਤਿ ‘‘ਪਕਮ੍ਪਨ’’ਨ੍ਤਿ ਚ ਬ੍ਰੂਮਿ, ਏਸਾ ਚ ਲੋਕਸ੍ਸ ਪਲਿਬੋਧਟ੍ਠੇਨ ਦੁਰਤਿਕ੍ਕਮਨੀਯਟ੍ਠੇਨ ਚ ਕਾਮਪਙ੍ਕੋ ਦੁਰਚ੍ਚਯੋਤਿ। ‘‘ਆਕਾਸਂ ਨ ਸਿਤੋ ਸਿਯਾ’’ਤਿ ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ વਾ ‘‘ਕਿਮੇਤਂ ਆਕਾਸ’’ਨ੍ਤਿ ਚੇ? ਗੇਧਂ ਬ੍ਰੂਮੀਤਿ। ਏવਮ੍ਪਿ ਤਸ੍ਸਾ ਗਾਥਾਯ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਤਤ੍ਥ ਪਦਯੋਜਨਾ – ਆਕਾਸਨ੍ਤਿ ਗੇਧਂ ਬ੍ਰੂਮੀਤਿ। ਤਥਾ ਯ੍વਾਯਂ ਮਹੋਘੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਤਂ ਬ੍ਰੂਮਿ, ਆਜવਂ ਬ੍ਰੂਮਿ, ਜਪ੍ਪਨਂ ਬ੍ਰੂਮਿ, ਪਕਮ੍ਪਨਂ ਬ੍ਰੂਮਿ, ਯ੍વਾਯਂ ਸਦੇવਕੇ ਲੋਕੇ ਕਾਮਪਙ੍ਕੋ ਦੁਰਚ੍ਚਯੋ, ਤਂ ਬ੍ਰੂਮੀਤਿ।
੯੫੩. ਏવਮੇਤਂ ਗੇਧਾਦਿਪਰਿਯਾਯਂ ਆਕਾਸਂ ਅਨਿਸ੍ਸਿਤੋ – ਸਚ੍ਚਾ ਅવੋਕ੍ਕਮ੍ਮਾਤਿ ਗਾਥਾ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਪੁਬ੍ਬੇ વੁਤ੍ਤਾ ਤਿવਿਧਾਪਿ ਸਚ੍ਚਾ ਅવੋਕ੍ਕਮ੍ਮ ਮੋਨੇਯ੍ਯਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਮੁਨੀਤਿ ਸਙ੍ਖ੍ਯਂ ਗਤੋ ਨਿਬ੍ਬਾਨਤ੍ਥਲੇ ਤਿਟ੍ਠਤਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ, ਸ વੇ ਏવਰੂਪੋ ਸਬ੍ਬਾਨਿ ਆਯਤਨਾਨਿ ਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ‘‘ਸਨ੍ਤੋ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ।
੯੫੪. ਕਿਞ੍ਚ ਸ વੇ વਿਦ੍વਾਤਿ ਗਾਥਾ। ਤਤ੍ਥ ਞਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਨ੍ਤਿ ਅਨਿਚ੍ਚਾਦਿਨਯੇਨ ਸਙ੍ਖਤਧਮ੍ਮਂ ਞਤ੍વਾ। ਸਮ੍ਮਾ ਸੋ ਲੋਕੇ ਇਰਿਯਾਨੋਤਿ ਅਸਮ੍ਮਾਇਰਿਯਨਕਰਾਨਂ ਕਿਲੇਸਾਨਂ ਪਹਾਨਾ ਸਮ੍ਮਾ ਸੋ ਲੋਕੇ ਇਰਿਯਮਾਨੋ।
੯੫੫. ਏવਂ ਅਪਿਹੇਨ੍ਤੋ ਚ – ਯੋਧ ਕਾਮੇਤਿ ਗਾਥਾ। ਤਤ੍ਥ ਸਙ੍ਗਨ੍ਤਿ ਸਤ੍ਤવਿਧਂ ਸਙ੍ਗਞ੍ਚ ਯੋ ਅਚ੍ਚਤਰਿ ਨਾਜ੍ਝੇਤੀਤਿ ਨਾਭਿਜ੍ਝਾਯਤਿ।
੯੫੬. ਤਸ੍ਮਾ ਤੁਮ੍ਹੇਸੁਪਿ ਯੋ ਏવਰੂਪੋ ਹੋਤੁਮਿਚ੍ਛਤਿ, ਤਂ વਦਾਮਿ – ਯਂ ਪੁਬ੍ਬੇਤਿ ਗਾਥਾ। ਤਤ੍ਥ ਯਂ ਪੁਬ੍ਬੇਤਿ ਅਤੀਤੇ ਸਙ੍ਖਾਰੇ ਆਰਬ੍ਭ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨਧਮ੍ਮਂ ਕਿਲੇਸਜਾਤਂ ਅਤੀਤਕਮ੍ਮਞ੍ਚ। ਪਚ੍ਛਾ ਤੇ ਮਾਹੁ ਕਿਞ੍ਚਨਨ੍ਤਿ ਅਨਾਗਤੇਪਿ ਸਙ੍ਖਾਰੇ ਆਰਬ੍ਭ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨਧਮ੍ਮਂ ਰਾਗਾਦਿਕਿਞ੍ਚਨਂ ਮਾਹੁ। ਮਜ੍ਝੇ ਚੇ ਨੋ ਗਹੇਸ੍ਸਸੀਤਿ ਪਚ੍ਚੁਪ੍ਪਨ੍ਨੇ ਰੂਪਾਦਿਧਮ੍ਮੇਪਿ ਨ ਗਹੇਸ੍ਸਸਿ ਚੇ।
੯੫੭. ਏવਂ ‘‘ਉਪਸਨ੍ਤੋ ਚਰਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ ਅਰਹਤ੍ਤਪ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਅਰਹਤੋ ਥੁਤਿવਸੇਨ ਇਤੋ ਪਰਾ ਗਾਥਾਯੋ ਅਭਾਸਿ। ਤਤ੍ਥ ਸਬ੍ਬਸੋਤਿ ਗਾਥਾਯ ਮਮਾਯਿਤਨ੍ਤਿ ਮਮਤ੍ਤਕਰਣਂ, ‘‘ਮਮ ਇਦ’’ਨ੍ਤਿ ਗਹਿਤਂ વਾ વਤ੍ਥੁ। ਅਸਤਾ ਚ ਨ ਸੋਚਤੀਤਿ ਅવਿਜ੍ਜਮਾਨਕਾਰਣਾ ਅਸਨ੍ਤਕਾਰਣਾ ਨ ਸੋਚਤਿ। ਨ ਜੀਯਤੀਤਿ ਜਾਨਿਮ੍ਪਿ ਨ ਗਚ੍ਛਤਿ।
੯੫੮-੯. ਕਿਞ੍ਚ ਭਿਯ੍ਯੋ – ਯਸ੍ਸ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਗਾਥਾ। ਤਤ੍ਥ ਕਿਞ੍ਚਨਨ੍ਤਿ ਕਿਞ੍ਚਿ ਰੂਪਾਦਿਧਮ੍ਮਜਾਤਂ। ਕਿਞ੍ਚ ਭਿਯ੍ਯੋ – ਅਨਿਟ੍ਠੁਰੀਤਿ ਗਾਥਾ। ਤਤ੍ਥ ਅਨਿਟ੍ਠੁਰੀਤਿ ਅਨਿਸ੍ਸੁਕੀ। ‘‘ਅਨਿਦ੍ਧੁਰੀ’’ਤਿਪਿ ਕੇਚਿ ਪਠਨ੍ਤਿ। ਸਬ੍ਬਧੀ ਸਮੋਤਿ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਸਮੋ, ਉਪੇਕ੍ਖਕੋਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਕਿਂ
੯੬੦. ਕਿਞ੍ਚ ਭਿਯ੍ਯੋ – ਅਨੇਜਸ੍ਸਾਤਿ ਗਾਥਾ। ਤਤ੍ਥ ਨਿਸਙ੍ਖਤੀਤਿ ਪੁਞ੍ਞਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰਾਦੀਸੁ ਯੋ ਕੋਚਿ ਸਙ੍ਖਾਰੋ। ਸੋ ਹਿ ਯਸ੍ਮਾ ਨਿਸਙ੍ਖਰਿਯਤਿ ਨਿਸਙ੍ਖਰੋਤਿ વਾ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਨਿਸਙ੍ਖਤੀ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। વਿਯਾਰਮ੍ਭਾਤਿ વਿવਿਧਾ ਪੁਞ੍ਞਾਭਿਸਙ੍ਖਾਰਾਦਿਕਾ ਖੇਮਂ ਪਸ੍ਸਤਿ ਸਬ੍ਬਧੀਤਿ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਅਭਯਮੇવ ਪਸ੍ਸਤਿ।
੯੬੧. ਏવਂ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋ ਨ ਸਮੇਸੂਤਿ ਗਾਥਾ। ਤਤ੍ਥ ਨ વਦਤੇਤਿ ‘‘ਸਦਿਸੋਹਮਸ੍ਮੀ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਮਾਨવਸੇਨ ਸਮੇਸੁਪਿ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਨ વਦਤਿ ਓਮੇਸੁਪਿ ਉਸ੍ਸੇਸੁਪਿ। ਨਾਦੇਤਿ ਨ ਨਿਰਸ੍ਸਤੀਤਿ ਰੂਪਾਦੀਸੁ ਕਞ੍ਚਿ ਧਮ੍ਮਂ ਨ ਗਣ੍ਹਾਤਿ; ਨ ਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜਤਿ। ਸੇਸਂ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਪਾਕਟਮੇવ। ਏવਂ ਅਰਹਤ੍ਤਨਿਕੂਟੇਨ ਦੇਸਨਂ ਨਿਟ੍ਠਾਪੇਸਿ, ਦੇਸਨਾਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਪਞ੍ਚਸਤਾ ਸਾਕਿਯਕੁਮਾਰਾ ਚ ਕੋਲਿਯਕੁਮਾਰਾ ਚ ਏਹਿਭਿਕ੍ਖੁਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਯ ਪਬ੍ਬਜਿਤਾ, ਤੇ ਗਹੇਤ੍વਾ ਭਗવਾ ਮਹਾવਨਂ ਪਾવਿਸੀਤਿ।
ਪਰਮਤ੍ਥਜੋਤਿਕਾਯ ਖੁਦ੍ਦਕ-ਅਟ੍ਠਕਥਾਯ
ਸੁਤ੍ਤਨਿਪਾਤ-ਅਟ੍ਠਕਥਾਯ ਅਤ੍ਤਦਣ੍ਡਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
੧੬. ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ
੯੬੨. ਨ ਮੇ ਦਿਟ੍ਠੋਤਿ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਸੁਤ੍ਤਂ, ‘‘ਥੇਰਪਞ੍ਹਸੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿਪਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਕਾ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ? ਇਮਸ੍ਸ ਸੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿ – ਰਾਜਗਹਕਸ੍ਸ
‘‘ਯੇ
ਦੇવਾਪਿ ਤੇਸਂ ਪਿਹਯਨ੍ਤਿ, ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਸਤੀਮਤ’’ਨ੍ਤਿ॥ (ਧ॰ ਪ॰ ੧੮੧) –
ਇਮਿਸ੍ਸਾ ਧਮ੍ਮਪਦਗਾਥਾਯ વੁਚ੍ਚਮਾਨਾਯ વੁਤ੍ਤਾ। ਸੋਪਾਨਕਲ਼ੇવਰੇ ਠਿਤਂ ਪਨ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਸਬ੍ਬਪਠਮਂ ਆਯਸ੍ਮਾ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੋ વਨ੍ਦਿ, ਤਤੋ ਉਪ੍ਪਲવਣ੍ਣਾ ਭਿਕ੍ਖੁਨੀ, ਅਥਾਪਰੋ ਜਨਕਾਯੋ। ਤਤ੍ਰ ਭਗવਾ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਇਮਿਸ੍ਸਂ ਪਰਿਸਤਿ ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨੋ ਇਦ੍ਧਿਯਾ ਅਗ੍ਗੋਤਿ ਪਾਕਟੋ, ਅਨੁਰੁਦ੍ਧੋ ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁਨਾ, ਪੁਣ੍ਣੋ ਧਮ੍ਮਕਥਿਕਤ੍ਤੇਨ, ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਂ ਪਨਾਯਂ ਪਰਿਸਾ ਨ ਕੇਨਚਿ ਗੁਣੇਨ ਏવਂ ਅਗ੍ਗੋਤਿ ਜਾਨਾਤਿ, ਯਂਨੂਨਾਹਂ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਂ ਪਞ੍ਞਾਗੁਣੇਨ ਪਕਾਸੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ। ਅਥ ਥੇਰਂ ਪਞ੍ਹਂ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਥੇਰੋ ਭਗવਤਾ ਪੁਚ੍ਛਿਤਂ ਪੁਚ੍ਛਿਤਂ ਪੁਥੁਜ੍ਜਨਪਞ੍ਹਂ, ਸੇਕ੍ਖਪਞ੍ਹਂ, ਅਸੇਕ੍ਖਪਞ੍ਹਞ੍ਚ, ਸਬ੍ਬਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਸਿ। ਤਦਾ ਨਂ ਜਨੋ ‘‘ਪਞ੍ਞਾਯ ਅਗ੍ਗੋ’’ਤਿ ਅਞ੍ਞਾਸਿ
ਅਤੀਤੇ ਪਰੋਸਹਸ੍ਸਾ ਇਸਯੋ વਨਮੂਲਫਲਾਹਾਰਾ ਪਬ੍ਬਤਪਾਦੇ વਸਨ੍ਤਿ। ਤੇਸਂ ਆਚਰਿਯਸ੍ਸ ਆਬਾਧੋ
‘‘ਪਰੋਸਹਸ੍ਸਮ੍ਪਿ ਸਮਾਗਤਾਨਂ,
ਕਨ੍ਦੇਯ੍ਯੁਂ ਤੇ વਸ੍ਸਸਤਂ ਅਪਞ੍ਞਾ।
ਏਕੋਪਿ ਸੇਯ੍ਯੋ ਪੁਰਿਸੋ ਸਪਞ੍ਞੋ,
ਯੋ ਭਾਸਿਤਸ੍ਸ વਿਜਾਨਾਤਿ ਅਤ੍ਥ’’ਨ੍ਤਿ॥ (ਜਾ॰ ੧.੧.੯੯)।
ਕਥਿਤੇ ‘‘ਨ ਮੇ ਦਿਟ੍ਠੋ ਇਤੋ ਪੁਬ੍ਬੇ’’ਤਿ ਇਮਂ ਥੁਤਿਗਾਥਂ ਆਦਿਂ ਕਤ੍વਾ ਅਟ੍ਠ ਗਾਥਾਯੋ ਅਭਾਸਿ। ਤਮਤ੍ਥਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਨ੍ਤੋ ਭਗવਾ ਤਤੋ ਪਰਾ ਸੇਸਗਾਥਾਤਿ।
ਤਤ੍ਥ ਇਤੋ ਪੁਬ੍ਬੇਤਿ ਇਤੋ ਸਙ੍ਕਸ੍ਸਨਗਰੇ ਓਤਰਣਤੋ ਪੁਬ੍ਬੇ। વਗ੍ਗੁવਦੋਤਿ ਸੁਨ੍ਦਰવਦੋ। ਤੁਸਿਤਾ ਗਣਿਮਾਗਤੋਤਿ ਤੁਸਿਤਕਾਯਾ ਚવਿਤ੍વਾ ਮਾਤੁਕੁਚ੍ਛਿਂ ਆਗਤਤ੍ਤਾ ਤੁਸਿਤਾ ਆਗਤੋ, ਗਣਾਚਰਿਯਤ੍ਤਾ ਗਣੀ। ਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠਟ੍ਠੇਨ વਾ ਤੁਸਿਤਸਙ੍ਖਾਤਾ ਦੇવਲੋਕਾ ਗਣਿਂ ਆਗਤੋ ਤੁਸਿਤਾਨਂ વਾ ਅਰਹਨ੍ਤਾਨਂ ਗਣਿਂ ਆਗਤੋਤਿ।
੯੬੩. ਦੁਤਿਯਗਾਥਾਯ ਸਦੇવਕਸ੍ਸ ਲੋਕਸ੍ਸ ਯਥਾ ਦਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਸਦੇવਕਸ੍ਸ ਲੋਕਸ੍ਸ વਿਯ ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਮ੍ਪਿ ਦਿਸ੍ਸਤਿ। ਯਥਾ વਾ ਦਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਚਕ੍ਖੁਮਾਤਿ ਉਤ੍ਤਮਚਕ੍ਖੁ। ਏਕੋਤਿ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਸਙ੍ਖਾਤਾਦੀਹਿ ਏਕੋ। ਰਤਿਨ੍ਤਿ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਰਤਿਆਦਿਂ।
੯੬੪. ਤਤਿਯਗਾਥਾਯ ਬਹੂਨਮਿਧ ਬਦ੍ਧਾਨਨ੍ਤਿ ਇਧ ਬਹੂਨਂ ਖਤ੍ਤਿਯਾਦੀਨਂ ਸਿਸ੍ਸਾਨਂ। ਸਿਸ੍ਸਾ ਹਿ ਅਤ੍ਥਿ ਪਞ੍ਹੇਨ ਆਗਮਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥਿਕੋ ਪਞ੍ਹੇਨ ਆਗਤੋਮ੍ਹਿ, ਅਤ੍ਥਿਕਾਨਂ વਾ ਪਞ੍ਹੇਨ ਆਗਮਨਂ, ਪਞ੍ਹੇਨ ਅਤ੍ਥਿ ਆਗਮਨਂ વਾਤਿ।
੯੬੫. ਚਤੁਤ੍ਥਗਾਥਾਯ વਿਜਿਗੁਚ੍ਛਤੋਤਿ ਜਾਤਿਆਦੀਹਿ ਅਟ੍ਟੀਯਤੋ ਰਿਤ੍ਤਮਾਸਨਨ੍ਤਿ વਿવਿਤ੍ਤਂ ਮਞ੍ਚਪੀਠਂ। ਪਬ੍ਬਤਾਨਂ ਗੁਹਾਸੁ વਾਤਿ ਪਬ੍ਬਤਗੁਹਾਸੁ વਾ ਰਿਤ੍ਤਮਾਸਨਂ ਭਜਤੋਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਿਤਬ੍ਬਂ।
੯੬੬. ਪਞ੍ਚਮਗਾਥਾਯ ਉਚ੍ਚਾવਚੇਸੂਤਿ ਹੀਨਪਣੀਤੇਸੁ। ਸਯਨੇਸੂਤਿ વਿਹਾਰਾਦੀਸੁ ਸੇਨਾਸਨੇਸੁ। ਕੀવਨ੍ਤੋ ਤਤ੍ਥ ਭੇਰવਾਤਿ ਕਿਤ੍ਤਕਾ ਤਤ੍ਥ ਭਯਕਾਰਣਾ। ‘‘ਕੁવਨ੍ਤੋ’’ਤਿਪਿ ਪਾਠੋ, ਕੂਜਨ੍ਤੋਤਿ ਚਸ੍ਸ ਅਤ੍ਥੋ। ਨ ਪਨ ਪੁਬ੍ਬੇਨਾਪਰਂ ਸਨ੍ਧਿਯਤਿ।
੯੬੭. ਛਟ੍ਠਗਾਥਾਯ ਕਤੀ ਪਰਿਸ੍ਸਯਾਤਿ ਕਿਤ੍ਤਕਾ ਉਪਦ੍ਦવਾ। ਅਗਤਂ ਦਿਸਨ੍ਤਿ ਨਿਬ੍ਬਾਨਂ। ਤਞ੍ਹਿ ਅਗਤਪੁਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਅਗਤਂ ਤਥਾ ਨਿਦ੍ਦਿਸਿਤਬ੍ਬਤੋ ਦਿਸਾ ਚਾਤਿ ਅਭਿਸਮ੍ਭવੇਤਿ ਅਭਿਭવੇਯ੍ਯ। ਪਨ੍ਤਮ੍ਹੀਤਿ ਪਰਿਯਨ੍ਤੇ।
੯੬੮-੯. ਸਤ੍ਤਮਗਾਥਾਯ ਕ੍ਯਾਸ੍ਸ ਬ੍ਯਪ੍ਪਥਯੋ ਅਸ੍ਸੂਤਿ ਕੀਦਿਸਾਨਿ ਤਸ੍ਸ વਚਨਾਨਿ ਅਸ੍ਸੁ। ਅਟ੍ਠਮਗਾਥਾਯ ਏਕੋਦਿ ਨਿਪਕੋਤਿ ਏਕਗ੍ਗਚਿਤ੍ਤੋ ਪਣ੍ਡਿਤੋ।
੯੭੦. ਏવਂ ਆਯਸ੍ਮਤਾ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੇਨ ਤੀਹਿ ਗਾਥਾਹਿ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਥੋਮੇਤ੍વਾ ਪਞ੍ਚਹਿ ਗਾਥਾਹਿ – ਪਞ੍ਚਸਤਾਨਂ ਸਿਸ੍ਸਾਨਮਤ੍ਥਾਯ ਸੇਨਾਸਨਗੋਚਰਸੀਲવਤਾਦੀਨਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤੋ ਭਗવਾ ਤਮਤ੍ਥਂ ਪਕਾਸੇਤੁਂ ‘‘વਿਜਿਗੁਚ੍ਛਮਾਨਸ੍ਸਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜਨਮਾਰਦ੍ਧੋ। ਤਤ੍ਥ ਪਠਮਗਾਥਾਯ ਤਾવਤ੍ਥੋ – ਜਾਤਿਆਦੀਹਿ વਿਜਿਗੁਚ੍ਛਮਾਨਸ੍ਸ ਰਿਤ੍ਤਾਸਨਂ ਸਯਨਂ ਸੇવਤੋ ਚੇ ਸਮ੍ਬੋਧਿਕਾਮਸ੍ਸ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤ, ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਯਦਿਦਂ ਫਾਸੁ ਯੋ ਫਾਸੁવਿਹਾਰੋ ਯਥਾਨੁਧਮ੍ਮਂ ਯੋ ਚ ਅਨੁਧਮ੍ਮੋ, ਤਂ ਤੇ ਪવਕ੍ਖਾਮਿ ਯਥਾ ਪਜਾਨਂ ਯਥਾ ਪਜਾਨਨ੍ਤੋ વਦੇਯ੍ਯ, ਏવਂ વਦਾਮੀਤਿ।
੯੭੧. ਦੁਤਿਯਗਾਥਾਯ ਪਰਿਯਨ੍ਤਚਾਰੀਤਿ ਸੀਲਾਦੀਸੁ ਚਤੂਸੁ ਪਰਿਯਨ੍ਤੇਸੁ ਚਰਮਾਨੋ। ਡਂਸਾਧਿਪਾਤਾਨਨ੍ਤਿ ਪਿਙ੍ਗਲਮਕ੍ਖਿਕਾਨਞ੍ਚ ਸੇਸਮਕ੍ਖਿਕਾਨਞ੍ਚ। ਸੇਸਮਕ੍ਖਿਕਾ ਹਿ ਤਤੋ ਤਤੋ ਅਧਿਪਤਿਤ੍વਾ ਖਾਦਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਅਧਿਪਾਤਾ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ। ਮਨੁਸ੍ਸਫਸ੍ਸਾਨਨ੍ਤਿ
੯੭੨. ਤਤਿਯਗਾਥਾਯ ਪਰਧਮ੍ਮਿਕਾ ਨਾਮ ਸਤ੍ਤ ਸਹਧਮ੍ਮਿਕવਜ੍ਜਾ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਬਾਹਿਰਕਾ। ਕੁਸਲਾਨੁਏਸੀਤਿ ਕੁਸਲਧਮ੍ਮੇ ਅਨ੍વੇਸਮਾਨੋ।
੯੭੩. ਚਤੁਤ੍ਥਗਾਥਾਯ ਆਤਙ੍ਕਫਸ੍ਸੇਨਾਤਿ ਰੋਗਫਸ੍ਸੇਨ। ਸੀਤਂ ਅਤੁਣ੍ਹਨ੍ਤਿ ਸੀਤਞ੍ਚ ਉਣ੍ਹਞ੍ਚ। ਸੋ ਤੇਹਿ ਫੁਟ੍ਠੋ ਬਹੁਧਾਤਿ ਸੋ ਤੇਹਿ ਆਤਙ੍ਕਾਦੀਹਿ ਅਨੇਕੇਹਿ ਆਕਾਰੇਹਿ ਫੁਟ੍ਠੋ ਸਮਾਨੋਪਿ। ਅਨੋਕੋਤਿ ਅਭਿਸਙ੍ਖਾਰવਿਞ੍ਞਾਣਾਦੀਨਂ ਅਨੋਕਾਸਭੂਤੋ।
੯੭੪. ਏવਂ ‘‘ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ વਿਜਿਗੁਚ੍ਛਤੋ’’ਤਿਆਦੀਹਿ ਤੀਹਿ ਗਾਥਾਹਿ ਪੁਟ੍ਠਮਤ੍ਥਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ‘‘ਕ੍ਯਾਸ੍ਸ ਬ੍ਯਪ੍ਪਥਯੋ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਪੁਟ੍ਠਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਥੇਯ੍ਯਂ ਨ ਕਾਰੇ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਫਸ੍ਸੇਤਿ ਫਰੇਯ੍ਯ ਯਦਾવਿਲਤ੍ਤਂ ਮਨਸੋ વਿਜਞ੍ਞਾਤਿ ਯਂ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਆવਿਲਤ੍ਤਂ વਿਜਾਨੇਯ੍ਯ, ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ‘‘ਕਣ੍ਹਸ੍ਸ ਪਕ੍ਖੋ’’ਤਿ વਿਨੋਦਯੇਯ੍ਯ।
੯੭੫. ਮੂਲਮ੍ਪਿ ਤੇਸਂ ਪਲਿਖਞ੍ਞ ਤਿਟ੍ਠੇਤਿ ਤੇਸਂ ਕੋਧਾਤਿਮਾਨਾਨਂ ਯਂ ਅવਿਜ੍ਜਾਦਿਕਂ ਮੂਲਂ, ਤਮ੍ਪਿ ਪਲਿਖਣਿਤ੍વਾ ਤਿਟ੍ਠੇਯ੍ਯ। ਅਦ੍ਧਾ ਭવਨ੍ਤੋ ਅਭਿਸਮ੍ਭવੇਯ੍ਯਾਤਿ ਏવਂ ਪਿਯਪ੍ਪਿਯਂ ਅਭਿਭવਨ੍ਤੋ ਏਕਂਸੇਨੇવ ਅਭਿਭવੇਯ੍ਯ, ਨ ਤਤ੍ਰ ਸਿਥਿਲਂ ਪਰਕ੍ਕਮੇਯ੍ਯਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ।
੯੭੬. ਪਞ੍ਞਂ ਪੁਰਕ੍ਖਤ੍વਾਤਿ ਪਞ੍ਞਂ ਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮਂ ਕਤ੍વਾ। ਕਲ੍ਯਾਣਪੀਤੀਤਿ ਕਲ੍ਯਾਣਾਯ ਪੀਤਿਯਾ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ। ਚਤੁਰੋ ਸਹੇਥ ਪਰਿਦੇવਧਮ੍ਮੇਤਿ ਅਨਨ੍ਤਰਗਾਥਾਯ વੁਚ੍ਚਮਾਨੇ ਪਰਿਦੇવਨੀਯਧਮ੍ਮੇ ਸਹੇਯ੍ਯ।
੯੭੭. ਕਿਂਸੂ ਅਸਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਕਿਂ ਭੁਞ੍ਜਿਸ੍ਸਾਮਿ। ਕੁવਂ વਾ ਅਸਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਕੁਹਿਂ વਾ ਅਸਿਸ੍ਸਾਮਿ। ਦੁਕ੍ਖਂ વਤ ਸੇਤ੍ਥ ਕ੍વਜ੍ਜ ਸੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਇਮਂ ਰਤ੍ਤਿਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਸਯਿਂ, ਅਜ੍ਜ ਆਗਮਨਰਤ੍ਤਿਂ ਕਤ੍ਥ ਸਯਿਸ੍ਸਂ। ਏਤੇ વਿਤਕ੍ਕੇਤਿ ਏਤੇ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਨਿਸ੍ਸਿਤੇ ਦ੍વੇ, ਸੇਨਾਸਨਨਿਸ੍ਸਿਤੇ ਦ੍વੇਤਿ ਚਤ੍ਤਾਰੋ વਿਤਕ੍ਕੇ। ਅਨਿਕੇਤਚਾਰੀਤਿ ਅਪਲਿਬੋਧਚਾਰੀ ਨਿਤ੍ਤਣ੍ਹਚਾਰੀ।
੯੭੮. ਕਾਲੇਤਿ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਕਾਲੇ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਸਙ੍ਖਾਤਂ ਅਨ੍ਨਂ વਾ ਚੀવਰਕਾਲੇ ਚੀવਰਸਙ੍ਖਾਤਂ વਸਨਂ વਾ ਲਦ੍ਧਾ ਧਮ੍ਮੇਨ ਸਮੇਨਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋ। ਮਤ੍ਤਂ ਸੋ ਜਞ੍ਞਾਤਿ ਪਟਿਗ੍ਗਹਣੇ ਚ ਪਰਿਭੋਗੇ ਚ ਸੋ ਪਮਾਣਂ ਜਾਨੇਯ੍ਯ। ਇਧਾਤਿ ਸਾਸਨੇ, ਨਿਪਾਤਮਤ੍ਤਮੇવ વਾ ਏਤਂ। ਤੋਸਨਤ੍ਥਨ੍ਤਿ ਸਨ੍ਤੋਸਤ੍ਥਂ, ਏਤਦਤ੍ਥਂ ਮਤ੍ਤਂ ਜਾਨੇਯ੍ਯਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਸੋ ਤੇਸੁ ਗੁਤ੍ਤੋਤਿ ਸੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਤੇਸੁ ਪਚ੍ਚਯੇਸੁ ਗੁਤ੍ਤੋ। ਯਤਚਾਰੀਤਿ ਸਂਯਤવਿਹਾਰੋ ਰੁਸਿਤੋਤਿ ਰੋਸਿਤੋ, ਘਟ੍ਟਿਤੋਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ।
੯੭੯. ਝਾਨਾਨੁਯੁਤ੍ਤੋਤਿ ਅਨੁਪਨ੍ਨੁਪ੍ਪਾਦਨੇਨ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾਸੇવਨੇਨ ਚ ਝਾਨੇ ਅਨੁਯੁਤ੍ਤੋ। ਉਪੇਕ੍ਖਮਾਰਬ੍ਭ ਸਮਾਹਿਤਤ੍ਤੋਤਿ ਚਤੁਤ੍ਥਜ੍ਝਾਨੁਪੇਕ੍ਖਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤ੍વਾ ਸਮਾਹਿਤਚਿਤ੍ਤੋ। ਤਕ੍ਕਾਸਯਂ ਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਿਯੂਪਛਿਨ੍ਦੇਤਿ
੯੮੦. ਚੁਦਿਤੋ વਚੀਭਿ ਸਤਿਮਾਭਿਨਨ੍ਦੇਤਿ ਉਪਜ੍ਝਾਯਾਦੀਹਿ વਾਚਾਹਿ ਚੋਦਿਤੋ ਸਮਾਨੋ ਸਤਿਮਾ ਹੁਤ੍વਾ ਤਂ ਚੋਦਨਂ ਅਭਿਨਨ੍ਦੇਯ੍ਯ। વਾਚਂ ਪਮੁਞ੍ਚੇ ਕੁਸਲਨ੍ਤਿ ਞਾਣਸਮੁਟ੍ਠਿਤਂ વਾਚਂ ਪਮੁਞ੍ਚੇਯ੍ਯ। ਨਾਤਿવੇਲਨ੍ਤਿ ਅਤਿવੇਲਂ ਪਨ વਾਚਂ ਕਾਲવੇਲਞ੍ਚ ਸੀਲવੇਲਞ੍ਚ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤਂ ਨਪ੍ਪਮੁਞ੍ਚੇਯ੍ਯ। ਜਨવਾਦਧਮ੍ਮਾਯਾਤਿ ਜਨવਾਦਕਥਾਯ। ਨ ਚੇਤਯੇਯ੍ਯਾਤਿ ਚੇਤਨਂ ਨ ਉਪ੍ਪਾਦੇਯ੍ਯ।
੯੮੧. ਅਥਾਪਰਨ੍ਤਿ ਅਥ ਇਦਾਨਿ ਇਤੋ ਪਰਮ੍ਪਿ। ਪਞ੍ਚ ਰਜਾਨੀਤਿ ਰੂਪਰਾਗਾਦੀਨਿ ਪਞ੍ਚ ਰਜਾਨਿ। ਯੇਸਂ ਸਤੀਮਾ વਿਨਯਾਯ ਸਿਕ੍ਖੇਤਿ ਯੇਸਂ ਉਪਟ੍ਠਿਤਸ੍ਸਤਿ ਹੁਤ੍વਾ વਿਨਯਨਤ੍ਥਂ ਤਿਸ੍ਸੋ ਸਿਕ੍ਖਾ ਸਿਕ੍ਖੇਯ੍ਯ। ਏવਂ ਸਿਕ੍ਖਨ੍ਤੋ ਹਿ ਰੂਪੇਸੁ…ਪੇ॰… ਫਸ੍ਸੇਸੁ ਸਹੇਥ ਰਾਗਂ, ਨ ਅਞ੍ਞੇਤਿ।
੯੮੨. ਤਤੋ ਸੋ ਤੇਸਂ વਿਨਯਾਯ ਸਿਕ੍ਖਨ੍ਤੋ ਅਨੁਕ੍ਕਮੇਨ – ਏਤੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੂਤਿ ਗਾਥਾ। ਤਤ੍ਥ ਏਤੇਸੂਤਿ ਰੂਪਾਦੀਸੁ। ਕਾਲੇਨ ਸੋ ਸਮ੍ਮਾ ਧਮ੍ਮਂ ਪਰਿવੀਮਂਸਮਾਨੋਤਿ ਸੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਯ੍વਾਯਂ ‘‘ਉਦ੍ਧਤੇ ਚਿਤ੍ਤੇ ਸਮਾਧਿਸ੍ਸ ਕਾਲੋ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ ਕਾਲੋ વੁਤ੍ਤੋ, ਤੇਨ ਕਾਲੇਨ ਸਬ੍ਬਂ ਸਙ੍ਖਤਧਮ੍ਮਂ ਅਨਿਚ੍ਚਾਦਿਨਯੇਨ ਪਰਿવੀਮਂਸਮਾਨੋ। ਏਕੋਦਿਭੂਤੋ વਿਹਨੇ ਤਮਂ ਸੋਤਿ ਸੋ ਏਕਗ੍ਗਚਿਤ੍ਤੋ ਸਬ੍ਬਂ ਮੋਹਾਦਿਤਮਂ વਿਹਨੇਯ੍ਯ। ਨਤ੍ਥਿ ਏਤ੍ਥ ਸਂਸਯੋ। ਸੇਸਂ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਪਾਕਟਮੇવ।
ਏવਂ ਭਗવਾ ਅਰਹਤ੍ਤਨਿਕੂਟੇਨ ਦੇਸਨਂ ਨਿਟ੍ਠਾਪੇਸਿ। ਦੇਸਨਾਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਪਞ੍ਚਸਤਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਤ੍ਤਾ, ਤਿਂਸਕੋਟਿਸਙ੍ਖ੍ਯਾਨਞ੍ਚ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਧਮ੍ਮਾਭਿਸਮਯੋ ਅਹੋਸੀਤਿ।
ਪਰਮਤ੍ਥਜੋਤਿਕਾਯ ਖੁਦ੍ਦਕ-ਅਟ੍ਠਕਥਾਯ
ਸੁਤ੍ਤਨਿਪਾਤ-ਅਟ੍ਠਕਥਾਯ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਸੁਤ੍ਤવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
ਨਿਟ੍ਠਿਤੋ ਚ ਚਤੁਤ੍ਥੋ વਗ੍ਗੋ ਅਤ੍ਥવਣ੍ਣਨਾਨਯਤੋ, ਨਾਮੇਨ
ਅਟ੍ਠਕવਗ੍ਗੋਤਿ।