੧੧. ਪਞ੍ਚਸਤਿਕਕ੍ਖਨ੍ਧਕਂ
੧. ਸਙ੍ਗੀਤਿਨਿਦਾਨਂ
੪੩੭. ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਮਹਾਕਸ੍ਸਪੋ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਏਕਮਿਦਾਹਂ, ਆવੁਸੋ, ਸਮਯਂ ਪਾવਾਯ ਕੁਸਿਨਾਰਂ ਅਦ੍ਧਾਨਮਗ੍ਗਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਮਹਤਾ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਪਞ੍ਚਮਤ੍ਤੇਹਿ ਭਿਕ੍ਖੁਸਤੇਹਿ। ਅਥ ਖ੍વਾਹਂ, ਆવੁਸੋ, ਮਗ੍ਗਾ ਓਕ੍ਕਮ੍ਮ ਅਞ੍ਞਤਰਸ੍ਮਿਂ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲੇ ਨਿਸੀਦਿਂ।
ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੨.੨੩੧ ‘‘ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਅਞ੍ਞਤਰੋ ਆਜੀવਕੋ ਕੁਸਿਨਾਰਾਯ ਮਨ੍ਦਾਰવਪੁਪ੍ਫਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਪਾવਂ ਅਦ੍ਧਾਨਮਗ੍ਗਪ੍ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ। ਅਦ੍ਦਸਂ ਖੋ ਅਹਂ, ਆવੁਸੋ, ਤਂ ਆਜੀવਕਂ ਦੂਰਤੋવ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਂ। ਦਿਸ੍વਾਨ ਤਂ ਆਜੀવਕਂ ਏਤਦવੋਚਂ – ‘ਅਪਾવੁਸੋ, ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਜਾਨਾਸੀ’ਤਿ? ‘ਆਮਾવੁਸੋ, ਜਾਨਾਮਿ। ਅਜ੍ਜ ਸਤ੍ਤਾਹਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੋ ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ। ਤਤੋ ਮੇ ਇਦਂ ਮਨ੍ਦਾਰવਪੁਪ੍ਫਂ ਗਹਿਤ’ਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਰਾવੁਸੋ, ਯੇ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਅવੀਤਰਾਗਾ ਅਪ੍ਪੇਕਚ੍ਚੇ ਬਾਹਾ ਪਗ੍ਗਯ੍ਹ ਕਨ੍ਦਨ੍ਤਿ, ਛਿਨ੍ਨਪਾਤਂ ਪਪਤਨ੍ਤਿ, ਆવਟ੍ਟਨ੍ਤਿ, વਿવਟ੍ਟਨ੍ਤਿ – ਅਤਿਖਿਪ੍ਪਂ ਭਗવਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੋ, ਅਤਿਖਿਪ੍ਪਂ ਸੁਗਤੋ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੋ, ਅਤਿਖਿਪ੍ਪਂ ਚਕ੍ਖੁਂ ਲੋਕੇ ਅਨ੍ਤਰਹਿਤਨ੍ਤਿ। ਯੇ ਪਨ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ વੀਤਰਾਗਾ ਤੇ ਸਤਾ ਸਮ੍ਪਜਾਨਾ ਅਧਿવਾਸੇਨ੍ਤਿ – ਅਨਿਚ੍ਚਾ ਸਙ੍ਖਾਰਾ, ਤਂ ਕੁਤੇਤ੍ਥ ਲਬ੍ਭਾਤਿ।
‘‘ਅਥ ਖ੍વਾਹਂ, ਆવੁਸੋ, ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਏਤਦવੋਚਂ – ‘ਅਲਂ, ਆવੁਸੋ, ਮਾ ਸੋਚਿਤ੍ਥ; ਮਾ ਪਰਿਦੇવਿਤ੍ਥ। ਨਨ੍વੇਤਂ, ਆવੁਸੋ, ਭਗવਤਾ ਪਟਿਕਚ੍ਚੇવ ਅਕ੍ਖਾਤਂ – ਸਬ੍ਬੇਹੇવ ਪਿਯੇਹਿ ਮਨਾਪੇਹਿ ਨਾਨਾਭਾવੋ વਿਨਾਭਾવੋ ਅਞ੍ਞਥਾਭਾવੋ। ਤਂ ਕੁਤੇਤ੍ਥ ਆવੁਸੋ ਲਬ੍ਭਾ, ਯਂ ਤਂ ਜਾਤਂ ਭੂਤਂ ਸਙ੍ਖਤਂ ਪਲੋਕਧਮ੍ਮਂ, ਤਂ વਤ ਮਾ ਪਲੁਜ੍ਜੀਤਿ – ਨੇਤਂ ਠਾਨਂ વਿਜ੍ਜਤੀ’ਤਿ।
‘‘ਤੇਨ ਖੋ ਪਨਾવੁਸੋ, ਸਮਯੇਨ ਸੁਭਦ੍ਦੋ ਨਾਮ વੁਡ੍ਢਪਬ੍ਬਜਿਤੋ ਤਸ੍ਸਂ ਪਰਿਸਾਯਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ । ਅਥ ਖੋ, ਆવੁਸੋ, ਸੁਭਦ੍ਦੋ વੁਡ੍ਢਪਬ੍ਬਜਿਤੋ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਏਤਦવੋਚ – ‘ਅਲਂ, ਆવੁਸੋ, ਮਾ ਸੋਚਿਤ੍ਥ; ਮਾ ਪਰਿਦੇવਿਤ੍ਥ। ਸੁਮੁਤ੍ਤਾ ਮਯਂ ਤੇਨ ਮਹਾਸਮਣੇਨ ; ਉਪਦ੍ਦੁਤਾ ਚ ਮਯਂ ਹੋਮ – ਇਦਂ વੋ ਕਪ੍ਪਤਿ, ਇਦਂ વੋ ਨ ਕਪ੍ਪਤੀਤਿ। ਇਦਾਨਿ ਪਨ ਮਯਂ ਯਂ ਇਚ੍ਛਿਸ੍ਸਾਮ ਤਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮ, ਯਂ ਨ ਇਚ੍ਛਿਸ੍ਸਾਮ ਨ ਤਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਾ’ਤਿ। ਹਨ੍ਦ ਮਯਂ, ਆવੁਸੋ, ਧਮ੍ਮਞ੍ਚ વਿਨਯਞ੍ਚ ਸਙ੍ਗਾਯਾਮ। ਪੁਰੇ ਅਧਮ੍ਮੋ ਦਿਪ੍ਪਤਿ ਦਿਬ੍ਬਤਿ (ਕ॰), ਧਮ੍ਮੋ ਪਟਿਬਾਹਿਯ੍ਯਤਿ; ਪੁਰੇ ਅવਿਨਯੋ ਦਿਪ੍ਪਤਿ વਿਨਯੋ ਪਟਿਬਾਹਿਯ੍ਯਤਿ; ਪੁਰੇ ਅਧਮ੍ਮવਾਦਿਨੋ ਬਲવਨ੍ਤੋ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਧਮ੍ਮવਾਦਿਨੋ ਦੁਬ੍ਬਲਾ ਹੋਨ੍ਤਿ; ਪੁਰੇ ਅવਿਨਯવਾਦਿਨੋ ਬਲવਨ੍ਤੋ ਹੋਨ੍ਤਿ, વਿਨਯવਾਦਿਨੋ ਦੁਬ੍ਬਲਾ ਹੋਨ੍ਤੀ’’ਤਿ।
‘‘ਤੇਨ ਹਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਥੇਰੋ ਭਿਕ੍ਖੂ ਉਚ੍ਚਿਨਤੂ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਮਹਾਕਸ੍ਸਪੋ ਏਕੇਨੂਨਪਞ੍ਚਅਰਹਨ੍ਤਸਤਾਨਿ ਉਚ੍ਚਿਨਿ। ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਮਹਾਕਸ੍ਸਪਂ ਏਤਦવੋਚੁਂ – ‘‘ਅਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਸੇਕ੍ਖੋ, ਅਭਬ੍ਬੋ ਛਨ੍ਦਾ ਦੋਸਾ ਮੋਹਾ ਭਯਾ ਅਗਤਿਂ ਗਨ੍ਤੁਂ। ਬਹੁ ਚ ਅਨੇਨ ਭਗવਤੋ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਧਮ੍ਮੋ ਚ વਿਨਯੋ ਚ ਪਰਿਯਤ੍ਤੋ। ਤੇਨ ਹਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਥੇਰੋ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਮ੍ਪਿ ਆਨਨ੍ਦਂ ਉਚ੍ਚਿਨਤੂ’’ਤਿ । ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਮਹਾਕਸ੍ਸਪੋ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਮ੍ਪਿ ਆਨਨ੍ਦਂ ਉਚ੍ਚਿਨਿ।
ਅਥ ਖੋ ਥੇਰਾਨਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘‘ਕਤ੍ਥ ਨੁ ਖੋ ਮਯਂ ਧਮ੍ਮਞ੍ਚ વਿਨਯਞ੍ਚ ਸਙ੍ਗਾਯੇਯ੍ਯਾਮਾ’’ਤਿ? ਅਥ ਖੋ ਥੇਰਾਨਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘‘ਰਾਜਗਹਂ ਖੋ ਮਹਾਗੋਚਰਂ ਪਹੂਤਸੇਨਾਸਨਂ, ਯਂਨੂਨ ਮਯਂ ਰਾਜਗਹੇ વਸ੍ਸਂ વਸਨ੍ਤਾ ਧਮ੍ਮਞ੍ਚ વਿਨਯਞ੍ਚ ਸਙ੍ਗਾਯੇਯ੍ਯਾਮ। ਨ ਅਞ੍ਞੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਰਾਜਗਹੇ વਸ੍ਸਂ ਉਪਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯੁ’’ਨ੍ਤਿ।
ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਮਹਾਕਸ੍ਸਪੋ ਸਙ੍ਘਂ ਞਾਪੇਸਿ –
੪੩੮. ‘‘ਸੁਣਾਤੁ ਮੇ, ਆવੁਸੋ, ਸਙ੍ਘੋ। ਯਦਿ ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਪਤ੍ਤਕਲ੍ਲਂ, ਸਙ੍ਘੋ ਇਮਾਨਿ ਪਞ੍ਚ ਭਿਕ੍ਖੁਸਤਾਨਿ ਸਮ੍ਮਨ੍ਨੇਯ੍ਯ – ਰਾਜਗਹੇ વਸ੍ਸਂ વਸਨ੍ਤਾਨਿ ਧਮ੍ਮਞ੍ਚ વਿਨਯਞ੍ਚ ਸਙ੍ਗਾਯਿਤੁਂ, ਨ ਅਞ੍ਞੇਹਿ ਭਿਕ੍ਖੂਹਿ ਰਾਜਗਹੇ વਸ੍ਸਂ વਸਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ। ਏਸਾ ਞਤ੍ਤਿ।
‘‘ਸੁਣਾਤੁ ਮੇ, ਆવੁਸੋ, ਸਙ੍ਘੋ। ਇਮਾਨਿ ਪਞ੍ਚ ਭਿਕ੍ਖੁਸਤਾਨਿ ਸਮ੍ਮਨ੍ਨਤਿ – ਰਾਜਗਹੇ વਸ੍ਸਂ વਸਨ੍ਤਾਨਿ ਧਮ੍ਮਞ੍ਚ વਿਨਯਞ੍ਚ ਸਙ੍ਗਾਯਿਤੁਂ, ਨ ਅਞ੍ਞੇਹਿ ਭਿਕ੍ਖੂਹਿ ਰਾਜਗਹੇ વਸ੍ਸਂ વਸਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ। ਯਸ੍ਸਾਯਸ੍ਮਤੋ ਖਮਤਿ ਇਮੇਸਂ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਭਿਕ੍ਖੁਸਤਾਨਂ ਸਮ੍ਮੁਤਿ – ਰਾਜਗਹੇ વਸ੍ਸਂ વਸਨ੍ਤਾਨਂ ਧਮ੍ਮਞ੍ਚ વਿਨਯਞ੍ਚ ਸਙ੍ਗਾਯਿਤੁਂ, ਨ ਅਞ੍ਞੇਹਿ ਭਿਕ੍ਖੂਹਿ ਰਾਜਗਹੇ વਸ੍ਸਂ વਸਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ – ਸੋ ਤੁਣ੍ਹਸ੍ਸ; ਯਸ੍ਸ ਨਕ੍ਖਮਤਿ, ਸੋ ਭਾਸੇਯ੍ਯ।
‘‘ਸਮ੍ਮਤਾਨਿ ਸਙ੍ਘੇਨ ਇਮਾਨਿ ਪਞ੍ਚ ਭਿਕ੍ਖੁਸਤਾਨਿ ਰਾਜਗਹੇ વਸ੍ਸਂ વਸਨ੍ਤਾਨਿ ਧਮ੍ਮਞ੍ਚ વਿਨਯਞ੍ਚ ਸਙ੍ਗਾਯਿਤੁਂ, ਨ ਅਞ੍ਞੇਹਿ ਭਿਕ੍ਖੂਹਿ ਰਾਜਗਹੇ વਸ੍ਸਂ વਸਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ। ਖਮਤਿ ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ, ਤਸ੍ਮਾ ਤੁਣ੍ਹੀ, ਏવਮੇਤਂ ਧਾਰਯਾਮੀ’’ਤਿ।
ਅਥ ਖੋ ਥੇਰਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਰਾਜਗਹਂ ਅਗਮਂਸੁ ਧਮ੍ਮਞ੍ਚ વਿਨਯਞ੍ਚ ਸਙ੍ਗਾਯਿਤੁਂ। ਅਥ ਖੋ ਥੇਰਾਨਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘‘ਭਗવਤਾ ਖੋ, ਆવੁਸੋ, ਖਣ੍ਡਫੁਲ੍ਲਪ੍ਪਟਿਸਙ੍ਖਰਣਂ વਣ੍ਣਿਤਂ। ਹਨ੍ਦ ਮਯਂ, ਆવੁਸੋ, ਪਠਮਂ ਮਾਸਂ ਖਣ੍ਡਫੁਲ੍ਲਂ ਪਟਿਸਙ੍ਖਰੋਮ; ਮਜ੍ਝਿਮਂ ਮਾਸਂ ਸਨ੍ਨਿਪਤਿਤ੍વਾ ਧਮ੍ਮਞ੍ਚ વਿਨਯਞ੍ਚ ਸਙ੍ਗਾਯਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ।
ਅਥ ਖੋ ਥੇਰਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਪਠਮਂ ਮਾਸਂ ਖਣ੍ਡਫੁਲ੍ਲਂ ਪਟਿਸਙ੍ਖਰਿਂਸੁ। ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ – ਸ੍વੇ ਸਨ੍ਨਿਪਾਤੋ ਸਨ੍ਨਿਪਾਤੋਤਿ (ਕ॰) ਨ ਖੋ ਮੇਤਂ ਪਤਿਰੂਪਂ, ਯੋਹਂ ਸੇਕ੍ਖੋ ਸਮਾਨੋ ਸਨ੍ਨਿਪਾਤਂ ਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯਨ੍ਤਿ – ਬਹੁਦੇવ ਰਤ੍ਤਿਂ ਕਾਯਗਤਾਯ ਸਤਿਯਾ વੀਤਿਨਾਮੇਤ੍વਾ ਰਤ੍ਤਿਯਾ ਪਚ੍ਚੂਸਸਮਯਂ ‘ਨਿਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ ਕਾਯਂ ਆવਜ੍ਜੇਸਿ। ਅਪ੍ਪਤ੍ਤਞ੍ਚ ਸੀਸਂ ਬਿਬ੍ਬੋਹਨਂ, ਭੂਮਿਤੋ ਚ ਪਾਦਾ ਮੁਤ੍ਤਾ। ਏਤਸ੍ਮਿਂ ਅਨ੍ਤਰੇ ਅਨੁਪਾਦਾਯ ਆਸવੇਹਿ ਚਿਤ੍ਤਂ વਿਮੁਚ੍ਚਿ।
੪੩੯. ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਅਰਹਾ ਸਮਾਨੋ ਸਨ੍ਨਿਪਾਤਂ ਅਗਮਾਸਿ। ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਮਹਾਕਸ੍ਸਪੋ ਸਙ੍ਘਂ ਞਾਪੇਸਿ –
‘‘ਸੁਣਾਤੁ ਮੇ, ਆવੁਸੋ, ਸਙ੍ਘੋ। ਯਦਿ ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਪਤ੍ਤਕਲ੍ਲਂ, ਅਹਂ ਉਪਾਲਿਂ વਿਨਯਂ ਪੁਚ੍ਛੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ।
ਆਯਸ੍ਮਾ ਉਪਾਲਿ ਸਙ੍ਘਂ ਞਾਪੇਸਿ –
‘‘ਸੁਣਾਤੁ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਙ੍ਘੋ। ਯਦਿ ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਪਤ੍ਤਕਲ੍ਲਂ, ਅਹਂ ਆਯਸ੍ਮਤਾ ਮਹਾਕਸ੍ਸਪੇਨ વਿਨਯਂ ਪੁਟ੍ਠੋ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ।
ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਮਹਾਕਸ੍ਸਪੋ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਉਪਾਲਿਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਪਠਮਂ, ਆવੁਸੋ ਉਪਾਲਿ , ਪਾਰਾਜਿਕਂ ਕਤ੍ਥ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘વੇਸਾਲਿਯਂ ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ। ‘‘ਕਂ ਆਰਬ੍ਭਾ’’ਤਿ? ‘‘ਸੁਦਿਨ੍ਨਂ ਕਲਨ੍ਦਪੁਤ੍ਤਂ ਆਰਬ੍ਭਾ’’ਤਿ। ‘‘ਕਿਸ੍ਮਿਂ વਤ੍ਥੁਸ੍ਮਿ’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘ਮੇਥੁਨਧਮ੍ਮੇ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਮਹਾਕਸ੍ਸਪੋ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਉਪਾਲਿਂ ਪਠਮਸ੍ਸ ਪਾਰਾਜਿਕਸ੍ਸ વਤ੍ਥੁਮ੍ਪਿ ਪੁਚ੍ਛਿ, ਨਿਦਾਨਮ੍ਪਿ ਪੁਚ੍ਛਿ, ਪੁਗ੍ਗਲਮ੍ਪਿ ਪੁਚ੍ਛਿ, ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਮ੍ਪਿ ਪੁਚ੍ਛਿ, ਅਨੁਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਮ੍ਪਿ ਪੁਚ੍ਛਿ, ਆਪਤ੍ਤਿਮ੍ਪਿ ਪੁਚ੍ਛਿ, ਅਨਾਪਤ੍ਤਿਮ੍ਪਿ ਪੁਚ੍ਛਿ। ‘‘ਦੁਤਿਯਂ ਪਨਾવੁਸੋ ਉਪਾਲਿ, ਪਾਰਾਜਿਕਂ ਕਤ੍ਥ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘ਰਾਜਗਹੇ ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ। ‘‘ਕਂ ਆਰਬ੍ਭਾ’’ਤਿ? ‘‘ਧਨਿਯਂ ਕੁਮ੍ਭਕਾਰਪੁਤ੍ਤਂ ਆਰਬ੍ਭਾ’’ਤਿ। ‘‘ਕਿਸ੍ਮਿਂ વਤ੍ਥੁਸ੍ਮਿ’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨੇ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਮਹਾਕਸ੍ਸਪੋ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਉਪਾਲਿਂ ਦੁਤਿਯਸ੍ਸ ਪਾਰਾਜਿਕਸ੍ਸ વਤ੍ਥੁਮ੍ਪਿ ਪੁਚ੍ਛਿ, ਨਿਦਾਨਮ੍ਪਿ ਪੁਚ੍ਛਿ, ਪੁਗ੍ਗਲਮ੍ਪਿ ਪੁਚ੍ਛਿ, ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਮ੍ਪਿ ਪੁਚ੍ਛਿ, ਅਨੁਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਮ੍ਪਿ ਪੁਚ੍ਛਿ, ਆਪਤ੍ਤਿਮ੍ਪਿ ਪੁਚ੍ਛਿ, ਅਨਾਪਤ੍ਤਿਮ੍ਪਿ ਪੁਚ੍ਛਿ। ‘‘ਤਤਿਯਂ ਪਨਾવੁਸੋ ਉਪਾਲਿ, ਪਾਰਾਜਿਕਂ ਕਤ੍ਥ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘વੇਸਾਲਿਯਂ ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ। ‘‘ਕਂ ਆਰਬ੍ਭਾ’’ਤਿ? ‘‘ਸਮ੍ਬਹੁਲੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਰਬ੍ਭਾ’’ਤਿ। ‘‘ਕਿਸ੍ਮਿਂ વਤ੍ਥੁਸ੍ਮਿ’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘ਮਨੁਸ੍ਸવਿਗ੍ਗਹੇ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਮਹਾਕਸ੍ਸਪੋ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਉਪਾਲਿਂ ਤਤਿਯਸ੍ਸ ਪਾਰਾਜਿਕਸ੍ਸ વਤ੍ਥੁਮ੍ਪਿ ਪੁਚ੍ਛਿ, ਨਿਦਾਨਮ੍ਪਿ ਪੁਚ੍ਛਿ, ਪੁਗ੍ਗਲਮ੍ਪਿ ਪੁਚ੍ਛਿ, ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਮ੍ਪਿ ਪੁਚ੍ਛਿ, ਅਨੁਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਮ੍ਪਿ ਪੁਚ੍ਛਿ, ਆਪਤ੍ਤਿਮ੍ਪਿ ਪੁਚ੍ਛਿ, ਅਨਾਪਤ੍ਤਿਮ੍ਪਿ ਪੁਚ੍ਛਿ। ‘‘ਚਤੁਤ੍ਥਂ ਪਨਾવੁਸੋ ਉਪਾਲਿ, ਪਾਰਾਜਿਕਂ ਕਤ੍ਥ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤ’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘વੇਸਾਲਿਯਂ ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ। ‘‘ਕਂ ਆਰਬ੍ਭਾ’’ਤਿ? ‘‘વਗ੍ਗੁਮੁਦਾਤੀਰਿਯੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਰਬ੍ਭਾ’’ਤਿ। ‘‘ਕਿਸ੍ਮਿਂ વਤ੍ਥੁਸ੍ਮਿ’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘ਉਤ੍ਤਰਿਮਨੁਸ੍ਸਧਮ੍ਮੇ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਮਹਾਕਸ੍ਸਪੋ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਉਪਾਲਿਂ ਚਤੁਤ੍ਥਸ੍ਸ ਪਾਰਾਜਿਕਸ੍ਸ વਤ੍ਥੁਮ੍ਪਿ ਪੁਚ੍ਛਿ, ਨਿਦਾਨਮ੍ਪਿ ਪੁਚ੍ਛਿ, ਪੁਗ੍ਗਲਮ੍ਪਿ ਪੁਚ੍ਛਿ, ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਮ੍ਪਿ ਪੁਚ੍ਛਿ, ਅਨੁਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿਮ੍ਪਿ ਪੁਚ੍ਛਿ, ਆਪਤ੍ਤਿਮ੍ਪਿ ਪੁਚ੍ਛਿ, ਅਨਾਪਤ੍ਤਿਮ੍ਪਿ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਏਤੇਨੇવ ਉਪਾਯੇਨ ਉਭਤੋવਿਭਙ੍ਗੇ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਪੁਟ੍ਠੋ ਪੁਟ੍ਠੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਉਪਾਲਿ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਸਿ।
੪੪੦. ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਮਹਾਕਸ੍ਸਪੋ ਸਙ੍ਘਂ ਞਾਪੇਸਿ –
‘‘ਸੁਣਾਤੁ ਮੇ, ਆવੁਸੋ, ਸਙ੍ਘੋ। ਯਦਿ ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਪਤ੍ਤਕਲ੍ਲਂ, ਅਹਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਧਮ੍ਮਂ ਪੁਚ੍ਛੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ।
ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਸਙ੍ਘਂ ਞਾਪੇਸਿ –
‘‘ਸੁਣਾਤੁ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਙ੍ਘੋ। ਯਦਿ ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਪਤ੍ਤਕਲ੍ਲਂ, ਅਹਂ ਆਯਸ੍ਮਤਾ ਮਹਾਕਸ੍ਸਪੇਨ ਧਮ੍ਮਂ ਪੁਟ੍ਠੋ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਯ੍ਯ’’ਨ੍ਤਿ।
ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਮਹਾਕਸ੍ਸਪੋ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਬ੍ਰਹ੍ਮਜਾਲਂ, ਆવੁਸੋ ਆਨਨ੍ਦ, ਕਤ੍ਥ ਭਾਸਿਤ’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘ਅਨ੍ਤਰਾ ਚ, ਭਨ੍ਤੇ, ਰਾਜਗਹਂ ਅਨ੍ਤਰਾ ਚ ਨਾਲ਼ਨ੍ਦਂ ਰਾਜਾਗਾਰਕੇ ਅਮ੍ਬਲਟ੍ਠਿਕਾਯਾ’’ਤਿ। ‘‘ਕਂ ਆਰਬ੍ਭਾ’’ਤਿ? ‘‘ਸੁਪ੍ਪਿਯਞ੍ਚ ਪਰਿਬ੍ਬਾਜਕਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਦਤ੍ਤਞ੍ਚ ਮਾਣવ’’ਨ੍ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਮਹਾਕਸ੍ਸਪੋ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਜਾਲਸ੍ਸ ਨਿਦਾਨਮ੍ਪਿ ਪੁਚ੍ਛਿ, ਪੁਗ੍ਗਲਮ੍ਪਿ ਪੁਚ੍ਛਿ। ‘‘ਸਾਮਞ੍ਞਫਲਂ ਪਨਾવੁਸੋ ਆਨਨ੍ਦ, ਕਤ੍ਥ ਭਾਸਿਤ’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘ਰਾਜਗਹੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਜੀવਕਮ੍ਬવਨੇ’’ਤਿ। ‘‘ਕੇਨ ਸਦ੍ਧਿ’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘ਅਜਾਤਸਤ੍ਤੁਨਾ વੇਦੇਹਿਪੁਤ੍ਤੇਨ ਸਦ੍ਧਿ’’ਨ੍ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਮਹਾਕਸ੍ਸਪੋ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਸਾਮਞ੍ਞਫਲਸ੍ਸ ਨਿਦਾਨਮ੍ਪਿ ਪੁਚ੍ਛਿ, ਪੁਗ੍ਗਲਮ੍ਪਿ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਏਤੇਨੇવ ਉਪਾਯੇਨ ਪਞ੍ਚਪਿ ਨਿਕਾਯੇ ਪੁਚ੍ਛਿ। ਪੁਟ੍ਠੋ ਪੁਟ੍ਠੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ વਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਸਿ।
੨. ਖੁਦ੍ਦਾਨੁਖੁਦ੍ਦਕਸਿਕ੍ਖਾਪਦਕਥਾ
੪੪੧. ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਥੇਰੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਭਗવਾ ਮਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਕਾਲੇ ਏવਮਾਹ – ‘ਆਕਙ੍ਖਮਾਨੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਸਙ੍ਘੋ ਮਮਚ੍ਚਯੇਨ ਖੁਦ੍ਦਾਨੁਖੁਦ੍ਦਕਾਨਿ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾਨਿ ਸਮੂਹਨੇਯ੍ਯਾ’’’ਤਿ। ‘‘ਪੁਚ੍ਛਿ ਪਨ ਤ੍વਂ, ਆવੁਸੋ ਆਨਨ੍ਦ, ਭਗવਨ੍ਤਂ – ‘ਕਤਮਾਨਿ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਖੁਦ੍ਦਾਨੁਖੁਦ੍ਦਕਾਨਿ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾਨੀ’’’ਤਿ? ‘‘ਨ ਖੋਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਨ੍ਤਂ ਪੁਚ੍ਛਿਂ – ‘ਕਤਮਾਨਿ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਖੁਦ੍ਦਾਨੁਖੁਦ੍ਦਕਾਨਿ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾਨੀ’’ਤਿ। ਏਕਚ੍ਚੇ ਥੇਰਾ ਏવਮਾਹਂਸੁ – ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਪਾਰਾਜਿਕਾਨਿ ਠਪੇਤ੍વਾ, ਅવਸੇਸਾਨਿ ਖੁਦ੍ਦਾਨੁਖੁਦ੍ਦਕਾਨਿ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾਨੀ’’ਤਿ। ਏਕਚ੍ਚੇ ਥੇਰਾ ਏવਮਾਹਂਸੁ – ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਪਾਰਾਜਿਕਾਨਿ ਠਪੇਤ੍વਾ , ਤੇਰਸ ਸਙ੍ਘਾਦਿਸੇਸੇ ਠਪੇਤ੍વਾ, ਅવਸੇਸਾਨਿ ਖੁਦ੍ਦਾਨੁਖੁਦ੍ਦਕਾਨਿ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾਨੀ’’ਤਿ। ਏਕਚ੍ਚੇ ਥੇਰਾ ਏવਮਾਹਂਸੁ – ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਪਾਰਾਜਿਕਾਨਿ ਠਪੇਤ੍વਾ, ਤੇਰਸ ਸਙ੍ਘਾਦਿਸੇਸੇ ਠਪੇਤ੍વਾ, ਦ੍વੇ ਅਨਿਯਤੇ ਠਪੇਤ੍વਾ, ਅવਸੇਸਾਨਿ ਖੁਦ੍ਦਾਨੁਖੁਦ੍ਦਕਾਨਿ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾਨੀ’’ਤਿ। ਏਕਚ੍ਚੇ ਥੇਰਾ ਏવਮਾਹਂਸੁ – ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਪਾਰਾਜਿਕਾਨਿ ਠਪੇਤ੍વਾ, ਤੇਰਸ ਸਙ੍ਘਾਦਿਸੇਸੇ ਠਪੇਤ੍વਾ, ਦ੍વੇ ਅਨਿਯਤੇ ਠਪੇਤ੍વਾ, ਤਿਂਸ ਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗਿਯੇ ਪਾਚਿਤ੍ਤਿਯੇ ਠਪੇਤ੍વਾ, ਅવਸੇਸਾਨਿ ਖੁਦ੍ਦਾਨੁਖੁਦ੍ਦਕਾਨਿ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾਨੀ’’ਤਿ। ਏਕਚ੍ਚੇ ਥੇਰਾ ਏવਮਾਹਂਸੁ – ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਪਾਰਾਜਿਕਾਨਿ ਠਪੇਤ੍વਾ, ਤੇਰਸ ਸਙ੍ਘਾਦਿਸੇਸੇ ਠਪੇਤ੍વਾ, ਦ੍વੇ ਅਨਿਯਤੇ ਠਪੇਤ੍વਾ, ਤਿਂਸ ਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗਿਯੇ ਪਾਚਿਤ੍ਤਿਯੇ ਠਪੇਤ੍વਾ, ਦ੍વੇਨવੁਤਿ ਪਾਚਿਤ੍ਤਿਯੇ ਠਪੇਤ੍વਾ, ਅવਸੇਸਾਨਿ ਖੁਦ੍ਦਾਨੁਖੁਦ੍ਦਕਾਨਿ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾਨੀ’’ਤਿ। ਏਕਚ੍ਚੇ ਥੇਰਾ ਏવਮਾਹਂਸੁ – ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਪਾਰਾਜਿਕਾਨਿ ਠਪੇਤ੍વਾ, ਤੇਰਸ ਸਙ੍ਘਾਦਿਸੇਸੇ ਠਪੇਤ੍વਾ, ਦ੍વੇ ਅਨਿਯਤੇ ਠਪੇਤ੍વਾ, ਤਿਂਸ ਨਿਸ੍ਸਗ੍ਗਿਯੇ ਪਾਚਿਤ੍ਤਿਯੇ ਠਪੇਤ੍વਾ, ਦ੍વੇਨવੁਤਿ ਪਾਚਿਤ੍ਤਿਯੇ ਠਪੇਤ੍વਾ, ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਪਾਟਿਦੇਸਨੀਯੇ ਠਪੇਤ੍વਾ, ਅવਸੇਸਾਨਿ ਖੁਦ੍ਦਾਨੁਖੁਦ੍ਦਕਾਨਿ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾਨੀ’’ਤਿ।
੪੪੨. ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਮਹਾਕਸ੍ਸਪੋ ਸਙ੍ਘਂ ਞਾਪੇਸਿ –
‘‘ਸੁਣਾਤੁ ਮੇ, ਆવੁਸੋ, ਸਙ੍ਘੋ। ਸਨ੍ਤਮ੍ਹਾਕਂ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾਨਿ ਗਿਹਿਗਤਾਨਿ। ਗਿਹਿਨੋਪਿ ਜਾਨਨ੍ਤਿ – ‘ਇਦਂ વੋ ਸਮਣਾਨਂ ਸਕ੍ਯਪੁਤ੍ਤਿਯਾਨਂ ਕਪ੍ਪਤਿ, ਇਦਂ વੋ ਨ ਕਪ੍ਪਤੀ’ਤਿ। ਸਚੇ ਮਯਂ ਖੁਦ੍ਦਾਨੁਖੁਦ੍ਦਕਾਨਿ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾਨਿ ਸਮੂਹਨਿਸ੍ਸਾਮ, ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ વਤ੍ਤਾਰੋ – ‘ਧੂਮਕਾਲਿਕਂ ਸਮਣੇਨ ਗੋਤਮੇਨ ਸਾવਕਾਨਂ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਂ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਂ। ਯਾવਿਮੇਸਂ ਸਤ੍ਥਾ ਅਟ੍ਠਾਸਿ ਤਾવਿਮੇ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦੇਸੁ ਸਿਕ੍ਖਿਂਸੁ। ਯਤੋ ਇਮੇਸਂ ਸਤ੍ਥਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੋ, ਨ ਦਾਨਿਮੇ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦੇਸੁ ਸਿਕ੍ਖਨ੍ਤੀ’ਤਿ। ਯਦਿ ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਪਤ੍ਤਕਲ੍ਲਂ, ਸਙ੍ਘੋ ਅਪ੍ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਂ ਨਪ੍ਪਞ੍ਞਪੇਯ੍ਯ, ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਂ ਨ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਦੇਯ੍ਯ, ਯਥਾਪਞ੍ਞਤ੍ਤੇਸੁ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦੇਸੁ ਸਮਾਦਾਯ વਤ੍ਤੇਯ੍ਯ। ਏਸਾ ਞਤ੍ਤਿ।
‘‘ਸੁਣਾਤੁ ਮੇ, ਆવੁਸੋ, ਸਙ੍ਘੋ। ਸਨ੍ਤਮ੍ਹਾਕਂ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾਨਿ ਗਿਹਿਗਤਾਨਿ। ਗਿਹਿਨੋਪਿ ਜਾਨਨ੍ਤਿ – ‘ਇਦਂ વੋ ਸਮਣਾਨਂ ਸਕ੍ਯਪੁਤ੍ਤਿਯਾਨਂ ਕਪ੍ਪਤਿ, ਇਦਂ વੋ ਨ ਕਪ੍ਪਤੀ’ਤਿ। ਸਚੇ ਮਯਂ ਖੁਦ੍ਦਾਨੁਖੁਦ੍ਦਕਾਨਿ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾਨਿ ਸਮੂਹਨਿਸ੍ਸਾਮ, ਭવਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ વਤ੍ਤਾਰੋ – ‘ਧੂਮਕਾਲਿਕਂ ਸਮਣੇਨ ਗੋਤਮੇਨ ਸਾવਕਾਨਂ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਂ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਂ । ਯਾવਿਮੇਸਂ ਸਤ੍ਥਾ ਅਟ੍ਠਾਸਿ ਤਾવਿਮੇ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦੇਸੁ ਸਿਕ੍ਖਿਂਸੁ। ਯਤੋ ਇਮੇਸਂ ਸਤ੍ਥਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੋ, ਨ ਦਾਨਿਮੇ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦੇਸੁ ਸਿਕ੍ਖਨ੍ਤੀ’ਤਿ। ਸਙ੍ਘੋ ਅਪ੍ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਂ ਨਪ੍ਪਞ੍ਞਪੇਤਿ, ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਂ ਨ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਦਤਿ, ਯਥਾਪਞ੍ਞਤ੍ਤੇਸੁ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦੇਸੁ ਸਮਾਦਾਯ વਤ੍ਤਤਿ। ਯਸ੍ਸਾਯਸ੍ਮਤੋ ਖਮਤਿ ਅਪ੍ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਪ੍ਪਞ੍ਞਾਪਨਾ, ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਸਮੁਚ੍ਛੇਦੋ, ਯਥਾਪਞ੍ਞਤ੍ਤੇਸੁ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦੇਸੁ ਸਮਾਦਾਯ વਤ੍ਤਨਾ, ਸੋ ਤੁਣ੍ਹਸ੍ਸ; ਯਸ੍ਸ ਨਕ੍ਖਮਤਿ, ਸੋ ਭਾਸੇਯ੍ਯ।
‘‘ਸਙ੍ਘੋ ਅਪ੍ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਂ ਨਪ੍ਪਞ੍ਞਪੇਤਿ, ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਂ ਨ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਦਤਿ, ਯਥਾਪਞ੍ਞਤ੍ਤੇਸੁ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦੇਸੁ ਸਮਾਦਾਯ વਤ੍ਤਤਿ। ਖਮਤਿ ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ, ਤਸ੍ਮਾ ਤੁਣ੍ਹੀ, ਏવਮੇਤਂ ਧਾਰਯਾਮੀ’’ਤਿ।
੪੪੩. ਅਥ ਖੋ ਥੇਰਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਏਤਦવੋਚੁਂ – ‘‘ਇਦਂ ਤੇ, ਆવੁਸੋ ਆਨਨ੍ਦ, ਦੁਕ੍ਕਟਂ, ਯਂ ਤ੍વਂ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਨ ਪੁਚ੍ਛਿ – ‘ਕਤਮਾਨਿ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਖੁਦ੍ਦਾਨੁਖੁਦ੍ਦਕਾਨਿ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾਨੀ’ਤਿ। ਦੇਸੇਹਿ ਤਂ ਦੁਕ੍ਕਟ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਅਹਂ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਸ੍ਸਤਿਯਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਨ ਪੁਚ੍ਛਿਂ – ‘ਕਤਮਾਨਿ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਖੁਦ੍ਦਾਨੁਖੁਦ੍ਦਕਾਨਿ ਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾਨੀ’ਤਿ। ਨਾਹਂ ਤਂ ਦੁਕ੍ਕਟਂ ਪਸ੍ਸਾਮਿ, ਅਪਿ ਚਾਯਸ੍ਮਨ੍ਤਾਨਂ ਸਦ੍ਧਾਯ ਦੇਸੇਮਿ ਤਂ ਦੁਕ੍ਕਟ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਇਦਮ੍ਪਿ ਤੇ, ਆવੁਸੋ ਆਨਨ੍ਦ, ਦੁਕ੍ਕਟਂ, ਯਂ ਤ੍વਂ ਭਗવਤੋ વਸ੍ਸਿਕਸਾਟਿਕਂ ਅਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਸਿਬ੍ਬੇਸਿ। ਦੇਸੇਹਿ ਤਂ ਦੁਕ੍ਕਟ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਅਹਂ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਨ ਅਗਾਰવੇਨ ਭਗવਤੋ વਸ੍ਸਿਕਸਾਟਿਕਂ ਅਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਸਿਬ੍ਬੇਸਿਂ। ਨਾਹਂ ਤਂ ਦੁਕ੍ਕਟਂ ਪਸ੍ਸਾਮਿ, ਅਪਿ ਚਾਯਸ੍ਮਨ੍ਤਾਨਂ ਸਦ੍ਧਾਯ ਦੇਸੇਮਿ ਤਂ ਦੁਕ੍ਕਟ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਇਦਮ੍ਪਿ ਤੇ, ਆવੁਸੋ ਆਨਨ੍ਦ, ਦੁਕ੍ਕਟਂ, ਯਂ ਤ੍વਂ ਮਾਤੁਗਾਮੇਹਿ ਭਗવਤੋ ਸਰੀਰਂ ਪਠਮਂ વਨ੍ਦਾਪੇਸਿ, ਤਾਸਂ ਰੋਦਨ੍ਤੀਨਂ ਭਗવਤੋ ਸਰੀਰਂ ਅਸ੍ਸੁਕੇਨ ਮਕ੍ਖਿਤਂ। ਦੇਸੇਹਿ ਤਂ ਦੁਕ੍ਕਟ’’ਨ੍ਤਿ। ਅਹਂ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ – ਮਾਯਿਮਾਸਂ ਮਾਯਿਮਾ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰) વਿਕਾਲੇ ਅਹੇਸੁਨ੍ਤਿ – ਮਾਤੁਗਾਮੇਹਿ ਭਗવਤੋ ਸਰੀਰਂ ਪਠਮਂ વਨ੍ਦਾਪੇਸਿਂ। ਨਾਹਂ ਤਂ ਦੁਕ੍ਕਟਂ ਪਸ੍ਸਾਮਿ, ਅਪਿ ਚਾਯਸ੍ਮਨ੍ਤਾਨਂ ਸਦ੍ਧਾਯ ਦੇਸੇਮਿ ਤਂ ਦੁਕ੍ਕਟ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਇਦਮ੍ਪਿ ਤੇ, ਆવੁਸੋ ਆਨਨ੍ਦ, ਦੁਕ੍ਕਟਂ, ਯਂ ਤ੍વਂ ਭਗવਤਾ ਓਲ਼ਾਰਿਕੇ ਨਿਮਿਤ੍ਤੇ ਕਯਿਰਮਾਨੇ, ਓਲ਼ਾਰਿਕੇ ਓਭਾਸੇ ਕਯਿਰਮਾਨੇ, ਨ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਯਾਚਿ – ‘ਤਿਟ੍ਠਤੁ ਭਗવਾ ਕਪ੍ਪਂ, ਤਿਟ੍ਠਤੁ ਸੁਗਤੋ ਕਪ੍ਪਂ, ਬਹੁਜਨਹਿਤਾਯ ਬਹੁਜਨਸੁਖਾਯ ਲੋਕਾਨੁਕਮ੍ਪਾਯ ਅਤ੍ਥਾਯ ਹਿਤਾਯ ਸੁਖਾਯ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾਨ’ਨ੍ਤਿ। ਦੇਸੇਹਿ ਤਂ ਦੁਕ੍ਕਟ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਅਹਂ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਮਾਰੇਨ ਪਰਿਯੁਟ੍ਠਿਤਚਿਤ੍ਤੋ ਨ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਯਾਚਿਂ – ‘ਤਿਟ੍ਠਤੁ ਭਗવਾ ਕਪ੍ਪਂ, ਤਿਟ੍ਠਤੁ ਸੁਗਤੋ ਕਪ੍ਪਂ, ਬਹੁਜਨਹਿਤਾਯ ਬਹੁਜਨਸੁਖਾਯ ਲੋਕਾਨੁਕਮ੍ਪਾਯ ਅਤ੍ਥਾਯ ਹਿਤਾਯ ਸੁਖਾਯ ਦੇવਮਨੁਸ੍ਸਾਨ’ਨ੍ਤਿ। ਨਾਹਂ ਤਂ ਦੁਕ੍ਕਟਂ ਪਸ੍ਸਾਮਿ, ਅਪਿ ਚਾਯਸ੍ਮਨ੍ਤਾਨਂ ਸਦ੍ਧਾਯ ਦੇਸੇਮਿ ਤਂ ਦੁਕ੍ਕਟ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਇਦਮ੍ਪਿ ਤੇ, ਆવੁਸੋ ਆਨਨ੍ਦ, ਦੁਕ੍ਕਟਂ ਯਂ ਤ੍વਂ ਮਾਤੁਗਾਮਸ੍ਸ ਤਥਾਗਤਪ੍ਪવੇਦਿਤੇ ਧਮ੍ਮવਿਨਯੇ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਂ ਉਸ੍ਸੁਕ੍ਕਂ ਅਕਾਸਿ। ਦੇਸੇਹਿ ਤਂ ਦੁਕ੍ਕਟ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਅਹਂ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਯਂ ਮਹਾਪਜਾਪਤਿ ਗੋਤਮੀ ਭਗવਤੋ ਮਾਤੁਚ੍ਛਾ ਆਪਾਦਿਕਾ ਪੋਸਿਕਾ ਖੀਰਸ੍ਸ ਦਾਯਿਕਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਜਨੇਤ੍ਤਿਯਾ ਕਾਲਙ੍ਕਤਾਯ ਥਞ੍ਞਂ ਪਾਯੇਸੀਤਿ ਮਾਤੁਗਾਮਸ੍ਸ ਤਥਾਗਤਪ੍ਪવੇਦਿਤੇ ਧਮ੍ਮવਿਨਯੇ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਂ ਉਸ੍ਸੁਕ੍ਕਂ ਅਕਾਸਿਂ। ਨਾਹਂ ਤਂ ਦੁਕ੍ਕਟਂ ਪਸ੍ਸਾਮਿ, ਅਪਿ ਚਾਯਸ੍ਮਨ੍ਤਾਨਂ ਸਦ੍ਧਾਯ ਦੇਸੇਮਿ ਤਂ ਦੁਕ੍ਕਟ’’ਨ੍ਤਿ।
੪੪੪. ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਆਯਸ੍ਮਾ ਪੁਰਾਣੋ ਦਕ੍ਖਿਣਾਗਿਰਿਸ੍ਮਿਂ ਚਾਰਿਕਂ ਚਰਤਿ ਮਹਤਾ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਪਞ੍ਚਮਤ੍ਤੇਹਿ ਭਿਕ੍ਖੁਸਤੇਹਿ। ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਪੁਰਾਣੋ ਥੇਰੇਹਿ ਭਿਕ੍ਖੂਹਿ ਧਮ੍ਮੇ ਚ વਿਨਯੇ ਚ ਸਙ੍ਗੀਤੇ ਦਕ੍ਖਿਣਾਗਿਰਿਸ੍ਮਿਂ ਯਥਾਭਿਰਨ੍ਤਂ વਿਹਰਿਤ੍વਾ ਯੇਨ ਰਾਜਗਹਂ ਯੇਨ વੇਲ਼ੁવਨਂ ਕਲਨ੍ਦਕਨਿવਾਪੋ ਯੇਨ ਥੇਰਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ, ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਥੇਰੇਹਿ ਭਿਕ੍ਖੂਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਪਟਿਸਮ੍ਮੋਦਿਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨਂ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਪੁਰਾਣਂ ਥੇਰਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਏਤਦવੋਚੁਂ – ‘‘ਥੇਰੇਹਿ, ਆવੁਸੋ ਪੁਰਾਣ, ਧਮ੍ਮੋ ਚ વਿਨਯੋ ਚ ਸਙ੍ਗੀਤੋ। ਉਪੇਹਿ ਤਂ ਸਙ੍ਗੀਤਿ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਸੁਸਙ੍ਗੀਤਾવੁਸੋ, ਥੇਰੇਹਿ ਧਮ੍ਮੋ ਚ વਿਨਯੋ ਚ। ਅਪਿਚ ਯਥੇવ ਮਯਾ ਭਗવਤੋ ਸਮ੍ਮੁਖਾ ਸੁਤਂ, ਸਮ੍ਮੁਖਾ ਪਟਿਗ੍ਗਹਿਤਂ, ਤਥੇવਾਹਂ ਧਾਰੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ।
੩. ਬ੍ਰਹ੍ਮਦਣ੍ਡਕਥਾ
੪੪੫. ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਥੇਰੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਭਗવਾ ਮਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਨਕਾਲੇ ਏવਮਾਹ – ‘ਤੇਨ ਹਾਨਨ੍ਦ, ਸਙ੍ਘੋ ਮਮਚ੍ਚਯੇਨ ਛਨ੍ਨਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਬ੍ਰਹ੍ਮਦਣ੍ਡਂ ਆਣਾਪੇਤੂ’’’ਤਿ । ‘‘ਪੁਚ੍ਛਿ ਪਨ ਤ੍વਂ, ਆવੁਸੋ ਆਨਨ੍ਦ, ਭਗવਨ੍ਤਂ – ‘ਕਤਮੋ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਬ੍ਰਹ੍ਮਦਣ੍ਡੋ’’’ਤਿ? ‘‘ਪੁਚ੍ਛਿਂ ਖੋਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਨ੍ਤਂ – ‘ਕਤਮੋ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਬ੍ਰਹ੍ਮਦਣ੍ਡੋ’’’ਤਿ? ‘‘ਛਨ੍ਨੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਯਂ ਇਚ੍ਛੇਯ੍ਯ ਤਂ વਦੇਯ੍ਯ। ਭਿਕ੍ਖੂਹਿ ਛਨ੍ਨੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਨੇવ વਤ੍ਤਬ੍ਬੋ, ਨ ਓવਦਿਤਬ੍ਬੋ, ਨਾਨੁਸਾਸਿਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ। ‘‘ਤੇਨ ਹਾવੁਸੋ ਆਨਨ੍ਦ, ਤ੍વਂਯੇવ ਛਨ੍ਨਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਬ੍ਰਹ੍ਮਦਣ੍ਡਂ ਆਣਾਪੇਹੀ’’ਤਿ। ‘‘ਕਥਾਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਛਨ੍ਨਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਬ੍ਰਹ੍ਮਦਣ੍ਡਂ ਆਣਾਪੇਮਿ, ਚਣ੍ਡੋ ਸੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਫਰੁਸੋ’’ਤਿ? ‘ਤੇਨ ਹਾવੁਸੋ ਆਨਨ੍ਦ, ਬਹੁਕੇਹਿ ਭਿਕ੍ਖੂਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਗਚ੍ਛਾਹੀ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਥੇਰਾਨਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਪਟਿਸ੍ਸੁਤ੍વਾ ਮਹਤਾ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਪਞ੍ਚਮਤ੍ਤੇਹਿ ਭਿਕ੍ਖੁਸਤੇਹਿ ਨਾવਾਯ ਉਜ੍ਜવਨਿਕਾਯ ਕੋਸਮ੍ਬਿਂ ਉਜ੍ਜવਿ, ਨਾવਾਯ ਪਚ੍ਚੋਰੋਹਿਤ੍વਾ ਰਞ੍ਞੋ ਉਦੇਨਸ੍ਸ ਉਤੇਨਸ੍ਸ (ਕ॰) ਉਯ੍ਯਾਨਸ੍ਸ ਅવਿਦੂਰੇ ਅਞ੍ਞਤਰਸ੍ਮਿਂ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲੇ ਨਿਸੀਦਿ। ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਰਾਜਾ ਉਦੇਨੋ ਉਯ੍ਯਾਨੇ ਪਰਿਚਾਰੇਸਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਓਰੋਧੇਨ। ਅਸ੍ਸੋਸਿ ਖੋ ਰਞ੍ਞੋ ਉਦੇਨਸ੍ਸ ਓਰੋਧੋ – ‘‘ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਕਿਰ ਆਚਰਿਯੋ ਅਯ੍ਯੋ ਆਨਨ੍ਦੋ ਉਯ੍ਯਾਨਸ੍ਸ ਅવਿਦੂਰੇ ਅਞ੍ਞਤਰਸ੍ਮਿਂ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਰਞ੍ਞੋ ਉਦੇਨਸ੍ਸ ਓਰੋਧੋ ਰਾਜਾਨਂ ਉਦੇਨਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਕਿਰ, ਦੇવ, ਆਚਰਿਯੋ ਅਯ੍ਯੋ ਆਨਨ੍ਦੋ ਉਯ੍ਯਾਨਸ੍ਸ ਅવਿਦੂਰੇ ਅਞ੍ਞਤਰਸ੍ਮਿਂ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ। ਇਚ੍ਛਾਮ ਮਯਂ, ਦੇવ, ਅਯ੍ਯਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਪਸ੍ਸਿਤੁ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਤੇਨ ਹਿ ਤੁਮ੍ਹੇ ਸਮਣਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਪਸ੍ਸਥਾ’’ਤਿ।
ਅਥ ਖੋ ਰਞ੍ਞੋ ਉਦੇਨਸ੍ਸ ਓਰੋਧੋ ਯੇਨਾਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ, ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨਂ ਖੋ ਰਞ੍ਞੋ ਉਦੇਨਸ੍ਸ ਓਰੋਧਂ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਧਮ੍ਮਿਯਾ ਕਥਾਯ ਸਨ੍ਦਸ੍ਸੇਸਿ ਸਮਾਦਪੇਸਿ ਸਮੁਤ੍ਤੇਜੇਸਿ ਸਮ੍ਪਹਂਸੇਸਿ । ਅਥ ਖੋ ਰਞ੍ਞੋ ਉਦੇਨਸ੍ਸ ਓਰੋਧੋ ਆਯਸ੍ਮਤਾ ਆਨਨ੍ਦੇਨ ਧਮ੍ਮਿਯਾ ਕਥਾਯ ਸਨ੍ਦਸ੍ਸਿਤੋ ਸਮਾਦਪਿਤੋ ਸਮੁਤ੍ਤੇਜਿਤੋ ਸਮ੍ਪਹਂਸਿਤੋ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਆਨਨ੍ਦਸ੍ਸ ਪਞ੍ਚ ਉਤ੍ਤਰਾਸਙ੍ਗਸਤਾਨਿ ਪਾਦਾਸਿ। ਅਥ ਖੋ ਰਞ੍ਞੋ ਉਦੇਨਸ੍ਸ ਓਰੋਧੋ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਆਨਨ੍ਦਸ੍ਸ ਭਾਸਿਤਂ ਅਭਿਨਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਅਨੁਮੋਦਿਤ੍વਾ ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਪਦਕ੍ਖਿਣਂ ਕਤ੍વਾ ਯੇਨ ਰਾਜਾ ਉਦੇਨੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ। ਅਦ੍ਦਸਾ ਖੋ ਰਾਜਾ ਉਦੇਨੋ ਓਰੋਧਂ ਦੂਰਤੋવ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਂ। ਦਿਸ੍વਾਨ ਓਰੋਧਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਅਪਿ ਨੁ ਖੋ ਤੁਮ੍ਹੇ ਸਮਣਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਪਸ੍ਸਿਤ੍ਥਾ’’ਤਿ? ‘‘ਅਪਸ੍ਸਿਮ੍ਹਾ ਖੋ ਮਯਂ, ਦੇવ, ਅਯ੍ਯਂ ਆਨਨ੍ਦ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਅਪਿ ਨੁ ਤੁਮ੍ਹੇ ਸਮਣਸ੍ਸ ਆਨਨ੍ਦਸ੍ਸ ਕਿਞ੍ਚਿ ਅਦਤ੍ਥਾ’’ਤਿ? ‘‘ਅਦਮ੍ਹਾ ਖੋ ਮਯਂ, ਦੇવ, ਅਯ੍ਯਸ੍ਸ ਆਨਨ੍ਦਸ੍ਸ ਪਞ੍ਚ ਉਤ੍ਤਰਾਸਙ੍ਗਸਤਾਨੀ’’ਤਿ। ਰਾਜਾ ਉਦੇਨੋ ਉਜ੍ਝਾਯਤਿ ਖਿਯ੍ਯਤਿ વਿਪਾਚੇਤਿ – ‘‘ਕਥਞ੍ਹਿ ਨਾਮ ਸਮਣੋ ਆਨਨ੍ਦੋ ਤਾવ ਬਹੁਂ ਚੀવਰਂ ਪਟਿਗ੍ਗਹੇਸ੍ਸਤਿ! ਦੁਸ੍ਸવਾਣਿਜ੍ਜਂ વਾ ਸਮਣੋ ਆਨਨ੍ਦੋ ਕਰਿਸ੍ਸਤਿ, ਪਗ੍ਗਾਹਿਕਸਾਲਂ વਾ ਪਸਾਰੇਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ!
ਅਥ ਖੋ ਰਾਜਾ ਉਦੇਨੋ ਯੇਨਾਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ, ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਆਯਸ੍ਮਤਾ ਆਨਨ੍ਦੇਨ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਮ੍ਮੋਦਿ। ਸਮ੍ਮੋਦਨੀਯਂ ਕਥਂ ਸਾਰਣੀਯਂ વੀਤਿਸਾਰੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਖੋ ਰਾਜਾ ਉਦੇਨੋ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਆਗਮਾ ਨੁ ਖ੍વਿਧ, ਭੋ ਆਨਨ੍ਦ, ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਓਰੋਧੋ’’ਤਿ? ‘‘ਆਗਮਾਸਿ ਖੋ ਤੇ ਇਧ, ਮਹਾਰਾਜ, ਓਰੋਧੋ’’ਤਿ। ‘‘ਅਪਿ ਪਨ ਭੋਤੋ ਆਨਨ੍ਦਸ੍ਸ ਕਿਞ੍ਚਿ ਅਦਾਸੀ’’ਤਿ? ‘‘ਅਦਾਸਿ ਖੋ ਮੇ, ਮਹਾਰਾਜ, ਪਞ੍ਚ ਉਤ੍ਤਰਾਸਙ੍ਗਸਤਾਨੀ’’ਤਿ। ‘‘ਕਿਂ ਪਨ ਭવਂ ਆਨਨ੍ਦੋ ਤਾવ ਬਹੁਂ ਚੀવਰਂ ਕਰਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ? ‘‘ਯੇ ਯੇ ਪਨ (ਕ॰) ਤੇ, ਮਹਾਰਾਜ, ਭਿਕ੍ਖੂ ਦੁਬ੍ਬਲਚੀવਰਾ ਤੇਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਸਂવਿਭਜਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ‘‘ਯਾਨਿ ਖੋ ਪਨ, ਭੋ ਆਨਨ੍ਦ, ਪੋਰਾਣਕਾਨਿ ਦੁਬ੍ਬਲਚੀવਰਾਨਿ ਤਾਨਿ ਕਥਂ ਕਰਿਸ੍ਸਥਾ’’ਤਿ? ‘‘ਤਾਨਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਉਤ੍ਤਰਤ੍ਥਰਣਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ। ‘‘ਯਾਨਿ ਪਨ, ਭੋ ਆਨਨ੍ਦ, ਪੋਰਾਣਕਾਨਿ ਉਤ੍ਤਰਤ੍ਥਰਣਾਨਿ ਤਾਨਿ ਕਥਂ ਕਰਿਸ੍ਸਥਾ’’ਤਿ? ‘‘ਤਾਨਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਭਿਸਿਚ੍ਛવਿਯੋ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ। ‘‘ਯਾ ਪਨ, ਭੋ ਆਨਨ੍ਦ, ਪੋਰਾਣਕਾ ਭਿਸਿਚ੍ਛવਿਯੋ ਤਾ ਕਥਂ ਕਰਿਸ੍ਸਥਾ’’ਤਿ? ‘‘ਤਾ, ਮਹਾਰਾਜ, ਭੂਮਤ੍ਥਰਣਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ। ‘‘ਯਾਨਿ ਪਨ, ਭੋ ਆਨਨ੍ਦ, ਪੋਰਾਣਕਾਨਿ ਭੂਮਤ੍ਥਰਣਾਨਿ ਤਾਨਿ ਕਥਂ ਕਰਿਸ੍ਸਥਾ’’ਤਿ? ‘‘ਤਾਨਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਪਾਦਪੁਞ੍ਛਨਿਯੋ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ। ‘‘ਯਾ ਪਨ, ਭੋ ਆਨਨ੍ਦ, ਪੋਰਾਣਕਾ ਪਾਦਪੁਞ੍ਛਨਿਯੋ ਤਾ ਕਥਂ ਕਰਿਸ੍ਸਥਾ’’ਤਿ?। ‘‘ਤਾ, ਮਹਾਰਾਜ, ਰਜੋਹਰਣਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ। ‘‘ਯਾਨਿ ਪਨ, ਭੋ ਆਨਨ੍ਦ, ਪੋਰਾਣਕਾਨਿ ਰਜੋਹਰਣਾਨਿ ਤਾਨਿ ਕਥਂ ਕਰਿਸ੍ਸਥਾ’’ਤਿ? ‘‘ਤਾਨਿ, ਮਹਾਰਾਜ, ਕੋਟ੍ਟੇਤ੍વਾ ਚਿਕ੍ਖਲ੍ਲੇਨ ਮਦ੍ਦਿਤ੍વਾ ਪਰਿਭਣ੍ਡਂ ਲਿਮ੍ਪਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ।
ਅਥ ਖੋ ਰਾਜਾ ਉਦੇਨੋ – ਸਬ੍ਬੇવਿਮੇ ਸਮਣਾ ਸਕ੍ਯਪੁਤ੍ਤਿਯਾ ਯੋਨਿਸੋ ਉਪਨੇਨ੍ਤਿ, ਨ ਕੁਲવਂ ਗਮੇਨ੍ਤੀਤਿ – ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਆਨਨ੍ਦਸ੍ਸ ਅਞ੍ਞਾਨਿਪਿ ਪਞ੍ਚ ਦੁਸ੍ਸਸਤਾਨਿ ਪਾਦਾਸਿ। ਅਯਞ੍ਚਰਹਿ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਆਨਨ੍ਦਸ੍ਸ ਪਠਮਂ ਚੀવਰਭਿਕ੍ਖਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿ ਚੀવਰਸਹਸ੍ਸਂ। ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਯੇਨ ਘੋਸਿਤਾਰਾਮੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ, ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤੇ ਆਸਨੇ ਨਿਸੀਦਿ। ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਛਨ੍ਨੋ ਯੇਨਾਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ, ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨਂ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਛਨ੍ਨਂ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਸਙ੍ਘੇਨ ਤੇ, ਆવੁਸੋ ਛਨ੍ਨ, ਬ੍ਰਹ੍ਮਦਣ੍ਡੋ ਆਣਾਪਿਤੋ’’ਤਿ।
‘‘ਕਤਮੋ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ ਆਨਨ੍ਦ, ਬ੍ਰਹ੍ਮਦਣ੍ਡੋ ਆਣਾਪਿਤੋ’’ਤਿ? ‘‘ਤ੍વਂ, ਆવੁਸੋ ਛਨ੍ਨ, ਭਿਕ੍ਖੂ ਯਂ ਇਚ੍ਛੇਯ੍ਯਾਸਿ ਤਂ વਦੇਯ੍ਯਾਸਿ। ਭਿਕ੍ਖੂਹਿ ਤ੍વਂ ਨੇવ વਤ੍ਤਬ੍ਬੋ, ਨ ਓવਦਿਤਬ੍ਬੋ, ਨਾਨੁਸਾਸਿਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ। ‘‘ਨਨ੍વਾਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ ਆਨਨ੍ਦ, ਹਤੋ ਏਤ੍ਤਾવਤਾ, ਯਤੋਹਂ ਭਿਕ੍ਖੂਹਿ ਨੇવ વਤ੍ਤਬ੍ਬੋ, ਨ ਓવਦਿਤਬ੍ਬੋ, ਨਾਨੁਸਾਸਿਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ ਤਤ੍ਥੇવ ਮੁਚ੍ਛਿਤੋ ਪਪਤੋ। ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਛਨ੍ਨੋ ਬ੍ਰਹ੍ਮਦਣ੍ਡੇਨ ਅਟ੍ਟੀਯਮਾਨੋ ਹਰਾਯਮਾਨੋ ਜਿਗੁਚ੍ਛਮਾਨੋ ਏਕੋ વੂਪਕਟ੍ਠੋ ਅਪ੍ਪਮਤ੍ਤੋ ਆਤਾਪੀ ਪਹਿਤਤ੍ਤੋ વਿਹਰਨ੍ਤੋ ਨਚਿਰਸ੍ਸੇવ ਯਸ੍ਸਤ੍ਥਾਯ ਕੁਲਪੁਤ੍ਤਾ ਸਮ੍ਮਦੇવ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਨ੍ਤਿ, ਤਦਨੁਤ੍ਤਰਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਪਰਿਯੋਸਾਨਂ ਦਿਟ੍ਠੇવ ਧਮ੍ਮੇ ਸਯਂ ਅਭਿਞ੍ਞਾ ਸਚ੍ਛਿਕਤ੍વਾ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜ વਿਹਾਸਿ। ‘ਖੀਣਾ ਜਾਤਿ, વੁਸਿਤਂ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ, ਕਤਂ ਕਰਣੀਯਂ, ਨਾਪਰਂ ਇਤ੍ਥਤ੍ਤਾਯਾ’ਤਿ ਅਬ੍ਭਞ੍ਞਾਸਿ। ਅਞ੍ਞਤਰੋ ਚ ਪਨਾਯਸ੍ਮਾ ਛਨ੍ਨੋ ਅਰਹਤਂ ਅਹੋਸਿ। ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਛਨ੍ਨੋ ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਪਤ੍ਤੋ ਯੇਨਾਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ, ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਮ੍ਭੇਹਿ ਦਾਨਿ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ ਆਨਨ੍ਦ, ਬ੍ਰਹ੍ਮਦਣ੍ਡ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਯਦਗ੍ਗੇਨ ਤਯਾ, ਆવੁਸੋ ਛਨ੍ਨ, ਅਰਹਤ੍ਤਂ ਸਚ੍ਛਿਕਤਂ ਤਦਗ੍ਗੇਨ ਤੇ ਬ੍ਰਹ੍ਮਦਣ੍ਡੋ ਪਟਿਪ੍ਪਸ੍ਸਦ੍ਧੋ’’ਤਿ। ਇਮਾਯ ਖੋ ਪਨ વਿਨਯਸਙ੍ਗੀਤਿਯਾ ਪਞ੍ਚ ਭਿਕ੍ਖੁਸਤਾਨਿ ਅਨੂਨਾਨਿ ਅਨਧਿਕਾਨਿ ਅਹੇਸੁਂ। ਤਸ੍ਮਾ ਅਯਂ વਿਨਯਸਙ੍ਗੀਤਿ ‘‘ਪਞ੍ਚਸਤਿਕਾ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤੀਤਿ।
ਪਞ੍ਚਸਤਿਕਕ੍ਖਨ੍ਧਕੋ ਏਕਾਦਸਮੋ।
ਇਮਮ੍ਹਿ ਖਨ੍ਧਕੇ વਤ੍ਥੂ ਤੇવੀਸਤਿ।
ਤਸ੍ਸੁਦ੍ਦਾਨਂ –
ਪਰਿਨਿਬ੍ਬੁਤੇ ਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧੇ, ਥੇਰੋ ਕਸ੍ਸਪਸવ੍ਹਯੋ।
ਆਮਨ੍ਤਯਿ ਭਿਕ੍ਖੁਗਣਂ, ਸਦ੍ਧਮ੍ਮਮਨੁਪਾਲਕੋ।
ਪਾવਾਯਦ੍ਧਾਨਮਗ੍ਗਮ੍ਹਿ, ਸੁਭਦ੍ਦੇਨ ਪવੇਦਿਤਂ।
ਸਙ੍ਗਾਯਿਸ੍ਸਾਮ ਸਦ੍ਧਮ੍ਮਂ, ਅਧਮ੍ਮੋ ਪੁਰੇ ਦਿਪ੍ਪਤਿ॥
ਏਕੇਨੂਨ ਪਞ੍ਚਸਤਂ, ਆਨਨ੍ਦਮ੍ਪਿ ਚ ਉਚ੍ਚਿਨਿ।
ਧਮ੍ਮવਿਨਯਸਙ੍ਗੀਤਿਂ, વਸਨ੍ਤੋ ਗੁਹਮੁਤ੍ਤਮੇ॥
ਉਪਾਲਿਂ વਿਨਯਂ ਪੁਚ੍ਛਿ, ਸੁਤ੍ਤਨ੍ਤਾਨਨ੍ਦਪਣ੍ਡਿਤਂ।
ਪਿਟਕਂ ਤੀਣਿ ਸਙ੍ਗੀਤਿਂ, ਅਕਂਸੁ ਜਿਨਸਾવਕਾ॥
ਨ ਪੁਚ੍ਛਿ ਅਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾਨ, વਨ੍ਦਾਪੇਸਿ ਨ ਯਾਚਿ ਚ॥
ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਂ ਮਾਤੁਗਾਮਸ੍ਸ, ਸਦ੍ਧਾਯ ਦੁਕ੍ਕਟਾਨਿ ਮੇ।
ਪੁਰਾਣੋ ਬ੍ਰਹ੍ਮਦਣ੍ਡਞ੍ਚ, ਓਰੋਧੋ ਉਦੇਨੇਨ ਸਹ॥
ਤਾવ ਬਹੁ ਦੁਬ੍ਬਲਞ੍ਚ, ਉਤ੍ਤਰਤ੍ਥਰਣਾ ਭਿਸਿ।
ਭੂਮਤ੍ਥਰਣਾ ਪੁਞ੍ਛਨਿਯੋ, ਰਜੋ ਚਿਕ੍ਖਲ੍ਲਮਦ੍ਦਨਾ॥
ਸਹਸ੍ਸਚੀવਰਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿ, ਪਠਮਾਨਨ੍ਦਸવ੍ਹਯੋ।
ਤਜ੍ਜਿਤੋ ਬ੍ਰਹ੍ਮਦਣ੍ਡੇਨ, ਚਤੁਸ੍ਸਚ੍ਚਂ ਅਪਾਪੁਣਿ।
વਸੀਭੂਤਾ ਪਞ੍ਚਸਤਾ, ਤਸ੍ਮਾ ਪਞ੍ਚਸਤੀ ਇਤਿ॥
ਪਞ੍ਚਸਤਿਕਕ੍ਖਨ੍ਧਕਂ ਨਿਟ੍ਠਿਤਂ।