॥ ਨਮੋ ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਅਰਹਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ॥
ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯੇ
ਅਪਦਾਨ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ
(ਪਠਮੋ ਭਾਗੋ)
ਗਨ੍ਥਾਰਮ੍ਭਕਥਾ
વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ
ਞੇਯ੍ਯਸਾਗਰਮੁਤ੍ਤਿਣ੍ਣਂ, ਤਿਣ੍ਣਂ ਸਂਸਾਰਸਾਗਰਂ॥
ਤਥੇવ ਪਰਮਂ ਸਨ੍ਤਂ, ਗਮ੍ਭੀਰਂ ਦੁਦ੍ਦਸਂ ਅਣੁਂ।
ਭવਾਭવਕਰਂ ਸੁਦ੍ਧਂ, ਧਮ੍ਮਂ ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਪੂਜਿਤਂ॥
ਤਥੇવ ਅਨਘਂ ਸਙ੍ਘਂ, ਅਸਙ੍ਗਂ ਸਙ੍ਘਮੁਤ੍ਤਮਂ।
ਉਤ੍ਤਮਂ ਦਕ੍ਖਿਣੇਯ੍ਯਾਨਂ, ਸਨ੍ਤਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਮਨਾਸવਂ॥
ਕਤੇਨ
ਰਤਨਤ੍ਤਯੇ વਿਸੇਸੇਨ, વਿਸੇਸਸ੍ਸਾਦਰੇਨ ਮੇ॥
ਥੇਰੇਹਿ ਧੀਰਧੀਰੇਹਿ, ਆਗਮਞ੍ਞੂਹਿ વਿਞ੍ਞੁਭਿ।
‘‘ਅਪਦਾਨਟ੍ਠਕਥਾ ਭਨ੍ਤੇ, ਕਾਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿ વਿਸੇਸਤੋ॥
ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਾਦਰੇਨੇવ, ਯਾਚਿਤੋਹਂ ਯਸਸ੍ਸਿਭਿ।
ਤਸ੍ਮਾਹਂ ਸਾਪਦਾਨਸ੍ਸ, ਅਪਦਾਨਸ੍ਸਸੇਸਤੋ॥
વਿਸੇਸਨਯਦੀਪਸ੍ਸ, ਦੀਪਿਸ੍ਸਂ ਪਿਟਕਤ੍ਤਯੇ।
ਯਥਾ ਪਾਲ਼ਿਨਯੇਨੇવ, ਅਤ੍ਥਸਂવਣ੍ਣਨਂ ਸੁਭਂ॥
ਕੇਨ
ਕਿਮਤ੍ਥਂ ਭਾਸਿਤਞ੍ਚੇਤਂ, ਏਤਂ વਤ੍વਾ વਿਧਿਂ ਤਤੋ॥
ਨਿਦਾਨੇਸੁ ਕੋਸਲ੍ਲਤ੍ਥਂ, ਸੁਖੁਗ੍ਗਹਣਧਾਰਣਂ।
ਤਸ੍ਮਾ ਤਂ ਤਂ વਿਧਿਂ વਤ੍વਾ, ਪੁਬ੍ਬਾਪਰવਿਸੇਸਿਤਂ॥
ਪੁਰਾ
ਠਪਿਤਂ ਤਂ ਨ ਸਾਧੇਤਿ, ਸਾਧੂਨਂ ਇਚ੍ਛਿਤਿਚ੍ਛਿਤਂ॥
ਤਸ੍ਮਾ ਤਮੁਪਨਿਸ੍ਸਾਯ, ਪੋਰਾਣਟ੍ਠਕਥਾਨਯਂ।
વਿવਜ੍ਜੇਤ੍વਾ વਿਰੁਦ੍ਧਤ੍ਥਂ, વਿਸੇਸਤ੍ਥਂ ਪਕਾਸਯਂ।
વਿਸੇਸવਣ੍ਣਨਂ ਸੇਟ੍ਠਂ, ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਤ੍ਥવਣ੍ਣਨਨ੍ਤਿ॥
ਨਿਦਾਨਕਥਾ
‘‘ਕੇਨ ਕਤ੍ਥ ਕਦਾ ਚੇਤਂ, ਭਾਸਿਤਂ ਧਮ੍ਮਮੁਤ੍ਤਮ’’ਨ੍ਤਿ ਚ, ‘‘ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਤ੍ਥવਣ੍ਣਨ’’ਨ੍ਤਿ ਚ ਪਟਿਞ੍ਞਾਤਤ੍ਤਾ ਸਾ ਪਨਾਯਂ ਅਪਦਾਨਸ੍ਸਤ੍ਥવਣ੍ਣਨਾ ਦੂਰੇਨਿਦਾਨਂ, ਅવਿਦੂਰੇਨਿਦਾਨਂ, ਸਨ੍ਤਿਕੇਨਿਦਾਨਨ੍ਤਿ ਇਮਾਨਿ ਤੀਣਿ ਨਿਦਾਨਾਨਿ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ વਣ੍ਣਿਯਮਾਨਾ ਯੇ ਨਂ ਸੁਣਨ੍ਤਿ, ਤੇਹਿ ਸਮੁਦਾਗਮਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ વਿਞ੍ਞਾਤਤ੍ਤਾ ਯਸ੍ਮਾ ਸੁਟ੍ਠੁ વਿਞ੍ਞਾਤਾ ਨਾਮ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਨਂ ਤਾਨਿ ਨਿਦਾਨਾਨਿ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾવ વਣ੍ਣਯਿਸ੍ਸਾਮ।
ਤਤ੍ਥ ਆਦਿਤੋ ਤਾવ ਤੇਸਂ ਨਿਦਾਨਾਨਂ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਦੀਪਙ੍ਕਰਪਾਦਮੂਲਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ ਕਤਾਭਿਨੀਹਾਰਸ੍ਸ ਮਹਾਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਯਾવ વੇਸ੍ਸਨ੍ਤਰਤ੍ਤਭਾવਾ ਚવਿਤ੍વਾ ਤੁਸਿਤਪੁਰੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ, ਤਾવ ਪવਤ੍ਤੋ ਕਥਾਮਗ੍ਗੋ ਦੂਰੇਨਿਦਾਨਂ ਨਾਮ। ਤੁਸਿਤਭવਨਤੋ ਪਨ ਚવਿਤ੍વਾ ਯਾવ ਬੋਧਿਮਣ੍ਡੇ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਪ੍ਪਤ੍ਤਿ, ਤਾવ ਪવਤ੍ਤੋ ਕਥਾਮਗ੍ਗੋ ਅવਿਦੂਰੇਨਿਦਾਨਂ ਨਾਮ। ਸਨ੍ਤਿਕੇਨਿਦਾਨਂ ਪਨ ਤੇਸੁ ਤੇਸੁ ਠਾਨੇਸੁ વਿਹਰਤੋ ਤਸ੍ਮਿਂ ਤਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਠਾਨੇ ਲਬ੍ਭਤੀਤਿ।
੧. ਦੂਰੇਨਿਦਾਨਕਥਾ
ਤਤ੍ਰਿਦਂ ਦੂਰੇਨਿਦਾਨਂ ਨਾਮ – ਇਤੋ ਕਿਰ ਕਪ੍ਪਸਤਸਹਸ੍ਸਾਧਿਕਾਨਂ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਅਸਙ੍ਖ੍ਯੇਯ੍ਯਾਨਂ ਮਤ੍ਥਕੇ ਅਮਰવਤੀ ਨਾਮ ਨਗਰਂ ਅਹੋਸਿ। ਤਤ੍ਥ ਸੁਮੇਧੋ ਸੁਮੇਧਪਣ੍ਡਿਤੋ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਇਮਂ ਧਨਂ ਸਂਹਰਿਤ੍વਾ ਮਯ੍ਹਂ ਪਿਤੁਪਿਤਾਮਹਾਦਯੋ ਪਰਲੋਕਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਾ ਏਕਕਹਾਪਣਮ੍ਪਿ ਗਹੇਤ੍વਾ ਨ ਗਤਾ, ਮਯਾ ਪਨ ਗਹੇਤ੍વਾ ਗਮਨਕਾਰਣਂ ਕਾਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ, ਸੋ ਰਞ੍ਞੋ ਆਰੋਚੇਤ੍વਾ
ਸੁਮੇਧਕਥਾ
ਕਪ੍ਪਸਤਸਹਸ੍ਸਾਧਿਕਾਨਞ੍ਹਿ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਅਸਙ੍ਖ੍ਯੇਯ੍ਯਾਨਂ ਮਤ੍ਥਕੇ ਦਸਹਿ ਸਦ੍ਦੇਹਿ ਅવਿવਿਤ੍ਤਂ ‘‘ਅਮਰવਤੀ’’ਤਿ ਚ ‘‘ਅਮਰ’’ਨ੍ਤਿ ਚ ਲਦ੍ਧਨਾਮਂ ਨਗਰਂ ਅਹੋਸਿ, ਯਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ਬੁਦ੍ਧવਂਸੇ વੁਤ੍ਤਂ –
‘‘ਕਪ੍ਪੇ ਚ ਸਤਸਹਸ੍ਸੇ, ਚਤੁਰੋ ਚ ਅਸਙ੍ਖਿਯੇ।
ਅਮਰਂ ਨਾਮ ਨਗਰਂ, ਦਸ੍ਸਨੇਯ੍ਯਂ ਮਨੋਰਮਂ।
ਦਸਹਿ ਸਦ੍ਦੇਹਿ ਅવਿવਿਤ੍ਤਂ, ਅਨ੍ਨਪਾਨਸਮਾਯੁਤ’’ਨ੍ਤਿ॥ (ਬੁ॰ વਂ॰ ੨.੧-੨)।
ਤਤ੍ਥ ਦਸਹਿ ਸਦ੍ਦੇਹਿ ਅવਿવਿਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਹਤ੍ਥਿਸਦ੍ਦੇਨ ਅਸ੍ਸਸਦ੍ਦੇਨ ਰਥਸਦ੍ਦੇਨ ਭੇਰਿਸਦ੍ਦੇਨ ਮੁਦਿਙ੍ਗਸਦ੍ਦੇਨ વੀਣਾਸਦ੍ਦੇਨ ਗੀਤਸਦ੍ਦੇਨ ਸਙ੍ਖਸਦ੍ਦੇਨ ਸਮ੍ਮਸਦ੍ਦੇਨ ਤਾਲ਼ਸਦ੍ਦੇਨ ‘‘ਅਸ੍ਨਾਥ ਪਿવਥ ਖਾਦਥਾ’’ਤਿ ਦਸਮੇਨ ਸਦ੍ਦੇਨਾਤਿ
‘‘ਹਤ੍ਥਿਸਦ੍ਦਂ ਅਸ੍ਸਸਦ੍ਦਂ, ਭੇਰਿਸਙ੍ਖਰਥਾਨਿ ਚ।
ਖਾਦਥ ਪਿવਥ ਚੇવ, ਅਨ੍ਨਪਾਨੇਨ ਘੋਸਿਤ’’ਨ੍ਤਿ॥ –
ਬੁਦ੍ਧવਂਸੇ (ਬੁ॰ વਂ॰ ੨.੩-੫) ਇਮਂ ਗਾਥਂ વਤ੍વਾ –
‘‘ਨਗਰਂ ਸਬ੍ਬਙ੍ਗਸਮ੍ਪਨ੍ਨਂ, ਸਬ੍ਬਕਮ੍ਮਮੁਪਾਗਤਂ।
ਸਤ੍ਤਰਤਨਸਮ੍ਪਨ੍ਨਂ, ਨਾਨਾਜਨਸਮਾਕੁਲਂ।
ਸਮਿਦ੍ਧਂ ਦੇવਨਗਰਂવ, ਆવਾਸਂ ਪੁਞ੍ਞਕਮ੍ਮਿਨਂ॥
‘‘ਨਗਰੇ ਅਮਰવਤਿਯਾ, ਸੁਮੇਧੋ ਨਾਮ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ।
ਅਨੇਕਕੋਟਿਸਨ੍ਨਿਚਯੋ, ਪਹੂਤਧਨਧਞ੍ਞવਾ॥
‘‘ਅਜ੍ਝਾਯਕੋ
ਲਕ੍ਖਣੇ ਇਤਿਹਾਸੇ ਚ, ਸਧਮ੍ਮੇ ਪਾਰਮਿਂ ਗਤੋ’’ਤਿ॥ – વੁਤ੍ਤਂ।
ਅਥੇਕਦਿવਸਂ
‘‘ਰਹੋਗਤੋ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ, ਏવਂ ਚਿਨ੍ਤੇਸਹਂ ਤਦਾ।
ਦੁਕ੍ਖੋ ਪੁਨਬ੍ਭવੋ ਨਾਮ, ਸਰੀਰਸ੍ਸ ਚ ਭੇਦਨਂ॥
‘‘ਜਾਤਿਧਮ੍ਮੋ ਜਰਾਧਮ੍ਮੋ, ਬ੍ਯਾਧਿਧਮ੍ਮੋ ਸਹਂ ਤਦਾ।
ਅਜਰਂ ਅਮਰਂ ਖੇਮਂ, ਪਰਿਯੇਸਿਸ੍ਸਾਮਿ ਨਿਬ੍ਬੁਤਿਂ॥
‘‘ਯਂਨੂਨਿਮਂ ਪੂਤਿਕਾਯਂ, ਨਾਨਾਕੁਣਪਪੂਰਿਤਂ।
ਛਡ੍ਡਯਿਤ੍વਾਨ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯਂ, ਅਨਪੇਕ੍ਖੋ ਅਨਤ੍ਥਿਕੋ॥
‘‘ਅਤ੍ਥਿ ਹੇਹਿਤਿ ਸੋ ਮਗ੍ਗੋ, ਨ ਸੋ ਸਕ੍ਕਾ ਨ ਹੇਤੁਯੇ।
ਪਰਿਯੇਸਿਸ੍ਸਾਮਿ ਤਂ ਮਗ੍ਗਂ, ਭવਤੋ ਪਰਿਮੁਤ੍ਤਿਯਾ’’ਤਿ॥
ਤਤੋ
‘‘ਯਥਾਪਿ ਦੁਕ੍ਖੇ વਿਜ੍ਜਨ੍ਤੇ, ਸੁਖਂ ਨਾਮਪਿ વਿਜ੍ਜਤਿ।
ਏવਂ ਭવੇ વਿਜ੍ਜਮਾਨੇ, વਿਭવੋਪਿਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਕੋ॥
‘‘ਯਥਾਪਿ
ਏવਂ ਤਿવਿਧਗ੍ਗਿ વਿਜ੍ਜਨ੍ਤੇ, ਨਿਬ੍ਬਾਨਮ੍ਪਿਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਕਂ॥
‘‘ਯਥਾਪਿ ਪਾਪੇ વਿਜ੍ਜਨ੍ਤੇ, ਕਲ੍ਯਾਣਮਪਿ વਿਜ੍ਜਤਿ।
ਏવਮੇવ ਜਾਤਿ વਿਜ੍ਜਨ੍ਤੇ, ਅਜਾਤਿਪਿਚ੍ਛਿਤਬ੍ਬਕ’’ਨ੍ਤਿ॥
ਅਪਰਮ੍ਪਿ
‘‘ਯਥਾ
ਨ ਗવੇਸਤਿ ਤਂ ਤਲ਼ਾਕਂ, ਨ ਦੋਸੋ ਤਲ਼ਾਕਸ੍ਸ ਸੋ॥
‘‘ਏવਂ ਕਿਲੇਸਮਲਧੋવੇ, વਿਜ੍ਜਨ੍ਤੇ ਅਮਤਨ੍ਤਲ਼ੇ।
ਨ ਗવੇਸਤਿ ਤਂ ਤਲ਼ਾਕਂ, ਨ ਦੋਸੋ ਅਮਤਨ੍ਤਲ਼ੇ॥
‘‘ਯਥਾ ਅਰੀਹਿ ਪਰਿਰੁਦ੍ਧੋ, વਿਜ੍ਜਨ੍ਤੇ ਗਮਨਮ੍ਪਥੇ।
ਨ ਪਲਾਯਤਿ ਸੋ ਪੁਰਿਸੋ, ਨ ਦੋਸੋ ਅਞ੍ਜਸਸ੍ਸ ਸੋ॥
‘‘ਏવਂ ਕਿਲੇਸਪਰਿਰੁਦ੍ਧੋ, વਿਜ੍ਜਮਾਨੇ ਸਿવੇ ਪਥੇ।
ਨ ਗવੇਸਤਿ ਤਂ ਮਗ੍ਗਂ, ਨ ਦੋਸੋ ਸਿવਮਞ੍ਜਸੇ॥
‘‘ਯਥਾਪਿ
ਨ ਤਿਕਿਚ੍ਛਾਪੇਤਿ ਤਂ ਬ੍ਯਾਧਿਂ, ਨ ਦੋਸੋ ਸੋ ਤਿਕਿਚ੍ਛਕੇ॥
‘‘ਏવਂ ਕਿਲੇਸਬ੍ਯਾਧੀਹਿ, ਦੁਕ੍ਖਿਤੋ ਪਰਿਪੀਲ਼ਿਤੋ।
ਨ ਗવੇਸਤਿ ਤਂ ਆਚਰਿਯਂ, ਨ ਦੋਸੋ ਸੋ વਿਨਾਯਕੇ’’ਤਿ॥
ਅਪਰਮ੍ਪਿ
‘‘ਯਥਾਪਿ
ਮੋਚਯਿਤ੍વਾਨ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ, ਸੁਖੀ ਸੇਰੀ ਸਯਂવਸੀ॥
‘‘ਤਥੇવਿਮਂ ਪੂਤਿਕਾਯਂ, ਨਾਨਾਕੁਣਪਸਞ੍ਚਯਂ।
ਛਡ੍ਡਯਿਤ੍વਾਨ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯਂ, ਅਨਪੇਕ੍ਖੋ ਅਨਤ੍ਥਿਕੋ॥
‘‘ਯਥਾ ਉਚ੍ਚਾਰਟ੍ਠਾਨਮ੍ਹਿ, ਕਰੀਸਂ ਨਰਨਾਰਿਯੋ।
ਛਡ੍ਡਯਿਤ੍વਾਨ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਅਨਪੇਕ੍ਖਾ ਅਨਤ੍ਥਿਕਾ॥
‘‘ਏવਮੇવਾਹਂ ਇਮਂ ਕਾਯਂ, ਨਾਨਾਕੁਣਪਪੂਰਿਤਂ।
ਛਡ੍ਡਯਿਤ੍વਾਨ ਗਚ੍ਛਿਸ੍ਸਂ, વਚ੍ਚਂ ਕਤ੍વਾ ਯਥਾ ਕੁਟਿਂ॥
‘‘ਯਥਾਪਿ
ਸਾਮੀ ਛਡ੍ਡੇਤ੍વਾ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਅਨਪੇਕ੍ਖਾ ਅਨਤ੍ਥਿਕਾ॥
‘‘ਏવਮੇવਾਹਂ ਇਮਂ ਕਾਯਂ, ਨવਚ੍ਛਿਦ੍ਦਂ ਧੁવਸ੍ਸવਂ।
ਛਡ੍ਡਯਿਤ੍વਾਨ ਗਚ੍ਛਿਸ੍ਸਂ, ਜਿਣ੍ਣਨਾવਂવ ਸਾਮਿਕਾ॥
‘‘ਯਥਾਪਿ
ਭਣ੍ਡਚ੍ਛੇਦਭਯਂ ਦਿਸ੍વਾ, ਛਡ੍ਡਯਿਤ੍વਾਨ ਗਚ੍ਛਤਿ॥
‘‘ਏવਮੇવ ਅਯਂ ਕਾਯੋ, ਮਹਾਚੋਰਸਮੋ વਿਯ।
ਪਹਾਯਿਮਂ ਗਮਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਕੁਸਲਚ੍ਛੇਦਨਾ ਭਯਾ’’ਤਿ॥
ਏવਂ ਸੁਮੇਧਪਣ੍ਡਿਤੋ ਨਾਨਾવਿਧਾਹਿ ਉਪਮਾਹਿ ਇਮਂ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮੂਪਸਂਹਿਤਂ ਅਤ੍ਥਂ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਸਕਨਿવੇਸਨੇ ਅਪਰਿਮਿਤਭੋਗਕ੍ਖਨ੍ਧਂ ਹੇਟ੍ਠਾ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨ ਕਪਣਦ੍ਧਿਕਾਦੀਨਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਮਹਾਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾ વਤ੍ਥੁਕਾਮੇ ਚ ਕਿਲੇਸਕਾਮੇ ਚ ਪਹਾਯ ਅਮਰਨਗਰਤੋ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਏਕਕੋવ ਹਿਮવਨ੍ਤੇ ਧਮ੍ਮਿਕਂ ਨਾਮ ਪਬ੍ਬਤਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਅਸ੍ਸਮਂ ਕਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਪਣ੍ਣਸਾਲਞ੍ਚ ਚਙ੍ਕਮਞ੍ਚ ਮਾਪੇਤ੍વਾ ਪਞ੍ਚਹਿ ਨੀવਰਣਦੋਸੇਹਿ વਜ੍ਜਿਤਂ ‘‘ਏવਂ ਸਮਾਹਿਤੇ ਚਿਤ੍ਤੇ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਨਯੇਨ વੁਤ੍ਤੇਹਿ ਅਟ੍ਠਹਿ ਕਾਰਣਗੁਣੇਹਿ ਸਮੁਪੇਤਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾਸਙ੍ਖਾਤਂ ਬਲਂ ਆਹਰਿਤੁਂ ਤਸ੍ਮਿਂ ਅਸ੍ਸਮਪਦੇ ਨવਦੋਸਸਮਨ੍ਨਾਗਤਂ ਸਾਟਕਂ ਪਜਹਿਤ੍વਾ, ਦ੍વਾਦਸਗੁਣਸਮਨ੍ਨਾਗਤਂ વਾਕਚੀਰਂ ਨਿવਾਸੇਤ੍વਾ, ਇਸਿਪਬ੍ਬਜ੍ਜਂ ਪਬ੍ਬਜਿ। ਏવਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ ਅਟ੍ਠਦੋਸਸਮਾਕਿਣ੍ਣਂ ਤਂ ਪਣ੍ਣਸਾਲਂ ਪਹਾਯ ਦਸਗੁਣਸਮਨ੍ਨਾਗਤਂ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲਂ ਉਪਗਨ੍ਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਂ ਧਞ੍ਞવਿਕਤਿਂ ਪਹਾਯ ਪવਤ੍ਤਫਲਭੋਜਨੋ ਹੁਤ੍વਾ ਨਿਸਜ੍ਜਟ੍ਠਾਨਚਙ੍ਕਮਨવਸੇਨੇવ
‘‘ਏવਾਹਂ ਚਿਨ੍ਤਯਿਤ੍વਾਨ, ਨੇਕਕੋਟਿਸਤਂ ਧਨਂ।
ਨਾਥਾਨਾਥਾਨਂ ਦਤ੍વਾਨ, ਹਿਮવਨ੍ਤਮੁਪਾਗਮਿਂ॥
‘‘ਹਿਮવਨ੍ਤਸ੍ਸਾવਿਦੂਰੇ, ਧਮ੍ਮਿਕੋ ਨਾਮ ਪਬ੍ਬਤੋ।
ਅਸ੍ਸਮੋ ਸੁਕਤੋ ਮਯ੍ਹਂ, ਪਣ੍ਣਸਾਲਾ ਸੁਮਾਪਿਤਾ॥
‘‘ਚਙ੍ਕਮਂ
ਅਟ੍ਠਗੁਣਸਮੁਪੇਤਂ, ਅਭਿਞ੍ਞਾਬਲਮਾਹਰਿਂ॥
‘‘ਸਾਟਕਂ ਪਜਹਿਂ ਤਤ੍ਥ, ਨવਦੋਸਮੁਪਾਗਤਂ।
વਾਕਚੀਰਂ ਨਿવਾਸੇਸਿਂ, ਦ੍વਾਦਸਗੁਣਮੁਪਾਗਤਂ॥
‘‘ਅਟ੍ਠਦੋਸਸਮਾਕਿਣ੍ਣਂ, ਪਜਹਿਂ ਪਣ੍ਣਸਾਲਕਂ।
ਉਪਾਗਮਿਂ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲਂ, ਗੁਣੇ ਦਸਹੁਪਾਗਤਂ॥
‘‘વਾਪਿਤਂ
ਅਨੇਕਗੁਣਸਮ੍ਪਨ੍ਨਂ, ਪવਤ੍ਤਫਲਮਾਦਿਯਿਂ॥
‘‘ਤਤ੍ਥਪ੍ਪਧਾਨਂ ਪਦਹਿਂ, ਨਿਸਜ੍ਜਟ੍ਠਾਨਚਙ੍ਕਮੇ।
ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰਮ੍ਹਿ ਸਤ੍ਤਾਹੇ, ਅਭਿਞ੍ਞਾਬਲ ਪਾਪੁਣਿ’’ਨ੍ਤਿ॥
ਤਤ੍ਥ ‘‘ਅਸ੍ਸਮੋ ਸੁਕਤੋ ਮਯ੍ਹਂ, ਪਣ੍ਣਸਾਲਾ ਸੁਮਾਪਿਤਾ’’ਤਿ ਇਮਾਯ ਪਨ ਪਾਲ਼ਿਯਾ ਸੁਮੇਧਪਣ੍ਡਿਤੇਨ ਅਸ੍ਸਮਪਣ੍ਣਸਾਲਚਙ੍ਕਮਾ ਸਹਤ੍ਥਾ ਮਾਪਿਤਾ વਿਯ વੁਤ੍ਤਾ। ਅਯਂ ਪਨੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ – ਮਹਾਸਤ੍ਤਞ੍ਹਿ ‘‘ਹਿਮવਨ੍ਤਂ ਅਜ੍ਝੋਗਾਹੇਤ੍વਾ ਅਜ੍ਜ ਧਮ੍ਮਿਕਪਬ੍ਬਤਂ ਪવਿਸਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਦਿਸ੍વਾ ਸਕ੍ਕੋ વਿਸ੍ਸਕਮ੍ਮਦੇવਪੁਤ੍ਤਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਤਾਤ, ਅਯਂ ਸੁਮੇਧਪਣ੍ਡਿਤੋ ‘ਪਬ੍ਬਜਿਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤੋ, ਏਤਸ੍ਸ વਸਨਟ੍ਠਾਨਂ ਮਾਪੇਹੀ’’ਤਿ। ਸੋ ਤਸ੍ਸ વਚਨਂ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ਰਮਣੀਯਂ ਅਸ੍ਸਮਂ, ਸੁਗੁਤ੍ਤਂ ਪਣ੍ਣਸਾਲਂ, ਮਨੋਰਮਂ ਚਙ੍ਕਮਞ੍ਚ ਮਾਪੇਸਿ। ਭਗવਾ ਪਨ ਤਦਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪੁਞ੍ਞਾਨੁਭਾવੇਨ ਨਿਪ੍ਫਨ੍ਨਂ ਤਂ ਅਸ੍ਸਮਪਦਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ‘‘ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਧਮ੍ਮਿਕਪਬ੍ਬਤੇ –
‘‘ਅਸ੍ਸਮੋ
ਚਙ੍ਕਮਂ ਤਤ੍ਥ ਮਾਪੇਸਿਂ, ਪਞ੍ਚਦੋਸવਿવਜ੍ਜਿਤ’’’ਨ੍ਤਿ॥ –
ਆਹ। ਤਤ੍ਥ ਸੁਕਤੋ ਮਯ੍ਹਨ੍ਤਿ ਸੁਟ੍ਠੁ ਕਤੋ ਮਯਾ। ਪਣ੍ਣਸਾਲਾ ਸੁਮਾਪਿਤਾਤਿ ਪਣ੍ਣਚ੍ਛਦਨਸਾਲਾਪਿ ਮੇ ਸੁਮਾਪਿਤਾ ਅਹੋਸਿ।
ਪਞ੍ਚਦੋਸવਿવਜ੍ਜਿਤਨ੍ਤਿ ਪਞ੍ਚਿਮੇ ਚਙ੍ਕਮਦੋਸਾ ਨਾਮ ਥਦ੍ਧવਿਸਮਤਾ, ਅਨ੍ਤੋਰੁਕ੍ਖਤਾ, ਗਹਨਚ੍ਛਨ੍ਨਤਾ ਚੇਤਿਯਗਿਰਿਮ੍ਹਿ ਦੀਪਪ੍ਪਸਾਦਕਮਹਾਮਹਿਨ੍ਦਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਚਙ੍ਕਮਂ વਿਯ, ਤਾਦਿਸਂ ਤਂ ਅਹੋਸਿ। ਤੇਨਾਹ – ‘‘ਚਙ੍ਕਮਂ ਤਤ੍ਥ ਮਾਪੇਸਿਂ, ਪਞ੍ਚਦੋਸવਿવਜ੍ਜਿਤ’’ਨ੍ਤਿ।
ਅਟ੍ਠਗੁਣਸਮੁਪੇਤਨ੍ਤਿ ਅਟ੍ਠਹਿ ਸਮਣਸੁਖੇਹਿ ਉਪੇਤਂ। ਅਟ੍ਠਿਮਾਨਿ ਸਮਣਸੁਖਾਨਿ ਨਾਮ ਧਨਧਞ੍ਞਪਰਿਗ੍ਗਹਾਭਾવੋ, ਅਨવਜ੍ਜਪਿਣ੍ਡਪਾਤਪਰਿਯੇਸਨਭਾવੋ, ਨਿਬ੍ਬੁਤਪਿਣ੍ਡਪਾਤਭੁਞ੍ਜਨਭਾવੋ, ਰਟ੍ਠਂ ਪੀਲ਼ੇਤ੍વਾ ਧਨਸਾਰਂ વਾ ਸੀਸਕਹਾਪਣਾਦੀਨਿ વਾ ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੇਸੁ ਰਾਜਕੁਲੇਸੁ ਰਟ੍ਠਪੀਲ਼ਨਕਿਲੇਸਾਭਾવੋ, ਉਪਕਰਣੇਸੁ ਨਿਚ੍ਛਨ੍ਦਰਾਗਭਾવੋ, ਚੋਰવਿਲੋਪੇ ਨਿਬ੍ਭਯਭਾવੋ, ਰਾਜਰਾਜਮਹਾਮਤ੍ਤੇਹਿ ਅਸਂਸਟ੍ਠਭਾવੋ, ਚਤੂਸੁ ਦਿਸਾਸੁ ਅਪ੍ਪਟਿਹਤਭਾવੋਤਿ
ਅਭਿਞ੍ਞਾਬਲਮਾਹਰਿਨ੍ਤਿ ਪਚ੍ਛਾ ਤਸ੍ਮਿਂ ਅਸ੍ਸਮੇ વਸਨ੍ਤੋ ਕਸਿਣਪਰਿਕਮ੍ਮਂ ਕਤ੍વਾ ਅਭਿਞ੍ਞਾਨਞ੍ਚ ਸਮਾਪਤ੍ਤੀਨਞ੍ਚ ਉਪ੍ਪਾਦਨਤ੍ਥਾਯ ਅਨਿਚ੍ਚਤੋ ਚ ਦੁਕ੍ਖਤੋ ਚ વਿਪਸ੍ਸਨਂ ਆਰਭਿਤ੍વਾ ਥਾਮਪ੍ਪਤ੍ਤਂ વਿਪਸ੍ਸਨਾਬਲਂ ਆਹਰਿਂ। ਯਥਾ ਤਸ੍ਮਿਂ વਸਨ੍ਤੋ ਤਂ ਬਲਂ ਆਹਰਿਤੁਂ ਸਕ੍ਕੋਮਿ, ਏવਂ ਤਂ ਅਸ੍ਸਮਂ ਅਭਿਞ੍ਞਤ੍ਥਾਯ વਿਪਸ੍ਸਨਾਬਲਸ੍ਸ ਅਨੁਚ੍ਛવਿਕਂ ਕਤ੍વਾ ਮਾਪੇਸਿਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
ਸਾਟਕਂ ਪਜਹਿਂ ਤਤ੍ਥ, ਨવਦੋਸਮੁਪਾਗਤਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥਾਯਂ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬਿਕਥਾ। ਤਦਾ ਕਿਰ ਕੁਟਿਲੇਣਚਙ੍ਕਮਾਦਿਪਟਿਮਣ੍ਡਿਤਂ ਪੁਪ੍ਫੂਪਗਫਲੂਪਗਰੁਕ੍ਖਸਞ੍ਛਨ੍ਨਂ ਰਮਣੀਯਂ ਮਧੁਰਸਲਿਲਾਸਯਂ ਅਪਗਤવਾਲ਼ਮਿਗਭਿਂਸਨਕਸਕੁਣਂ ਪવਿવੇਕਕ੍ਖਮਂ ਅਸ੍ਸਮਂ ਮਾਪੇਤ੍વਾ ਅਲਙ੍ਕਤਚਙ੍ਕਮਸ੍ਸ ਉਭੋਸੁ ਅਨ੍ਤੇਸੁ ਆਲਮ੍ਬਨਫਲਕਂ ਸਂવਿਧਾਯ ਨਿਸੀਦਨਤ੍ਥਾਯ ਚਙ੍ਕਮવੇਮਜ੍ਝੇ ਸਮਤਲਂ ਮੁਗ੍ਗવਣ੍ਣਸਿਲਂ ਮਾਪੇਤ੍વਾ ਅਨ੍ਤੋ ਪਣ੍ਣਸਾਲਾਯ
ਨવਦੋਸਮੁਪਾਗਤਨ੍ਤਿ
વਾਕਚੀਰਂ ਨਿવਾਸੇਸਿਨ੍ਤਿ ਤਦਾਹਂ, ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤ, ਇਮੇ ਨવ ਦੋਸੇ ਦਿਸ੍વਾ ਸਾਟਕਂ ਪਹਾਯ વਾਕਚੀਰਂ ਨਿવਾਸੇਸਿਂ, ਮੁਞ੍ਜਤਿਣਂ ਹੀਰਂ ਹੀਰਂ ਕਤ੍વਾ ਗਨ੍ਥੇਤ੍વਾ ਕਤਂ વਾਕਚੀਰਂ ਨਿવਾਸਨਪਾਰੁਪਨਤ੍ਥਾਯ ਆਦਿਯਿਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
ਦ੍વਾਦਸ ਗੁਣਮੁਪਾਗਤਨ੍ਤਿ ਦ੍વਾਦਸਹਿ ਆਨਿਸਂਸੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਂ। વਾਕਚੀਰਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ ਦ੍વਾਦਸ ਆਨਿਸਂਸਾ – ਅਪ੍ਪਗ੍ਘਂ ਸੁਨ੍ਦਰਂ ਕਪ੍ਪਿਯਨ੍ਤਿ ਅਯਂ ਤਾવ ਏਕੋ ਆਨਿਸਂਸੋ, ਸਹਤ੍ਥਾ ਕਾਤੁਂ ਸਕ੍ਕਾਤਿ ਅਯਂ ਦੁਤਿਯੋ, ਪਰਿਭੋਗੇਨ ਸਣਿਕਂ ਕਿਲਿਸ੍ਸਤਿ, ਧੋવਿਯਮਾਨੇਪਿ ਪਪਞ੍ਚੋ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਅਯਂ ਤਤਿਯੋ, ਪਰਿਭੋਗੇਨ ਜਿਣ੍ਣੇਪਿ ਸਿਬ੍ਬਿਤਬ੍ਬਾਭਾવੋ ਚਤੁਤ੍ਥੋ, ਪੁਨ ਪਰਿਯੇਸਨ੍ਤਸ੍ਸ ਸੁਖੇਨ ਕਰਣਭਾવੋ
ਅਟ੍ਠਦੋਸਸਮਾਕਿਣ੍ਣਂ, ਪਜਹਿਂ ਪਣ੍ਣਸਾਲਕਨ੍ਤਿ ਕਥਂ ਪਜਹਿਂ? ਸੋ ਕਿਰ વਰਸਾਟਕਯੁਗਂ ਓਮੁਞ੍ਚਨ੍ਤੋ ਚੀવਰવਂਸੇ ਲਗ੍ਗਿਤਂ ਅਨੋਜਪੁਪ੍ਫਦਾਮਸਦਿਸਂ ਰਤ੍ਤਂ વਾਕਚੀਰਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਨਿવਾਸੇਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸੂਪਰਿ ਅਪਰਂ ਸੁવਣ੍ਣવਣ੍ਣਂ વਾਕਚੀਰਂ ਪਰਿਦਹਿਤ੍વਾ ਪੁਨ੍ਨਾਗਪੁਪ੍ਫਸਨ੍ਥਰਸਦਿਸਂ ਸਖੁਰਂ ਅਜਿਨਚਮ੍ਮਂ ਏਕਂਸਂ ਕਤ੍વਾ ਜਟਾਮਣ੍ਡਲਂ
ਪਣ੍ਣਸਾਲਪਰਿਭੋਗਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ ਅਟ੍ਠ ਆਦੀਨવਾ – ਮਹਾਸਮਾਰਮ੍ਭੇਨ ਦਬ੍ਬਸਮ੍ਭਾਰੇ ਸਮੋਧਾਨੇਤ੍વਾ ਕਰਣਪਰਿਯੇਸਨਭਾવੋ ਏਕੋ ਆਦੀਨવੋ, ਤਿਣਪਣ੍ਣਮਤ੍ਤਿਕਾਸੁ ਪਤਿਤਾਸੁ ਤਾਸਂ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ ਠਪੇਤਬ੍ਬਤਾਯ ਨਿਬਦ੍ਧਜਗ੍ਗਨਭਾવੋ ਦੁਤਿਯੋ, ਸੇਨਾਸਨਂ ਨਾਮ ਮਹਲ੍ਲਕਸ੍ਸ ਪਾਪੁਣਾਤਿ, ਅવੇਲਾਯ વੁਟ੍ਠਾਪਿਯਮਾਨਸ੍ਸ
ਉਪਾਗਮਿਂ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲਂ, ਗੁਣੇ ਦਸਹੁਪਾਗਤਨ੍ਤਿ ਛਨ੍ਨਂ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਦਸਹਿ ਗੁਣੇਹਿ ਉਪੇਤਂ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲਂ ਉਪਗਤੋਸ੍ਮੀਤਿ વਦਤਿ। ਤਤ੍ਰਿਮੇ ਦਸ ਗੁਣਾ – ਅਪ੍ਪਸਮਾਰਮ੍ਭਤਾ ਏਕੋ ਗੁਣੋ, ਉਪਗਮਨਮਤ੍ਤਕਮੇવ ਹਿ ਤਤ੍ਥ ਹੋਤੀਤਿ। ਅਪ੍ਪਟਿਜਗ੍ਗਨਤਾ ਦੁਤਿਯੋ, ਤਞ੍ਹਿ ਸਮ੍ਮਟ੍ਠਮ੍ਪਿ ਅਸਮ੍ਮਟ੍ਠਮ੍ਪਿ ਪਰਿਭੋਗਫਾਸੁਕਂ ਹੋਤਿਯੇવ। ਅਨੁਟ੍ਠਾਪਨੀਯਭਾવੋ ਤਤਿਯੋ। ਗਰਹਂ ਨਪ੍ਪਟਿਚ੍ਛਾਦੇਤਿ, ਤਤ੍ਥ ਹਿ ਪਾਪਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਲਜ੍ਜਤੀਤਿ ਗਰਹਾਯ ਅਪ੍ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਭਾવੋ ਚਤੁਤ੍ਥੋ। ਅਬ੍ਭੋਕਾਸવਾਸੋ વਿਯ ਕਾਯਂ ਨ ਸਨ੍ਥਮ੍ਭੇਤੀਤਿ ਕਾਯਸ੍ਸ ਅਸਨ੍ਥਮ੍ਭਨਭਾવੋ ਪਞ੍ਚਮੋ, ਪਰਿਗ੍ਗਹਕਰਣਾਭਾવੋ ਛਟ੍ਠੋ, ਗੇਹਾਲਯਪਟਿਕ੍ਖੇਪੋ ਸਤ੍ਤਮੋ। ਬਹੁਸਾਧਾਰਣੇ ਗੇਹੇ વਿਯ ‘‘ਪਟਿਜਗ੍ਗਿਸ੍ਸਾਮਿ ਨਂ, ਨਿਕ੍ਖਮਥਾ’’ਤਿ ਨੀਹਰਣਕਾਭਾવੋ ਅਟ੍ਠਮੋ, વਸਨ੍ਤਸ੍ਸ ਸਪ੍ਪੀਤਿਕਭਾવੋ ਨવਮੋ, ਰੁਕ੍ਖਮੂਲਸੇਨਾਸਨਸ੍ਸ ਗਤਗਤਟ੍ਠਾਨੇ ਸੁਲਭਤਾਯ ਅਨਪੇਕ੍ਖਭਾવੋ ਦਸਮੋਤਿ ਇਮੇ ਦਸਗੁਣੇ ਦਿਸ੍વਾ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲਂ ਉਪਗਤੋਸ੍ਮੀਤਿ વਦਤਿ।
ਇਮਾਨਿ ਹਿ ਏਤ੍ਤਕਾਨਿ ਕਾਰਣਾਨਿ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਤ੍વਾ ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਪੁਨਦਿવਸੇ ਭਿਕ੍ਖਾਯ ਗਾਮਂ ਪਾવਿਸਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਗਾਮੇ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਮਹਨ੍ਤੇਨ ਉਸ੍ਸਾਹੇਨ ਭਿਕ੍ਖਂ ਅਦਂਸੁ। ਸੋ ਭਤ੍ਤਕਿਚ੍ਚਂ ਨਿਟ੍ਠਾਪੇਤ੍વਾ ਅਸ੍ਸਮਂ ਆਗਮ੍ਮ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਨਾਹਂ ‘ਆਹਾਰਂ ਲਭਾਮੀ’ਤਿ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ, ਸਿਨਿਦ੍ਧਾਹਾਰੋ ਨਾਮੇਸ ਮਾਨਮਦਪੁਰਿਸਮਦੇ વਡ੍ਢੇਤਿ, ਆਹਾਰਮੂਲਕਸ੍ਸ ਚ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਯਂਨੂਨਾਹਂ વਾਪਿਤਰੋਪਿਤਧਞ੍ਞਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਕਂ ਆਹਾਰਂ ਪਜਹਿਤ੍વਾ ਪવਤ੍ਤਫਲਭੋਜਨੋ ਭવੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ। ਸੋ ਤਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਤਥਾ ਕਤ੍વਾ ਘਟੇਨ੍ਤੋ વਾਯਮਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਤਾਹਬ੍ਭਨ੍ਤਰੇਯੇવ ਅਟ੍ਠ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯੋ ਪਞ੍ਚ ਚ ਅਭਿਞ੍ਞਾਯੋ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਸਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ –
‘‘વਾਪਿਤਂ ਰੋਪਿਤਂ ਧਞ੍ਞਂ, ਪਜਹਿਂ ਨਿਰવਸੇਸਤੋ।
ਅਨੇਕਗੁਣਸਮ੍ਪਨ੍ਨਂ, ਪવਤ੍ਤਫਲਮਾਦਿਯਿਂ॥
‘‘ਤਤ੍ਥਪ੍ਪਧਾਨਂ
ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰਮ੍ਹਿ ਸਤ੍ਤਾਹੇ, ਅਭਿਞ੍ਞਾਬਲ ਪਾਪੁਣਿ’’ਨ੍ਤਿ॥
ਦੀਪਙ੍ਕਰੋ ਬੁਦ੍ਧੋ
ਏવਂ ਦੀਪਙ੍ਕਰੋ ਨਾਮ ਸਤ੍ਥਾ ਲੋਕੇ ਉਦਪਾਦਿ। ਤਸ੍ਸ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਜਾਤਿਬੋਧਿ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਪ੍ਪવਤ੍ਤਨੇਸੁ ਸਕਲਾਪਿ ਦਸਸਹਸ੍ਸਿਲੋਕਧਾਤੁ
‘‘ਏવਂ ਮੇ ਸਿਦ੍ਧਿਪ੍ਪਤ੍ਤਸ੍ਸ, વਸੀਭੂਤਸ੍ਸ ਸਾਸਨੇ।
ਦੀਪਙ੍ਕਰੋ ਨਾਮ ਜਿਨੋ, ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿ ਲੋਕਨਾਯਕੋ॥
‘‘ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤੇ ਚ ਜਾਯਨ੍ਤੇ, ਬੁਜ੍ਝਨ੍ਤੇ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨੇ।
ਚਤੁਰੋ ਨਿਮਿਤ੍ਤੇ ਨਾਦ੍ਦਸਂ, ਝਾਨਰਤਿਸਮਪ੍ਪਿਤੋ’’ਤਿ॥
ਤਸ੍ਮਿਂ ਕਾਲੇ ਦੀਪਙ੍ਕਰਦਸਬਲੋ ਚਤੂਹਿ ਖੀਣਾਸવਸਤਸਹਸ੍ਸੇਹਿ ਪਰਿવੁਤੋ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬੇਨ ਚਾਰਿਕਂ ਚਰਮਾਨੋ ਰਮ੍ਮਂ ਨਾਮ ਨਗਰਂ ਪਤ੍વਾ ਸੁਦਸ੍ਸਨਮਹਾવਿਹਾਰੇ ਪਟਿવਸਤਿ। ਰਮ੍ਮਨਗਰવਾਸਿਨੋ ‘‘ਦੀਪਙ੍ਕਰੋ ਕਿਰ ਸਮਣਿਸ੍ਸਰੋ ਪਰਮਾਭਿਸਮ੍ਬੋਧਿਂ ਪਤ੍વਾ ਪવਤ੍ਤવਰਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕੋ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬੇਨ ਚਾਰਿਕਂ ਚਰਮਾਨੋ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਰਮ੍ਮਨਗਰਂ ਪਤ੍વਾ ਸੁਦਸ੍ਸਨਮਹਾવਿਹਾਰੇ ਪਟਿવਸਤੀ’’ਤਿ ਸੁਤ੍વਾ ਸਪ੍ਪਿਨવਨੀਤਾਦੀਨਿ ਚੇવ ਭੇਸਜ੍ਜਾਨਿ વਤ੍ਥਚ੍ਛਾਦਨਾਨਿ ਚ ਗਾਹਾਪੇਤ੍વਾ ਗਨ੍ਧਮਾਲਾਦਿਹਤ੍ਥਾ ਯੇਨ ਬੁਦ੍ਧੋ, ਯੇਨ ਧਮ੍ਮੋ, ਯੇਨ ਸਙ੍ਘੋ, ਤਨ੍ਨਿਨ੍ਨਾ ਤਪ੍ਪੋਣਾ ਤਪ੍ਪਬ੍ਭਾਰਾ ਹੁਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਗਨ੍ਧਮਾਲਾਦੀਹਿ ਪੂਜੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨਾ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਸ੍વਾਤਨਾਯ ਨਿਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਪਕ੍ਕਮਿਂਸੁ।
ਤੇ ਪੁਨਦਿવਸੇ ਮਹਾਦਾਨਂ ਸਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਨਗਰਂ ਅਲਙ੍ਕਰਿਤ੍વਾ ਦਸਬਲਸ੍ਸ ਆਗਮਨਮਗ੍ਗਂ ਅਲਙ੍ਕਰੋਨ੍ਤਾ ਉਦਕਭਿਨ੍ਨਟ੍ਠਾਨੇਸੁ ਪਂਸੁਂ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਸਮਂ ਭੂਮਿਤਲਂ ਕਤ੍વਾ ਰਜਤਪਟ੍ਟવਣ੍ਣਂ વਾਲੁਕਂ ਆਕਿਰਨ੍ਤਿ, ਲਾਜੇ ਚੇવ ਪੁਪ੍ਫਾਨਿ ਚ વਿਕਿਰਨ੍ਤਿ, ਨਾਨਾવਿਰਾਗੇਹਿ વਤ੍ਥੇਹਿ ਧਜਪਟਾਕੇ ਉਸ੍ਸਾਪੇਨ੍ਤਿ, ਕਦਲਿਯੋ ਚੇવ ਪੁਣ੍ਣਘਟਪਨ੍ਤਿਯੋ ਚ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪੇਨ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਕਾਲੇ ਸੁਮੇਧਤਾਪਸੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਸ੍ਸਮਪਦਾ ਆਕਾਸਂ ਉਗ੍ਗਨ੍ਤ੍વਾ, ਤੇਸਂ ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਉਪਰਿਭਾਗੇਨ ਆਕਾਸੇਨ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਤੇ ਹਟ੍ਠਤੁਟ੍ਠੇ ਮਨੁਸ੍ਸੇ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ ਕਾਰਣ’’ਨ੍ਤਿ
‘‘ਪਚ੍ਚਨ੍ਤਦੇਸવਿਸਯੇ
ਤਸ੍ਸ ਆਗਮਨਂ ਮਗ੍ਗਂ, ਸੋਧੇਨ੍ਤਿ ਤੁਟ੍ਠਮਾਨਸਾ॥
‘‘ਅਹਂ ਤੇਨ ਸਮਯੇਨ, ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਸਕਸ੍ਸਮਾ।
ਧੁਨਨ੍ਤੋ વਾਕਚੀਰਾਨਿ, ਗਚ੍ਛਾਮਿ ਅਮ੍ਬਰੇ ਤਦਾ॥
‘‘વੇਦਜਾਤਂ
ਓਰੋਹਿਤ੍વਾਨ ਗਗਨਾ, ਮਨੁਸ੍ਸੇ ਪੁਚ੍ਛਿ ਤਾવਦੇ॥
‘‘‘ਤੁਟ੍ਠਹਟ੍ਠੋ ਪਮੁਦਿਤੋ, વੇਦਜਾਤੋ ਮਹਾਜਨੋ।
ਕਸ੍ਸ ਸੋਧੀਯਤਿ ਮਗ੍ਗੋ, ਅਞ੍ਜਸਂ વਟੁਮਾਯਨ’’’ਨ੍ਤਿ॥
ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਆਹਂਸੁ – ‘‘ਭਨ੍ਤੇ ਸੁਮੇਧ, ਨ ਤ੍વਂ ਜਾਨਾਸਿ, ਦੀਪਙ੍ਕਰੋ ਦਸਬਲੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਸਮ੍ਬੋਧਿਂ ਪਤ੍વਾ ਪવਤ੍ਤવਰਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕੋ ਚਾਰਿਕਂ ਚਰਮਾਨੋ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਨਗਰਂ ਪਤ੍વਾ ਸੁਦਸ੍ਸਨਮਹਾવਿਹਾਰੇ ਪਟਿવਸਤਿ। ਮਯਂ ਤਂ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਨਿਮਨ੍ਤਯਿਮ੍ਹ, ਤਸ੍ਸੇਤਂ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਆਗਮਨਮਗ੍ਗਂ ਅਲਙ੍ਕਰੋਮਾ’’ਤਿ। ਅਥ ਸੁਮੇਧਤਾਪਸੋ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਬੁਦ੍ਧੋਤਿ ਖੋ ਘੋਸਮਤ੍ਤਕਮ੍ਪਿ ਲੋਕੇ ਦੁਲ੍ਲਭਂ, ਪਗੇવ ਬੁਦ੍ਧੁਪ੍ਪਾਦੋ, ਮਯਾਪਿ ਇਮੇਹਿ ਮਨੁਸ੍ਸੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਦਸਬਲਸ੍ਸ ਮਗ੍ਗਂ ਅਲਙ੍ਕਰਿਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ। ਸੋ ਤੇ ਮਨੁਸ੍ਸੇ ਆਹ – ‘‘ਸਚੇ, ਭੋ, ਤੁਮ੍ਹੇ ਏਤਂ ਮਗ੍ਗਂ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਅਲਙ੍ਕਰੋਥ, ਮਯ੍ਹਮ੍ਪਿ ਏਕਂ ਓਕਾਸਂ ਦੇਥ, ਅਹਮ੍ਪਿ ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਮਗ੍ਗਂ ਅਲਙ੍ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ਤੇ ‘‘ਸਾਧੂ’’ਤਿ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ‘‘ਸੁਮੇਧਤਾਪਸੋ ਇਦ੍ਧਿਮਾ’’ਤਿ ਜਾਨਨ੍ਤਾ ਉਦਕਭਿਨ੍ਨੋਕਾਸਂ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਤ੍વਾ – ‘‘ਤ੍વਂ ਇਮਂ ਠਾਨਂ ਅਲਙ੍ਕਰੋਹੀ’’ਤਿ ਅਦਂਸੁ। ਸੁਮੇਧੋ ਬੁਦ੍ਧਾਰਮ੍ਮਣਂ ਪੀਤਿਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਅਹਂ ਇਮਂ ਓਕਾਸਂ ਇਦ੍ਧਿਯਾ ਅਲਙ੍ਕਰਿਤੁਂ ਪਹੋਮਿ, ਏવਂ ਅਲਙ੍ਕਤੋ ਨ ਮਂ ਪਰਿਤੋਸੇਸ੍ਸਤਿ, ਅਜ੍ਜ ਮਯਾ ਕਾਯવੇਯ੍ਯਾવਚ੍ਚਂ ਕਾਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ ਪਂਸੁਂ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਦੇਸੇ ਪਕ੍ਖਿਪਿ।
ਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਦੇਸੇ ਅਨਿਟ੍ਠਿਤੇਯੇવ ਦੀਪਙ੍ਕਰਦਸਬਲੋ ਮਹਾਨੁਭਾવਾਨਂ ਛਲ਼ਭਿਞ੍ਞਾਨਂ ਖੀਣਾਸવਾਨਂ ਚਤੂਹਿ ਸਤਸਹਸ੍ਸੇਹਿ ਪਰਿવੁਤੋ ਦੇવਤਾਸੁ ਦਿਬ੍ਬਗਨ੍ਧਮਾਲਾਦੀਹਿ ਪੂਜਯਨ੍ਤਾਸੁ ਦਿਬ੍ਬਤੁਰਿਯੇਹਿ વਜ੍ਜਨ੍ਤਾਸੁ ਦਿਬ੍ਬਸਙ੍ਗੀਤੇਸੁ ਪવਤ੍ਤੇਨ੍ਤੇਸੁ ਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ ਮਾਨੁਸਕੇਹਿ ਗਨ੍ਧਮਾਲਾਦੀਹਿ ਚੇવ ਤੁਰਿਯੇਹਿ
‘‘ਤੇ ਮੇ ਪੁਟ੍ਠਾ વਿਯਾਕਂਸੁ, ‘ਬੁਦ੍ਧੋ ਲੋਕੇ ਅਨੁਤ੍ਤਰੋ।
ਦੀਪਙ੍ਕਰੋ ਨਾਮ ਜਿਨੋ, ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿ ਲੋਕਨਾਯਕੋ।
ਤਸ੍ਸ ਸੋਧੀਯਤਿ ਮਗ੍ਗੋ, ਅਞ੍ਜਸਂ વਟੁਮਾਯਨਂ’॥
‘‘ਬੁਦ੍ਧੋਤਿવਚਨਂ ਸੁਤ੍વਾਨ, ਪੀਤਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿ ਤਾવਦੇ।
ਬੁਦ੍ਧੋ ਬੁਦ੍ਧੋਤਿ ਕਥਯਨ੍ਤੋ, ਸੋਮਨਸ੍ਸਂ ਪવੇਦਯਿਂ॥
‘‘ਤਤ੍ਥ ਠਤ੍વਾ વਿਚਿਨ੍ਤੇਸਿਂ, ਤੁਟ੍ਠੋ ਸਂવਿਗ੍ਗਮਾਨਸੋ।
‘ਇਧ ਬੀਜਾਨਿ ਰੋਪਿਸ੍ਸਂ, ਖਣੋ વੇ ਮਾ ਉਪਚ੍ਚਗਾ’॥
‘‘ਯਦਿ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਸੋਧੇਥ, ਏਕੋਕਾਸਂ ਦਦਾਥ ਮੇ।
ਅਹਮ੍ਪਿ ਸੋਧਯਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਅਞ੍ਜਸਂ વਟੁਮਾਯਨਂ॥
‘‘ਅਦਂਸੁ ਤੇ ਮਮੋਕਾਸਂ, ਸੋਧੇਤੁਂ ਅਞ੍ਜਸਂ ਤਦਾ।
ਬੁਦ੍ਧੋ ਬੁਦ੍ਧੋਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਨ੍ਤੋ, ਮਗ੍ਗਂ ਸੋਧੇਮਹਂ ਤਦਾ॥
‘‘ਅਨਿਟ੍ਠਿਤੇ ਮਮੋਕਾਸੇ, ਦੀਪਙ੍ਕਰੋ ਮਹਾਮੁਨਿ।
ਚਤੂਹਿ ਸਤਸਹਸ੍ਸੇਹਿ, ਛਲ਼ਭਿਞ੍ਞੇਹਿ ਤਾਦਿਹਿ।
ਖੀਣਾਸવੇਹਿ વਿਮਲੇਹਿ, ਪਟਿਪਜ੍ਜਿ ਅਞ੍ਜਸਂ ਜਿਨੋ॥
‘‘ਪਚ੍ਚੁਗ੍ਗਮਨਾ
ਆਮੋਦਿਤਾ ਨਰਮਰੂ, ਸਾਧੁਕਾਰਂ ਪવਤ੍ਤਯੁਂ॥
‘‘ਦੇવਾ
ਉਭੋਪਿ ਤੇ ਪਞ੍ਜਲਿਕਾ, ਅਨੁਯਨ੍ਤਿ ਤਥਾਗਤਂ॥
‘‘ਦੇવਾ ਦਿਬ੍ਬੇਹਿ ਤੁਰਿਯੇਹਿ, ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਮਾਨੁਸੇਹਿ ਚ।
ਉਭੋਪਿ ਤੇ વਜ੍ਜਯਨ੍ਤਾ, ਅਨੁਯਨ੍ਤਿ ਤਥਾਗਤਂ॥
‘‘ਦਿਬ੍ਬਂ ਮਨ੍ਦਾਰવਂ ਪੁਪ੍ਫਂ, ਪਦੁਮਂ ਪਾਰਿਛਤ੍ਤਕਂ।
ਦਿਸੋਦਿਸਂ ਓਕਿਰਨ੍ਤਿ, ਆਕਾਸਨਭਗਤਾ ਮਰੂ॥
‘‘ਦਿਬ੍ਬਂ ਚਨ੍ਦਨਚੁਣ੍ਣਞ੍ਚ, વਰਗਨ੍ਧਞ੍ਚ ਕੇવਲਂ।
ਦਿਸੋਦਿਸਂ ਓਕਿਰਨ੍ਤਿ, ਆਕਾਸਨਭਗਤਾ ਮਰੂ॥
‘‘ਚਮ੍ਪਕਂ ਸਲਲਂ ਨੀਪਂ, ਨਾਗਪੁਨ੍ਨਾਗਕੇਤਕਂ।
ਦਿਸੋਦਿਸਂ ਉਕ੍ਖਿਪਨ੍ਤਿ, ਭੂਮਿਤਲਗਤਾ ਨਰਾ॥
‘‘ਕੇਸੇ ਮੁਞ੍ਚਿਤ੍વਾਹਂ ਤਤ੍ਥ, વਾਕਚੀਰਞ੍ਚ ਚਮ੍ਮਕਂ।
ਕਲਲੇ ਪਤ੍ਥਰਿਤ੍વਾਨ, ਅવਕੁਜ੍ਜੋ ਨਿਪਜ੍ਜਹਂ॥
‘‘ਅਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾਨ ਮਂ ਬੁਦ੍ਧੋ, ਸਹ ਸਿਸ੍ਸੇਹਿ ਗਚ੍ਛਤੁ।
ਮਾ ਨਂ ਕਲਲੇ ਅਕ੍ਕਮਿਤ੍ਥ, ਹਿਤਾਯ ਮੇ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ॥
ਸੋ
‘‘ਪਥવਿਯਂ ਨਿਪਨ੍ਨਸ੍ਸ, ਏવਂ ਮੇ ਆਸਿ ਚੇਤਸੋ।
‘ਇਚ੍ਛਮਾਨੋ ਅਹਂ ਅਜ੍ਜ, ਕਿਲੇਸੇ ਝਾਪਯੇ ਮਮ॥
‘‘‘ਕਿਂ
ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਂ ਪਾਪੁਣਿਤ੍વਾ, ਬੁਦ੍ਧੋ ਹੇਸ੍ਸਂ ਸਦੇવਕੇ॥
‘‘‘ਕਿਂ ਮੇ ਏਕੇਨ ਤਿਣ੍ਣੇਨ, ਪੁਰਿਸੇਨ ਥਾਮਦਸ੍ਸਿਨਾ।
ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਂ ਪਾਪੁਣਿਤ੍વਾ, ਸਨ੍ਤਾਰੇਸ੍ਸਂ ਸਦੇવਕਂ॥
‘‘‘ਇਮਿਨਾ ਮੇ ਅਧਿਕਾਰੇਨ, ਕਤੇਨ ਪੁਰਿਸੁਤ੍ਤਮੇ।
ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਂ ਪਾਪੁਣਿਤ੍વਾ, ਤਾਰੇਮਿ ਜਨਤਂ ਬਹੁਂ॥
‘‘‘ਸਂਸਾਰਸੋਤਂ ਛਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ, વਿਦ੍ਧਂਸੇਤ੍વਾ ਤਯੋ ਭવੇ।
ਧਮ੍ਮਨਾવਂ ਸਮਾਰੁਯ੍ਹ, ਸਨ੍ਤਾਰੇਸ੍ਸਂ ਸਦੇવਕ’’’ਨ੍ਤਿ॥
ਯਸ੍ਮਾ ਪਨ ਬੁਦ੍ਧਤ੍ਤਂ ਪਤ੍ਥੇਨ੍ਤਸ੍ਸ –
‘‘ਮਨੁਸ੍ਸਤ੍ਤਂ ਲਿਙ੍ਗਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿ, ਹੇਤੁ ਸਤ੍ਥਾਰਦਸ੍ਸਨਂ।
ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾ ਗੁਣਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿ, ਅਧਿਕਾਰੋ ਚ ਛਨ੍ਦਤਾ।
ਅਟ੍ਠਧਮ੍ਮਸਮੋਧਾਨਾ, ਅਭਿਨੀਹਾਰੋ ਸਮਿਜ੍ਝਤੀ’’ਤਿ॥
ਮਨੁਸ੍ਸਤ੍ਤਭਾવਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਹਿ ਠਤ੍વਾ ਬੁਦ੍ਧਤ੍ਤਂ ਪਤ੍ਥੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪਤ੍ਥਨਾ ਸਮਿਜ੍ਝਤਿ, ਨਾਗਸ੍ਸ વਾ ਸੁਪਣ੍ਣਸ੍ਸ વਾ ਦੇવਤਾਯ વਾ ਸਕ੍ਕਸ੍ਸ વਾ ਪਤ੍ਥਨਾ ਨੋ ਸਮਿਜ੍ਝਤਿ। ਮਨੁਸ੍ਸਤ੍ਤਭਾવੇਪਿ ਪੁਰਿਸਲਿਙ੍ਗੇ ਠਿਤਸ੍ਸੇવ ਪਤ੍ਥਨਾ ਸਮਿਜ੍ਝਤਿ, ਇਤ੍ਥਿਯਾ વਾ ਪਣ੍ਡਕਨਪੁਂਸਕਉਭਤੋਬ੍ਯਞ੍ਜਨਕਾਨਂ વਾ ਨੋ ਸਮਿਜ੍ਝਤਿ। ਪੁਰਿਸਸ੍ਸਪਿ ਤਸ੍ਮਿਂ ਅਤ੍ਤਭਾવੇ ਅਰਹਤ੍ਤਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਹੇਤੁਸਮ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸੇવ ਪਤ੍ਥਨਾ ਸਮਿਜ੍ਝਤਿ, ਨੋ ਇਤਰਸ੍ਸ। ਹੇਤੁਸਮ੍ਪਨ੍ਨਸ੍ਸਾਪਿ ਜੀવਮਾਨਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸੇવ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਪਤ੍ਥੇਨ੍ਤਸ੍ਸੇવ ਪਤ੍ਥਨਾ ਸਮਿਜ੍ਝਤਿ, ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੇ ਬੁਦ੍ਧੇ ਚੇਤਿਯਸਨ੍ਤਿਕੇ વਾ ਬੋਧਿਮੂਲੇ વਾ ਪਤ੍ਥੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਨ ਸਮਿਜ੍ਝਤਿ। ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਪਤ੍ਥੇਨ੍ਤਸ੍ਸਪਿ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਲਿਙ੍ਗੇ ਠਿਤਸ੍ਸੇવ ਸਮਿਜ੍ਝਤਿ, ਨੋ ਗਿਹਿਲਿਙ੍ਗੇ ਠਿਤਸ੍ਸ। ਪਬ੍ਬਜਿਤਸ੍ਸਪਿ
ਤਤ੍ਰਿਦਂ
ਦੀਪਙ੍ਕਰੋਪਿ ਭਗવਾ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਸੁਮੇਧਤਾਪਸਸ੍ਸ ਸੀਸਭਾਗੇ ਠਤ੍વਾ ਮਣਿਸੀਹਪਞ੍ਜਰਂ ਉਗ੍ਘਾਟੇਨ੍ਤੋ વਿਯ ਪਞ੍ਚવਣ੍ਣਪਸਾਦਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾਨਿ ਅਕ੍ਖੀਨਿ ਉਮ੍ਮੀਲੇਤ੍વਾ ਕਲਲਪਿਟ੍ਠੇ ਨਿਪਨ੍ਨਂ ਸੁਮੇਧਤਾਪਸਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਅਯਂ ਤਾਪਸੋ ਬੁਦ੍ਧਤ੍ਤਾਯ ਅਭਿਨੀਹਾਰਂ ਕਤ੍વਾ ਨਿਪਨ੍ਨੋ, ਸਮਿਜ੍ਝਿਸ੍ਸਤਿ ਨੁ ਖੋ ਏਤਸ੍ਸ ਪਤ੍ਥਨਾ, ਉਦਾਹੁ ਨੋ’’ਤਿ ਅਨਾਗਤਂਸਞਾਣਂ ਪੇਸੇਤ੍વਾ ਉਪਧਾਰੇਨ੍ਤੋ – ‘‘ਇਤੋ ਕਪ੍ਪਸਤਸਹਸ੍ਸਾਧਿਕਾਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਅਸਙ੍ਖ੍ਯੇਯ੍ਯਾਨਿ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਅਯਂ ਗੋਤਮੋ ਨਾਮ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਞਤ੍વਾ ਠਿਤਕੋવ ਪਰਿਸਮਜ੍ਝੇ ਬ੍ਯਾਕਾਸਿ – ‘‘ਪਸ੍ਸਥ ਨੋ ਤੁਮ੍ਹੇ ਇਮਂ ਉਗ੍ਗਤਪਂ ਤਾਪਸਂ ਕਲਲਪਿਟ੍ਠੇ ਨਿਪਨ੍ਨ’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘ਏવਂ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ। ਅਯਂ ਬੁਦ੍ਧਤ੍ਤਾਯ ਅਭਿਨੀਹਾਰਂ ਕਤ੍વਾ ਨਿਪਨ੍ਨੋ, ਸਮਿਜ੍ਝਿਸ੍ਸਤਿ ਇਮਸ੍ਸ ਪਤ੍ਥਨਾ। ਅਯਞ੍ਹਿ ਇਤੋ ਕਪ੍ਪਸਤਸਹਸ੍ਸਾਧਿਕਾਨਂ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਅਸਙ੍ਖਯੇਯ੍ਯਾਨਂ ਮਤ੍ਥਕੇ ਗੋਤਮੋ ਨਾਮ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਨਸ੍ਸ ਅਤ੍ਤਭਾવੇ ਕਪਿਲવਤ੍ਥੁ ਨਾਮ ਨਗਰਂ ਨਿવਾਸੋ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਮਾਯਾ
‘‘ਦੀਪਙ੍ਕਰੋ ਲੋਕવਿਦੂ, ਆਹੁਤੀਨਂ ਪਟਿਗ੍ਗਹੋ।
ਉਸ੍ਸੀਸਕੇ ਮਂ ਠਤ੍વਾਨ, ਇਦਂ વਚਨਮਬ੍ਰવਿ॥
‘‘‘ਪਸ੍ਸਥ
ਅਪਰਿਮੇਯ੍ਯੇ ਇਤੋ ਕਪ੍ਪੇ, ਬੁਦ੍ਧੋ ਲੋਕੇ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ॥
‘‘‘ਅਹੁ ਕਪਿਲવ੍ਹਯਾ ਰਮ੍ਮਾ, ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਤਥਾਗਤੋ।
ਪਧਾਨਂ ਪਦਹਿਤ੍વਾਨ, ਕਤ੍વਾ ਦੁਕ੍ਕਰਕਾਰਿਕਂ॥
‘‘‘ਅਜਪਾਲਰੁਕ੍ਖਮੂਲੇ, ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਤਥਾਗਤੋ।
ਤਤ੍ਥ ਪਾਯਾਸਂ ਪਗ੍ਗਯ੍ਹ, ਨੇਰਞ੍ਜਰਮੁਪੇਹਿਤਿ॥
‘‘‘ਨੇਰਞ੍ਜਰਾਯ ਤੀਰਮ੍ਹਿ, ਪਾਯਾਸਂ ਅਦ ਸੋ ਜਿਨੋ।
ਪਟਿਯਤ੍ਤવਰਮਗ੍ਗੇਨ, ਬੋਧਿਮੂਲਮੁਪੇਹਿਤਿ॥
‘‘‘ਤਤੋ ਪਦਕ੍ਖਿਣਂ ਕਤ੍વਾ, ਬੋਧਿਮਣ੍ਡਂ ਅਨੁਤ੍ਤਰੋ।
ਅਸ੍ਸਤ੍ਥਰੁਕ੍ਖਮੂਲਮ੍ਹਿ, ਬੁਜ੍ਝਿਸ੍ਸਤਿ ਮਹਾਯਸੋ॥
‘‘‘ਇਮਸ੍ਸ ਜਨਿਕਾ ਮਾਤਾ, ਮਾਯਾ ਨਾਮ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ।
ਪਿਤਾ ਸੁਦ੍ਧੋਦਨੋ ਨਾਮ, ਅਯਂ ਹੇਸ੍ਸਤਿ ਗੋਤਮੋ॥
‘‘‘ਅਨਾਸવਾ વੀਤਰਾਗਾ, ਸਨ੍ਤਚਿਤ੍ਤਾ ਸਮਾਹਿਤਾ।
ਕੋਲਿਤੋ ਉਪਤਿਸ੍ਸੋ ਚ, ਅਗ੍ਗਾ ਹੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਸਾવਕਾ।
ਆਨਨ੍ਦੋ ਨਾਮੁਪਟ੍ਠਾਕੋ, ਉਪਟ੍ਠਿਸ੍ਸਤਿ ਤਂ ਜਿਨਂ॥
‘‘‘ਖੇਮਾ ਉਪ੍ਪਲવਣ੍ਣਾ ਚ, ਅਗ੍ਗਾ ਹੇਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਸਾવਿਕਾ।
ਅਨਾਸવਾ વੀਤਰਾਗਾ, ਸਨ੍ਤਚਿਤ੍ਤਾ ਸਮਾਹਿਤਾ।
ਬੋਧਿ ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ, ਅਸ੍ਸਤ੍ਥੋਤਿ ਪવੁਚ੍ਚਤੀ’’’ਤਿ॥ (ਬੁ॰ વਂ॰ ੨.੬੦-੬੮)।
ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਸੁਮੇਧਤਾਪਸੋ – ‘‘ਮਯ੍ਹਂ ਕਿਰ ਪਤ੍ਥਨਾ ਸਮਿਜ੍ਝਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਸੋਮਨਸ੍ਸਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਅਹੋਸਿ। ਮਹਾਜਨੋ ਦੀਪਙ੍ਕਰਦਸਬਲਸ੍ਸ વਚਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ‘‘ਸੁਮੇਧਤਾਪਸੋ ਕਿਰ ਬੁਦ੍ਧਬੀਜਂ ਬੁਦ੍ਧਙ੍ਕੁਰੋ’’ਤਿ ਹਟ੍ਠਤੁਟ੍ਠੋ
ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਪਟਿਕ੍ਕਨ੍ਤਕਾਲੇ ਸਯਨਾ વੁਟ੍ਠਾਯ ‘‘ਪਾਰਮਿਯੋ વਿਚਿਨਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਪੁਪ੍ਫਰਾਸਿਮਤ੍ਥਕੇ ਪਲ੍ਲਙ੍ਕਂ ਆਭੁਜਿਤ੍વਾ ਨਿਸੀਦਿ। ਏવਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੇ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੇ ਸਕਲਦਸਸਹਸ੍ਸਚਕ੍ਕવਾਲ਼ੇ ਦੇવਤਾ ਸਾਧੁਕਾਰਂ ਦਤ੍વਾ ‘‘ਅਯ੍ਯ ਸੁਮੇਧਤਾਪਸ, ਪੋਰਾਣਕਬੋਧਿਸਤ੍ਤਾਨਂ ਪਲ੍ਲਙ੍ਕਂ ਆਭੁਜਿਤ੍વਾ ‘ਪਾਰਮਿਯੋ વਿਚਿਨਿਸ੍ਸਾਮਾ’ਤਿ ਨਿਸਿਨ੍ਨਕਾਲੇ ਯਾਨਿ ਪੁਬ੍ਬਨਿਮਿਤ੍ਤਾਨਿ ਨਾਮ ਪਞ੍ਞਾਯਨ੍ਤਿ, ਤਾਨਿ ਸਬ੍ਬਾਨਿਪਿ ਅਜ੍ਜ ਪਾਤੁਭੂਤਾਨਿ, ਨਿਸ੍ਸਂਸਯੇਨ ਤ੍વਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ। ਮਯਮੇਤਂ ਜਾਨਾਮ ‘ਯਸ੍ਸੇਤਾਨਿ ਨਿਮਿਤ੍ਤਾਨਿ ਪਞ੍ਞਾਯਨ੍ਤਿ, ਏਕਨ੍ਤੇਨ ਸੋ ਬੁਦ੍ਧੋ ਹੋਤਿ’, ਤ੍વਂ ਅਤ੍ਤਨੋ વੀਰਿਯਂ ਦਲ਼੍ਹਂ ਕਤ੍વਾ ਪਗ੍ਗਣ੍ਹਾ’’ਤਿ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਂ ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰਾਹਿ ਥੁਤੀਹਿ ਅਭਿਤ੍ਥવਿਂਸੁ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ –
‘‘ਇਦਂ ਸੁਤ੍વਾਨ વਚਨਂ, ਅਸਮਸ੍ਸ ਮਹੇਸਿਨੋ।
ਆਮੋਦਿਤਾ ਨਰਮਰੂ, ਬੁਦ੍ਧਬੀਜਂ ਕਿਰ ਅਯਂ॥
‘‘ਉਕ੍ਕੁਟ੍ਠਿਸਦ੍ਦਾ વਤ੍ਤਨ੍ਤਿ, ਅਪ੍ਫੋਟੇਨ੍ਤਿ ਹਸਨ੍ਤਿ ਚ।
ਕਤਞ੍ਜਲੀ ਨਮਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਦਸਸਹਸ੍ਸੀ ਸਦੇવਕਾ॥
‘‘ਯਦਿਮਸ੍ਸ ਲੋਕਨਾਥਸ੍ਸ, વਿਰਜ੍ਝਿਸ੍ਸਾਮ ਸਾਸਨਂ।
ਅਨਾਗਤਮ੍ਹਿ ਅਦ੍ਧਾਨੇ, ਹੇਸ੍ਸਾਮ ਸਮ੍ਮੁਖਾ ਇਮਂ॥
‘‘ਯਥਾ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਨਦਿਂ ਤਰਨ੍ਤਾ, ਪਟਿਤਿਤ੍ਥਂ વਿਰਜ੍ਝਿਯ।
ਹੇਟ੍ਠਾ ਤਿਤ੍ਥੇ ਗਹੇਤ੍વਾਨ, ਉਤ੍ਤਰਨ੍ਤਿ ਮਹਾਨਦਿਂ॥
‘‘ਏવਮੇવ ਮਯਂ ਸਬ੍ਬੇ, ਯਦਿ ਮੁਞ੍ਚਾਮਿਮਂ ਜਿਨਂ।
ਅਨਾਗਤਮ੍ਹਿ ਅਦ੍ਧਾਨੇ, ਹੇਸ੍ਸਾਮ ਸਮ੍ਮੁਖਾ ਇਮਂ॥
‘‘ਦੀਪਙ੍ਕਰੋ
ਮਮ ਕਮ੍ਮਂ ਪਕਿਤ੍ਤੇਤ੍વਾ, ਦਕ੍ਖਿਣਂ ਪਾਦਮੁਦ੍ਧਰਿ॥
‘‘ਯੇ ਤਤ੍ਥਾਸੁਂ ਜਿਨਪੁਤ੍ਤਾ, ਸਬ੍ਬੇ ਪਦਕ੍ਖਿਣਮਕਂਸੁ ਮਂ।
ਨਰਾ ਨਾਗਾ ਚ ਗਨ੍ਧਬ੍ਬਾ, ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾਨ ਪਕ੍ਕਮੁਂ॥
‘‘ਦਸ੍ਸਨਂ
ਹਟ੍ਠਤੁਟ੍ਠੇਨ ਚਿਤ੍ਤੇਨ, ਆਸਨਾ વੁਟ੍ਠਹਿਂ ਤਦਾ॥
‘‘ਸੁਖੇਨ ਸੁਖਿਤੋ ਹੋਮਿ, ਪਾਮੋਜ੍ਜੇਨ ਪਮੋਦਿਤੋ।
ਪੀਤਿਯਾ ਚ ਅਭਿਸ੍ਸਨ੍ਨੋ, ਪਲ੍ਲਙ੍ਕਂ ਆਭੁਜਿਂ ਤਦਾ॥
‘‘ਪਲ੍ਲਙ੍ਕੇਨ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ, ਏવਂ ਚਿਨ੍ਤੇਸਹਂ ਤਦਾ।
‘વਸੀਭੂਤੋ ਅਹਂ ਝਾਨੇ, ਅਭਿਞ੍ਞਾਪਾਰਮਿਂ ਗਤੋ॥
‘‘‘ਦਸਸਹਸ੍ਸਿਲੋਕਮ੍ਹਿ, ਇਸਯੋ ਨਤ੍ਥਿ ਮੇ ਸਮਾ।
ਅਸਮੋ ਇਦ੍ਧਿਧਮ੍ਮੇਸੁ, ਅਲਭਿਂ ਈਦਿਸਂ ਸੁਖਂ’॥
‘‘ਪਲ੍ਲਙ੍ਕਾਭੁਜਨੇ ਮਯ੍ਹਂ, ਦਸਸਹਸ੍ਸਾਧਿવਾਸਿਨੋ।
ਮਹਾਨਾਦਂ ਪવਤ੍ਤੇਸੁਂ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ॥
‘‘ਯਾ ਪੁਬ੍ਬੇ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਾਨਂ, ਪਲ੍ਲਙ੍ਕવਰਮਾਭੁਜੇ।
ਨਿਮਿਤ੍ਤਾਨਿ ਪਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਤਾਨਿ ਅਜ੍ਜ ਪਦਿਸ੍ਸਰੇ॥
‘‘ਸੀਤਂ ਬ੍ਯਾਪਗਤਂ ਹੋਤਿ, ਉਣ੍ਹਞ੍ਚ ਉਪਸਮ੍ਮਤਿ।
ਤਾਨਿ ਅਜ੍ਜ ਪਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ॥
‘‘ਦਸਸਹਸ੍ਸੀ ਲੋਕਧਾਤੂ, ਨਿਸ੍ਸਦ੍ਦਾ ਹੋਨ੍ਤਿ ਨਿਰਾਕੁਲਾ।
ਤਾਨਿ ਅਜ੍ਜ ਪਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ॥
‘‘ਮਹਾવਾਤਾ
ਤਾਨਿ ਅਜ੍ਜ ਪਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ॥
‘‘ਥਲਜਾ ਦਕਜਾ ਪੁਪ੍ਫਾ, ਸਬ੍ਬੇ ਪੁਪ੍ਫਨ੍ਤਿ ਤਾવਦੇ।
ਤੇਪਜ੍ਜ ਪੁਪ੍ਫਿਤਾ ਸਬ੍ਬੇ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ॥
‘‘ਲਤਾ વਾ ਯਦਿ વਾ ਰੁਕ੍ਖਾ, ਫਲਭਾਰਾ ਹੋਨ੍ਤਿ ਤਾવਦੇ।
ਤੇਪਜ੍ਜ ਫਲਿਤਾ ਸਬ੍ਬੇ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ॥
‘‘ਆਕਾਸਟ੍ਠਾ
ਤੇਪਜ੍ਜ ਰਤਨਾ ਜੋਤਨ੍ਤਿ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ॥
‘‘ਮਾਨੁਸਕਾ ਚ ਦਿਬ੍ਬਾ ਚ, ਤੁਰਿਯਾ વਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਤਾવਦੇ।
ਤੇਪਜ੍ਜੁਭੋ ਅਭਿਰવਨ੍ਤਿ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ॥
‘‘વਿਚਿਤ੍ਤਪੁਪ੍ਫਾ ਗਗਨਾ, ਅਭਿવਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਤਾવਦੇ।
ਤੇਪਿ ਅਜ੍ਜ ਪવਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ॥
‘‘ਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦੋ ਆਭੁਜਤਿ, ਦਸਸਹਸ੍ਸੀ ਪਕਮ੍ਪਤਿ।
ਤੇਪਜ੍ਜੁਭੋ ਅਭਿਰવਨ੍ਤਿ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ॥
‘‘ਨਿਰਯੇਪਿ ਦਸਸਹਸ੍ਸੇ, ਅਗ੍ਗੀ ਨਿਬ੍ਬਨ੍ਤਿ ਤਾવਦੇ।
ਤੇਪਜ੍ਜ ਨਿਬ੍ਬੁਤਾ ਅਗ੍ਗੀ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ॥
‘‘વਿਮਲੋ ਹੋਤਿ ਸੂਰਿਯੋ, ਸਬ੍ਬਾ ਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਤਾਰਕਾ।
ਤੇਪਿ ਅਜ੍ਜ ਪਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ॥
‘‘ਅਨੋવਟ੍ਠੇਨ ਉਦਕਂ, ਮਹਿਯਾ ਉਬ੍ਭਿਜ੍ਜਿ ਤਾવਦੇ।
ਤਮ੍ਪਜ੍ਜੁਬ੍ਭਿਜ੍ਜਤੇ ਮਹਿਯਾ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ॥
‘‘ਤਾਰਾਗਣਾ
વਿਸਾਖਾ
‘‘ਬਿਲਾਸਯਾ ਦਰੀਸਯਾ, ਨਿਕ੍ਖਮਨ੍ਤਿ ਸਕਾਸਯਾ।
ਤੇਪਜ੍ਜ ਆਸਯਾ ਛੁਦ੍ਧਾ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ॥
‘‘ਨ ਹੋਤਿ ਅਰਤਿ ਸਤ੍ਤਾਨਂ, ਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠਾ ਹੋਨ੍ਤਿ ਤਾવਦੇ।
ਤੇਪਜ੍ਜ ਸਬ੍ਬੇ ਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠਾ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ॥
‘‘ਰੋਗਾ ਤਦੁਪਸਮ੍ਮਨ੍ਤਿ, ਜਿਘਚ੍ਛਾ ਚ વਿਨਸ੍ਸਤਿ।
ਤਾਨਿਪਜ੍ਜ ਪਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ॥
‘‘ਰਾਗੋ ਤਦਾ ਤਨੁ ਹੋਤਿ, ਦੋਸੋ ਮੋਹੋ વਿਨਸ੍ਸਤਿ।
ਤੇਪਜ੍ਜ વਿਗਤਾ ਸਬ੍ਬੇ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ॥
‘‘ਭਯਂ ਤਦਾ ਨ ਭવਤਿ, ਅਜ੍ਜਪੇਤਂ ਪਦਿਸ੍ਸਤਿ।
ਤੇਨ ਲਿਙ੍ਗੇਨ ਜਾਨਾਮ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ॥
‘‘ਰਜੋ
ਤੇਨ ਲਿਙ੍ਗੇਨ ਜਾਨਾਮ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ॥
‘‘ਅਨਿਟ੍ਠਗਨ੍ਧੋ ਪਕ੍ਕਮਤਿ, ਦਿਬ੍ਬਗਨ੍ਧੋ ਪવਾਯਤਿ।
ਸੋਪਜ੍ਜ વਾਯਤਿ ਗਨ੍ਧੋ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ॥
‘‘ਸਬ੍ਬੇ ਦੇવਾ ਪਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਠਪਯਿਤ੍વਾ ਅਰੂਪਿਨੋ।
ਤੇਪਜ੍ਜ ਸਬ੍ਬੇ ਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ॥
‘‘ਯਾવਤਾ ਨਿਰਯਾ ਨਾਮ, ਸਬ੍ਬੇ ਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਤਾવਦੇ।
ਤੇਪਜ੍ਜ ਸਬ੍ਬੇ ਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ॥
‘‘ਕੁਟ੍ਟਾ
ਆਕਾਸਭੂਤਾ ਤੇਪਜ੍ਜ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ॥
‘‘ਚੁਤੀ ਚ ਉਪਪਤ੍ਤਿ ਚ, ਖਣੇ ਤਸ੍ਮਿਂ ਨ વਿਜ੍ਜਤਿ।
ਤਾਨਿਪਜ੍ਜ ਪਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸਿ॥
‘‘ਦਲ਼੍ਹਂ ਪਗ੍ਗਣ੍ਹ વੀਰਿਯਂ, ਮਾ ਨਿવਤ੍ਤ ਅਭਿਕ੍ਕਮ।
ਮਯਮ੍ਪੇਤਂ વਿਜਾਨਾਮ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ॥ (ਬੁ॰ વਂ॰ ੨.੭੦-੧੦੭)।
ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਦੀਪਙ੍ਕਰਦਸਬਲਸ੍ਸ ਚ ਦਸਸਹਸ੍ਸਚਕ੍ਕવਾਲ਼ਦੇવਤਾਨਞ੍ਚ વਚਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਭਿਯ੍ਯੋਸੋਮਤ੍ਤਾਯ ਸਞ੍ਜਾਤੁਸ੍ਸਾਹੋ ਹੁਤ੍વਾ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਬੁਦ੍ਧਾ ਨਾਮ ਅਮੋਘવਚਨਾ, ਨਤ੍ਥਿ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਕਥਾਯ ਅਞ੍ਞਥਤ੍ਤਂ। ਯਥਾ ਹਿ ਆਕਾਸੇ ਖਿਤ੍ਤਲੇਡ੍ਡੁਸ੍ਸ ਪਤਨਂ ਧੁવਂ, ਜਾਤਸ੍ਸ ਮਰਣਂ, ਰਤ੍ਤਿਕ੍ਖਯੇ ਸੂਰਿਯੁਗ੍ਗਮਨਂ, ਆਸਯਾ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤਸੀਹਸ੍ਸ ਸੀਹਨਾਦਨਦਨਂ, ਗਰੁਗਬ੍ਭਾਯ ਇਤ੍ਥਿਯਾ ਭਾਰਮੋਰੋਪਨਂ ਧੁવਂ ਅવਸ੍ਸਮ੍ਭਾવੀ, ਏવਮੇવ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ વਚਨਂ ਨਾਮ ਧੁવਂ ਅਮੋਘਂ, ਅਦ੍ਧਾ ਅਹਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ –
‘‘ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ
ਤੁਟ੍ਠਹਟ੍ਠੋ ਪਮੋਦਿਤੋ, ਏવਂ ਚਿਨ੍ਤੇਸਹਂ ਤਦਾ॥
‘‘ਅਦ੍વੇਜ੍ਝવਚਨਾ ਬੁਦ੍ਧਾ, ਅਮੋਘવਚਨਾ ਜਿਨਾ।
વਿਤਥਂ ਨਤ੍ਥਿ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਾਮਹਂ॥
‘‘ਯਥਾ ਖਿਤ੍ਤਂ ਨਭੇ ਲੇਡ੍ਡੁ, ਧੁવਂ ਪਤਤਿ ਭੂਮਿਯਂ।
ਤਥੇવ ਬੁਦ੍ਧਸੇਟ੍ਠਾਨਂ, વਚਨਂ ਧੁવਸਸ੍ਸਤਂ।
વਿਤਥਂ ਨਤ੍ਥਿ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ, ਧੁવਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਾਮਹਂ॥
‘‘ਯਥਾਪਿ
ਤਥੇવ ਬੁਦ੍ਧਸੇਟ੍ਠਾਨਂ, વਚਨਂ ਧੁવਸਸ੍ਸਤਂ॥
‘‘ਯਥਾ
ਤਥੇવ ਬੁਦ੍ਧਸੇਟ੍ਠਾਨਂ, વਚਨਂ ਧੁવਸਸ੍ਸਤਂ॥
‘‘ਯਥਾ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤਸਯਨਸ੍ਸ, ਸੀਹਸ੍ਸ ਨਦਨਂ ਧੁવਂ।
ਤਥੇવ ਬੁਦ੍ਧਸੇਟ੍ਠਾਨਂ, વਚਨਂ ਧੁવਸਸ੍ਸਤਂ॥
‘‘ਯਥਾ ਆਪਨ੍ਨਸਤ੍ਤਾਨਂ, ਭਾਰਮੋਰੋਪਨਂ ਧੁવਂ।
ਤਥੇવ ਬੁਦ੍ਧਸੇਟ੍ਠਾਨਂ, વਚਨਂ ਧੁવਸਸ੍ਸਤ’’ਨ੍ਤਿ॥ (ਬੁ॰ વਂ॰ ੨.੧੦੮-੧੧੪)।
ਸੋ ‘‘ਧੁવਾਹਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਏવਂ ਕਤਸਨ੍ਨਿਟ੍ਠਾਨੋ ਬੁਦ੍ਧਕਾਰਕੇ ਧਮ੍ਮੇ ਉਪਧਾਰੇਤੁਂ – ‘‘ਕਹਂ ਨੁ ਖੋ ਬੁਦ੍ਧਕਾਰਕਾ ਧਮ੍ਮਾ, ਕਿਂ ਉਦ੍ਧਂ, ਉਦਾਹੁ ਅਧੋ, ਦਿਸਾવਿਦਿਸਾਸੂ’’ਤਿ ਅਨੁਕ੍ਕਮੇਨ ਸਕਲਂ ਧਮ੍ਮਧਾਤੁਂ વਿਚਿਨਨ੍ਤੋ ਪੋਰਾਣਕਬੋਧਿਸਤ੍ਤੇਹਿ ਆਸੇવਿਤਨਿਸੇવਿਤਂ ਪਠਮਂ ਦਾਨਪਾਰਮਿਂ ਦਿਸ੍વਾ ਏવਂ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਓવਦਿ – ‘‘ਸੁਮੇਧਪਣ੍ਡਿਤ, ਤ੍વਂ ਇਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਪਠਮਂ ਦਾਨਪਾਰਮਿਂ ਪੂਰੇਯ੍ਯਾਸਿ। ਯਥਾ ਹਿ ਨਿਕ੍ਕੁਜ੍ਜਿਤੋ ਉਦਕਕੁਮ੍ਭੋ ਨਿਸ੍ਸੇਸਂ ਕਤ੍વਾ ਉਦਕਂ વਮਤਿਯੇવ, ਨ ਪਚ੍ਚਾਹਰਤਿ, ਏવਮੇવ ਧਨਂ વਾ ਯਸਂ વਾ ਪੁਤ੍ਤਦਾਰਂ વਾ ਅਙ੍ਗਪਚ੍ਚਙ੍ਗਂ વਾ ਅਨੋਲੋਕੇਤ੍વਾ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਯਾਚਕਾਨਂ ਸਬ੍ਬਂ ਇਚ੍ਛਿਤਿਚ੍ਛਿਤਂ ਨਿਸ੍ਸੇਸਂ ਕਤ੍વਾ ਦਦਮਾਨੋ ਬੋਧਿਮੂਲੇ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ ਪਠਮਂ ਦਾਨਪਾਰਮਿਂ ਦਲ਼੍ਹਂ ਕਤ੍વਾ ਅਧਿਟ੍ਠਾਸਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ –
‘‘ਹਨ੍ਦ ਬੁਦ੍ਧਕਰੇ ਧਮ੍ਮੇ, વਿਚਿਨਾਮਿ ਇਤੋ ਚਿਤੋ।
ਉਦ੍ਧਂ ਅਧੋ ਦਸ ਦਿਸਾ, ਯਾવਤਾ ਧਮ੍ਮਧਾਤੁਯਾ॥
‘‘વਿਚਿਨਨ੍ਤੋ ਤਦਾ ਦਕ੍ਖਿਂ, ਪਠਮਂ ਦਾਨਪਾਰਮਿਂ।
ਪੁਬ੍ਬਕੇਹਿ ਮਹੇਸੀਹਿ, ਅਨੁਚਿਣ੍ਣਂ ਮਹਾਪਥਂ॥
‘‘ਇਮਂ ਤ੍વਂ ਪਠਮਂ ਤਾવ, ਦਲ਼੍ਹਂ ਕਤ੍વਾ ਸਮਾਦਿਯ।
ਦਾਨਪਾਰਮਿਤਂ ਗਚ੍ਛ, ਯਦਿ ਬੋਧਿਂ ਪਤ੍ਤੁਮਿਚ੍ਛਸਿ॥
‘‘ਯਥਾਪਿ ਕੁਮ੍ਭੋ ਸਮ੍ਪੁਣ੍ਣੋ, ਯਸ੍ਸ ਕਸ੍ਸਚਿ ਅਧੋਕਤੋ।
વਮਤੇવੁਦਕਂ ਨਿਸ੍ਸੇਸਂ, ਨ ਤਤ੍ਥ ਪਰਿਰਕ੍ਖਤਿ॥
‘‘ਤਥੇવ
ਦਦਾਹਿ ਦਾਨਂ ਨਿਸ੍ਸੇਸਂ, ਕੁਮ੍ਭੋ વਿਯ ਅਧੋਕਤੋ’’ਤਿ॥ (ਬੁ॰ વਂ॰ ੨.੧੧੫-੧੧੯)।
ਅਥਸ੍ਸ
‘‘ਨ ਹੇਤੇ ਏਤ੍ਤਕਾਯੇવ, ਬੁਦ੍ਧਧਮ੍ਮਾ ਭવਿਸ੍ਸਰੇ।
ਅਞ੍ਞੇਪਿ વਿਚਿਨਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਯੇ ਧਮ੍ਮਾ ਬੋਧਿਪਾਚਨਾ॥
‘‘વਿਚਿਨਨ੍ਤੋ ਤਦਾ ਦਕ੍ਖਿਂ, ਦੁਤਿਯਂ ਸੀਲਪਾਰਮਿਂ।
ਪੁਬ੍ਬਕੇਹਿ ਮਹੇਸੀਹਿ, ਆਸੇવਿਤਨਿਸੇવਿਤਂ॥
‘‘ਇਮਂ ਤ੍વਂ ਦੁਤਿਯਂ ਤਾવ, ਦਲ਼੍ਹਂ ਕਤ੍વਾ ਸਮਾਦਿਯ।
ਸੀਲਪਾਰਮਿਤਂ ਗਚ੍ਛ, ਯਦਿ ਬੋਧਿਂ ਪਤ੍ਤੁਮਿਚ੍ਛਸਿ॥
‘‘ਯਥਾਪਿ ਚਮਰੀ વਾਲਂ, ਕਿਸ੍ਮਿਞ੍ਚਿ ਪਟਿਲਗ੍ਗਿਤਂ।
ਉਪੇਤਿ ਮਰਣਂ ਤਤ੍ਥ, ਨ વਿਕੋਪੇਤਿ વਾਲਧਿਂ॥
‘‘ਤਥੇવ ਚਤੂਸੁ ਭੂਮੀਸੁ, ਸੀਲਾਨਿ ਪਰਿਪੂਰਯ।
ਪਰਿਰਕ੍ਖ ਸਦਾ ਸੀਲਂ, ਚਮਰੀ વਿਯ વਾਲਧਿ’’ਨ੍ਤਿ॥ (ਬੁ॰ વਂ॰ ੨.੧੨੦-੧੨੪)।
ਅਥਸ੍ਸ ‘‘ਨ ਏਤ੍ਤਕੇਹੇવ ਬੁਦ੍ਧਕਾਰਕਧਮ੍ਮੇਹਿ ਭવਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਉਤ੍ਤਰਿਮ੍ਪਿ ਉਪਧਾਰਯਤੋ ਤਤਿਯਂ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਪਾਰਮਿਂ ਦਿਸ੍વਾ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘‘ਸੁਮੇਧਪਣ੍ਡਿਤ, ਤ੍વਂ ਇਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਪਾਰਮਿਮ੍ਪਿ ਪੂਰੇਯ੍ਯਾਸਿ। ਯਥਾ ਹਿ ਚਿਰਂ ਬਨ੍ਧਨਾਗਾਰੇ વਸਮਾਨੋ ਪੁਰਿਸੋ ਨ ਤਤ੍ਥ ਸਿਨੇਹਂ ਕਰੋਤਿ, ਅਥ ਖੋ ਉਕ੍ਕਣ੍ਠਤਿਯੇવ, ਅવਸਿਤੁਕਾਮੋ ਹੋਤਿ, ਏવਮੇવ ਤ੍વਮ੍ਪਿ ਸਬ੍ਬਭવੇ ਬਨ੍ਧਨਾਗਾਰਸਦਿਸੇ ਕਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਭવੇਹਿ
‘‘ਨ
ਅਞ੍ਞੇਪਿ વਿਚਿਨਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਯੇ ਧਮ੍ਮਾ ਬੋਧਿਪਾਚਨਾ॥
‘‘વਿਚਿਨਨ੍ਤੋ ਤਦਾ ਦਕ੍ਖਿਂ, ਤਤਿਯਂ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਪਾਰਮਿਂ।
ਪੁਬ੍ਬਕੇਹਿ ਮਹੇਸੀਹਿ, ਆਸੇવਿਤਨਿਸੇવਿਤਂ॥
‘‘ਇਮਂ ਤ੍વਂ ਤਤਿਯਂ ਤਾવ, ਦਲ਼੍ਹਂ ਕਤ੍વਾ ਸਮਾਦਿਯ।
ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਪਾਰਮਿਤਂ ਗਚ੍ਛ, ਯਦਿ ਬੋਧਿਂ ਪਤ੍ਤੁਮਿਚ੍ਛਸਿ॥
‘‘ਯਥਾ ਅਨ੍ਦੁਘਰੇ ਪੁਰਿਸੋ, ਚਿਰવੁਤ੍ਥੋ ਦੁਖਟ੍ਟਿਤੋ।
ਨ ਤਤ੍ਥ ਰਾਗਂ ਜਨੇਤਿ, ਮੁਤ੍ਤਿਮੇવ ਗવੇਸਤਿ॥
‘‘ਤਥੇવ ਤ੍વਂ ਸਬ੍ਬਭવੇ, ਪਸ੍ਸ ਅਨ੍ਦੁਘਰਂ વਿਯ।
ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਾਭਿਮੁਖੋ ਹੋਹਿ, ਭવਤੋ ਪਰਿਮੁਤ੍ਤਿਯਾ’’ਤਿ॥ (ਬੁ॰ વਂ॰ ੨.੧੨੫-੧੨੯)।
ਅਥਸ੍ਸ
‘‘ਨ ਹੇਤੇ ਏਤ੍ਤਕਾਯੇવ, ਬੁਦ੍ਧਧਮ੍ਮਾ ਭવਿਸ੍ਸਰੇ।
ਅਞ੍ਞੇਪਿ વਿਚਿਨਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਯੇ ਧਮ੍ਮਾ ਬੋਧਿਪਾਚਨਾ॥
‘‘વਿਚਿਨਨ੍ਤੋ
ਪੁਬ੍ਬਕੇਹਿ ਮਹੇਸੀਹਿ, ਆਸੇવਿਤਨਿਸੇવਿਤਂ॥
‘‘ਇਮਂ ਤ੍વਂ ਚਤੁਤ੍ਥਂ ਤਾવ, ਦਲ਼੍ਹਂ ਕਤ੍વਾ ਸਮਾਦਿਯ।
ਪਞ੍ਞਾਪਾਰਮਿਤਂ ਗਚ੍ਛ, ਯਦਿ ਬੋਧਿਂ ਪਤ੍ਤੁਮਿਚ੍ਛਸਿ॥
‘‘ਯਥਾਪਿ ਭਿਕ੍ਖੁ ਭਿਕ੍ਖਨ੍ਤੋ, ਹੀਨਮੁਕ੍ਕਟ੍ਠਮਜ੍ਝਿਮੇ।
ਕੁਲਾਨਿ ਨ વਿવਜ੍ਜੇਨ੍ਤੋ, ਏવਂ ਲਭਤਿ ਯਾਪਨਂ॥
‘‘ਤਥੇવ
ਪਞ੍ਞਾਪਾਰਮਿਤਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ, ਸਮ੍ਬੋਧਿਂ ਪਾਪੁਣਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ॥ (ਬੁ॰ વਂ॰ ੨.੧੩੦-੧੩੪)।
ਅਥਸ੍ਸ ‘‘ਨ ਏਤ੍ਤਕੇਹੇવ ਬੁਦ੍ਧਕਾਰਕਧਮ੍ਮੇਹਿ ਭવਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਉਤ੍ਤਰਿਮ੍ਪਿ ਉਪਧਾਰਯਤੋ ਪਞ੍ਚਮਂ વੀਰਿਯਪਾਰਮਿਂ ਦਿਸ੍વਾ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘‘ਸੁਮੇਧਪਣ੍ਡਿਤ, ਤ੍વਂ ਇਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ વੀਰਿਯਪਾਰਮਿਮ੍ਪਿ ਪੂਰੇਯ੍ਯਾਸਿ, ਯਥਾ ਹਿ ਸੀਹੋ ਮਿਗਰਾਜਾ ਸਬ੍ਬਿਰਿਯਾਪਥੇਸੁ ਦਲ਼੍ਹવੀਰਿਯੋ ਹੋਤਿ, ਏવਂ ਤ੍વਮ੍ਪਿ ਸਬ੍ਬਭવੇਸੁ ਸਬ੍ਬਿਰਿਯਾਪਥੇਸੁ ਦਲ਼੍ਹવੀਰਿਯੋ ਅਨੋਲੀਨવੀਰਿਯੋ ਸਮਾਨੋ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ ਪਞ੍ਚਮਂ વੀਰਿਯਪਾਰਮਿਂ ਦਲ਼੍ਹਂ ਕਤ੍વਾ ਅਧਿਟ੍ਠਾਸਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ –
‘‘ਨ ਹੇਤੇ ਏਤ੍ਤਕਾਯੇવ, ਬੁਦ੍ਧਧਮ੍ਮਾ ਭવਿਸ੍ਸਰੇ।
ਅਞ੍ਞੇਪਿ વਿਚਿਨਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਯੇ ਧਮ੍ਮਾ ਬੋਧਿਪਾਚਨਾ॥
‘‘વਿਚਿਨਨ੍ਤੋ ਤਦਾ ਦਕ੍ਖਿਂ, ਪਞ੍ਚਮਂ વੀਰਿਯਪਾਰਮਿਂ।
ਪੁਬ੍ਬਕੇਹਿ ਮਹੇਸੀਹਿ, ਆਸੇવਿਤਨਿਸੇવਿਤਂ॥
‘‘ਇਮਂ ਤ੍વਂ ਪਞ੍ਚਮਂ ਤਾવ, ਦਲ਼੍ਹਂ ਕਤ੍વਾ ਸਮਾਦਿਯ।
વੀਰਿਯਪਾਰਮਿਤਂ ਗਚ੍ਛ, ਯਦਿ ਬੋਧਿਂ ਪਤ੍ਤੁਮਿਚ੍ਛਸਿ॥
‘‘ਯਥਾਪਿ
ਅਲੀਨવੀਰਿਯੋ ਹੋਤਿ, ਪਗ੍ਗਹਿਤਮਨੋ ਸਦਾ॥
‘‘ਤਥੇવ
વੀਰਿਯਪਾਰਮਿਤਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ, ਸਮ੍ਬੋਧਿਂ ਪਾਪੁਣਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ॥ (ਬੁ॰ વਂ॰ ੨.੧੩੫-੧੩੯)।
ਅਥਸ੍ਸ ‘‘ਨ ਏਤ੍ਤਕੇਹੇવ ਬੁਦ੍ਧਕਾਰਕਧਮ੍ਮੇਹਿ ਭવਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਉਤ੍ਤਰਿਮ੍ਪਿ ਉਪਧਾਰਯਤੋ ਛਟ੍ਠਂ ਖਨ੍ਤਿਪਾਰਮਿਂ ਦਿਸ੍વਾ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘‘ਸੁਮੇਧਪਣ੍ਡਿਤ, ਤ੍વਂ ਇਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਖਨ੍ਤਿਪਾਰਮਿਮ੍ਪਿ ਪੂਰੇਯ੍ਯਾਸਿ, ਸਮ੍ਮਾਨਨੇਪਿ ਅવਮਾਨਨੇਪਿ ਖਮੋવ ਭવੇਯ੍ਯਾਸਿ। ਯਥਾ ਹਿ ਪਥવਿਯਂ ਨਾਮ ਸੁਚਿਮ੍ਪਿ ਨਿਕ੍ਖਿਪਨ੍ਤਿ ਅਸੁਚਿਮ੍ਪਿ, ਨ ਤੇਨ ਪਥવੀ ਸਿਨੇਹਂ ਪਟਿਘਂ ਕਰੋਤਿ, ਖਮਤਿ ਸਹਤਿ ਅਧਿવਾਸੇਤਿਯੇવ, ਏવਮੇવ ਤ੍વਮ੍ਪਿ ਸਮ੍ਮਾਨਨੇਪਿ ਅવਮਾਨਨੇਪਿ ਖਮੋવ ਸਮਾਨੋ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ ਛਟ੍ਠਂ ਖਨ੍ਤਿਪਾਰਮਿਂ ਦਲ਼੍ਹਂ ਕਤ੍વਾ ਅਧਿਟ੍ਠਾਸਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ –
‘‘ਨ ਹੇਤੇ ਏਤ੍ਤਕਾਯੇવ, ਬੁਦ੍ਧਧਮ੍ਮਾ ਭવਿਸ੍ਸਰੇ।
ਅਞ੍ਞੇਪਿ વਿਚਿਨਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਯੇ ਧਮ੍ਮਾ ਬੋਧਿਪਾਚਨਾ॥
‘‘વਿਚਿਨਨ੍ਤੋ
ਪੁਬ੍ਬਕੇਹਿ ਮਹੇਸੀਹਿ, ਆਸੇવਿਤਨਿਸੇવਿਤਂ॥
‘‘ਇਮਂ ਤ੍વਂ ਛਟ੍ਠਮਂ ਤਾવ, ਦਲ਼੍ਹਂ ਕਤ੍વਾ ਸਮਾਦਿਯ।
ਤਤ੍ਥ ਅਦ੍વੇਜ੍ਝਮਾਨਸੋ, ਸਮ੍ਬੋਧਿਂ ਪਾਪੁਣਿਸ੍ਸਸਿ॥
‘‘ਯਥਾਪਿ ਪਥવੀ ਨਾਮ, ਸੁਚਿਮ੍ਪਿ ਅਸੁਚਿਮ੍ਪਿ ਚ।
ਸਬ੍ਬਂ ਸਹਤਿ ਨਿਕ੍ਖੇਪਂ, ਨ ਕਰੋਤਿ ਪਟਿਘਂ ਤਯਾ॥
‘‘ਤਥੇવ ਤ੍વਮ੍ਪਿ ਸਬ੍ਬੇਸਂ, ਸਮ੍ਮਾਨਾવਮਾਨਕ੍ਖਮੋ।
ਖਨ੍ਤਿਪਾਰਮਿਤਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ, ਸਮ੍ਬੋਧਿਂ ਪਾਪੁਣਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ॥ (ਬੁ॰ વਂ॰ ੨.੧੪੦-੧੪੪)।
ਅਥਸ੍ਸ ‘‘ਨ ਏਤ੍ਤਕੇਹੇવ ਬੁਦ੍ਧਕਾਰਕਧਮ੍ਮੇਹਿ ਭવਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਉਤ੍ਤਰਿਮ੍ਪਿ ਉਪਧਾਰਯਤੋ ਸਤ੍ਤਮਂ ਸਚ੍ਚਪਾਰਮਿਂ ਦਿਸ੍વਾ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘‘ਸੁਮੇਧਪਣ੍ਡਿਤ, ਤ੍વਂ ਇਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਸਚ੍ਚਪਾਰਮਿਮ੍ਪਿ ਪੂਰੇਯ੍ਯਾਸਿ, ਅਸਨਿਯਾ ਮਤ੍ਥਕੇ ਪਤਮਾਨਾਯਪਿ ਧਨਾਦੀਨਂ ਅਤ੍ਥਾਯ ਛਨ੍ਦਾਦੀਨਂ વਸੇਨ ਸਮ੍ਪਜਾਨਮੁਸਾવਾਦਂ ਨਾਮ ਮਾ ਭਾਸਿ। ਯਥਾ ਹਿ ਓਸਧੀ ਤਾਰਕਾ ਨਾਮ ਸਬ੍ਬਉਤੂਸੁ ਅਤ੍ਤਨੋ ਗਮਨવੀਥਿਂ ਜਹਿਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞਾਯ વੀਥਿਯਾ
‘‘ਨ
ਅਞ੍ਞੇਪਿ વਿਚਿਨਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਯੇ ਧਮ੍ਮਾ ਬੋਧਿਪਾਚਨਾ॥
‘‘વਿਚਿਨਨ੍ਤੋ ਤਦਾ ਦਕ੍ਖਿਂ, ਸਤ੍ਤਮਂ ਸਚ੍ਚਪਾਰਮਿਂ।
ਪੁਬ੍ਬਕੇਹਿ ਮਹੇਸੀਹਿ, ਆਸੇવਿਤਨਿਸੇવਿਤਂ॥
‘‘ਇਮਂ ਤ੍વਂ ਸਤ੍ਤਮਂ ਤਾવ, ਦਲ਼੍ਹਂ ਕਤ੍વਾ ਸਮਾਦਿਯ।
ਤਤ੍ਥ ਅਦ੍વੇਜ੍ਝવਚਨੋ, ਸਮ੍ਬੋਧਿਂ ਪਾਪੁਣਿਸ੍ਸਸਿ॥
‘‘ਯਥਾਪਿ ਓਸਧੀ ਨਾਮ, ਤੁਲਾਭੂਤਾ ਸਦੇવਕੇ।
ਸਮਯੇ ਉਤੁવਸ੍ਸੇ વਾ, ਨ વੋਕ੍ਕਮਤਿ વੀਥਿਤੋ॥
‘‘ਤਥੇવ ਤ੍વਮ੍ਪਿ ਸਚ੍ਚੇਸੁ, ਮਾ વੋਕ੍ਕਮਸਿ વੀਥਿਤੋ।
ਸਚ੍ਚਪਾਰਮਿਤਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ, ਸਮ੍ਬੋਧਿਂ ਪਾਪੁਣਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ॥ (ਬੁ॰ વਂ॰ ੨.੧੪੫-੧੪੯)।
ਅਥਸ੍ਸ
‘‘ਨ ਹੇਤੇ ਏਤ੍ਤਕਾਯੇવ, ਬੁਦ੍ਧਧਮ੍ਮਾ ਭવਿਸ੍ਸਰੇ।
ਅਞ੍ਞੇਪਿ વਿਚਿਨਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਯੇ ਧਮ੍ਮਾ ਬੋਧਿਪਾਚਨਾ॥
‘‘વਿਚਿਨਨ੍ਤੋ
ਪੁਬ੍ਬਕੇਹਿ ਮਹੇਸੀਹਿ, ਆਸੇવਿਤਨਿਸੇવਿਤਂ॥
‘‘ਇਮਂ ਤ੍વਂ ਅਟ੍ਠਮਂ ਤਾવ, ਦਲ਼੍ਹਂ ਕਤ੍વਾ ਸਮਾਦਿਯ।
ਤਤ੍ਥ ਤ੍વਂ ਅਚਲੋ ਹੁਤ੍વਾ, ਸਮ੍ਬੋਧਿਂ ਪਾਪੁਣਿਸ੍ਸਸਿ॥
‘‘ਯਥਾਪਿ ਪਬ੍ਬਤੋ ਸੇਲੋ, ਅਚਲੋ ਸੁਪ੍ਪਤਿਟ੍ਠਿਤੋ।
ਨ ਕਮ੍ਪਤਿ ਭੁਸવਾਤੇਹਿ, ਸਕਟ੍ਠਾਨੇવ ਤਿਟ੍ਠਤਿ॥
‘‘ਤਥੇવ ਤ੍વਮ੍ਪਿ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨੇ, ਸਬ੍ਬਦਾ ਅਚਲੋ ਭવ।
ਅਧਿਟ੍ਠਾਨਪਾਰਮਿਤਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ, ਸਮ੍ਬੋਧਿਂ ਪਾਪੁਣਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ॥ (ਬੁ॰ વਂ॰ ੨.੧੫੦-੧੫੪)।
ਅਥਸ੍ਸ ‘‘ਨ ਏਤ੍ਤਕੇਹੇવ ਬੁਦ੍ਧਕਾਰਕਧਮ੍ਮੇਹਿ ਭવਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਉਤ੍ਤਰਿਮ੍ਪਿ ਉਪਧਾਰਯਤੋ ਨવਮਂ ਮੇਤ੍ਤਾਪਾਰਮਿਂ ਦਿਸ੍વਾ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘‘ਸੁਮੇਧਪਣ੍ਡਿਤ, ਤ੍વਂ ਇਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਮੇਤ੍ਤਾਪਾਰਮਿਮ੍ਪਿ ਪੂਰੇਯ੍ਯਾਸਿ, ਹਿਤੇਸੁਪਿ ਅਹਿਤੇਸੁਪਿ ਏਕਚਿਤ੍ਤੋ ਭવੇਯ੍ਯਾਸਿ। ਯਥਾ ਹਿ ਉਦਕਂ ਨਾਮ ਪਾਪਜਨਸ੍ਸਪਿ ਕਲ੍ਯਾਣਜਨਸ੍ਸਪਿ ਸੀਤਭਾવਂ ਏਕਸਦਿਸਂ ਕਤ੍વਾ
‘‘ਨ ਹੇਤੇ ਏਤ੍ਤਕਾਯੇવ, ਬੁਦ੍ਧਧਮ੍ਮਾ ਭવਿਸ੍ਸਰੇ।
ਅਞ੍ਞੇਪਿ વਿਚਿਨਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਯੇ ਧਮ੍ਮਾ ਬੋਧਿਪਾਚਨਾ॥
‘‘વਿਚਿਨਨ੍ਤੋ ਤਦਾ ਦਕ੍ਖਿਂ, ਨવਮਂ ਮੇਤ੍ਤਾਪਾਰਮਿਂ।
ਪੁਬ੍ਬਕੇਹਿ ਮਹੇਸੀਹਿ, ਆਸੇવਿਤਨਿਸੇવਿਤਂ॥
‘‘ਇਮਂ
ਮੇਤ੍ਤਾਯ ਅਸਮੋ ਹੋਹਿ, ਯਦਿ ਬੋਧਿਂ ਪਤ੍ਤੁਮਿਚ੍ਛਸਿ॥
‘‘ਯਥਾਪਿ
ਸਮਂ ਫਰਤਿ ਸੀਤੇਨ, ਪવਾਹੇਤਿ ਰਜੋਮਲਂ॥
‘‘ਤਥੇવ ਤ੍વਮ੍ਪਿ ਹਿਤਾਹਿਤੇ, ਸਮਂ ਮੇਤ੍ਤਾਯ ਭਾવਯ।
ਮੇਤ੍ਤਾਪਾਰਮਿਤਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ, ਸਮ੍ਬੋਧਿਂ ਪਾਪੁਣਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ॥ (ਬੁ॰ વਂ॰ ੨.੧੫੫-੧੫੯)।
ਅਥਸ੍ਸ ‘‘ਨ ਏਤ੍ਤਕੇਹੇવ ਬੁਦ੍ਧਕਾਰਕਧਮ੍ਮੇਹਿ ਭવਿਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ ਉਤ੍ਤਰਿਮ੍ਪਿ ਉਪਧਾਰਯਤੋ ਦਸਮਂ ਉਪੇਕ੍ਖਾਪਾਰਮਿਂ ਦਿਸ੍વਾ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘‘ਸੁਮੇਧਪਣ੍ਡਿਤ, ਤ੍વਂ ਇਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਉਪੇਕ੍ਖਾਪਾਰਮਿਮ੍ਪਿ ਪੂਰੇਯ੍ਯਾਸਿ, ਸੁਖੇਪਿ ਦੁਕ੍ਖੇਪਿ ਮਜ੍ਝਤ੍ਤੋવ ਭવੇਯ੍ਯਾਸਿ। ਯਥਾ ਹਿ ਪਥવੀ ਨਾਮ ਸੁਚਿਮ੍ਪਿ ਅਸੁਚਿਮ੍ਪਿ ਪਕ੍ਖਿਪਮਾਨੇ ਮਜ੍ਝਤ੍ਤਾવ ਹੋਤਿ, ਏવਮੇવ ਤ੍વਮ੍ਪਿ ਸੁਖਦੁਕ੍ਖੇਸੁ ਮਜ੍ਝਤ੍ਤੋવ ਹੋਨ੍ਤੋ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ ਦਸਮਂ ਉਪੇਕ੍ਖਾਪਾਰਮਿਂ ਦਲ਼੍ਹਂ ਕਤ੍વਾ ਅਧਿਟ੍ਠਾਸਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ –
‘‘ਨ ਹੇਤੇ ਏਤ੍ਤਕਾਯੇવ, ਬੁਦ੍ਧਧਮ੍ਮਾ ਭવਿਸ੍ਸਰੇ।
ਅਞ੍ਞੇਪਿ વਿਚਿਨਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਯੇ ਧਮ੍ਮਾ ਬੋਧਿਪਾਚਨਾ॥
‘‘વਿਚਿਨਨ੍ਤੋ ਤਦਾ ਦਕ੍ਖਿਂ, ਦਸਮਂ ਉਪੇਕ੍ਖਾਪਾਰਮਿਂ।
ਪੁਬ੍ਬਕੇਹਿ ਮਹੇਸੀਹਿ, ਆਸੇવਿਤਨਿਸੇવਿਤਂ॥
‘‘ਇਮਂ ਤ੍વਂ ਦਸਮਂ ਤਾવ, ਦਲ਼੍ਹਂ ਕਤ੍વਾ ਸਮਾਦਿਯ।
ਤੁਲਾਭੂਤੋ ਦਲ਼੍ਹੋ ਹੁਤ੍વਾ, ਸਮ੍ਬੋਧਿਂ ਪਾਪੁਣਿਸ੍ਸਸਿ॥
‘‘ਯਥਾਪਿ ਪਥવੀ ਨਾਮ, ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਂ ਅਸੁਚਿਂ ਸੁਚਿਂ।
ਉਪੇਕ੍ਖਤਿ ਉਭੋਪੇਤੇ, ਕੋਪਾਨੁਨਯવਜ੍ਜਿਤਾ॥
‘‘ਤਥੇવ ਤ੍વਮ੍ਪਿ ਸੁਖਦੁਕ੍ਖੇ, ਤੁਲਾਭੂਤੋ ਸਦਾ ਭવ।
ਉਪੇਕ੍ਖਾਪਾਰਮਿਤਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ, ਸਮ੍ਬੋਧਿਂ ਪਾਪੁਣਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ॥ (ਬੁ॰ વਂ॰ ੨.੧੬੦-੧੬੪)।
ਤਤੋ ਦਾਨਪਾਰਮੀ ਨਾਮ, ਅਙ੍ਗਪਰਿਚ੍ਚਾਗੋ ਦਾਨਉਪਪਾਰਮੀ ਨਾਮ, ਜੀવਿਤਪਰਿਚ੍ਚਾਗੋ ਦਾਨਪਰਮਤ੍ਥਪਾਰਮੀ ਨਾਮਾਤਿ ਦਸ ਪਾਰਮਿਯੋ ਦਸ ਉਪਪਾਰਮਿਯੋ ਦਸ ਪਰਮਤ੍ਥਪਾਰਮਿਯੋਤਿ ਸਮਤ੍ਤਿਂਸ ਪਾਰਮਿਯੋ ਤੇਲਯਨ੍ਤਂ વਿਨਿવਟ੍ਟੇਨ੍ਤੋ વਿਯ ਮਹਾਮੇਰੁਂ ਮਤ੍ਥਂ ਕਤ੍વਾ ਚਕ੍ਕવਾਲ਼ਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦਂ ਆਲੁਲ਼ੇਨ੍ਤੋ વਿਯ ਚ ਸਮ੍ਮਸਤਿ। ਤਸ੍ਸੇવਂ ਦਸ ਪਾਰਮਿਯੋ ਸਮ੍ਮਸਨ੍ਤਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਤੇਜੇਨ ਚਤੁਨਹੁਤਾਧਿਕਦ੍વਿਯੋਜਨਸਤਸਹਸ੍ਸਬਹਲਾ ਅਯਂ ਮਹਾਪਥવੀ ਹਤ੍ਥਿਨਾ ਅਕ੍ਕਨ੍ਤਨਲ਼ਕਲਾਪੋ વਿਯ, ਪੀਲ਼ਿਯਮਾਨਂ ਉਚ੍ਛੁਯਨ੍ਤਂ વਿਯ ਚ ਮਹਾવਿਰવਂ વਿਰવਮਾਨਾ ਸਙ੍ਕਮ੍ਪਿ ਸਮ੍ਪਕਮ੍ਪਿ ਸਮ੍ਪવੇਧਿ। ਕੁਲਾਲਚਕ੍ਕਂ વਿਯ ਤੇਲਯਨ੍ਤਚਕ੍ਕਂ વਿਯ ਚ ਪਰਿਬ੍ਭਮਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ –
‘‘ਏਤ੍ਤਕਾਯੇવ ਤੇ ਲੋਕੇ, ਯੇ ਧਮ੍ਮਾ ਬੋਧਿਪਾਚਨਾ।
ਤਦੁਦ੍ਧਂ ਨਤ੍ਥਿ ਅਞ੍ਞਤ੍ਰ, ਦਲ਼੍ਹਂ ਤਤ੍ਥ ਪਤਿਟ੍ਠਹ॥
‘‘ਇਮੇ ਧਮ੍ਮੇ ਸਮ੍ਮਸਤੋ, ਸਭਾવਰਸਲਕ੍ਖਣੇ।
ਧਮ੍ਮਤੇਜੇਨ વਸੁਧਾ, ਦਸਸਹਸ੍ਸੀ ਪਕਮ੍ਪਥ॥
‘‘ਚਲਤਿ ਰવਤਿ ਪਥવੀ, ਉਚ੍ਛੁਯਨ੍ਤਂવ ਪੀਲ਼ਿਤਂ।
ਤੇਲਯਨ੍ਤੇ ਯਥਾ ਚਕ੍ਕਂ, ਏવਂ ਕਮ੍ਪਤਿ ਮੇਦਨੀ’’ਤਿ॥ (ਬੁ॰ વਂ॰ ੨.੧੬੫-੧੬੭)।
ਮਹਾਪਥવਿਯਾ ਕਮ੍ਪਮਾਨਾਯ ਰਮ੍ਮਨਗਰવਾਸਿਨੋ ਸਣ੍ਠਾਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਾ ਯੁਗਨ੍ਤવਾਤਬ੍ਭਾਹਤਾ ਮਹਾਸਾਲਾ વਿਯ ਮੁਚ੍ਛਿਤਾ ਪਪਤਿਂਸੁ। ਘਟਾਦੀਨਿ ਕੁਲਾਲਭਾਜਨਾਨਿ ਪવਟ੍ਟਨ੍ਤਾਨਿ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਪਹਰਨ੍ਤਾਨਿ ਚੁਣ੍ਣવਿਚੁਣ੍ਣਾਨਿ ਅਹੇਸੁਂ। ਮਹਾਜਨੋ ਭੀਤਤਸਿਤੋ ਸਤ੍ਥਾਰਂ
‘‘ਯਾવਤਾ ਪਰਿਸਾ ਆਸਿ, ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਪਰਿવੇਸਨੇ।
ਪવੇਧਮਾਨਾ ਸਾ ਤਤ੍ਥ, ਮੁਚ੍ਛਿਤਾ ਸੇਸਿ ਭੂਮਿਯਾ॥
‘‘ਘਟਾਨੇਕਸਹਸ੍ਸਾਨਿ, ਕੁਮ੍ਭੀਨਞ੍ਚ ਸਤਾ ਬਹੂ।
ਸਞ੍ਚੁਣ੍ਣਮਥਿਤਾ ਤਤ੍ਥ, ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਪਘਟ੍ਟਿਤਾ॥
‘‘ਉਬ੍ਬਿਗ੍ਗਾ ਤਸਿਤਾ ਭੀਤਾ, ਭਨ੍ਤਾ ਬ੍ਯਥਿਤਮਾਨਸਾ।
ਮਹਾਜਨਾ ਸਮਾਗਮ੍ਮ, ਦੀਪਙ੍ਕਰਮੁਪਾਗਮੁਂ॥
‘‘ਕਿਂ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ ਲੋਕਸ੍ਸ, ਕਲ੍ਯਾਣਮਥ ਪਾਪਕਂ।
ਸਬ੍ਬੋ ਉਪਦ੍ਦੁਤੋ ਲੋਕੋ, ਤਂ વਿਨੋਦੇਹਿ ਚਕ੍ਖੁਮ॥
‘‘ਤੇਸਂ ਤਦਾ ਸਞ੍ਞਾਪੇਸਿ, ਦੀਪਙ੍ਕਰੋ ਮਹਾਮੁਨਿ।
વਿਸ੍ਸਤ੍ਥਾ ਹੋਥ ਮਾ ਭਾਥ, ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਪਥવਿਕਮ੍ਪਨੇ॥
‘‘ਯਮਹਂ ਅਜ੍ਜ ਬ੍ਯਾਕਾਸਿਂ, ‘ਬੁਦ੍ਧੋ ਲੋਕੇ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ’।
ਏਸੋ ਸਮ੍ਮਸਤਿ ਧਮ੍ਮਂ, ਪੁਬ੍ਬਕਂ ਜਿਨਸੇવਿਤਂ॥
‘‘ਤਸ੍ਸ ਸਮ੍ਮਸਤੋ ਧਮ੍ਮਂ, ਬੁਦ੍ਧਭੂਮਿਂ ਅਸੇਸਤੋ।
ਤੇਨਾਯਂ ਕਮ੍ਪਿਤਾ ਪਥવੀ, ਦਸਸਹਸ੍ਸੀ ਸਦੇવਕੇ’’ਤਿ॥ (ਬੁ॰ વਂ॰ ੨.੧੬੮-੧੭੪)।
ਮਹਾਜਨੋ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ વਚਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਹਟ੍ਠਤੁਟ੍ਠੋ ਮਾਲਾਗਨ੍ਧવਿਲੇਪਨਂ ਆਦਾਯ ਰਮ੍ਮਨਗਰਾ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਮਾਲਾਗਨ੍ਧਾਦੀਹਿ ਪੂਜੇਤ੍વਾ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਪਦਕ੍ਖਿਣਂ ਕਤ੍વਾ ਰਮ੍ਮਨਗਰਮੇવ ਪਾવਿਸਿ। ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋਪਿ ਦਸ ਪਾਰਮਿਯੋ ਸਮ੍ਮਸਿਤ੍વਾ વੀਰਿਯਂ ਦਲ਼੍ਹਂ ਕਤ੍વਾ ਅਧਿਟ੍ਠਾਯ ਨਿਸਿਨ੍ਨਾਸਨਾ વੁਟ੍ਠਾਸਿ। ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ –
‘‘ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ
ਸਬ੍ਬੇ ਮਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮ੍ਮ, ਪੁਨਾਪਿ ਅਭਿવਨ੍ਦਿਸੁਂ॥
‘‘ਸਮਾਦਿਯਿਤ੍વਾ
ਦੀਪਙ੍ਕਰਂ ਨਮਸ੍ਸਿਤ੍વਾ, ਆਸਨਾ વੁਟ੍ਠਹਿਂ ਤਦਾ’’ਤਿ॥ (ਬੁ॰ વਂ॰ ੨.੧੭੫-੧੭੬)।
ਅਥ
‘‘ਦਿਬ੍ਬਂ ਮਾਨੁਸਕਂ ਪੁਪ੍ਫਂ, ਦੇવਾ ਮਾਨੁਸਕਾ ਉਭੋ।
ਸਮੋਕਿਰਨ੍ਤਿ ਪੁਪ੍ਫੇਹਿ, વੁਟ੍ਠਹਨ੍ਤਸ੍ਸ ਆਸਨਾ॥
‘‘વੇਦਯਨ੍ਤਿ ਚ ਤੇ ਸੋਤ੍ਥਿਂ, ਦੇવਾ ਮਾਨੁਸਕਾ ਉਭੋ।
ਮਹਨ੍ਤਂ ਪਤ੍ਥਿਤਂ ਤੁਯ੍ਹਂ, ਤਂ ਲਭਸ੍ਸੁ ਯਥਿਚ੍ਛਿਤਂ॥
‘‘ਸਬ੍ਬੀਤਿਯੋ વਿવਜ੍ਜਨ੍ਤੁ, ਸੋਕੋ ਰੋਗੋ વਿਨਸ੍ਸਤੁ।
ਮਾ ਤੇ ਭવਨ੍ਤ੍વਨ੍ਤਰਾਯਾ, ਫੁਸ ਖਿਪ੍ਪਂ ਬੋਧਿਮੁਤ੍ਤਮਂ॥
‘‘ਯਥਾਪਿ ਸਮਯੇ ਪਤ੍ਤੇ, ਪੁਪ੍ਫਨ੍ਤਿ ਪੁਪ੍ਫਿਨੋ ਦੁਮਾ।
ਤਥੇવ ਤ੍વਂ ਮਹਾવੀਰ, ਬੁਦ੍ਧਞਾਣੇਨ ਪੁਪ੍ਫਸੁ॥
‘‘ਯਥਾ
ਤਥੇવ ਤ੍વਂ ਮਹਾવੀਰ, ਪੂਰਯ ਦਸ ਪਾਰਮੀ॥
‘‘ਯਥਾ ਯੇ ਕੇਚਿ ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾ, ਬੋਧਿਮਣ੍ਡਮ੍ਹਿ ਬੁਜ੍ਝਰੇ।
ਤਥੇવ ਤ੍વਂ ਮਹਾવੀਰ, ਬੁਜ੍ਝਸ੍ਸੁ ਜਿਨਬੋਧਿਯਂ॥
‘‘ਯਥਾ
ਤਥੇવ ਤ੍વਂ ਮਹਾવੀਰ, ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਂ ਪવਤ੍ਤਯ॥
‘‘ਪੁਣ੍ਣਮਾਯੇ ਯਥਾ ਚਨ੍ਦੋ, ਪਰਿਸੁਦ੍ਧੋ વਿਰੋਚਤਿ।
ਤਥੇવ ਤ੍વਂ ਪੁਣ੍ਣਮਨੋ, વਿਰੋਚ ਦਸਸਹਸ੍ਸਿਯਂ॥
‘‘ਰਾਹੁਮੁਤ੍ਤੋ ਯਥਾ ਸੂਰਿਯੋ, ਤਾਪੇਨ ਅਤਿਰੋਚਤਿ।
ਤਥੇવ ਲੋਕਾ ਮੁਚ੍ਚਿਤ੍વਾ, વਿਰੋਚ ਸਿਰਿਯਾ ਤੁવਂ॥
‘‘ਯਥਾ
ਏવਂ ਸਦੇવਕਾ ਲੋਕਾ, ਓਸਰਨ੍ਤੁ ਤવਨ੍ਤਿਕੇ॥
‘‘ਤੇਹਿ ਥੁਤਪ੍ਪਸਤ੍ਥੋ ਸੋ, ਦਸ ਧਮ੍ਮੇ ਸਮਾਦਿਯ।
ਤੇ ਧਮ੍ਮੇ ਪਰਿਪੂਰੇਨ੍ਤੋ, ਪવਨਂ ਪਾવਿਸੀ ਤਦਾ’’ਤਿ॥ (ਬੁ॰ વਂ॰ ੨.੧੭੭-੧੮੭)।
ਸੁਮੇਧਕਥਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
ਰਮ੍ਮਨਗਰવਾਸਿਨੋਪਿ ਖੋ ਨਗਰਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਬੁਦ੍ਧਪ੍ਪਮੁਖਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਮਹਾਦਾਨਂ ਅਦਂਸੁ। ਸਤ੍ਥਾ ਤੇਸਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤ੍વਾ ਮਹਾਜਨਂ ਸਰਣਾਦੀਸੁ ਪਤਿਟ੍ਠਪੇਤ੍વਾ ਰਮ੍ਮਨਗਰਾ ਨਿਕ੍ਖਮਿ। ਤਤੋ ਉਦ੍ਧਮ੍ਪਿ ਯਾવਤਾਯੁਕਂ ਤਿਟ੍ਠਨ੍ਤੋ ਸਬ੍ਬਂ ਬੁਦ੍ਧਕਿਚ੍ਚਂ ਕਤ੍વਾ ਅਨੁਕ੍ਕਮੇਨ ਅਨੁਪਾਦਿਸੇਸਾਯ ਨਿਬ੍ਬਾਨਧਾਤੁਯਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਿ। ਤਤ੍ਥ ਯਂ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ, ਤਂ ਸਬ੍ਬਂ ਬੁਦ੍ਧવਂਸੇ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વਿਤ੍ਥਾਰੇਤਬ੍ਬਂ। વੁਤ੍ਤਞ੍ਹਿ ਤਤ੍ਥ –
‘‘ਤਦਾ
ਉਪਗਚ੍ਛੁਂ ਸਰਣਂ ਤਸ੍ਸ, ਦੀਪਙ੍ਕਰਸ੍ਸ ਸਤ੍ਥੁਨੋ॥
‘‘ਸਰਣਗਮਨੇ ਕਞ੍ਚਿ, ਨਿવੇਸੇਸਿ ਤਥਾਗਤੋ।
ਕਞ੍ਚਿ ਪਞ੍ਚਸੁ ਸੀਲੇਸੁ, ਸੀਲੇ ਦਸવਿਧੇ ਪਰਂ॥
‘‘ਕਸ੍ਸਚਿ ਦੇਤਿ ਸਾਮਞ੍ਞਂ, ਚਤੁਰੋ ਫਲਮੁਤ੍ਤਮੇ।
ਕਸ੍ਸਚਿ ਅਸਮੇ ਧਮ੍ਮੇ, ਦੇਤਿ ਸੋ ਪਟਿਸਮ੍ਭਿਦਾ॥
‘‘ਕਸ੍ਸਚਿ
ਤਿਸ੍ਸੋ ਕਸ੍ਸਚਿ વਿਜ੍ਜਾਯੋ, ਛਲ਼ਭਿਞ੍ਞਾ ਪવੇਚ੍ਛਤਿ॥
‘‘ਤੇਨ ਯੋਗੇਨ ਜਨਕਾਯਂ, ਓવਦਤਿ ਮਹਾਮੁਨਿ।
ਤੇਨ વਿਤ੍ਥਾਰਿਕਂ ਆਸਿ, ਲੋਕਨਾਥਸ੍ਸ ਸਾਸਨਂ॥
‘‘ਮਹਾਹਨੂਸਭਕ੍ਖਨ੍ਧੋ, ਦੀਪਙ੍ਕਰਸਨਾਮਕੋ।
ਬਹੂ ਜਨੇ ਤਾਰਯਤਿ, ਪਰਿਮੋਚੇਤਿ ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ॥
‘‘ਬੋਧਨੇਯ੍ਯਂ ਜਨਂ ਦਿਸ੍વਾ, ਸਤਸਹਸ੍ਸੇਪਿ ਯੋਜਨੇ।
ਖਣੇਨ ਉਪਗਨ੍ਤ੍વਾਨ, ਬੋਧੇਤਿ ਤਂ ਮਹਾਮੁਨਿ॥
‘‘ਪਠਮਾਭਿਸਮਯੇ ਬੁਦ੍ਧੋ, ਕੋਟਿਸਤਮਬੋਧਯਿ।
ਦੁਤਿਯਾਭਿਸਮਯੇ ਨਾਥੋ, ਨવੁਤਿਕੋਟਿਮਬੋਧਯਿ॥
‘‘ਯਦਾ ਚ ਦੇવਭવਨਮ੍ਹਿ, ਬੁਦ੍ਧੋ ਧਮ੍ਮਮਦੇਸਯਿ।
ਨવੁਤਿਕੋਟਿਸਹਸ੍ਸਾਨਂ, ਤਤਿਯਾਭਿਸਮਯੋ ਅਹੁ॥
‘‘ਸਨ੍ਨਿਪਾਤਾ ਤਯੋ ਆਸੁਂ, ਦੀਪਙ੍ਕਰਸ੍ਸ ਸਤ੍ਥੁਨੋ।
ਕੋਟਿਸਤਸਹਸ੍ਸਾਨਂ, ਪਠਮੋ ਆਸਿ ਸਮਾਗਮੋ॥
‘‘ਪੁਨ
ਖੀਣਾਸવਾ વੀਤਮਲਾ, ਸਮਿਂਸੁ ਸਤਕੋਟਿਯੋ॥
‘‘ਯਮ੍ਹਿ ਕਾਲੇ ਮਹਾવੀਰੋ, ਸੁਦਸ੍ਸਨਸਿਲੁਚ੍ਚਯੇ।
ਨવੁਤਿਕੋਟਿਸਹਸ੍ਸੇਹਿ, ਪવਾਰੇਸਿ ਮਹਾਮੁਨਿ॥
‘‘ਅਹਂ ਤੇਨ ਸਮਯੇਨ, ਜਟਿਲੋ ਉਗ੍ਗਤਾਪਨੋ।
ਅਨ੍ਤਲਿਕ੍ਖਮ੍ਹਿ ਚਰਣੋ, ਪਞ੍ਚਾਭਿਞ੍ਞਾਸੁ ਪਾਰਗੂ॥
‘‘ਦਸવੀਸਸਹਸ੍ਸਾਨਂ, ਧਮ੍ਮਾਭਿਸਮਯੋ ਅਹੁ।
ਏਕਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਅਭਿਸਮਯਾ, ਗਣਨਤੋ ਅਸਙ੍ਖਿਯਾ॥
‘‘વਿਤ੍ਥਾਰਿਕਂ ਬਾਹੁਜਞ੍ਞਂ, ਇਦ੍ਧਂ ਫੀਤਂ ਅਹੂ ਤਦਾ।
ਦੀਪਙ੍ਕਰਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ, ਸਾਸਰਂ ਸੁવਿਸੋਧਿਤਂ॥
‘‘ਚਤ੍ਤਾਰਿ
ਦੀਪਙ੍ਕਰਂ ਲੋਕવਿਦੁਂ ਪਰਿવਾਰੇਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬਦਾ॥
‘‘ਯੇ ਕੇਚਿ ਤੇਨ ਸਮਯੇਨ, ਜਹਨ੍ਤਿ ਮਾਨੁਸਂ ਭવਂ।
ਅਪ੍ਪਤ੍ਤਮਾਨਸਾ ਸੇਖਾ, ਗਰਹਿਤਾ ਭવਨ੍ਤਿ ਤੇ॥
‘‘ਸੁਪੁਪ੍ਫਿਤਂ ਪਾવਚਨਂ, ਅਰਹਨ੍ਤੇਹਿ ਤਾਦਿਭਿ।
ਖੀਣਾਸવੇਹਿ વਿਮਲੇਹਿ, ਉਪਸੋਭਤਿ ਸਬ੍ਬਦਾ॥
‘‘ਨਗਰਂ ਰਮ੍ਮવਤੀ ਨਾਮ, ਸੁਦੇવੋ ਨਾਮ ਖਤ੍ਤਿਯੋ।
ਸੁਮੇਧਾ ਨਾਮ ਜਨਿਕਾ, ਦੀਪਙ੍ਕਰਸ੍ਸ ਸਤ੍ਥੁਨੋ॥
‘‘ਦਸવਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨਿ, ਅਗਾਰਂ ਅਜ੍ਝ ਸੋ વਸਿ।
ਹਂਸਾ ਕੋਞ੍ਚਾ ਮਯੂਰਾ ਚ, ਤਯੋ ਪਾਸਾਦਮੁਤ੍ਤਮਾ॥
‘‘ਤੀਣਿ
ਪਦੁਮਾ ਨਾਮ ਸਾ ਨਾਰੀ, ਉਸਭਕ੍ਖਨ੍ਧੋ ਅਤ੍ਰਜੋ॥
‘‘ਨਿਮਿਤ੍ਤੇ ਚਤੁਰੋ ਦਿਸ੍વਾ, ਹਤ੍ਥਿਯਾਨੇਨ ਨਿਕ੍ਖਮਿ।
ਅਨੂਨਦਸਮਾਸਾਨਿ, ਪਧਾਨੇ ਪਦਹੀ ਜਿਨੋ॥
‘‘ਪਧਾਨਚਾਰਂ ਚਰਿਤ੍વਾਨ, ਅਬੁਜ੍ਝਿ ਮਾਨਸਂ ਮੁਨਿ।
ਬ੍ਰਹ੍ਮੁਨਾ ਯਾਚਿਤੋ ਸਨ੍ਤੋ, ਦੀਪਙ੍ਕਰੋ ਮਹਾਮੁਨਿ॥
‘‘વਤ੍ਤਿ ਚਕ੍ਕਂ ਮਹਾવੀਰੋ, ਨਨ੍ਦਾਰਾਮੇ ਸਿਰੀਘਰੇ।
ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਸਿਰੀਸਮੂਲਮ੍ਹਿ, ਅਕਾਸਿ ਤਿਤ੍ਥਿਯਮਦ੍ਦਨਂ॥
‘‘ਸੁਮਙ੍ਗਲੋ ਚ ਤਿਸ੍ਸੋ ਚ, ਅਹੇਸੁਂ ਅਗ੍ਗਸਾવਕਾ।
ਸਾਗਤੋ ਨਾਮੁਪਟ੍ਠਾਕੋ, ਦੀਪਙ੍ਕਰਸ੍ਸ ਸਤ੍ਥੁਨੋ॥
ਸੁਨਨ੍ਦਾ ਚ‘‘ਨਨ੍ਦਾ ਚੇવ ਸੁਨਨ੍ਦਾ ਚ, ਅਹੇਸੁਂ ਅਗ੍ਗਸਾવਿਕਾ।
ਬੋਧਿ ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ, ਪਿਪ੍ਫਲੀਤਿ ਪવੁਚ੍ਚਤਿ॥
‘‘ਤਪੁਸ੍ਸਭਲ੍ਲਿਕਾ ਨਾਮ, ਅਹੇਸੁਂ ਅਗ੍ਗੁਪਟ੍ਠਕਾ।
ਸਿਰਿਮਾ ਕੋਣਾ ਉਪਟ੍ਠਿਕਾ, ਦੀਪਙ੍ਕਰਸ੍ਸ ਸਤ੍ਥੁਨੋ॥
‘‘ਅਸੀਤਿਹਤ੍ਥਮੁਬ੍ਬੇਧੋ, ਦੀਪਙ੍ਕਰੋ ਮਹਾਮੁਨਿ।
ਸੋਭਤਿ ਦੀਪਰੁਕ੍ਖੋવ, ਸਾਲਰਾਜਾવ ਫੁਲ੍ਲਿਤੋ॥
‘‘ਪਭਾ
ਸਤਸਹਸ੍ਸવਸ੍ਸਾਨਿ, ਆਯੁ ਤਸ੍ਸ ਮਹੇਸਿਨੋ।
ਤਾવਤਾ ਤਿਟ੍ਠਮਾਨੋ ਸੋ, ਤਾਰੇਸਿ ਜਨਤਂ ਬਹੁਂ॥
‘‘ਜੋਤਯਿਤ੍વਾਨ ਸਦ੍ਧਮ੍ਮਂ, ਸਨ੍ਤਾਰੇਤ੍વਾ ਮਹਾਜਨਂ।
ਜਲਿਤ੍વਾ ਅਗ੍ਗਿਖਨ੍ਧੋવ, ਨਿਬ੍ਬੁਤੋ ਸੋ ਸਸਾવਕੋ॥
‘‘ਸਾ
ਸਬ੍ਬਂ ਤਮਨ੍ਤਰਹਿਤਂ, ਨਨੁ ਰਿਤ੍ਤਾ ਸਬ੍ਬਸਙ੍ਖਾਰਾਤਿ॥
‘‘ਦੀਪਙ੍ਕਰੋ ਜਿਨੋ ਸਤ੍ਥਾ, ਨਨ੍ਦਾਰਾਮਮ੍ਹਿ ਨਿਬ੍ਬੁਤੋ।
ਤਤ੍ਥੇਤਸ੍ਸ ਜਿਨਥੂਪੋ, ਛਤ੍ਤਿਂਸੁਬ੍ਬੇਧਯੋਜਨੋ’’ਤਿ॥ (ਬੁ॰ વਂ॰ ੩.੧-੩੧)।
ਕੋਣ੍ਡਞ੍ਞੋ ਬੁਦ੍ਧੋ
ਦੀਪਙ੍ਕਰਸ੍ਸ ਪਨ ਭਗવਤੋ ਅਪਰਭਾਗੇ ਏਕਂ ਅਸਙ੍ਖ੍ਯੇਯ੍ਯਂ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਕੋਣ੍ਡਞ੍ਞੋ ਨਾਮ ਸਤ੍ਥਾ ਉਦਪਾਦਿ। ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਤਯੋ ਸਾવਕਸਨ੍ਨਿਪਾਤਾ ਅਹੇਸੁਂ। ਪਠਮਸਨ੍ਨਿਪਾਤੇ ਕੋਟਿਸਤਸਹਸ੍ਸਂ, ਦੁਤਿਯੇ ਕੋਟਿਸਹਸ੍ਸਂ
‘‘ਦੀਪਙ੍ਕਰਸ੍ਸ ਅਪਰੇਨ, ਕੋਣ੍ਡਞ੍ਞੋ ਨਾਮ ਨਾਯਕੋ।
ਅਨਨ੍ਤਤੇਜੋ ਅਮਿਤਯਸੋ, ਅਪ੍ਪਮੇਯ੍ਯੋ ਦੁਰਾਸਦੋ’’॥
ਤਸ੍ਸ ਅਪਰਭਾਗੇ ਏਕਂ ਅਸਙ੍ਖ੍ਯੇਯ੍ਯਂ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਕਪ੍ਪੇਯੇવ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਬੁਦ੍ਧਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਂਸੁ – ਮਙ੍ਗਲੋ, ਸੁਮਨੋ, ਰੇવਤੋ, ਸੋਭਿਤੋਤਿ। ਮਙ੍ਗਲਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਤੀਸੁ ਸਾવਕਸਨ੍ਨਿਪਾਤੇਸੁ ਪਠਮਸਨ੍ਨਿਪਾਤੇ ਕੋਟਿਸਤਸਹਸ੍ਸਂ
ਯਥਾ ਪਨ ਅਞ੍ਞੇਸਂ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਸਮਨ੍ਤਾ ਅਸੀਤਿਹਤ੍ਥਪ੍ਪਮਾਣਾਯੇવ ਸਰੀਰਪ੍ਪਭਾ ਅਹੋਸਿ, ਨ ਏવਂ ਤਸ੍ਸ। ਤਸ੍ਸ ਪਨ ਭਗવਤੋ ਸਰੀਰਪ੍ਪਭਾ ਨਿਚ੍ਚਕਾਲਂ ਦਸਸਹਸ੍ਸਿਲੋਕਧਾਤੁਂ ਫਰਿਤ੍વਾ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਰੁਕ੍ਖਪਥવੀਪਬ੍ਬਤਸਮੁਦ੍ਦਾਦਯੋ ਅਨ੍ਤਮਸੋ ਉਕ੍ਖਲਿਯਾਦੀਨਿ ਉਪਾਦਾਯ ਸੁવਣ੍ਣਪਟ੍ਟਪਰਿਯੋਨਦ੍ਧਾ વਿਯ ਅਹੇਸੁਂ। ਆਯੁਪ੍ਪਮਾਣਂ ਪਨਸ੍ਸ ਨવੁਤਿવਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਅਹੋਸਿ। ਏਤ੍ਤਕਂ ਕਾਲਂ ਚਨ੍ਦਿਮਸੂਰਿਯਾਦਯੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਭਾਯ વਿਰੋਚਿਤੁਂ ਨਾਸਕ੍ਖਿਂਸੁ, ਰਤ੍ਤਿਨ੍ਦਿવਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ ਨ ਪਞ੍ਞਾਯਿਤ੍ਥ। ਦਿવਾ ਸੂਰਿਯਾਲੋਕੇਨ વਿਯ ਸਤ੍ਤਾ ਨਿਚ੍ਚਂ ਬੁਦ੍ਧਾਲੋਕੇਨੇવ વਿਚਰਿਂਸੁ। ਸਾਯਂ ਪੁਪ੍ਫਿਤਕੁਸੁਮਾਨਂ ਪਾਤੋ ਚ ਰવਨਕਸਕੁਣਾਦੀਨਞ੍ਚ વਸੇਨ ਲੋਕੋ ਰਤ੍ਤਿਨ੍ਦਿવਪਰਿਚ੍ਛੇਦਂ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਸਿ।
ਕਿਂ ਪਨ ਅਞ੍ਞੇਸਂ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਅਯਮਾਨੁਭਾવੋ ਨਤ੍ਥੀਤਿ? ਨੋ ਨਤ੍ਥਿ। ਤੇਪਿ ਹਿ ਆਕਙ੍ਖਮਾਨਾ ਦਸਸਹਸ੍ਸਿਲੋਕਧਾਤੁਂ
ਅਪਰਮ੍ਪਿਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬਚਰਿਯਂ ਅਤ੍ਥਿ। ਸੋ ਕਿਰ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਕਾਲੇ ਏਕਸ੍ਸ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਚੇਤਿਯਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਇਮਸ੍ਸ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਮਯਾ ਜੀવਿਤਂ ਪਰਿਚ੍ਚਜਿਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ ਦਣ੍ਡਕਦੀਪਿਕਾવੇਠਨਨਿਯਾਮੇਨ ਸਕਲਸਰੀਰਂ વੇਠਾਪੇਤ੍વਾ ਰਤਨਮਤ੍ਤਮਕੁਲ਼ਂ ਸਤਸਹਸ੍ਸਗ੍ਘਨਿਕਂ ਸੁવਣ੍ਣਪਾਤਿਂ ਸਪ੍ਪਿਸ੍ਸ ਪੂਰਾਪੇਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਸਹਸ੍ਸવਟ੍ਟਿਯੋ ਜਾਲੇਤ੍વਾ ਤਂ ਸੀਸੇਨਾਦਾਯ ਸਕਲਸਰੀਰਂ ਜਾਲਾਪੇਤ੍વਾ ਚੇਤਿਯਂ ਪਦਕ੍ਖਿਣਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਸਕਲਰਤ੍ਤਿਂ
‘‘ਧਮ੍ਮੋ ਹવੇ ਰਕ੍ਖਤਿ ਧਮ੍ਮਚਾਰਿਂ, ਧਮ੍ਮੋ ਸੁਚਿਣ੍ਣੋ ਸੁਖਮਾવਹਾਤਿ।
ਏਸਾਨਿਸਂਸੋ ਧਮ੍ਮੇ ਸੁਚਿਣ੍ਣੇ, ਨ ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ ਗਚ੍ਛਤਿ ਧਮ੍ਮਚਾਰੀ’’ਤਿ॥ (ਥੇਰਗਾ॰ ੩੦੩; ਜਾ॰ ੧.੧੦.੧੦੨) –
ਇਮਸ੍ਸਪਿ
ਤਦਾ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਸੁਰੁਚਿ ਨਾਮ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਹੁਤ੍વਾ ‘‘ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਨਿਮਨ੍ਤੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਮਧੁਰਧਮ੍ਮਕਥਂ ਸੁਤ੍વਾ ‘‘ਸ੍વੇ ਮਯ੍ਹਂ ਭਿਕ੍ਖਂ ਗਣ੍ਹਥ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਆਹ। ‘‘ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣ, ਕਿਤ੍ਤਕੇਹਿ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂਹਿ ਅਤ੍ਥੋ’’ਤਿ? ‘‘ਕਿਤ੍ਤਕਾ ਪਨ વੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪਰਿવਾਰਭਿਕ੍ਖੂ’’ਤਿ ਆਹ। ਤਦਾ ਸਤ੍ਥੁ ਪਠਮਸਨ੍ਨਿਪਾਤੋਯੇવ ਹੋਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਕੋਟਿਸਤਸਹਸ੍ਸ’’ਨ੍ਤਿ ਆਹ। ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਸਬ੍ਬੇਹਿਪਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਮਯ੍ਹਂ ਭਿਕ੍ਖਂ ਗਣ੍ਹਥਾ’’ਤਿ। ਸਤ੍ਥਾ ਅਧਿવਾਸੇਸਿ। ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਸ੍વਾਤਨਾਯ ਨਿਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਗੇਹਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਅਹਂ ਏਤ੍ਤਕਾਨਂ
ਤਸ੍ਸ ਸਾ ਚਿਨ੍ਤਾ ਚਤੁਰਾਸੀਤਿਯੋਜਨਸਹਸ੍ਸਮਤ੍ਥਕੇ ਠਿਤਸ੍ਸ ਦੇવਰਞ੍ਞੋ ਪਣ੍ਡੁਕਮ੍ਬਲਸਿਲਾਸਨਸ੍ਸ ਉਣ੍ਹਭਾવਂ ਜਨੇਸਿ। ਸਕ੍ਕੋ ‘‘ਕੋ ਨੁ ਖੋ ਮਂ ਇਮਮ੍ਹਾ ਠਾਨਾ ਚਾવੇਤੁਕਾਮੋ’’ਤਿ ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁਨਾ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤੋ ਮਹਾਪੁਰਿਸਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਸੁਰੁਚਿ ਨਾਮ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਬੁਦ੍ਧਪ੍ਪਮੁਖਂ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਂ ਨਿਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਨਿਸੀਦਨਟ੍ਠਾਨਤ੍ਥਾਯ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ, ਮਯਾਪਿ ਤਤ੍ਥ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪੁਞ੍ਞਕੋਟ੍ਠਾਸਂ ਗਹੇਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ વਡ੍ਢਕਿવਣ੍ਣਂ ਨਿਮ੍ਮਿਨਿਤ੍વਾ વਾਸਿਫਰਸੁਹਤ੍ਥੋ ਮਹਾਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਪੁਰਤੋ ਪਾਤੁਰਹੋਸਿ। ‘‘ਅਤ੍ਥਿ ਨੁ ਖੋ ਕਸ੍ਸਚਿ ਭਤਿਯਾ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਕਿਚ੍ਚ’’ਨ੍ਤਿ ਆਹ। ਮਹਾਪੁਰਿਸੋ ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਕਿਂ ਕਮ੍ਮਂ ਕਰਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ ਆਹ। ‘‘ਮਮ ਅਜਾਨਨਸਿਪ੍ਪਂ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ, ਗੇਹਂ વਾ ਮਣ੍ਡਪਂ વਾ ਯੋ ਯਂ ਕਾਰੇਤਿ, ਤਸ੍ਸ ਤਂ ਕਾਤੁਂ ਜਾਨਾਮੀ’’ਤਿ। ‘‘ਤੇਨ ਹਿ ਮਯ੍ਹਂ ਕਮ੍ਮਂ ਅਤ੍ਥੀ’’ਤਿ। ‘‘ਕਿਂ, ਅਯ੍ਯਾ’’ਤਿ? ‘‘ਸ੍વਾਤਨਾਯ ਮੇ ਕੋਟਿਸਤਸਹਸ੍ਸਭਿਕ੍ਖੂ ਨਿਮਨ੍ਤਿਤਾ। ਤੇਸਂ ਨਿਸੀਦਨਮਣ੍ਡਪਂ ਕਰਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ? ‘‘ਅਹਂ ਨਾਮ ਕਰੇਯ੍ਯਂ ਸਚੇ ਮੇ ਭਤਿਂ ਦਾਤੁਂ ਸਕ੍ਖਿਸ੍ਸਥਾ’’ਤਿ। ‘‘ਸਕ੍ਖਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਤਾਤਾ’’ਤਿ। ‘‘ਸਾਧੁ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਏਕਂ ਪਦੇਸਂ ਓਲੋਕੇਸਿ। ਦ੍વਾਦਸਤੇਰਸਯੋਜਨਪ੍ਪਮਾਣੋ ਪਦੇਸੋ
ਸੋ ਗવਪਾਨਨ੍ਤਿ ਮਹਨ੍ਤੇ ਮਹਨ੍ਤੇ ਕੋਲਮ੍ਬੇ ਖੀਰਸ੍ਸ ਪੂਰੇਤ੍વਾ ਉਦ੍ਧਨੇਸੁ ਆਰੋਪੇਤ੍વਾ ਘਨਪਾਕਪਕ੍ਕੇ ਖੀਰੇ ਥੋਕੇ ਤਣ੍ਡੁਲੇ ਪਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਪਕ੍ਕਮਧੁਸਕ੍ਕਰਚੁਣ੍ਣਸਪ੍ਪੀਹਿ ਅਭਿਸਙ੍ਖਤਭੋਜਨਂ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਮਨੁਸ੍ਸਾਯੇવ ਪਨ ਪਰਿવਿਸਿਤੁਂ ਨਾਸਕ੍ਖਿਂਸੁ। ਦੇવਾਪਿ ਏਕਨ੍ਤਰਿਕਾ ਹੁਤ੍વਾ ਪਰਿવਿਸਿਂਸੁ। ਦ੍વਾਦਸਤੇਰਸਯੋਜਨਪ੍ਪਮਾਣਂ ਠਾਨਮ੍ਪਿ ਭਿਕ੍ਖੂ ਗਣ੍ਹਿਤੁਂ ਨਪ੍ਪਹੋਸਿਯੇવ
ਸਤ੍ਥਾ ਅਨੁਮੋਦਨਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ – ‘‘ਅਯਂ ਪੁਰਿਸੋ ਏવਰੂਪਂ ਮਹਾਦਾਨਂ ਅਦਾਸਿ, ਕੋ ਨੁ ਖੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਉਪਧਾਰੇਨ੍ਤੋ – ‘‘ਅਨਾਗਤੇ ਕਪ੍ਪਸਤਸਹਸ੍ਸਾਧਿਕਾਨਂ
ਮਙ੍ਗਲੋ ਬੁਦ੍ਧੋ
ਮਙ੍ਗਲਸ੍ਸ ਪਨ ਭਗવਤੋ ਨਗਰਂ ਉਤ੍ਤਰਂ ਨਾਮ ਅਹੋਸਿ, ਪਿਤਾਪਿ ਉਤ੍ਤਰੋ ਨਾਮ ਖਤ੍ਤਿਯੋ, ਮਾਤਾਪਿ ਉਤ੍ਤਰਾ ਨਾਮ ਦੇવੀ, ਸੁਦੇવੋ ਚ ਧਮ੍ਮਸੇਨੋ ਚ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਕਾ, ਪਾਲਿਤੋ ਨਾਮੁਪਟ੍ਠਾਕੋ, ਸੀવਲੀ ਚ ਅਸੋਕਾ ਚ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਿਕਾ, ਨਾਗਰੁਕ੍ਖੋ ਬੋਧਿ, ਅਟ੍ਠਾਸੀਤਿਹਤ੍ਥੁਬ੍ਬੇਧਂ ਸਰੀਰਂ ਅਹੋਸਿ। ਨવੁਤਿ વਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਠਤ੍વਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੇ ਪਨ ਤਸ੍ਮਿਂ ਏਕਪ੍ਪਹਾਰੇਨੇવ ਦਸ ਚਕ੍ਕવਾਲ਼ਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਏਕਨ੍ਧਕਾਰਾਨਿ ਅਹੇਸੁਂ। ਸਬ੍ਬਚਕ੍ਕવਾਲ਼ੇਸੁ ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਮਹਨ੍ਤਂ ਆਰੋਦਨਪਰਿਦੇવਨਂ ਅਹੋਸਿ।
‘‘ਕੋਣ੍ਡਞ੍ਞਸ੍ਸ ਅਪਰੇਨ, ਮਙ੍ਗਲੋ ਨਾਮ ਨਾਯਕੋ।
ਤਮਂ ਲੋਕੇ ਨਿਹਨ੍ਤ੍વਾਨ, ਧਮ੍ਮੋਕ੍ਕਮਭਿਧਾਰਯੀ’’ਤਿ॥ (ਬੁ॰ વਂ॰ ੫.੧)।
ਸੁਮਨੋ ਬੁਦ੍ਧੋ
ਏવਂ ਦਸਸਹਸ੍ਸਿਲੋਕਧਾਤੁਂ ਅਨ੍ਧਕਾਰਂ ਕਤ੍વਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤਸ੍ਸ ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਅਪਰਭਾਗੇ ਸੁਮਨੋ ਨਾਮ ਸਤ੍ਥਾ ਲੋਕੇ ਉਦਪਾਦਿ। ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਤਯੋ ਸਾવਕਸਨ੍ਨਿਪਾਤਾ। ਪਠਮਸਨ੍ਨਿਪਾਤੇ ਕੋਟਿਸਤਸਹਸ੍ਸਭਿਕ੍ਖੂ ਅਹੇਸੁਂ। ਦੁਤਿਯੇ ਕਞ੍ਚਨਪਬ੍ਬਤਮ੍ਹਿ ਨવੁਤਿਕੋਟਿਸਹਸ੍ਸਾਨਿ, ਤਤਿਯੇ ਅਸੀਤਿਕੋਟਿਸਹਸ੍ਸਾਨਿ। ਤਦਾ ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਅਤੁਲੋ ਨਾਮ ਨਾਗਰਾਜਾ ਅਹੋਸਿ ਮਹਿਦ੍ਧਿਕੋ ਮਹਾਨੁਭਾવੋ। ਸੋ ‘‘ਬੁਦ੍ਧੋ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ’’ਤਿ ਸੁਤ੍વਾ ਞਾਤਿਸਙ੍ਘਪਰਿવੁਤੋ ਨਾਗਭવਨਾ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਕੋਟਿਸਤਸਹਸ੍ਸਭਿਕ੍ਖੁਪਰਿવਾਰਸ੍ਸ
‘‘ਮਙ੍ਗਲਸ੍ਸ ਅਪਰੇਨ, ਸੁਮਨੋ ਨਾਮ ਨਾਯਕੋ।
ਸਬ੍ਬਧਮ੍ਮੇਹਿ ਅਸਮੋ, ਸਬ੍ਬਸਤ੍ਤਾਨਮੁਤ੍ਤਮੋ’’ਤਿ॥ (ਬੁ॰ વਂ॰ ੬.੧)।
ਰੇવਤੋ ਬੁਦ੍ਧੋ
ਤਸ੍ਸ ਅਪਰਭਾਗੇ ਰੇવਤੋ ਨਾਮ ਸਤ੍ਥਾ ਉਦਪਾਦਿ। ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਤਯੋ ਸਾવਕਸਨ੍ਨਿਪਾਤਾ। ਪਠਮਸਨ੍ਨਿਪਾਤੇ ਗਣਨਾ ਨਤ੍ਥਿ, ਦੁਤਿਯੇ ਕੋਟਿਸਤਸਹਸ੍ਸਭਿਕ੍ਖੂ ਅਹੇਸੁਂ, ਤਥਾ ਤਤਿਯੇ। ਤਦਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਅਤਿਦੇવੋ ਨਾਮ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਹੁਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥੁ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਸਰਣੇਸੁ ਪਤਿਟ੍ਠਾਯ ਸਿਰਸਿ ਅਞ੍ਜਲਿਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਸਤ੍ਥੁਨੋ ਕਿਲੇਸਪ੍ਪਹਾਨੇ વਣ੍ਣਂ ਸੁਤ੍વਾ ਉਤ੍ਤਰਾਸਙ੍ਗੇਨ ਪੂਜਂ ਅਕਾਸਿ। ਸੋਪਿ ਨਂ ‘‘ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਬ੍ਯਾਕਾਸਿ। ਤਸ੍ਸ ਪਨ ਭਗવਤੋ ਨਗਰਂ ਸੁਧਞ੍ਞવਤੀ ਨਾਮ ਅਹੋਸਿ, ਪਿਤਾ વਿਪੁਲੋ ਨਾਮ ਖਤ੍ਤਿਯੋ, ਮਾਤਾ વਿਪੁਲਾ ਨਾਮ, વਰੁਣੋ ਚ ਬ੍ਰਹ੍ਮਦੇવੋ ਚ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਕਾ, ਸਮ੍ਭવੋ ਨਾਮੁਪਟ੍ਠਾਕੋ, ਭਦ੍ਦਾ ਚ ਸੁਭਦ੍ਦਾ ਚ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਿਕਾ, ਨਾਗਰੁਕ੍ਖੋ ਬੋਧਿ, ਸਰੀਰਂ ਅਸੀਤਿਹਤ੍ਥੁਬ੍ਬੇਧਂ ਅਹੋਸਿ, ਆਯੁ ਸਟ੍ਠਿ વਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨੀਤਿ।
‘‘ਸੁਮਨਸ੍ਸ ਅਪਰੇਨ, ਰੇવਤੋ ਨਾਮ ਨਾਯਕੋ।
ਅਨੂਪਮੋ ਅਸਦਿਸੋ, ਅਤੁਲੋ ਉਤ੍ਤਮੋ ਜਿਨੋ’’ਤਿ॥ (ਬੁ॰ વਂ॰ ੭.੧)।
ਸੋਭਿਤੋ ਬੁਦ੍ਧੋ
ਤਸ੍ਸ ਅਪਰਭਾਗੇ ਸੋਭਿਤੋ ਨਾਮ ਸਤ੍ਥਾ ਉਦਪਾਦਿ। ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਤਯੋ ਸਾવਕਸਨ੍ਨਿਪਾਤਾ। ਪਠਮਸਨ੍ਨਿਪਾਤੇ ਕੋਟਿਸਤਂ ਭਿਕ੍ਖੂ ਅਹੇਸੁਂ, ਦੁਤਿਯੇ ਨવੁਤਿਕੋਟਿਯੋ, ਤਤਿਯੇ ਅਸੀਤਿਕੋਟਿਯੋ। ਤਦਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਅਜਿਤੋ ਨਾਮ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਹੁਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥੁ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਸਰਣੇਸੁ ਪਤਿਟ੍ਠਾਯ ਬੁਦ੍ਧਪ੍ਪਮੁਖਸ੍ਸ
‘‘ਰੇવਤਸ੍ਸ
ਸਮਾਹਿਤੋ ਸਨ੍ਤਚਿਤ੍ਤੋ, ਅਸਮੋ ਅਪ੍ਪਟਿਪੁਗ੍ਗਲੋ’’ਤਿ॥ (ਬੁ॰ વਂ॰ ੮.੧)।
ਅਨੋਮਦਸ੍ਸੀ ਬੁਦ੍ਧੋ
ਤਸ੍ਸ ਅਪਰਭਾਗੇ ਏਕਂ ਅਸਙ੍ਖਯੇਯ੍ਯਂ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਕਪ੍ਪੇ ਤਯੋ ਬੁਦ੍ਧਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਂਸੁ ਅਨੋਮਦਸ੍ਸੀ, ਪਦੁਮੋ, ਨਾਰਦੋਤਿ। ਅਨੋਮਦਸ੍ਸਿਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਤਯੋ ਸਾવਕਸਨ੍ਨਿਪਾਤਾ। ਪਠਮੇ ਅਟ੍ਠ ਭਿਕ੍ਖੁਸਤਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਅਹੇਸੁਂ, ਦੁਤਿਯੇ ਸਤ੍ਤ, ਤਤਿਯੇ ਛ। ਤਦਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਏਕੋ ਯਕ੍ਖਸੇਨਾਪਤਿ ਅਹੋਸਿ ਮਹਿਦ੍ਧਿਕੋ ਮਹਾਨੁਭਾવੋ, ਅਨੇਕਕੋਟਿਸਤਸਹਸ੍ਸਾਨਂ ਯਕ੍ਖਾਨਂ ਅਧਿਪਤਿ। ਸੋ ‘‘ਬੁਦ੍ਧੋ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ’’ਤਿ ਸੁਤ੍વਾ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਬੁਦ੍ਧਪ੍ਪਮੁਖਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਮਹਾਦਾਨਂ ਅਦਾਸਿ। ਸੋਪਿ ਨਂ ਸਤ੍ਥਾ ‘‘ਅਨਾਗਤੇ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਬ੍ਯਾਕਾਸਿ। ਅਨੋਮਦਸ੍ਸਿਸ੍ਸ ਪਨ ਭਗવਤੋ ਚਨ੍ਦવਤੀ ਨਾਮ ਨਗਰਂ ਅਹੋਸਿ, ਯਸવਾ ਨਾਮ ਰਾਜਾ ਪਿਤਾ, ਯਸੋਧਰਾ ਨਾਮ ਮਾਤਾ ਦੇવੀ, ਨਿਸਭੋ ਚ ਅਨੋਮੋ ਚ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਕਾ, વਰੁਣੋ ਨਾਮੁਪਟ੍ਠਾਕੋ, ਸੁਨ੍ਦਰੀ ਚ ਸੁਮਨਾ ਚ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਿਕਾ, ਅਜ੍ਜੁਨਰੁਕ੍ਖੋ ਬੋਧਿ, ਅਟ੍ਠਪਞ੍ਞਾਸਹਤ੍ਥੁਬ੍ਬੇਧਂ ਸਰੀਰਂ ਅਹੋਸਿ, વਸ੍ਸਸਤਸਹਸ੍ਸਂ ਆਯੁਪ੍ਪਮਾਣਨ੍ਤਿ।
‘‘ਸੋਭਿਤਸ੍ਸ ਅਪਰੇਨ, ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਦ੍વਿਪਦੁਤ੍ਤਮੋ।
ਅਨੋਮਦਸ੍ਸੀ ਅਮਿਤਯਸੋ, ਤੇਜਸ੍ਸੀ ਦੁਰਤਿਕ੍ਕਮੋ’’ਤਿ॥ (ਬੁ॰ વਂ॰ ੯.੧)।
ਪਦੁਮੋ ਬੁਦ੍ਧੋ
ਤਸ੍ਸ ਅਪਰਭਾਗੇ ਪਦੁਮੋ ਨਾਮ ਸਤ੍ਥਾ ਉਦਪਾਦਿ। ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਤਯੋ ਸਾવਕਸਨ੍ਨਿਪਾਤਾ। ਪਠਮਸਨ੍ਨਿਪਾਤੇ ਕੋਟਿਸਤਸਹਸ੍ਸਂ ਭਿਕ੍ਖੂ ਅਹੇਸੁਂ, ਦੁਤਿਯੇ ਤੀਣਿ ਸਤਸਹਸ੍ਸਾਨਿ, ਤਤਿਯੇ ਅਗਾਮਕੇ
‘‘ਅਨੋਮਦਸ੍ਸਿਸ੍ਸ ਅਪਰੇਨ, ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਦ੍વਿਪਦੁਤ੍ਤਮੋ।
ਪਦੁਮੋ ਨਾਮ ਨਾਮੇਨ, ਅਸਮੋ ਅਪ੍ਪਟਿਪੁਗ੍ਗਲੋ’’ਤਿ॥ (ਬੁ॰ વ॰ ੧੦.੧)।
ਨਾਰਦੋ ਬੁਦ੍ਧੋ
ਤਸ੍ਸ ਅਪਰਭਾਗੇ ਨਾਰਦੋ ਨਾਮ ਸਤ੍ਥਾ ਉਦਪਾਦਿ। ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਤਯੋ ਸਾવਕਸਨ੍ਨਿਪਾਤਾ। ਪਠਮਸਨ੍ਨਿਪਾਤੇ ਕੋਟਿਸਤਸਹਸ੍ਸਂ ਭਿਕ੍ਖੂ ਅਹੇਸੁਂ, ਦੁਤਿਯੇ ਨવੁਤਿਕੋਟਿਸਹਸ੍ਸਾਨਿ, ਤਤਿਯੇ ਅਸੀਤਿਕੋਟਿਸਹਸ੍ਸਾਨਿ। ਤਦਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਇਸਿਪਬ੍ਬਜ੍ਜਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਪਞ੍ਚਸੁ ਅਭਿਞ੍ਞਾਸੁ ਅਟ੍ਠਸੁ ਚ ਸਮਾਪਤ੍ਤੀਸੁ ਚਿਣ੍ਣવਸੀ ਹੁਤ੍વਾ ਬੁਦ੍ਧਪ੍ਪਮੁਖਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਮਹਾਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ਲੋਹਿਤਚਨ੍ਦਨੇਨ ਪੂਜਂ ਅਕਾਸਿ। ਸੋਪਿ ਨਂ ਸਤ੍ਥਾ ‘‘ਅਨਾਗਤੇ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਬ੍ਯਾਕਾਸਿ। ਤਸ੍ਸ ਪਨ ਭਗવਤੋ ਧਞ੍ਞવਤੀ ਨਾਮ ਨਗਰਂ ਅਹੋਸਿ, ਸੁਦੇવੋ ਨਾਮ ਖਤ੍ਤਿਯੋ ਪਿਤਾ, ਅਨੋਮਾ ਨਾਮ ਮਾਤਾ ਦੇવੀ, ਭਦ੍ਦਸਾਲੋ ਚ ਜਿਤਮਿਤ੍ਤੋ ਚ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਕਾ, વਾਸੇਟ੍ਠੋ ਨਾਮੁਪਟ੍ਠਾਕੋ, ਉਤ੍ਤਰਾ ਚ ਫਗ੍ਗੁਨੀ ਚ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਿਕਾ, ਮਹਾਸੋਣਰੁਕ੍ਖੋ ਨਾਮ ਬੋਧਿ, ਸਰੀਰਂ ਅਟ੍ਠਾਸੀਤਿਹਤ੍ਥੁਬ੍ਬੇਧਂ ਅਹੋਸਿ, ਨવੁਤਿ વਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਆਯੂਤਿ।
‘‘ਪਦੁਮਸ੍ਸ ਅਪਰੇਨ, ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਦ੍વਿਪਦੁਤ੍ਤਮੋ।
ਨਾਰਦੋ ਨਾਮ ਨਾਮੇਨ, ਅਸਮੋ ਅਪ੍ਪਟਿਪੁਗ੍ਗਲੋ’’ਤਿ॥ (ਬੁ॰ વਂ॰ ੧੧.੧)।
ਪਦੁਮੁਤ੍ਤਰੋ ਬੁਦ੍ਧੋ
ਨਾਰਦਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਪਦੁਮੁਤ੍ਤਰੋ ਨਾਮ ਬੁਦ੍ਧੋ ਉਦਪਾਦਿ। ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਤਯੋ ਸਾવਕਸਨ੍ਨਿਪਾਤਾ। ਪਠਮੇ ਸਨ੍ਨਿਪਾਤੇ ਕੋਟਿਸਤਸਹਸ੍ਸਂ ਭਿਕ੍ਖੂ ਅਹੇਸੁਂ, ਦੁਤਿਯੇ
‘‘ਨਾਰਦਸ੍ਸ ਅਪਰੇਨ, ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਦ੍વਿਪਦੁਤ੍ਤਮੋ।
ਪਦੁਮੁਤ੍ਤਰੋ ਨਾਮ ਜਿਨੋ, ਅਕ੍ਖੋਭੋ ਸਾਗਰੂਪਮੋ’’ਤਿ॥ (ਬੁ॰ વਂ॰ ੧੨.੧)।
ਸੁਮੇਧੋ ਬੁਦ੍ਧੋ
ਤਸ੍ਸ ਅਪਰਭਾਗੇ ਤਿਂਸ ਕਪ੍ਪਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਸੁਮੇਧੋ ਚ ਸੁਜਾਤੋ ਚਾਤਿ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਕਪ੍ਪੇ ਦ੍વੇ ਬੁਦ੍ਧਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਂਸੁ। ਸੁਮੇਧਸ੍ਸਾਪਿ ਤਯੋ ਸਾવਕਸਨ੍ਨਿਪਾਤਾ। ਪਠਮਸਨ੍ਨਿਪਾਤੇ ਸੁਦਸ੍ਸਨਨਗਰੇ ਕੋਟਿਸਤਂ ਖੀਣਾਸવਾ ਅਹੇਸੁਂ, ਦੁਤਿਯੇ ਨવੁਤਿਕੋਟਿਯੋ, ਤਤਿਯੇ ਅਸੀਤਿਕੋਟਿਯੋ। ਤਦਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਉਤ੍ਤਰੋ ਨਾਮ ਮਾਣવੋ ਹੁਤ੍વਾ ਨਿਦਹਿਤ੍વਾ ਠਪਿਤਂਯੇવ ਅਸੀਤਿਕੋਟਿਧਨਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਬੁਦ੍ਧਪ੍ਪਮੁਖਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਮਹਾਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਂ ਸੁਤ੍વਾ ਸਰਣੇਸੁ ਪਤਿਟ੍ਠਾਯ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਪਬ੍ਬਜਿ। ਸੋਪਿ ਨਂ ‘‘ਅਨਾਗਤੇ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਬ੍ਯਾਕਾਸਿ। ਸੁਮੇਧਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਸੁਦਸ੍ਸਨਂ ਨਾਮ ਨਗਰਂ ਅਹੋਸਿ, ਸੁਦਤ੍ਤੋ ਨਾਮ ਰਾਜਾ ਪਿਤਾ, ਮਾਤਾਪਿ ਸੁਦਤ੍ਤਾ ਨਾਮ ਦੇવੀ, ਸਰਣੋ ਚ ਸਬ੍ਬਕਾਮੋ ਚ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਕਾ, ਸਾਗਰੋ ਨਾਮੁਪਟ੍ਠਾਕੋ, ਰਾਮਾ ਚ ਸੁਰਾਮਾ ਚ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਿਕਾ, ਮਹਾਨੀਪਰੁਕ੍ਖੋ ਬੋਧਿ, ਸਰੀਰਂ ਅਟ੍ਠਾਸੀਤਿਹਤ੍ਥੁਬ੍ਬੇਧਂ ਅਹੋਸਿ, ਆਯੁ ਨવੁਤਿ વਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਨ੍ਤਿ।
‘‘ਪਦੁਮੁਤ੍ਤਰਸ੍ਸ
ਦੁਰਾਸਦੋ ਉਗ੍ਗਤੇਜੋ, ਸਬ੍ਬਲੋਕੁਤ੍ਤਮੋ ਮੁਨੀ’’ਤਿ॥ (ਬੁ॰ વਂ॰ ੧੩.੧)।
ਸੁਜਾਤੋ ਬੁਦ੍ਧੋ
ਤਸ੍ਸ ਸੁਜਾਤੋ ਨਾਮ ਸਤ੍ਥਾ ਉਦਪਾਦਿ। ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਤਯੋ ਸਾવਕਸਨ੍ਨਿਪਾਤਾ। ਪਠਮਸਨ੍ਨਿਪਾਤੇ ਸਟ੍ਠਿ ਭਿਕ੍ਖੁਸਤਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਅਹੇਸੁਂ, ਦੁਤਿਯੇ ਪਞ੍ਞਾਸਂ, ਤਤਿਯੇ ਚਤ੍ਤਾਲੀਸਂ। ਤਦਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਰਾਜਾ ਹੁਤ੍વਾ ‘‘ਬੁਦ੍ਧੋ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ’’ਤਿ ਸੁਤ੍વਾ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਂ ਸੁਤ੍વਾ ਬੁਦ੍ਧਪ੍ਪਮੁਖਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਤ੍ਤਹਿ ਰਤਨੇਹਿ ਚਤੁਮਹਾਦੀਪਰਜ੍ਜਂ ਦਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥੁ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਪਬ੍ਬਜਿ। ਸਕਲਰਟ੍ਠવਾਸਿਨੋ ਰਟ੍ਠੁਪ੍ਪਾਦਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਆਰਾਮਿਕਕਿਚ੍ਚਂ ਸਾਧੇਨ੍ਤਾ ਬੁਦ੍ਧਪ੍ਪਮੁਖਸ੍ਸ
‘‘ਤਤ੍ਥੇવ ਮਣ੍ਡਕਪ੍ਪਮ੍ਹਿ, ਸੁਜਾਤੋ ਨਾਮ ਨਾਯਕੋ।
ਸੀਹਹਨੂਸਭਕ੍ਖਨ੍ਧੋ, ਅਪ੍ਪਮੇਯ੍ਯੋ ਦੁਰਾਸਦੋ’’ਤਿ॥ (ਬੁ॰ વਂ॰ ੧੪.੧)।
ਪਿਯਦਸ੍ਸੀ ਬੁਦ੍ਧੋ
ਤਸ੍ਸ ਅਪਰਭਾਗੇ ਇਤੋ ਅਟ੍ਠਾਰਸਕਪ੍ਪਸਤਮਤ੍ਥਕੇ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਕਪ੍ਪੇ ਪਿਯਦਸ੍ਸੀ, ਅਤ੍ਥਦਸ੍ਸੀ, ਧਮ੍ਮਦਸ੍ਸੀਤਿ ਤਯੋ ਬੁਦ੍ਧਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਂਸੁ।
‘‘ਸੁਜਾਤਸ੍ਸ
ਦੁਰਾਸਦੋ ਅਸਮਸਮੋ, ਪਿਯਦਸ੍ਸੀ ਮਹਾਯਸੋ’’ਤਿ॥ (ਬੁ॰ વਂ॰ ੧੫.੧)।
ਅਤ੍ਥਦਸ੍ਸੀ ਬੁਦ੍ਧੋ
ਤਸ੍ਸ ਅਪਰਭਾਗੇ ਅਤ੍ਥਦਸ੍ਸੀ ਨਾਮ ਭਗવਾ ਉਦਪਾਦਿ। ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਤਯੋ ਸਾવਕਸਨ੍ਨਿਪਾਤਾ। ਪਠਮੇ ਅਟ੍ਠਨવੁਤਿ ਭਿਕ੍ਖੁਸਤਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਅਹੇਸੁਂ, ਦੁਤਿਯੇ ਅਟ੍ਠਾਸੀਤਿਸਤਸਹਸ੍ਸਾਨਿ, ਤਥਾ ਤਤਿਯੇ। ਤਦਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਸੁਸੀਮੋ ਨਾਮ ਮਹਿਦ੍ਧਿਕੋ ਤਾਪਸੋ ਹੁਤ੍વਾ ਦੇવਲੋਕਤੋ ਮਨ੍ਦਾਰવਪੁਪ੍ਫਚ੍ਛਤ੍ਤਂ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਪੂਜੇਸਿ, ਸੋਪਿ ਨਂ ‘‘ਅਨਾਗਤੇ ਬੁਦ੍ਧੋ
‘‘ਤਤ੍ਥੇવ ਮਣ੍ਡਕਪ੍ਪਮ੍ਹਿ, ਅਤ੍ਥਦਸ੍ਸੀ ਨਰਾਸਭੋ।
ਮਹਾਤਮਂ ਨਿਹਨ੍ਤ੍વਾਨ, ਪਤ੍ਤੋ ਸਮ੍ਬੋਧਿਮੁਤ੍ਤਮ’’ਨ੍ਤਿ॥ (ਬੁ॰ વਂ॰ ੧੬.੧)।
ਧਮ੍ਮਦਸ੍ਸੀ ਬੁਦ੍ਧੋ
ਤਸ੍ਸ ਅਪਰਭਾਗੇ ਧਮ੍ਮਦਸ੍ਸੀ ਨਾਮ ਸਤ੍ਥਾ ਉਦਪਾਦਿ। ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਤਯੋ ਸਾવਕਸਨ੍ਨਿਪਾਤਾ। ਪਠਮੇ ਕੋਟਿਸਤਂ ਭਿਕ੍ਖੂ ਅਹੇਸੁਂ, ਦੁਤਿਯੇ ਨવੁਤਿਕੋਟਿਯੋ, ਤਤਿਯੇ ਅਸੀਤਿਕੋਟਿਯੋ। ਤਦਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਸਕ੍ਕੋ ਦੇવਰਾਜਾ ਹੁਤ੍વਾ ਦਿਬ੍ਬਗਨ੍ਧਪੁਪ੍ਫੇਹਿ ਚ ਦਿਬ੍ਬਤੂਰਿਯੇਹਿ ਚ ਪੂਜਂ ਅਕਾਸਿ, ਸੋਪਿ ਨਂ ਸਤ੍ਥਾ ‘‘ਅਨਾਗਤੇ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਬ੍ਯਾਕਾਸਿ। ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਸਰਣਂ ਨਾਮ ਨਗਰਂ ਅਹੋਸਿ, ਪਿਤਾ ਸਰਣੋ ਨਾਮ ਰਾਜਾ, ਮਾਤਾ ਸੁਨਨ੍ਦਾ ਨਾਮ ਦੇવੀ, ਪਦੁਮੋ ਚ ਫੁਸ੍ਸਦੇવੋ ਚ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਕਾ, ਸੁਨੇਤ੍ਤੋ ਨਾਮੁਪਟ੍ਠਾਕੋ, ਖੇਮਾ ਚ ਸਬ੍ਬਨਾਮਾ ਚ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਿਕਾ, ਰਤ੍ਤਙ੍ਕੁਰਰੁਕ੍ਖੋ
‘‘ਤਤ੍ਥੇવ ਮਣ੍ਡਕਪ੍ਪਮ੍ਹਿ, ਧਮ੍ਮਦਸ੍ਸੀ ਮਹਾਯਸੋ।
ਤਮਨ੍ਧਕਾਰਂ વਿਧਮਿਤ੍વਾ, ਅਤਿਰੋਚਤਿ ਸਦੇવਕੇ’’ਤਿ॥ (ਬੁ॰ વਂ॰ ੧੭.੧)।
ਸਿਦ੍ਧਤ੍ਥੋ ਬੁਦ੍ਧੋ
ਤਸ੍ਸ ਸਿਦ੍ਧਤ੍ਥੋ ਨਾਮ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਉਦਪਾਦਿ। ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਤਯੋ ਸਾવਕਸਨ੍ਨਿਪਾਤਾ। ਪਠਮਸਨ੍ਨਿਪਾਤੇ ਕੋਟਿਸਤਂ ਭਿਕ੍ਖੂ ਅਹੇਸੁਂ, ਦੁਤਿਯੇ ਨવੁਤਿਕੋਟਿਯੋ, ਤਤਿਯੇ ਅਸੀਤਿਕੋਟਿਯੋ। ਤਦਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਉਗ੍ਗਤੇਜੋ ਅਭਿਞ੍ਞਾਬਲਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਮਙ੍ਗਲੋ ਨਾਮ ਤਾਪਸੋ ਹੁਤ੍વਾ ਮਹਾਜਮ੍ਬੁਫਲਂ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਅਦਾਸਿ। ਸਤ੍ਥਾ ਤਂ ਫਲਂ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਤ੍વਾ ‘‘ਚਤੁਨવੁਤਿਕਪ੍ਪਮਤ੍ਥਕੇ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਬ੍ਯਾਕਾਸਿ। ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਨਗਰਂ વੇਭਾਰਂ ਨਾਮ ਅਹੋਸਿ, ਪਿਤਾ ਜਯਸੇਨੋ ਨਾਮ ਰਾਜਾ, ਮਾਤਾ ਸੁਫਸ੍ਸਾ ਨਾਮ ਦੇવੀ, ਸਮ੍ਬਲੋ ਚ ਸੁਮਿਤ੍ਤੋ ਚ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਕਾ, ਰੇવਤੋ ਨਾਮੁਪਟ੍ਠਾਕੋ, ਸੀવਲਾ ਚ ਸੁਰਾਮਾ ਚ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਿਕਾ
‘‘ਧਮ੍ਮਦਸ੍ਸਿਸ੍ਸ ਅਪਰੇਨ, ਸਿਦ੍ਧਤ੍ਥੋ ਲੋਕਨਾਯਕੋ।
ਨਿਹਨਿਤ੍વਾ ਤਮਂ ਸਬ੍ਬਂ, ਸੂਰਿਯੋ ਅਬ੍ਭੁਗ੍ਗਤੋ ਯਥਾ’’ਤਿ॥ (ਬੁ॰ વਂ॰ ੧੮.੧)।
ਤਿਸ੍ਸੋ ਬੁਦ੍ਧੋ
ਤਸ੍ਸ ਅਪਰਭਾਗੇ ਇਤੋ ਦ੍વਾਨવੁਤਿਕਪ੍ਪਮਤ੍ਥਕੇ ਤਿਸ੍ਸੋ ਫੁਸ੍ਸੋਤਿ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਕਪ੍ਪੇ ਦ੍વੇ ਬੁਦ੍ਧਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਂਸੁ। ਤਿਸ੍ਸਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਤਯੋ ਸਾવਕਸਨ੍ਨਿਪਾਤਾ। ਪਠਮਸਨ੍ਨਿਪਾਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਕੋਟਿਸਤਂ ਅਹੋਸਿ, ਦੁਤਿਯੇ ਨવੁਤਿਕੋਟਿਯੋ, ਤਤਿਯੇ ਅਸੀਤਿਕੋਟਿਯੋ। ਤਦਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਮਹਾਭੋਗੋ ਮਹਾਯਸੋ ਸੁਜਾਤੋ ਨਾਮ ਖਤ੍ਤਿਯੋ ਹੁਤ੍વਾ ਇਸਿਪਬ੍ਬਜ੍ਜਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਮਹਿਦ੍ਧਿਕਭਾવਂ ਪਤ੍વਾ ‘‘ਬੁਦ੍ਧੋ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੋ’’ਤਿ ਸੁਤ੍વਾ ਦਿਬ੍ਬਮਨ੍ਦਾਰવਪਦੁਮਪਾਰਿਚ੍ਛਤ੍ਤਕਪੁਪ੍ਫਾਨਿ ਆਦਾਯ ਚਤੁਪਰਿਸਮਜ੍ਝੇ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਂ ਤਥਾਗਤਂ
‘‘ਸਿਦ੍ਧਤ੍ਥਸ੍ਸ ਅਪਰੇਨ, ਅਸਮੋ ਅਪ੍ਪਟਿਪੁਗ੍ਗਲੋ।
ਅਨਨ੍ਤਤੇਜੋ ਅਮਿਤਯਸੋ, ਤਿਸ੍ਸੋ ਲੋਕਗ੍ਗਨਾਯਕੋ’’ਤਿ॥ (ਬੁ॰ વਂ॰ ੧੯.੧)।
ਫੁਸ੍ਸੋ ਬੁਦ੍ਧੋ
ਤਸ੍ਸ ਫੁਸ੍ਸੋ ਨਾਮ ਸਤ੍ਥਾ ਉਦਪਾਦਿ। ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਤਯੋ ਸਾવਕਸਨ੍ਨਿਪਾਤਾ। ਪਠਮਸਨ੍ਨਿਪਾਤੇ ਸਟ੍ਠਿ ਭਿਕ੍ਖੁਸਤਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਅਹੇਸੁਂ, ਦੁਤਿਯੇ ਪਣ੍ਣਾਸ, ਤਤਿਯੇ ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸ। ਤਦਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ વਿਜਿਤਾવੀ ਨਾਮ ਖਤ੍ਤਿਯੋ ਹੁਤ੍વਾ ਮਹਾਰਜ੍ਜਂ ਪਹਾਯ ਸਤ੍ਥੁ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਤੀਣਿ ਪਿਟਕਾਨਿ ਉਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਮਹਾਜਨਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਕਥਂ ਕਥੇਸਿ, ਸੀਲਪਾਰਮਿਞ੍ਚ ਪੂਰੇਸਿ। ਸੋਪਿ ਨਂ ‘‘ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਬ੍ਯਾਕਾਸਿ। ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਕਾਸਿ ਨਾਮ ਨਗਰਂ ਅਹੋਸਿ, ਜਯਸੇਨੋ ਨਾਮ ਰਾਜਾ ਪਿਤਾ, ਸਿਰਿਮਾ ਨਾਮ ਮਾਤਾ, ਸੁਰਕ੍ਖਿਤੋ ਚ ਧਮ੍ਮਸੇਨੋ ਚ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਕਾ, ਸਭਿਯੋ ਨਾਮੁਪਟ੍ਠਾਕੋ, ਚਾਲਾ ਚ ਉਪਚਾਲਾ ਚ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਿਕਾ, ਆਮਲਕਰੁਕ੍ਖੋ ਬੋਧਿ, ਸਰੀਰਂ ਅਟ੍ਠਪਣ੍ਣਾਸਹਤ੍ਥੁਬ੍ਬੇਧਂ ਅਹੋਸਿ, ਨવੁਤਿ વਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਆਯੂਤਿ।
‘‘ਤਤ੍ਥੇવ
ਅਨੂਪਮੋ ਅਸਮਸਮੋ, ਫੁਸ੍ਸੋ ਲੋਕਗ੍ਗਨਾਯਕੋ’’ਤਿ॥ (ਬੁ॰ વਂ॰ ੨੦.੧)।
વਿਪਸ੍ਸੀ ਬੁਦ੍ਧੋ
ਤਸ੍ਸ ਅਪਰਭਾਗੇ ਇਤੋ ਏਕਨવੁਤਿਕਪ੍ਪੇ વਿਪਸ੍ਸੀ ਨਾਮ ਭਗવਾ ਉਦਪਾਦਿ। ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਤਯੋ ਸਾવਕਸਨ੍ਨਿਪਾਤਾ। ਪਠਮਸਨ੍ਨਿਪਾਤੇ ਅਟ੍ਠਸਟ੍ਠਿ ਭਿਕ੍ਖੁਸਤਸਹਸ੍ਸਂ ਅਹੋਸਿ, ਦੁਤਿਯੇ ਏਕਸਤਸਹਸ੍ਸਂ, ਤਤਿਯੇ ਅਸੀਤਿਸਹਸ੍ਸਾਨਿ। ਤਦਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਮਹਿਦ੍ਧਿਕੋ ਮਹਾਨੁਭਾવੋ ਅਤੁਲੋ ਨਾਮ ਨਾਗਰਾਜਾ ਹੁਤ੍વਾ
‘‘ਫੁਸ੍ਸਸ੍ਸ ਚ ਅਪਰੇਨ, ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਦ੍વਿਪਦੁਤ੍ਤਮੋ।
વਿਪਸ੍ਸੀ ਨਾਮ ਨਾਮੇਨ, ਲੋਕੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿ ਚਕ੍ਖੁਮਾ’’ਤਿ॥ (ਬੁ॰ વਂ॰ ੨੧.੧)।
ਸਿਖੀ ਬੁਦ੍ਧੋ
ਤਸ੍ਸ ਸਿਖੀ ਚ વੇਸ੍ਸਭੂਚਾਤਿ ਦ੍વੇ ਬੁਦ੍ਧਾ ਅਹੇਸੁਂ। ਸਿਖਿਸ੍ਸਾਪਿ ਭਗવਤੋ ਤਯੋ ਸਾવਕਸਨ੍ਨਿਪਾਤਾ। ਪਠਮਸਨ੍ਨਿਪਾਤੇ ਭਿਕ੍ਖੁਸਤਸਹਸ੍ਸਂ ਅਹੋਸਿ, ਦੁਤਿਯੇ ਅਸੀਤਿਸਹਸ੍ਸਾਨਿ, ਤਤਿਯੇ ਸਤ੍ਤਤਿਸਹਸ੍ਸਾਨਿ। ਤਦਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਅਰਿਨ੍ਦਮੋ ਨਾਮ ਰਾਜਾ ਹੁਤ੍વਾ ਬੁਦ੍ਧਪ੍ਪਮੁਖਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਸਚੀવਰਂ ਮਹਾਦਾਨਂ ਪવਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਸਤ੍ਤਰਤਨਪਟਿਮਣ੍ਡਿਤਂ ਹਤ੍ਥਿਰਤਨਂ ਦਤ੍વਾ ਹਤ੍ਥਿਪ੍ਪਮਾਣਂ ਕਤ੍વਾ ਕਪ੍ਪਿਯਭਣ੍ਡਂ ਅਦਾਸਿ। ਸੋਪਿ ਨਂ ਸਤ੍ਥਾ ‘‘ਇਤੋ ਏਕਤ੍ਤਿਂਸਕਪ੍ਪੇ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਬ੍ਯਾਕਾਸਿ। ਤਸ੍ਸ ਪਨ ਭਗવਤੋ ਅਰੁਣવਤੀ ਨਾਮ ਨਗਰਂ ਅਹੋਸਿ, ਅਰੁਣੋ ਨਾਮ ਖਤ੍ਤਿਯੋ ਪਿਤਾ, ਪਭਾવਤੀ ਨਾਮ ਮਾਤਾ, ਅਭਿਭੂ ਚ ਸਮ੍ਭવੋ ਚ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਕਾ, ਖੇਮਙ੍ਕਰੋ ਨਾਮੁਪਟ੍ਠਾਕੋ, ਸਖਿਲਾ ਚ ਪਦੁਮਾ ਚ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਿਕਾ, ਪੁਣ੍ਡਰੀਕਰੁਕ੍ਖੋ ਬੋਧਿ, ਸਰੀਰਂ ਸਤ੍ਤਤਿਹਤ੍ਥੁਬ੍ਬੇਧਂ ਅਹੋਸਿ, ਸਰੀਰਪ੍ਪਭਾ ਯੋਜਨਤ੍ਤਯਂ ਫਰਿਤ੍વਾ ਅਟ੍ਠਾਸਿ, ਸਤ੍ਤਤਿ વਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਆਯੂਤਿ।
‘‘વਿਪਸ੍ਸਿਸ੍ਸ
ਸਿਖਿવ੍ਹਯੋ ਆਸਿ ਜਿਨੋ, ਅਸਮੋ ਅਪ੍ਪਟਿਪੁਗ੍ਗਲੋ’’ਤਿ॥ (ਬੁ॰ વਂ॰ ੨੨.੧)।
વੇਸ੍ਸਭੂ ਬੁਦ੍ਧੋ
ਤਸ੍ਸ વੇਸ੍ਸਭੂ ਨਾਮ ਸਤ੍ਥਾ ਉਦਪਾਦਿ। ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਤਯੋ ਸਾવਕਸਨ੍ਨਿਪਾਤਾ। ਪਠਮਸਨ੍ਨਿਪਾਤੇ ਅਸੀਤਿ ਭਿਕ੍ਖੁਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਅਹੇਸੁਂ, ਦੁਤਿਯੇ ਸਤ੍ਤਤਿ, ਤਤਿਯੇ ਸਟ੍ਠਿ। ਤਦਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਸੁਦਸ੍ਸਨੋ ਨਾਮ ਰਾਜਾ ਹੁਤ੍વਾ ਬੁਦ੍ਧਪ੍ਪਮੁਖਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਸਚੀવਰਂ ਮਹਾਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਆਚਾਰਗੁਣਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਬੁਦ੍ਧਰਤਨੇ ਚਿਤ੍ਤੀਕਾਰਪੀਤਿਬਹੁਲੋ ਅਹੋਸਿ। ਸੋਪਿ ਨਂ ਭਗવਾ ‘‘ਇਤੋ ਏਕਤ੍ਤਿਂਸਕਪ੍ਪੇ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਬ੍ਯਾਕਾਸਿ। ਤਸ੍ਸ ਪਨ ਭਗવਤੋ ਅਨੋਮਂ ਨਾਮ ਨਗਰਂ ਅਹੋਸਿ, ਸੁਪ੍ਪਤੀਤੋ ਨਾਮ ਰਾਜਾ ਪਿਤਾ, ਯਸવਤੀ ਨਾਮ ਮਾਤਾ, ਸੋਣੋ ਚ ਉਤ੍ਤਰੋ ਚ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਕਾ, ਉਪਸਨ੍ਤੋ ਨਾਮੁਪਟ੍ਠਾਯੋ, ਰਾਮਾ ਚ ਸੁਰਾਮਾ ਚ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਿਕਾ, ਸਾਲਰੁਕ੍ਖੋ ਬੋਧਿ, ਸਰੀਰਂ ਸਟ੍ਠਿਹਤ੍ਥੁਬ੍ਬੇਧਂ ਅਹੋਸਿ, ਸਟ੍ਠਿ વਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਆਯੂਤਿ।
‘‘ਤਤ੍ਥੇવ ਮਣ੍ਡਕਪ੍ਪਮ੍ਹਿ, ਅਸਮੋ ਅਪ੍ਪਟਿਪੁਗ੍ਗਲੋ।
વੇਸ੍ਸਭੂ ਨਾਮ ਨਾਮੇਨ, ਲੋਕੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿ ਸੋ ਜਿਨੋ’’ਤਿ॥ (ਬੁ॰ વਂ॰ ੨੩.੧)।
ਕਕੁਸਨ੍ਧੋ ਬੁਦ੍ਧੋ
ਤਸ੍ਸ ਕਕੁਸਨ੍ਧੋ, ਕੋਣਾਗਮਨੋ, ਕਸ੍ਸਪੋ, ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਭਗવਾਤਿ। ਕਕੁਸਨ੍ਧਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਏਕੋવ ਸਾવਕਸਨ੍ਨਿਪਾਤੋ, ਤਤ੍ਥ ਚਤ੍ਤਾਲੀਸ ਭਿਕ੍ਖੁਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਅਹੇਸੁਂ। ਤਦਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਖੇਮੋ ਨਾਮ ਰਾਜਾ ਹੁਤ੍વਾ ਬੁਦ੍ਧਪ੍ਪਮੁਖਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਸਪਤ੍ਤਚੀવਰਂ ਮਹਾਦਾਨਞ੍ਚੇવ ਅਞ੍ਜਨਾਦਿਭੇਸਜ੍ਜਾਨਿ ਚ ਦਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥੁ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਪਬ੍ਬਜਿ। ਸੋਪਿ ਨਂ ਸਤ੍ਥਾ ‘‘ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਬ੍ਯਾਕਾਸਿ। ਕਕੁਸਨ੍ਧਸ੍ਸ ਪਨ ਭਗવਤੋ ਖੇਮਂ ਨਾਮ ਨਗਰਂ ਅਹੋਸਿ, ਅਗ੍ਗਿਦਤ੍ਤੋ ਨਾਮ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਪਿਤਾ, વਿਸਾਖਾ ਨਾਮ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੀ ਮਾਤਾ, વਿਧੁਰੋ ਚ ਸਞ੍ਜੀવੋ ਚ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਕਾ, ਬੁਦ੍ਧਿਜੋ ਨਾਮੁਪਟ੍ਠਾਕੋ, ਸਾਮਾ ਚ ਚਮ੍ਪਾ ਚ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਿਕਾ, ਮਹਾਸਿਰੀਸਰੁਕ੍ਖੋ ਬੋਧਿ, ਸਰੀਰਂ ਚਤ੍ਤਾਲੀਸਹਤ੍ਥੁਬ੍ਬੇਧਂ ਅਹੋਸਿ, ਚਤ੍ਤਾਲੀਸ વਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਆਯੂਤਿ।
‘‘વੇਸ੍ਸਭੁਸ੍ਸ ਅਪਰੇਨ, ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਦ੍વਿਪਦੁਤ੍ਤਮੋ।
ਕਕੁਸਨ੍ਧੋ ਨਾਮ ਨਾਮੇਨ, ਅਪ੍ਪਮੇਯ੍ਯੋ ਦੁਰਾਸਦੋ’’ਤਿ॥ (ਬੁ॰ વਂ॰ ੨੪.੧)।
ਕੋਣਾਗਮਨੋ ਬੁਦ੍ਧੋ
ਤਸ੍ਸ ਕੋਣਾਗਮਨੋ ਨਾਮ ਸਤ੍ਥਾ ਉਦਪਾਦਿ। ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਏਕੋવ ਸਾવਕਸਨ੍ਨਿਪਾਤੋ, ਤਤ੍ਥ ਤਿਂਸ ਭਿਕ੍ਖੁਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਅਹੇਸੁਂ। ਤਦਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਪਬ੍ਬਤੋ ਨਾਮ ਰਾਜਾ ਹੁਤ੍વਾ ਅਮਚ੍ਚਗਣਪਰਿવੁਤੋ ਸਤ੍ਥੁ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਬੁਦ੍ਧਪ੍ਪਮੁਖਂ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਂ ਨਿਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਮਹਾਦਾਨਂ ਪવਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤੁਣ੍ਣਚੀਨਪਟਕੋਸੇਯ੍ਯਕਮ੍ਬਲਦੁਕੂਲਾਨਿ ਚੇવ ਸੁવਣ੍ਣਪਟਿਕਞ੍ਚ ਦਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥੁ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਪਬ੍ਬਜਿ। ਸੋਪਿ ਨਂ ਸਤ੍ਥਾ ‘‘ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਬ੍ਯਾਕਾਸਿ। ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਸੋਭવਤੀ ਨਾਮ ਨਗਰਂ ਅਹੋਸਿ, ਯਞ੍ਞਦਤ੍ਤੋ ਨਾਮ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਪਿਤਾ, ਉਤ੍ਤਰਾ ਨਾਮ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੀ ਮਾਤਾ, ਭਿਯ੍ਯਸੋ ਚ ਉਤ੍ਤਰੋ ਚ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਕਾ, ਸੋਤ੍ਥਿਜੋ ਨਾਮੁਪਟ੍ਠਾਕੋ, ਸਮੁਦ੍ਦਾ ਚ ਉਤ੍ਤਰਾ ਚ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਿਕਾ, ਉਦੁਮ੍ਬਰਰੁਕ੍ਖੋ ਬੋਧਿ, ਸਰੀਰਂ ਤਿਂਸਹਤ੍ਥੁਬ੍ਬੇਧਂ ਅਹੋਸਿ, ਤਿਂਸ વਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਆਯੂਤਿ।
‘‘ਕਕੁਸਨ੍ਧਸ੍ਸ ਅਪਰੇਨ, ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਦ੍વਿਪਦੁਤ੍ਤਮੋ।
ਕੋਣਾਗਮਨੋ ਨਾਮ ਜਿਨੋ, ਲੋਕਜੇਟ੍ਠੋ ਨਰਾਸਭੋ’’ਤਿ॥ (ਬੁ॰ વਂ॰ ੨੫.੧)।
ਕਸ੍ਸਪੋ ਬੁਦ੍ਧੋ
ਤਸ੍ਸ ਕਸ੍ਸਪੋ ਨਾਮ ਸਤ੍ਥਾ ਉਦਪਾਦਿ। ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਏਕੋવ ਸਾવਕਸਨ੍ਨਿਪਾਤੋ, ਤਤ੍ਥ વੀਸਤਿ ਭਿਕ੍ਖੁਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਅਹੇਸੁਂ। ਤਦਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਜੋਤਿਪਾਲੋ ਨਾਮ ਮਾਣવੋ ਹੁਤ੍વਾ ਤਿਣ੍ਣਂ વੇਦਾਨਂ ਪਾਰਗੂ ਭੂਮਿਯਞ੍ਚੇવ ਅਨ੍ਤਲਿਕ੍ਖੇ ਚ ਪਾਕਟੋ ਘਟਿਕਾਰਸ੍ਸ ਕੁਮ੍ਭਕਾਰਸ੍ਸ ਮਿਤ੍ਤੋ ਅਹੋਸਿ। ਸੋ ਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਕਥਂ ਸੁਤ੍વਾ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਆਰਦ੍ਧવੀਰਿਯੋ ਤੀਣਿ ਪਿਟਕਾਨਿ ਉਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ વਤ੍ਤਾવਤ੍ਤਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਬੁਦ੍ਧਸਾਸਨਂ ਸੋਭੇਸਿ। ਸੋਪਿ ਨਂ ਸਤ੍ਥਾ ‘‘ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਬ੍ਯਾਕਾਸਿ। ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਜਾਤਨਗਰਂ ਬਾਰਾਣਸੀ ਨਾਮ ਅਹੋਸਿ, ਬ੍ਰਹ੍ਮਦਤ੍ਤੋ ਨਾਮ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋ ਪਿਤਾ, ਧਨવਤੀ ਨਾਮ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੀ ਮਾਤਾ, ਤਿਸ੍ਸੋ ਚ ਭਾਰਦ੍વਾਜੋ ਚ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਕਾ, ਸਬ੍ਬਮਿਤ੍ਤੋ ਨਾਮੁਪਟ੍ਠਾਕੋ, ਅਨੁਲ਼ਾ ਚ ਉਰੁવੇਲ਼ਾ ਚ ਦ੍વੇ ਅਗ੍ਗਸਾવਿਕਾ, ਨਿਗ੍ਰੋਧਰੁਕ੍ਖੋ ਬੋਧਿ, ਸਰੀਰਂ વੀਸਤਿਹਤ੍ਥੁਬ੍ਬੇਧਂ ਅਹੋਸਿ, વੀਸਤਿ વਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਆਯੂਤਿ।
‘‘ਕੋਣਾਗਮਨਸ੍ਸ ਅਪਰੇਨ, ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਦ੍વਿਪਦੁਤ੍ਤਮੋ।
ਕਸ੍ਸਪੋ ਨਾਮ ਗੋਤ੍ਤੇਨ, ਧਮ੍ਮਰਾਜਾ ਪਭਙ੍ਕਰੋ’’ਤਿ॥ (ਬੁ॰ વਂ॰ ੨੬.੧)।
ਯਸ੍ਮਿਂ
‘‘ਤਣ੍ਹਙ੍ਕਰੋ ਮੇਧਙ੍ਕਰੋ, ਅਥੋਪਿ ਸਰਣਙ੍ਕਰੋ।
ਦੀਪਙ੍ਕਰੋ ਚ ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ, ਕੋਣ੍ਡਞ੍ਞੋ ਦ੍વਿਪਦੁਤ੍ਤਮੋ॥
‘‘ਮਙ੍ਗਲੋ ਚ ਸੁਮਨੋ ਚ, ਰੇવਤੋ ਸੋਭਿਤੋ ਮੁਨਿ।
ਅਨੋਮਦਸ੍ਸੀ ਪਦੁਮੋ, ਨਾਰਦੋ ਪਦੁਮੁਤ੍ਤਰੋ॥
‘‘ਸੁਮੇਧੋ ਚ ਸੁਜਾਤੋ ਚ, ਪਿਯਦਸ੍ਸੀ ਮਹਾਯਸੋ।
ਅਤ੍ਥਦਸ੍ਸੀ ਧਮ੍ਮਦਸ੍ਸੀ, ਸਿਦ੍ਧਤ੍ਥੋ ਲੋਕਨਾਯਕੋ॥
‘‘ਤਿਸ੍ਸੋ ਫੁਸ੍ਸੋ ਚ ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ, વਿਪਸ੍ਸੀ ਸਿਖੀ વੇਸ੍ਸਭੂ।
ਕਕੁਸਨ੍ਧੋ ਕੋਣਾਗਮਨੋ, ਕਸ੍ਸਪੋ ਚਾਪਿ ਨਾਯਕੋ॥
‘‘ਏਤੇ ਅਹੇਸੁਂ ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾ, વੀਤਰਾਗਾ ਸਮਾਹਿਤਾ।
ਸਤਰਂਸੀવ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾ, ਮਹਾਤਮવਿਨੋਦਨਾ।
ਜਲਿਤ੍વਾ ਅਗ੍ਗਿਖਨ੍ਧਾવ, ਨਿਬ੍ਬੁਤਾ ਤੇ ਸਸਾવਕਾ’’ਤਿ॥
ਗੋਤਮੋ ਬੁਦ੍ਧੋ
ਤਤ੍ਥ ਦੀਪਙ੍ਕਰਾਦੀਨਂ ਚਤੁવੀਸਤਿਯਾ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਲਦ੍ਧਬ੍ਯਾਕਰਣੋ ਪਨ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਯੇਨੇਨ –
‘‘ਮਨੁਸ੍ਸਤ੍ਤਂ
ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾ ਗੁਣਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿ, ਅਧਿਕਾਰੋ ਚ ਛਨ੍ਦਤਾ।
ਅਟ੍ਠਧਮ੍ਮਸਮੋਧਾਨਾ, ਅਭਿਨੀਹਾਰੋ ਸਮਿਜ੍ਝਤੀ’’ਤਿ॥ (ਬੁ॰ વਂ॰ ੨.੫੯) –
ਇਮੇ ਅਟ੍ਠ ਧਮ੍ਮੇ ਸਮੋਧਾਨੇਤ੍વਾ ਦੀਪਙ੍ਕਰਪਾਦਮੂਲੇ ਕਤਾਭਿਨੀਹਾਰੇਨ ‘‘ਹਨ੍ਦ ਬੁਦ੍ਧਕਰੇ ਧਮ੍ਮੇ, વਿਚਿਨਾਮਿ ਇਤੋ ਚਿਤੋ’’ਤਿ ਉਸ੍ਸਾਹਂ ਕਤ੍વਾ ‘‘વਿਚਿਨਨ੍ਤੋ ਤਦਾ ਦਕ੍ਖਿਂ, ਪਠਮਂ ਦਾਨਪਾਰਮਿ’’ਨ੍ਤਿ
‘‘ਏવਂ ਸਬ੍ਬਙ੍ਗਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾ, ਬੋਧਿਯਾ ਨਿਯਤਾ ਨਰਾ।
ਸਂਸਰਂ ਦੀਘਮਦ੍ਧਾਨਂ, ਕਪ੍ਪਕੋਟਿਸਤੇਹਿਪਿ॥
‘‘ਅવੀਚਿਮ੍ਹਿ ਨੁਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਤਥਾ ਲੋਕਨ੍ਤਰੇਸੁ ਚ।
ਨਿਜ੍ਝਾਮਤਣ੍ਹਾ ਖੁਪ੍ਪਿਪਾਸਾ, ਨ ਹੋਨ੍ਤਿ ਕਾਲਕਞ੍ਜਿਕਾ॥
‘‘ਨ ਹੋਨ੍ਤਿ ਖੁਦ੍ਦਕਾ ਪਾਣਾ, ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਾਪਿ ਦੁਗ੍ਗਤਿਂ।
ਜਾਯਮਾਨਾ ਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ, ਜਚ੍ਚਨ੍ਧਾ ਨ ਭવਨ੍ਤਿ ਤੇ॥
‘‘ਸੋਤવੇਕਲ੍ਲਤਾ ਨਤ੍ਥਿ, ਨ ਭવਨ੍ਤਿ ਮੂਗਪਕ੍ਖਿਕਾ।
ਇਤ੍ਥਿਭਾવਂ ਨ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਉਭਤੋਬ੍ਯਞ੍ਜਨਪਣ੍ਡਕਾ॥
‘‘ਨ ਭવਨ੍ਤਿ ਪਰਿਯਾਪਨ੍ਨਾ, ਬੋਧਿਯਾ ਨਿਯਤਾ ਨਰਾ।
ਮੁਤ੍ਤਾ ਆਨਨ੍ਤਰਿਕੇਹਿ, ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਸੁਦ੍ਧਗੋਚਰਾ॥
‘‘ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਂ ਨ ਸੇવਨ੍ਤਿ, ਕਮ੍ਮਕਿਰਿਯਦਸ੍ਸਨਾ।
વਸਮਾਨਾਪਿ ਸਗ੍ਗੇਸੁ, ਅਸਞ੍ਞਂ ਨੁਪਪਜ੍ਜਰੇ॥
‘‘ਸੁਦ੍ਧਾવਾਸੇਸੁ ਦੇવੇਸੁ, ਹੇਤੁ ਨਾਮ ਨ વਿਜ੍ਜਤਿ।
ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਨਿਨ੍ਨਾ ਸਪ੍ਪੁਰਿਸਾ, વਿਸਂਯੁਤ੍ਤਾ ਭવਾਭવੇ।
ਚਰਨ੍ਤਿ ਲੋਕਤ੍ਥਚਰਿਯਾਯੋ, ਪੂਰੇਨ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬਪਾਰਮੀ’’ਤਿ॥
ਤੇ
‘‘ਭਿਕ੍ਖਾਯ ਉਪਗਤਂ ਦਿਸ੍વਾ, ਸਕਤ੍ਤਾਨਂ ਪਰਿਚ੍ਚਜਿਂ।
ਦਾਨੇਨ ਮੇ ਸਮੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਏਸਾ ਮੇ ਦਾਨਪਾਰਮੀ’’ਤਿ॥ (ਚਰਿਯਾ॰ ੧.ਤਸ੍ਸੁਦ੍ਦਾਨ) –
ਏવਂ ਅਤ੍ਤਪਰਿਚ੍ਚਾਗਂ ਕਰੋਨ੍ਤਸ੍ਸ ਦਾਨਪਾਰਮਿਤਾ ਪਰਮਤ੍ਥਪਾਰਮੀ ਨਾਮ ਜਾਤਾ। ਤਥਾ ਸੀਲવਨਾਗਰਾਜਕਾਲੇ, ਚਮ੍ਪੇਯ੍ਯਨਾਗਰਾਜਕਾਲੇ, ਭੂਰਿਦਤ੍ਤਨਾਗਰਾਜਕਾਲੇ, ਛਦ੍ਦਨ੍ਤਨਾਗਰਾਜਕਾਲੇ, ਜਯਦ੍ਦਿਸਰਾਜਪੁਤ੍ਤਕਾਲੇ, ਅਲੀਨਸਤ੍ਤੁਕੁਮਾਰਕਾਲੇਤਿ ਸੀਲਪਾਰਮਿਤਾਯ ਪੂਰਿਤਤ੍ਤਭਾવਾਨਂ
‘‘ਸੂਲੇਹਿ વਿਜ੍ਝਯਨ੍ਤੋਪਿ, ਕੋਟ੍ਟਿਯਨ੍ਤੋਪਿ ਸਤ੍ਤਿਭਿ।
ਭੋਜਪੁਤ੍ਤੇ ਨ ਕੁਪ੍ਪਾਮਿ, ਏਸਾ ਮੇ ਸੀਲਪਾਰਮੀ’’ਤਿ॥ (ਚਰਿਯਾ॰ ੨.੯੧) –
ਏવਂ ਅਤ੍ਤਪਰਿਚ੍ਚਾਗਂ ਕਰੋਨ੍ਤਸ੍ਸ ਸੀਲਪਾਰਮਿਤਾ ਪਰਮਤ੍ਥਪਾਰਮੀ ਨਾਮ ਜਾਤਾ। ਤਥਾ ਸੋਮਨਸ੍ਸਕੁਮਾਰਕਾਲੇ, ਹਤ੍ਥਿਪਾਲਕੁਮਾਰਕਾਲੇ, ਅਯੋਘਰਪਣ੍ਡਿਤਕਾਲੇਤਿ ਮਹਾਰਜ੍ਜਂ ਪਹਾਯ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਪਾਰਮਿਤਾਯ ਪੂਰਿਤਤ੍ਤਭਾવਾਨਂ ਪਰਿਮਾਣਂ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ। ਏਕਨ੍ਤੇਨ ਪਨਸ੍ਸ ਚੂਲ਼ਸੁਤਸੋਮਜਾਤਕੇ –
‘‘ਮਹਾਰਜ੍ਜਂ ਹਤ੍ਥਗਤਂ, ਖੇਲ਼ਪਿਣ੍ਡਂવ ਛਡ੍ਡਯਿਂ।
ਚਜਤੋ ਨ ਹੋਤਿ ਲਗ੍ਗਨਂ, ਏਸਾ ਮੇ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਪਾਰਮੀ’’ਤਿ॥ –
ਏવਂ ਨਿਸ੍ਸਙ੍ਗਤਾਯ ਰਜ੍ਜਂ ਛਡ੍ਡੇਤ੍વਾ ਨਿਕ੍ਖਮਨ੍ਤਸ੍ਸ ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਪਾਰਮਿਤਾ ਪਰਮਤ੍ਥਪਾਰਮੀ ਨਾਮ ਜਾਤਾ। ਤਥਾ વਿਧੁਰਪਣ੍ਡਿਤਕਾਲੇ, ਮਹਾਗੋવਿਨ੍ਦਪਣ੍ਡਿਤਕਾਲੇ, ਕੁਦ੍ਦਾਲਪਣ੍ਡਿਤਕਾਲੇ, ਅਰਕਪਣ੍ਡਿਤਕਾਲੇ, ਬੋਧਿਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕਕਾਲੇ, ਮਹੋਸਧਪਣ੍ਡਿਤਕਾਲੇਤਿ ਪਞ੍ਞਾਪਾਰਮਿਤਾਯ ਪੂਰਿਤਤ੍ਤਭਾવਾਨਂ ਪਰਿਮਾਣਂ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ। ਏਕਨ੍ਤੇਨ ਪਨਸ੍ਸ ਸਤ੍ਤੁਭਸ੍ਤਜਾਤਕੇ ਸੇਨਕਪਣ੍ਡਿਤਕਾਲੇ –
‘‘ਪਞ੍ਞਾਯ
ਪਞ੍ਞਾਯ ਮੇ ਸਮੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਏਸਾ ਮੇ ਪਞ੍ਞਾਪਾਰਮੀ’’ਤਿ॥ –
ਅਨ੍ਤੋਭਸ੍ਤਗਤਂ ਸਪ੍ਪਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਪਞ੍ਞਾਪਾਰਮਿਤਾ ਪਰਮਤ੍ਥਪਾਰਮੀ ਨਾਮ ਜਾਤਾ। ਤਥਾ વੀਰਿਯਪਾਰਮਿਤਾਦੀਨਮ੍ਪਿ ਪੂਰਿਤਤ੍ਤਭਾવਾਨਂ ਪਰਿਮਾਣਂ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ। ਏਕਨ੍ਤੇਨ ਪਨਸ੍ਸ ਮਹਾਜਨਕਜਾਤਕੇ –
‘‘ਅਤੀਰਦਸ੍ਸੀ ਜਲਮਜ੍ਝੇ, ਹਤਾ ਸਬ੍ਬੇવ ਮਾਨੁਸਾ।
ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਞ੍ਞਥਾ ਨਤ੍ਥਿ, ਏਸਾ ਮੇ વੀਰਿਯਪਾਰਮੀ’’ਤਿ॥ –
ਏવਂ ਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦਂ ਤਰਨ੍ਤਸ੍ਸ વੀਰਿਯਪਾਰਮਿਤਾ ਪਰਮਤ੍ਥਪਾਰਮੀ ਨਾਮ ਜਾਤਾ। ਖਨ੍ਤਿવਾਦਿਜਾਤਕੇ –
‘‘ਅਚੇਤਨਂવ ਕੋਟ੍ਟੇਨ੍ਤੇ, ਤਿਣ੍ਹੇਨ ਫਰਸੁਨਾ ਮਮਂ।
ਕਾਸਿਰਾਜੇ ਨ ਕੁਪ੍ਪਾਮਿ, ਏਸਾ ਮੇ ਖਨ੍ਤਿਪਾਰਮੀ’’ਤਿ॥ –
ਏવਂ ਖਨ੍ਤਿਪਾਰਮਿਤਾ ਪਰਮਤ੍ਥਪਾਰਮੀ ਨਾਮ ਜਾਤਾ। ਮਹਾਸੁਤਸੋਮਜਾਤਕੇ –
‘‘ਸਚ੍ਚવਾਚਂ ਅਨੁਰਕ੍ਖਨ੍ਤੋ, ਚਜਿਤ੍વਾ ਮਮ ਜੀવਿਤਂ।
ਮੋਚੇਸਿਂ ਏਕਸਤਂ ਖਤ੍ਤਿਯੇ, ਏਸਾ ਮੇ ਸਚ੍ਚਪਾਰਮੀ’’ਤਿ॥ –
ਏવਂ ਜੀવਿਤਂ ਚਜਿਤ੍વਾ ਸਚ੍ਚਮਨੁਰਕ੍ਖਨ੍ਤਸ੍ਸ ਸਚ੍ਚਪਾਰਮਿਤਾ ਪਰਮਤ੍ਥਪਾਰਮੀ ਨਾਮ ਜਾਤਾ। ਮੂਗਪਕ੍ਖਜਾਤਕੇ –
‘‘ਮਾਤਾਪਿਤਾ ਨ ਮੇ ਦੇਸ੍ਸਾ, ਨਪਿ ਦੇਸ੍ਸਂ ਮਹਾਯਸਂ।
ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਂ ਪਿਯਂ ਮਯ੍ਹਂ, ਤਸ੍ਮਾ વਤਮਧਿਟ੍ਠਹਿ’’ਨ੍ਤਿ॥ (ਚਰਿਯਾ॰ ੩.੬੫) –
ਏવਂ ਜੀવਿਤਮ੍ਪਿ ਚਜਿਤ੍વਾ વਤਂ ਅਧਿਟ੍ਠਹਨ੍ਤਸ੍ਸ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨਪਾਰਮਿਤਾ ਪਰਮਤ੍ਥਪਾਰਮੀ ਨਾਮ ਜਾਤਾ। ਸੁવਣ੍ਣਸਾਮਜਾਤਕੇ –
‘‘ਨ
ਮੇਤ੍ਤਾਬਲੇਨੁਪਤ੍ਥਦ੍ਧੋ, ਰਮਾਮਿ ਪવਨੇ ਤਦਾ’’ਤਿ॥ (ਚਰਿਯਾ॰ ੩.੧੧੩) –
ਏવਂ ਜੀવਿਤਮ੍ਪਿ ਅਨੋਲੋਕੇਤ੍વਾ ਮੇਤ੍ਤਾਯਨ੍ਤਸ੍ਸ ਮੇਤ੍ਤਾਪਾਰਮਿਤਾ ਪਰਮਤ੍ਥਪਾਰਮੀ ਨਾਮ ਜਾਤਾ। ਲੋਮਹਂਸਜਾਤਕੇ –
‘‘ਸੁਸਾਨੇ
ਗਾਮਣ੍ਡਲਾ ਉਪਾਗਨ੍ਤ੍વਾ, ਰੂਪਂ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤਿਨਪ੍ਪਕ’’ਨ੍ਤਿ॥ (ਚਰਿਯਾ॰ ੩.੧੧੯) –
ਏવਂ ਗਾਮਦਾਰਕੇਸੁ ਨਿਟ੍ਠੁਭਨਾਦੀਹਿ ਚੇવ ਮਾਲਾਗਨ੍ਧੂਪਹਾਰਾਦੀਹਿ ਚ ਸੁਖਦੁਕ੍ਖਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਨ੍ਤੇਸੁਪਿ ਉਪੇਕ੍ਖਂ ਅਨਤਿવਤ੍ਤੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਉਪੇਕ੍ਖਾਪਾਰਮਿਤਾ ਪਰਮਤ੍ਥਪਾਰਮੀ ਨਾਮ ਜਾਤਾ। ਅਯਮੇਤ੍ਥ ਸਙ੍ਖੇਪੋ। વਿਤ੍ਥਾਰਤੋ ਪਨੇਸ ਅਤ੍ਥੋ ਚਰਿਯਾਪਿਟਕਤੋ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋਤਿ। ਏવਂ ਪਾਰਮਿਯੋ ਪੂਰੇਤ੍વਾ વੇਸ੍ਸਨ੍ਤਰਤ੍ਤਭਾવੇ ਠਿਤੋ –
‘‘ਅਚੇਤਨਾਯਂ ਪਥવੀ, ਅવਿਞ੍ਞਾਯ ਸੁਖਂ ਦੁਖਂ।
ਸਾਪਿ ਦਾਨਬਲਾ ਮਯ੍ਹਂ, ਸਤ੍ਤਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਪਕਮ੍ਪਥਾ’’ਤਿ॥ (ਚਰਿਯਾ॰ ੧.੧੨੪) –
ਏવਂ ਦੂਰੇਨਿਦਾਨਂ ਨਾਮਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।
ਦੂਰੇਨਿਦਾਨਕਥਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
੨. ਅવਿਦੂਰੇਨਿਦਾਨਕਥਾ
ਤੁਸਿਤਪੁਰੇ ਤੀਣਿ ਕੋਲਾਹਲਾਨਿ ਮਹਨ੍ਤਾਨਿ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ ਕਪ੍ਪਕੋਲਾਹਲਂ, ਬੁਦ੍ਧਕੋਲਾਹਲਂ, ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਕੋਲਾਹਲਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ‘‘વਸ੍ਸਸਤਸਹਸ੍ਸਚ੍ਚਯੇਨ ਕਪ੍ਪੁਟ੍ਠਾਨਂ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਲੋਕਬ੍ਯੂਹਾ ਨਾਮ ਕਾਮਾવਚਰਦੇવਾ ਮੁਤ੍ਤਸਿਰਾ વਿਕਿਣ੍ਣਕੇਸਾ ਰੁਦਮੁਖਾ ਅਸ੍ਸੂਨਿ ਹਤ੍ਥੇਹਿ ਪੁਞ੍ਛਮਾਨਾ ਰਤ੍ਤવਤ੍ਥਨਿવਤ੍ਥਾ ਅਤਿવਿਯ વਿਰੂਪવੇਸਧਾਰਿਨੋ ਹੁਤ੍વਾ ਮਨੁਸ੍ਸਪਥੇ વਿਚਰਨ੍ਤਾ ਏવਂ ਆਰੋਚੇਨ੍ਤਿ – ‘‘ਮਾਰਿਸਾ, ਇਤੋ વਸ੍ਸਸਤਸਹਸ੍ਸਚ੍ਚਯੇਨ ਕਪ੍ਪੁਟ੍ਠਾਨਂ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਅਯਂ ਲੋਕੋ વਿਨਸ੍ਸਿਸ੍ਸਤਿ, ਮਹਾਸਮੁਦ੍ਦੋਪਿ ਸੁਸ੍ਸਿਸ੍ਸਤਿ, ਅਯਞ੍ਚ ਮਹਾਪਥવੀ ਸਿਨੇਰੁ ਚ ਪਬ੍ਬਤਰਾਜਾ ਉਡ੍ਡਯ੍ਹਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ વਿਨਸ੍ਸਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਯਾવ ਬ੍ਰਹ੍ਮਲੋਕਾ ਲੋਕવਿਨਾਸੋ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਮੇਤ੍ਤਂ ਮਾਰਿਸਾ, ਭਾવੇਥ, ਕਰੁਣਂ, ਮੁਦਿਤਂ, ਉਪੇਕ੍ਖਂ ਮਾਰਿਸਾ, ਭਾવੇਥ, ਮਾਤਰਂ ਕਪ੍ਪਕੋਲਾਹਲਂ ਨਾਮ। ‘‘વਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਚ੍ਚਯੇਨ ਪਨ ਸਬ੍ਬੁਞ੍ਞੁਬੁਦ੍ਧੋ ਲੋਕੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਲੋਕਪਾਲਦੇવਤਾ ‘‘ਇਤੋ, ਮਾਰਿਸਾ, વਸ੍ਸਸਹਸ੍ਸਚ੍ਚਯੇਨ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਬੁਦ੍ਧੋ ਲੋਕੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਉਗ੍ਘੋਸੇਨ੍ਤਿਯੋ ਆਹਿਣ੍ਡਨ੍ਤਿ। ਇਦਂ ਬੁਦ੍ਧਕੋਲਾਹਲਂ ਨਾਮ। ‘‘વਸ੍ਸਸਤਸ੍ਸਚ੍ਚਯੇਨ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਰਾਜਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਦੇવਤਾਯੋ ‘‘ਇਤੋ ਮਾਰਿਸਾ વਸ੍ਸਸਤਚ੍ਚਯੇਨ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਰਾਜਾ ਲੋਕੇ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਉਗ੍ਘੋਸੇਨ੍ਤਿਯੋ ਆਹਿਣ੍ਡਨ੍ਤਿ। ਇਦਂ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਕੋਲਾਹਲਂ ਨਾਮ। ਇਮਾਨਿ ਤੀਣਿ ਕੋਲਾਹਲਾਨਿ ਮਹਨ੍ਤਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ।
ਤੇਸੁ ਬੁਦ੍ਧਕੋਲਾਹਲਸਦ੍ਦਂ ਸੁਤ੍વਾ ਸਕਲਦਸਸਹਸ੍ਸਚਕ੍ਕવਾਲ਼ਦੇવਤਾ ਏਕਤੋ ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਤ੍વਾ ‘‘ਅਸੁਕੋ ਨਾਮ ਸਤ੍ਤੋ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਞਤ੍વਾ ਤਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਆਯਾਚਨ੍ਤਿ। ਆਯਾਚਮਾਨਾ ਚ ਪੁਬ੍ਬਨਿਮਿਤ੍ਤੇਸੁ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨੇਸੁ ਆਯਾਚਨ੍ਤਿ। ਤਦਾ ਪਨ ਸਬ੍ਬਾਪਿ ਤਾ ਏਕੇਕਚਕ੍ਕવਾਲ਼ੇ ਚਾਤੁਮਹਾਰਾਜਸਕ੍ਕਸੁਯਾਮਸਨ੍ਤੁਸਿਤਸੁਨਿਮ੍ਮਿਤવਸવਤ੍ਤਿਮਹਾਬ੍ਰਹ੍ਮੇਹਿ
ਅਥ ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਦੇવਤਾਨਂ ਪਟਿਞ੍ਞਂ ਅਦਤ੍વਾવ ਕਾਲਦੀਪਦੇਸਕੁਲਜਨੇਤ੍ਤਿਆਯੁਪਰਿਚ੍ਛੇਦવਸੇਨ ਪਞ੍ਚਮਹਾવਿਲੋਕਨਂ ਨਾਮ વਿਲੋਕੇਸਿ। ਤਤ੍ਥ ‘‘ਕਾਲੋ ਨੁ ਖੋ, ਅਕਾਲੋ ਨੁ ਖੋ’’ਤਿ ਪਠਮਂ ਕਾਲਂ વਿਲੋਕੇਸਿ। ਤਤ੍ਥ વਸ੍ਸਸਤਸਹਸ੍ਸਤੋ ਉਦ੍ਧਂ વਡ੍ਢਿਤਆਯੁਕਾਲੋ ਕਾਲੋ ਨਾਮ ਨ ਹੋਤਿ। ਕਸ੍ਮਾ? ਤਦਾ
ਤਤੋ ਦੀਪਂ વਿਲੋਕੇਨ੍ਤੋ ਸਪਰਿવਾਰੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਦੀਪੇ ਓਲੋਕੇਤ੍વਾ ‘‘ਤੀਸੁ ਦੀਪੇਸੁ ਬੁਦ੍ਧਾ ਨ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਨ੍ਤਿ, ਜਮ੍ਬੁਦੀਪੇਯੇવ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਦੀਪਂ ਪਸ੍ਸਿ।
ਤਤੋ ‘‘ਜਮ੍ਬੁਦੀਪੋ ਨਾਮ ਮਹਾ, ਦਸਯੋਜਨਸਹਸ੍ਸਪਰਿਮਾਣੋ, ਕਤਰਸ੍ਮਿਂ ਨੁ ਖੋ ਪਦੇਸੇ ਬੁਦ੍ਧਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਓਕਾਸਂ વਿਲੋਕੇਨ੍ਤੋ ਮਜ੍ਝਿਮਦੇਸਂ ਪਸ੍ਸਿ। ਮਜ੍ਝਿਮਦੇਸੋ ਨਾਮ ‘‘ਪੁਰਤ੍ਥਿਮਾਯ ਦਿਸਾਯ ਗਜਙ੍ਗਲਂ ਨਾਮ ਨਿਗਮੋ, ਤਸ੍ਸ ਪਰੇਨ ਮਹਾਸਾਲਾ, ਤਤੋ ਪਰਾ ਪਚ੍ਚਨ੍ਤਿਮਾ ਜਨਪਦਾ, ਓਰਤੋ ਮਜ੍ਝੇ। ਪੁਰਤ੍ਥਿਮਦਕ੍ਖਿਣਾਯ ਦਿਸਾਯ ਸਲ੍ਲવਤੀ ਨਾਮ ਨਦੀ, ਤਤੋ ਪਰਾ ਪਚ੍ਚਨ੍ਤਿਮਾ ਜਨਪਦਾ, ਓਰਤੋ ਮਜ੍ਝੇ। ਦਕ੍ਖਿਣਾਯ ਦਿਸਾਯ ਸੇਤਕਣ੍ਣਿਕਂ ਨਾਮ ਨਿਗਮੋ, ਤਤੋ ਪਰਾ ਪਚ੍ਚਨ੍ਤਿਮਾ ਜਨਪਦਾ, ਓਰਤੋ ਮਜ੍ਝੇ। ਪਚ੍ਛਿਮਾਯ ਦਿਸਾਯ ਥੂਣਂ ਨਾਮ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਗਾਮੋ, ਤਤੋ ਪਰਾ ਪਚ੍ਚਨ੍ਤਿਮਾ ਜਨਪਦਾ, ਓਰਤੋ ਮਜ੍ਝੇ। ਉਤ੍ਤਰਾਯ ਦਿਸਾਯ ਉਸੀਰਦ੍ਧਜੋ ਨਾਮ ਪਬ੍ਬਤੋ, ਤਤੋ ਪਰਾ ਪਚ੍ਚਨ੍ਤਿਮਾ ਜਨਪਦਾ, ਓਰਤੋ ਮਜ੍ਝੇ’’ਤਿ ਏવਂ વਿਨਯੇ (ਮਹਾવ॰ ੨੫੯) વੁਤ੍ਤੋ ਪਦੇਸੋ
ਤਤੋ ਕੁਲਂ વਿਲੋਕੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਬੁਦ੍ਧਾ ਨਾਮ વੇਸ੍ਸਕੁਲੇ વਾ ਸੁਦ੍ਦਕੁਲੇ વਾ ਨ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਨ੍ਤਿ। ਲੋਕਸਮ੍ਮਤੇ ਪਨ ਖਤ੍ਤਿਯਕੁਲੇ વਾ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਕੁਲੇ વਾਤਿ ਦ੍વੀਸੁਯੇવ ਕੁਲੇਸੁ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਨ੍ਤਿ। ਇਦਾਨਿ ਚ ਖਤ੍ਤਿਯਕੁਲਂ ਲੋਕਸਮ੍ਮਤਂ, ਤਤ੍ਥ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਸ੍ਸਾਮਿ। ਸੁਦ੍ਧੋਦਨੋ ਨਾਮ ਰਾਜਾ ਮੇ ਪਿਤਾ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਕੁਲਂ ਪਸ੍ਸਿ।
ਤਤੋ
ਇਤਿ ਇਮਂ ਪਞ੍ਚਮਹਾવਿਲੋਕਨਂ વਿਲੋਕੇਤ੍વਾ ‘‘ਕਾਲੋ ਮੇ, ਮਾਰਿਸਾ, ਬੁਦ੍ਧਭਾવਾਯਾ’’ਤਿ ਦੇવਤਾਨਂ ਸਙ੍ਗਹਂ ਕਰੋਨ੍ਤੋ ਪਟਿਞ੍ਞਂ ਦਤ੍વਾ ‘‘ਗਚ੍ਛਥ, ਤੁਮ੍ਹੇ’’ਤਿ ਤਾ ਦੇવਤਾ ਉਯ੍ਯੋਜੇਤ੍વਾ ਤੁਸਿਤਦੇવਤਾਹਿ ਪਰਿવੁਤੋ ਤੁਸਿਤਪੁਰੇ ਨਨ੍ਦਨવਨਂ ਪਾવਿਸਿ। ਸਬ੍ਬਦੇવਲੋਕੇਸੁ ਹਿ ਨਨ੍ਦਨવਨਂ ਅਤ੍ਥਿਯੇવ। ਤਤ੍ਥ ਨਂ ਦੇવਤਾ ‘‘ਇਤੋ ਚੁਤੋ ਸੁਗਤਿਂ ਗਚ੍ਛ, ਇਤੋ ਚੁਤੋ ਸੁਗਤਿਂ ਗਚ੍ਛਾ’’ਤਿ ਪੁਬ੍ਬੇ ਕਤਕੁਸਲਕਮ੍ਮੋਕਾਸਂ ਸਾਰਯਮਾਨਾ વਿਚਰਨ੍ਤਿ। ਸੋ ਏવਂ ਦੇવਤਾਹਿ ਕੁਸਲਂ ਸਾਰਯਮਾਨਾਹਿ ਪਰਿવੁਤੋ ਤਤ੍ਥ વਿਚਰਨ੍ਤੋਯੇવ ਚવਿਤ੍વਾ ਮਹਾਮਾਯਾਯ ਦੇવਿਯਾ ਕੁਚ੍ਛਿਸ੍ਮਿਂ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਂ ਗਣ੍ਹਿ।
ਤਸ੍ਸ ਆવਿਭਾવਤ੍ਥਂ ਅਯਂ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬਿਕਥਾ – ਤਦਾ ਕਿਰ ਕਪਿਲવਤ੍ਥੁਨਗਰੇ ਆਸਾਲ਼੍ਹਿਨਕ੍ਖਤ੍ਤਂ ਸਙ੍ਘੁਟ੍ਠਂ ਅਹੋਸਿ, ਮਹਾਜਨੋ ਨਕ੍ਖਤ੍ਤਂ ਕੀਲ਼ਤਿ। ਮਹਾਮਾਯਾਪਿ ਦੇવੀ ਪੁਰੇ ਪੁਣ੍ਣਮਾਯ ਸਤ੍ਤਮਦਿવਸਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ વਿਗਤਸੁਰਾਪਾਨਂ ਮਾਲਾਗਨ੍ਧવਿਭੂਤਿਸਮ੍ਪਨ੍ਨਂ ਨਕ੍ਖਤ੍ਤਕੀਲ਼ਂ ਅਨੁਭવਮਾਨਾ ਸਤ੍ਤਮੇ ਦਿવਸੇ ਪਾਤੋવ ਉਟ੍ਠਾਯ ਗਨ੍ਧੋਦਕੇਨ ਨ੍ਹਾਯਿਤ੍વਾ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਸਤਸਹਸ੍ਸਾਨਿ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਮਹਾਦਾਨਂ ਦਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਾਲਙ੍ਕਾਰવਿਭੂਸਿਤਾ વਰਭੋਜਨਂ ਭੁਞ੍ਜਿਤ੍વਾ ਉਪੋਸਥਙ੍ਗਾਨਿ ਅਧਿਟ੍ਠਾਯ ਅਲਙ੍ਕਤਪਟਿਯਤ੍ਤਂ ਸਿਰਿਗਬ੍ਭਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਸਿਰਿਸਯਨੇ ਨਿਪਨ੍ਨਾ ਨਿਦ੍ਦਂ ਓਕ੍ਕਮਮਾਨਾ ਇਮਂ ਸੁਪਿਨਂ ਅਦ੍ਦਸ – ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਕਿਰ ਨਂ ਮਹਾਰਾਜਾਨੋ ਸਯਨੇਨੇવ ਸਦ੍ਧਿਂ ਉਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਹਿਮવਨ੍ਤਂ ਨੇਤ੍વਾ ਸਟ੍ਠਿਯੋਜਨਿਕੇ ਮਨੋਸਿਲਾਤਲੇ
ਪੁਨਦਿવਸੇ ਪਬੁਦ੍ਧਾ ਦੇવੀ ਤਂ ਸੁਪਿਨਂ ਰਞ੍ਞੋ ਆਰੋਚੇਸਿ। ਰਾਜਾ ਚਤੁਸਟ੍ਠਿਮਤ੍ਤੇ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਪਾਮੋਕ੍ਖੇ
ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਨ ਮਾਤੁਕੁਚ੍ਛਿਮ੍ਹਿ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਗ੍ਗਹਣਕ੍ਖਣੇਯੇવ ਏਕਪ੍ਪਹਾਰੇਨੇવ ਸਕਲਦਸਸਹਸ੍ਸੀ ਲੋਕਧਾਤੁ ਸਙ੍ਕਮ੍ਪਿ ਸਮ੍ਪਕਮ੍ਪਿ ਸਮ੍ਪવੇਧਿ। ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸ ਪੁਬ੍ਬਨਿਮਿਤ੍ਤਾਨਿ ਪਾਤੁਰਹੇਸੁਂ – ਦਸਸੁ ਚਕ੍ਕવਾਲ਼ਸਹਸ੍ਸੇਸੁ ਅਪ੍ਪਮਾਣੋ ਓਭਾਸੋ ਫਰਿ। ਤਸ੍ਸ ਤਂ ਸਿਰਿਂ ਦਟ੍ਠੁਕਾਮਾ વਿਯ ਅਨ੍ਧਾ ਚਕ੍ਖੂਨਿ ਪਟਿਲਭਿਂਸੁ, ਬਧਿਰਾ ਸਦ੍ਦਂ ਸੁਣਿਂਸੁ, ਮੂਗਾ ਸਮਾਲਪਿਂਸੁ, ਖੁਜ੍ਜਾ ਉਜੁਗਤ੍ਤਾ ਅਹੇਸੁਂ, ਪਙ੍ਗੁਲਾ ਪਦਸਾ ਗਮਨਂ ਪਟਿਲਭਿਂਸੁ, ਬਨ੍ਧਨਗਤਾ ਸਬ੍ਬਸਤ੍ਤਾ ਅਨ੍ਦੁਬਨ੍ਧਨਾਦੀਹਿ ਮੁਚ੍ਚਿਂਸੁ, ਸਬ੍ਬਨਿਰਯੇਸੁ ਅਗ੍ਗੀ ਨਿਬ੍ਬਾਯਿਂਸੁ, ਪੇਤ੍ਤਿવਿਸਯੇਸੁ ਖੁਪ੍ਪਿਪਾਸਾ વੂਪਸਮਿਂਸੁ, ਤਿਰਚ੍ਛਾਨਾਨਂ ਭਯਂ ਨਾਹੋਸਿ, ਸਬ੍ਬਸਤ੍ਤਾਨਂ ਰੋਗੋ વੂਪਸਮਿ, ਸਬ੍ਬਸਤ੍ਤਾ ਪਿਯਂવਦਾ ਅਹੇਸੁਂ, ਮਧੁਰੇਨਾਕਾਰੇਨ ਅਸ੍ਸਾ ਹਸਿਂਸੁ, વਾਰਣਾ ਗਜ੍ਜਿਂਸੁ, ਸਬ੍ਬਤੂਰਿਯਾਨਿ ਸਕਂ ਸਕਂ ਨਿਨ੍ਨਾਦਂ ਮੁਞ੍ਚਿਂਸੁ, ਅਘਟ੍ਟਿਤਾਨਿਯੇવ ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਹਤ੍ਥੂਪਗਾਦੀਨਿ ਆਭਰਣਾਨਿ વਿਰવਿਂਸੁ, ਸਬ੍ਬਾ ਦਿਸਾ વਿਪ੍ਪਸਨ੍ਨਾ
ਏવਂ ਗਹਿਤਪਟਿਸਨ੍ਧਿਕਸ੍ਸ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਗ੍ਗਹਣਕਾਲਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਚੇવ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਮਾਤੁਯਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਮਾਤੁਧਮ੍ਮਤਾ।
ਮਹਾਮਾਯਾਪਿ ਦੇવੀ ਪਤ੍ਤੇਨ ਤੇਲਂ વਿਯ ਦਸਮਾਸੇ ਕੁਚ੍ਛਿਨਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਂ ਪਰਿਹਰਿਤ੍વਾ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਗਬ੍ਭਾ ਞਾਤਿਘਰਂ ਗਨ੍ਤੁਕਾਮਾ ਸੁਦ੍ਧੋਦਨਮਹਾਰਾਜਸ੍ਸ ਆਰੋਚੇਸਿ – ‘‘ਇਚ੍ਛਾਮਹਂ, ਦੇવ, ਕੁਲਸਨ੍ਤਕਂ ਦੇવਦਹਨਗਰਂ ਗਨ੍ਤੁ’’ਨ੍ਤਿ। ਰਾਜਾ ‘‘ਸਾਧੂ’’ਤਿ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ਕਪਿਲવਤ੍ਥੁਤੋ ਯਾવ ਦੇવਦਹਨਗਰਾ ਮਗ੍ਗਂ ਸਮਂ ਕਾਰੇਤ੍વਾ ਕਦਲਿਪੁਣ੍ਣਘਟਧਜਪਟਾਕਾਦੀਹਿ ਅਲਙ੍ਕਾਰੇਹਿ
ਯਥਾ ਪਨ ਅਞ੍ਞੇ ਸਤ੍ਤਾ ਮਾਤੁਕੁਚ੍ਛਿਤੋ ਨਿਕ੍ਖਮਨ੍ਤਾ ਪਟਿਕੂਲੇਨ ਅਸੁਚਿਨਾ ਮਕ੍ਖਿਤਾ ਨਿਕ੍ਖਮਨ੍ਤਿ, ਨ ਏવਂ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ। ਸੋ ਪਨ ਧਮ੍ਮਾਸਨਤੋ ਓਤਰਨ੍ਤੋ ਧਮ੍ਮਕਥਿਕੋ વਿਯ, ਨਿਸ੍ਸੇਣਿਤੋ ਓਤਰਨ੍ਤੋ ਪੁਰਿਸੋ વਿਯ ਚ ਦ੍વੇ ਹਤ੍ਥੇ ਦ੍વੇ ਚ ਪਾਦੇ ਪਸਾਰੇਤ੍વਾ ਠਿਤਕੋવ ਮਾਤੁਕੁਚ੍ਛਿਸਮ੍ਭવੇਨ
ਅਥ ਨਂ ਸੁવਣ੍ਣਜਾਲੇਨ ਪਟਿਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਠਿਤਾਨਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਾਨਂ ਹਤ੍ਥਤੋ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਮਹਾਰਾਜਾਨੋ ਮਙ੍ਗਲਸਮ੍ਮਤਾਯ ਸੁਖਸਮ੍ਫਸ੍ਸਾਯ ਅਜਿਨਪ੍ਪવੇਣਿਯਾ ਗਣ੍ਹਿਂਸੁ, ਤੇਸਂ ਹਤ੍ਥਤੋ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਦੁਕੂਲਚੁਮ੍ਬਟਕੇਨ ਗਣ੍ਹਿਂਸੁ, ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਹਤ੍ਥਤੋ ਮੁਚ੍ਚਿਤ੍વਾ ਪਥવਿਯਂ ਪਤਿਟ੍ਠਾਯ ਪੁਰਤ੍ਥਿਮਦਿਸਂ ਓਲੋਕੇਸਿ, ਅਨੇਕਾਨਿ ਚਕ੍ਕવਾਲ਼ਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਏਕਙ੍ਗਣਾਨਿ ਅਹੇਸੁਂ। ਤਤ੍ਥ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾ ਗਨ੍ਧਮਾਲਾਦੀਹਿ ਪੂਜਯਮਾਨਾ ‘‘ਮਹਾਪੁਰਿਸ, ਇਧ ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਸਦਿਸੋ ਅਞ੍ਞੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਕੁਤੇਤ੍ਥ ਉਤ੍ਤਰਿਤਰੋ’’ਤਿ
ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਹਿ ਤੀਸੁ ਅਤ੍ਤਭਾવੇਸੁ ਮਾਤੁਕੁਚ੍ਛਿਤੋ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤਮਤ੍ਤੋવ વਾਚਂ ਨਿਚ੍ਛਾਰੇਸਿ ਮਹੋਸਧਤ੍ਤਭਾવੇ, વੇਸ੍ਸਨ੍ਤਰਤ੍ਤਭਾવੇ, ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਅਤ੍ਤਭਾવੇ ਚਾਤਿ। ਮਹੋਸਧਤ੍ਤਭਾવੇ ਕਿਰਸ੍ਸ ਮਾਤੁਕੁਚ੍ਛਿਤੋ ਨਿਕ੍ਖਮਨ੍ਤਸ੍ਸੇવ ਸਕ੍ਕੋ ਦੇવਰਾਜਾ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਚਨ੍ਦਨਸਾਰਂ ਹਤ੍ਥੇ ਠਪੇਤ੍વਾ ਗਤੋ। ਸੋ ਤਂ ਮੁਟ੍ਠਿਯਂ ਕਤ੍વਾવ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤੋ। ਅਥ ਨਂ ਮਾਤਾ ‘‘ਤਾਤ, ਕਿਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਆਗਤੋਸੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿ। ‘‘ਓਸਧਂ, ਅਮ੍ਮਾ’’ਤਿ। ਇਤਿ ਓਸਧਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਆਗਤਤ੍ਤਾ ‘‘ਓਸਧਦਾਰਕੋ’’ਤ੍વੇવਸ੍ਸ ਨਾਮਂ ਅਕਂਸੁ। ਤਂ ਓਸਧਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਚਾਟਿਯਂ ਪਕ੍ਖਿਪਿਂਸੁ, ਆਗਤਾਗਤਾਨਂ ਅਨ੍ਧਬਧਿਰਾਦੀਨਂ ਤਦੇવ ਸਬ੍ਬਰੋਗવੂਪਸਮਾਯ ਭੇਸਜ੍ਜਂ ਅਹੋਸਿ। ਤਤੋ ‘‘ਮਹਨ੍ਤਂ ਇਦਂ ਓਸਧਂ, ਮਹਨ੍ਤਂ ਇਦਂ ਓਸਧ’’ਨ੍ਤਿ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨવਚਨਂ ਉਪਾਦਾਯ ‘‘ਮਹੋਸਧੋ’’ਤ੍વੇવਸ੍ਸ ਨਾਮਂ ਜਾਤਂ। વੇਸ੍ਸਨ੍ਤਰਤ੍ਤਭਾવੇ ਪਨ ਮਾਤੁਕੁਚ੍ਛਿਤੋ ਨਿਕ੍ਖਮਨ੍ਤੋ ਦਕ੍ਖਿਣਹਤ੍ਥਂ ਪਸਾਰੇਤ੍વਾવ ‘‘ਅਤ੍ਥਿ ਨੁ ਖੋ, ਅਮ੍ਮ, ਕਿਞ੍ਚਿ ਗੇਹਸ੍ਮਿਂ, ਦਾਨਂ ਦਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤੋ ਨਿਕ੍ਖਮਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਮਾਤਾ ‘‘ਸਧਨੇ ਕੁਲੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੋਸਿ, ਤਾਤਾ’’ਤਿ ਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਹਤ੍ਥਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਹਤ੍ਥਤਲੇ ਕਤ੍વਾ ਸਹਸ੍ਸਤ੍ਥવਿਕਂ ਠਪਾਪੇਸਿ। ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਪਨ ਅਤ੍ਤਭਾવੇ ਇਮਂ ਸੀਹਨਾਦਂ ਨਦੀਤਿ ਏવਂ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਤੀਸੁ ਅਤ੍ਤਭਾવੇਸੁ ਮਾਤੁਕੁਚ੍ਛਿਤੋ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤਮਤ੍ਤੋવ વਾਚਂ ਨਿਚ੍ਛਾਰੇਸਿ। ਯਥਾ ਚ ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਗ੍ਗਹਣਕ੍ਖਣੇ ਤਥਾ ਜਾਤਿਕ੍ਖਣੇਪਿਸ੍ਸ ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸ ਪੁਬ੍ਬਨਿਮਿਤ੍ਤਾਨਿ ਪਾਤੁਰਹੇਸੁਂ। ਯਸ੍ਮਿਂ ਪਨ ਸਮਯੇ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਲੁਮ੍ਬਿਨੀવਨੇ ਜਾਤੋ, ਤਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਸਮਯੇ ਰਾਹੁਲਮਾਤਾਦੇવੀ, ਆਨਨ੍ਦਤ੍ਥੇਰੋ ਛਨ੍ਨੋ ਅਮਚ੍ਚੋ, ਕਾਲ਼ੁਦਾਯੀ ਅਮਚ੍ਚੋ, ਕਣ੍ਡਕੋ ਅਸ੍ਸਰਾਜਾ, ਮਹਾਬੋਧਿਰੁਕ੍ਖੋ, ਚਤਸ੍ਸੋ ਨਿਧਿਕੁਮ੍ਭਿਯੋ ਚ ਜਾਤਾ। ਤਤ੍ਥ ਏਕਾ ਨਿਧਿਕੁਮ੍ਭੀ ਗਾવੁਤਪ੍ਪਮਾਣਾ, ਏਕਾ ਅਡ੍ਢਯੋਜਨਪ੍ਪਮਾਣਾ, ਏਕਾ ਤਿਗਾવੁਤਪ੍ਪਮਾਣਾ, ਏਕਾ ਯੋਜਨਪ੍ਪਮਾਣਾ। ਗਮ੍ਭੀਰਤੋ ਪਥવੀਪਰਿਯਨ੍ਤਾ ਏવ ਅਹੋਸੀਤਿ। ਇਮੇ ਸਤ੍ਤ ਸਹਜਾਤਾ ਨਾਮ।
ਉਭਯਨਗਰવਾਸਿਨੋ ਕਾਲਦੇવਲੋ ਨਾਮ ਤਾਪਸੋ ਭਤ੍ਤਕਿਚ੍ਚਂ ਕਤ੍વਾ ਦਿવਾવਿਹਾਰਤ੍ਥਾਯ ਤਾવਤਿਂਸਭવਨਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਦਿવਾવਿਹਾਰਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਤਾ ਦੇવਤਾ ਤਥਾ ਕੀਲ਼ਮਾਨਾ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਕਿਂ ਕਾਰਣਾ ਤੁਮ੍ਹੇ ਏવਂ ਤੁਟ੍ਠਮਾਨਸਾ ਕੀਲ਼ਥ, ਮਯ੍ਹਮ੍ਪੇਤਂ ਕਾਰਣਂ ਕਥੇਥਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਦੇવਤਾ ਆਹਂਸੁ – ‘‘ਮਾਰਿਸ, ਸੁਦ੍ਧੋਦਨਮਹਾਰਾਜਸ੍ਸ ਪੁਤ੍ਤੋ ਜਾਤੋ, ਸੋ ਬੋਧਿਮਣ੍ਡੇ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਬੁਦ੍ਧੋ ਹੁਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਂ ਪવਤ੍ਤੇਸ੍ਸਤਿ, ‘ਤਸ੍ਸ ਅਨਨ੍ਤਂ ਬੁਦ੍ਧਲੀਲ਼ਂ ਦਟ੍ਠੁਂ, ਧਮ੍ਮਞ੍ਚ ਸੋਤੁਂ ਲਚ੍ਛਾਮਾ’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਕਾਰਣੇਨ ਤੁਟ੍ਠਾਮ੍ਹਾ’’ਤਿ। ਤਾਪਸੋ ਤਾਸਂ વਚਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਖਿਪ੍ਪਂ ਦੇવਲੋਕਤੋ ਓਰੁਯ੍ਹ ਰਾਜਨਿવੇਸਨਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਾਸਨੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ‘‘ਪੁਤ੍ਤੋ ਕਿਰ ਤੇ, ਮਹਾਰਾਜ, ਜਾਤੋ, ਪਸ੍ਸਿਸ੍ਸਾਮਿ ਨ’’ਨ੍ਤਿ ਆਹ। ਰਾਜਾ ਅਲਙ੍ਕਤਪਟਿਯਤ੍ਤਂ ਕੁਮਾਰਂ ਆਹਰਾਪੇਤ੍વਾ ਤਾਪਸਂ વਨ੍ਦਾਪੇਤੁਂ ਅਭਿਹਰਿ। ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਾਦਾ ਪਰਿવਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਤਾਪਸਸ੍ਸ ਜਟਾਸੁ ਪਤਿਟ੍ਠਹਿਂਸੁ। ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਹਿ ਤੇਨਤ੍ਤਭਾવੇਨ વਨ੍ਦਿਤਬ੍ਬਯੁਤ੍ਤਕੋ ਨਾਮ ਅਞ੍ਞੋ ਨਤ੍ਥਿ। ਸਚੇ ਹਿ ਅਜਾਨਨ੍ਤਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸੀਸਂ ਤਾਪਸਸ੍ਸ ਪਾਦਮੂਲੇ ਠਪੇਯ੍ਯੁਂ, ਸਤ੍ਤਧਾ ਤਸ੍ਸ ਮੁਦ੍ਧਾ ਫਲੇਯ੍ਯ। ਤਾਪਸੋ ‘‘ਨ ਮੇ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਨਾਸੇਤੁਂ ਯੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਞ੍ਜਲਿਂ ਪਗ੍ਗਹੇਸਿ। ਰਾਜਾ ਤਂ ਅਚ੍ਛਰਿਯਂ ਦਿਸ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪੁਤ੍ਤਂ વਨ੍ਦਿ।
ਤਾਪਸੋ ਅਤੀਤੇ ਚਤ੍ਤਾਲੀਸ ਕਪ੍ਪੇ, ਅਨਾਗਤੇ ਚਤ੍ਤਾਲੀਸਾਤਿ ਅਸੀਤਿ ਕਪ੍ਪੇ ਅਨੁਸ੍ਸਰਤਿ। ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਲਕ੍ਖਣਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਭવਿਸ੍ਸਤਿ ਨੁ ਖੋ ਬੁਦ੍ਧੋ, ਉਦਾਹੁ ਨੋ’’ਤਿ ਆવਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਉਪਧਾਰੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਨਿਸ੍ਸਂਸਯੇਨ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਞਤ੍વਾ ‘‘ਅਚ੍ਛਰਿਯਪੁਰਿਸੋ ਅਯ’’ਨ੍ਤਿ ਸਿਤਂ ਅਕਾਸਿ। ਤਤੋ ‘‘ਅਹਂ ਇਮਂ ਅਚ੍ਛਰਿਯਪੁਰਿਸਂ ਬੁਦ੍ਧਭੂਤਂ ਦਟ੍ਠੁਂ ਲਭਿਸ੍ਸਾਮਿ ਨੁ ਖੋ, ਨੋ’’ਤਿ ਉਪਧਾਰੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਨ ਲਭਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਅਨ੍ਤਰਾਯੇવ ਕਾਲਂ ਕਤ੍વਾ ਬੁਦ੍ਧਸਤੇਨਪਿ ਬੁਦ੍ਧਸਹਸ੍ਸੇਨਪਿ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਬੋਧੇਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੁਣੇਯ੍ਯੇ ਅਰੂਪਭવੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਏવਰੂਪਂ ਨਾਮ ਅਚ੍ਛਰਿਯਪੁਰਿਸਂ ਬੁਦ੍ਧਭੂਤਂ ਦਟ੍ਠੁਂ ਨ ਲਭਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਮਹਤੀ વਤ ਮੇ ਜਾਨਿ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਪਰੋਦਿ।
ਮਨੁਸ੍ਸਾ
ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਖੋ ਪਞ੍ਚਮਦਿવਸੇ ਸੀਸਂ ਨ੍ਹਾਪੇਤ੍વਾ ‘‘ਨਾਮਗ੍ਗਹਣਂ ਗਣ੍ਹਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ ਰਾਜਭવਨਂ ਚਤੁਜ੍ਜਾਤਿਯਗਨ੍ਧੇਹਿ વਿਲਿਮ੍ਪੇਤ੍વਾ ਲਾਜਪਞ੍ਚਮਕਾਨਿ ਪੁਪ੍ਫਾਨਿ વਿਕਿਰਿਤ੍વਾ ਅਸਮ੍ਭਿਨ੍ਨਪਾਯਾਸਂ ਸਮ੍ਪਾਦੇਤ੍વਾ ਤਿਣ੍ਣਂ વੇਦਾਨਂ ਪਾਰਙ੍ਗਤੇ ਅਟ੍ਠਸਤਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇ ਨਿਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਰਾਜਭવਨੇ ਨਿਸੀਦਾਪੇਤ੍વਾ ਸੁਭੋਜਨਂ ਭੋਜਾਪੇਤ੍વਾ ਮਹਾਸਕ੍ਕਾਰਂ ਕਤ੍વਾ ‘‘ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਲਕ੍ਖਣਾਨਿ ਪਰਿਗ੍ਗਹਾਪੇਸੁਂ। ਤੇਸੁ –
‘‘ਰਾਮੋ
ਏਤੇ ਤਦਾ ਅਟ੍ਠ ਅਹੇਸੁਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ, ਛਲ਼ਙ੍ਗવਾ ਮਨ੍ਤਂ વਿਯਾਕਰਿਂਸੂ’’ਤਿ॥ (ਮ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧.੨੮੪) –
ਇਮੇ ਅਟ੍ਠੇવ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਲਕ੍ਖਣਪਰਿਗ੍ਗਾਹਕਾ ਅਹੇਸੁਂ। ਪਟਿਸਨ੍ਧਿਗ੍ਗਹਣਦਿવਸੇ ਸੁਪਿਨੋਪਿ ਏਤੇਹੇવ ਪਰਿਗ੍ਗਹਿਤੋ ‘‘ਸਿਦ੍ਧਤ੍ਥੋ’’ਤਿ ਨਾਮਂ ਅਕਂਸੁ।
ਅਥ ਖੋ ਤੇ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਘਰਾਨਿ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪੁਤ੍ਤੇ ਆਮਨ੍ਤਯਿਂਸੁ – ‘‘ਤਾਤਾ, ਅਮ੍ਹੇ ਮਹਲ੍ਲਕਾ, ਸੁਦ੍ਧੋਦਨਮਹਾਰਾਜਸ੍ਸ ਪੁਤ੍ਤਂ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਂ ਪਤ੍ਤਂ ਮਯਂ ਸਮ੍ਭਾવੇਯ੍ਯਾਮ વਾ ਨੋ વਾ, ਤੁਮ੍ਹੇ ਤਸ੍ਮਿਂ ਕੁਮਾਰੇ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਂ ਪਤ੍ਤੇ ਤਸ੍ਸ ਸਾਸਨੇ ਪਬ੍ਬਜੇਯ੍ਯਾਥਾ’’ਤਿ। ਤੇ ਸਤ੍ਤਪਿ ਜਨਾ ਯਾવਤਾਯੁਕਂ ਠਤ੍વਾ ਯਥਾਕਮ੍ਮਂ ਗਤਾ, ਕੋਣ੍ਡਞ੍ਞਮਾਣવੋਯੇવ ਪਨ ਅਰੋਗੋ ਅਹੋਸਿ। ਸੋ ਮਹਾਸਤ੍ਤੇ વੁਦ੍ਧਿਮਨ੍વਾਯ ਮਹਾਭਿਨਿਕ੍ਖਮਨਂ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਪਬ੍ਬਜਿਤ੍વਾ ਅਨਕ੍ਕਮੇਨ ਉਰੁવੇਲਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ‘‘ਰਮਣੀਯੋ વਤ ਅਯਂ ਭੂਮਿਭਾਗੋ, ਅਲਂ વਤਿਦਂ ਪਧਾਨਤ੍ਥਿਕਸ੍ਸ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਧਾਨਾਯਾ’’ਤਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ વਾਸਂ ਉਪਗਤੇ ‘‘ਮਹਾਪੁਰਿਸੋ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ’’ਤਿ ਸੁਤ੍વਾ ਤੇਸਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਨਂ ਪੁਤ੍ਤੇ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਏવਮਾਹ – ‘‘ਸਿਦ੍ਧਤ੍ਥਕੁਮਾਰੋ ਕਿਰ ਪਞ੍ਚવਗ੍ਗਿਯਤ੍ਥੇਰਾ ਨਾਮ ਜਾਤਾ।
ਤਦਾ ਪਨ ਸੁਦ੍ਧੋਦਨਰਾਜਾ – ‘‘ਕਿਂ ਦਿਸ੍વਾ ਮਯ੍ਹਂ ਪੁਤ੍ਤੋ ਪਬ੍ਬਜਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿ। ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਪੁਬ੍ਬਨਿਮਿਤ੍ਤਾਨੀ’’ਤਿ। ‘‘ਕਤਰਞ੍ਚ ਕਤਰਞ੍ਚਾ’’ਤਿ? ‘‘ਜਰਾਜਿਣ੍ਣਂ, ਬ੍ਯਾਧਿਤਂ, ਮਤਂ, ਪਬ੍ਬਜਿਤ’’ਨ੍ਤਿ। ਰਾਜਾ ‘‘ਇਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਏવਰੂਪਾਨਂ ਮਮ ਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤੁਂ ਮਾ ਅਦਤ੍ਥ, ਮਯ੍ਹਂ ਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਬੁਦ੍ਧਭਾવੇਨ ਕਮ੍ਮਂ ਨਤ੍ਥਿ, ਅਹਂ ਮਮ ਪੁਤ੍ਤਂ ਦ੍વਿਸਹਸ੍ਸਦੀਪਪਰਿવਾਰਾਨਂ, ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਮਹਾਦੀਪਾਨਂ, ਇਸ੍ਸਰਿਯਾਧਿਪਚ੍ਚਂ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਰਜ੍ਜਂ ਕਰੋਨ੍ਤਂ ਛਤ੍ਤਿਂਸਯੋਜਨਪਰਿਮਣ੍ਡਲਾਯ ਪਰਿਸਾਯ ਪਰਿવੁਤਂ ਗਗਨਤਲੇ વਿਚਰਮਾਨਂ ਪਸ੍ਸਿਤੁਕਾਮੋ’’ਤਿ। ਏવਞ੍ਚ ਪਨ વਤ੍વਾ ਇਮੇਸਂ ਚਤੁਪ੍ਪਕਾਰਾਨਂ ਨਿਮਿਤ੍ਤਾਨਂ
ਅਥੇਕਦਿવਸਂ ਰਞ੍ਞੋ વਪ੍ਪਮਙ੍ਗਲਂ ਨਾਮ ਅਹੋਸਿ। ਤਂ ਦਿવਸਂ ਸਕਲਨਗਰਂ ਦੇવਨਗਰਂ વਿਯ ਅਲਙ੍ਕਰੋਨ੍ਤਿ, ਸਬ੍ਬੇ ਦਾਸਕਮ੍ਮਕਰਾਦਯੋ ਅਹਤવਤ੍ਥਨਿવਤ੍ਥਾ ਗਨ੍ਧਮਾਲਾਦਿਪਟਿਮਣ੍ਡਿਤਾ ਰਾਜਕੁਲੇ ਸਨ੍ਨਿਪਤਨ੍ਤਿ, ਰਞ੍ਞੋ ਕਮ੍ਮਨ੍ਤੇ ਨਙ੍ਗਲਸਹਸ੍ਸਂ ਯੋਜਯਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਨ ਦਿવਸੇ ਏਕੇਨੂਨਅਟ੍ਠਸਤਨਙ੍ਗਲਾਨਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਬਲਿਬਦ੍ਦਰਸ੍ਮਿਯੋਤ੍ਤੇਹਿ ਰਜਤਪਰਿਕ੍ਖਤਾਨਿ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਰਞ੍ਞੋ ਆਲਮ੍ਬਨਨਙ੍ਗਲਂ ਪਨ ਰਤ੍ਤਸੁવਣ੍ਣਪਰਿਕ੍ਖਤਂ ਹੋਤਿ। ਬਲਿਬਦ੍ਦਾਨਂ ਸਿਙ੍ਗਰਸ੍ਮਿਪਤੋਦਾਪਿ ਸੁવਣ੍ਣਪਰਿਕ੍ਖਤਾવ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਰਾਜਾ ਮਹਾਪਰਿવਾਰੇਨ ਨਿਕ੍ਖਮਨ੍ਤੋ
ਏਤਸ੍ਮਿਂ ਠਾਨੇ ਮਹਾਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿ ਅਹੋਸਿ। ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਂ ਪਰਿવਾਰੇਤ੍વਾ ਨਿਸਿਨ੍ਨਾ ਧਾਤਿਯੋ ‘‘ਰਞ੍ਞੋ ਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਪਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ ਅਨ੍ਤੋਸਾਣਿਤੋ ਬਹਿ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤਾ। ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਇਤੋ ਚਿਤੋ ਚ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤੋ ਕਞ੍ਚਿ ਅਦਿਸ੍વਾવ વੇਗੇਨ ਉਟ੍ਠਾਯ ਪਲ੍ਲਙ੍ਕਂ ਆਭੁਜਿਤ੍વਾ ਆਨਾਪਾਨੇ ਪਰਿਗ੍ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਠਮਜ੍ਝਾਨਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਸਿ। ਧਾਤਿਯੋ ਖਜ੍ਜਭੋਜ੍ਜਨ੍ਤਰੇ વਿਚਰਮਾਨਾ ਥੋਕਂ ਚਿਰਾਯਿਂਸੁ। ਸੇਸਰੁਕ੍ਖਾਨਂ ਛਾਯਾ વੀਤਿવਤ੍ਤਾ, ਤਸ੍ਸ ਪਨ ਜਮ੍ਬੁਰੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਛਾਯਾ ਪਰਿਮਣ੍ਡਲਾ ਹੁਤ੍વਾ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਧਾਤਿਯੋ ‘‘ਅਯ੍ਯਪੁਤ੍ਤੋ ਏਕਕੋ’’ਤਿ વੇਗੇਨ ਸਾਣਿਂ ਉਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਅਨ੍ਤੋ ਪવਿਸਮਾਨਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਂ ਸਯਨੇ ਪਲ੍ਲਙ੍ਕੇਨ ਨਿਸਿਨ੍ਨਂ ਤਞ੍ਚ ਪਾਟਿਹਾਰਿਯਂ
ਅਥ
ਤਸ੍ਸੇવਂ ਮਹਾਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਅਨੁਭવਨ੍ਤਸ੍ਸ ਏਕਦਿવਸਂ ਞਾਤਿਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰੇ ਅਯਂ ਕਥਾ ਉਦਪਾਦਿ – ‘‘ਸਿਦ੍ਧਤ੍ਥੋ ਕੀਲ਼ਾਪਸੁਤੋવ વਿਚਰਤਿ, ਨ ਕਿਞ੍ਚਿ ਸਿਪ੍ਪਂ ਸਿਕ੍ਖਤਿ, ਸਙ੍ਗਾਮੇ ਪਚ੍ਚੁਪਟ੍ਠਿਤੇ ਕਿਂ ਕਰਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ? ਰਾਜਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਂ ਪਕ੍ਕੋਸਾਪੇਤ੍વਾ ਸਰਭਙ੍ਗਜਾਤਕੇ ਆਗਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਤਦਾ ਤਸ੍ਸ ਞਾਤਿਸਙ੍ਘੋ ਨਿਕ੍ਕਙ੍ਖੋ ਅਹੋਸਿ।
ਅਥੇਕਦਿવਸਂ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਉਯ੍ਯਾਨਭੂਮਿਂ ਗਨ੍ਤੁਕਾਮੋ ਸਾਰਥਿਂ ਆਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ‘‘ਰਥਂ ਯੋਜੇਹੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਸੋ ‘‘ਸਾਧੂ’’ਤਿ ਪਟਿਸ੍ਸੁਣਿਤ੍વਾ ਮਹਾਰਹਂ ਉਤ੍ਤਮਰਥਂ ਸਬ੍ਬਾਲਙ੍ਕਾਰੇਨ ਅਲਙ੍ਕਰਿਤ੍વਾ ਕੁਮੁਦਪਤ੍ਤવਣ੍ਣੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਮਙ੍ਗਲਸਿਨ੍ਧવੇ ਯੋਜੇਤ੍વਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਟਿવੇਦੇਸਿ। ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਦੇવવਿਮਾਨਸਦਿਸਂ ਰਥਂ ਅਭਿਰੁਹਿਤ੍વਾ ਉਯ੍ਯਾਨਾਭਿਮੁਖੋ ਅਗਮਾਸਿ। ਦੇવਤਾ ‘‘ਸਿਦ੍ਧਤ੍ਥਕੁਮਾਰਸ੍ਸ ਅਭਿਸਮ੍ਬੁਜ੍ਝਨਕਾਲੋ ਆਸਨ੍ਨੋ, ਪੁਬ੍ਬਨਿਮਿਤ੍ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ ਏਕਂ ਦੇવਪੁਤ੍ਤਂ ਜਰਾਜਿਣ੍ਣਂ ਖਣ੍ਡਦਨ੍ਤਂ ਪਲਿਤਕੇਸਂ વਙ੍ਕਂ ਓਭਗ੍ਗਸਰੀਰਂ ਦਣ੍ਡਹਤ੍ਥਂ ਪવੇਧਮਾਨਂ ਕਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸੇਸੁਂ। ਤਂ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਚੇવ ਸਾਰਥਿ ਚ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤਿ। ਤਤੋ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ, ‘‘ਸਮ੍ਮ, ਕੋ ਨਾਮੇਸ ਪੁਰਿਸੋ, ਕੇਸਾਪਿਸ੍ਸ ਨ ਯਥਾ ਅਞ੍ਞੇਸ’’ਨ੍ਤਿ ਮਹਾਪਦਾਨੇ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੨.੪੫) ਆਗਤਨਯੇਨ ਸਾਰਥਿਂ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ વਚਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ‘‘ਧਿਰਤ੍ਥੁ વਤ, ਭੋ, ਜਾਤਿ
ਪੁਨੇਕਦਿવਸਂ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਤਥੇવ ਉਯ੍ਯਾਨਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਦੇવਤਾਭਿਨਿਮ੍ਮਿਤਂ ਬ੍ਯਾਧਿਤਂ ਪੁਰਿਸਂ ਦਿਸ੍વਾ ਪੁਰਿਮਨਯੇਨੇવ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ਸਂવਿਗ੍ਗਹਦਯੋ ਨਿવਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਪਾਸਾਦਂ
ਸੋ ਤਤ੍ਥ ਦਿવਸਭਾਗਂ ਕੀਲ਼ਿਤ੍વਾ ਮਙ੍ਗਲਪੋਕ੍ਖਰਣਿਯਂ ਨ੍ਹਾਯਿਤ੍વਾ ਅਤ੍ਥਙ੍ਗਤੇ ਸੂਰਿਯੇ ਮਙ੍ਗਲਸਿਲਾਪਟ੍ਟੇ ਨਿਸੀਦਿ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਅਲਙ੍ਕਾਰਾਪੇਤੁਕਾਮੋ, ਅਥਸ੍ਸ ਪਰਿਚਾਰਕਪੁਰਿਸਾ ਨਾਨਾવਣ੍ਣਾਨਿ ਦੁਸ੍ਸਾਨਿ ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰਾ ਆਭਰਣવਿਕਤਿਯੋ ਮਾਲਾਗਨ੍ਧવਿਲੇਪਨਾਨਿ ਚ ਆਦਾਯ ਸਮਨ੍ਤਾ ਪਰਿવਾਰੇਤ੍વਾ ਅਟ੍ਠਂਸੁ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਖਣੇ ਸਕ੍ਕਸ੍ਸ ਨਿਸਿਨ੍ਨਾਸਨਂ ਉਣ੍ਹਂ ਅਹੋਸਿ। ਸੋ ‘‘ਕੋ ਨੁ ਖੋ ਮਂ ਇਮਮ੍ਹਾ ਠਾਨਾ ਚਾવੇਤੁਕਾਮੋਸੀ’’ਤਿ ਉਪਧਾਰੇਨ੍ਤੋ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਲਙ੍ਕਾਰੇਤੁਕਾਮਤਂ ਞਤ੍વਾ વਿਸ੍ਸਕਮ੍ਮਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਸਮ੍ਮ વਿਸ੍ਸਕਮ੍ਮ, ਸਿਦ੍ਧਤ੍ਥਕੁਮਾਰੋ ਅਜ੍ਜ ਅਡ੍ਢਰਤ੍ਤਸਮਯੇ ਮਹਾਭਿਨਿਕ੍ਖਮਨਂ ਨਿਕ੍ਖਮਿਸ੍ਸਤਿ, ਅਯਮਸ੍ਸ ਪਚ੍ਛਿਮੋ ਅਲਙ੍ਕਾਰੋ, ਤ੍વਂ ਉਯ੍ਯਾਨਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਮਹਾਪੁਰਿਸਂ ਦਿਬ੍ਬਾਲਙ੍ਕਾਰੇਹਿ ਅਲਙ੍ਕਰੋਹੀ’’ਤਿ। ਸੋ ‘‘ਸਾਧੂ’’ਤਿ ਪਟਿਸ੍ਸੁਣਿਤ੍વਾ ਦੇવਾਨੁਭਾવੇਨ ਤਙ੍ਖਣਞ੍ਞੇવ
ਅਥਸ੍ਸ ਸਬ੍ਬਾਲਙ੍ਕਾਰਪਟਿਮਣ੍ਡਿਤਸ੍ਸ ਸਬ੍ਬਤਾਲਾવਚਰੇਸੁ ਸਕਾਨਿ ਸਕਾਨਿ ਪਟਿਭਾਨਾਨਿ ਦਸ੍ਸਯਨ੍ਤੇਸੁ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇਸੁ ‘‘ਜਯਨਨ੍ਦਾ’’ਤਿਆਦਿવਚਨੇਹਿ, ਸੁਤਮਙ੍ਗਲਿਕਾਦੀਸੁ ਚ ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰੇਹਿ ਮਙ੍ਗਲવਚਨਤ੍ਥੁਤਿਘੋਸੇਹਿ ਸਮ੍ਭਾવੇਨ੍ਤੇਸੁ ਸਬ੍ਬਾਲਙ੍ਕਾਰਪਟਿਮਣ੍ਡਿਤਂ ਤਂ ਰਥવਰਂ ਅਭਿਰੁਹਿ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ‘‘ਰਾਹੁਲਮਾਤਾ ਪੁਤ੍ਤਂ વਿਜਾਤਾ’’ਤਿ ਸੁਤ੍વਾ ਸੁਦ੍ਧੋਦਨਮਹਾਰਾਜਾ ‘‘ਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਮੇ ਤੁਟ੍ਠਿਂ ਨਿવੇਦੇਥਾ’’ਤਿ ਸਾਸਨਂ ਪਹਿਣਿ। ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ‘‘ਰਾਹੁ ਜਾਤੋ, ਬਨ੍ਧਨਂ ਜਾਤ’’ਨ੍ਤਿ ਆਹ। ਰਾਜਾ ‘‘ਕਿਂ ਮੇ ਪੁਤ੍ਤੋ ਅવਚਾ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ਤਂ વਚਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ‘‘ਇਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਮੇ ਨਤ੍ਤਾ ‘ਰਾਹੁਲਕੁਮਾਰੋ’ਤ੍વੇવ ਨਾਮ ਹੋਤੂ’’ਤਿ ਆਹ।
ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋਪਿ ਖੋ ਰਥવਰਂ ਆਰੁਯ੍ਹ ਅਤਿਮਹਨ੍ਤੇਨ ਯਸੇਨ ਅਤਿਮਨੋਰਮੇਨ ਸਿਰਿਸੋਭਗ੍ਗੇਨ ਨਗਰਂ ਪਾવਿਸਿ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਕਿਸਾਗੋਤਮੀ ਨਾਮ ਖਤ੍ਤਿਯਕਞ੍ਞਾ ਉਪਰਿਪਾਸਾਦવਰਤਲਗਤਾ ਨਗਰਂ ਪਦਕ੍ਖਿਣਂ ਕੁਰੁਮਾਨਸ੍ਸ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਰੂਪਸਿਰਿਂ ਦਿਸ੍વਾ ਪੀਤਿਸੋਮਨਸ੍ਸਜਾਤਾ ਇਮਂ ਉਦਾਨਂ ਉਦਾਨੇਸਿ –
‘‘ਨਿਬ੍ਬੁਤਾ ਨੂਨ ਸਾ ਮਾਤਾ, ਨਿਬ੍ਬੁਤੋ ਨੂਨ ਸੋ ਪਿਤਾ।
ਨਿਬ੍ਬੁਤਾ ਨੂਨ ਸਾ ਨਾਰੀ, ਯਸ੍ਸਾਯਂ ਈਦਿਸੋ ਪਤੀ’’ਤਿ॥ (ਧ॰ ਸ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ਨਿਦਾਨਕਥਾ)। –
ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਅਯਂ ਏવਮਾਹ – ‘ਏવਰੂਪਂ ਅਤ੍ਤਭਾવਂ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤਿਯਾ ਮਾਤੁ ਹਦਯਂ ਨਿਬ੍ਬਾਯਤਿ, ਪਿਤੁ ਹਦਯਂ ਨਿਬ੍ਬਾਯਤਿ, ਪਜਾਪਤਿਯਾ ਹਦਯਂ ਨਿਬ੍ਬਾਯਤੀ’ਤਿ। ਕਿਸ੍ਮਿਂ ਨੁ ਖੋ ਨਿਬ੍ਬੁਤੇ ਹਦਯਂ ਨਿਬ੍ਬੁਤਂ ਨਾਮ ਹੋਤੀ’’ਤਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਕਿਲੇਸੇਸੁ વਿਰਤ੍ਤਮਨਸ੍ਸ ਏਤਦਹੋਸਿ
ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋਪਿ
ਸੋ ‘‘ਅਜ੍ਜੇવ ਮਯਾ ਮਹਾਭਿਨਿਕ੍ਖਮਨਂ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ ਸਯਨਾ વੁਟ੍ਠਾਯ ਦ੍વਾਰਸਮੀਪਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ‘‘ਕੋ ਏਤ੍ਥਾ’’ਤਿ ਆਹ। ਉਮ੍ਮਾਰੇ ਸੀਸਂ ਕਤ੍વਾ ਨਿਪਨ੍ਨੋ ਛਨ੍ਨੋ – ‘‘ਅਹਂ, ਅਯ੍ਯਪੁਤ੍ਤ, ਛਨ੍ਨੋ’’ਤਿ ਆਹ। ‘‘ਅਜ੍ਜਾਹਂ ਮਹਾਭਿਨਿਕ੍ਖਮਨਂ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤੁਕਾਮੋ, ਏਕਂ ਮੇ ਅਸ੍ਸਂ ਕਪ੍ਪੇਹੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਸੋ ‘‘ਸਾਧੁ, ਦੇવਾ’’ਤਿ ਅਸ੍ਸਭਣ੍ਡਕਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਅਸ੍ਸਸਾਲਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਗਨ੍ਧਤੇਲਪ੍ਪਦੀਪੇਸੁ ਜਲਨ੍ਤੇਸੁ ਸੁਮਨਪਟ੍ਟવਿਤਾਨਸ੍ਸ ਹੇਟ੍ਠਾ ਰਮਣੀਯੇ ਭੂਮਿਭਾਗੇ ਠਿਤਂ ਕਣ੍ਡਕਂ ਅਸ੍ਸਰਾਜਾਨਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਅਜ੍ਜ ਮਯਾ ਇਮਮੇવ ਕਪ੍ਪੇਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ ਕਣ੍ਡਕਂ ਕਪ੍ਪੇਸਿ। ਸੋ ਕਪ੍ਪਿਯਮਾਨੋવ ਅਞ੍ਞਾਸਿ ‘‘ਅਯਂ ਕਪ੍ਪਨਾ ਅਤਿવਿਯ ਗਾਲ਼੍ਹਾ, ਅਞ੍ਞੇਸੁ ਦਿવਸੇਸੁ ਉਯ੍ਯਾਨਕੀਲ਼ਾਦਿਗਮਨਕਾਲੇ
ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋਪਿ ਖੋ ਛਨ੍ਨਂ ਪੇਸੇਤ੍વਾવ ‘‘ਪੁਤ੍ਤਂ ਤਾવ ਪਸ੍ਸਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਨਿਸਿਨ੍ਨਪਲ੍ਲਙ੍ਕਤੋ ਉਟ੍ਠਾਯ ਰਾਹੁਲਮਾਤੁਯਾ વਸਨਟ੍ਠਾਨਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਗਬ੍ਭਦ੍વਾਰਂ વਿવਰਿ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਖਣੇ ਅਨ੍ਤੋਗਬ੍ਭੇ ਗਨ੍ਧਤੇਲਪ੍ਪਦੀਪੋ ਝਾਯਤਿ, ਰਾਹੁਲਮਾਤਾ ਸੁਮਨਮਲ੍ਲਿਕਾਦੀਨਂ ਪੁਪ੍ਫਾਨਂ ਅਮ੍ਬਣਮਤ੍ਤੇਨ ਅਭਿਪ੍ਪਕਿਣ੍ਣੇ ਸਯਨੇ ਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਮਤ੍ਥਕੇ ਹਤ੍ਥਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ਨਿਦ੍ਦਾਯਤਿ। ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਉਮ੍ਮਾਰੇ ਪਾਦਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ਠਿਤਕੋવ
ਏવਂ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਪਾਸਾਦਤਲਾ ਓਤਰਿਤ੍વਾ ਅਸ੍ਸਸਮੀਪਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਏવਮਾਹ – ‘‘ਤਾਤ ਕਣ੍ਡਕ, ਤ੍વਂ ਅਜ੍ਜ ਏਕਰਤ੍ਤਿਂ ਮਂ ਤਾਰਯ, ਅਹਂ ਤਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਬੁਦ੍ਧੋ ਹੁਤ੍વਾ ਸਦੇવਕਂ ਲੋਕਂ ਤਾਰਯਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ਤਤੋ ਉਲ੍ਲਙ੍ਘਿਤ੍વਾ ਕਣ੍ਡਕਸ੍ਸ ਪਿਟ੍ਠਿਂ ਅਭਿਰੁਹਿ। ਕਣ੍ਡਕੋ ਗੀવਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਆਯਾਮੇਨ ਅਟ੍ਠਾਰਸਹਤ੍ਥੋ ਹੋਤਿ, ਤਦਨੁਚ੍ਛવਿਕੇਨ ਉਬ੍ਬੇਧੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਥਾਮਜવਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਸਬ੍ਬਸੇਤੋ ਧੋਤਸਙ੍ਖਸਦਿਸੋ। ਸੋ ਸਚੇ ਹਸੇਯ੍ਯ વਾ ਪਦਸਦ੍ਦਂ વਾ ਕਰੇਯ੍ਯ, ਸਦ੍ਦੋ ਸਕਲਨਗਰਂ ਅવਤ੍ਥਰੇਯ੍ਯ, ਤਸ੍ਮਾ ਦੇવਤਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਆਨੁਭਾવੇਨ ਤਸ੍ਸ ਯਥਾ ਨ ਕੋਚਿ ਸੁਣਾਤਿ, ਏવਂ ਹਸਿਤਸਦ੍ਦਂ ਸਨ੍ਨਿਰੁਮ੍ਭਿਤ੍વਾ ਅਕ੍ਕਮਨਅਕ੍ਕਮਨਪਦવਾਰੇ ਹਤ੍ਥਤਲਾਨਿ ਉਪਨਾਮੇਸੁਂ। ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਅਸ੍ਸવਰਸ੍ਸ ਪਿਟ੍ਠਿવੇਮਜ੍ਝਗਤੋ ਛਨ੍ਨਂ ਅਸ੍ਸਸ੍ਸ વਾਲਧਿਂ ਗਾਹਾਪੇਤ੍વਾ ਅਡ੍ਢਰਤ੍ਤਸਮਯੇ ਮਹਾਦ੍વਾਰਸਮੀਪਂ ਪਤ੍ਤੋ। ਤਦਾ ਪਨ ਰਾਜਾ ‘‘ਏવਂ ਮਮ ਪੁਤ੍ਤੋ ਯਾਯ ਕਾਯਚਿ વੇਲਾਯ ਨਗਰਦ੍વਾਰਂ વਿવਰਿਤ੍વਾ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਖਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਦ੍વੀਸੁ ਦ੍વਾਰਕવਾਟੇਸੁ ਏਕੇਕਂ ਪੁਰਿਸਸਹਸ੍ਸੇਨ વਿવਰਿਤਬ੍ਬਂ ਕਾਰੇਸਿ। ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਪਨ ਥਾਮਬਲਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਹਤ੍ਥਿਗਣਨਾਯ ਕੋਟਿਸਹਸ੍ਸਹਤ੍ਥੀਨਂ ਬਲਂ ਧਾਰੇਸਿ, ਪੁਰਿਸਗਣਨਾਯ ਦਸਕੋਟਿਸਹਸ੍ਸਪੁਰਿਸਾਨਂ
ਤਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਖਣੇ ਮਾਰੋ ਪਾਪਿਮਾ ‘‘ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਂ ਨਿવਤ੍ਤੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਆਕਾਸੇ ਠਿਤੋ ਆਹ – ‘‘ਮਾਰਿਸ, ਮਾ ਨਿਕ੍ਖਮਿ, ਇਤੋ ਤੇ ਸਤ੍ਤਮੇ ਦਿવਸੇ ਚਕ੍ਕਰਤਨਂ ਪਾਤੁਭવਿਸ੍ਸਤਿ, ਦ੍વਿਸਹਸ੍ਸਪਰਿਤ੍ਤਦੀਪਪਰਿવਾਰਾਨਂ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਮਹਾਦੀਪਾਨਂ ਰਜ੍ਜਂ ਕਾਰੇਸ੍ਸਸਿ, ਨਿવਤ੍ਤ, ਮਾਰਿਸਾ’’ਤਿ। ‘‘ਕੋਸਿ ਤ੍વ’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘ਅਹਂ વਸવਤ੍ਤੀ’’ਤਿ। ‘‘ਮਾਰ, ਜਾਨਾਮਹਂ ਮਯ੍ਹਂ ਚਕ੍ਕਰਤਨਸ੍ਸ ਪਾਤੁਭਾવਂ, ਅਨਤ੍ਥਿਕੋਹਂ
ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋਪਿ ਹਤ੍ਥਗਤਂ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤਿਰਜ੍ਜਂ ਖੇਲ਼ਪਿਣ੍ਡਂ વਿਯ ਅਨਪੇਕ੍ਖੋ ਛਡ੍ਡੇਤ੍વਾ ਮਹਨ੍ਤੇਨ ਸਕ੍ਕਾਰੇਨ ਨਗਰਾ ਨਿਕ੍ਖਮਿ। ਆਸਾਲ਼੍ਹਿਪੁਣ੍ਣਮਾਯ ਉਤ੍ਤਰਾਸਾਲ਼੍ਹਨਕ੍ਖਤ੍ਤੇ વਤ੍ਤਮਾਨੇ, ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਚ ਪੁਨ ਨਗਰਂ ਅਪਲੋਕੇਤੁਕਾਮੋ ਜਾਤੋ। ਏવਞ੍ਚ ਪਨਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤੇ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਮਤ੍ਤੇਯੇવ – ‘‘ਮਹਾਪੁਰਿਸ, ਨ ਤਯਾ ਨਿવਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਓਲੋਕਨਕਮ੍ਮਂ ਕਤ’’ਨ੍ਤਿ વਦਮਾਨਾ વਿਯ ਮਹਾਪਥવੀ ਕੁਲਾਲਚਕ੍ਕਂ વਿਯ ਛਿਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਪਰਿવਤ੍ਤਿ। ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਨਗਰਾਭਿਮੁਖੋ ਠਤ੍વਾ ਨਗਰਂ ਓਲੋਕੇਤ੍વਾ ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਥવਿਪ੍ਪਦੇਸੇ ਕਣ੍ਡਕਨਿવਤ੍ਤਨਚੇਤਿਯਟ੍ਠਾਨਂ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਗਨ੍ਤਬ੍ਬਮਗ੍ਗਾਭਿਮੁਖਂ ਕਣ੍ਡਕਂ ਕਤ੍વਾ ਪਾਯਾਸਿ ਮਹਨ੍ਤੇਨ ਸਕ੍ਕਾਰੇਨ ਉਲ਼ਾਰੇਨ ਸਿਰਿਸੋਭਗ੍ਗੇਨ। ਤਦਾ ਕਿਰਸ੍ਸ ਦੇવਤਾ ਪੁਰਤੋ ਸਟ੍ਠਿ ਉਕ੍ਕਾਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਧਾਰਯਿਂਸੁ, ਪਚ੍ਛਤੋ ਸਟ੍ਠਿ
ਇਮਿਨਾ ਸਿਰਿਸੋਭਗ੍ਗੇਨ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਏਕਰਤ੍ਤੇਨੇવ ਤੀਣਿ ਰਜ੍ਜਾਨਿ ਅਤਿਕ੍ਕਮ੍ਮ ਤਿਂਸਯੋਜਨਮਤ੍ਥਕੇ ਅਨੋਮਾਨਦੀਤੀਰਂ ਪਾਪੁਣਿ। ਕਿਂ ਪਨ ਅਸ੍ਸੋ ਤਤੋ ਪਰਂ ਗਨ੍ਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਕੋਤੀਤਿ? ਨੋ ਨ ਸਕ੍ਕੋਤਿ। ਸੋ ਹਿ ਏਕਂ ਚਕ੍ਕવਾਲ਼ਗਬ੍ਭਂ ਨਾਭਿਯਾ ਠਿਤਚਕ੍ਕਸ੍ਸ ਨੇਮਿવਟ੍ਟਿਂ ਮਦ੍ਦਨ੍ਤੋ વਿਯ ਅਨ੍ਤਨ੍ਤੇਨ ਚਰਿਤ੍વਾ ਪੁਰੇਪਾਤਰਾਸਮੇવ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਮ੍ਪਾਦਿਤਂ ਭਤ੍ਤਂ ਭੁਞ੍ਜਿਤੁਂ ਸਮਤ੍ਥੋ। ਤਦਾ ਪਨ ਦੇવਨਾਗਸੁਪਣ੍ਣਾਦੀਹਿ ਆਕਾਸੇ ਠਤ੍વਾ ਓਸ੍ਸਟ੍ਠੇਹਿ ਗਨ੍ਧਮਾਲਾਦੀਹਿ ਯਾવ ਊਰੁਪ੍ਪਦੇਸਾ ਸਞ੍ਛਨ੍ਨਸਰੀਰਂ ਆਕਡ੍ਢਿਤ੍વਾ ਗਨ੍ਧਮਾਲਾਜਟਂ ਛਿਨ੍ਦਨ੍ਤਸ੍ਸ ਅਤਿਪਪਞ੍ਚੋ ਅਹੋਸਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤਿਂਸਯੋਜਨਮਤ੍ਤਮੇવ ਅਗਮਾਸਿ। ਅਥ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਨਦੀਤੀਰੇ ਠਤ੍વਾ ਛਨ੍ਨਂ ਪੁਚ੍ਛਿ – ‘‘ਕਾ ਨਾਮ ਅਯਂ ਨਦੀ’’ਤਿ? ‘‘ਅਨੋਮਾ ਨਾਮ, ਦੇવਾ’’ਤਿ। ‘‘ਅਮ੍ਹਾਕਮ੍ਪਿ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾ ਅਨੋਮਾ ਭવਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਪਣ੍ਹਿਯਾ ਘਟ੍ਟੇਨ੍ਤੋ ਅਸ੍ਸਸ੍ਸ ਸਞ੍ਞਂ ਅਦਾਸਿ। ਅਸ੍ਸੋ ਚ ਉਪ੍ਪਤਿਤ੍વਾ ਅਟ੍ਠੁਸਭવਿਤ੍ਥਾਰਾਯ ਨਦਿਯਾ ਪਾਰਿਮਤੀਰੇ ਅਟ੍ਠਾਸਿ।
ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਚੂਲ਼ਾਮਣਿਚੇਤਿਯਂ ਨਾਮ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪੇਸਿ।
‘‘ਛੇਤ੍વਾਨ
ਸਹਸ੍ਸਨੇਤ੍ਤੋ ਸਿਰਸਾ ਪਟਿਗ੍ਗਹਿ, ਰਤਨਚਙ੍ਕੋਟવਰੇਨ વਾਸવੋ’’ਤਿ॥ (ਮ॰ ਨਿ॰ ਅਟ੍ਠ॰ ੧.੨੨੨)।
ਪੁਨ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਇਮਾਨਿ ਕਾਸਿਕવਤ੍ਥਾਨਿ ਮਯ੍ਹਂ ਨ ਸਮਣਸਾਰੁਪ੍ਪਾਨੀ’’ਤਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਕਸ੍ਸਪਬੁਦ੍ਧਕਾਲੇ ਪੁਰਾਣਸਹਾਯਕੋ ਘਟਿਕਾਰਮਹਾਬ੍ਰਹ੍ਮਾ ਏਕਂ ਬੁਦ੍ਧਨ੍ਤਰਂ ਜਰਂ ਅਪ੍ਪਤ੍ਤੇਨ ਮਿਤ੍ਤਭਾવੇਨ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਅਜ੍ਜ ਮੇ ਸਹਾਯਕੋ ਮਹਾਭਿਨਿਕ੍ਖਮਨਂ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤੋ, ਸਮਣਪਰਿਕ੍ਖਾਰਮਸ੍ਸ ਗਹੇਤ੍વਾ ਗਚ੍ਛਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ।
‘‘ਤਿਚੀવਰਞ੍ਚ ਪਤ੍ਤੋ ਚ, વਾਸੀ ਸੂਚਿ ਚ ਬਨ੍ਧਨਂ।
ਪਰਿਸ੍ਸਾવਨੇਨ ਅਟ੍ਠੇਤੇ, ਯੁਤ੍ਤਯੋਗਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੂਨੋ’’ਤਿ॥ –
ਇਮੇ ਅਟ੍ਠ ਪਰਿਕ੍ਖਾਰੇ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ਅਦਾਸਿ। ਬੋਧਿਸਤੋ ਅਰਹਦ੍ਧਜਂ ਨਿવਾਸੇਤ੍વਾ ਉਤ੍ਤਮਪਬ੍ਬਜਿਤવੇਸਂ ਗਣ੍ਹਿਤ੍વਾ ‘‘ਛਨ੍ਨ, ਤ੍વਂ ਮਮ વਚਨੇਨ ਮਾਤਾਪਿਤੂਨਂ ਆਰੋਗ੍ਯਂ વਦੇਹੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਉਯ੍ਯੋਜੇਸਿ। ਛਨ੍ਨੋ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਂ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਪਦਕ੍ਖਿਣਂ ਕਤ੍વਾ ਪਕ੍ਕਾਮਿ। ਕਣ੍ਡਕੋ ਪਨ ਛਨ੍ਨੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਮਨ੍ਤਯਮਾਨਸ੍ਸ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਸ੍ਸ વਚਨਂ ਸੁਣਨ੍ਤੋવ ‘‘ਨਤ੍ਥਿ ਦਾਨਿ ਮਯ੍ਹਂ ਪੁਨ ਸਾਮਿਨੋ ਦਸ੍ਸਨ’’ਨ੍ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਚਕ੍ਖੁਪਥਂ
ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ਅਨੁਪਿਯਂ ਨਾਮ ਅਮ੍ਬવਨਂ ਅਤ੍ਥਿ, ਤਤ੍ਥ ਸਤ੍ਤਾਹਂ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਸੁਖੇਨ વੀਤਿਨਾਮੇਤ੍વਾ ਏਕਦਿવਸੇਨੇવ ਤਿਂਸਯੋਜਨਮਗ੍ਗਂ ਪਦਸਾ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਰਾਜਗਹਂ ਪਾવਿਸਿ। ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਚ ਸਪਦਾਨਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਿ। ਸਕਲਨਗਰਂ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਰੂਪਦਸ੍ਸਨੇਨੇવ ਧਨਪਾਲਕੇ ਪવਿਟ੍ਠੇ ਰਾਜਗਹਂ વਿਯ ਚ, ਅਸੁਰਿਨ੍ਦੇ ਪવਿਟ੍ਠੇ ਦੇવਨਗਰਂ વਿਯ ਚ ਸਙ੍ਖੋਭਂ ਅਗਮਾਸਿ। ਰਾਜਪੁਰਿਸਾ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ‘‘ਦੇવ, ਏવਰੂਪੋ ਨਾਮ ਸਤ੍ਤੋ ਨਗਰੇ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਤਿ, ‘ਦੇવੋ વਾ ਮਨੁਸ੍ਸੋ વਾ ਨਾਗੋ વਾ ਸੁਪਣ੍ਣੋ વਾ ਅਸੁਕੋ ਨਾਮ ਏਸੋ’ਤਿ ਨ ਜਾਨਾਮਾ’’ਤਿ ਆਰੋਚੇਸੁਂ। ਰਾਜਾ ਪਾਸਾਦਤਲੇ ਠਤ੍વਾ ਮਹਾਪੁਰਿਸਂ ਦਿਸ੍વਾ ਅਚ੍ਛਰਿਯਬ੍ਭੁਤਚਿਤ੍ਤੋ ਪੁਰਿਸੇ ਆਣਾਪੇਸਿ – ‘‘ਗਚ੍ਛਥ, ਭਣੇ
ਮਹਾਪੁਰਿਸੋਪਿ ਖੋ ਮਿਸ੍ਸਕਭਤ੍ਤਂ ਸਂਹਰਿਤ੍વਾ ‘‘ਅਲਂ ਮੇ ਏਤ੍ਤਕਂ ਯਾਪਨਾਯਾ’’ਤਿ ਞਤ੍વਾ ਪવਿਟ੍ਠਦ੍વਾਰੇਨੇવ ਨਗਰਾ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਪਣ੍ਡવਪਬ੍ਬਤਚ੍ਛਾਯਾਯਂ ਪੁਰਤ੍ਥਿਮਾਭਿਮੁਖੋ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਆਹਾਰਂ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿਤੁਂ ਆਰਦ੍ਧੋ। ਅਥਸ੍ਸ ਅਨ੍ਤਾਨਿ ਪਰਿવਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਮੁਖੇਨ ਨਿਕ੍ਖਮਨਾਕਾਰਪ੍ਪਤ੍ਤਾਨਿ ਅਹੇਸੁਂ। ਤਤੋ ਸੋ ਤੇਨ ਅਤ੍ਤਭਾવੇਨ ਏવਰੂਪਸ੍ਸ ਆਹਾਰਸ੍ਸ ਚਕ੍ਖੁਨਾਪਿ ਅਦਿਟ੍ਠਪੁਬ੍ਬਤਾਯ ਤੇਨ ਪਟਿਕੂਲਾਹਾਰੇਨ ਅਟ੍ਟੀਯਮਾਨੋਪਿ ਏવਂ ਅਤ੍ਤਨਾ ਏવ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਓવਦਿ – ‘‘ਸਿਦ੍ਧਤ੍ਥ, ਤ੍વਂ ਸੁਲਭਅਨ੍ਨਪਾਨੇ ਕੁਲੇ ਤਿવਸ੍ਸਿਕਗਨ੍ਧਸਾਲਿਭੋਜਨਂ ਨਾਨਗ੍ਗਰਸੇਹਿ ਭੁਞ੍ਜਨਟ੍ਠਾਨੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਤ੍વਾਪਿ ਏਕਂ ਪਂਸੁਕੂਲਿਕਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘ਕਦਾ ਨੁ ਖੋ ਅਹਮ੍ਪਿ ਏવਰੂਪੋ ਹੁਤ੍વਾ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਿਤ੍વਾ ਭੁਞ੍ਜਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਭવਿਸ੍ਸਤਿ ਨੁ ਖੋ ਮੇ ਸੋ ਕਾਲੋ’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤੋ, ਇਦਾਨਿ ਕਿਨ੍ਨਾਮੇਤਂ ਕਰੋਸੀ’’ਤਿ ਏવਂ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਓવਦਿਤ੍વਾ ਨਿਬ੍ਬਿਕਾਰੋ ਹੁਤ੍વਾ ਆਹਾਰਂ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿ।
ਰਾਜਪੁਰਿਸਾ ਤਂ ਪવਤ੍ਤਿਂ ਦਿਸ੍વਾ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਰਞ੍ਞੋ ਆਰੋਚੇਸੁਂ। ਰਾਜਾ ਦੂਤવਚਨਂ ਸੁਤ੍વਾ વੇਗੇਨ ਨਗਰਾ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਇਰਿਯਾਪਥਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਪਸੀਦਿਤ੍વਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਬ੍ਬਂ ਇਸ੍ਸਰਿਯਂ ਨਿਯ੍ਯਾਤੇਸਿ। ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ‘‘ਮਯ੍ਹਂ, ਮਹਾਰਾਜ, વਤ੍ਥੁਕਾਮੇਹਿ વਾ ਕਿਲੇਸਕਾਮੇਹਿ વਾ ਅਤ੍ਥੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਅਹਂ ਪਰਮਾਭਿਸਮ੍ਬੋਧਿਂ ਪਤ੍ਥਯਨ੍ਤੋ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤੋ’’ਤਿ ਆਹ। ਰਾਜਾ ਅਨੇਕਪ੍ਪਕਾਰਂ ਯਾਚਨ੍ਤੋਪਿ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਸੁਤ੍ਤਂ (ਸੁ॰ ਨਿ॰ ੪੦੭) ਸਦ੍ਧਿਂ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯ ਓਲੋਕੇਤ੍વਾ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋਪਿ ਖੋ ਰਞ੍ਞੋ ਪਟਿਞ੍ਞਂ ਦਤ੍વਾ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬੇਨ ਚਾਰਿਕਂ ਚਰਮਾਨੋ ਆਲ਼ਾਰਞ੍ਚ ਕਾਲਾਮਂ ਉਦਕਞ੍ਚ ਰਾਮਪੁਤ੍ਤਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਯੋ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ‘‘ਨਾਯਂ ਮਗ੍ਗੋ ਬੋਧਾਯਾ’’ਤਿ ਤਮ੍ਪਿ ਸਮਾਪਤ੍ਤਿਭਾવਨਂ ਅਨਲਙ੍ਕਰਿਤ੍વਾ ਸਦੇવਕਸ੍ਸ ਲੋਕਸ੍ਸ ਅਤ੍ਤਨੋ ਥਾਮવੀਰਿਯਸਨ੍ਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ
ਅਥਸ੍ਸ ਤਾਯ ਨਿਰਾਹਾਰਤਾਯ ਪਰਮਕਸਿਰਪ੍ਪਤ੍ਤਤਾਯ ਸੁવਣ੍ਣવਣ੍ਣੋਪਿ ਕਾਯੋ ਕਾਲ਼વਣ੍ਣੋ ਅਹੋਸਿ, ਦ੍વਤ੍ਤਿਂਸਮਹਾਪੁਰਿਸਲਕ੍ਖਣਾਨਿ ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਾਨਿ ਅਹੇਸੁਂ। ਅਪ੍ਪੇਕਦਾ ਆਨਾਪਾਨਕਜ੍ਝਾਨਂ ਝਾਯਨ੍ਤੋ ਮਹਾવੇਦਨਾਭਿਤੁਨ੍ਨੋ વਿਸਞ੍ਞੀਭੂਤੋ ਚਙ੍ਕਮਨਕੋਟਿਯਂ ਪਤਤਿ। ਅਥ ਨਂ ਏਕਚ੍ਚਾ ਦੇવਤਾ ‘‘ਕਾਲਙ੍ਕਤੋ ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ’’ਤਿ વਦਨ੍ਤਿ। ਏਕਚ੍ਚਾ ‘‘વਿਹਾਰੋਤ੍વੇવੇਸੋ ਅਰਹਤ’’ਨ੍ਤਿ ਚ ਆਹਂਸੁ। ਤਤ੍ਥ ਯਾਸਂ ‘‘ਕਾਲਙ੍ਕਤੋ’’ਤਿ ਸਞ੍ਞਾ ਅਹੋਸਿ, ਤਾ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਸੁਦ੍ਧੋਦਨਮਹਾਰਾਜਸ੍ਸ ਆਰੋਚੇਸੁਂ – ‘‘ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਪੁਤ੍ਤੋ ਕਾਲਙ੍ਕਤੋ’’ਤਿ। ‘‘ਮਮ ਪੁਤ੍ਤੋ ਬੁਦ੍ਧੋ ਹੁਤ੍વਾ ਕਾਲਙ੍ਕਤੋ, ਅਹੁਤ੍વਾ’’ਤਿ? ‘‘ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਤੁਂ ਨਾਸਕ੍ਖਿ, ਪਧਾਨਭੂਮਿਯਂਯੇવ ਪਤਿਤ੍વਾ ਕਾਲਙ੍ਕਤੋ’’ਤਿ। ਇਦਂ ਸੁਤ੍વਾ ਰਾਜਾ – ‘‘ਨਾਹਂ ਸਦ੍ਦਹਾਮਿ, ਮਮ
ਪੁਨ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੇ ਸਞ੍ਞਂ ਪਟਿਲਭਿਤ੍વਾ ਉਟ੍ਠਿਤੇ ਤਾ ਦੇવਤਾ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ‘‘ਅਰੋਗੋ ਤੇ, ਮਹਾਰਾਜ, ਪੁਤ੍ਤੋ’’ਤਿ ਆਰੋਚੇਸੁਂ। ਰਾਜਾ ‘‘ਜਾਨਾਮਹਂ ਮਮ ਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਮਰਣਭਾવ’’ਨ੍ਤਿ વਦਤਿ। ਮਹਾਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਛਬ੍ਬਸ੍ਸਾਨਿ ਦੁਕ੍ਕਰਕਾਰਿਕਂ ਕਰੋਨ੍ਤਸ੍ਸੇવ ਆਕਾਸੇ ਗਣ੍ਠਿਕਰਣਕਾਲੋ વਿਯ ਅਹੋਸਿ। ਸੋ ‘‘ਅਯਂ ਇਸਿਪਤਨਂ ਪવਿਸਿਂਸੁ।
ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਉਰੁવੇਲਾਯਂ ਸੇਨਾਨਿਗਮੇ ਸੇਨਾਨਿਕੁਟੁਮ੍ਬਿਕਸ੍ਸ ਗੇਹੇ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਸੁਜਾਤਾ ਨਾਮ ਦਾਰਿਕਾ વਯਪ੍ਪਤ੍ਤਾ ਏਕਸ੍ਮਿਂ ਨਿਗ੍ਰੋਧਰੁਕ੍ਖੇ ਪਤ੍ਥਨਂ ਅਕਾਸਿ – ‘‘ਸਚਾਹਂ ਸਮਜਾਤਿਕਂ ਕੁਲਘਰਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪਠਮਗਬ੍ਭੇ ਪੁਤ੍ਤਂ ਲਭਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਅਨੁਸਂવਚ੍ਛਰਂ ਤੇ ਸਤਸਹਸ੍ਸਪਰਿਚ੍ਚਾਗੇਨ ਬਲਿਕਮ੍ਮਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ਤਸ੍ਸਾ ਸਾ ਪਤ੍ਥਨਾ ਸਮਿਜ੍ਝਿ। ਸਾ ਮਹਾਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਕਰਕਾਰਿਕਂ ਕਰੋਨ੍ਤਸ੍ਸ ਛਟ੍ਠੇ વਸ੍ਸੇ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣੇ વਿਸਾਖਾਪੁਣ੍ਣਮਾਯਂ ਬਲਿਕਮ੍ਮਂ ਕਾਤੁਕਾਮਾ ਹੁਤ੍વਾ ਪੁਰੇਤਰਂਯੇવ ਧੇਨੁਸਹਸ੍ਸਂ ਲਟ੍ਠਿਮਧੁਕવਨੇ ਚਰਾਪੇਤ੍વਾ, ਤਾਸਂ ਖੀਰਂ ਪਞ੍ਚ ਧੇਨੁਸਤਾਨਿ ਪਾਯੇਤ੍વਾ, ਤਾਸਂ ਖੀਰਂ ਅਡ੍ਢਤਿਯਾਨਿ ਚ ਸਤਾਨੀਤਿ ਏવਂ ਯਾવ ਸੋਲ਼ਸਨ੍ਨਂ ਧੇਨੂਨਂ ਖੀਰਂ ਅਟ੍ਠ ਧੇਨੁਯੋ ਪਿવਨ੍ਤਿ, ਤਾવ ਖੀਰਸ੍ਸ ਬਹਲਤਞ੍ਚ ਮਧੁਰਤਞ੍ਚ ਓਜવਨ੍ਤਤਞ੍ਚ ਪਤ੍ਥਯਮਾਨਾ ਖੀਰਪਰਿવਤ੍ਤਨਂ ਨਾਮ ਅਕਾਸਿ। ਸਾ વਿਸਾਖਾਪੁਣ੍ਣਮਦਿવਸੇ ‘‘ਪਾਤੋવ ਬਲਿਕਮ੍ਮਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਰਤ੍ਤਿਯਾ ਪਚ੍ਚੂਸਸਮਯਂ ਪਚ੍ਚੁਟ੍ਠਾਯ ਤਾ ਅਟ੍ਠ ਧੇਨੁਯੋ ਦੁਹਾਪੇਸਿ। વਚ੍ਛਕਾ ਧੇਨੂਨਂ
ਤਸ੍ਮਿਂ ਪਾਯਾਸੇ ਪਚ੍ਚਮਾਨੇ ਮਹਨ੍ਤਾ ਮਹਨ੍ਤਾ ਪੁਬ੍ਬੁਲ਼ਾ ਉਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ ਦਕ੍ਖਿਣਾવਟ੍ਟਾ ਹੁਤ੍વਾ ਸਞ੍ਚਰਨ੍ਤਿ। ਏਕਫੁਸਿਤਮ੍ਪਿ ਬਹਿ ਨ ਉਪ੍ਪਤਤਿ, ਉਦ੍ਧਨਤੋ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤਕੋਪਿ ਧੂਮੋ ਨ ਉਟ੍ਠਹਤਿ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਲੋਕਪਾਲਾ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਉਦ੍ਧਨੇ ਆਰਕ੍ਖਂ ਗਣ੍ਹਿਂਸੁ, ਮਹਾਬ੍ਰਹ੍ਮਾ ਛਤ੍ਤਂ ਧਾਰੇਸਿ, ਸਕ੍ਕੋ ਅਲਾਤਾਨਿ ਸਮਾਨੇਨ੍ਤੋ ਅਗ੍ਗਿਂ ਜਾਲੇਸਿ। ਦੇવਤਾ ਦ੍વਿਸਹਸ੍ਸਦੀਪਪਰਿવਾਰੇਸੁ ਚਤੂਸੁ ਮਹਾਦੀਪੇਸੁ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਉਪਕਪ੍ਪਨਓਜਂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਦੇવਾਨੁਭਾવੇਨ ਦਣ੍ਡਕਬਦ੍ਧਂ ਮਧੁਪਟਲਂ ਪੀਲ਼ੇਤ੍વਾ ਮਧੁਂ ਗਣ੍ਹਮਾਨਾ વਿਯ ਸਂਹਰਿਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਪਕ੍ਖਿਪਿਂਸੁ ਪੁਣ੍ਣਂ ਨਾਮ ਦਾਸਿਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਅਮ੍ਮ ਪੁਣ੍ਣੇ, ਅਜ੍ਜ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਦੇવਤਾ ਅਤਿવਿਯ ਪਸਨ੍ਨਾ, ਮਯਾ ਹਿ ਏਤ੍ਤਕੇ ਕਾਲੇ ਏવਰੂਪਂ ਅਚ੍ਛਰਿਯਂ ਨਾਮ ਨ ਦਿਟ੍ਠਪੁਬ੍ਬਂ, વੇਗੇਨ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਦੇવਟ੍ਠਾਨਂ ਪਟਿਜਗ੍ਗਾਹੀ’’ਤਿ। ਸਾ ‘‘ਸਾਧੁ, ਅਯ੍ਯੇ’’ਤਿ ਤਸ੍ਸਾ વਚਨਂ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਿਤ੍વਾ ਤੁਰਿਤਤੁਰਿਤਾ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲਂ ਅਗਮਾਸਿ।
ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋਪਿ ਖੋ ਤਸ੍ਮਿਂ ਰਤ੍ਤਿਭਾਗੇ ਪਞ੍ਚ ਮਹਾਸੁਪਿਨੇ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੫.੧੯੬) ਦਿਸ੍વਾ ਪਰਿਗ੍ਗਣ੍ਹਨ੍ਤੋ ‘‘ਨਿਸ੍ਸਂਸਯਂ ਅਜ੍ਜਾਹਂ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਕਤਸਨ੍ਨਿਟ੍ਠਾਨੋ ਤਸ੍ਸਾ ਰਤ੍ਤਿਯਾ ਅਚ੍ਚਯੇਨ ਕਤਸਰੀਰਪਟਿਜਗ੍ਗਨੋ ਭਿਕ੍ਖਾਚਾਰਕਾਲਂ ਆਗਮਯਮਾਨੋ ਪਾਤੋવ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਤਸ੍ਮਿਂ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲੇ ਨਿਸੀਦਿ, ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਭਾਯ ਸਕਲਂ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲਂ ਓਭਾਸਯਮਾਨੋ। ਅਥ ਖੋ ਸਾ ਪੁਣ੍ਣਾ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਅਦ੍ਦਸ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਂ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲੇ ਪਾਚੀਨਲੋਕਧਾਤੁਂ ਓਲੋਕਯਮਾਨਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨਂ, ਸਰੀਰਤੋ ਚਸ੍ਸ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤਾਹਿ ਪਭਾਹਿ ਸਕਲਰੁਕ੍ਖਂ ਸੁવਣ੍ਣવਣ੍ਣਂ। ਦਿਸ੍વਾਨਸ੍ਸਾ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘‘ਅਜ੍ਜ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਦੇવਤਾ ਰੁਕ੍ਖਤੋ ਓਰੁਯ੍ਹ ਸਹਤ੍ਥੇਨੇવ ਬਲਿਕਮ੍ਮਂ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਿਤੁਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨਾ ਮਞ੍ਞੇ’’ਤਿ ਉਬ੍ਬੇਗਪ੍ਪਤ੍ਤਾ ਹੁਤ੍વਾ વੇਗੇਨ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਸੁਜਾਤਾਯ ਏਤਮਤ੍ਥਂ ਆਰੋਚੇਸਿ।
ਸੁਜਾਤਾ
ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋਪਿ ਖੋ ਨਿਸਿਨ੍ਨਟ੍ਠਾਨਾ વੁਟ੍ਠਾਯ ਰੁਕ੍ਖਂ ਪਦਕ੍ਖਿਣਂ ਕਤ੍વਾ ਪਾਤਿਂ ਆਦਾਯ ਨੇਰਞ੍ਜਰਾਯ ਤੀਰਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਅਨੇਕੇਸਂ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਸਤਸਹਸ੍ਸਾਨਂ ਅਭਿਸਮ੍ਬੁਜ੍ਝਨਦਿવਸੇ ਓਤਰਿਤ੍વਾ ਨ੍ਹਾਨਟ੍ਠਾਨਂ ਸੁਪਤਿਟ੍ਠਿਤਂ ਨਾਮ ਅਤ੍ਥਿ, ਤਸ੍ਸਾ ਤੀਰੇ ਪਾਤਿਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ਸੁਪਤਿਟ੍ਠਿਤਤਿਤ੍ਥੇ ਓਤਰਿਤ੍વਾ ਨ੍ਹਤ੍વਾ ਅਨੇਕਬੁਦ੍ਧਸਤਸਹਸ੍ਸਾਨਂ ਨਿવਾਸਨਂ ਅਰਹਦ੍ਧਜਂ ਨਿવਾਸੇਤ੍વਾ ਪੁਰਤ੍ਥਾਭਿਮੁਖੋ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਏਕਟ੍ਠਿਤਾਲਪਕ੍ਕਪ੍ਪਮਾਣੇ ਏਕੂਨਪਣ੍ਣਾਸਪਿਣ੍ਡੇ ਕਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਂ ਅਪ੍ਪੋਦਕਮਧੁਪਾਯਾਸਂ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿ। ਸੋਯੇવਸ੍ਸ ਬੁਦ੍ਧਭੂਤਸ ਸਤ੍ਤਸਤ੍ਤਾਹਂ ਬੋਧਿਮਣ੍ਡੇ વਸਨ੍ਤਸ੍ਸ ਕਾਲ਼ਨਾਗਰਾਜਭવਨਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਤਿਣ੍ਣਂ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਪਰਿਭੋਗਪਾਤਿਯੋ ‘‘ਕਿਲਿ ਕਿਲੀ’’ਤਿ ਰવਂ ਕਾਰਯਮਾਨਾ ਪਹਰਿਤ੍વਾ ਤਾਸਂ ਸਬ੍ਬਹੇਟ੍ਠਿਮਾ ਹੁਤ੍વਾ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਕਾਲ਼ੋ ਨਾਗਰਾਜਾ ਤ ਸਦ੍ਦਂ ਸੁਤ੍વਾ ‘‘ਹਿਯ੍ਯੋ ਏਕੋ ਬੁਦ੍ਧੋ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿ, ਪੁਨ ਅਜ੍ਜ ਏਕੋ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤੋ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਅਨੇਕੇਹਿ ਪਦਸਤੇਹਿ ਥੁਤਿਯੋ વਦਮਾਨੋ ਉਟ੍ਠਾਸਿ। ਤਸ੍ਸ ਕਿਰ ਮਹਾਪਥવਿਯਾ ਏਕਯੋਜਨਤਿਗਾવੁਤਪ੍ਪਮਾਣਂ ਨਭਂ ਪੂਰੇਤ੍વਾ ਆਰੋਹਨਕਾਲੋ ਅਜ੍ਜ વਾ ਹਿਯ੍ਯੋ વਾ ਸਦਿਸੋ ਅਹੋਸਿ।
ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋਪਿ ਨਦੀਤੀਰਮ੍ਹਿ ਸੁਪੁਪ੍ਫਿਤਸਾਲવਨੇ ਦਿવਾવਿਹਾਰਂ ਕਤ੍વਾ ਸਾਯਨ੍ਹਸਮਯਂ ਪੁਪ੍ਫਾਨਂ વਣ੍ਟਤੋ ਮੁਚ੍ਚਨਕਾਲੇ ਦੇવਤਾਹਿ ਅਲਙ੍ਕਤੇਨ ਅਟ੍ਠੂਸਭવਿਤ੍ਥਾਰੇਨ ਮਗ੍ਗੇਨ ਸੀਹੋ વਿਯ વਿਜਮ੍ਭਮਾਨੋ ਬੋਧਿਰੁਕ੍ਖਾਭਿਮੁਖੋ ਪਾਯਾਸਿ। ਨਾਗਯਕ੍ਖਸੁਪਣ੍ਣਾਦਯੋ ਦਿਬ੍ਬੇਹਿ ਗਨ੍ਧਪੁਪ੍ਫਾਦੀਹਿ ਪੂਜਯਿਂਸੁ, ਦਿਬ੍ਬਸਂਗੀਤਾਦੀਨਿ ਪવਤ੍ਤਯਿਂਸੁ, ਦਸਸਹਸ੍ਸੀ ਲੋਕਧਾਤੁ ਏਕਗਨ੍ਧਾ ਏਕਮਾਲਾ ਏਕਸਾਧੁਕਾਰਾ ਅਹੋਸਿ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਸੋਤ੍ਥਿਯੋ ਨਾਮ ਤਿਣਹਾਰਕੋ ਤਿਣਂ ਆਦਾਯ ਪਟਿਪਥੇ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਮਹਾਪੁਰਿਸਸ੍ਸ
‘‘ਕਾਮਂ ਤਚੋ ਚ ਨ੍ਹਾਰੁ ਚ, ਅਟ੍ਠਿ ਚ ਅવਸਿਸ੍ਸਤੁ।
ਉਪਸੁਸ੍ਸਤੁ ਨਿਸ੍ਸੇਸਂ, ਸਰੀਰੇ ਮਂਸਲੋਹਿਤਂ॥ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੨.੫; ਮ॰ ਨਿ॰ ੨.੧੮੪) –
‘ਨ ਤ੍વੇવਾਹਂ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੋਧਿਂ ਅਪ੍ਪਤ੍વਾ ਇਮਂ ਪਲ੍ਲਙ੍ਕਂ ਭਿਨ੍ਦਿਸ੍ਸਾਮੀ’’’ਤਿ ਅਸਨਿਸਤਸਨ੍ਨਿਪਾਤੇਨਪਿ ਅਭੇਜ੍ਜਰੂਪਂ ਅਪਰਾਜਿਤਪਲ੍ਲਙ੍ਕਂ ਆਭੁਜਿਤ੍વਾ ਨਿਸੀਦਿ।
ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਮਾਰੋ ਪਾਪਿਮਾ – ‘‘ਸਿਦ੍ਧਤ੍ਥਕੁਮਾਰੋ ਮਯ੍ਹਂ વਸਂ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤੁਕਾਮੋ, ਨ ਦਾਨਿਸ੍ਸ ਅਤਿਕ੍ਕਮਿਤੁਂ ਦਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਮਾਰਬਲਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਏਤਮਤ੍ਥਂ ਆਰੋਚੇਤ੍વਾ ਮਾਰਘੋਸਨਂ ਨਾਮ ਘੋਸਾਪੇਤ੍વਾ ਮਾਰਬਲਂ ਆਦਾਯ ਨਿਕ੍ਖਮਿ। ਸਾ ਮਾਰਸੇਨਾ ਮਾਰਸ੍ਸ ਪੁਰਤੋ ਦ੍વਾਦਸਯੋਜਨਾ ਹੋਤਿ, ਦਕ੍ਖਿਣਤੋ ਚ વਾਮਤੋ ਚ ਦ੍વਾਦਸਯੋਜਨਾ, ਪਚ੍ਛਤੋ ਚਕ੍ਕવਾਲ਼ਪਰਿਯਨ੍ਤਂ ਕਤ੍વਾ ਠਿਤਾ, ਉਦ੍ਧਂ ਨવਯੋਜਨੁਬ੍ਬੇਧਾ ਗਿਰਿਮੇਖਲਂ ਨਾਮ ਹਤ੍ਥਿਂ ਅਭਿਰੁਹਿਤ੍વਾ ਬਾਹੁਸਹਸ੍ਸਂ ਮਾਪੇਤ੍વਾ ਨਾਨਾવੁਧਾਨਿ ਅਗ੍ਗਹੇਸਿ। ਅવਸੇਸਾਯਪਿ ਮਾਰਪਰਿਸਾਯ
ਦਸਸਹਸ੍ਸਚਕ੍ਕવਾਲ਼ਦੇવਤਾ
ਮਾਰੋਪਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਰਿਸਂ ਆਹ – ‘‘ਤਾਤਾ, ਸੁਦ੍ਧੋਦਨਪੁਤ੍ਤੇਨ ਸਿਦ੍ਧਤ੍ਥੇਨ ਸਦਿਸੋ ਅਞ੍ਞੋ ਪੁਰਿਸੋ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ, ਮਯਂ ਸਮ੍ਮੁਖਾ ਯੁਦ੍ਧਂ ਦਾਤੁਂ ਨ ਸਕ੍ਖਿਸ੍ਸਾਮ, ਪਚ੍ਛਾਭਾਗੇਨ ਦਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ। ਮਹਾਪੁਰਿਸੋਪਿ ਤੀਣਿ ਪਸ੍ਸਾਨਿ ਓਲੋਕੇਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਦੇવਤਾਨਂ ਪਲਾਤਤ੍ਤਾ ਸੁਞ੍ਞਾਨਿ ਅਦ੍ਦਸ। ਪੁਨ ਉਤ੍ਤਰਪਸ੍ਸੇਨ ਮਾਰਬਲਂ ਅਜ੍ਝੋਤ੍ਥਰਮਾਨਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਅਯਂ ਏਤ੍ਤਕੋ ਜਨੋ ਮਂ ਏਕਕਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ਮਹਨ੍ਤਂ વਾਯਾਮਂ ਕਰੋਤਿ, ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਠਾਨੇ ਮਯ੍ਹਂ ਮਾਤਾ વਾ ਪਿਤਾ વਾ ਭਾਤਾ વਾ ਅਞ੍ਞੋ વਾ ਕੋਚਿ ਞਾਤਕੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਇਮਾ ਪਨ ਦਸ ਪਾਰਮਿਯੋવ ਮਯ੍ਹਂ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਪੁਟ੍ਠਪਰਿਜਨਸਦਿਸਾ। ਤਸ੍ਮਾ ਮਯਾ ਪਾਰਮਿਯੋવ ਬਲਗ੍ਗਂ ਕਤ੍વਾ ਪਾਰਮਿਸਤ੍ਥੇਨੇવ ਪਹਰਿਤ੍વਾ ਇਮਂ ਬਲਕਾਯਂ વਿਦ੍ਧਂਸੇਤੁਂ વਟ੍ਟਤੀ’’ਤਿ ਦਸ ਪਾਰਮਿਯੋ ਆવਜ੍ਜਮਾਨੋ ਨਿਸੀਦਿ।
ਅਥ ਖੋ ਮਾਰੋ ਦੇવਪੁਤ੍ਤੋ – ‘‘વਾਤੇਨੇવ ਸਿਦ੍ਧਤ੍ਥਂ ਪਲਾਪੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ વਾਤਮਣ੍ਡਲਂ ਸਮੁਟ੍ਠਾਪੇਸਿ। ਤਙ੍ਖਣਞ੍ਞੇવ ਪੁਰਤ੍ਥਿਮਾਦਿਭੇਦਾવਾਤਾ ਸਮੁਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ ਅਦ੍ਧਯੋਜਨਯੋਜਨਦ੍વਿਯੋਜਨਤਿਯੋਜਨਪ੍ਪਮਾਣਾਨਿ ਪਬ੍ਬਤਕੂਟਾਨਿ ਪਦਾਲੇਤ੍વਾ વਨਗਚ੍ਛਰੁਕ੍ਖਾਦੀਨਿ ਉਦ੍ਧਂਮੂਲਾਨਿ ਮਹਾવਸ੍ਸਂ ਸਮੁਟ੍ਠਾਪੇਸਿ। ਤਸ੍ਸਾਨੁਭਾવੇਨ ਉਪਰੂਪਰਿ ਸਤਪਟਲਸਹਸ੍ਸਪਟਲਾਦਿਭੇਦਾ વਲਾਹਕਾ ਉਟ੍ਠਹਿਤ੍વਾ વਸ੍ਸਿਂਸੁ। વੁਟ੍ਠਿਧਾਰਾવੇਗੇਨ ਪਥવੀ ਛਿਦ੍ਦਾવਛਿਦ੍ਦਾ ਅਹੋਸਿ ਪਾਸਾਣવਸ੍ਸਂ ਸਮੁਟ੍ਠਾਪੇਸਿ। ਮਹਨ੍ਤਾਨਿ ਮਹਨ੍ਤਾਨਿ ਪਬ੍ਬਤਕੂਟਾਨਿ ਧੂਮਾਯਨ੍ਤਾਨਿ ਪਜ੍ਜਲਨ੍ਤਾਨਿ ਆਕਾਸੇਨਾਗਨ੍ਤ੍વਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਂ ਪਤ੍વਾ ਦਿਬ੍ਬਮਾਲਾਗੁਲ਼ਭਾવਂ ਆਪਜ੍ਜਿਂਸੁ। ਤਤੋ ਪਹਰਣવਸ੍ਸਂ ਸਮੁਟ੍ਠਾਪੇਸਿ। ਏਕਤੋਧਾਰਾ ਉਭਤੋਧਾਰਾ ਅਸਿਸਤ੍ਤਿਖੁਰਪ੍ਪਾਦਯੋ ਧੂਮਾਯਨ੍ਤਾ ਪਜ੍ਜਲਨ੍ਤਾ ਆਕਾਸੇਨਾਗਨ੍ਤ੍વਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਂ ਪਤ੍વਾ ਦਿਬ੍ਬਪੁਪ੍ਫਾਨਿ ਅਹੇਸੁਂ। ਤਤੋ ਅਙ੍ਗਾਰવਸ੍ਸਂ ਸਮੁਟ੍ਠਾਪੇਸਿ। ਕਿਂਸੁਕવਣ੍ਣਾ ਅਙ੍ਗਾਰਾ ਆਕਾਸੇਨਾਗਨ੍ਤ੍વਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਾਦਮੂਲੇ ਦਿਬ੍ਬਪੁਪ੍ਫਾਨਿ ਹੁਤ੍વਾ વਿਕਿਰਿਂਸੁ। ਤਤੋ ਕੁਕ੍ਕੁਲ਼વਸ੍ਸਂ ਸਮੁਟ੍ਠਾਪੇਸਿ। ਅਚ੍ਚੁਣ੍ਹੋ ਅਗ੍ਗਿવਣ੍ਣੋ ਕੁਕ੍ਕੁਲ਼ੋ ਆਕਾਸੇਨਾਗਨ੍ਤ੍વਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਾਦਮੂਲੇ ਚਨ੍ਦਨਚੁਣ੍ਣਂ ਹੁਤ੍વਾ ਨਿਪਤਤਿ। ਤਤੋ વਾਲੁਕਾવਸ੍ਸਂ ਸਮੁਟ੍ਠਾਪੇਸਿ। ਅਤਿਸੁਖੁਮਾ વਾਲੁਕਾ ਧੂਮਾਯਨ੍ਤਾ ਪਜ੍ਜਲਨ੍ਤਾ ਆਕਾਸੇਨਾਗਨ੍ਤ੍વਾ ਮਹਾਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਾਦਮੂਲੇ ਦਿਬ੍ਬਪੁਪ੍ਫਾਨਿ ਹੁਤ੍વਾ ਨਿਪਤਿਂਸੁ। ਤਤੋ ਕਲਲવਸ੍ਸਂ ਸਮੁਟ੍ਠਾਪੇਸਿ, ਤਂ ਕਲਲਂ ਧੂਮਾਯਨ੍ਤਂ ਪਜ੍ਜਲਨ੍ਤਂ ਆਕਾਸੇਨਾਗਨ੍ਤ੍વਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਾਦਮੂਲੇ ਦਿਬ੍ਬવਿਲੇਪਨਂ ਹੁਤ੍વਾ ਨਿਪਤਤਿ। ਤਤੋ ‘‘ਇਮਿਨਾ ਭਿਂਸੇਤ੍વਾ ਸਿਦ੍ਧਤ੍ਥਂ ਪਲਾਪੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਅਨ੍ਧਕਾਰਂ ਸਮੁਟ੍ਠਾਪੇਸਿ। ਤਂ ਚਤੁਰਙ੍ਗਸਮਨ੍ਨਾਗਤਂ ਅਨ੍ਧਕਾਰਂ વਿਯ ਮਹਾਤਮਂ ਹੁਤ੍વਾ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਂ ਪਤ੍વਾ ਸੂਰਿਯਪ੍ਪਭਾવਿਹਤਂ વਿਯ ਅਨ੍ਧਕਾਰਂ ਅਨ੍ਤਰਧਾਯਿ।
ਏવਂ ਸੋ ਮਾਰੋ ਇਮਾਹਿ ਨવਹਿ વਾਤવਸ੍ਸਪਾਸਾਣਪਹਰਣਅਙ੍ਗਾਰਕੁਕ੍ਕੁਲ਼વਾਲੁਕਾਕਲਲਨ੍ਧਕਾਰવੁਟ੍ਠੀਹਿ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਂ ਪਲਾਪੇਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੋ – ‘‘ਕਿਂ, ਭਣੇ, ਤਿਟ੍ਠਥ, ਇਮਂ ਸਿਦ੍ਧਤ੍ਥਕੁਮਾਰਂ ਗਣ੍ਹਥ ਹਨਥ ਪਲਾਪੇਥਾ’’ਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਰਿਸਂ ਆਣਾਪੇਤ੍વਾ ਸਯਮ੍ਪਿ ਗਿਰਿਮੇਖਲਸ੍ਸ ਹਤ੍ਥਿਨੋ ਖਨ੍ਧੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਚਕ੍ਕਾવੁਧਂ ਆਦਾਯ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ‘‘ਸਿਦ੍ਧਤ੍ਥ, ਉਟ੍ਠੇਹਿ ਏਤਸ੍ਮਾ ਪਲ੍ਲਙ੍ਕਾ, ਨਾਯਂ ਤੁਯ੍ਹਂ ਪਾਪੁਣਾਤਿ, ਮਯ੍ਹਂ ਏਸ ਪਾਪੁਣਾਤੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਮਹਾਸਤ੍ਤੋ ਤਸ੍ਸ વਚਨਂ ਸੁਤ੍વਾ ਅવੋਚ – ‘‘ਮਾਰ, ਨੇવ ਤਯਾ ਦਸ ਪਾਰਮਿਯੋ ਪੂਰਿਤਾ, ਨ ਉਪਪਾਰਮਿਯੋ, ਨ ਪਰਮਤ੍ਥਪਾਰਮਿਯੋ, ਨਾਪਿ ਪਞ੍ਚ ਮਹਾਪਰਿਚ੍ਚਾਗਾ ਪਰਿਚ੍ਚਤ੍ਤਾ, ਨ ਞਾਤਤ੍ਥਚਰਿਯਾ, ਨ ਲੋਕਤ੍ਥਚਰਿਯਾ, ਨ ਬੁਦ੍ਧਤ੍ਥਚਰਿਯਾ ਪੂਰਿਤਾ, ਸਬ੍ਬਾ ਤਾ
ਮਾਰੋ
ਤਤੋ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੋ ‘‘ਪੂਰਿਤਪਾਰਮੀਨਂ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਾਨਂ ਸਮ੍ਬੁਜ੍ਝਨਦਿવਸੇ ਪਤ੍ਤਪਲ੍ਲਙ੍ਕੋ ਮਯ੍ਹਂ ਪਾਪੁਣਾਤੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਠਿਤਂ ਮਾਰਂ ਆਹ – ‘‘ਮਾਰ, ਤੁਯ੍ਹਂ ਦਾਨਸ੍ਸ ਦਿਨ੍ਨਭਾવੇ ਕੋ ਸਕ੍ਖੀ’’ਤਿ। ਮਾਰੋ ‘‘ਇਮੇ ਏਤ੍ਤਕਾવ ਜਨਾ ਸਕ੍ਖਿਨੋ’’ਤਿ ਮਾਰਬਲਾਭਿਮੁਖਂ ਹਤ੍ਥਂ ਪਸਾਰੇਸਿ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਖਣੇ ਮਾਰਪਰਿਸਾਯ ‘‘ਅਹਂ ਸਕ੍ਖਿ, ਅਹਂ ਸਕ੍ਖੀ’’ਤਿ ਪવਤ੍ਤਸਦ੍ਦੋ ਪਥવਿਉਨ੍ਦ੍ਰਿਯਨਸਦ੍ਦਸਦਿਸੋ ਅਹੋਸਿ। ਅਥ ਮਾਰੋ ਮਹਾਪੁਰਿਸਂ ਆਹ – ‘‘ਸਿਦ੍ਧਤ੍ਥ, ਤੁਯ੍ਹਂ ਦਾਨਸ੍ਸ ਦਿਨ੍ਨਭਾવੇ ਕੋ ਸਕ੍ਖੀ’’ਤਿ। ਮਹਾਪੁਰਿਸੋ ‘‘ਤੁਯ੍ਹਂ ਤਾવ ਦਾਨਸ੍ਸ ਦਿਨ੍ਨਭਾવੇ ਸਚੇਤਨਾ ਸਕ੍ਖਿਨੋ, ਮਯ੍ਹਂ ਪਨ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਠਾਨੇ ਸਚੇਤਨੋ ਕੋਚਿ ਸਕ੍ਖਿ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ, ਤਿਟ੍ਠਤੁ ਤਾવ ਮੇ ਅવਸੇਸਅਤ੍ਤਭਾવੇਸੁ ਦਿਨ੍ਨਦਾਨਂ, વੇਸ੍ਸਨ੍ਤਰਤ੍ਤਭਾવੇ ਪਨ ਠਤ੍વਾ ਮਯ੍ਹਂ ਸਤ੍ਤਸਤਕਮਹਾਦਾਨਸ੍ਸ ਤਾવ ਦਿਨ੍ਨਭਾવੇ ਅਚੇਤਨਾਪਿ ਅਯਂ ਘਨਮਹਾਪਥવੀ ਸਕ੍ਖੀ’’ਤਿ ਚੀવਰਗਬ੍ਭਨ੍ਤਰਤੋ ਦਕ੍ਖਿਣਹਤ੍ਥਂ ਅਭਿਨੀਹਰਿਤ੍વਾ ‘‘વੇਸ੍ਸਨ੍ਤਰਤ੍ਤਭਾવੇ ਠਤ੍વਾ ਮਯ੍ਹਂ ਸਤ੍ਤਸਤਕਮਹਾਦਾਨਸ੍ਸ ਦਿਨ੍ਨਭਾવੇ ਤ੍વਂ ਸਕ੍ਖਿ, ਨ ਸਕ੍ਖੀ’’ਤਿ ਮਹਾਪਥવਿਯਾਭਿਮੁਖਂ ਹਤ੍ਥਂ ਪਸਾਰੇਸਿ। ਮਹਾਪਥવੀ ‘‘ਅਹਂ ਤੇ ਤਦਾ ਸਕ੍ਖੀ’’ਤਿ વਿਰવਸਤੇਨ વਿਰવਸਹਸ੍ਸੇਨ વਿਰવਸਤਸਹਸ੍ਸੇਨ ਮਾਰਬਲਂ ਅવਤ੍ਥਰਮਾਨਾ વਿਯ ਉਨ੍ਨਦਿ।
ਤਤੋ ਮਹਾਪੁਰਿਸੇ ‘‘ਦਿਨ੍ਨਂ ਤੇ, ਸਿਦ੍ਧਤ੍ਥ, ਮਹਾਦਾਨਂ ਉਤ੍ਤਮਦਾਨ’’ਨ੍ਤਿ વੇਸ੍ਸਨ੍ਤਰਦਾਨਂ ਸਮ੍ਮਸਨ੍ਤੇ ਦਿਯਡ੍ਢਯੋਜਨਸਤਿਕੋ ਗਿਰਿਮੇਖਲਹਤ੍ਥੀ ਜਣ੍ਣੁਕੇਹਿ ਪਥવਿਯਂ ਪਤਿਟ੍ਠਾਸਿ, ਮਾਰਪਰਿਸਾ ਦਿਸਾવਿਦਿਸਾ ਪਲਾਯਿਂਸੁ, ਦ੍વੇ ਏਕਮਗ੍ਗੇਨ ਗਤਾ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ, ਸੀਸਾਭਰਣਾਨਿ ਚੇવ ਨਿવਤ੍ਥવਸਨਾਨਿ ਚ
ਏવਂ ਗਤੇਸੁ ਪਨ ਤੇਸੁ –
‘‘ਜਯੋ ਹਿ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਸਿਰੀਮਤੋ ਅਯਂ, ਮਾਰਸ੍ਸ ਚ ਪਾਪਿਮਤੋ ਪਰਾਜਯੋ।
ਉਗ੍ਘੋਸਯੁਂ ਬੋਧਿਮਣ੍ਡੇ ਪਮੋਦਿਤਾ, ਜਯਂ ਤਦਾ ਦੇવਗਣਾ ਮਹੇਸਿਨੋ॥
‘‘ਜਯੋ
ਉਗ੍ਘੋਸਯੁਂ ਬੋਧਿਮਣ੍ਡੇ ਪਮੋਦਿਤਾ, ਜਯਂ ਤਦਾ ਨਾਗਗਣਾ ਮਹੇਸਿਨੋ॥
‘‘ਜਯੋ ਹਿ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਸਿਰੀਮਤੋ ਅਯਂ, ਮਾਰਸ੍ਸ ਚ ਪਾਪਿਮਤੋ ਪਰਾਜਯੋ।
ਉਗ੍ਘੋਸਯੁਂ ਬੋਧਿਮਣ੍ਡੇ ਪਮੋਦਿਤਾ, ਜਯਂ ਤਦਾ ਸੁਪਣ੍ਣਸਙ੍ਘਾਪਿ ਮਹੇਸਿਨੋ॥
‘‘ਜਯੋ ਹਿ ਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਸਿਰੀਮਤੋ ਅਯਂ, ਮਾਰਸ੍ਸ ਚ ਪਾਪਿਮਤੋ ਪਰਾਜਯੋ।
ਉਗ੍ਘੋਸਯੁਂ ਬੋਧਿਮਣ੍ਡੇ ਪਮੋਦਿਤਾ, ਜਯਂ ਤਦਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮਗਣਾ ਮਹੇਸਿਨੋ’’ਤਿ॥ –
ਅવਸੇਸਾ ਦਸਸੁ ਚਕ੍ਕવਾਲ਼ਸਹਸ੍ਸੇਸੁ ਦੇવਤਾ ਮਾਲਾਗਨ੍ਧવਿਲੇਪਨੇਹਿ ਪੂਜਯਮਾਨਾ ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰਾ ਚ ਥੁਤਿਯੋ વਦਮਾਨਾ ਅਟ੍ਠਂਸੁ। ਏવਂ ਧਰਮਾਨੇਯੇવ ਸੂਰਿਯੇ ਮਹਾਪੁਰਿਸੋ ਮਾਰਬਲਂ વਿਧਮਿਤ੍વਾ ਚੀવਰੂਪਰਿ ਪਤਮਾਨੇਹਿ ਬੋਧਿਰੁਕ੍ਖਙ੍ਕੁਰੇਹਿ ਰਤ੍ਤਪવਾਲ਼ਦਲੇਹਿ વਿਯ ਪੂਜਿਯਮਾਨੋ ਪਠਮਯਾਮੇ ਪੁਬ੍ਬੇਨਿવਾਸਂ ਅਨੁਸ੍ਸਰਿਤ੍વਾ ਮਜ੍ਝਿਮਯਾਮੇ ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁਂ વਿਸੋਧੇਤ੍વਾ ਪਚ੍ਛਿਮਯਾਮੇ ਪਟਿਚ੍ਚਸਮੁਪ੍ਪਾਦੇ ਞਾਣਂ ਓਤਾਰੇਸਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਦ੍વਾਦਸਪਦਿਕਂ ਪਚ੍ਚਯਾਕਾਰਂ વਟ੍ਟવਿવਟ੍ਟવਸੇਨ ਅਨੁਲੋਮਪਟਿਲੋਮਤੋ ਸਮ੍ਮਸਨ੍ਤਸ੍ਸ ਦਸਸਹਸ੍ਸੀ ਲੋਕਧਾਤੁ ਉਦਕਪਰਿਯਨ੍ਤਂ ਕਤ੍વਾ ਦ੍વਾਦਸਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਸਙ੍ਕਮ੍ਪਿ।
ਮਹਾਪੁਰਿਸੇ
ਏવਂ ਅਪਰਿਮਾਣੇਨ ਸਿਰਿવਿਭવੇਨ ਪੂਜਿਯਮਾਨੋ ਮਹਾਪੁਰਿਸੋ ਅਨੇਕਪ੍ਪਕਾਰੇਸੁ ਅਚ੍ਛਰਿਯਧਮ੍ਮੇਸੁ ਪਾਤੁਭੂਤੇਸੁ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਂ ਪਟਿવਿਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬਬੁਦ੍ਧੇਹਿ ਅવਿਜਹਿਤਂ ਉਦਾਨਂ ਉਦਾਨੇਸਿ –
‘‘ਅਨੇਕਜਾਤਿਸਂਸਾਰਂ, ਸਨ੍ਧਾવਿਸ੍ਸਂ ਅਨਿਬ੍ਬਿਸਂ।
ਗਹਕਾਰਂ ਗવੇਸਨ੍ਤੋ, ਦੁਕ੍ਖਾ ਜਾਤਿ ਪੁਨਪ੍ਪੁਨਂ॥
‘‘ਗਹਕਾਰਕ ਦਿਟ੍ਠੋਸਿ, ਪੁਨ ਗੇਹਂ ਨ ਕਾਹਸਿ।
ਸਬ੍ਬਾ ਤੇ ਫਾਸੁਕਾ ਭਗ੍ਗਾ, ਗਹਕੂਟਂ વਿਸਙ੍ਖਤਂ।
વਿਸਙ੍ਖਾਰਗਤਂ ਚਿਤ੍ਤਂ, ਤਣ੍ਹਾਨਂ ਖਯਮਜ੍ਝਗਾ’’ਤਿ॥ (ਧ॰ ਪ॰ ੧੫੩-੧੫੪)।
ਇਤਿ ਅવਿਦੂਰੇਨਿਦਾਨਂ ਨਾਮਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।
ਅવਿਦੂਰੇਨਿਦਾਨਕਥਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
੩. ਸਨ੍ਤਿਕੇਨਿਦਾਨਕਥਾ
‘‘ਸਨ੍ਤਿਕੇਨਿਦਾਨਂ
ਅਥ ਏਕਚ੍ਚਾਨਂ ਦੇવਤਾਨਂ ‘‘ਅਜ੍ਜਾਪਿ ਨੂਨ ਸਿਦ੍ਧਤ੍ਥਸ੍ਸ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਕਿਚ੍ਚਂ ਅਤ੍ਥਿ, ਪਲ੍ਲਙ੍ਕਸ੍ਮਿਞ੍ਹਿ ਆਲਯਂ ਨ વਿਜਹਤੀ’’ਤਿ ਪਰਿવਿਤਕ੍ਕੋ ਉਦਪਾਦਿ। ਸਤ੍ਥਾ ਦੇવਤਾਨਂ ਪਰਿવਿਤਕ੍ਕਂ ਞਤ੍વਾ ਤਾਸਂ વਿਤਕ੍ਕવੂਪਸਮਤ੍ਥਂ વੇਹਾਸਂ ਅਬ੍ਭੁਗ੍ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਯਮਕਪਾਟਿਹਾਰਿਯਂ ਦਸ੍ਸੇਸਿ। ਮਹਾਬੋਧਿਮਣ੍ਡੇ ਹਿ ਕਤਪਾਟਿਹਾਰਿਯਞ੍ਚ ਞਾਤਿਸਮਾਗਮੇ ਕਤਪਾਟਿਹਾਰਿਯਞ੍ਚ ਪਾਥਿਕਪੁਤ੍ਤਸਮਾਗਮੇ ਕਤਪਾਟਿਹਾਰਿਯਞ੍ਚ ਸਬ੍ਬਂ ਕਣ੍ਡਮ੍ਬਰੁਕ੍ਖਮੂਲੇ ਕਤਯਮਕਪਾਟਿਹਾਰਿਯਸਦਿਸਂ ਅਹੋਸਿ।
ਏવਂ ਸਤ੍ਥਾ ਇਮਿਨਾ ਪਾਟਿਹਾਰਿਯੇਨ ਦੇવਤਾਨਂ વਿਤਕ੍ਕਂ વੂਪਸਮੇਤ੍વਾ ਪਲ੍ਲਙ੍ਕਤੋ ਈਸਕਂ ਪਾਚੀਨਨਿਸ੍ਸਿਤੇ ਉਤ੍ਤਰਦਿਸਾਭਾਗੇ ਠਤ੍વਾ ‘‘ਇਮਸ੍ਮਿਂ વਤ ਅਨਿਮਿਸਚੇਤਿਯਂ ਨਾਮ ਜਾਤਂ। ਅਥ ਸਤ੍ਥਾ ਪਲ੍ਲਙ੍ਕਸ੍ਸ ਚ ਠਿਤਟ੍ਠਾਨਸ੍ਸ ਚ ਅਨ੍ਤਰਾ ਚਙ੍ਕਮਂ ਮਾਪੇਤ੍વਾ ਪੁਰਤ੍ਥਿਮਪਚ੍ਛਿਮਤੋ ਆਯਤੇ ਰਤਨਚਙ੍ਕਮੇ ਚਙ੍ਕਮਨ੍ਤੋ ਸਤ੍ਤਾਹਂ વੀਤਿਨਾਮੇਸਿ। ਤਂ ਠਾਨਂ ਰਤਨਚਙ੍ਕਮਚੇਤਿਯਂ ਨਾਮ ਜਾਤਂ।
ਚਤੁਤ੍ਥੇ ਪਨ ਸਤ੍ਤਾਹੇ ਬੋਧਿਤੋ ਪਚ੍ਛਿਮੁਤ੍ਤਰਦਿਸਾਭਾਗੇ ਦੇવਤਾ ਰਤਨਘਰਂ ਮਾਪਯਿਂਸੁ। ਤਤ੍ਥ ਭਗવਾ ਰਤਨਘਰਚੇਤਿਯਂ ਨਾਮ ਜਾਤਂ। ਏવਂ ਸਤ੍ਥਾ ਬੋਧਿਸਮੀਪੇਯੇવ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਸਤ੍ਤਾਹਾਨਿ વੀਤਿਨਾਮੇਤ੍વਾ ਪਞ੍ਚਮੇ ਸਤ੍ਤਾਹੇ ਬੋਧਿਰੁਕ੍ਖਮੂਲਾ ਯੇਨ ਅਜਪਾਲਨਿਗ੍ਰੋਧੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ। ਤਤ੍ਰਾਪਿ ਧਮ੍ਮਂ વਿਚਿਨਨ੍ਤੋ વਿਮੁਤ੍ਤਿਸੁਖਞ੍ਚ ਪਟਿਸਂવੇਦੇਨ੍ਤੋ ਨਿਸੀਦਿ।
ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਮਾਰੋ ਪਾਪਿਮਾ ‘‘ਏਤ੍ਤਕਂ ਕਾਲਂ ਅਨੁਬਨ੍ਧਨ੍ਤੋ ਓਤਾਰਾਪੇਕ੍ਖੋਪਿ ਇਮਸ੍ਸ ਨ ਕਿਞ੍ਚਿ ਖਲਿਤਂ ਅਦ੍ਦਸਂ, ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤੋਦਾਨਿ ਏਸ ਮਮ વਸ’’ਨ੍ਤਿ ਦੋਮਨਸ੍ਸਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਮਹਾਮਗ੍ਗੇ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਸੋਲ਼ਸ ਕਾਰਣਾਨਿ ਚਿਨ੍ਤੇਨ੍ਤੋ ਭੂਮਿਯਂ ਸੋਲ਼ਸ ਲੇਖਾ ਆਕਡ੍ਢਿ – ‘‘ਅਹਂ ਏਸੋ વਿਯ ਦਾਨਪਾਰਮਿਂ ਨ ਪੂਰੇਸਿਂ, ਤੇਨਮ੍ਹਿ ਇਮਿਨਾ ਸਦਿਸੋ ਨ ਜਾਤੋ’’ਤਿ ਏਕਂ ਲੇਖਂ ਆਕਡ੍ਢਿ। ਤਥਾ ‘‘ਅਹਂ ਏਸੋ વਿਯ ਸੀਲਪਾਰਮਿਂ…ਪੇ॰… ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮਪਾਰਮਿਂ, ਪਞ੍ਞਾਪਾਰਮਿਂ, વੀਰਿਯਪਾਰਮਿਂ, ਖਨ੍ਤਿਪਾਰਮਿਂ, ਸਚ੍ਚਪਾਰਮਿਂ, ਅਧਿਟ੍ਠਾਨਪਾਰਮਿਂ, ਮੇਤ੍ਤਾਪਾਰਮਿਂ, ਉਪੇਕ੍ਖਾਪਾਰਮਿਂ ਨ ਪੂਰੇਸਿਂ, ਤੇਨਮ੍ਹਿ ਇਮਿਨਾ ਸਦਿਸੋ ਨ ਜਾਤੋ’’ਤਿ ਦਸਮਂ ਲੇਖਂ ਆਕਡ੍ਢਿ। ਤਥਾ ‘‘ਅਹਂ ਏਸੋ વਿਯ ਅਸਾਧਾਰਣਸ੍ਸ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਪਰੋਪਰਿਯਤ੍ਤਞਾਣਸ੍ਸ ਪਟਿવੇਧਾਯ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਭੂਤਾ ਦਸ ਪਾਰਮਿਯੋ ਨ ਪੂਰੇਸਿਂ, ਤੇਨਮ੍ਹਿ ਇਮਿਨਾ ਸਦਿਸੋ ਨ ਜਾਤੋ’’ਤਿ ਏਕਾਦਸਮਂ ਲੇਖਂ ਆਕਡ੍ਢਿ। ਤਥਾ ‘‘ਅਹਂ ਏਸੋ વਿਯ ਅਸਾਧਾਰਣਸ੍ਸ ਆਸਯਾਨੁਸਯਞਾਣਸ੍ਸ…ਪੇ॰… ਮਹਾਕਰੁਣਾਸਮਾਪਤ੍ਤਿਞਾਣਸ੍ਸ, ਯਮਕਪਾਟਿਹਾਰਿਯਞਾਣਸ੍ਸ, ਅਨਾવਰਣਞਾਣਸ੍ਸ, ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸ ਪਟਿવੇਧਾਯ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਭੂਤਾ ਦਸ
ਤਸ੍ਮਿਞ੍ਚ ਸਮਯੇ ਤਣ੍ਹਾ, ਅਰਤਿ, ਰਗਾ ਚਾਤਿ ਤਿਸ੍ਸੋ ਮਾਰਧੀਤਰੋ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੬੧) ‘‘ਪਿਤਾ ਨੋ ਨ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ, ਕਹਂ ਨੁ ਖੋ ਏਤਰਹੀ’’ਤਿ ਓਲੋਕਯਮਾਨਾ ਤਂ ਦੋਮਨਸ੍ਸਪ੍ਪਤ੍ਤਂ ਭੂਮਿਂ ਲੇਖਮਾਨਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨਂ ਦਿਸ੍વਾ ਪਿਤੁ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ‘‘ਕਸ੍ਮਾ, ਤਾਤ, ਤ੍વਂ ਦੁਕ੍ਖੀ ਦੁਮ੍ਮਨੋ’’ਤਿ ਪੁਚ੍ਛਿਂਸੁ। ‘‘ਅਮ੍ਮਾ, ਅਯਂ ਮਹਾਸਮਣੋ ਮਯ੍ਹਂ વਸਂ ਅਤਿਕ੍ਕਨ੍ਤੋ, ਏਤ੍ਤਕਂ ਕਾਲਂ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤੋ ਓਤਾਰਮਸ੍ਸ ਦਟ੍ਠੁਂ ਨਾਸਕ੍ਖਿਂ, ਤੇਨਮ੍ਹਿ ਦੁਕ੍ਖੀ ਦੁਮ੍ਮਨੋ’’ਤਿ। ‘‘ਯਦਿ ਏવਂ ਮਾ ਚਿਨ੍ਤਯਿਤ੍ਥ, ਮਯਮੇਤਂ ਅਤ੍ਤਨੋ વਸੇ ਕਤ੍વਾ ਆਦਾਯ ਆਗਮਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ ਆਹਂਸੁ। ‘‘ਨ ਸਕ੍ਕਾ, ਅਮ੍ਮਾ, ਏਸ ਕੇਨਚਿ વਸੇ ਕਾਤੁਂ, ਅਚਲਾਯ ਸਦ੍ਧਾਯ ਪਤਿਟ੍ਠਿਤੋ ਏਸ ਪੁਰਿਸੋ’’ਤਿ। ‘‘ਤਾਤ, ਮਯਂ ਇਤ੍ਥਿਯੋ ਨਾਮ, ਇਦਾਨੇવ ਨਂ ਰਾਗਪਾਸਾਦੀਹਿ ਬਨ੍ਧਿਤ੍વਾ ਆਨੇਸ੍ਸਾਮ, ਤੁਮ੍ਹੇ ਮਾ ਚਿਨ੍ਤਯਿਤ੍ਥਾ’’ਤਿ
ਪੁਨ ਮਾਰਧੀਤਰੋ ‘‘ਉਚ੍ਚਾવਚਾ ਖੋ ਪੁਰਿਸਾਨਂ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯਾ, ਕੇਸਞ੍ਚਿ ਕੁਮਾਰਿਕਾਸੁ ਪੇਮਂ ਹੋਤਿ, ਕੇਸਞ੍ਚਿ ਪਠਮવਯੇ ਠਿਤਾਸੁ, ਕੇਸਞ੍ਚਿ ਮਜ੍ਝਿਮવਯੇ ਠਿਤਾਸੁ, ਕੇਸਞ੍ਚਿ ਪਚ੍ਛਿਮવਯੇ ਠਿਤਾਸੁ, ਯਂਨੂਨ ਮਯਂ ਨਾਨਪ੍ਪਕਾਰੇਹਿ ਰੂਪੇਹਿ ਪਲੋਭੇਤ੍વਾ ਗਣ੍ਹੇਯ੍ਯਾਮਾ’’ਤਿ ਏਕਮੇਕਾ ਕੁਮਾਰਿਕવਣ੍ਣਾਦਿવਸੇਨ ਸਕਂ ਸਕਂ ਅਤ੍ਤਭਾવਂ ਅਭਿਨਿਮ੍ਮਿਨਿਤ੍વਾ ਕੁਮਾਰਿਕਾ, ਅવਿਜਾਤਾ, ਸਕਿਂવਿਜਾਤਾ, ਦੁવਿਜਾਤਾ, ਮਜ੍ਝਿਮਿਤ੍ਥਿਯੋ, ਮਹਿਤ੍ਥਿਯੋ ਚ ਹੁਤ੍વਾ ਛਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ‘‘ਪਾਦੇ ਤੇ, ਸਮਣ, ਪਰਿਚਾਰੇਮਾ’’ਤਿ ਆਹਂਸੁ। ਤਮ੍ਪਿ ਭਗવਾ ਨ ਮਨਸਾਕਾਸਿ, ਯਥਾ ਤਂ ਅਨੁਤ੍ਤਰੇ ਉਪਧਿਸਙ੍ਖਯੇ વਿਮੁਤ੍ਤੋ। ਕੇਚਿ ਪਨਾਚਰਿਯਾ વਦਨ੍ਤਿ – ‘‘ਤਾ ਮਹਿਤ੍ਥਿਭਾવੇਨ ਉਪਗਤਾ ਦਿਸ੍વਾ ਭਗવਾ – ‘ਏਤਾ ਖਣ੍ਡਦਨ੍ਤਾ ਪਲਿਤਕੇਸਾ ਹੋਨ੍ਤੂ’ਤਿ ਅਧਿਟ੍ਠਾਸੀ’’ਤਿ। ਤਂ ਨ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ। ਨ ਹਿ ਭਗવਾ ਏવਰੂਪਂ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨਂ ਅਕਾਸਿ। ਭਗવਾ ਪਨ ‘‘ਅਪੇਥ ਤੁਮ੍ਹੇ, ਕਿਂ ਦਿਸ੍વਾ ਏવਂ વਾਯਮਥ, ਏવਰੂਪਂ ਨਾਮ ਅવੀਤਰਾਗਾਦੀਨਂ ਪੁਰਤੋ ਕਾਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ। ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਪਨ ਰਾਗੋ ਪਹੀਨੋ, ਦੋਸੋ ਪਹੀਨੋ, ਮੋਹੋ ਪਹੀਨੋ’’ਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਕਿਲੇਸਪ੍ਪਹਾਨਂ ਆਰਬ੍ਭ –
‘‘ਯਸ੍ਸ
ਤਂ ਬੁਦ੍ਧਮਨਨ੍ਤਗੋਚਰਂ, ਅਪਦਂ ਕੇਨ ਪਦੇਨ ਨੇਸ੍ਸਥ॥
‘‘ਯਸ੍ਸ ਜਾਲਿਨੀ વਿਸਤ੍ਤਿਕਾ, ਤਣ੍ਹਾ ਨਤ੍ਥਿ ਕੁਹਿਞ੍ਚਿ ਨੇਤવੇ।
ਤਂ ਬੁਦ੍ਧਮਨਨ੍ਤਗੋਚਰਂ, ਅਪਦਂ ਕੇਨ ਪਦੇਨ ਨੇਸ੍ਸਥਾ’’ਤਿ॥ (ਧ॰ ਪ॰ ੧੭੯-੧੮੦) –
ਇਮਾ ਧਮ੍ਮਪਦੇ ਬੁਦ੍ਧવਗ੍ਗੇ ਦ੍વੇ ਗਾਥਾ વਦਨ੍ਤੋ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਸਿ। ਤਾ ‘‘ਸਚ੍ਚਂ ਕਿਰ ਨੋ ਪਿਤਾ ਅવੋਚ, ‘ਅਰਹਂ ਸੁਗਤੋ ਲੋਕੇ, ਨ ਰਾਗੇਨ ਸੁવਾਨਯੋ’’’ਤਿਆਦੀਨਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੬੧) વਤ੍વਾ ਪਿਤੁ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਆਗਮਿਂਸੁ।
ਭਗવਾਪਿ ਤਤ੍ਥੇવ ਸਤ੍ਤਾਹਂ વੀਤਿਨਾਮੇਤ੍વਾ ਤਤੋ ਮੁਚਲਿਨ੍ਦਮੂਲਂ ਅਗਮਾਸਿ। ਤਤ੍ਥ ਸਤ੍ਤਾਹવਦ੍ਦਲਿਕਾਯ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾਯ ਸੀਤਾਦਿਪਟਿਬਾਹਨਤ੍ਥਂ ਮੁਚਲਿਨ੍ਦੇਨ ਨਾਮ ਨਾਗਰਾਜੇਨ ਸਤ੍ਤਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ ਭੋਗੇਹਿ ਪਰਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤੋ ਅਸਮ੍ਬਾਧਾਯ ਗਨ੍ਧਕੁਟਿਯਂ વਿਹਰਨ੍ਤੋ વਿਯ વਿਮੁਤ੍ਤਿਸੁਖਂ ਪਟਿਸਂવੇਦਿਯਮਾਨੋ ਸਤ੍ਤਾਹਂ
ਅਥਸ੍ਸ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਤ੍ਤਸਤ੍ਤਾਹਮਤ੍ਥਕੇ ਏਕੂਨਪਞ੍ਞਾਸਤਿਮੇ ਦਿવਸੇ ਤਤ੍ਥ ਨਿਸਿਨ੍ਨਸ੍ਸ ‘‘ਮੁਖਂ ਧੋવਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਉਦਪਾਦਿ। ਸਕ੍ਕੋ ਦੇવਾਨਮਿਨ੍ਦੋ ਅਗਦਹਰੀਤਕਂ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ਅਦਾਸਿ, ਸਤ੍ਥਾ ਤਂ ਪਰਿਭੁਞ੍ਜਿ, ਤੇਨਸ੍ਸ ਸਰੀਰવਲ਼ਞ੍ਜੋ ਅਹੋਸਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਸਕ੍ਕੋਯੇવ ਨਾਗਲਤਾਦਨ੍ਤਕਟ੍ਠਞ੍ਚੇવ ਮੁਖਧੋવਨੋਦਕਞ੍ਚ ਅਦਾਸਿ। ਸਤ੍ਥਾ ਤਂ ਦਨ੍ਤਕਟ੍ਠਂ ਖਾਦਿਤ੍વਾવ ਅਨੋਤਤ੍ਤਦਹੋਦਕੇਨ ਮੁਖਂ ਧੋવਿਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥੇવ ਰਾਜਾਯਤਨਮੂਲੇ ਨਿਸੀਦਿ।
ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਮਯੇ ਤਪੁਸ੍ਸ ਭਲ੍ਲਿਕਾ ਨਾਮ ਦ੍વੇ વਾਣਿਜਾ ਪਞ੍ਚਹਿ ਸਕਟਸਤੇਹਿ ਉਕ੍ਕਲਾ ਜਨਪਦਾ ਮਜ੍ਝਿਮਦੇਸਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਾ ਪੁਬ੍ਬੇ ਅਤ੍ਤਨੋ ਞਾਤਿਸਾਲੋਹਿਤਾਯ ਦੇવਤਾਯ ਸਕਟਾਨਿ ਸਨ੍ਨਿਰੁਮ੍ਭਿਤ੍વਾ ਸਤ੍ਥੁ ਆਹਾਰਸਮ੍ਪਾਦਨੇ ਉਸ੍ਸਾਹਿਤਾ ਮਨ੍ਥਞ੍ਚ
ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ ਪਨ ਤਤੋ વੁਟ੍ਠਾਯ ਪੁਨ ਅਜਪਾਲਨਿਗ੍ਰੋਧਮੇવ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਨਿਗ੍ਰੋਧਮੂਲੇ ਨਿਸੀਦਿ। ਅਥਸ੍ਸ ਤਤ੍ਥ ਨਿਸਿਨ੍ਨਮਤ੍ਤਸ੍ਸੇવ ਅਤ੍ਤਨਾ ਅਧਿਗਤਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਗਮ੍ਭੀਰਤਂ ਪਚ੍ਚવੇਕ੍ਖਨ੍ਤਸ੍ਸ ਸਬ੍ਬਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਆਚਿਣ੍ਣੋ – ‘‘ਕਿਚ੍ਛੇਨ ਅਧਿਗਤੋ ਖੋ ਮ੍ਯਾਯਂ ਧਮ੍ਮੋ’’ਤਿ ਪਰੇਸਂ ਅਦੇਸੇਤੁਕਾਮਤਾਕਾਰਪ੍ਪਤ੍ਤੋ વਿਤਕ੍ਕੋ ਉਦਪਾਦਿ। ਅਥ ਖੋ ਬ੍ਰਹ੍ਮਾ ਸਹਮ੍ਪਤਿ ‘‘ਨਸ੍ਸਤਿ વਤ ਭੋ ਲੋਕੋ, વਿਨਸ੍ਸਤਿ વਤ
ਸਤ੍ਥਾ ਤਸ੍ਸ ਪਟਿਞ੍ਞਂ ਦਤ੍વਾ ‘‘ਕਸ੍ਸ ਨੁ ਖੋ ਅਹਂ ਪਠਮਂ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਆਲ਼ਾਰੋ ਪਣ੍ਡਿਤੋ, ਸੋ ਇਮਂ ਧਮ੍ਮਂ ਖਿਪ੍ਪਂ ਆਜਾਨਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਚਿਤ੍ਤਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤ੍વਾ ਪੁਨ ਓਲੋਕੇਨ੍ਤੋ ਤਸ੍ਸ ਸਤ੍ਤਾਹਕਾਲਙ੍ਕਤਭਾવਂ ਞਤ੍વਾ ਉਦਕਂ ਆવਜ੍ਜੇਸਿ। ਤਸ੍ਸਾਪਿ ਅਭਿਦੋਸਕਾਲਙ੍ਕਤਭਾવਂ ਞਤ੍વਾ ‘‘ਬਹੂਪਕਾਰਾ ਖੋ ਮੇ ਪਞ੍ਚવਗ੍ਗਿਯਾ ਭਿਕ੍ਖੂ’’ਤਿ ਪਞ੍ਚવਗ੍ਗਿਯੇ ਆਰਬ੍ਭ ਮਨਸਿ ਕਤ੍વਾ ‘‘ਕਹਂ ਨੁ ਖੋ ਤੇ ਏਤਰਹਿ વਿਹਰਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਆવਜ੍ਜੇਨ੍ਤੋ ‘‘ਬਾਰਾਣਸਿਯਂ ਉਪਕਂ ਨਾਮ ਆਜੀવਕਂ ਦਿਸ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਅਤ੍ਤਨੋ ਬੁਦ੍ਧਭਾવਂ ਆਚਿਕ੍ਖਿਤ੍વਾ ਤਂ ਦਿવਸਮੇવ ਸਾਯਨ੍ਹਸਮਯੇ ਇਸਿਪਤਨਂ ਸਮ੍ਪਾਪੁਣਿ।
ਪਞ੍ਚવਗ੍ਗਿਯਾ ਤਥਾਗਤਂ ਦੂਰਤੋવ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਅਯਂ ਆવੁਸੋ, ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ ਪਚ੍ਚਯਬਾਹੁਲ੍ਲਾਯ ਆવਤ੍ਤਿਤ੍વਾ ਪਰਿਪੁਣ੍ਣਕਾਯੋ ਪੀਣਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯੋ ਸੁવਣ੍ਣવਣ੍ਣੋ ਹੁਤ੍વਾ ਆਗਚ੍ਛਤਿ। ਇਮਸ੍ਸ વਨ੍ਦਨਾਦੀਨਿ ਨ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮ, ਮਹਾਕੁਲਪ੍ਪਸੁਤੋ ਖੋ ਪਨੇਸ ਆਸਨਾਭਿਹਾਰਂ ਅਰਹਤਿ, ਤੇਨਸ੍ਸ ਆਸਨਮਤ੍ਤਂ ਪਞ੍ਞਾਪੇਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ ਕਤਿਕਂ ਅਕਂਸੁ। ਭਗવਾ ਸਦੇવਕਸ੍ਸ ਲੋਕਸ੍ਸ ਚਿਤ੍ਤਾਚਾਰਜਾਨਨਸਮਤ੍ਥੇਨ ਞਾਣੇਨ ‘‘ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ ਇਮੇ ਚਿਨ੍ਤਯਿਂਸੂ’’ਤਿ ਆવਜ੍ਜੇਤ੍વਾ ਚਿਤ੍ਤਂ ਅਞ੍ਞਾਸਿ। ਅਥ ਤੇਸੁ ਸਬ੍ਬਦੇવਮਨੁਸ੍ਸੇਸੁ ਅਨੋਦਿਸ੍ਸਕવਸੇਨ ਫਰਣਸਮਤ੍ਥਂ ਮੇਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤਂ ਸਙ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਓਦਿਸ੍ਸਕવਸੇਨ ਮੇਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤੇਨ ਫਰਿ। ਤੇ ਭਗવਤਾ ਮੇਤ੍ਤਚਿਤ੍ਤੇਨ ਸਂਫੁਟ੍ਠਾ ਤਥਾਗਤੇ ਉਪਸਙ੍ਕਮਨ੍ਤੇ ਸਕਾਯ ਕਤਿਕਾਯ ਸਣ੍ਠਾਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤਾ ਪਚ੍ਚੁਗ੍ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਅਭਿવਾਦਨਾਦੀਨਿ ਸਬ੍ਬਕਿਚ੍ਚਾਨਿ ਅਕਂਸੁ। ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਭਾવਂ ਪਨਸ੍ਸ ਅਜਾਨਨ੍ਤਾ ਕੇવਲਂ ਨਾਮੇਨ ਚ ਆવੁਸੋવਾਦੇਨ ਚ ਸਮੁਦਾਚਰਿਂਸੁ।
ਅਥ ਨੇ ਭਗવਾ – ‘‘ਮਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਥਾਗਤਂ ਨਾਮੇਨ ਚ ਆવੁਸੋવਾਦੇਨ ਚ ਸਮੁਦਾਚਰਥ। ਅਰਹਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਥਾਗਤੋ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੋ’’ਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਬੁਦ੍ਧਭਾવਂ ਞਾਪੇਤ੍વਾ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤવਰਬੁਦ੍ਧਾਸਨੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਉਤ੍ਤਰਾਸਾਲ਼੍ਹਨਕ੍ਖਤ੍ਤਯੋਗੇ વਤ੍ਤਮਾਨੇ ਅਟ੍ਠਾਰਸਹਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮਕੋਟੀਹਿ ਪਰਿવੁਤੋ ਪਞ੍ਚવਗ੍ਗਿਯਤ੍ਥੇਰੇ ਆਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਤਿਪਰਿવਟ੍ਟਂ ਦ੍વਾਦਸਾਕਾਰਂ ਛਞਾਣવਿਜਮ੍ਭਨਂ ਅਨੁਤ੍ਤਰਂ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕਪ੍ਪવਤ੍ਤਨਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਂ (ਮਹਾવ॰ ੧੩ ਆਦਯੋ; ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੫.੧੦੮੧) ਦੇਸੇਸਿ। ਤੇਸੁ ਕੋਣ੍ਡਞ੍ਞਤ੍ਥੇਰੋ ਦੇਸਨਾਨੁਸਾਰੇਨ ਞਾਣਂ ਪੇਸੇਨ੍ਤੋ ਸੁਤ੍ਤਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਅਟ੍ਠਾਰਸਹਿ ਬ੍ਰਹ੍ਮਕੋਟੀਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾਸਿ। ਸਤ੍ਥਾ ਤਤ੍ਥੇવ વਸ੍ਸਂ ਉਪਗਨ੍ਤ੍વਾ ਪੁਨਦਿવਸੇ વਪ੍ਪਤ੍ਥੇਰਂ ਓવਦਨ੍ਤੋ વਿਹਾਰੇਯੇવ ਨਿਸੀਦਿ, ਸੇਸਾ ਅਨਤ੍ਤਲਕ੍ਖਣਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਂ (ਮਹਾવ॰ ੨੦ ਆਦਯੋ; ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੩.੫੯) ਦੇਸੇਸਿ। ਦੇਸਨਾਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਪਞ੍ਚਪਿ ਥੇਰਾ ਅਰਹਤ੍ਤੇ ਪਤਿਟ੍ਠਹਿਂਸੁ। ਅਥ ਸਤ੍ਥਾ ਯਸਸ੍ਸ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯਂ ਦਿਸ੍વਾ ਤਂ ਰਤ੍ਤਿਭਾਗੇ ਨਿਬ੍ਬਿਜ੍ਜਿਤ੍વਾ ਗੇਹਂ ਪਹਾਯ ਨਿਕ੍ਖਨ੍ਤਂ ‘‘ਏਹਿ ਯਸਾ’’ਤਿ ਪਕ੍ਕੋਸਿਤ੍વਾ ਤਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਰਤ੍ਤਿਭਾਗੇ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲੇ, ਪੁਨਦਿવਸੇ ਅਰਹਤ੍ਤੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪੇਤ੍વਾ, ਅਪਰੇਪਿ ਤਸ੍ਸ ਸਹਾਯਕੇ ਚਤੁਪਞ੍ਞਾਸਜਨੇ ਏਹਿਭਿਕ੍ਖੁਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਯ ਪਬ੍ਬਾਜੇਤ੍વਾ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਾਪੇਸਿ।
ਏવਂ ਲੋਕੇ ਏਕਸਟ੍ਠਿਯਾ ਅਰਹਨ੍ਤੇਸੁ ਜਾਤੇਸੁ ਸਤ੍ਥਾ વੁਟ੍ਠવਸ੍ਸੋ ਪવਾਰੇਤ੍વਾ ‘‘ਚਰਥ ਭਿਕ੍ਖવੇ ਚਾਰਿਕ’’ਨ੍ਤਿ ਸਟ੍ਠਿਭਿਕ੍ਖੂ ਦਿਸਾਸੁ ਪੇਸੇਤ੍વਾ ਸਯਂ ਉਰੁવੇਲਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤੋ ਅਨ੍ਤਰਾਮਗ੍ਗੇ ਕਪ੍ਪਾਸਿਕવਨਸਣ੍ਡੇ ਤਿਂਸਭਦ੍ਦવਗ੍ਗਿਯਕੁਮਾਰੇ વਿਨੇਸਿ। ਤੇਸੁ ਸਬ੍ਬਪਚ੍ਛਿਮਕੋ ਸੋਤਾਪਨ੍ਨੋ, ਸਬ੍ਬੁਤ੍ਤਮੋ ਅਨਾਗਾਮੀ ਅਹੋਸਿ। ਤੇਪਿ ਸਬ੍ਬੇ ਏਹਿਭਿਕ੍ਖੁਭਾવੇਨੇવ ਪਬ੍ਬਾਜੇਤ੍વਾ ਦਿਸਾਸੁ ਪੇਸੇਤ੍વਾ ਉਰੁવੇਲਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਅਡ੍ਢੁਡ੍ਢਪਾਟਿਹਾਰਿਯਸਹਸ੍ਸਾਨਿ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਉਰੁવੇਲਕਸ੍ਸਪਾਦਯੋ ਸਹਸ੍ਸਜਟਿਲਪਰਿવਾਰੇ ਤੇਭਾਤਿਕਜਟਿਲੇ વਿਨੇਤ੍વਾ ਏਹਿਭਿਕ੍ਖੁਭਾવੇਨ ਪਬ੍ਬਾਜੇਤ੍વਾ ਗਯਾਸੀਸੇ ਨਿਸੀਦਾਪੇਤ੍વਾ ਆਦਿਤ੍ਤਪਰਿਯਾਯਦੇਸਨਾਯ (ਮਹਾવ॰ ੫੪) ਅਰਹਤ੍ਤੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪੇਤ੍વਾ ਤੇਨ ਅਰਹਨ੍ਤਸਹਸ੍ਸੇਨ ਪਰਿવੁਤੋ ‘‘ਬਿਮ੍ਬਿਸਾਰਰਞ੍ਞੋ ਦਿਨ੍ਨਪਟਿਞ੍ਞਂ ਮੋਚੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ ਰਾਜਗਹਨਗਰੂਪਚਾਰੇ ਲਟ੍ਠਿવਨੁਯ੍ਯਾਨਂ ਅਗਮਾਸਿ। ਰਾਜਾ ਉਯ੍ਯਾਨਪਾਲਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕਾ ‘‘ਸਤ੍ਥਾ ਆਗਤੋ’’ਤਿ ਸੁਤ੍વਾ ਦ੍વਾਦਸਨਹੁਤੇਹਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਗਹਪਤਿਕੇਹਿ ਪਰਿવੁਤੋ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਚਕ੍ਕવਿਚਿਤ੍ਤਤਲੇਸੁ ਸੁવਣ੍ਣਪਟ੍ਟવਿਤਾਨਂ વਿਯ ਪਭਾਸਮੁਦਯਂ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਨ੍ਤੇਸੁ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਪਾਦੇਸੁ ਸਿਰਸਾ ਨਿਪਤਿਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਪਰਿਸਾਯ।
ਅਥ ਖੋ ਤੇਸਂ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਗਹਪਤਿਕਾਨਂ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘‘ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ ਮਹਾਸਮਣੋ ਉਰੁવੇਲਕਸ੍ਸਪੇ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਚਰਤਿ, ਉਦਾਹੁ ਉਰੁવੇਲਕਸ੍ਸਪੋ ਮਹਾਸਮਣੇ’’ਤਿ। ਭਗવਾ ਤੇਸਂ ਚੇਤਸ੍ਸਾ ਚੇਤੋਪਰਿવਿਤਕ੍ਕਮਞ੍ਞਾਯ ਉਰੁવੇਲਕਸ੍ਸਪਂ ਗਾਥਾਯ ਅਜ੍ਝਭਾਸਿ –
‘‘ਕਿਮੇવ
ਪੁਚ੍ਛਾਮਿ ਤਂ ਕਸ੍ਸਪ ਏਤਮਤ੍ਥਂ, ਕਥਂ ਪਹੀਨਂ ਤવ ਅਗ੍ਗਿਹੁਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ॥ –
ਥੇਰੋਪਿ ਭਗવਤੋ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯਂ વਿਦਿਤ੍વਾ –
‘‘ਰੂਪੇ
ਏਤਂ ਮਲਨ੍ਤੀ ਉਪਧੀਸੁ ਞਤ੍વਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਨ ਯਿਟ੍ਠੇ ਨ ਹੁਤੇ ਅਰਞ੍ਜਿ’’ਨ੍ਤਿ॥ (ਮਹਾવ॰ ੫੫) –
ਇਮਂ ਗਾਥਂ વਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਾવਕਭਾવਪ੍ਪਕਾਸਨਤ੍ਥਂ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਪਾਦਪਿਟ੍ਠੇ ਸੀਸਂ ਠਪੇਤ੍વਾ ‘‘ਸਤ੍ਥਾ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ ਭਗવਾ, ਸਾવਕੋਹਮਸ੍ਮੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਏਕਤਾਲਂ ਦ੍વਿਤਾਲਂ ਤਿਤਾਲਨ੍ਤਿ ਯਾવ ਸਤ੍ਤਤਾਲਪ੍ਪਮਾਣਂ ਸਤ੍ਤਕ੍ਖਤ੍ਤੁਂ વੇਹਾਸਂ ਅਬ੍ਭੁਗ੍ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਓਰੁਯ੍ਹ ਤਥਾਗਤਂ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਤਂ ਪਾਟਿਹਾਰਿਯਂ ਦਿਸ੍વਾ ਮਹਾਜਨੋ ‘‘ਅਹੋ ਮਹਾਨੁਭਾવਾ ਬੁਦ੍ਧਾ, ਏવਞ੍ਹਿ ਥਾਮਗਤਦਿਟ੍ਠਿਕੋ ਨਾਮ ‘ਅਰਹਾ’ਤਿ ਮਞ੍ਞਮਾਨੋ ਉਰੁવੇਲਕਸ੍ਸਪੋਪਿ ਦਿਟ੍ਠਿਜਾਲਂ ਭਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਤਥਾਗਤੇਨ ਦਮਿਤੋ’’ਤਿ ਸਤ੍ਥੁ ਗੁਣਕਥਂਯੇવ ਕਥੇਸਿ। ਭਗવਾ ‘‘ਨਾਹਂ ਇਦਾਨਿਯੇવ ਉਰੁવੇਲਕਸ੍ਸਪਂ ਦਮੇਮਿ, ਅਤੀਤੇਪਿ ਏਸ ਮਯਾ ਦਮਿਤੋ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਇਮਿਸ੍ਸਾ ਅਟ੍ਠੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ ਮਹਾਨਾਰਦਕਸ੍ਸਪਜਾਤਕਂ (ਜਾ॰ ੨.੨੨.੧੧੫੩ ਆਦਯੋ) ਕਥੇਤ੍વਾ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਸਚ੍ਚਾਨਿ ਪਕਾਸੇਸਿ। ਰਾਜਾ ਏਕਾਦਸਹਿ ਨਹੁਤੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾਸਿ, ਏਕਨਹੁਤਂ ਉਪਾਸਕਤ੍ਤਂ ਪਟਿવੇਦੇਸਿ। ਰਾਜਾ ਸਤ੍ਥੁ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋਯੇવ ਪਞ੍ਚ ਅਸ੍ਸਾਸਕੇ ਪવੇਦੇਤ੍વਾ ਸਰਣਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਸ੍વਾਤਨਾਯ ਨਿਮਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਪਦਕ੍ਖਿਣਂ ਕਤ੍વਾ ਪਕ੍ਕਮਿ।
ਪੁਨਦਿવਸੇ ਯੇਹਿ ਚ ਭਗવਾ ਹਿਯ੍ਯੋ ਦਿਟ੍ਠੋ, ਯੇਹਿ ਚ ਅਦਿਟ੍ਠੋ, ਤੇ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਰਾਜਗਹવਾਸਿਨੋ ਅਟ੍ਠਾਰਸਕੋਟਿਸਙ੍ਖਾ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਤਥਾਗਤਂ ਦਟ੍ਠੁਕਾਮਾ ਪਾਤੋવ ਰਾਜਗਹਤੋ ਲਟ੍ਠਿવਨੁਯ੍ਯਾਨਂ ਅਗਮਂਸੁ। ਤਿਗਾવੁਤੋ ਮਗ੍ਗੋ ਨਪ੍ਪਹੋਸਿ, ਸਕਲਲਟ੍ਠਿવਨੁਯ੍ਯਾਨਂ ਨਿਰਨ੍ਤਰਂ ਫੁਟਂ ਅਹੋਸਿ। ਮਹਾਜਨੋ ਦਸਬਲਸ੍ਸ ਰੂਪਸੋਭਗ੍ਗਪ੍ਪਤ੍ਤਂ ਅਤ੍ਤਭਾવਂ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੋਪਿ ਤਿਤ੍ਤਿਂ ਕਾਤੁਂ ਨਾਸਕ੍ਖਿ। વਣ੍ਣਭੂਮਿ ਨਾਮੇਸਾ। ਏવਰੂਪੇਸੁ ਹਿ ਠਾਨੇਸੁ ਭਗવਤੋ ਲਕ੍ਖਣਾਨੁਬ੍ਯਞ੍ਜਨਾਦਿਪ੍ਪਭੇਦਾ
‘‘ਦਨ੍ਤੋ ਦਨ੍ਤੇਹਿ ਸਹ ਪੁਰਾਣਜਟਿਲੇਹਿ, વਿਪ੍ਪਮੁਤ੍ਤੋ વਿਪ੍ਪਮੁਤ੍ਤੇਹਿ।
ਸਿਙ੍ਗੀਨਿਕ੍ਖਸવਣ੍ਣੋ, ਰਾਜਗਹਂ ਪਾવਿਸਿ ਭਗવਾ॥
‘‘ਮੁਤ੍ਤੋ
‘‘ਤਿਣ੍ਣੋ ਤਿਣ੍ਣੇਹਿ…ਪੇ॰…॥
‘‘ਸਨ੍ਤੋ ਸਨ੍ਤੇਹਿ…ਪੇ॰… ਰਾਜਗਹਂ ਪਾવਿਸਿ ਭਗવਾ॥
‘‘ਦਸવਾਸੋ ਦਸਬਲੋ, ਦਸਧਮ੍ਮવਿਦੂ ਦਸਭਿ ਚੁਪੇਤੋ।
ਸੋ ਦਸਸਤਪਰਿવਾਰੋ, ਰਾਜਗਹਂ ਪਾવਿਸਿ ਭਗવਾ’’ਤਿ॥ (ਮਹਾવ॰ ੫੮) –
ਇਮਾਹਿ ਗਾਥਾਹਿ ਸਤ੍ਥੁ વਣ੍ਣਂ વਦਮਾਨੋ ਪੁਰਤੋ ਪਾਯਾਸਿ। ਤਦਾ ਮਹਾਜਨੋ ਮਾਣવਕਸ੍ਸ ਰੂਪਸਿਰਿਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਅਤਿવਿਯ ਅਭਿਰੂਪੋ વਤਾਯਂ ਮਾਣવਕੋ, ਨ ਖੋ ਪਨ ਅਮ੍ਹੇਹਿ ਦਿਟ੍ਠਪੁਬ੍ਬੋ’’ਤਿ ਚਿਨ੍ਤੇਤ੍વਾ ‘‘ਕੁਤੋ ਅਯਂ ਮਾਣવਕੋ, ਕਸ੍ਸ વਾ ਅਯ’’ਨ੍ਤਿ ਆਹ। ਤਂ ਸੁਤ੍વਾ ਮਾਣવੋ –
‘‘ਯੋ ਧੀਰੋ ਸਬ੍ਬਧਿ ਦਨ੍ਤੋ, ਸੁਦ੍ਧੋ ਅਪ੍ਪਟਿਪੁਗ੍ਗਲੋ।
ਅਰਹਂ ਸੁਗਤੋ ਲੋਕੇ, ਤਸ੍ਸਾਹਂ ਪਰਿਚਾਰਕੋ’’ਤਿ॥ – ਗਾਥਮਾਹ।
ਸਤ੍ਥਾ
ਤਸ੍ਮਿਂ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੋ ਚ ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨੋ ਚਾਤਿ ਦ੍વੇ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕਾ ਰਾਜਗਹਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ વਿਹਰਨ੍ਤਿ ਅਮਤਂ ਪਰਿਯੇਸਮਾਨਾ। ਤੇਸੁ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੋ ਅਸ੍ਸਜਿਤ੍ਥੇਰਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਪવਿਟ੍ਠਂ ਦਿਸ੍વਾ ਸਞ੍ਚਯਂ ਓਲੋਕੇਤ੍વਾ ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਰਿਸਾਯ ਸਦ੍ਧਿਂ ਭਗવਤੋ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਪਬ੍ਬਜਿਂਸੁ। ਤੇਸੁ ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨੋ ਸਤ੍ਤਾਹੇਨ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣਿ, ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੋ ਅਡ੍ਢਮਾਸੇਨ। ਉਭੋਪਿ ਤੇ ਸਤ੍ਥਾ ਅਗ੍ਗਸਾવਕਟ੍ਠਾਨੇ ਠਪੇਸਿ। ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਤ੍ਥੇਰੇਨ ਚ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਤ੍ਤਦਿવਸੇਯੇવ ਸਨ੍ਨਿਪਾਤਂ ਅਕਾਸਿ।
ਤਥਾਗਤੇ ਪਨ ਤਸ੍ਮਿਞ੍ਞੇવ વੇਲ਼ੁવਨੁਯ੍ਯਾਨੇ વਿਹਰਨ੍ਤੇ ਸੁਦ੍ਧੋਦਨਮਹਾਰਾਜਾ ‘‘ਪੁਤ੍ਤੋ ਕਿਰ ਮੇ ਛਬ੍ਬਸ੍ਸਾਨਿ ਦੁਕ੍ਕਰਕਾਰਿਕਂ ਚਰਿਤ੍વਾ ਪਰਮਾਭਿਸਮ੍ਬੋਧਿਂ ਪਤ੍વਾ ਪવਤ੍ਤવਰਧਮ੍ਮਚਕ੍ਕੋ ਰਾਜਗਹਂ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ વੇਲ਼ੁવਨੇ વਿਹਰਤੀ’’ਤਿ ਸੁਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞਤਰਂ ਅਮਚ੍ਚਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਏਹਿ ਭਣੇ, ਤ੍વਂ ਪੁਰਿਸਸਹਸ੍ਸਪਰਿવਾਰੋ ਰਾਜਗਹਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਮਮ વਚਨੇਨ ‘ਪਿਤਾ ਤੇ ਸੁਦ੍ਧੋਦਨਮਹਾਰਾਜਾ ਦਟ੍ਠੁਕਾਮੋ’ਤਿ વਤ੍વਾ ਮਮ ਪੁਤ੍ਤਂ ਗਣ੍ਹਿਤ੍વਾ ਏਹੀ’’ਤਿ ਆਹ। ਸੋ
ਰਾਜਾ ਸਾਸਨਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਆਹਰਿਤ੍વਾ ਆਚਿਕ੍ਖਨ੍ਤਂ ਅਲਭਿਤ੍વਾ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਏਤ੍ਤਕਾਪਿ ਜਨਾ ਮਯਿ ਸਿਨੇਹਾਭਾવੇਨ ਸਾਸਨਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਨ ਪਚ੍ਚਾਹਰਿਂਸੁ, ਕੋ ਨੁ ਕਾਲ਼ੁਦਾਯਿਂ ਅਦ੍ਦਸ। ਸੋ ਕਿਰ ਰਞ੍ਞੋ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥਸਾਧਕੋ ਅਬ੍ਭਨ੍ਤਰਿਕੋ ਅਤਿવਿਯ વਿਸ੍ਸਾਸਿਕੋ ਅਮਚ੍ਚੋ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਏਕਦਿવਸੇ ਜਾਤੋ ਸਹਪਂਸੁਕੀਲ਼ਕੋ ਸਹਾਯੋ। ਅਥ ਨਂ ਰਾਜਾ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਤਾਤ ਕਾਲ਼ੁਦਾਯਿ, ਅਹਂ ਮਮ ਪੁਤ੍ਤਂ ਦਟ੍ਠੁਕਾਮੋ ਨવਪੁਰਿਸਸਹਸ੍ਸਪਰਿવਾਰੇਨ ਨવ ਅਮਚ੍ਚੇ ਪੇਸੇਸਿਂ, ਤੇਸੁ ਏਕੋਪਿ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਸਾਸਨਮਤ੍ਤਂ ਆਰੋਚੇਨ੍ਤੋ ਨਾਮ
ਸਤ੍ਥਾ
‘‘ਅਙ੍ਗਾਰਿਨੋ ਦਾਨਿ ਦੁਮਾ ਭਦਨ੍ਤੇ, ਫਲੇਸਿਨੋ ਛਦਨਂ વਿਪ੍ਪਹਾਯ।
ਤੇ ਅਚ੍ਚਿਮਨ੍ਤੋવ ਪਭਾਸਯਨ੍ਤਿ, ਸਮਯੋ ਮਹਾવੀਰ ਭਾਗੀ ਰਸਾਨਂ…ਪੇ॰…॥ (ਥੇਰਗਾ॰ ੫੨੭)।
‘‘ਨਾਤਿਸੀਤਂ ਨਾਤਿਉਣ੍ਹਂ, ਨਾਤਿਦੁਬ੍ਭਿਕ੍ਖਛਾਤਕਂ।
ਸਦ੍ਦਲਾ ਹਰਿਤਾ ਭੂਮਿ, ਏਸ ਕਾਲੋ ਮਹਾਮੁਨੀ’’ਤਿ॥ –
ਸਟ੍ਠਿਮਤ੍ਤਾਹਿ ਗਾਥਾਹਿ ਦਸਬਲਸ੍ਸ ਕੁਲਨਗਰਗਮਨવਣ੍ਣਂ વਣ੍ਣੇਸਿ। ਅਥ ਨਂ ਸਤ੍ਥਾ – ‘‘ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ, ਉਦਾਯਿ, ਮਧੁਰਸ੍ਸਰੇਨ ਗਮਨવਣ੍ਣਂ વਣ੍ਣੇਸੀ’’ਤਿ ਆਹ। ‘‘ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪਿਤਾ ਸੁਦ੍ਧੋਦਨਮਹਾਰਾਜਾ ਤੁਮ੍ਹੇ ਪਸ੍ਸਿਤੁਕਾਮੋ, ਕਰੋਥ ਞਾਤਕਾਨਂ ਸਙ੍ਗਹ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਸਾਧੁ, ਉਦਾਯਿ, ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਿ ਞਾਤਕਾਨਂ ਸਙ੍ਗਹਂ, ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਆਰੋਚੇਹਿ, ਗਮਿਯવਤ੍ਤਂ
ਭਗવਾ ਅਙ੍ਗਮਗਧવਾਸੀਨਂ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਾਨਂ ਦਸਹਿ ਸਹਸ੍ਸੇਹਿ, ਕਪਿਲવਤ੍ਥੁવਾਸੀਨਂ ਦਸਹਿ ਸਹਸ੍ਸੇਹੀਤਿ ਸਬ੍ਬੇਹੇવ વੀਸਤਿਸਹਸ੍ਸੇਹਿ ਖੀਣਾਸવਭਿਕ੍ਖੂਹਿ ਪਰਿવੁਤੋ ਰਾਜਗਹਾ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ ਦਿવਸੇ
ਸਾਕਿਯਾਪਿ ਖੋ ਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤੇ ਭਗવਤਿ ‘‘ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਞਾਤਿਸੇਟ੍ਠਂ ਪਸ੍ਸਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਤ੍વਾ ਭਗવਤੋ વਸਨਟ੍ਠਾਨਂ વੀਮਂਸਮਾਨਾ ‘‘ਨਿਗ੍ਰੋਧਸਕ੍ਕਸ੍ਸ ਆਰਾਮੋ ਰਮਣੀਯੋ’’ਤਿ ਸਲ੍ਲਕ੍ਖੇਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥ ਸਬ੍ਬਂ ਪਟਿਜਗ੍ਗਨવਿਧਿਂ ਕਾਰੇਤ੍વਾ ਗਨ੍ਧਪੁਪ੍ਫਹਤ੍ਥਾ ਪਚ੍ਚੁਗ੍ਗਮਨਂ ਕਰੋਨ੍ਤਾ ਸਬ੍ਬਾਲਙ੍ਕਾਰਪਟਿਮਣ੍ਡਿਤੇ ਦਹਰਦਹਰੇ ਨਾਗਰਦਾਰਕੇ ਚ ਨਾਗਰਦਾਰਿਕਾਯੋ ਚ ਪਠਮਂ ਪਹਿਣਿਂਸੁ, ਤਤੋ ਰਾਜਕੁਮਾਰੇ ਚ ਰਾਜਕੁਮਾਰਿਕਾਯੋ ਚ, ਤੇਸਂ ਅਨਨ੍ਤਰਾ ਸਾਮਂ ਗਨ੍ਧਪੁਪ੍ਫਾਦੀਹਿ ਪੂਜਯਮਾਨਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਨਿਗ੍ਰੋਧਾਰਾਮਮੇવ ਅਗਮਂਸੁ। ਤਤ੍ਥ ਭਗવਾ વੀਸਤਿਸਹਸ੍ਸਖੀਣਾਸવਪਰਿવੁਤੋ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤવਰਬੁਦ੍ਧਾਸਨੇ ਨਿਸੀਦਿ
ਤੇਸੁ
ਇਤਿ ਭਗવਾ ਞਾਤਯੋ વਨ੍ਦਾਪੇਤ੍વਾ ਆਕਾਸਤੋ ਓਤਰਿਤ੍વਾ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਾਸਨੇ ਨਿਸੀਦਿ। ਨਿਸਿਨ੍ਨੇ ਭਗવਤਿ ਸਿਖਾਪਤ੍ਤੋ ਞਾਤਿਸਮਾਗਮੋ ਅਹੋਸਿ, ਸਬ੍ਬੇ ਏਕਗ੍ਗਚਿਤ੍ਤਾ ਹੁਤ੍વਾ ਨਿਸੀਦਿਂਸੁ। ਤਤੋ ਮਹਾਮੇਘੋ ਪੋਕ੍ਖਰવਸ੍ਸਂ વਸ੍ਸਿ। ਤਮ੍ਬવਣ੍ਣਂ ਉਦਕਂ ਹੇਟ੍ਠਾ વਿਰવਨ੍ਤਂ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਤੇਮਿਤੁਕਾਮੋવ ਤੇਮੇਤਿ, ਅਤੇਮਿਤੁਕਾਮਸ੍ਸ ਸਰੀਰੇ ਏਕਬਿਨ੍ਦੁਮਤ੍ਤਮ੍ਪਿ ਨ ਪਤਤਿ। ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ਸਬ੍ਬੇ ਅਚ੍ਛਰਿਯਬ੍ਭੁਤਚਿਤ੍ਤਾ ਜਾਤਾ ‘‘ਅਹੋ ਅਚ੍ਛਰਿਯਂ, ਅਹੋ ਅਬ੍ਭੁਤ’’ਨ੍ਤਿ ਕਥਂ ਸਮੁਟ੍ਠਾਪੇਸੁਂ। ਸਤ੍ਥਾ ‘‘ਨ ਇਦਾਨੇવ ਮਯ੍ਹਂ ਞਾਤਿਸਮਾਗਮੇ ਪੋਕ੍ਖਰવਸ੍ਸਂ વਸ੍ਸਤਿ, ਅਤੀਤੇਪਿ વਸ੍ਸੀ’’ਤਿ ਇਮਿਸ੍ਸਾ ਅਟ੍ਠੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਯਾ વੇਸ੍ਸਨ੍ਤਰਜਾਤਕਂ (ਜਾ॰ ੨.੨੨.੧੬੫੫ ਆਦਯੋ) ਕਥੇਸਿ। ਧਮ੍ਮਕਥਂ ਸੁਤ੍વਾ ਸਬ੍ਬੇ ਉਟ੍ਠਾਯ વਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਪਕ੍ਕਮਿਂਸੁ। ਏਕੋਪਿ ਰਾਜਾ વਾ ਰਾਜਮਹਾਮਤ੍ਤੋ વਾ ‘‘ਸ੍વੇ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਭਿਕ੍ਖਂ ਗਣ੍ਹਥਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਗਤੋ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥਿ।
ਸਤ੍ਥਾ ਪੁਨਦਿવਸੇ વੀਸਤਿਭਿਕ੍ਖੁਸਹਸ੍ਸਪਰਿવੁਤੋ ਕਪਿਲવਤ੍ਥੁਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਪਾવਿਸਿ। ਤਂ ਨ ਕੋਚਿ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਨਿਮਨ੍ਤੇਸਿ, ਨ ਪਤ੍ਤਂ વਾ ਅਗ੍ਗਹੇਸਿ। ਭਗવਾ ਇਨ੍ਦਖੀਲੇ ਠਿਤੋવ ਆવਜ੍ਜੇਸਿ – ‘‘ਕਥਂ ਨੁ ਖੋ ਪੁਬ੍ਬਬੁਦ੍ਧਾ ਕੁਲਨਗਰੇ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਿਂਸੁ, ਕਿਂ ਉਪ੍ਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਇਸ੍ਸਰਜਨਾਨਂ ਘਰਾਨਿ ਅਗਮਂਸੁ, ਉਦਾਹੁ ਸਪਦਾਨਚਾਰਿਕਂ ਚਰਿਂਸੂ’’ਤਿ? ਤਤੋ ਏਕਬੁਦ੍ਧਸ੍ਸਪਿ ਉਪ੍ਪਟਿਪਾਟਿਯਾ
ਰਾਹੁਲਮਾਤਾਪਿ ਦੇવੀ – ‘‘ਅਯ੍ਯਪੁਤ੍ਤੋ ਕਿਰ ਇਮਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਨਗਰੇ ਮਹਨ੍ਤੇਨ ਰਾਜਾਨੁਭਾવੇਨ ਸੁવਣ੍ਣਸਿવਿਕਾਦੀਹਿ વਿਚਰਿਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਕੇਸਮਸ੍ਸੁਂ ਓਹਾਰੇਤ੍વਾ ਕਾਸਾਯવਤ੍ਥਨਿવਾਸਨੋ ਕਪਾਲਹਤ੍ਥੋ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਤਿ, ਸੋਭਤਿ ਨੁ ਖੋ’’ਤਿ ਸੀਹਪਞ੍ਜਰਂ વਿવਰਿਤ੍વਾ ਓਲੋਕਯਮਾਨਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਨਾਨਾવਿਰਾਗਸਮੁਜ੍ਜਲਾਯ
‘‘ਸਿਨਿਦ੍ਧਨੀਲਮੁਦੁਕੁਞ੍ਚਿਤਕੇਸੋ, ਸੂਰਿਯਨਿਮ੍ਮਲਤਲਾਭਿਨਲਾਟੋ।
ਯੁਤ੍ਤਤੁਙ੍ਗਮੁਦੁਕਾਯਤਨਾਸੋ, ਰਂਸਿਜਾਲવਿਕਸਿਤੋ ਨਰਸੀਹੋ’’ਤਿ॥ –
ਏવਮਾਦਿਕਾਹਿ ਦਸਹਿ ਨਰਸੀਹਗਾਥਾਹਿ ਅਭਿਤ੍ਥવਿਤ੍વਾ ‘‘ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਪੁਤ੍ਤੋ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਤੀ’’ਤਿ ਰਞ੍ਞੋ ਆਰੋਚੇਸਿ। ਰਾਜਾ ਸਂવਿਗ੍ਗਹਦਯੋ ਹਤ੍ਥੇਨ ਸਾਟਕਂ ਸਣ੍ਡਪੇਨ੍ਤੋ ਤੁਰਿਤਤੁਰਿਤੋ ਨਿਕ੍ਖਮਿਤ੍વਾ વੇਗੇਨ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਭਗવਤੋ ਪੁਰਤੋ ਠਤ੍વਾ ਆਹ – ‘‘ਕਿਨ੍ਨੁ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਮ੍ਹੇ ਲਜ੍ਜਾਪੇਥ, ਕਿਮਤ੍ਥਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਥ, ਕਿਂ ‘ਏਤ੍ਤਕਾਨਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਨ ਸਕ੍ਕਾ ਭਤ੍ਤਂ ਲਦ੍ਧੁ’ਨ੍ਤਿ ਸਞ੍ਞਂ ਕਰਿਤ੍ਥਾ’’ਤਿ? ‘‘વਂਸਚਾਰਿਤ੍ਤਮੇਤਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਅਮ੍ਹਾਕ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਨਨੁ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਮ੍ਹਾਕਂ વਂਸੋ ਨਾਮ ਮਹਾਸਮ੍ਮਤਖਤ੍ਤਿਯવਂਸੋ, ਏਤ੍ਥ ਚ ਏਕਖਤ੍ਤਿਯੋਪਿ ਭਿਕ੍ਖਾਚਰਕੋ ਨਾਮ ਨਤ੍ਥੀ’’ਤਿ। ‘‘ਅਯਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਖਤ੍ਤਿਯવਂਸੋ ਨਾਮ ਤવ વਂਸੋ। ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਪਨ ‘ਦੀਪਙ੍ਕਰੋ ਕੋਣ੍ਡਞ੍ਞੋ…ਪੇ॰… ਕਸ੍ਸਪੋ’ਤਿ ਅਯਂ ਬੁਦ੍ਧવਂਸੋ ਨਾਮ। ਏਤੇ ਚ ਅਞ੍ਞੇ ਚ ਅਨੇਕਸਹਸ੍ਸਸਙ੍ਖਾ ਬੁਦ੍ਧਾ ਭਿਕ੍ਖਾਚਾਰੇਨੇવ ਜੀવਿਕਂ ਕਪ੍ਪੇਸੁ’’ਨ੍ਤਿ ਅਨ੍ਤਰવੀਥਿਯਂ ਠਿਤੋવ –
‘‘ਉਤ੍ਤਿਟ੍ਠੇ
ਧਮ੍ਮਚਾਰੀ ਸੁਖਂ ਸੇਤਿ, ਅਸ੍ਮਿਂ ਲੋਕੇ ਪਰਮ੍ਹਿ ਚਾ’’ਤਿ॥ (ਧ॰ ਪ॰ ੧੬੮) –
ਇਮਂ
‘‘ਧਮ੍ਮਞ੍ਚਰੇ ਸੁਚਰਿਤਂ, ਨ ਨਂ ਦੁਚ੍ਚਰਿਤਂ ਚਰੇ।
ਧਮ੍ਮਚਾਰੀ ਸੁਖਂ ਸੇਤਿ, ਅਸ੍ਮਿਂ ਲੋਕੇ ਪਰਮ੍ਹਿ ਚਾ’’ਤਿ॥ (ਧ॰ ਪ॰ ੧੬੯) –
ਇਮਂ ਗਾਥਂ ਸੁਤ੍વਾ ਸਕਦਾਗਾਮਿਫਲੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾਸਿ, ਮਹਾਧਮ੍ਮਪਾਲਜਾਤਕਂ (ਜਾ॰ ੧.੧੦.੯੨ ਆਦਯੋ) ਸੁਤ੍વਾ ਅਨਾਗਾਮਿਫਲੇ ਪਤਿਟ੍ਠਾਸਿ, ਮਰਣਸਮਯੇ ਸੇਤਚ੍ਛਤ੍ਤਸ੍ਸ ਹੇਟ੍ਠਾ ਸਿਰਿਸਯਨੇ ਨਿਪਨ੍ਨੋਯੇવ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਾਪੁਣਿ। ਅਰਞ੍ਞવਾਸੇਨ ਪਧਾਨਾਨੁਯੋਗਕਿਚ੍ਚਂ ਰਞ੍ਞੋ ਨਾਹੋਸਿ। ਸੋ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲਂ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾਯੇવ ਪਨ ਭਗવਤੋ ਪਤ੍ਤਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਸਪਰਿਸਂ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਮਹਾਪਾਸਾਦਂ ਆਰੋਪੇਤ੍વਾ ਪਣੀਤੇਨ ਖਾਦਨੀਯੇਨ ਭੋਜਨੀਯੇਨ ਪਰਿવਿਸਿ। ਭਤ੍ਤਕਿਚ੍ਚਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਸਬ੍ਬਂ ਇਤ੍ਥਾਗਾਰਂ ਆਗਨ੍ਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ વਨ੍ਦਿ
ਭਗવਾ ਰਾਜਾਨਂ ਪਤ੍ਤਂ ਗਾਹਾਪੇਤ੍વਾ ਦ੍વੀਹਿ ਅਗ੍ਗਸਾવਕੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਰਾਜਧੀਤਾਯ ਸਿਰਿਗਬ੍ਭਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ‘‘ਰਾਜਧੀਤਾ ਯਥਾਰੁਚਿ વਨ੍ਦਮਾਨਾ ਨ ਕਿਞ੍ਚਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਾਸਨੇ ਨਿਸੀਦਿ। ਸਾ વੇਗੇਨਾਗਨ੍ਤ੍વਾ ਗੋਪ੍ਫਕੇਸੁ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਾਦਪਿਟ੍ਠਿਯਂ ਸੀਸਂ ਪਰਿવਤ੍ਤੇਤ੍વਾ ਯਥਾਜ੍ਝਾਸਯਂ વਨ੍ਦਿ। ਰਾਜਾ ਰਾਜਧੀਤਾਯ ਭਗવਤਿ ਸਿਨੇਹਬਹੁਮਾਨਾਦਿਗੁਣਸਮ੍ਪਤ੍ਤਿਂ ਕਥੇਸਿ – ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਮਮ ਧੀਤਾ ‘ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਕਾਸਾਯਾਨਿ વਤ੍ਥਾਨਿ ਨਿવਾਸਿਤਾਨੀ’ਤਿ ਸੁਤ੍વਾ ਤਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਕਾਸਾਯવਤ੍ਥਨਿવਤ੍ਥਾ ਜਾਤਾ, ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਏਕਭਤ੍ਤਿਕਭਾવਂ ਸੁਤ੍વਾ ਏਕਭਤ੍ਤਿਕਾવ ਜਾਤਾ, ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਮਹਾਸਯਨਸ੍ਸ ਛਡ੍ਡਿਤਭਾવਂ ਸੁਤ੍વਾ ਪਟ੍ਟਿਕਾਮਞ੍ਚਕੇਯੇવ ਨਿਪਨ੍ਨਾ, ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਮਾਲਾਗਨ੍ਧਾਦੀਹਿ વਿਰਤਭਾવਂ ਞਤ੍વਾ વਿਰਤਮਾਲਾਗਨ੍ਧਾવ ਜਾਤਾ, ਅਤ੍ਤਨੋ ਞਾਤਕੇਹਿ ‘ਮਯਂ ਪਟਿਜਗ੍ਗਿਸ੍ਸਾਮਾ’ਤਿ ਸਾਸਨੇ ਪੇਸਿਤੇਪਿ ਤੇਸੁ ਏਕਞਾਤਕਮ੍ਪਿ ਨ ਓਲੋਕੇਸਿ, ਏવਂ ਗੁਣਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਧੀਤਾ’’ਤਿ। ‘‘ਅਨਚ੍ਛਰਿਯਂ, ਮਹਾਰਾਜ, ਅਯਂ ਇਦਾਨਿ ਤਯਾ ਰਕ੍ਖਿਯਮਾਨਾ ਰਾਜਧੀਤਾ ਪਰਿਪਕ੍ਕੇ ਞਾਣੇ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਰਕ੍ਖੇਯ੍ਯ, ਏਸਾ ਪੁਬ੍ਬੇ ਅਨਾਰਕ੍ਖਾ ਪਬ੍ਬਤਪਾਦੇ વਿਚਰਮਾਨਾ ਅਪਰਿਪਕ੍ਕੇਪਿ ਞਾਣੇ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਰਕ੍ਖੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਚਨ੍ਦਕਿਨ੍ਨਰੀਜਾਤਕਂ (ਜਾ॰ ੧.੧੪.੧੮ ਆਦਯੋ) ਕਥੇਤ੍વਾ ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਪਕ੍ਕਾਮਿ।
ਪੁਨਦਿવਸੇ ਨਨ੍ਦਸ੍ਸ ਰਾਜਕੁਮਾਰਸ੍ਸ ਅਭਿਸੇਕਗੇਹਪ੍ਪવੇਸਨવਿવਾਹਮਙ੍ਗਲੇਸੁ વਤ੍ਤਮਾਨੇਸੁ ਤਸ੍ਸ ਗੇਹਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਕੁਮਾਰਂ ਪਤ੍ਤਂ ਗਾਹਾਪੇਤ੍વਾ ਪਬ੍ਬਾਜੇਤੁਕਾਮੋ ਮਙ੍ਗਲਂ વਤ੍વਾ ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਪਕ੍ਕਾਮਿ। ਜਨਪਦਕਲ੍ਯਾਣੀ ਕੁਮਾਰਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਂ ਦਿਸ੍વਾ ‘‘ਤੁવਟਂ ਖੋ, ਅਯ੍ਯਪੁਤ੍ਤ, ਆਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯਾਸੀ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਗੀવਂ ਪਸਾਰੇਤ੍વਾ ਓਲੋਕੇਸਿ। ਸੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ‘‘ਪਤ੍ਤਂ
ਸਤ੍ਤਮੇ ਦਿવਸੇ ਰਾਹੁਲਮਾਤਾਪਿ ਕੁਮਾਰਂ ਅਲਙ੍ਕਰਿਤ੍વਾ ਭਗવਤੋ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਪੇਸੇਸਿ – ‘‘ਪਸ੍ਸ, ਤਾਤ, ਏਤਂ વੀਸਤਿਸਹਸ੍ਸਸਮਣਪਰਿવੁਤਂ ਸੁવਣ੍ਣવਣ੍ਣਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਰੂਪવਣ੍ਣਂ ਸਮਣਂ, ਅਯਂ ਤੇ ਪਿਤਾ, ਏਤਸ੍ਸ ਮਹਨ੍ਤਾ ਨਿਧਯੋ ਅਹੇਸੁਂ ਤ੍ਯਸ੍ਸ ਨਿਕ੍ਖਮਨਕਾਲਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਨ ਪਸ੍ਸਾਮ, ਗਚ੍ਛ, ਨਂ ਦਾਯਜ੍ਜਂ ਯਾਚਾਹਿ – ‘ਅਹਂ, ਤਾਤ, ਕੁਮਾਰੋ ਅਭਿਸੇਕਂ ਪਤ੍વਾ ਚਕ੍ਕવਤ੍ਤੀ ਭવਿਸ੍ਸਾਮਿ, ਧਨੇਨ ਮੇ ਅਤ੍ਥੋ, ਧਨਂ ਮੇ ਦੇਹਿ। ਸਾਮਿਕੋ ਹਿ ਪੁਤ੍ਤੋ ਪਿਤੁਸਨ੍ਤਕਸ੍ਸਾ’’’ਤਿ। ਕੁਮਾਰੋ ਚ ਭਗવਤੋ ਸਨ੍ਤਿਕਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾવ ਪਿਤੁਸਿਨੇਹਂ ਲਭਿਤ੍વਾ ਹਟ੍ਠਚਿਤ੍ਤੋ ‘‘ਸੁਖਾ ਤੇ, ਸਮਣ, ਛਾਯਾ’’ਤਿ વਤ੍વਾ ਅਞ੍ਞਞ੍ਚ
ਤਤੋ ਭਗવਾ ਚਿਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਯਂ ਅਯਂ ਪਿਤੁਸਨ੍ਤਕਂ ਧਨਂ ਇਚ੍ਛਤਿ, ਤਂ વਟ੍ਟਾਨੁਗਤਂ ਸવਿਘਾਤਂ, ਹਨ੍ਦਸ੍ਸ ਮੇ ਬੋਧਿਮਣ੍ਡੇ ਪਟਿਲਦ੍ਧਂ ਸਤ੍ਤવਿਧਂ ਅਰਿਯਧਨਂ ਦੇਮਿ, ਲੋਕੁਤ੍ਤਰਦਾਯਜ੍ਜਸ੍ਸ ਨਂ ਸਾਮਿਕਂ ਕਰੋਮੀ’’ਤਿ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਤੇਨ ਹਿ, ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤ, ਰਾਹੁਲਂ ਪਬ੍ਬਾਜੇਹੀ’’ਤਿ। ਥੇਰੋ ਤਂ ਪਬ੍ਬਾਜੇਸਿ। ਪਬ੍ਬਜਿਤੇ ਚ ਪਨ ਕੁਮਾਰੇ ਰਞ੍ਞੋ ਅਧਿਮਤ੍ਤਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿ, ਤਂ ਅਧਿવਾਸੇਤੁਂ ਅਸਕ੍ਕੋਨ੍ਤੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ‘‘ਸਾਧੁ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਯ੍ਯਾ ਮਾਤਾਪਿਤੂਹਿ ਅਨਨੁਞ੍ਞਾਤਂ ਪੁਤ੍ਤਂ ਨ ਪਬ੍ਬਾਜੇਯ੍ਯੁ’’ਨ੍ਤਿ વਰਂ ਯਾਚਿ। ਭਗવਾ ਚ ਤਸ੍ਸ વਰਂ ਦਤ੍વਾ ਪੁਨੇਕਦਿવਸੇ ਰਾਜਨਿવੇਸਨੇ ਕਤਭਤ੍ਤਕਿਚ੍ਚੋ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੇਨ ਰਞ੍ਞਾ ‘‘ਭਨ੍ਤੇ, ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ ਦੁਕ੍ਕਰਕਾਰਿਕਕਾਲੇ ਏਕਾ ਦੇવਤਾ ਮਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ‘ਪੁਤ੍ਤੋ ਤੇ ਕਾਲਙ੍ਕਤੋ’ਤਿ ਆਹ, ਤਸ੍ਸਾ વਚਨਂ ਅਸਦ੍ਦਹਨ੍ਤੋ ‘ਨ ਮਯ੍ਹਂ ਪੁਤ੍ਤੋ ਸਮ੍ਬੋਧਿਂ ਅਪ੍ਪਤ੍વਾ ਕਾਲਂ ਕਰੋਤੀ’ਤਿ ਤਂ ਮਹਾਧਮ੍ਮਪਾਲਜਾਤਕਂ ਕਥੇਸਿ। ਕਥਾਪਰਿਯੋਸਾਨੇ ਰਾਜਾ ਅਨਾਗਾਮਿਫਲੇ ਪਤਿਟ੍ਠਹਿ।
ਇਤਿ ਭਗવਾ ਪਿਤਰਂ ਤੀਸੁ ਫਲੇਸੁ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪੇਤ੍વਾ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਪਰਿવੁਤੋ ਪੁਨਦੇવ ਰਾਜਗਹਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਸੀਤવਨੇ વਿਹਾਸਿ। ਤਸ੍ਮਿਂ
ਮਹਾਸੇਟ੍ਠਿਪਿ
ਅਥ ਨਂ ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕੋ ਆਪੁਚ੍ਛਿ – ‘‘ਕਥਾਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਇਮਸ੍ਮਿਂ વਿਹਾਰੇ ਪਟਿਪਜ੍ਜਾਮੀ’’ਤਿ? ‘‘ਤੇਨ ਹਿ, ਗਹਪਤਿ, ਇਮਂ વਿਹਾਰਂ ਆਗਤਾਨਾਗਤਸ੍ਸ ਚਾਤੁਦ੍ਦਿਸਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਪਤਿਟ੍ਠਾਪੇਹੀ’’ਤਿ। ‘‘ਸਾਧੁ, ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਮਹਾਸੇਟ੍ਠਿ ਸੁવਣ੍ਣਭਿਙ੍ਗਾਰਂ ਆਦਾਯ ਦਸਬਲਸ੍ਸ ਹਤ੍ਥੇ ਉਦਕਂ ਪਾਤੇਤ੍વਾ ‘‘ਇਮਂ ਜੇਤવਨવਿਹਾਰਂ
‘‘ਸੀਤਂ ਉਣ੍ਹਂ ਪਟਿਹਨ੍ਤਿ, ਤਤੋ વਾਲ਼ਮਿਗਾਨਿ ਚ।
ਸਰੀਸਪੇ ਚ ਮਕਸੇ, ਸਿਸਿਰੇ ਚਾਪਿ વੁਟ੍ਠਿਯੋ॥
‘‘ਤਤੋ વਾਤਾਤਪੋ ਘੋਰੋ, ਸਞ੍ਜਾਤੋ ਪਟਿਹਞ੍ਞਤਿ।
ਲੇਣਤ੍ਥਞ੍ਚ ਸੁਖਤ੍ਥਞ੍ਚ, ਝਾਯਿਤੁਞ੍ਚ વਿਪਸ੍ਸਿਤੁਂ॥
‘‘વਿਹਾਰਦਾਨਂ ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ, ਅਗ੍ਗਂ ਬੁਦ੍ਧੇਨ વਣ੍ਣਿਤਂ।
ਤਸ੍ਮਾ ਹਿ ਪਣ੍ਡਿਤੋ ਪੋਸੋ, ਸਮ੍ਪਸ੍ਸਂ ਅਤ੍ਥਮਤ੍ਤਨੋ॥
‘‘વਿਹਾਰੇ ਕਾਰਯੇ ਰਮ੍ਮੇ, વਾਸਯੇਤ੍ਥ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤੇ।
ਤੇਸਂ ਅਨ੍ਨਞ੍ਚ ਪਾਨਞ੍ਚ, વਤ੍ਥਸੇਨਾਸਨਾਨਿ ਚ॥
‘‘ਦਦੇਯ੍ਯ
ਤੇ ਤਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤਿ, ਸਬ੍ਬਦੁਕ੍ਖਾਪਨੂਦਨਂ।
ਯਂ ਸੋ ਧਮ੍ਮਂ ਇਧਞ੍ਞਾਯ, ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਤਿ ਅਨਾਸવੋ’’ਤਿ॥ (ਚੂਲ਼વ॰ ੨੯੫) –
વਿਹਾਰਾਨਿਸਂਸਂ ਕਥੇਸਿ। ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕੋ ਦੁਤਿਯਦਿવਸਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ વਿਹਾਰਮਹਂ ਆਰਭਿ। વਿਸਾਖਾਯ વਿਹਾਰਮਹੋ ਚਤੂਹਿ ਮਾਸੇਹਿ ਨਿਟ੍ਠਿਤੋ, ਅਨਾਥਪਿਣ੍ਡਿਕਸ੍ਸ
ਅਤੀਤੇ ਪਨ વਿਪਸ੍ਸਿਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਕਾਲੇ ਪੁਨਬ੍ਬਸੁਮਿਤ੍ਤੋ ਨਾਮ ਸੇਟ੍ਠਿ ਸੁવਣ੍ਣਿਟ੍ਠਕਾਸਨ੍ਥਾਰੇਨ ਕਿਣਿਤ੍વਾ ਤਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਠਾਨੇ ਯੋਜਨਪ੍ਪਮਾਣਂ ਸਙ੍ਘਾਰਾਮਂ ਕਾਰੇਸਿ। ਸਿਖਿਸ੍ਸ ਪਨ ਭਗવਤੋ ਕਾਲੇ ਸਿਰਿવਡ੍ਢੋ ਨਾਮ ਸੇਟ੍ਠਿ ਸੁવਣ੍ਣਫਾਲਸਨ੍ਥਾਰੇਨ ਕਿਣਿਤ੍વਾ ਤਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਠਾਨੇ ਤਿਗਾવੁਤਪ੍ਪਮਾਣਂ ਸਙ੍ਘਾਰਾਮਂ ਕਾਰੇਸਿ। વੇਸ੍ਸਭੁਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਕਾਲੇ ਸੋਤ੍ਥਿਯੋ ਨਾਮ ਸੇਟ੍ਠਿ ਸੁવਣ੍ਣਹਤ੍ਥਿਪਦਸਨ੍ਥਾਰੇਨ ਕਿਣਿਤ੍વਾ ਤਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਠਾਨੇ ਅਡ੍ਢਯੋਜਨਪ੍ਪਮਾਣਂ ਸਙ੍ਘਾਰਾਮਂ ਕਾਰੇਸਿ। ਕਕੁਸਨ੍ਧਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਕਾਲੇ ਅਚ੍ਚੁਤੋ ਨਾਮ ਸੇਟ੍ਠਿ ਸੁવਣ੍ਣਿਟ੍ਠਕਾਸਨ੍ਥਾਰੇਨ ਕਿਣਿਤ੍વਾ ਤਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਠਾਨੇ ਗਾવੁਤਪ੍ਪਮਾਣਂ ਸਙ੍ਘਾਰਾਮਂ ਕਾਰੇਸਿ। ਕੋਣਾਗਮਨਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਕਾਲੇ ਉਗ੍ਗੋ ਨਾਮ ਸੇਟ੍ਠਿ ਸੁવਣ੍ਣਕਚ੍ਛਪਸਨ੍ਥਾਰੇਨ ਕਿਣਿਤ੍વਾ ਤਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਠਾਨੇ ਅਡ੍ਢਗਾવੁਤਪ੍ਪਮਾਣਂ ਸਙ੍ਘਾਰਾਮਂ ਕਾਰੇਸਿ। ਕਸ੍ਸਪਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਕਾਲੇ ਸੁਮਙ੍ਗਲੋ ਨਾਮ ਸੇਟ੍ਠਿ
ਇਤਿ ਮਹਾਬੋਧਿਮਣ੍ਡੇ ਸਬ੍ਬਞ੍ਞੁਤਪ੍ਪਤ੍ਤਿਤੋ ਯਾવ ਮਹਾਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਮਞ੍ਚਾ ਯਸ੍ਮਿਂ ਯਸ੍ਮਿਂ ਠਾਨੇ ਭਗવਾ વਿਹਾਸਿ, ਇਦਂ ਸਨ੍ਤਿਕੇਨਿਦਾਨਂ ਨਾਮਾਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।
ਸਨ੍ਤਿਕੇਨਿਦਾਨਕਥਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
ਨਿਦਾਨਕਥਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
ਥੇਰਾਪਦਾਨਂ