੧. ਪਾਰਾਜਿਕਕਣ੍ਡਂ (ਭਿਕ੍ਖੁਨੀવਿਭਙ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ)
ਯੋ
ਭਿਕ੍ਖੁਨੀਨਂ વਿਭਙ੍ਗਸ੍ਸ, ਤਸ੍ਸ ਸਂવਣ੍ਣਨਾਕ੍ਕਮੋ॥
ਪਤ੍ਤੋ ਯਤੋ ਤਤੋ ਤਸ੍ਸ, ਅਪੁਬ੍ਬਪਦવਣ੍ਣਨਂ।
ਕਾਤੁਂ ਪਾਰਾਜਿਕੇ ਤਾવ, ਹੋਤਿ ਸਂવਣ੍ਣਨਾ ਅਯਂ॥
੧. ਪਠਮਪਾਰਾਜਿਕਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ
੬੫੬. ਤੇਨ ਸਮਯੇਨ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭਗવਾ ਸਾવਤ੍ਥਿਯਂ વਿਹਰਤਿ…ਪੇ॰… ਸਾਲ਼੍ਹੋ ਮਿਗਾਰਨਤ੍ਤਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਸਾਲ਼੍ਹੋਤਿ ਤਸ੍ਸ ਨਾਮਂ; ਮਿਗਾਰਮਾਤੁਯਾ ਪਨ ਨਤ੍ਤਾ ਹੋਤਿ, ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਮਿਗਾਰਨਤ੍ਤਾ’’ਤਿ। ਨવਕਮ੍ਮਿਕਨ੍ਤਿ ਨવਕਮ੍ਮਾਧਿਟ੍ਠਾਯਿਕਂ। ਪਣ੍ਡਿਤਾਤਿ ਪਣ੍ਡਿਚ੍ਚੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾ। ਬ੍ਯਤ੍ਤਾਤਿ વੇਯ੍ਯਤ੍ਤਿਕੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾ। ਮੇਧਾવਿਨੀਤਿ ਪਾਲ਼ਿਗ੍ਗਹਣੇ ਸਤਿਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮਾਯ ਪਞ੍ਞਾਯ ਅਤ੍ਥਗ੍ਗਹਣੇ ਪਞ੍ਞਾਪੁਬ੍ਬਙ੍ਗਮਾਯ ਸਤਿਯਾ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾ। ਦਕ੍ਖਾਤਿ ਛੇਕਾ; ਅવਿਰਜ੍ਝਿਤ੍વਾ ਸੀਘਂ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਕਾਰਿਨੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਨਲਸਾਤਿ ਆਲਸਿਯવਿਰਹਿਤਾ। ਤਤ੍ਰੁਪਾਯਾਯਾਤਿ ਤੇਸੁ ਤੇਸੁ ਕਮ੍ਮੇਸੁ ਉਪਾਯਭੂਤਾਯ। વੀਮਂਸਾਯਾਤਿ ਕਤ੍ਤਬ੍ਬਕਮ੍ਮੁਪਪਰਿਕ੍ਖਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾਤਿ ਸਮ੍ਪਯੁਤ੍ਤਾ। ਅਲਂ ਕਾਤੁਨ੍ਤਿ ਸਮਤ੍ਥਾ ਤਂ ਤਂ ਕਮ੍ਮਂ ਕਾਤੁਂ। ਅਲਂ ਸਂવਿਧਾਤੁਨ੍ਤਿ ਏવਞ੍ਚ ਏવਞ੍ਚ ਇਦਂ ਹੋਤੂਤਿ ਏવਂ ਸਂવਿਦਹਿਤੁਮ੍ਪਿ ਸਮਤ੍ਥਾ। ਕਤਾਕਤਂ ਜਾਨਿਤੁਨ੍ਤਿ ਕਤਞ੍ਚ ਅਕਤਞ੍ਚ ਜਾਨਿਤੁਂ। ਤੇਤਿ ਤੇ ਉਭੋ; ਸਾ ਚ ਸੁਨ੍ਦਰੀਨਨ੍ਦਾ ਸੋ ਚ ਸਾਲ਼੍ਹੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਭਤ੍ਤਗ੍ਗੇਤਿ ਪਰਿવੇਸਨਟ੍ਠਾਨੇ। ਨਿਕੂਟੇਤਿ ਕੋਣਸਦਿਸਂ ਕਤ੍વਾ ਦਸ੍ਸਿਤੇ વਿਸ੍ਸਰੋ ਮੇ ਭવਿਸ੍ਸਤੀਤਿ વਿਰੂਪੋ ਮੇ ਸਰੋ ਪਤਿਮਾਨੇਨ੍ਤੀਤਿ ਅਪੇਕ੍ਖਮਾਨਾ। ਕ੍ਯਾਹਨ੍ਤਿ ਕਿਂ ਅਹਂ। ਜਰਾਦੁਬ੍ਬਲਾਤਿ ਜਰਾਯ ਦੁਬ੍ਬਲਾ। ਚਰਣਗਿਲਾਨਾਤਿ ਪਾਦਰੋਗੇਨ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾ।
੬੫੭-੮. ਅવਸ੍ਸੁਤਾਤਿ ਕਾਯਸਂਸਗ੍ਗਰਾਗੇਨ ਅવਸ੍ਸੁਤਾ; ਤਿਨ੍ਤਾ ਕਿਲਿਨ੍ਨਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਪਦਭਾਜਨੇ ਪਨਸ੍ਸ ਤਮੇવ ਰਾਗਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ‘‘ਸਾਰਤ੍ਤਾ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਸਾਰਤ੍ਤਾਤਿ વਤ੍ਥਂ વਿਯ ਰਙ੍ਗਜਾਤੇਨ ਕਾਯਸਂਸਗ੍ਗਰਾਗੇਨ ਸੁਟ੍ਠੁ ਰਤ੍ਤਾ। ਅਪੇਕ੍ਖવਤੀਤਿ ਤਸ੍ਸੇવ ਰਾਗਸ੍ਸ વਸੇਨ ਤਸ੍ਮਿਂ ਪੁਰਿਸੇ ਪવਤ੍ਤਾਯ ਅਪੇਕ੍ਖਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਾ। ਪਟਿਬਦ੍ਧਚਿਤ੍ਤਾਤਿ ਤੇਨ ਰਾਗੇਨ ਤਸ੍ਮਿਂ ਪੁਰਿਸੇ ਬਨ੍ਧਿਤ੍વਾ ਠਪਿਤਚਿਤ੍ਤਾ વਿਯ। ਏਸ ਨਯੋ ਦੁਤਿਯਪਦવਿਭਙ੍ਗੇਪਿ। ਪੁਰਿਸਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸਾਤਿ ਪੁਰਿਸਸਙ੍ਖਾਤਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ। ਅਧਕ੍ਖਕਨ੍ਤਿ ਅਕ੍ਖਕਾਨਂ ਅਧੋ। ਉਬ੍ਭਜਾਣੁਮਣ੍ਡਲਨ੍ਤਿ ਜਾਣੁਮਣ੍ਡਲਾਨਂ ਉਪਰਿ। ਪਦਭਾਜਨੇ ਪਨ ਪਦਪਟਿਪਾਟਿਯਾ ਏવ ‘‘ਹੇਟ੍ਠਕ੍ਖਕਂ ਉਪਰਿਜਾਣੁਮਣ੍ਡਲ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਉਬ੍ਭਕਪ੍ਪਰਮ੍ਪਿ ਉਬ੍ਭਜਾਣੁਮਣ੍ਡਲੇਨੇવ ਸਙ੍ਗਹਿਤਂ। ਸੇਸਂ ਮਹਾવਿਭਙ੍ਗੇ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਪੁਰਿਮਾਯੋ ਉਪਾਦਾਯਾਤਿ ਸਾਧਾਰਣਪਾਰਾਜਿਕੇਹਿ ਪਾਰਾਜਿਕਾਯੋ ਚਤਸ੍ਸੋ ਉਪਾਦਾਯਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਉਬ੍ਭਜਾਣੁਮਣ੍ਡਲਿਕਾਤਿ ਇਦਂ ਪਨ ਇਮਿਸ੍ਸਾ ਪਾਰਾਜਿਕਾਯ ਨਾਮਮਤ੍ਤਂ, ਤਸ੍ਮਾ ਪਦਭਾਜਨੇ ਨ વਿਚਾਰਿਤਂ।
੬੫੯. ਏવਂ ਉਦ੍ਦਿਟ੍ਠਸਿਕ੍ਖਾਪਦਂ ਪਦਾਨੁਕ੍ਕਮੇਨ વਿਭਜਿਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਅવਸ੍ਸੁਤਾਦਿਭੇਦੇਨ ਆਪਤ੍ਤਿਭੇਦਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਉਭਤੋਅવਸ੍ਸੁਤੇ’’ਤਿਆਦਿਮਾਹ। ਤਤ੍ਥ ਉਭਤੋਅવਸ੍ਸੁਤੇਤਿ ਉਭਤੋਅવਸ੍ਸવੇ; ਭਿਕ੍ਖੁਨਿਯਾ ਚੇવ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਚ ਕਾਯਸਂਸਗ੍ਗਰਾਗੇਨ ਅવਸ੍ਸੁਤਭਾવੇ ਸਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਕਾਯੇਨ ਕਾਯਂ ਆਮਸਤੀਤਿ ਭਿਕ੍ਖੁਨੀ ਯਥਾਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨੇਨ ਕਾਯੇਨ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਯਂਕਿਞ੍ਚਿ ਕਾਯਂ ਪੁਰਿਸੋ વਾ ਯੇਨ ਕੇਨਚਿ ਕਾਯੇਨ ਭਿਕ੍ਖੁਨਿਯਾ ਯਥਾਪਰਿਚ੍ਛਿਨ੍ਨਂ ਕਾਯਂ ਆਮਸਤਿ, ਉਭਯਥਾਪਿ ਭਿਕ੍ਖੁਨਿਯਾ ਪਾਰਾਜਿਕਂ। ਕਾਯੇਨ ਕਾਯਪਟਿਬਦ੍ਧਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰੇਨੇવ ਅਤ੍ਤਨੋ ਕਾਯੇਨ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਕਾਯਪਟਿਬਦ੍ਧਂ। ਆਮਸਤੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਸਯਂ વਾ ਆਮਸਤੁ, ਤਸ੍ਸ વਾ ਆਮਸਨਂ ਸਾਦਿਯਤੁ, ਥੁਲ੍ਲਚ੍ਚਯਮੇવ। ਕਾਯਪਟਿਬਦ੍ਧੇਨ ਕਾਯਨ੍ਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ વੁਤ੍ਤਪ੍ਪਕਾਰਕਾਯਪਟਿਬਦ੍ਧੇਨ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਕਾਯਂ। ਆਮਸਤੀਤਿ ਇਧਾਪਿ ਸਯਂ વਾ ਆਮਸਤੁ, ਤਸ੍ਸ વਾ ਆਮਸਨਂ ਸਾਦਿਯਤੁ, ਥੁਲ੍ਲਚ੍ਚਯਮੇવ। ਅવਸੇਸਪਦੇਸੁਪਿ ਇਮਿਨਾવ
ਸਚੇ
੬੬੦. ਉਬ੍ਭਕ੍ਖਕਨ੍ਤਿ ਅਕ੍ਖਕਾਨਂ ਉਪਰਿ। ਅਧੋਜਾਣੁਮਣ੍ਡਲਨ੍ਤਿ ਜਾਣੁਮਣ੍ਡਲਾਨਂ ਹੇਟ੍ਠਾ। ਏਤ੍ਥ ਚ ਅਧੋਕਪ੍ਪਰਮ੍ਪਿ ਅਧੋਜਾਣੁਮਣ੍ਡਲੇਨੇવ ਸਙ੍ਗਹਿਤਂ।
੬੬੨. ਏਕਤੋਅવਸ੍ਸੁਤੇਤਿ ਏਤ੍ਥ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਏਕਤੋਤਿ ਅવਿਸੇਸੇਨ વੁਤ੍ਤਂ, ਤਥਾਪਿ ਭਿਕ੍ਖੁਨਿਯਾ ਏવ ਅવਸ੍ਸੁਤੇ ਸਤਿ ਅਯਂ ਆਪਤ੍ਤਿਭੇਦੋ વੁਤ੍ਤੋਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ।
ਤਤ੍ਰਾਯਂ ਆਦਿਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ વਿਨਿਚ੍ਛਯੋ – ਭਿਕ੍ਖੁਨੀ ਕਾਯਸਂਸਗ੍ਗਰਾਗੇਨ ਅવਸ੍ਸੁਤਾ, ਪੁਰਿਸੋਪਿ ਤਥੇવ। ਅਧਕ੍ਖਕੇ ਉਬ੍ਭਜਾਣੁਮਣ੍ਡਲੇ ਕਾਯਪ੍ਪਦੇਸੇ ਕਾਯਸਂਸਗ੍ਗਸਾਦਿਯਨੇ ਸਤਿ ਭਿਕ੍ਖੁਨਿਯਾ ਪਾਰਾਜਿਕਂ। ਭਿਕ੍ਖੁਨਿਯਾ ਕਾਯਸਂਸਗ੍ਗਰਾਗੋ, ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਮੇਥੁਨਰਾਗੋ વਾ ਗੇਹਸ੍ਸਿਤਪੇਮਂ વਾ ਸੁਦ੍ਧਚਿਤ੍ਤਂ વਾ ਹੋਤੁ, ਥੁਲ੍ਲਚ੍ਚਯਮੇવ। ਭਿਕ੍ਖੁਨਿਯਾ ਮੇਥੁਨਰਾਗੋ, ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਕਾਯਸਂਸਗ੍ਗਰਾਗੋ વਾ ਮੇਥੁਨਰਾਗੋ વਾ ਗਹੇਸ੍ਸਿਤਪੇਮਂ વਾ ਸੁਦ੍ਧਚਿਤ੍ਤਂ વਾ ਹੋਤੁ, ਦੁਕ੍ਕਟਂ। ਭਿਕ੍ਖੁਨਿਯਾ ਗੇਹਸ੍ਸਿਤਪੇਮਂ, ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ વੁਤ੍ਤੇਸੁ ਚਤੂਸੁ ਯਂ વਾ ਤਂ વਾ ਹੋਤੁ, ਦੁਕ੍ਕਟਮੇવ। ਭਿਕ੍ਖੁਨਿਯਾ ਸੁਦ੍ਧਚਿਤ੍ਤਂ, ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ વੁਤ੍ਤੇਸੁ ਚਤੂਸੁ ਯਂ વਾ ਤਂ વਾ ਹੋਤੁ, ਅਨਾਪਤ੍ਤਿ।
ਸਚੇ ਪਨ ਭਿਕ੍ਖੁ ਚੇવ ਹੋਤਿ ਭਿਕ੍ਖੁਨੀ ਚ ਉਭਿਨ੍ਨਂ ਕਾਯਸਂਸਗ੍ਗਰਾਗੋ, ਭਿਕ੍ਖੁਸ੍ਸ ਸਙ੍ਘਾਦਿਸੇਸੋ, ਭਿਕ੍ਖੁਨਿਯਾ ਪਾਰਾਜਿਕਂ। ਭਿਕ੍ਖੁਨਿਯਾ ਕਾਯਸਂਸਗ੍ਗਰਾਗੋ, ਭਿਕ੍ਖੁਸ੍ਸ ਮੇਥੁਨਰਾਗੋ વਾ ਗੇਹਸ੍ਸਿਤਪੇਮਂ વਾ, ਭਿਕ੍ਖੁਨਿਯਾ ਥੁਲ੍ਲਚ੍ਚਯਂ, ਭਿਕ੍ਖੁਸ੍ਸ ਦੁਕ੍ਕਟਂ। ਉਭਿਨ੍ਨਂ ਮੇਥੁਨਰਾਗੋ વਾ ਗੇਹਸ੍ਸਿਤਪੇਮਂ વਾ, ਉਭਿਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਦੁਕ੍ਕਟਮੇવ। ਯਸ੍ਸ ਯਤ੍ਥ ਸੁਦ੍ਧਚਿਤ੍ਤਂ, ਤਸ੍ਸ ਤਤ੍ਥ ਅਨਾਪਤ੍ਤਿ। ਉਭਿਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਸੁਦ੍ਧਚਿਤ੍ਤਂ, ਉਭਿਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਅਨਾਪਤ੍ਤਿ।
੬੬੩. ਅਨਾਪਤ੍ਤਿ ਅਸਞ੍ਚਿਚ੍ਚਾਤਿਆਦੀਸੁ વਿਰਜ੍ਝਿਤ੍વਾ વਾ ਆਮਸਨ੍ਤਿਯਾ ਅਞ੍ਞવਿਹਿਤਾਯ વਾ ‘‘ਅਯਂ ਪੁਰਿਸੋ વਾ ਇਤ੍ਥੀ વਾ’’ਤਿ ਅਜਾਨਨ੍ਤਿਯਾ વਾ ਤੇਨ ਫੁਟ੍ਠਾਯਪਿ ਤਂ ਫਸ੍ਸਂ ਅਸਾਦਿਯਨ੍ਤਿਯਾ વਾ ਆਮਸਨੇਪਿ ਸਤਿ ਅਨਾਪਤ੍ਤਿ। ਸੇਸਂ ਸਬ੍ਬਤ੍ਥ ਉਤ੍ਤਾਨਮੇવ
ਪਠਮਪਾਰਾਜਿਕਸਮੁਟ੍ਠਾਨਂ
ਪਠਮਪਾਰਾਜਿਕਂ।
੨. ਦੁਤਿਯਪਾਰਾਜਿਕਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ
੬੬੪. ਦੁਤਿਯੇ ਪਾਰਾਜਿਕੇ – ਕਚ੍ਚਿ ਨੋ ਸਾਤਿ ਕਚ੍ਚਿ ਨੁ ਸਾ। ਅવਣ੍ਣੋਤਿ ਅਗੁਣੋ। ਅਕਿਤ੍ਤੀਤਿ ਨਿਨ੍ਦਾ। ਅਯਸੋਤਿ ਪਰਿવਾਰવਿਪਤ੍ਤਿ; ਪਰਮ੍ਮੁਖਗਰਹਾ વਾ।
੬੬੫. વਜ੍ਜਪਟਿਚ੍ਛਾਦਿਕਾਤਿ ਇਦਮ੍ਪਿ ਇਮਿਸ੍ਸਾ ਪਾਰਾਜਿਕਾਯ ਨਾਮਮਤ੍ਤਮੇવ, ਤਸ੍ਮਾ ਪਦਭਾਜਨੇ ਨ વਿਚਾਰਿਤਂ। ਸੇਸਮੇਤ੍ਥ ਉਤ੍ਤਾਨਮੇવ।
੬੬੬. ਸਾ વਾ ਆਰੋਚੇਤੀਤਿ ਯਾ ਪਾਰਾਜਿਕਂ ਆਪਨ੍ਨਾ, ਸਾ ਸਯਂ ਆਰੋਚੇਤਿ। ਅਟ੍ਠਨ੍ਨਂ ਪਾਰਾਜਿਕਾਨਂ ਅਞ੍ਞਤਰਨ੍ਤਿ ਭਿਕ੍ਖੂਹਿ ਸਾਧਾਰਣਾਨਂ ਚਤੁਨ੍ਨਂ ਅਸਾਧਾਰਣਾਨਞ੍ਚ ਚਤੁਨ੍ਨਮੇવ ਅਞ੍ਞਤਰਂ। ਇਦਞ੍ਚ ਪਾਰਾਜਿਕਂ ਪਚ੍ਛਾ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਂ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਅਟ੍ਠਨ੍ਨ’’ਨ੍ਤਿ વਿਭਙ੍ਗੇ વੁਤ੍ਤਂ। ਪੁਰਿਮੇਨ ਪਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਯੁਗਲ਼ਤ੍ਤਾ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਓਕਾਸੇ ਠਪਿਤਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਧੁਰਂ ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਮਤ੍ਤੇਤਿ ਧੁਰੇ ਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਮਤ੍ਤੇ। વਿਤ੍ਥਾਰਕਥਾ ਪਨੇਤ੍ਥ ਸਪ੍ਪਾਣਕવਗ੍ਗਮ੍ਹਿ ਦੁਟ੍ਠੁਲ੍ਲਸਿਕ੍ਖਾਪਦੇ વੁਤ੍ਤਨਯੇਨੇવ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। ਤਤ੍ਰ ਹਿ ਪਾਚਿਤ੍ਤਿਯਂ, ਇਧ ਪਾਰਾਜਿਕਨ੍ਤਿ ਅਯਮੇવ વਿਸੇਸੋ। ਸੇਸਂ ਤਾਦਿਸਮੇવ। વਜ੍ਜਪਟਿਚ੍ਛਾਦਿਕਾਤਿ ਇਦਮ੍ਪਿਇਮਿਸ੍ਸਾ ਪਾਰਾਜਿਕਾਯ ਨਾਮਮਤ੍ਥਾਮੇવ, ਤਸ੍ਮਾ ਪਦਭਾਜਨੇ ਨ વਿਚਾਰਿਤਂ। ਸੇਸਮੇਤ੍ਥ ਉਤ੍ਤਾਨਮੇવ।
ਧੁਰਨਿਕ੍ਖੇਪਸਮੁਟ੍ਠਾਨਂ – ਕਾਯવਾਚਾਚਿਤ੍ਤਤੋ ਸਮੁਟ੍ਠਾਤਿ, ਅਕਿਰਿਯਂ, ਸਞ੍ਞਾવਿਮੋਕ੍ਖਂ, ਸਚਿਤ੍ਤਕਂ, ਲੋਕવਜ੍ਜਂ, ਕਾਯਕਮ੍ਮਂ, વਚੀਕਮ੍ਮਂ, ਅਕੁਸਲਚਿਤ੍ਤਂ, ਦੁਕ੍ਖવੇਦਨਨ੍ਤਿ।
ਦੁਤਿਯਪਾਰਾਜਿਕਂ।
੩. ਤਤਿਯਪਾਰਾਜਿਕਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ
੬੬੯. ਤਤਿਯੇ – ਧਮ੍ਮੇਨਾਤਿ ਭੂਤੇਨ વਤ੍ਥੁਨਾ। વਿਨਯੇਨਾਤਿ ਚੋਦੇਤ੍વਾ ਸਾਰੇਤ੍વਾ। ਪਦਭਾਜਨਂ ਪਨਸ੍ਸ ‘‘ਯੇਨ ਧਮ੍ਮੇਨ ਯੇਨ વਿਨਯੇਨ ਉਕ੍ਖਿਤ੍ਤੋ ਸੁਉਕ੍ਖਿਤ੍ਤੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ ਇਮਂਅਧਿਪ੍ਪਾਯਮਤ੍ਤਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਸਤ੍ਥੁਸਾਸਨੇਨਾਤਿ ਞਤ੍ਤਿਸਮ੍ਪਦਾਯ ਚੇવ ਅਨੁਸਾવਨਸਮ੍ਪਦਾਯ ਚ। ਪਦਭਾਜਨੇ ਸਙ੍ਘਂ વਾ ਗਣਂ વਾਤਿਆਦੀਸੁ ਯੇਨ ਸਙ੍ਘੇਨ ਕਮ੍ਮਂ ਕਤਂ, ਤਂ ਸਙ੍ਘਂ વਾ ਤਤ੍ਥ ਸਮ੍ਬਹੁਲਪੁਗ੍ਗਲਸਙ੍ਖਾਤਂ ਸਮਾਨਸਂવਾਸਕਾ ਭਿਕ੍ਖੂ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਸਹਾਯਾ, ਸੋ ਤੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਨਤ੍ਥੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ‘‘ਏਕਕਮ੍ਮਂ ਏਕੁਦ੍ਦੇਸੋ ਸਮਸਿਕ੍ਖਤਾ’’ਤਿ ਅਯਂ ਤਾવ ਸਂવਾਸੋ; ਸਮਾਨੋ ਸਂવਾਸੋ ਏਤੇਸਨ੍ਤਿ ਸਮਾਨਸਂવਾਸਕਾ।ਏવਰੂਪਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਭਿਕ੍ਖੁਸ੍ਸ ਤਸ੍ਮਿਂ ਸਂવਾਸੇ ਸਹ ਅਯਨਭਾવੇਨ ਸਹਾਯਾਤਿ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ। ਇਦਾਨਿ ਯੇਨ ਸਂવਾਸੇਨ ਤੇ ਸਮਾਨਸਂવਾਸਕਾਤਿ વੁਤ੍ਤਾ, ਸੋ ਸਂવਾਸੋ ਤਸ੍ਸ ਉਕ੍ਖਿਤ੍ਤਕਸ੍ਸ ਤੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਨਤ੍ਥਿ। ਯੇਹਿ ਚ ਸਦ੍ਧਿਂ ਤਸ੍ਸ ਸੋ ਸਂવਾਸੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਨ ਤੇਨ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਹਾਯਾ ਕਤਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਸਮਾਨਸਂવਾਸਕਾ ਭਿਕ੍ਖੂ વੁਚ੍ਚਨ੍ਤਿ ਸਹਾਯਾ, ਸੋ ਤੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਨਤ੍ਥਿ, ਤੇਨ વੁਚ੍ਚਤਿ ਅਕਤਸਹਾਯੋ’’ਤਿ। ਸੇਸਂ ਸਙ੍ਘਭੇਦਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾਦੀਸੁ વੁਤ੍ਤਨਯਤ੍ਤਾ ਉਤ੍ਤਾਨਤ੍ਥਮੇવ।
ਸਮਨੁਭਾਸਨਸਮੁਟ੍ਠਾਨਂ – ਕਾਯવਾਚਾਚਿਤ੍ਤਤੋ ਸਮੁਟ੍ਠਾਤਿ, ਅਕਿਰਿਯਂ, ਸਞ੍ਞਾવਿਮੋਕ੍ਖਂ, ਸਚਿਤ੍ਤਕਂ, ਲੋਕવਜ੍ਜਂ, ਕਾਯਕਮ੍ਮਂ, વਚੀਕਮ੍ਮਂ, ਅਕੁਸਲਚਿਤ੍ਤਂ, ਦੁਕ੍ਖવੇਦਨਨ੍ਤਿ।
ਤਤਿਯਪਾਰਾਜਿਕਂ।
੪. ਚਤੁਤ੍ਥਪਾਰਾਜਿਕਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਣ੍ਣਨਾ
੬੭੫. ਚਤੁਤ੍ਥੇ – ਅવਸ੍ਸੁਤਾਤਿ ਲੋਕਸ੍ਸਾਦਮਿਤ੍ਤਸਨ੍ਥવવਸੇਨ ਕਾਯਸਂਸਗ੍ਗਰਾਗੇਨ ਅવਸ੍ਸੁਤਾ। ਦੁਤਿਯਪਦੇਪਿ ਏਸੇવ ਨਯੋ। ਪੁਰਿਸਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਹਤ੍ਥਗ੍ਗਹਣਂ વਾਤਿਆਦੀਸੁ ਪਨ ਯਂ ਪੁਰਿਸਪੁਗ੍ਗਲੇਨ ਹਤ੍ਥੇ ਗਹਣਂ ਕਤਂ, ਤਂ ਪੁਰਿਸਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਹਤ੍ਥਗ੍ਗਹਣਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਏਸੇવ ਨਯੋ ਸਙ੍ਘਾਟਿਕਣ੍ਣਗ੍ਗਹਣੇਪਿ। ਹਤ੍ਥਗ੍ਗਹਣਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥ ਚ ਹਤ੍ਥਗ੍ਗਹਣਞ੍ਚ ਅਞ੍ਞਮ੍ਪਿ ਅਪਾਰਾਜਿਕਕ੍ਖੇਤ੍ਤੇ ਗਹਣਞ੍ਚ ਅਸਦ੍ਧਮ੍ਮੋਤਿ ਕਾਯਸਂਸਗ੍ਗੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ, ਨ ਮੇਥੁਨਧਮ੍ਮੋ। ਨ ਹਿ ਮੇਥੁਨਸ੍ਸ ਸਾਮਨ੍ਤਾ
‘‘ਤਿਸ੍ਸਿਤ੍ਥਿਯੋ ਮੇਥੁਨਂ ਤਂ ਨ ਸੇવੇ,
ਤਯੋ ਪੁਰਿਸੇ ਤਯੋ ਚ ਅਨਰਿਯਪਣ੍ਡਕੇ।
ਨ
ਛੇਜ੍ਜਾ ਸਿਯਾ ਮੇਥੁਨਧਮ੍ਮਪਚ੍ਚਯਾ।
ਪਞ੍ਹਾ ਮੇਸਾ ਕੁਸਲੇਹਿ ਚਿਨ੍ਤਿਤਾ’’ਤਿ॥ (ਪਰਿ॰ ੪੮੧)।
ਇਮਾਯ ਪਰਿવਾਰੇ વੁਤ੍ਤਾਯ ਸੇਦਮੋਚਕਗਾਥਾਯ વਿਰੁਜ੍ਝਤੀਤਿ ਚੇ? ਨ; ਮੇਥੁਨਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਤ੍ਤਾ। ਪਰਿવਾਰੇਯੇવ ਹਿ ‘‘ਮੇਥੁਨਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗੋ ਜਾਨਿਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ ‘‘વਣ੍ਣਾવਣ੍ਣੋ ਕਾਯਸਂਸਗ੍ਗੋ ਦੁਟ੍ਠੁਲ੍ਲવਾਚਾ ਅਤ੍ਤਕਾਮਪਾਰਿਚਰਿਯਾਗਮਨੁਪ੍ਪਾਦਨ’’ਨ੍ਤਿ ਏવਂ ਸੁਕ੍ਕવਿਸ੍ਸਟ੍ਠਿਆਦੀਨਿ ਪਞ੍ਚ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾਨਿ ਮੇਥੁਨਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗੋਤਿ વੁਤ੍ਤਾਨਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਕਾਯਸਂਸਗ੍ਗੋ ਮੇਥੁਨਧਮ੍ਮਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬਭਾਗਤ੍ਤਾ ਪਚ੍ਚਯੋ ਹੋਤਿ। ਇਤਿ ਛੇਜ੍ਜਾ ਸਿਯਾ ਮੇਥੁਨਧਮ੍ਮਪਚ੍ਚਯਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਇਮਿਨਾ ਪਰਿਯਾਯੇਨ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਏਤੇਨੁਪਾਯੇਨ ਸਬ੍ਬਪਦੇਸੁ વਿਨਿਚ੍ਛਯੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਅਪਿਚ ‘‘ਸਙ੍ਕੇਤਂ વਾ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ ਏਤਸ੍ਸ ਪਦਭਾਜਨੇ ‘‘ਇਤ੍ਥਨ੍ਨਾਮਂ ਆਗਚ੍ਛਾ’’ਤਿ। ਏવਂਨਾਮਕਂ ਠਾਨਂ ਆਗਚ੍ਛਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
੬੭੬. ਅਟ੍ਠਮਂ વਤ੍ਥੁਂ ਪਰਿਪੂਰੇਨ੍ਤੀ ਅਸ੍ਸਮਣੀ ਹੋਤੀਤਿ ਅਨੁਲੋਮਤੋ વਾ ਪਟਿਲੋਮਤੋ વਾ ਏਕਨ੍ਤਰਿਕਾਯ વਾ ਯੇਨ ਤੇਨ ਨਯੇਨ ਅਟ੍ਠਮਂ વਤ੍ਥੁਂ ਪਰਿਪੂਰੇਨ੍ਤੀਯੇવ ਅਸ੍ਸਮਣੀ ਹੋਤਿ। ਯਾ ਪਨ ਏਕਂ વਾ વਤ੍ਥੁਂ ਸਤ੍ਤ વਾ વਤ੍ਥੂਨਿ ਸਤਕ੍ਖਤ੍ਤੁਮ੍ਪਿ ਪੂਰੇਤਿ, ਨੇવ ਅਸ੍ਸਮਣੀ ਹੋਤਿ। ਆਪਨ੍ਨਾ ਆਪਤ੍ਤਿਯੋ ਦੇਸੇਤ੍વਾ ਮੁਚ੍ਚਤਿ। ਅਪਿਚੇਤ੍ਥ ਗਣਨੂਪਿਕਾ ਆਪਤ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਾ। વੁਤ੍ਤਞ੍ਹੇਤਂ ‘‘ਅਤ੍ਥਾਪਤ੍ਤਿ ਦੇਸਿਤਾ ਗਣਨੂਪਿਕਾ, ਅਤ੍ਥਾਪਤ੍ਤਿ ਦੇਸਿਤਾ ਨ ਗਣਨੂਪਿਕਾ’’ਤਿ। ਤਤ੍ਰਾਯਂ વਿਨਿਚ੍ਛਯੋ – ਇਦਾਨਿ ਨਾਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ ਧੁਰਨਿਕ੍ਖੇਪਂ ਕਤ੍વਾ ਦੇਸਿਤਾ ਗਣਨੂਪਿਕਾ ਦੇਸਿਤਗਣਨਂ ਉਪੇਤਿ ਪਾਰਾਜਿਕਸ੍ਸ ਅਙ੍ਗਂ ਨ
ਧੁਰਨਿਕ੍ਖੇਪਸਮੁਟ੍ਠਾਨਂ – ਕਾਯવਾਚਾਚਿਤ੍ਤਤੋ ਸਮੁਟ੍ਠਾਤਿ, ਕਿਰਿਯਂ, ਸਞ੍ਞਾવਿਮੋਕ੍ਖਂ, ਸਚਿਤ੍ਤਕਂ, ਲੋਕવਜ੍ਜਂ, ਕਾਯਕਮ੍ਮਂ, વਚੀਕਮ੍ਮਂ, ਅਕੁਸਲਚਿਤ੍ਤਂ, ਦ੍વਿવੇਦਨਨ੍ਤਿ।
ਚਤੁਤ੍ਥਪਾਰਾਜਿਕਂ।
ਉਦ੍ਦਿਟ੍ਠਾ ਖੋ ਅਯ੍ਯਾਯੋ ਅਟ੍ਠ ਪਾਰਾਜਿਕਾ ਧਮ੍ਮਾਤਿ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਰਬ੍ਭ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਾ ਸਾਧਾਰਣਾ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਇਮੇ ਚ ਚਤ੍ਤਾਰੋਤਿ ਏવਂ ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖੁਦ੍ਦੇਸਮਗ੍ਗੇਨ ਉਦ੍ਦਿਟ੍ਠਾ ਖੋ ਅਯ੍ਯਾਯੋ ਅਟ੍ਠ ਪਾਰਾਜਿਕਾ ਧਮ੍ਮਾਤਿ ਏવਮੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਸੇਸਂ ਮਹਾવਿਭਙ੍ਗੇ વੁਤ੍ਤਨਯਮੇવਾਤਿ।
ਸਮਨ੍ਤਪਾਸਾਦਿਕਾਯ વਿਨਯਸਂવਣ੍ਣਨਾਯ ਭਿਕ੍ਖੁਨੀવਿਭਙ੍ਗੇ
ਪਾਰਾਜਿਕਕਣ੍ਡવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
ਪਾਰਾਜਿਕਕਣ੍ਡਂ ਨਿਟ੍ਠਿਤਂ।