੭. ਸਙ੍ਘਭੇਦਕਕ੍ਖਨ੍ਧਕਂ
੧. ਪਠਮਭਾਣવਾਰੋ
ਛਸਕ੍ਯਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਕਥਾ
੩੩੦. ਤੇਨ ਸਮਯੇਨ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭਗવਾ ਅਨੁਪਿਯਾਯਂ વਿਹਰਤਿ, ਅਨੁਪਿਯਂ ਨਾਮ ਮਲ੍ਲਾਨਂ ਨਿਗਮੋ। ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਅਭਿਞ੍ਞਾਤਾ ਅਭਿਞ੍ਞਾਤਾ ਸਕ੍ਯਕੁਮਾਰਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤਂ ਅਨੁਪਬ੍ਬਜਨ੍ਤਿ। ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਮਹਾਨਾਮੋ ਚ ਸਕ੍ਕੋ ਅਨੁਰੁਦ੍ਧੋ ਚ ਸਕ੍ਕੋ ਦ੍વੇਭਾਤਿਕਾ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਅਨੁਰੁਦ੍ਧੋ ਸਕ੍ਕੋ ਸੁਖੁਮਾਲੋ ਹੋਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਤਯੋ ਪਾਸਾਦਾ ਹੋਨ੍ਤਿ – ਏਕੋ ਹੇਮਨ੍ਤਿਕੋ, ਏਕੋ ਗਿਮ੍ਹਿਕੋ, ਏਕੋ વਸ੍ਸਿਕੋ। ਸੋ વਸ੍ਸਿਕੇ ਪਾਸਾਦੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਮਾਸੇ વਸ੍ਸਿਕੇ ਪਾਸਾਦੇ વਸ੍ਸਿਕੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਮਾਸੇ (ਸੀ॰) ਨਿਪ੍ਪੁਰਿਸੇਹਿ ਤੂਰਿਯੇਹਿ ਪਰਿਚਾਰਯਮਾਨੋ ਪਰਿਚਾਰਿਯਮਾਨੋ (ਕ॰) ਨ ਹੇਟ੍ਠਾਪਾਸਾਦਂ ਓਰੋਹਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਮਹਾਨਾਮਸ੍ਸ ਸਕ੍ਕਸ੍ਸ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘‘ਏਤਰਹਿ ਖੋ ਅਭਿਞ੍ਞਾਤਾ ਅਭਿਞ੍ਞਾਤਾ ਸਕ੍ਯਕੁਮਾਰਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤਂ ਅਨੁਪਬ੍ਬਜਨ੍ਤਿ। ਅਮ੍ਹਾਕਞ੍ਚ ਪਨ ਕੁਲਾ ਨਤ੍ਥਿ ਕੋਚਿ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ। ਯਂਨੂਨਾਹਂ વਾ ਪਬ੍ਬਜੇਯ੍ਯਂ, ਅਨੁਰੁਦ੍ਧੋ વਾ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਮਹਾਨਾਮੋ ਸਕ੍ਕੋ ਯੇਨ ਅਨੁਰੁਦ੍ਧੋ ਸਕ੍ਕੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ, ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਅਨੁਰੁਦ੍ਧਂ ਸਕ੍ਕਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਏਤਰਹਿ, ਤਾਤ ਅਨੁਰੁਦ੍ਧ, ਅਭਿਞ੍ਞਾਤਾ ਅਭਿਞ੍ਞਾਤਾ ਸਕ੍ਯਕੁਮਾਰਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤਂ ਅਨੁਪਬ੍ਬਜਨ੍ਤਿ। ਅਮ੍ਹਾਕਞ੍ਚ ਪਨ ਕੁਲਾ ਨਤ੍ਥਿ ਕੋਚਿ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤੋ। ਤੇਨ ਹਿ ਤ੍વਂ વਾ ਪਬ੍ਬਜ, ਅਹਂ વਾ ਪਬ੍ਬਜਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ‘‘ਅਹਂ ਖੋ ਸੁਖੁਮਾਲੋ, ਨਾਹਂ ਸਕ੍ਕੋਮਿ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤੁਂ। ਤ੍વਂ ਪਬ੍ਬਜਾਹੀ’’ਤਿ। ‘‘ਏਹਿ ਖੋ ਤੇ, ਤਾਤ ਅਨੁਰੁਦ੍ਧ, ਘਰਾવਾਸਤ੍ਥਂ ਅਨੁਸਾਸਿਸ੍ਸਾਮਿ। ਪਠਮਂ ਖੇਤ੍ਤਂ ਕਸਾਪੇਤਬ੍ਬਂ। ਕਸਾਪੇਤ੍વਾ વਪਾਪੇਤਬ੍ਬਂ। વਪਾਪੇਤ੍વਾ ਉਦਕਂ ਅਭਿਨੇਤਬ੍ਬਂ। ਉਦਕਂ ਅਭਿਨੇਤ੍વਾ ਉਦਕਂ ਨਿਨ੍ਨੇਤਬ੍ਬਂ। ਉਦਕਂ ਨਿਨ੍ਨੇਤ੍વਾ ਨਿਦ੍ਧਾਪੇਤਬ੍ਬਂ। ਨਿਦ੍ਧਾਪੇਤ੍વਾ ਨਿਡ੍ਡਹੇਤਬ੍ਬਂ, ਨਿਡ੍ਡਹੇਤ੍વਾ (ਸੀ॰) ਲવਾਪੇਤਬ੍ਬਂ। ਲવਾਪੇਤ੍વਾ ਉਬ੍ਬਾਹਾਪੇਤਬ੍ਬਂ। ਉਬ੍ਬਾਹਾਪੇਤ੍વਾ ਪੁਞ੍ਜਂ ਕਾਰਾਪੇਤਬ੍ਬਂ। ਪੁਞ੍ਜਂ ਕਾਰਾਪੇਤ੍વਾ ਮਦ੍ਦਾਪੇਤਬ੍ਬਂ। ਮਦ੍ਦਾਪੇਤ੍વਾ ਪਲਾਲਾਨਿ ਉਦ੍ਧਰਾਪੇਤਬ੍ਬਾਨਿ। ਪਲਾਲਾਨਿ ਉਦ੍ਧਰਾਪੇਤ੍વਾ ਭੁਸਿਕਾ ਉਦ੍ਧਰਾਪੇਤਬ੍ਬਾ। ਭੁਸਿਕਂ ਉਦ੍ਧਰਾਪੇਤ੍વਾ ਓਪੁਨਾਪੇਤਬ੍ਬਂ ਓਫੁਨਾਪੇਤਬ੍ਬਂ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕ॰), ਓਫੁਣਾਪੇਤਬ੍ਬਂ (ਯੋਜਨਾ)। ਓਪੁਨਾਪੇਤ੍વਾ ਅਤਿਹਰਾਪੇਤਬ੍ਬਂ। ਅਤਿਹਰਾਪੇਤ੍વਾ ਆਯਤਿਮ੍ਪਿ વਸ੍ਸਂ ਏવਮੇવ ਕਾਤਬ੍ਬਂ, ਆਯਤਿਮ੍ਪਿ વਸ੍ਸਂ ਏવਮੇવ ਕਾਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਨ ਕਮ੍ਮਾ ਖੀਯਨ੍ਤਿ? ਨ ਕਮ੍ਮਾਨਂ ਅਨ੍ਤੋ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ? ਕਦਾ ਕਮ੍ਮਾ ਖੀਯਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ? ਕਦਾ ਕਮ੍ਮਾਨਂ ਅਨ੍ਤੋ ਪਞ੍ਞਾਯਿਸ੍ਸਤਿ? ਕਦਾ ਮਯਂ ਅਪ੍ਪੋਸ੍ਸੁਕ੍ਕਾ ਪਞ੍ਚਹਿ ਕਾਮਗੁਣੇਹਿ ਸਮਪ੍ਪਿਤਾ ਸਮਙ੍ਗੀਭੂਤਾ ਪਰਿਚਾਰੇਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ? ‘‘ਨ ਹਿ, ਤਾਤ ਅਨੁਰੁਦ੍ਧ, ਕਮ੍ਮਾ ਖੀਯਨ੍ਤਿ। ਨ ਕਮ੍ਮਾਨਂ ਅਨ੍ਤੋ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ। ਅਖੀਣੇવ ਕਮ੍ਮੇ ਪਿਤਰੋ ਚ ਪਿਤਾਮਹਾ ਚ ਕਾਲਙ੍ਕਤਾ’’ਤਿ। ‘‘ਤੇਨ ਹਿ ਤ੍વਞ੍ਞੇવ ਘਰਾવਾਸਤ੍ਥੇਨ ਉਪਜਾਨਾਹਿ। ਅਹਂ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ।
ਅਥ ਖੋ ਅਨੁਰੁਦ੍ਧੋ ਸਕ੍ਕੋ ਯੇਨ ਮਾਤਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ, ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਮਾਤਰਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਇਚ੍ਛਾਮਹਂ, ਅਮ੍ਮ, ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤੁਂ। ਅਨੁਜਾਨਾਹਿ ਮਂ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਯਾ’’ਤਿ। ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ ਅਨੁਰੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਸਕ੍ਕਸ੍ਸ ਮਾਤਾ ਅਨੁਰੁਦ੍ਧਂ ਸਕ੍ਕਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਤੁਮ੍ਹੇ ਖੋ ਮੇ, ਤਾਤ ਅਨੁਰੁਦ੍ਧ, ਦ੍વੇ ਪੁਤ੍ਤਾ ਪਿਯਾ ਮਨਾਪਾ ਅਪ੍ਪਟਿਕੂਲਾ। ਮਰਣੇਨਪਿ વੋ ਅਕਾਮਕਾ વਿਨਾ ਭવਿਸ੍ਸਾਮਿ। ਕਿਂ ਪਨਾਹਂ ਤੁਮ੍ਹੇ ਜੀવਨ੍ਤੇ ਅਨੁਜਾਨਿਸ੍ਸਾਮਿ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਯਾ’’ਤਿ? ਦੁਤਿਯਮ੍ਪਿ ਖੋ…ਪੇ॰… ਤਤਿਯਮ੍ਪਿ ਖੋ ਅਨੁਰੁਦ੍ਧੋ ਸਕ੍ਕੋ ਮਾਤਰਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਇਚ੍ਛਾਮਹਂ, ਅਮ੍ਮ, ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤੁਂ। ਅਨੁਜਾਨਾਹਿ ਮਂ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾਯਾ’’ਤਿ ਇਮਸ੍ਸ ਅਨਨ੍ਤਰਂ ਕੇਸੁਚਿ ਪੋਤ੍ਥਕੇਸੁ ਏવਮ੍ਪਿ ਪਾਠੋ ਦਿਸ੍ਸਤਿ –- ‘‘ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ ਅਨੁਰੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਸਕ੍ਕਸ੍ਸ ਮਾਤਾ ਏવਮਾਹ ‘ਸਚੇ ਤਾਤ ਅਨੁਰੁਦ੍ਧ ਭਦ੍ਦਿਯੋ ਸਕ੍ਯਰਾਜਾ ਸਕ੍ਯਾਨਂ ਰਜ੍ਜਂ ਕਾਰੇਤਿ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਤਿ, ਏવਂ ਤ੍વਮ੍ਪਿ ਪਬ੍ਬਜਾਹੀ’’’ਤਿ। ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਭਦ੍ਦਿਯੋ ਸਕ੍ਯਰਾਜਾ ਸਕ੍ਯਾਨਂ ਰਜ੍ਜਂ ਕਾਰੇਤਿ। ਸੋ ਚ ਅਨੁਰੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਸਕ੍ਕਸ੍ਸ ਸਹਾਯੋ ਹੋਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਅਨੁਰੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਸਕ੍ਕਸ੍ਸ ਮਾਤਾ – ‘ਅਯਂ ਖੋ ਭਦ੍ਦਿਯੋ ਸਕ੍ਯਰਾਜਾ ਸਕ੍ਯਾਨਂ ਰਜ੍ਜਂ ਕਾਰੇਤਿ; ਅਨੁਰੁਦ੍ਧਸ੍ਸ ਸਕ੍ਕਸ੍ਸ ਸਹਾਯੋ; ਸੋ ਨ ਉਸ੍ਸਹਤਿ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤੁ’ਨ੍ਤਿ – ਅਨੁਰੁਦ੍ਧਂ ਸਕ੍ਕਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਸਚੇ, ਤਾਤ ਅਨੁਰੁਦ੍ਧ, ਭਦ੍ਦਿਯੋ ਸਕ੍ਯਰਾਜਾ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਤਿ, ਏવਂ ਤ੍વਮ੍ਪਿ ਪਬ੍ਬਜਾਹੀ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਅਨੁਰੁਦ੍ਧੋ ਸਕ੍ਕੋ ਯੇਨ ਭਦ੍ਦਿਯੋ ਸਕ੍ਯਰਾਜਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ, ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਦ੍ਦਿਯਂ ਸਕ੍ਯਰਾਜਾਨਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਮਮ ਖੋ, ਸਮ੍ਮ, ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾ ਤવ ਪਟਿਬਦ੍ਧਾ’’ਤਿ। ‘‘ਸਚੇ ਤੇ, ਸਮ੍ਮ, ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾ ਮਮ ਪਟਿਬਦ੍ਧਾ વਾ ਅਪ੍ਪਟਿਬਦ੍ਧਾ વਾ ਸਾ ਹੋਤੁ, ਅਹਂ ਤਯਾ; ਯਥਾ ਸੁਖਂ ਪਬ੍ਬਜਾਹੀ’’ਤਿ। ‘‘ਏਹਿ, ਸਮ੍ਮ, ਉਭੋ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ। ‘‘ਨਾਹਂ, ਸਮ੍ਮ, ਸਕ੍ਕੋਮਿ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਿਤੁਨ੍ਤਿ । ਯਂ ਤੇ ਸਕ੍ਕਾ ਅਞ੍ਞਂ ਮਯਾ ਕਾਤੁਂ, ਕ੍ਯਾਹਂ ਤ੍ਯਾਹਂ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰) ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਿ। ਤ੍વਂ ਪਬ੍ਬਜਾਹੀ’’ਤਿ। ‘‘ਮਾਤਾ ਖੋ ਮਂ, ਸਮ੍ਮ, ਏવਮਾਹ – ‘ਸਚੇ, ਤਾਤ ਅਨੁਰੁਦ੍ਧ, ਭਦ੍ਦਿਯੋ ਸਕ੍ਯਰਾਜਾ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਤਿ, ਏવਂ ਤ੍વਮ੍ਪਿ ਪਬ੍ਬਜਾਹੀ’’’ਤਿ। ‘‘ਭਾਸਿਤਾ ਖੋ ਪਨ ਤੇ, ਸਮ੍ਮ, ਏਸਾ વਾਚਾ। ਸਚੇ ਤੇ, ਸਮ੍ਮ, ਪਬ੍ਬਜ੍ਜਾ ਮਮ ਪਟਿਬਦ੍ਧਾ વਾ, ਅਪ੍ਪਟਿਬਦ੍ਧਾ વਾ ਸਾ ਹੋਤੁ, ਅਹਂ ਤਯਾ; ਯਥਾ ਸੁਖਂ ਪਬ੍ਬਜਾਹੀ’’ਤਿ। ‘‘ਏਹਿ, ਸਮ੍ਮ, ਉਭੋ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ।
ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਸਚ੍ਚવਾਦਿਨੋ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਸਚ੍ਚਪਟਿਞ੍ਞਾ। ਅਥ ਖੋ ਭਦ੍ਦਿਯੋ ਸਕ੍ਯਰਾਜਾ ਅਨੁਰੁਦ੍ਧਂ ਸਕ੍ਕਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਆਗਮੇਹਿ, ਸਮ੍ਮ, ਸਤ੍ਤવਸ੍ਸਾਨਿ। ਸਤ੍ਤਨ੍ਨਂ વਸ੍ਸਾਨਂ ਅਚ੍ਚਯੇਨ ਉਭੋ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ। ‘‘ਅਤਿਚਿਰਂ, ਸਮ੍ਮ, ਸਤ੍ਤવਸ੍ਸਾਨਿ। ਨਾਹਂ ਸਕ੍ਕੋਮਿ ਸਤ੍ਤવਸ੍ਸਾਨਿ ਆਗਮੇਤੁ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਆਗਮੇਹਿ, ਸਮ੍ਮ, ਛવਸ੍ਸਾਨਿ…ਪੇ॰… ਪਞ੍ਚવਸ੍ਸਾਨਿ… ਚਤ੍ਤਾਰਿ વਸ੍ਸਾਨਿ… ਤੀਣਿ વਸ੍ਸਾਨਿ… ਦ੍વੇ વਸ੍ਸਾਨਿ… ਏਕਂ વਸ੍ਸਂ। ਏਕਸ੍ਸ વਸ੍ਸਸ੍ਸ ਅਚ੍ਚਯੇਨ ਉਭੋ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ। ‘‘ਅਤਿਚਿਰਂ, ਸਮ੍ਮ, ਏਕવਸ੍ਸਂ। ਨਾਹਂ ਸਕ੍ਕੋਮਿ ਏਕਂ વਸ੍ਸਂ ਆਗਮੇਤੁ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਆਗਮੇਹਿ, ਸਮ੍ਮ, ਸਤ੍ਤਮਾਸੇ। ਸਤ੍ਤਨ੍ਨਂ ਮਾਸਾਨਂ ਅਚ੍ਚਯੇਨ ਉਭੋਪਿ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ। ‘‘ਅਤਿਚਿਰਂ, ਸਮ੍ਮ, ਸਤ੍ਤਮਾਸਾ। ਨਾਹਂ ਸਕ੍ਕੋਮਿ ਸਤ੍ਤਮਾਸੇ ਆਗਮੇਤੁ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਆਗਮੇਹਿ, ਸਮ੍ਮ, ਛ ਮਾਸੇ…ਪੇ॰… ਪਞ੍ਚ ਮਾਸੇ… ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਮਾਸੇ… ਤਯੋ ਮਾਸੇ… ਦ੍વੇ ਮਾਸੇ… ਏਕਂ ਮਾਸਂ… ਅਡ੍ਢਮਾਸਂ। ਅਡ੍ਢਮਾਸਸ੍ਸ ਅਚ੍ਚਯੇਨ ਉਭੋਪਿ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ। ‘‘ਅਤਿਚਿਰਂ, ਸਮ੍ਮ, ਅਡ੍ਢਮਾਸੋ। ਨਾਹਂ ਸਕ੍ਕੋਮਿ ਅਡ੍ਢਮਾਸਂ ਆਗਮੇਤੁ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਆਗਮੇਹਿ, ਸਮ੍ਮ, ਸਤ੍ਤਾਹਂ ਯਾવਾਹਂ ਪੁਤ੍ਤੇ ਚ ਭਾਤਰੋ ਚ ਰਜ੍ਜਂ ਨਿਯ੍ਯਾਦੇਮੀ’’ਤਿ। ‘‘ਨ ਚਿਰਂ, ਸਮ੍ਮ, ਸਤ੍ਤਾਹੋ, ਆਗਮੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ।
੩੩੧. ਅਥ ਖੋ ਭਦ੍ਦਿਯੋ ਚ ਸਕ੍ਯਰਾਜਾ ਅਨੁਰੁਦ੍ਧੋ ਚ ਆਨਨ੍ਦੋ ਚ ਭਗੁ ਚ ਕਿਮਿਲੋ ਚ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਚ, ਉਪਾਲਿਕਪ੍ਪਕੇਨ ਸਤ੍ਤਮਾ, ਯਥਾ ਪੁਰੇ ਚਤੁਰਙ੍ਗਿਨਿਯਾ ਸੇਨਾਯ ਉਯ੍ਯਾਨਭੂਮਿਂ ਨਿਯ੍ਯਨ੍ਤਿ, ਏવਮੇવ ਚਤੁਰਙ੍ਗਿਨਿਯਾ ਸੇਨਾਯ ਨਿਯ੍ਯਿਂਸੁ। ਤੇ ਦੂਰਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਸੇਨਂ ਨਿવਤ੍ਤਾਪੇਤ੍વਾ ਪਰવਿਸਯਂ ਓਕ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਆਭਰਣਂ ਓਮੁਞ੍ਚਿਤ੍વਾ ਉਤ੍ਤਰਾਸਙ੍ਗੇਨ ਭਣ੍ਡਿਕਂ ਬਨ੍ਧਿਤ੍વਾ ਉਪਾਲਿਂ ਕਪ੍ਪਕਂ ਏਤਦવੋਚੁਂ – ‘‘ਹਨ੍ਦ, ਭਣੇ ਉਪਾਲਿ, ਨਿવਤ੍ਤਸ੍ਸੁ; ਅਲਂ ਤੇ ਏਤ੍ਤਕਂ ਜੀવਿਕਾਯਾ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਉਪਾਲਿਸ੍ਸ ਕਪ੍ਪਕਸ੍ਸ ਨਿવਤ੍ਤਨ੍ਤਸ੍ਸ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘‘ਚਣ੍ਡਾ ਖੋ ਸਾਕਿਯਾ; ਇਮਿਨਾ ਕੁਮਾਰਾ ਨਿਪ੍ਪਾਤਿਤਾਤਿ ਘਾਤਾਪੇਯ੍ਯੁਮ੍ਪਿ ਮਂ। ਇਮੇ ਹਿ ਨਾਮ ਸਕ੍ਯਕੁਮਾਰਾ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ। ਕਿਮਙ੍ਗ ਕਿਮਙ੍ਗ (ਸੀ॰) ਪਨਾਹ’’ਨ੍ਤਿ। ਭਣ੍ਡਿਕਂ ਮੁਞ੍ਚਿਤ੍વਾ ਤਂ ਭਣ੍ਡਂ ਰੁਕ੍ਖੇ ਆਲਗ੍ਗੇਤ੍વਾ ‘ਯੋ ਪਸ੍ਸਤਿ, ਦਿਨ੍ਨਂਯੇવ ਹਰਤੂ’ਤਿ વਤ੍વਾ ਯੇਨ ਤੇ ਸਕ੍ਯਕੁਮਾਰਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ। ਅਦ੍ਦਸਾਸੁਂ ਖੋ ਤੇ ਸਕ੍ਯਕੁਮਾਰਾ ਉਪਾਲਿਂ ਕਪ੍ਪਕਂ ਦੂਰਤੋવ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਂ। ਦਿਸ੍વਾਨ ਉਪਾਲਿਂ ਕਪ੍ਪਕਂ ਏਤਦવੋਚੁਂ – ‘‘ਕਿਸ੍ਸ, ਭਣੇ ਉਪਾਲਿ, ਨਿવਤ੍ਤੇਸੀ’’ਤਿ? ‘‘ਇਧ ਮੇ, ਅਯ੍ਯਪੁਤ੍ਤਾ, ਨਿવਤ੍ਤਨ੍ਤਸ੍ਸ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘ਚਣ੍ਡਾ ਖੋ ਸਾਕਿਯਾ; ਇਮਿਨਾ ਕੁਮਾਰਾ ਨਿਪ੍ਪਾਤਿਤਾਤਿ ਘਾਤਾਪੇਯ੍ਯੁਮ੍ਪਿ ਮਂ। ਇਮੇ ਹਿ ਨਾਮ ਸਕ੍ਯਕੁਮਾਰਾ ਅਗਾਰਸ੍ਮਾ ਅਨਗਾਰਿਯਂ ਪਬ੍ਬਜਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ। ਕਿਮਙ੍ਗ ਪਨਾਹ’ਨ੍ਤਿ। ਸੋ ਖੋ ਅਹਂ, ਅਯ੍ਯਪੁਤ੍ਤਾ, ਭਣ੍ਡਿਕਂ ਮੁਞ੍ਚਿਤ੍વਾ ਤਂ ਭਣ੍ਡਂ ਰੁਕ੍ਖੇ ਆਲਗ੍ਗੇਤ੍વਾ ‘ਯੋ ਪਸ੍ਸਤਿ, ਦਿਨ੍ਨਞ੍ਞੇવ ਹਰਤੂ’ਤਿ વਤ੍વਾ ਤਤੋਮ੍ਹਿ ਪਟਿਨਿવਤ੍ਤੋ’’ਤਿ। ‘‘ਸੁਟ੍ਠੁ, ਭਣੇ ਉਪਾਲਿ, ਅਕਾਸਿ ਯਮ੍ਪਿ ਨ ਨਿવਤ੍ਤੋ ਯਂ ਨਿવਤ੍ਤੋ (ਸੀ॰), ਯਂ ਪਨ ਨਿવਤ੍ਤੋ (ਸ੍ਯਾ॰)। ਚਣ੍ਡਾ ਖੋ ਸਾਕਿਯਾ; ਇਮਿਨਾ ਕੁਮਾਰਾ ਨਿਪ੍ਪਾਤਿਤਾਤਿ ਘਾਤਾਪੇਯ੍ਯੁਮ੍ਪਿ ਤ’’ਨ੍ਤਿ।
ਅਥ ਖੋ ਸਕ੍ਯਕੁਮਾਰਾ ਉਪਾਲਿਂ ਕਪ੍ਪਕਂ ਆਦਾਯ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਂਸੁ, ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿਂਸੁ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨਾ ਖੋ ਤੇ ਸਕ੍ਯਕੁਮਾਰਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚੁਂ – ‘‘ਮਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਾਕਿਯਾ ਨਾਮ ਮਾਨਸ੍ਸਿਨੋ। ਅਯਂ , ਭਨ੍ਤੇ, ਉਪਾਲਿ ਕਪ੍ਪਕੋ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਦੀਘਰਤ੍ਤਂ ਪਰਿਚਾਰਕੋ। ਇਮਂ ਭਗવਾ ਪਠਮਂ ਪਬ੍ਬਾਜੇਤੁ। ਇਮਸ੍ਸ ਮਯਂ ਅਭਿવਾਦਨਪਚ੍ਚੁਟ੍ਠਾਨਅਞ੍ਜਲਿਕਮ੍ਮਸਾਮੀਚਿਕਮ੍ਮਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮ। ਏવਂ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਸਾਕਿਯਾਨਂ ਸਾਕਿਯਮਾਨੋ ਨਿਮ੍ਮਾਨਾਯਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ ਨਿਮ੍ਮਾਦਯਿਸ੍ਸਤੀਤਿ (ਸੀ॰), ਨਿਮ੍ਮਾਨਿਯਿਸ੍ਸਤੀਤਿ (ਸ੍ਯਾ॰)।
ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਉਪਾਲਿਂ ਕਪ੍ਪਕਂ ਪਠਮਂ ਪਬ੍ਬਾਜੇਸਿ, ਪਚ੍ਛਾ ਤੇ ਸਕ੍ਯਕੁਮਾਰੇ। ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਭਦ੍ਦਿਯੋ ਤੇਨੇવ ਅਨ੍ਤਰવਸ੍ਸੇਨ ਤਿਸ੍ਸੋ વਿਜ੍ਜਾ ਸਚ੍ਛਾਕਾਸਿ। ਆਯਸ੍ਮਾ ਅਨੁਰੁਦ੍ਧੋ ਦਿਬ੍ਬਚਕ੍ਖੁਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਸਿ। ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਸੋਤਾਪਤ੍ਤਿਫਲਂ ਸਚ੍ਛਾਕਾਸਿ। ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਪੋਥੁਜ੍ਜਨਿਕਂ ਇਦ੍ਧਿਂ ਅਭਿਨਿਪ੍ਫਾਦੇਸਿ।
੩੩੨. ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਆਯਸ੍ਮਾ ਭਦ੍ਦਿਯੋ ਅਰਞ੍ਞਗਤੋਪਿ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲਗਤੋਪਿ ਸੁਞ੍ਞਾਗਾਰਗਤੋਪਿ ਅਭਿਕ੍ਖਣਂ ਉਦਾਨਂ ਉਦਾਨੇਸਿ – ‘‘ਅਹੋ ਸੁਖਂ, ਅਹੋ ਸੁਖ’’ਨ੍ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਸਮ੍ਬਹੁਲਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਂਸੁ, ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿਂਸੁ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨਾ ਖੋ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚੁਂ – ‘‘ਆਯਸ੍ਮਾ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਦ੍ਦਿਯੋ ਅਰਞ੍ਞਗਤੋਪਿ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲਗਤੋਪਿ ਸੁਞ੍ਞਾਗਾਰਗਤੋਪਿ ਅਭਿਕ੍ਖਣਂ ਉਦਾਨਂ ਉਦਾਨੇਸਿ – ‘ਅਹੋ ਸੁਖਂ, ਅਹੋ ਸੁਖ’ਨ੍ਤਿ। ਨਿਸ੍ਸਂਸਯਂ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਆਯਸ੍ਮਾ ਭਦ੍ਦਿਯੋ ਅਨਭਿਰਤੋવ ਬ੍ਰਹ੍ਮਚਰਿਯਂ ਚਰਤਿ। ਤਂਯੇવ વਾ ਪੁਰਿਮਂ ਰਜ੍ਜਸੁਖਂ ਸਮਨੁਸ੍ਸਰਨ੍ਤੋ ਅਰਞ੍ਞਗਤੋਪਿ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲਗਤੋਪਿ ਸੁਞ੍ਞਾਗਾਰਗਤੋਪਿ ਅਭਿਕ੍ਖਣਂ ਉਦਾਨਂ ਉਦਾਨੇਸਿ – ‘ਅਹੋ ਸੁਖਂ, ਅਹੋ ਸੁਖ’’’ਨ੍ਤਿ।
ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਅਞ੍ਞਤਰਂ ਭਿਕ੍ਖੁਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਏਹਿ ਤ੍વਂ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਮਮ વਚਨੇਨ ਭਦ੍ਦਿਯਂ ਭਿਕ੍ਖੁਂ ਆਮਨ੍ਤੇਹਿ – ‘ਸਤ੍ਥਾ ਤਂ, ਆવੁਸੋ ਭਦ੍ਦਿਯ, ਆਮਨ੍ਤੇਤੀ’’’ਤਿ । ‘‘ਏવਂ ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਖੋ ਸੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਭਗવਤੋ ਪਟਿਸ੍ਸੁਤ੍વਾ ਯੇਨਾਯਸ੍ਮਾ ਭਦ੍ਦਿਯੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ, ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਭਦ੍ਦਿਯਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਸਤ੍ਥਾ ਤਂ, ਆવੁਸੋ ਭਦ੍ਦਿਯ, ਆਮਨ੍ਤੇਤੀ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਮਾવੁਸੋ’’ਤਿ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਭਦ੍ਦਿਯੋ ਤਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨੋ ਪਟਿਸ੍ਸੁਤ੍વਾ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ, ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨਂ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਭਦ੍ਦਿਯਂ ਭਗવਾ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਸਚ੍ਚਂ ਕਿਰ ਤ੍વਂ, ਭਦ੍ਦਿਯ, ਅਰਞ੍ਞਗਤੋਪਿ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲਗਤੋਪਿ ਸੁਞ੍ਞਾਗਾਰਗਤੋਪਿ ਅਭਿਕ੍ਖਣਂ ਉਦਾਨਂ ਉਦਾਨੇਸਿ – ‘ਅਹੋ ਸੁਖਂ, ਅਹੋ ਸੁਖ’’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘ਏવਂ ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ। ‘‘ਕਿਂ ਪਨ ਤ੍વਂ, ਭਦ੍ਦਿਯ, ਅਤ੍ਥવਸਂ ਸਮ੍ਪਸ੍ਸਮਾਨੋ ਅਰਞ੍ਞਗਤੋਪਿ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲਗਤੋਪਿ ਸੁਞ੍ਞਾਗਾਰਗਤੋਪਿ ਅਭਿਕ੍ਖਣਂ ਉਦਾਨਂ ਉਦਾਨੇਸਿ – ‘ਅਹੋ ਸੁਖਂ ਅਹੋ ਸੁਖ’’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘ਪੁਬ੍ਬੇ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਰਞ੍ਞੋ ਸਤੋਪਿ ਅਨ੍ਤੋਪਿ ਅਨ੍ਤੇਪੁਰੇ ਰਕ੍ਖਾ ਸੁਸਂવਿਹਿਤਾ ਹੋਤਿ, ਬਹਿਪਿ ਅਨ੍ਤੇਪੁਰੇ ਰਕ੍ਖਾ ਸੁਸਂવਿਹਿਤਾ ਹੋਤਿ, ਅਨ੍ਤੋਪਿ ਨਗਰੇ ਰਕ੍ਖਾ ਸੁਸਂવਿਹਿਤਾ ਹੋਤਿ, ਬਹਿਪਿ ਨਗਰੇ ਰਕ੍ਖਾ ਸੁਸਂવਿਹਿਤਾ ਹੋਤਿ, ਅਨ੍ਤੋਪਿ ਜਨਪਦੇ ਰਕ੍ਖਾ ਸੁਸਂવਿਹਿਤਾ ਹੋਤਿ, ਬਹਿਪਿ ਜਨਪਦੇ ਰਕ੍ਖਾ ਸੁਸਂવਿਹਿਤਾ ਹੋਤਿ। ਸੋ ਖੋ ਅਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਏવਂ ਰਕ੍ਖਿਤੋਪਿ ਗੋਪਿਤੋਪਿ ਸਨ੍ਤੋ ਭੀਤੋ ਉਬ੍ਬਿਗ੍ਗੋ ਉਸ੍ਸਙ੍ਕੀ ਉਤ੍ਰਸ੍ਤੋ વਿਹਰਾਮਿ। ਏਤਰਹਿ ਖੋ ਪਨ ਅਹਂ ਏਕੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਰਞ੍ਞਗਤੋਪਿ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲਗਤੋਪਿ ਸੁਞ੍ਞਾਗਾਰਗਤੋਪਿ ਅਭੀਤੋ ਅਨੁਬ੍ਬਿਗ੍ਗੋ ਅਨੁਸ੍ਸਙ੍ਕੀ ਅਨੁਤ੍ਰਸ੍ਤੋ ਅਪ੍ਪੋਸ੍ਸੁਕ੍ਕੋ ਪਨ੍ਨਲੋਮੋ ਪਰਦਤ੍ਤવੁਤ੍ਤੋ ਮਿਗਭੂਤੇਨ ਚੇਤਸਾ વਿਹਰਾਮੀਤਿ। ਇਮਂ ਖੋ ਅਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਤ੍ਥવਸਂ ਸਮ੍ਪਸ੍ਸਮਾਨੋ ਅਰਞ੍ਞਗਤੋਪਿ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲਗਤੋਪਿ ਸੁਞ੍ਞਾਗਾਰਗਤੋਪਿ ਅਭਿਕ੍ਖਣਂ ਉਦਾਨਂ ਉਦਾਨੇਮਿ – ‘ਅਹੋ ਸੁਖਂ, ਅਹੋ ਸੁਖ’’’ਨ੍ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਏਤਮਤ੍ਥਂ વਿਦਿਤ੍વਾ ਤਾਯਂ વੇਲਾਯਂ ਇਮਂ ਉਦਾਨਂ ਉਦਾਨੇਸਿ –
ਉਦਾ॰ ੨੦ ‘‘ਯਸ੍ਸਨ੍ਤਰਤੋ ਨ ਸਨ੍ਤਿ ਕੋਪਾ, ਇਤਿ ਭવਾਭવਤਞ੍ਚ વੀਤਿવਤ੍ਤੋ।
ਤਂ વਿਗਤਭਯਂ ਸੁਖਿਂ ਅਸੋਕਂ, ਦੇવਾ ਨਾਨੁਭવਨ੍ਤਿ ਦਸ੍ਸਨਾਯਾ’’ਤਿ॥
ਦੇવਦਤ੍ਤવਤ੍ਥੁ
੩੩੩. ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਅਨੁਪਿਯਾਯਂ ਯਥਾਭਿਰਨ੍ਤਂ વਿਹਰਿਤ੍વਾ ਯੇਨ ਕੋਸਮ੍ਬੀ ਤੇਨ ਚਾਰਿਕਂ ਪਕ੍ਕਾਮਿ। ਅਨੁਪੁਬ੍ਬੇਨ ਚਾਰਿਕਂ ਚਰਮਾਨੋ ਯੇਨ ਕੋਸਮ੍ਬੀ ਤਦવਸਰਿ। ਤਤ੍ਰ ਸੁਦਂ ਭਗવਾ ਕੋਸਮ੍ਬਿਯਂ વਿਹਰਤਿ ਘੋਸਿਤਾਰਾਮੇ। ਅਥ ਖੋ ਦੇવਦਤ੍ਤਸ੍ਸ ਰਹੋਗਤਸ੍ਸ ਪਟਿਸਲ੍ਲੀਨਸ੍ਸ ਏવਂ ਚੇਤਸੋ ਪਰਿવਿਤਕ੍ਕੋ ਉਦਪਾਦਿ – ‘‘ਕਂ ਨੁ ਖੋ ਅਹਂ ਪਸਾਦੇਯ੍ਯਂ, ਯਸ੍ਮਿਂ ਮੇ ਪਸਨ੍ਨੇ ਬਹੁਲਾਭਸਕ੍ਕਾਰੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ? ਅਥ ਖੋ ਦੇવਦਤ੍ਤਸ੍ਸ ਏਤਦਹੋਸਿ – ‘‘ਅਯਂ ਖੋ ਅਜਾਤਸਤ੍ਤੁ ਕੁਮਾਰੋ ਤਰੁਣੋ ਚੇવ ਆਯਤਿਂ ਭਦ੍ਦੋ ਚ। ਯਂਨੂਨਾਹਂ ਅਜਾਤਸਤ੍ਤੁਂ ਕੁਮਾਰਂ ਪਸਾਦੇਯ੍ਯਂ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਮੇ ਪਸਨ੍ਨੇ ਬਹੁਲਾਭਸਕ੍ਕਾਰੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ।
ਅਥ ਖੋ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਸੇਨਾਸਨਂ ਸਂਸਾਮੇਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਮਾਦਾਯ ਯੇਨ ਰਾਜਗਹਂ ਤੇਨ ਪਕ੍ਕਾਮਿ। ਅਨੁਪੁਬ੍ਬੇਨ ਯੇਨ ਰਾਜਗਹਂ ਤਦવਸਰਿ। ਅਥ ਖੋ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਸਕવਣ੍ਣਂ ਪਟਿਸਂਹਰਿਤ੍વਾ ਕੁਮਾਰਕવਣ੍ਣਂ ਅਭਿਨਿਮ੍ਮਿਨਿਤ੍વਾ ਅਹਿਮੇਖਲਿਕਾਯ ਅਜਾਤਸਤ੍ਤੁਸ੍ਸ ਕੁਮਾਰਸ੍ਸ ਉਚ੍ਛਙ੍ਗੇ ਉਚ੍ਚਙ੍ਕੇ (ਸ੍ਯਾ॰) ਪਾਤੁਰਹੋਸਿ। ਅਥ ਖੋ ਅਜਾਤਸਤ੍ਤੁ ਕੁਮਾਰੋ ਭੀਤੋ ਅਹੋਸਿ, ਉਬ੍ਬਿਗ੍ਗੋ ਉਸ੍ਸਙ੍ਕੀ ਉਤ੍ਰਸ੍ਤੋ। ਅਥ ਖੋ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਅਜਾਤਸਤ੍ਤੁਂ ਕੁਮਾਰਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਭਾਯਸਿ ਮਂ ਤ੍વਂ ਕੁਮਾਰਾ’’ਤਿ? ‘‘ਆਮ, ਭਾਯਾਮਿ। ਕੋਸਿ ਤ੍વ’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘ਅਹਂ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ’’ਤਿ। ‘‘ਸਚੇ ਖੋ ਤ੍વਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਯ੍ਯੋ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ, ਇਙ੍ਘ ਸਕੇਨੇવ વਣ੍ਣੇਨ ਪਾਤੁਭવਸ੍ਸੂ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਕੁਮਾਰਕવਣ੍ਣਂ ਪਟਿਸਂਹਰਿਤ੍વਾ ਸਙ੍ਘਾਟਿਪਤ੍ਤਚੀવਰਧਰੋ ਅਜਾਤਸਤ੍ਤੁਸ੍ਸ ਕੁਮਾਰਸ੍ਸ ਪੁਰਤੋ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਅਥ ਖੋ ਅਜਾਤਸਤ੍ਤੁ ਕੁਮਾਰੋ ਦੇવਦਤ੍ਤਸ੍ਸ ਇਮਿਨਾ ਇਦ੍ਧਿਪਾਟਿਹਾਰਿਯੇਨ ਅਭਿਪ੍ਪਸਨ੍ਨੋ ਪਞ੍ਚਹਿ ਰਥਸਤੇਹਿ ਸਾਯਂ ਪਾਤਂ ਉਪਟ੍ਠਾਨਂ ਗਚ੍ਛਤਿ, ਪਞ੍ਚ ਚ ਥਾਲਿਪਾਕਸਤਾਨਿ ਭਤ੍ਤਾਭਿਹਾਰੋ ਅਭਿਹਰੀਯਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਦੇવਦਤ੍ਤਸ੍ਸ ਲਾਭਸਕ੍ਕਾਰਸਿਲੋਕੇਨ ਅਭਿਭੂਤਸ੍ਸ ਪਰਿਯਾਦਿਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਏવਰੂਪਂ ਇਚ੍ਛਾਗਤਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿ – ‘‘ਅਹਂ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਂ ਪਰਿਹਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ । ਸਹ ਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦਾવ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਤਸ੍ਸਾ ਇਦ੍ਧਿਯਾ ਪਰਿਹਾਯਿ।
ਅ॰ ਨਿ॰ ੫.੧੦੦ ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਕਕੁਧੋ ਨਾਮ ਕੋਲ਼ਿਯਪੁਤ੍ਤੋ, ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਮਹਾਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨਸ੍ਸ ਉਪਟ੍ਠਾਕੋ, ਅਧੁਨਾ ਕਾਲਙ੍ਕਤੋ ਅਞ੍ਞਤਰਂ ਮਨੋਮਯਂ ਕਾਯਂ ਉਪਪਨ੍ਨੋ। ਤਸ੍ਸ ਏવਰੂਪੋ ਅਤ੍ਤਭਾવਪ੍ਪਟਿਲਾਭੋ ਹੋਤਿ – ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਨਾਮ ਦ੍વੇ વਾ ਤੀਣਿ વਾ ਮਾਗਧਕਾਨਿ ਮਾਗਧਿਕਾਨਿ (ਸ੍ਯਾ॰) ਗਾਮਕ੍ਖੇਤ੍ਤਾਨਿ। ਸੋ ਤੇਨ ਅਤ੍ਤਭਾવਪ੍ਪਟਿਲਾਭੇਨ ਨੇવ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਨ ਪਰਂ ਬ੍ਯਾਬਾਧੇਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਕਕੁਧੋ ਦੇવਪੁਤ੍ਤੋ ਯੇਨਾਯਸ੍ਮਾ ਮਹਾਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ, ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਮਹਾਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਠਿਤੋ ਖੋ ਕਕੁਧੋ ਦੇવਪੁਤ੍ਤੋ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਮਹਾਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਦੇવਦਤ੍ਤਸ੍ਸ, ਭਨ੍ਤੇ, ਲਾਭਸਕ੍ਕਾਰਸਿਲੋਕੇਨ ਅਭਿਭੂਤਸ੍ਸ ਪਰਿਯਾਦਿਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਰਿਯਾਦਿਣ੍ਣਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ (ਕ॰) ਏવਰੂਪਂ ਇਚ੍ਛਾਗਤਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿ – ‘ਅਹਂ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਂ ਪਰਿਹਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ। ਸਹ ਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦਾવ ਭਨ੍ਤੇ, ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਤਸ੍ਸਾ ਇਦ੍ਧਿਯਾ ਪਰਿਹੀਨੋ’’ਤਿ। ਇਦਮવੋਚ ਕਕੁਧੋ ਦੇવਪੁਤ੍ਤੋ। ਇਦਂ વਤ੍વਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਮਹਾਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਪਦਕ੍ਖਿਣਂ ਕਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥੇવ ਅਨ੍ਤਰਧਾਯਿ।
ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਮਹਾਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨੋ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ , ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ । ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਮਹਾਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਕਕੁਧੋ ਨਾਮ, ਭਨ੍ਤੇ, ਕੋਲ਼ਿਯਪੁਤ੍ਤੋ ਮਮ ਉਪਟ੍ਠਾਕੋ ਅਧੁਨਾ ਕਾਲਙ੍ਕਤੋ ਅਞ੍ਞਤਰਂ ਮਨੋਮਯਂ ਕਾਯਂ ਉਪਪਨ੍ਨੋ। ਤਸ੍ਸ ਏવਰੂਪੋ ਅਤ੍ਤਭਾવਪ੍ਪਟਿਲਾਭੋ – ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਨਾਮ ਦ੍વੇ વਾ ਤੀਣਿ વਾ ਮਾਗਧਕਾਨਿ ਗਾਮਕ੍ਖੇਤ੍ਤਾਨਿ। ਸੋ ਤੇਨ ਅਤ੍ਤਭਾવਪ੍ਪਟਿਲਾਭੇਨ ਨੇવ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਨ ਪਰਂ ਬ੍ਯਾਬਾਧੇਤਿ। ਅਥ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਕਕੁਧੋ ਦੇવਪੁਤ੍ਤੋ ਯੇਨਾਹਂ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ, ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਮਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਠਿਤੋ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਕਕੁਧੋ ਦੇવਪੁਤ੍ਤੋ ਮਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘ਦੇવਦਤ੍ਤਸ੍ਸ, ਭਨ੍ਤੇ, ਲਾਭਸਕ੍ਕਾਰਸਿਲੋਕੇਨ ਅਭਿਭੂਤਸ੍ਸ ਪਰਿਯਾਦਿਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਏવਰੂਪਂ ਇਚ੍ਛਾਗਤਂ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਿ – ਅਹਂ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਂ ਪਰਿਹਰਿਸ੍ਸਾਮੀਤਿ। ਸਹ ਚਿਤ੍ਤੁਪ੍ਪਾਦਾવ ਭਨ੍ਤੇ, ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਤਸ੍ਸਾ ਇਦ੍ਧਿਯਾ ਪਰਿਹੀਨੋ’ਤਿ। ਇਦਮવੋਚ, ਭਨ੍ਤੇ, ਕਕੁਧੋ ਦੇવਪੁਤ੍ਤੋ। ਇਦਂ વਤ੍વਾ ਮਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਪਦਕ੍ਖਿਣਂ ਕਤ੍વਾ ਤਤ੍ਥੇવ ਅਨ੍ਤਰਧਾਯੀ’’ਤਿ।
‘‘ਕਿਂ ਪਨ ਤੇ, ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨ, ਕਕੁਧੋ ਦੇવਪੁਤ੍ਤੋ ਚੇਤਸਾ ਚੇਤੋ ਪਰਿਚ੍ਚ વਿਦਿਤੋ? ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਕਕੁਧੋ ਦੇવਪੁਤ੍ਤੋ ਭਾਸਤਿ ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ ਤਥੇવ ਹੋਤਿ, ਨੋ ਅਞ੍ਞਥਾ’’ਤਿ? ‘‘ਚੇਤਸਾ ਚੇਤੋ ਪਰਿਚ੍ਚ વਿਦਿਤੋ ਚ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਕਕੁਧੋ ਦੇવਪੁਤ੍ਤੋ। ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਕਕੁਧੋ ਦੇવਪੁਤ੍ਤੋ ਭਾਸਤਿ ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ ਤਥੇવ ਹੋਤਿ, ਨੋ ਅਞ੍ਞਥਾ’’ਤਿ। ‘‘ਰਕ੍ਖਸ੍ਸੇਤਂ, ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨ, વਾਚਂ। ਰਕ੍ਖਸ੍ਸੇਤਂ, ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨ, વਾਚਂ। ਇਦਾਨਿ ਸੋ ਮੋਘਪੁਰਿਸੋ ਅਤ੍ਤਨਾવ ਅਤ੍ਤਾਨਂ ਪਾਤੁਕਰਿਸ੍ਸਤਿ।
ਪਞ੍ਚਸਤ੍ਥੁਕਥਾ
੩੩੪. ਅ॰ ਨਿ॰ ੫.੧੦੦ ‘‘ਪਞ੍ਚਿਮੇ , ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨ, ਸਤ੍ਥਾਰੋ ਸਨ੍ਤੋ ਸਂવਿਜ੍ਜਮਾਨਾ ਲੋਕਸ੍ਮਿਂ। ਕਤਮੇ ਪਞ੍ਚ? ‘‘ਇਧ, ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਸਤ੍ਥਾ ਅਪਰਿਸੁਦ੍ਧਸੀਲੋ ਸਮਾਨੋ ‘ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਸੀਲੋਮ੍ਹੀ’ਤਿ ਪਟਿਜਾਨਾਤਿ ‘ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ ਮੇ ਸੀਲਂ ਪਰਿਯੋਦਾਤਂ ਅਸਂਕਿਲਿਟ੍ਠ’ਨ੍ਤਿ। ਤਮੇਨਂ ਸਾવਕਾ ਏવਂ ਜਾਨਨ੍ਤਿ – ‘ਅਯਂ ਖੋ ਭવਂ ਸਤ੍ਥਾ ਅਪਰਿਸੁਦ੍ਧਸੀਲੋ ਸਮਾਨੋ ‘ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਸੀਲੋਮ੍ਹੀ’ਤਿ ਪਟਿਜਾਨਾਤਿ ‘ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ ਮੇ ਸੀਲਂ ਪਰਿਯੋਦਾਤਂ ਅਸਂਕਿਲਿਟ੍ਠ’ਨ੍ਤਿ ਚ। ਮਯਞ੍ਚੇવ ਖੋ ਪਨ ਗਿਹੀਨਂ ਆਰੋਚੇਯ੍ਯਾਮ, ਨਾਸ੍ਸਸ੍ਸ ਮਨਾਪਂ। ਯਂ ਖੋ ਪਨਸ੍ਸ ਅਮਨਾਪਂ, ਕਥਂ ਨਂ ਮਯਂ ਤੇਨ ਸਮੁਦਾਚਰੇਯ੍ਯਾਮ? ਸਮ੍ਮਨ੍ਨਤਿ ਖੋ ਪਨ ਚੀવਰਪਿਣ੍ਡਪਾਤਸੇਨਾਸਨਗਿਲਾਨਪ੍ਪਚ੍ਚਯਭੇਸਜ੍ਜਪਰਿਕ੍ਖਾਰੇਨ – ਯਂ ਤੁਮੋ ਕਰਿਸ੍ਸਤਿ, ਤੁਮੋવ ਤੇਨ ਪਞ੍ਞਾਯਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ। ਏવਰੂਪਂ ਖੋ, ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨ, ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਸਾવਕਾ ਸੀਲਤੋ ਰਕ੍ਖਨ੍ਤਿ; ਏવਰੂਪੋ ਚ ਪਨ ਸਤ੍ਥਾ ਸਾવਕੇਹਿ ਸੀਲਤੋ ਰਕ੍ਖਂ ਪਚ੍ਚਾਸੀਸਤਿ ਪਚ੍ਚਾਸਿਂਸਤਿ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰)।
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨ, ਇਧੇਕਚ੍ਚੋ ਸਤ੍ਥਾ ਅਪਰਿਸੁਦ੍ਧਾਜੀવੋ ਸਮਾਨੋ ‘ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਾਜੀવੋਮ੍ਹੀ’ਤਿ ਪਟਿਜਾਨਾਤਿ ‘ਪਰਿਸੁਦ੍ਧੋ ਮੇ ਆਜੀવੋ ਪਰਿਯੋਦਾਤੋ ਅਸਂਕਿਲਿਟ੍ਠੋ’ਤਿ ਚ। ਤਮੇਨਂ ਸਾવਕਾ ਏવਂ ਜਾਨਨ੍ਤਿ – ‘ਅਯਂ ਖੋ ਭવਂ ਸਤ੍ਥਾ ਅਪਰਿਸੁਦ੍ਧਾਜੀવੋ ਸਮਾਨੋ ‘ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਾਜੀવੋਮ੍ਹੀ’ਤਿ ਪਟਿਜਾਨਾਤਿ ‘ਪਰਿਸੁਦ੍ਧੋ ਮੇ ਆਜੀવੋ ਪਰਿਯੋਦਾਤੋ ਅਸਂਕਿਲਿਟ੍ਠੋ’ਤਿ ਚ। ਮਯਞ੍ਚੇવ ਖੋ ਪਨ ਗਿਹੀਨਂ ਆਰੋਚੇਯ੍ਯਾਮ, ਨਾਸ੍ਸਸ੍ਸ ਮਨਾਪਂ। ਯਂ ਖੋ ਪਨਸ੍ਸ ਅਮਨਾਪਂ, ਕਥਂ ਨ ਮਯਂ ਤੇਨ ਸਮੁਦਾਚਰੇਯ੍ਯਾਮ? ਸਮ੍ਮਨ੍ਨਤਿ ਖੋ ਪਨ ਚੀવਰਪਿਣ੍ਡਪਾਤਸੇਨਾਸਨਗਿਲਾਨਪ੍ਪਚ੍ਚਯਭੇਸਜ੍ਜਪਰਿਕ੍ਖਾਰੇਨ – ਯਂ ਤੁਮੋ ਕਰਿਸ੍ਸਤਿ, ਤੁਮੋવ ਤੇਨ ਪਞ੍ਞਾਯਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ। ਏવਰੂਪਂ ਖੋ, ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨ, ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਸਾવਕਾ ਆਜੀવਤੋ ਰਕ੍ਖਨ੍ਤਿ; ਏવਰੂਪੋ ਚ ਪਨ ਸਤ੍ਥਾ ਸਾવਕੇਹਿ ਆਜੀવਤੋ ਰਕ੍ਖਂ ਪਚ੍ਚਾਸੀਸਤਿ।
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨ, ਇਧੇਕਚ੍ਚੋ ਸਤ੍ਥਾ ਅਪਰਿਸੁਦ੍ਧਧਮ੍ਮਦੇਸਨੋ ਸਮਾਨੋ ‘ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਧਮ੍ਮਦੇਸਨੋਮ੍ਹੀ’ਤਿ ਪਟਿਜਾਨਾਤਿ ‘ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਾ ਮੇ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾ ਪਰਿਯੋਦਾਤਾ ਅਸਂਕਿਲਿਟ੍ਠਾ’ਤਿ ਚ । ਤਮੇਨਂ ਸਾવਕਾ ਏવਂ ਜਾਨਨ੍ਤਿ – ‘ਅਯਂ ਖੋ ਭવਂ ਸਤ੍ਥਾ ਅਪਰਿਸੁਦ੍ਧਧਮ੍ਮਦੇਸਨੋ ਸਮਾਨੋ ‘ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਧਮ੍ਮਦੇਸਨੋਮ੍ਹੀ’ਤਿ ਪਟਿਜਾਨਾਤਿ ‘ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਾ ਮੇ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾ ਪਰਿਯੋਦਾਤਾ ਅਸਂਕਿਲਿਟ੍ਠਾ’ਤਿ ਚ। ਮਯਞ੍ਚੇવ ਖੋ ਪਨ ਗਿਹੀਨਂ ਆਰੋਚੇਯ੍ਯਾਮ, ਨਾਸ੍ਸਸ੍ਸ ਮਨਾਪਂ। ਯਂ ਖੋ ਪਨਸ੍ਸ ਅਮਨਾਪਂ, ਕਥਂ ਨਂ ਮਯਂ ਤੇਨ ਸਮੁਦਾਚਰੇਯ੍ਯਾਮ? ਸਮ੍ਮਨ੍ਨਤਿ ਖੋ ਪਨ ਚੀવਰਪਿਣ੍ਡਪਾਤਸੇਨਾਸਨਗਿਲਾਨਪ੍ਪਚ੍ਚਯਭੇਸਜ੍ਜਪਰਿਕ੍ਖਾਰੇਨ – ਯਂ ਤੁਮੋ ਕਰਿਸ੍ਸਤਿ, ਤੁਮੋવ ਤੇਨ ਪਞ੍ਞਾਯਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ। ਏવਰੂਪਂ ਖੋ, ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨ, ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਸਾવਕਾ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਤੋ ਰਕ੍ਖਨ੍ਤਿ; ਏવਰੂਪੋ ਚ ਪਨ ਸਤ੍ਥਾ ਸਾવਕੇਹਿ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਤੋ ਰਕ੍ਖਂ ਪਚ੍ਚਾਸੀਸਤਿ।
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨ, ਇਧੇਕਚ੍ਚੋ ਸਤ੍ਥਾ ਅਪਰਿਸੁਦ੍ਧવੇਯ੍ਯਾਕਰਣੋ ਸਮਾਨੋ ‘ਪਰਿਸੁਦ੍ਧવੇਯ੍ਯਾਕਰਣੋਮ੍ਹੀ’ਤਿ ਪਟਿਜਾਨਾਤਿ ‘ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ ਮੇ વੇਯ੍ਯਾਕਰਣਂ ਪਰਿਯੋਦਾਤਂ ਅਸਂਕਿਲਿਟ੍ਠ’ਨ੍ਤਿ ਚ। ਤਮੇਨਂ ਸਾવਕਾ ਏવਂ ਜਾਨਨ੍ਤਿ – ‘ਅਯਂ ਖੋ ਭવਂ ਸਤ੍ਥਾ ਅਪਰਿਸੁਦ੍ਧવੇਯ੍ਯਾਕਰਣੋ ਸਮਾਨੋ ‘ਪਰਿਸੁਦ੍ਧવੇਯ੍ਯਾਕਰਣੋਮ੍ਹੀ’ਤਿ ਪਟਿਜਾਨਾਤਿ ‘ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ ਮੇ વੇਯ੍ਯਾਕਰਣਂ ਪਰਿਯੋਦਾਤਂ ਅਸਂਕਿਲਿਟ੍ਠ’ਨ੍ਤਿ ਚ। ਮਯਞ੍ਚੇવ ਖੋ ਪਨ ਗਿਹੀਨਂ ਆਰੋਚੇਯ੍ਯਾਮ, ਨਾਸ੍ਸਸ੍ਸ ਮਨਾਪਂ। ਯਂ ਖੋ ਪਨਸ੍ਸ ਅਮਨਾਪਂ, ਕਥਂ ਨਂ ਮਯਂ ਤੇਨ ਸਮੁਦਾਚਰੇਯ੍ਯਾਮ? ਸਮ੍ਮਨ੍ਨਤਿ ਖੋ ਪਨ ਚੀવਰਪਿਣ੍ਡਪਾਤਸੇਨਾਸਨਗਿਲਾਨਪ੍ਪਚ੍ਚਯਭੇਸਜ੍ਜਪਰਿਕ੍ਖਾਰੇਨ – ਯਂ ਤੁਮੋ ਕਰਿਸ੍ਸਤਿ, ਤੁਮੋવ ਤੇਨ ਪਞ੍ਞਾਯਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ। ਏવਰੂਪਂ ਖੋ, ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨ, ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਸਾવਕਾ વੇਯ੍ਯਾਕਰਣਤੋ ਰਕ੍ਖਨ੍ਤਿ; ਏવਰੂਪੋ ਚ ਪਨ ਸਤ੍ਥਾ ਸਾવਕੇਹਿ વੇਯ੍ਯਾਕਰਣਤੋ ਰਕ੍ਖਂ ਪਚ੍ਚਾਸੀਸਤਿ।
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨ, ਇਧੇਕਚ੍ਚੋ ਸਤ੍ਥਾ ਅਪਰਿਸੁਦ੍ਧਞਾਣਦਸ੍ਸਨੋ ਸਮਾਨੋ ‘ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਞਾਣਦਸ੍ਸਨੋਮ੍ਹੀ’ਤਿ ਪਟਿਜਾਨਾਤਿ ‘ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ ਮੇ ਞਾਣਦਸ੍ਸਨਂ ਪਰਿਯੋਦਾਤਂ ਅਸਂਕਿਲਿਟ੍ਠ’ਨ੍ਤਿ ਚ। ਤਮੇਨਂ ਸਾવਕਾ ਏવਂ ਜਾਨਨ੍ਤਿ – ‘ਅਯਂ ਖੋ ਭવਂ ਸਤ੍ਥਾ ਅਪਰਿਸੁਦ੍ਧਞਾਣਦਸ੍ਸਨੋ ਸਮਾਨੋ ‘ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਞਾਣਦਸ੍ਸਨੋਮ੍ਹੀ’ਤਿ ਪਟਿਜਾਨਾਤਿ ‘ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ ਮੇ ਞਾਣਦਸ੍ਸਨਂ ਪਰਿਯੋਦਾਤਂ ਅਸਂਕਿਲਿਟ੍ਠ’ਨ੍ਤਿ ਚ। ਮਯਞ੍ਚੇવ ਖੋ ਪਨ ਗਿਹੀਨਂ ਆਰੋਚੇਯ੍ਯਾਮ, ਨਾਸ੍ਸਸ੍ਸ ਮਨਾਪਂ। ਯਂ ਖੋ ਪਨਸ੍ਸ ਅਮਨਾਪਂ, ਕਥਂ ਨਂ ਮਯਂ ਤੇਨ ਸਮੁਦਾਚਰੇਯ੍ਯਾਮ? ਸਮ੍ਮਨ੍ਨਤਿ ਖੋ ਪਨ ਚੀવਰਪਿਣ੍ਡਪਾਤਸੇਨਾਸਨਗਿਲਾਨਪ੍ਪਚ੍ਚਯਭੇਸਜ੍ਜਪਰਿਕ੍ਖਾਰੇਨ – ਯਂ ਤੁਮੋ ਕਰਿਸ੍ਸਤਿ, ਤੁਮੋવ ਤੇਨ ਪਞ੍ਞਾਯਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ। ਏવਰੂਪਂ ਖੋ, ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨ, ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਸਾવਕਾ ਞਾਣਦਸ੍ਸਨਤੋ ਰਕ੍ਖਨ੍ਤਿ; ਏવਰੂਪੋ ਚ ਪਨ ਸਤ੍ਥਾ ਸਾવਕੇਹਿ ਞਾਣਦਸ੍ਸਨਤੋ ਰਕ੍ਖਂ ਪਚ੍ਚਾਸੀਸਤੀਤਿ। ਇਮੇ ਖੋ, ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨ, ਪਞ੍ਚ ਸਤ੍ਥਾਰੋ ਸਨ੍ਤੋ ਸਂવਿਜ੍ਜਮਾਨਾ ਲੋਕਸ੍ਮਿਂ।
‘‘ਅਹਂ ਖੋ ਪਨ, ਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨ, ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਸੀਲੋ ਸਮਾਨੋ ‘ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਸੀਲੋਮ੍ਹੀ’ਤਿ ਪਟਿਜਾਨਾਮਿ ‘ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ ਮੇ ਸੀਲਂ ਪਰਿਯੋਦਾਤਂ ਅਸਂਕਿਲਿਟ੍ਠ’ਨ੍ਤਿ ਚ। ਨ ਚ ਮਂ ਸਾવਕਾ ਸੀਲਤੋ ਰਕ੍ਖਨ੍ਤਿ; ਨ ਚਾਹਂ ਸਾવਕੇਹਿ ਸੀਲਤੋ ਰਕ੍ਖਂ ਪਚ੍ਚਾਸੀਸਾਮਿ। ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਾਜੀવੋ ਸਮਾਨੋ…ਪੇ॰… ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਧਮ੍ਮਦੇਸਨੋ ਸਮਾਨੋ…ਪੇ॰… ਪਰਿਸੁਦ੍ਧવੇਯ੍ਯਾਕਰਣੋ ਸਮਾਨੋ…ਪੇ॰… ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਞਾਣਦਸ੍ਸਨੋ ਸਮਾਨੋ ‘ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਞਾਣਦਸ੍ਸਨੋਮ੍ਹੀ’ਤਿ ਪਟਿਜਾਨਾਮਿ ‘ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ ਮੇ ਞਾਣਦਸ੍ਸਨਂ ਪਰਿਯੋਦਾਤਂ ਅਸਂਕਿਲਿਟ੍ਠ’ਨ੍ਤਿ ਚ। ਨ ਚ ਮਂ ਸਾવਕਾ ਞਾਣਦਸ੍ਸਨਤੋ ਰਕ੍ਖਨ੍ਤਿ; ਨ ਚਾਹਂ ਸਾવਕੇਹਿ ਞਾਣਦਸ੍ਸਨਤੋ ਰਕ੍ਖਂ ਪਚ੍ਚਾਸੀਸਾਮੀ’’ਤਿ।
੩੩੫. ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਕੋਸਮ੍ਬਿਯਂ ਯਥਾਭਿਰਨ੍ਤਂ વਿਹਰਿਤ੍વਾ ਯੇਨ ਰਾਜਗਹਂ ਤੇਨ ਚਾਰਿਕਂ ਪਕ੍ਕਾਮਿ। ਅਨੁਪੁਬ੍ਬੇਨ ਚਾਰਿਕਂ ਚਰਮਾਨੋ ਯੇਨ ਰਾਜਗਹਂ ਤਦવਸਰਿ। ਤਤ੍ਰ ਸੁਦਂ ਭਗવਾ ਰਾਜਗਹੇ વਿਹਰਤਿ વੇਲ਼ੁવਨੇ ਕਲਨ੍ਦਕਨਿવਾਪੇ। ਅਥ ਖੋ ਸਮ੍ਬਹੁਲਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਂਸੁ, ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿਂਸੁ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨਾ ਖੋ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚੁਂ – ‘‘ਦੇવਦਤ੍ਤਸ੍ਸ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਜਾਤਸਤ੍ਤੁ ਕੁਮਾਰੋ ਪਞ੍ਚਹਿ ਰਥਸਤੇਹਿ ਸਾਯਂ ਪਾਤਂ ਉਪਟ੍ਠਾਨਂ ਗਚ੍ਛਤਿ; ਪਞ੍ਚ ਚ ਥਾਲਿਪਾਕਸਤਾਨਿ ਭਤ੍ਤਾਭਿਹਾਰੋ ਅਭਿਹਰੀਯਤੀ’’ਤਿ। ‘‘ਮਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦੇવਦਤ੍ਤਸ੍ਸ ਲਾਭਸਕ੍ਕਾਰਸਿਲੋਕਂ ਪਿਹਯਿਤ੍ਥ। ਯਾવਕੀવਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ , ਦੇવਦਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਜਾਤਸਤ੍ਤੁ ਕੁਮਾਰੋ ਪਞ੍ਚਹਿ ਰਥਸਤੇਹਿ ਸਾਯਂ ਪਾਤਂ ਉਪਟ੍ਠਾਨਂ ਗਮਿਸ੍ਸਤਿ , ਪਞ੍ਚ ਚ ਥਾਲਿਪਾਕਸਤਾਨਿ ਭਤ੍ਤਾਭਿਹਾਰੋ ਅਭਿਹਰੀਯਿਸ੍ਸਤਿ, ਹਾਨਿਯੇવ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦੇવਦਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਾਟਿਕਙ੍ਖਾ ਕੁਸਲੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ, ਨੋ વੁਡ੍ਢਿ।
‘‘ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਚਣ੍ਡਸ੍ਸ ਕੁਕ੍ਕੁਰਸ੍ਸ ਨਾਸਾਯ ਪਿਤ੍ਤਂ ਭਿਨ੍ਦੇਯ੍ਯੁਂ, ਏવਞ੍ਹਿ ਸੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕੁਕ੍ਕੁਰੋ ਭਿਯ੍ਯੋਸੋਮਤ੍ਤਾਯ ਚਣ੍ਡਤਰੋ ਅਸ੍ਸ, ਏવਮੇવ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਯਾવਕੀવਞ੍ਚ ਦੇવਦਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਜਾਤਸਤ੍ਤੁ ਕੁਮਾਰੋ ਪਞ੍ਚਹਿ ਰਥਸਤੇਹਿ ਸਾਯਂ ਪਾਤਂ ਉਪਟ੍ਠਾਨਂ ਗਮਿਸ੍ਸਤਿ, ਪਞ੍ਚ ਚ ਥਾਲਿਪਾਕਸਤਾਨਿ ਭਤ੍ਤਾਭਿਹਾਰੋ ਅਭਿਹਰੀਯਿਸ੍ਸਤਿ, ਹਾਨਿਯੇવ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦੇવਦਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਾਟਿਕਙ੍ਖਾ ਕੁਸਲੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ, ਨੋ વੁਡ੍ਢਿ।
ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੨.੧੮੪; ਅ॰ ਨਿ॰ ੪.੬੮ ‘‘ਅਤ੍ਤવਧਾਯ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦੇવਦਤ੍ਤਸ੍ਸ ਲਾਭਸਕ੍ਕਾਰਸਿਲੋਕੋ ਉਦਪਾਦਿ, ਪਰਾਭવਾਯ ਦੇવਦਤ੍ਤਸ੍ਸ ਲਾਭਸਕ੍ਕਾਰਸਿਲੋਕੋ ਉਦਪਾਦਿ।
‘‘ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕਦਲੀ ਅਤ੍ਤવਧਾਯ ਫਲਂ ਦੇਤਿ, ਪਰਾਭવਾਯ ਫਲਂ ਦੇਤਿ, ਏવਮੇવ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਤ੍ਤવਧਾਯ ਦੇવਦਤ੍ਤਸ੍ਸ ਲਾਭਸਕ੍ਕਾਰਸਿਲੋਕੋ ਉਦਪਾਦਿ, ਪਰਾਭવਾਯ ਦੇવਦਤ੍ਤਸ੍ਸ ਲਾਭਸਕ੍ਕਾਰਸਿਲੋਕੋ ਉਦਪਾਦਿ।
‘‘ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, વੇਲ਼ੁ ਅਤ੍ਤવਧਾਯ ਫਲਂ ਦੇਤਿ, ਪਰਾਭવਾਯ ਫਲਂ ਦੇਤਿ, ਏવਮੇવ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਤ੍ਤવਧਾਯ ਦੇવਦਤ੍ਤਸ੍ਸ ਲਾਭਸਕ੍ਕਾਰਸਿਲੋਕੋ ਉਦਪਾਦਿ, ਪਰਾਭવਾਯ ਦੇવਦਤ੍ਤਸ੍ਸ ਲਾਭਸਕ੍ਕਾਰਸਿਲੋਕੋ ਉਦਪਾਦਿ।
‘‘ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਨਲ਼ੋ ਅਤ੍ਤવਧਾਯ ਫਲਂ ਦੇਤਿ, ਪਰਾਭવਾਯ ਫਲਂ ਦੇਤਿ, ਏવਮੇવ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਤ੍ਤવਧਾਯ ਦੇવਦਤ੍ਤਸ੍ਸ ਲਾਭਸਕ੍ਕਾਰਸਿਲੋਕੋ ਉਦਪਾਦਿ, ਪਰਾਭવਾਯ ਦੇવਦਤ੍ਤਸ੍ਸ ਲਾਭਸਕ੍ਕਾਰਸਿਲੋਕੋ ਉਦਪਾਦਿ ।
‘‘ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਸ੍ਸਤਰੀ ਅਤ੍ਤવਧਾਯ ਗਬ੍ਭਂ ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਪਰਾਭવਾਯ ਗਬ੍ਭਂ ਗਣ੍ਹਾਤਿ, ਏવਮੇવ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਤ੍ਤવਧਾਯ ਦੇવਦਤ੍ਤਸ੍ਸ ਲਾਭਸਕ੍ਕਾਰਸਿਲੋਕੋ ਉਦਪਾਦਿ, ਪਰਾਭવਾਯ ਦੇવਦਤ੍ਤਸ੍ਸ ਲਾਭਸਕ੍ਕਾਰਸਿਲੋਕੋ ਉਦਪਾਦੀ’’ਤਿ।
ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੮੩, ੧.੨.੧੮੪, ਨੇਤ੍ਤਿ॰ ੯੦ ‘‘ਫਲਂ વੇ ਕਦਲਿਂ ਹਨ੍ਤਿ, ਫਲਂ વੇਲ਼ੁਂ ਫਲਂ ਨਲ਼ਂ।
ਸਕ੍ਕਾਰੋ ਕਾਪੁਰਿਸਂ ਹਨ੍ਤਿ, ਗਬ੍ਭੋ ਅਸ੍ਸਤਰਿਂ ਯਥਾ’’ਤਿ॥
ਪਠਮਭਾਣવਾਰੋ ਨਿਟ੍ਠਿਤੋ।
੨. ਦੁਤਿਯਭਾਣવਾਰੋ
ਪਕਾਸਨੀਯਕਮ੍ਮਂ
੩੩੬. ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਭਗવਾ ਮਹਤਿਯਾ ਪਰਿਸਾਯ ਪਰਿવੁਤੋ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤੋ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ ਸਰਾਜਿਕਾਯ ਪਰਿਸਾਯ। ਅਥ ਖੋ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਏਕਂਸਂ ਉਤ੍ਤਰਾਸਙ੍ਗਂ ਕਰਿਤ੍વਾ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨਞ੍ਜਲਿਂ ਪਣਾਮੇਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਜਿਣ੍ਣੋ ਦਾਨਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ વੁਡ੍ਢੋ ਮਹਲ੍ਲਕੋ ਅਦ੍ਧਗਤੋ વਯੋਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤੋ। ਅਪ੍ਪੋਸ੍ਸੁਕ੍ਕੋ ਦਾਨਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਸੁਖવਿਹਾਰਂ ਅਨੁਯੁਤ੍ਤੋ વਿਹਰਤੁ, ਮਮਂ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਂ ਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜਤੁ। ਅਹਂ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਂ ਪਰਿਹਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ‘‘ਅਲਂ, ਦੇવਦਤ੍ਤ, ਮਾ ਤੇ ਰੁਚ੍ਚਿ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਂ ਪਰਿਹਰਿਤੁ’’ਨ੍ਤਿ। ਦੁਤਿਯਮ੍ਪਿ ਖੋ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ…ਪੇ॰… ਤਤਿਯਮ੍ਪਿ ਖੋ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਜਿਣ੍ਣੋ ਦਾਨਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ વੁਡ੍ਢੋ ਮਹਲ੍ਲਕੋ ਅਦ੍ਧਗਤੋ વਯੋਅਨੁਪ੍ਪਤ੍ਤੋ। ਅਪ੍ਪੋਸ੍ਸੁਕ੍ਕੋ ਦਾਨਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮਸੁਖવਿਹਾਰਂ ਅਨੁਯੁਤ੍ਤੋ વਿਹਰਤੁ, ਮਮਂ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਂ ਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜਤੁ। ਅਹਂ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਂ ਪਰਿਹਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ‘‘ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨਾਨਮ੍ਪਿ ਖੋ ਅਹਂ, ਦੇવਦਤ੍ਤ, ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਂ ਨ ਨਿਸ੍ਸਜ੍ਜੇਯ੍ਯਂ , ਕਿਂ ਪਨ ਤੁਯ੍ਹਂ ਛવਸ੍ਸ ਖੇਲ਼ਾਸਕਸ੍ਸਾ’’ਤਿ! ਅਥ ਖੋ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ – ਸਰਾਜਿਕਾਯ ਮਂ ਭਗવਾ ਪਰਿਸਾਯ ਖੇਲ਼ਾਸਕવਾਦੇਨ ਅਪਸਾਦੇਤਿ, ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨੇવ ਉਕ੍ਕਂਸਤੀਤਿ – ਕੁਪਿਤੋ ਅਨਤ੍ਤਮਨੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਪਦਕ੍ਖਿਣਂ ਕਤ੍વਾ ਪਕ੍ਕਾਮਿ। ਅਯਞ੍ਚਰਹਿ ਦੇવਦਤ੍ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤਿ ਪਠਮੋ ਆਘਾਤੋ ਅਹੋਸਿ।
ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਤੇਨ ਹਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਙ੍ਘੋ ਦੇવਦਤ੍ਤਸ੍ਸ ਰਾਜਗਹੇ ਪਕਾਸਨੀਯਂ ਕਮ੍ਮਂ ਕਰੋਤੁ – ‘ਪੁਬ੍ਬੇ ਦੇવਦਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਞ੍ਞਾ ਪਕਤਿ ਅਹੋਸਿ, ਇਦਾਨਿ ਅਞ੍ਞਾ ਪਕਤਿ। ਯਂ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਕਰੇਯ੍ਯ ਕਾਯੇਨ વਾਚਾਯ, ਨ ਤੇਨ ਬੁਦ੍ਧੋ વਾ ਧਮ੍ਮੋ વਾ ਸਙ੍ਘੋ વਾ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ, ਦੇવਦਤ੍ਤੋવ ਤੇਨ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ’ਤਿ। ਏવਞ੍ਚ ਪਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕਾਤਬ੍ਬਂ। ਬ੍ਯਤ੍ਤੇਨ ਭਿਕ੍ਖੁਨਾ ਪਟਿਬਲੇਨ ਸਙ੍ਘੋ ਞਾਪੇਤਬ੍ਬੋ –
੩੩੭. ‘‘ਸੁਣਾਤੁ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਙ੍ਘੋ। ਯਦਿ ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਪਤ੍ਤਕਲ੍ਲਂ ਸਙ੍ਘੋ ਦੇવਦਤ੍ਤਸ੍ਸ ਰਾਜਗਹੇ ਪਕਾਸਨੀਯਂ ਕਮ੍ਮਂ ਕਰੇਯ੍ਯ – ‘‘ਪੁਬ੍ਬੇ ਦੇવਦਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਞ੍ਞਾ ਪਕਤਿ ਅਹੋਸਿ, ਇਦਾਨਿ ਅਞ੍ਞਾ ਪਕਤਿ। ਯਂ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਕਰੇਯ੍ਯ ਕਾਯੇਨ વਾਚਾਯ, ਨ ਤੇਨ ਬੁਦ੍ਧੋ વਾ ਧਮ੍ਮੋ વਾ ਸਙ੍ਘੋ વਾ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ, ਦੇવਦਤ੍ਤੋવ ਤੇਨ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ’ਤਿ। ਏਸਾ ਞਤ੍ਤਿ।
‘‘ਸੁਣਾਤੁ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਙ੍ਘੋ। ਸਙ੍ਘੋ ਦੇવਦਤ੍ਤਸ੍ਸ ਰਾਜਗਹੇ ਪਕਾਸਨੀਯਂ ਕਮ੍ਮਂ ਕਰੋਤਿ – ‘ਪੁਬ੍ਬੇ ਦੇવਦਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਞ੍ਞਾ ਪਕਤਿ ਅਹੋਸਿ, ਇਦਾਨਿ ਅਞ੍ਞਾ ਪਕਤਿ। ਯਂ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਕਰੇਯ੍ਯ ਕਾਯੇਨ વਾਚਾਯ, ਨ ਤੇਨ ਬੁਦ੍ਧੋ વਾ ਧਮ੍ਮੋ વਾ ਸਙ੍ਘੋ વਾ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ, ਦੇવਦਤ੍ਤੋવ ਤੇਨ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ’ਤਿ। ਯਸ੍ਸਾਯਸ੍ਮਤੋ ਖਮਤਿ ਦੇવਦਤ੍ਤਸ੍ਸ ਰਾਜਗਹੇ ਪਕਾਸਨੀਯਂ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸ ਕਰਣਂ – ‘ਪੁਬ੍ਬੇ ਦੇવਦਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਞ੍ਞਾ ਪਕਤਿ ਅਹੋਸਿ, ਇਦਾਨਿ ਅਞ੍ਞਾ ਪਕਤਿ, ਯਂ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਕਰੇਯ੍ਯ ਕਾਯੇਨ વਾਚਾਯ, ਨ ਤੇਨ ਬੁਦ੍ਧੋ વਾ ਧਮ੍ਮੋ વਾ ਸਙ੍ਘੋ વਾ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ, ਦੇવਦਤ੍ਤੋવ ਤੇਨ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ’ਤਿ – ਸੋ ਤੁਣ੍ਹਸ੍ਸ; ਯਸ੍ਸ ਨਕ੍ਖਮਤਿ, ਸੋ ਭਾਸੇਯ੍ਯ।
‘‘ਕਤਂ ਸਙ੍ਘੇਨ ਦੇવਦਤ੍ਤਸ੍ਸ ਰਾਜਗਹੇ ਪਕਾਸਨੀਯਂ ਕਮ੍ਮਂ – ‘ਪੁਬ੍ਬੇ ਦੇવਦਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਞ੍ਞਾ ਪਕਤਿ ਅਹੋਸਿ, ਇਦਾਨਿ ਅਞ੍ਞਾ ਪਕਤਿ। ਯਂ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਕਰੇਯ੍ਯ ਕਾਯੇਨ વਾਚਾਯ, ਨ ਤੇਨ ਬੁਦ੍ਧੋ વਾ ਧਮ੍ਮੋ વਾ ਸਙ੍ਘੋ વਾ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ, ਦੇવਦਤ੍ਤੋવ ਤੇਨ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ’ਤਿ। ਖਮਤਿ ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ, ਤਸ੍ਮਾ ਤੁਣ੍ਹੀ, ਏવਮੇਤਂ ਧਾਰਯਾਮੀ’’ਤਿ।
੩੩੮. ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਤੇਨ ਹਿ ਤ੍વਂ, ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤ, ਦੇવਦਤ੍ਤਂ ਰਾਜਗਹੇ ਪਕਾਸੇਹੀ’’ਤਿ। ‘‘ਪੁਬ੍ਬੇ ਮਯਾ, ਭਨ੍ਤੇ, ਦੇવਦਤ੍ਤਸ੍ਸ ਰਾਜਗਹੇ વਣ੍ਣੋ ਭਾਸਿਤੋ – ‘ਮਹਿਦ੍ਧਿਕੋ ਗੋਧਿਪੁਤ੍ਤੋ, ਮਹਾਨੁਭਾવੋ ਗੋਧਿਪੁਤ੍ਤੋ’ਤਿ। ਕਥਾਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਦੇવਦਤ੍ਤਂ ਰਾਜਗਹੇ ਪਕਾਸੇਮੀ’’ਤਿ? ‘‘ਨਨੁ ਤਯਾ, ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤ, ਭੂਤੋਯੇવ ਦੇવਦਤ੍ਤਸ੍ਸ ਰਾਜਗਹੇ વਣ੍ਣੋ ਭਾਸਿਤੋ – ‘ਮਹਿਦ੍ਧਿਕੋ ਗੋਧਿਪੁਤ੍ਤੋ, ਮਹਾਨੁਭਾવੋ ਗੋਧਿਪੁਤ੍ਤੋ’’’ ਤਿ? ‘‘ਏવਂ ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਮੇવ ਖੋ ਤ੍વਂ, ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤ, ਭੂਤਂਯੇવ ਦੇવਦਤ੍ਤਂ ਰਾਜਗਹੇ ਪਕਾਸੇਹੀ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੋ ਭਗવਤੋ ਪਚ੍ਚਸ੍ਸੋਸਿ।
ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਤੇਨ ਹਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਙ੍ਘੋ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਂ ਸਮ੍ਮਨ੍ਨਤੁ ਦੇવਦਤ੍ਤਂ ਰਾਜਗਹੇ ਪਕਾਸੇਤੁਂ – ‘ਪੁਬ੍ਬੇ ਦੇવਦਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਞ੍ਞਾ ਪਕਤਿ ਅਹੋਸਿ, ਇਦਾਨਿ ਅਞ੍ਞਾ ਪਕਤਿ। ਯਂ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਕਰੇਯ੍ਯ ਕਾਯੇਨ વਾਚਾਯ, ਨ ਤੇਨ ਬੁਦ੍ਧੋ વਾ ਧਮ੍ਮੋ વਾ ਸਙ੍ਘੋ વਾ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ, ਦੇવਦਤ੍ਤੋવ ਤੇਨ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ’ਤਿ। ਏવਞ੍ਚ ਪਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਮ੍ਮਨ੍ਨਿਤਬ੍ਬੋ। ਪਠਮਂ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੋ ਯਾਚਿਤਬ੍ਬੋ। ਯਾਚਿਤ੍વਾ ਬ੍ਯਤ੍ਤੇਨ ਭਿਕ੍ਖੁਨਾ ਪਟਿਬਲੇਨ ਸਙ੍ਘੋ ਞਾਪੇਤਬ੍ਬੋ –
‘‘ਸੁਣਾਤੁ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਙ੍ਘੋ। ਯਦਿ ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਪਤ੍ਤਕਲ੍ਲਂ, ਸਙ੍ਘੋ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਂ ਸਮ੍ਮਨ੍ਨੇਯ੍ਯ ਦੇવਦਤ੍ਤਂ ਰਾਜਗਹੇ ਪਕਾਸੇਤੁਂ – ‘ਪੁਬ੍ਬੇ ਦੇવਦਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਞ੍ਞਾ ਪਕਤਿ ਅਹੋਸਿ, ਇਦਾਨਿ ਅਞ੍ਞਾ ਪਕਤਿ। ਯਂ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਕਰੇਯ੍ਯ ਕਾਯੇਨ વਾਚਾਯ, ਨ ਤੇਨ ਬੁਦ੍ਧੋ વਾ ਧਮ੍ਮੋ વਾ ਸਙ੍ਘੋ વਾ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ, ਦੇવਦਤ੍ਤੋવ ਤੇਨ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ’ਤਿ। ਏਸਾ ਞਤ੍ਤਿ।
‘‘ਸੁਣਾਤੁ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਙ੍ਘੋ। ਸਙ੍ਘੋ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਂ ਸਮ੍ਮਨ੍ਨਤਿ ਦੇવਦਤ੍ਤਂ ਰਾਜਗਹੇ ਪਕਾਸੇਤੁਂ – ‘ਪੁਬ੍ਬੇ ਦੇવਦਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਞ੍ਞਾ ਪਕਤਿ ਅਹੋਸਿ, ਇਦਾਨਿ ਅਞ੍ਞਾ ਪਕਤਿ, ਯਂ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਕਰੇਯ੍ਯ ਕਾਯੇਨ વਾਚਾਯ, ਨ ਤੇਨ ਬੁਦ੍ਧੋ વਾ ਧਮ੍ਮੋ વਾ ਸਙ੍ਘੋ વਾ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ, ਦੇવਦਤ੍ਤੋવ ਤੇਨ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ’ਤਿ। ਯਸ੍ਸਾਯਸ੍ਮਤੋ ਖਮਤਿ, ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਮ੍ਮੁਤਿ ਦੇવਦਤ੍ਤਂ ਰਾਜਗਹੇ ਪਕਾਸੇਤੁਂ – ‘ਪੁਬ੍ਬੇ ਦੇવਦਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਞ੍ਞਾ ਪਕਤਿ ਅਹੋਸਿ, ਇਦਾਨਿ ਅਞ੍ਞਾ ਪਕਤਿ, ਯਂ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਕਰੇਯ੍ਯ ਕਾਯੇਨ વਾਚਾਯ, ਨ ਤੇਨ ਬੁਦ੍ਧੋ વਾ ਧਮ੍ਮੋ વਾ ਸਙ੍ਘੋ વਾ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ, ਦੇવਦਤ੍ਤੋવ ਤੇਨ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ’ਤਿ – ਸੋ ਤੁਣ੍ਹਸ੍ਸ; ਯਸ੍ਸ ਨਕ੍ਖਮਤਿ, ਸੋ ਭਾਸੇਯ੍ਯ।
‘‘ਸਮ੍ਮਤੋ ਸਙ੍ਘੇਨ ਆਯਸ੍ਮਾ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੋ ਦੇવਦਤ੍ਤਂ ਰਾਜਗਹੇ ਪਕਾਸੇਤੁਂ – ‘ਪੁਬ੍ਬੇ ਦੇવਦਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਞ੍ਞਾ ਪਕਤਿ ਅਹੋਸਿ, ਇਦਾਨਿ ਅਞ੍ਞਾ ਪਕਤਿ। ਯਂ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਕਰੇਯ੍ਯ ਕਾਯੇਨ વਾਚਾਯ, ਨ ਤੇਨ ਬੁਦ੍ਧੋ વਾ ਧਮ੍ਮੋ વਾ ਸਙ੍ਘੋ વਾ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ, ਦੇવਦਤ੍ਤੋવ ਤੇਨ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ’ਤਿ। ਖਮਤਿ ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ, ਤਸ੍ਮਾ ਤੁਣ੍ਹੀ, ਏવਮੇਤਂ ਧਾਰਯਾਮੀ’’ਤਿ।
ਸਮ੍ਮਤੋ ਚ ਆਯਸ੍ਮਾ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੋ ਸਮ੍ਬਹੁਲੇਹਿ ਭਿਕ੍ਖੂਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਰਾਜਗਹਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਦੇવਦਤ੍ਤਂ ਰਾਜਗਹੇ ਪਕਾਸੇਸਿ – ‘‘ਪੁਬ੍ਬੇ ਦੇવਦਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਞ੍ਞਾ ਪਕਤਿ ਅਹੋਸਿ, ਇਦਾਨਿ ਅਞ੍ਞਾ ਪਕਤਿ। ਯਂ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਕਰੇਯ੍ਯ ਕਾਯੇਨ વਾਚਾਯ, ਨ ਤੇਨ ਬੁਦ੍ਧੋ વਾ ਧਮ੍ਮੋ વਾ ਸਙ੍ਘੋ વਾ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ, ਦੇવਦਤ੍ਤੋવ ਤੇਨ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ’’ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਯੇ ਤੇ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਅਸ੍ਸਦ੍ਧਾ ਅਪ੍ਪਸਨ੍ਨਾ ਦੁਬ੍ਬੁਦ੍ਧਿਨੋ, ਤੇ ਏવਮਾਹਂਸੁ – ‘‘ਉਸੂਯਕਾ ਇਮੇ ਸਮਣਾ ਸਕ੍ਯਪੁਤ੍ਤਿਯਾ ਦੇવਦਤ੍ਤਸ੍ਸ ਲਾਭਸਕ੍ਕਾਰਂ ਉਸੂਯਨ੍ਤੀ’’ਤਿ। ਯੇ ਪਨ ਤੇ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਸਦ੍ਧਾ ਪਸਨ੍ਨਾ ਪਣ੍ਡਿਤਾ ਬ੍ਯਤ੍ਤਾ ਬੁਦ੍ਧਿਮਨ੍ਤੋ, ਤੇ ਏવਮਾਹਂਸੁ – ‘‘ਨ ਖੋ ਇਦਂ ਓਰਕਂ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ ਯਥਾ ਭਗવਾ ਦੇવਦਤ੍ਤਂ ਰਾਜਗਹੇ ਪਕਾਸਾਪੇਤੀ’’ਤਿ।
ਅਜਾਤਸਤ੍ਤੁਕੁਮਾਰવਤ੍ਥੁ
੩੩੯. ਅਥ ਖੋ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਯੇਨ ਅਜਾਤਸਤ੍ਤੁ ਕੁਮਾਰੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ, ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਅਜਾਤਸਤ੍ਤੁਂ ਕੁਮਾਰਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਪੁਬ੍ਬੇ ਖੋ, ਕੁਮਾਰ, ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਦੀਘਾਯੁਕਾ, ਏਤਰਹਿ ਅਪ੍ਪਾਯੁਕਾ। ਠਾਨਂ ਖੋ ਪਨੇਤਂ વਿਜ੍ਜਤਿ ਯਂ ਤ੍વਂ ਕੁਮਾਰੋવ ਸਮਾਨੋ ਕਾਲਂ ਕਰੇਯ੍ਯਾਸਿ। ਤੇਨ ਹਿ ਤ੍વਂ, ਕੁਮਾਰ, ਪਿਤਰਂ ਹਨ੍ਤ੍વਾ ਰਾਜਾ ਹੋਹਿ। ਅਹਂ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਹਨ੍ਤ੍વਾ ਬੁਦ੍ਧੋ ਭવਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ।
ਅਥ ਖੋ ਅਜਾਤਸਤ੍ਤੁ ਕੁਮਾਰੋ – ਅਯ੍ਯੋ ਖੋ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਮਹਿਦ੍ਧਿਕੋ ਮਹਾਨੁਭਾવੋ, ਜਾਨੇਯ੍ਯਾਸਿ ਅਯ੍ਯੋ ਦੇવਦਤ੍ਤੋਤਿ – ਊਰੁਯਾ ਪੋਤ੍ਥਨਿਕਂ ਬਨ੍ਧਿਤ੍વਾ ਦਿવਾ ਦਿવਸ੍ਸ ਦਿવਾ ਦਿવਸਸ੍ਸ (ਕ॰) ਭੀਤੋ ਉਬ੍ਬਿਗ੍ਗੋ ਉਸ੍ਸਙ੍ਕੀ ਉਤ੍ਰਸ੍ਤੋ ਸਹਸਾ ਅਨ੍ਤੇਪੁਰਂ ਪਾવਿਸਿ। ਅਦ੍ਦਸਾਸੁਂ ਖੋ ਅਨ੍ਤੇਪੁਰੇ ਉਪਚਾਰਕਾ ਮਹਾਮਤ੍ਤਾ ਅਜਾਤਸਤ੍ਤੁਂ ਕੁਮਾਰਂ ਦਿવਾ ਦਿવਸ੍ਸ ਭੀਤਂ ਉਬ੍ਬਿਗ੍ਗਂ ਉਸ੍ਸਙ੍ਕਿਂ ਉਤ੍ਰਸ੍ਤਂ ਸਹਸਾ ਅਨ੍ਤੇਪੁਰਂ ਪવਿਸਨ੍ਤਂ; ਦਿਸ੍વਾਨ ਅਗ੍ਗਹੇਸੁਂ। ਤੇ વਿਚਿਨਨ੍ਤਾ ਊਰੁਯਾ ਪੋਤ੍ਥਨਿਕਂ ਬਦ੍ਧਂ ਬਨ੍ਧਂ (ਕ॰) ਦਿਸ੍વਾਨ ਅਜਾਤਸਤ੍ਤੁਂ ਕੁਮਾਰਂ ਏਤਦવੋਚੁਂ – ‘‘ਕਿਂ ਤ੍વਂ, ਕੁਮਾਰ, ਕਤ੍ਤੁਕਾਮੋਸੀ’’ਤਿ? ‘‘ਪਿਤਰਮ੍ਹਿ ਹਨ੍ਤੁਕਾਮੋ’’ਤਿ। ‘‘ਕੇਨਾਸਿ ਉਸ੍ਸਾਹਿਤੋ’’ਤਿ? ‘‘ਅਯ੍ਯੇਨ ਦੇવਦਤ੍ਤੇਨਾ’’ਤਿ। ਏਕਚ੍ਚੇ ਮਹਾਮਤ੍ਤਾ ਏવਂ ਮਤਿਂ ਅਕਂਸੁ – ‘‘ਕੁਮਾਰੋ ਚ ਹਨ੍ਤਬ੍ਬੋ, ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਚ, ਸਬ੍ਬੇ ਚ ਭਿਕ੍ਖੂ ਹਨ੍ਤਬ੍ਬਾ’’ਤਿ। ਏਕਚ੍ਚੇ ਮਹਾਮਤ੍ਤਾ ਏવਂ ਮਤਿਂ ਅਕਂਸੁ – ‘‘ਨ ਭਿਕ੍ਖੂ ਹਨ੍ਤਬ੍ਬਾ। ਨ ਭਿਕ੍ਖੂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਅਪਰਜ੍ਝਨ੍ਤਿ। ਕੁਮਾਰੋ ਚ ਹਨ੍ਤਬ੍ਬੋ, ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਚਾ’’ਤਿ। ਏਕਚ੍ਚੇ ਮਹਾਮਤ੍ਤਾ ਏવਂ ਮਤਿਂ ਅਕਂਸੁ – ‘‘ਨ ਕੁਮਾਰੋ ਚ ਹਨ੍ਤਬ੍ਬੋ, ਨ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ। ਨ ਭਿਕ੍ਖੂ ਹਨ੍ਤਬ੍ਬਾ। ਰਞ੍ਞੋ ਆਰੋਚੇਤਬ੍ਬਂ। ਯਥਾ ਰਾਜਾ વਕ੍ਖਤਿ ਤਥਾ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ।
ਅਥ ਖੋ ਤੇ ਮਹਾਮਤ੍ਤਾ ਅਜਾਤਸਤ੍ਤੁਂ ਕੁਮਾਰਂ ਆਦਾਯ ਯੇਨ ਰਾਜਾ ਮਾਗਧੋ ਸੇਨਿਯੋ ਬਿਮ੍ਬਿਸਾਰੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਂਸੁ , ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਰਞ੍ਞੋ ਮਾਗਧਸ੍ਸ ਸੇਨਿਯਸ੍ਸ ਬਿਮ੍ਬਿਸਾਰਸ੍ਸ ਏਤਮਤ੍ਥਂ ਆਰੋਚੇਸੁਂ । ‘‘ਕਥਂ, ਭਣੇ, ਮਹਾਮਤ੍ਤੇਹਿ ਮਤਿ ਕਤਾ’’ਤਿ? ‘‘ਏਕਚ੍ਚੇ, ਦੇવ, ਮਹਾਮਤ੍ਤਾ ਏવਂ ਮਤਿਂ ਅਕਂਸੁ – ‘ਕੁਮਾਰੋ ਚ ਹਨ੍ਤਬ੍ਬੋ, ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਚ, ਸਬ੍ਬੇ ਚ ਭਿਕ੍ਖੂ ਹਨ੍ਤਬ੍ਬਾ’ਤਿ। ਏਕਚ੍ਚੇ ਮਹਾਮਤ੍ਤਾ ਏવਂ ਮਤਿਂ ਅਕਂਸੁ – ‘ਨ ਭਿਕ੍ਖੂ ਹਨ੍ਤਬ੍ਬਾ। ਨ ਭਿਕ੍ਖੂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਅਪਰਜ੍ਝਨ੍ਤਿ। ਕੁਮਾਰੋ ਚ ਹਨ੍ਤਬ੍ਬੋ, ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਚਾ’ਤਿ। ਏਕਚ੍ਚੇ ਮਹਾਮਤ੍ਤਾ ਏવਂ ਮਤਿਂ ਅਕਂਸੁ – ‘ਨ ਕੁਮਾਰੋ ਚ ਹਨ੍ਤਬ੍ਬੋ, ਨ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ। ਨ ਭਿਕ੍ਖੂ ਹਨ੍ਤਬ੍ਬਾ। ਰਞ੍ਞੋ ਆਰੋਚੇਤਬ੍ਬਂ। ਯਥਾ ਰਾਜਾ વਕ੍ਖਤਿ ਤਥਾ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਾ’’’ਤਿ। ‘‘ਕਿਂ, ਭਣੇ, ਕਰਿਸ੍ਸਤਿ ਬੁਦ੍ਧੋ વਾ ਧਮ੍ਮੋ વਾ ਸਙ੍ਘੋ વਾ? ਨਨੁ ਭਗવਤਾ ਪਟਿਕਚ੍ਚੇવ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਰਾਜਗਹੇ ਪਕਾਸਾਪਿਤੋ – ‘ਪੁਬ੍ਬੇ ਦੇવਦਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਞ੍ਞਾ ਪਕਤਿ ਅਹੋਸਿ, ਇਦਾਨਿ ਅਞ੍ਞਾ ਪਕਤਿ। ਯਂ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਕਰੇਯ੍ਯ ਕਾਯੇਨ વਾਚਾਯ, ਨ ਤੇਨ ਬੁਦ੍ਧੋ વਾ ਧਮ੍ਮੋ વਾ ਸਙ੍ਘੋ વਾ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ, ਦੇવਦਤ੍ਤੋવ ਤੇਨ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ’’ਤਿ? ਤਤ੍ਥ ਯੇ ਤੇ ਮਹਾਮਤ੍ਤਾ ਏવਂ ਮਤਿਂ ਅਕਂਸੁ – ‘ਕੁਮਾਰੋ ਚ ਹਨ੍ਤਬ੍ਬੋ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਚ; ਸਬ੍ਬੇ ਚ ਭਿਕ੍ਖੂ ਹਨ੍ਤਬ੍ਬਾ’ਤਿ; ਤੇ ਅਟ੍ਠਾਨੇ ਅਕਾਸਿ। ਯੇ ਤੇ ਮਹਾਮਤ੍ਤਾ ਏવਂ ਮਤਿਂ ਅਕਂਸੁ – ‘ਨ ਭਿਕ੍ਖੂ ਹਨ੍ਤਬ੍ਬਾ; ਨ ਭਿਕ੍ਖੂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਅਪਰਜ੍ਝਨ੍ਤਿ; ਕੁਮਾਰੋ ਚ ਹਨ੍ਤਬ੍ਬੋ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਚਾ’ਤਿ; ਤੇ ਨੀਚੇ ਠਾਨੇ ਠਪੇਸਿ। ਯੇ ਤੇ ਮਹਾਮਤ੍ਤਾ ਏવਂ ਮਤਿਂ ਅਕਂਸੁ – ‘ਨ ਕੁਮਾਰੋ ਚ ਹਨ੍ਤਬ੍ਬੋ, ਨ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ; ਨ ਭਿਕ੍ਖੂ ਹਨ੍ਤਬ੍ਬਾ; ਰਞ੍ਞੋ ਆਰੋਚੇਤਬ੍ਬਂ; ਯਥਾ ਰਾਜਾ વਕ੍ਖਤਿ ਤਥਾ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਾ’ਤਿ; ਤੇ ਉਚ੍ਚੇ ਠਾਨੇ ਠਪੇਸਿ। ਅਥ ਖੋ ਰਾਜਾ ਮਾਗਧੋ ਸੇਨਿਯੋ ਬਿਮ੍ਬਿਸਾਰੋ ਅਜਾਤਸਤ੍ਤੁਂ ਕੁਮਾਰਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਕਿਸ੍ਸ ਮਂ ਤ੍વਂ, ਕੁਮਾਰ, ਹਨ੍ਤੁਕਾਮੋਸੀ’’ਤਿ? ‘‘ਰਜ੍ਜੇਨਾਮ੍ਹਿ, ਦੇવ, ਅਤ੍ਥਿਕੋ’’ਤਿ। ‘‘ਸਚੇ ਖੋ ਤ੍વਂ, ਕੁਮਾਰ, ਰਜ੍ਜੇਨ ਅਤ੍ਥਿਕੋ, ਏਤਂ ਤੇ ਰਜ੍ਜ’’ਨ੍ਤਿ ਅਜਾਤਸਤ੍ਤੁਸ੍ਸ ਕੁਮਾਰਸ੍ਸ ਰਜ੍ਜਂ ਨਿਯ੍ਯਾਦੇਸਿ।
ਅਭਿਮਾਰਪੇਸਨਂ
੩੪੦. ਅਥ ਖੋ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਯੇਨ ਅਜਾਤਸਤ੍ਤੁ ਕੁਮਾਰੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ, ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਅਜਾਤਸਤ੍ਤੁਂ ਕੁਮਾਰਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਪੁਰਿਸੇ, ਮਹਾਰਾਜ, ਆਣਾਪੇਹਿ, ਯੇ ਸਮਣਂ ਗੋਤਮਂ ਜੀવਿਤਾ વੋਰੋਪੇਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਅਜਾਤਸਤ੍ਤੁ ਕੁਮਾਰੋ ਮਨੁਸ੍ਸੇ ਆਣਾਪੇਸਿ – ‘‘ਯਥਾ, ਭਣੇ, ਅਯ੍ਯੋ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਆਹ ਤਥਾ ਕਰੇਯ੍ਯਾਥਾ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਏਕਂ ਪੁਰਿਸਂ ਆਣਾਪੇਸਿ – ‘‘ਗਚ੍ਛਾવੁਸੋ, ਅਮੁਕਸ੍ਮਿਂ ਓਕਾਸੇ ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ વਿਹਰਤਿ। ਤਂ ਜੀવਿਤਾ વੋਰੋਪੇਤ੍વਾ ਇਮਿਨਾ ਮਗ੍ਗੇਨ ਆਗਚ੍ਛਾ’’ਤਿ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਮਗ੍ਗੇ ਦ੍વੇ ਪੁਰਿਸੇ ਠਪੇਸਿ – ‘‘ਯੋ ਇਮਿਨਾ ਮਗ੍ਗੇਨ ਏਕੋ ਪੁਰਿਸੋ ਆਗਚ੍ਛਤਿ, ਤਂ ਜੀવਿਤਾ વੋਰੋਪੇਤ੍વਾ ਇਮਿਨਾ ਮਗ੍ਗੇਨ ਆਗਚ੍ਛਥਾ’’ਤਿ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਮਗ੍ਗੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਪੁਰਿਸੇ ਠਪੇਸਿ – ‘‘ਯੇ ਇਮਿਨਾ ਮਗ੍ਗੇਨ ਦ੍વੇ ਪੁਰਿਸਾ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਜੀવਿਤਾ વੋਰੋਪੇਤ੍વਾ ਇਮਿਨਾ ਮਗ੍ਗੇਨ ਆਗਚ੍ਛਥਾ’’ਤਿ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਮਗ੍ਗੇ ਅਟ੍ਠ ਪੁਰਿਸੇ ਠਪੇਸਿ – ‘‘ਯੇ ਇਮਿਨਾ ਮਗ੍ਗੇਨ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਪੁਰਿਸਾ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਜੀવਿਤਾ વੋਰੋਪੇਤ੍વਾ ਇਮਿਨਾ ਮਗ੍ਗੇਨ ਆਗਚ੍ਛਥਾ’’ਤਿ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਮਗ੍ਗੇ ਸੋਲ਼ਸ ਪੁਰਿਸੇ ਠਪੇਸਿ – ‘‘ਯੇ ਇਮਿਨਾ ਮਗ੍ਗੇਨ ਅਟ੍ਠ ਪੁਰਿਸਾ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਤੇ ਜੀવਿਤਾ વੋਰੋਪੇਤ੍વਾ ਆਗਚ੍ਛਥਾ’’ਤਿ।
ਅਥ ਖੋ ਸੋ ਏਕੋ ਪੁਰਿਸੋ ਅਸਿਚਮ੍ਮਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਧਨੁਕਲਾਪਂ ਸਨ੍ਨਯ੍ਹਿਤ੍વਾ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ, ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਤੋ ਅવਿਦੂਰੇ ਭੀਤੋ ਉਬ੍ਬਿਗ੍ਗੋ ਉਸ੍ਸਙ੍ਕੀ ਉਤ੍ਰਸ੍ਤੋ ਪਤ੍ਥਦ੍ਧੇਨ ਕਾਯੇਨ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਅਦ੍ਦਸਾ ਖੋ ਭਗવਾ ਤਂ ਪੁਰਿਸਂ ਭੀਤਂ ਉਬ੍ਬਿਗ੍ਗਂ ਉਸ੍ਸਙ੍ਕਿਂ ਉਤ੍ਰਸ੍ਤਂ ਪਤ੍ਥਦ੍ਧੇਨ ਕਾਯੇਨ ਠਿਤਂ। ਦਿਸ੍વਾਨ ਤਂ ਪੁਰਿਸਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਏਹਾવੁਸੋ, ਮਾ ਭਾਯੀ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਸੋ ਪੁਰਿਸੋ ਅਸਿਚਮ੍ਮਂ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਕਰਿਤ੍વਾ ਧਨੁਕਲਾਪਂ ਨਿਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ, ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਤੋ ਪਾਦੇਸੁ ਸਿਰਸਾ ਨਿਪਤਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਅਚ੍ਚਯੋ ਮਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਚ੍ਚਗਮਾ ਯਥਾਬਾਲਂ ਯਥਾਮੂਲ਼੍ਹਂ ਯਥਾਅਕੁਸਲਂ, ਯੋਹਂ ਦੁਟ੍ਠਚਿਤ੍ਤੋ વਧਕਚਿਤ੍ਤੋ ਇਧੂਪਸਙ੍ਕਨ੍ਤੋ। ਤਸ੍ਸ ਮੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ ਅਚ੍ਚਯਂ ਅਚ੍ਚਯਤੋ ਪਟਿਗ੍ਗਣ੍ਹਾਤੁ ਆਯਤਿਂ ਸਂવਰਾਯਾ’’ਤਿ। ‘‘ਤਗ੍ਘ ਤ੍વਂ, ਆવੁਸੋ, ਅਚ੍ਚਯੋ ਅਚ੍ਚਗਮਾ ਯਥਾਬਾਲਂ ਯਥਾਮੂਲ਼੍ਹਂ ਯਥਾਅਕੁਸਲਂ, ਯਂ ਤ੍વਂ ਦੁਟ੍ਠਚਿਤ੍ਤੋ વਧਕਚਿਤ੍ਤੋ ਇਧੂਪਸਙ੍ਕਨ੍ਤੋ। ਯਤੋ ਚ ਖੋ ਤ੍વਂ, ਆવੁਸੋ , ਅਚ੍ਚਯਂ ਅਚ੍ਚਯਤੋ ਦਿਸ੍વਾ ਯਥਾਧਮ੍ਮਂ ਪਟਿਕਰੋਸਿ, ਤਂ ਤੇ ਮਯਂ ਪਟਿਗ੍ਗਣ੍ਹਾਮ। વੁਡ੍ਢਿ ਹੇਸਾ, ਆવੁਸੋ, ਅਰਿਯਸ੍ਸ વਿਨਯੇ – ਯੋ ਅਚ੍ਚਯਂ ਅਚ੍ਚਯਤੋ ਦਿਸ੍વਾ ਯਥਾਧਮ੍ਮਂ ਪਟਿਕਰੋਤਿ, ਆਯਤਿਂ ਸਂવਰਂ ਆਪਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ।
ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਤਸ੍ਸ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬਿਂ ਕਥਂ ਕਥੇਸਿ, ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ – ਦਾਨਕਥਂ ਸੀਲਕਥਂ ਸਗ੍ਗਕਥਂ, ਕਾਮਾਨਂ ਆਦੀਨવਂ ਓਕਾਰਂ ਸਂਕਿਲੇਸਂ, ਨੇਕ੍ਖਮ੍ਮੇ ਆਨਿਸਂਸਂ ਪਕਾਸੇਸਿ। ਯਦਾ ਤਂ ਭਗવਾ ਅਞ੍ਞਾਸਿ ਕਲ੍ਲਚਿਤ੍ਤਂ, ਮੁਦੁਚਿਤ੍ਤਂ, વਿਨੀવਰਣਚਿਤ੍ਤਂ, ਉਦਗ੍ਗਚਿਤ੍ਤਂ, ਪਸਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤਂ, ਅਥ ਯਾ ਬੁਦ੍ਧਾਨਂ ਸਾਮੁਕ੍ਕਂਸਿਕਾ ਧਮ੍ਮਦੇਸਨਾ ਤਂ ਪਕਾਸੇਸਿ – ਦੁਕ੍ਖਂ, ਸਮੁਦਯਂ, ਨਿਰੋਧਂ, ਮਗ੍ਗਂ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ ਨਾਮ ਸੁਦ੍ਧਂ વਤ੍ਥਂ ਅਪਗਤਕਾਲ਼ਕਂ ਸਮ੍ਮਦੇવ ਰਜਨਂ ਪਟਿਗ੍ਗਹੇਯ੍ਯ, ਏવਮੇવ ਤਸ੍ਸ ਪੁਰਿਸਸ੍ਸ ਤਸ੍ਮਿਂਯੇવ ਆਸਨੇ વਿਰਜਂ વੀਤਮਲਂ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਖੁਂ ਉਦਪਾਦਿ – ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਸਮੁਦਯਧਮ੍ਮਂ, ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ ਨਿਰੋਧਧਮ੍ਮਨ੍ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਸੋ ਪੁਰਿਸੋ ਦਿਟ੍ਠਧਮ੍ਮੋ ਪਤ੍ਤਧਮ੍ਮੋ વਿਦਿਤਧਮ੍ਮੋ ਪਰਿਯੋਗਾਲ਼੍ਹਧਮ੍ਮੋ ਤਿਣ੍ਣવਿਚਿਕਿਚ੍ਛੋ વਿਗਤਕਥਂਕਥੋ વੇਸਾਰਜ੍ਜਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਅਪਰਪ੍ਪਚ੍ਚਯੋ ਸਤ੍ਥੁਸਾਸਨੇ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ। ਸੇਯ੍ਯਥਾਪਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਨਿਕ੍ਕੁਜ੍ਜਿਤਂ વਾ ਉਕ੍ਕੁਜ੍ਜੇਯ੍ਯ, ਪਟਿਚ੍ਛਨ੍ਨਂ વਾ વਿવਰੇਯ੍ਯ, ਮੂਲ਼੍ਹਸ੍ਸ વਾ ਮਗ੍ਗਂ ਆਚਿਕ੍ਖੇਯ੍ਯ, ਅਨ੍ਧਕਾਰੇ વਾ ਤੇਲਪਜ੍ਜੋਤਂ ਧਾਰੇਯ੍ਯ – ਚਕ੍ਖੁਮਨ੍ਤੋ ਰੂਪਾਨਿ ਦਕ੍ਖਨ੍ਤੀਤਿ – ਏવਮੇવਂ ਭਗવਤਾ ਅਨੇਕਪਰਿਯਾਯੇਨ ਧਮ੍ਮੋ ਪਕਾਸਿਤੋ। ਏਸਾਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਨ੍ਤਂ ਸਰਣਂ ਗਚ੍ਛਾਮਿ, ਧਮ੍ਮਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਞ੍ਚ। ਉਪਾਸਕਂ ਮਂ ਭਗવਾ ਧਾਰੇਤੁ ਅਜ੍ਜਤਗ੍ਗੇ ਪਾਣੁਪੇਤਂ ਸਰਣਂ ਗਤ’’ਨ੍ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਤਂ ਪੁਰਿਸਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਮਾ ਖੋ ਤ੍વਂ, ਆવੁਸੋ, ਇਮਿਨਾ ਮਗ੍ਗੇਨ ਗਚ੍ਛ, ਇਮਿਨਾ ਮਗ੍ਗੇਨ ਗਚ੍ਛਾਹੀ’’ਤਿ ਅਞ੍ਞੇਨ ਮਗ੍ਗੇਨ ਉਯ੍ਯੋਜੇਸਿ।
ਅਥ ਖੋ ਤੇ ਦ੍વੇ ਪੁਰਿਸਾ – ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ ਸੋ ਏਕੋ ਪੁਰਿਸੋ ਚਿਰੇਨ ਆਗਚ੍ਛਤੀਤਿ – ਪਟਿਪਥਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਾ ਅਦ੍ਦਸਂਸੁ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਞ੍ਞਤਰਸ੍ਮਿਂ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨਂ। ਦਿਸ੍વਾਨ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਂਸੁ, ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿਂਸੁ। ਤੇਸਂ ਭਗવਾ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬਿਂ ਕਥਂ ਕਥੇਸਿ…ਪੇ॰… ਅਪਰਪ੍ਪਚ੍ਚਯਾ ਸਤ੍ਥੁਸਾਸਨੇ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚੁਂ – ‘‘ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ…ਪੇ॰… ਉਪਾਸਕੇ ਨੋ ਭਗવਾ ਧਾਰੇਤੁ ਅਜ੍ਜਤਗ੍ਗੇ ਪਾਣੁਪੇਤਂ ਸਰਣਂ ਗਤੇ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਤੇ ਪੁਰਿਸੇ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਮਾ ਖੋ ਤੁਮ੍ਹੇ, ਆવੁਸੋ, ਇਮਿਨਾ ਮਗ੍ਗੇਨ ਗਚ੍ਛਿਤ੍ਥ, ਇਮਿਨਾ ਮਗ੍ਗੇਨ ਗਚ੍ਛਥਾ’’ਤਿ ਅਞ੍ਞੇਨ ਮਗ੍ਗੇਨ ਉਯ੍ਯੋਜੇਸਿ।
ਅਥ ਖੋ ਤੇ ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਪੁਰਿਸਾ…ਪੇ॰… ਅਥ ਖੋ ਤੇ ਅਟ੍ਠ ਪੁਰਿਸਾ…ਪੇ॰… ਅਥ ਖੋ ਤੇ ਸੋਲ਼ਸ ਪੁਰਿਸਾ – ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ ਤੇ ਅਟ੍ਠ ਪੁਰਿਸਾ ਚਿਰੇਨ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤੀਤਿ – ਪਟਿਪਥਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਾ ਅਦ੍ਦਸਾਸੁਂ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਞ੍ਞਤਰਸ੍ਮਿਂ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨਂ। ਦਿਸ੍વਾਨ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਂਸੁ, ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿਂਸੁ। ਤੇਸਂ ਭਗવਾ ਅਨੁਪੁਬ੍ਬਿਂ ਕਥਂ ਕਥੇਸਿ, ਸੇਯ੍ਯਥਿਦਂ – ਦਾਨਕਥਂ…ਪੇ॰… ਅਪਰਪ੍ਪਚ੍ਚਯਾ ਸਤ੍ਥੁਸਾਸਨੇ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚੁਂ – ‘‘ਅਭਿਕ੍ਕਨ੍ਤਂ, ਭਨ੍ਤੇ…ਪੇ॰… ਉਪਾਸਕੇ ਨੋ ਭਗવਾ ਧਾਰੇਤੁ ਅਜ੍ਜਤਗ੍ਗੇ ਪਾਣੁਪੇਤਂ ਸਰਣਂ ਗਤੇ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਤੇ ਪੁਰਿਸੇ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਮਾ ਖੋ ਤੁਮ੍ਹੇ, ਆવੁਸੋ, ਇਮਿਨਾ ਮਗ੍ਗੇਨ ਗਚ੍ਛਿਤ੍ਥ, ਇਮਿਨਾ ਮਗ੍ਗੇਨ ਗਚ੍ਛਥਾ’’ਤਿ ਅਞ੍ਞੇਨ ਮਗ੍ਗੇਨ ਉਯ੍ਯੋਜੇਸਿ।
ਅਥ ਖੋ ਸੋ ਏਕੋ ਪੁਰਿਸੋ ਯੇਨ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ, ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਦੇવਦਤ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਨਾਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਕ੍ਕੋਮਿ ਤਂ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਜੀવਿਤਾ વੋਰੋਪੇਤੁਂ; ਮਹਿਦ੍ਧਿਕੋ ਸੋ ਭਗવਾ, ਮਹਾਨੁਭਾવੋ’’ਤਿ। ‘‘ਅਲਂ, ਆવੁਸੋ; ਮਾ ਤ੍વਂ ਸਮਣਂ ਗੋਤਮਂ ਜੀવਿਤਾ વੋਰੋਪੇਸਿ। ਅਹਮੇવ ਸਮਣਂ ਗੋਤਮਂ ਜੀવਿਤਾ વੋਰੋਪੇਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ।
ਲੋਹਿਤੁਪ੍ਪਾਦਕਕਮ੍ਮਂ
੩੪੧. ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਭਗવਾ ਗਿਜ੍ਝਕੂਟਸ੍ਸ ਪਬ੍ਬਤਸ੍ਸ ਛਾਯਾਯਂ ਚਙ੍ਕਮਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਗਿਜ੍ਝਕੂਟਂ ਪਬ੍ਬਤਂ ਆਰੁਹਿਤ੍વਾ ਮਹਤਿਂ ਸਿਲਂ ਪવਿਜ੍ਝਿ – ਇਮਾਯ ਸਮਣਂ ਗੋਤਮਂ ਜੀવਿਤਾ વੋਰੋਪੇਸ੍ਸਾਮੀਤਿ। ਦ੍વੇ ਪਬ੍ਬਤਕੂਟਾ ਸਮਾਗਨ੍ਤ੍વਾ ਤਂ ਸਿਲਂ ਸਮ੍ਪਟਿਚ੍ਛਿਂਸੁ। ਤਤੋ ਪਪਤਿਕਾ ਉਪ੍ਪਤਿਤ੍વਾ ਭਗવਤੋ ਪਾਦੇ ਰੁਹਿਰਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਸਿ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਉਦ੍ਧਂ ਉਲ੍ਲੋਕੇਤ੍વਾ ਦੇવਦਤ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਬਹੁਂ ਤਯਾ, ਮੋਘਪੁਰਿਸ, ਅਪੁਞ੍ਞਂ ਪਸੁਤਂ, ਯਂ ਤ੍વਂ ਦੁਟ੍ਠਚਿਤ੍ਤੋ વਧਕਚਿਤ੍ਤੋ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਰੁਹਿਰਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਸੀ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਇਦਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦੇવਦਤ੍ਤੇਨ ਪਠਮਂ ਆਨਨ੍ਤਰਿਯਂ ਕਮ੍ਮਂ ਉਪਚਿਤਂ, ਯਂ ਦੁਟ੍ਠਚਿਤ੍ਤੇਨ વਧਕਚਿਤ੍ਤੇਨ ਤਥਾਗਤਸ੍ਸ ਰੁਹਿਰਂ ਉਪ੍ਪਾਦਿਤ’’ਨ੍ਤਿ।
ਅਸ੍ਸੋਸੁਂ ਖੋ ਭਿਕ੍ਖੂ – ‘‘ਦੇવਦਤ੍ਤੇਨ ਕਿਰ ਭਗવਤੋ વਧੋ ਪਯੁਤ੍ਤੋ’’ਤਿ। ਤੇ ਚ ਭਿਕ੍ਖੂ ਭਗવਤੋ વਿਹਾਰਸ੍ਸ ਪਰਿਤੋ ਪਰਿਤੋ ਚਙ੍ਕਮਨ੍ਤਿ ਉਚ੍ਚਾਸਦ੍ਦਾ ਮਹਾਸਦ੍ਦਾ ਸਜ੍ਝਾਯਂ ਕਰੋਨ੍ਤਾ, ਭਗવਤੋ ਰਕ੍ਖਾવਰਣਗੁਤ੍ਤਿਯਾ। ਅਸ੍ਸੋਸਿ ਖੋ ਭਗવਾ ਉਚ੍ਚਾਸਦ੍ਦਂ ਮਹਾਸਦ੍ਦਂ ਸਜ੍ਝਾਯਸਦ੍ਦਂ। ਸੁਤ੍વਾਨ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਕਿਂ ਨੁ ਖੋ ਸੋ, ਆਨਨ੍ਦ, ਉਚ੍ਚਾਸਦ੍ਦੋ ਮਹਾਸਦ੍ਦੋ ਸਜ੍ਝਾਯਸਦ੍ਦੋ’’ਤਿ? ‘‘ਅਸ੍ਸੋਸੁਂ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਿਕ੍ਖੂ – ‘ਦੇવਦਤ੍ਤੇਨ ਕਿਰ ਭਗવਤੋ વਧੋ ਪਯੁਤ੍ਤੋ’ਤਿ। ਤੇ ਚ ਤੇਧ (ਸੀ॰), ਭਨ੍ਤੇ, ਭਿਕ੍ਖੂ ਭਗવਤੋ વਿਹਾਰਸ੍ਸ ਪਰਿਤੋ ਪਰਿਤੋ ਚਙ੍ਕਮਨ੍ਤਿ ਉਚ੍ਚਾਸਦ੍ਦਾ ਮਹਾਸਦ੍ਦਾ ਸਜ੍ਝਾਯਂ ਕਰੋਨ੍ਤਾ, ਭਗવਤੋ ਰਕ੍ਖਾવਰਣਗੁਤ੍ਤਿਯਾ। ਸੋ ਏਸੋ, ਭਗવਾ, ਉਚ੍ਚਾਸਦ੍ਦੋ ਮਹਾਸਦ੍ਦੋ ਸਜ੍ਝਾਯਸਦ੍ਦੋ’’ਤਿ। ‘‘ਤੇਨ ਹਾਨਨ੍ਦ, ਮਮ વਚਨੇਨ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਮਨ੍ਤੇਹਿ – ਸਤ੍ਥਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤੇ ਆਮਨ੍ਤੇਤੀ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਭਗવਤੋ ਪਟਿਸ੍ਸੁਤ੍વਾ ਯੇਨ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ, ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਸਤ੍ਥਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤੇ ਆਮਨ੍ਤੇਤੀ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਮਾવੁਸੋ’’ਤਿ ਖੋ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਯਸ੍ਮਤੋ ਆਨਨ੍ਦਸ੍ਸ ਪਟਿਸ੍ਸੁਤ੍વਾ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਂਸੁ, ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿਂਸੁ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੇ ਖੋ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਭਗવਾ ਏਤਦવੋਚ –
‘‘ਅਟ੍ਠਾਨਮੇਤਂ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਨવਕਾਸੋ, ਯਂ ਪਰੂਪਕ੍ਕਮੇਨ ਤਥਾਗਤਂ ਜੀવਿਤਾ વੋਰੋਪੇਯ੍ਯ। ਅਨੁਪਕ੍ਕਮੇਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਥਾਗਤਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਨ੍ਤਿ।
ਚੂਲ਼વ॰ ੩੩੪; ਅ॰ ਨਿ॰ ੫.੧੦੦ ‘‘ਪਞ੍ਚਿਮੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਤ੍ਥਾਰੋ ਸਨ੍ਤੋ ਸਂવਿਜ੍ਜਮਾਨਾ ਲੋਕਸ੍ਮਿਂ। ਕਤਮੇ ਪਞ੍ਚ? ‘‘ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਏਕਚ੍ਚੋ ਸਤ੍ਥਾ ਅਪਰਿਸੁਦ੍ਧਸੀਲੋ ਸਮਾਨੋ ‘ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਸੀਲੋਮ੍ਹੀ’ਤਿ ਪਟਿਜਾਨਾਤਿ ‘ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ ਮੇ ਸੀਲਂ ਪਰਿਯੋਦਾਤਂ ਅਸਂਕਿਲਿਟ੍ਠ’ਨ੍ਤਿ ਚ। ਤਮੇਨਂ ਸਾવਕਾ ਏવਂ ਜਾਨਨ੍ਤਿ – ‘ਅਯਂ ਖੋ ਭવਂ ਸਤ੍ਥਾ ਅਪਰਿਸੁਦ੍ਧਸੀਲੋ ਸਮਾਨੋ ‘ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਸੀਲੋਮ੍ਹੀ’ਤਿ ਪਟਿਜਾਨਾਤਿ ‘ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ ਮੇ ਸੀਲਂ ਪਰਿਯੋਦਾਤਂ ਅਸਂਕਿਲਿਟ੍ਠ’ਨ੍ਤਿ ਚ। ਮਯਞ੍ਚੇવ ਖੋ ਪਨ ਗਿਹੀਨਂ ਆਰੋਚੇਯ੍ਯਾਮ, ਨਾਸ੍ਸਸ੍ਸ ਮਨਾਪਂ। ਯਂ ਖੋ ਪਨਸ੍ਸ ਅਮਨਾਪਂ, ਕਥਂ ਨਂ ਮਯਂ ਤੇਨ ਸਮੁਦਾਚਰੇਯ੍ਯਾਮ? ਸਮ੍ਮਨ੍ਨਤਿ ਖੋ ਪਨ ਚੀવਰਪਿਣ੍ਡਪਾਤਸੇਨਾਸਨਗਿਲਾਨਪ੍ਪਚ੍ਚਯਭੇਸਜ੍ਜਪਰਿਕ੍ਖਾਰੇਨ – ਯਂ ਤੁਮੋ ਕਰਿਸ੍ਸਤਿ, ਤੁਮੋવ ਤੇਨ ਪਞ੍ਞਾਯਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ । ਏવਰੂਪਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਸਾવਕਾ ਸੀਲਤੋ ਰਕ੍ਖਨ੍ਤਿ; ਏવਰੂਪੋ ਚ ਪਨ ਸਤ੍ਥਾ ਸਾવਕੇਹਿ ਸੀਲਤੋ ਰਕ੍ਖਂ ਪਚ੍ਚਾਸੀਸਤਿ।
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਇਧੇਕਚ੍ਚੋ ਸਤ੍ਥਾ ਅਪਰਿਸੁਦ੍ਧਆਜੀવੋ ਸਮਾਨੋ…ਪੇ॰… ਅਪਰਿਸੁਦ੍ਧਧਮ੍ਮਦੇਸਨੋ ਸਮਾਨੋ…ਪੇ॰… ਅਪਰਿਸੁਦ੍ਧવੇਯ੍ਯਾਕਰਣੋ ਸਮਾਨੋ…ਪੇ॰… ਅਪਰਿਸੁਦ੍ਧਞਾਣਦਸ੍ਸਨੋ ਸਮਾਨੋ ‘ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਞਾਣਦਸ੍ਸਨੋਮ੍ਹੀ’ਤਿ ਪਟਿਜਾਨਾਤਿ ‘ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ ਮੇ ਞਾਣਦਸ੍ਸਨਂ ਪਰਿਯੋਦਾਤਂ ਅਸਂਕਿਲਿਟ੍ਠ’ਨ੍ਤਿ ਚ। ਤਮੇਨਂ ਸਾવਕਾ ਏવਂ ਜਾਨਨ੍ਤਿ – ‘ਅਯਂ ਖੋ ਭવਂ ਸਤ੍ਥਾ ਅਪਰਿਸੁਦ੍ਧਞਾਣਦਸ੍ਸਨੋ ਸਮਾਨੋ ‘ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਞਾਣਦਸ੍ਸਨੋਮ੍ਹੀ’ਤਿ ਪਟਿਜਾਨਾਤਿ ‘ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ ਮੇ ਞਾਣਦਸ੍ਸਨਂ ਪਰਿਯੋਦਾਤਂ ਅਸਂਕਿਲਿਟ੍ਠ’ਨ੍ਤਿ ਚ। ਮਯਞ੍ਚੇવ ਖੋ ਪਨ ਗਿਹੀਨਂ ਆਰੋਚੇਯ੍ਯਾਮ, ਨਾਸ੍ਸਸ੍ਸ ਮਨਾਪਂ। ਯਂ ਖੋ ਪਨਸ੍ਸ ਅਮਨਾਪਂ, ਕਥਂ ਨ ਮਯਂ ਤੇਨ ਸਮੁਦਾਚਰੇਯ੍ਯਾਮ? ਸਮ੍ਮਨ੍ਨਤਿ ਖੋ ਪਨ ਚੀવਰਪਿਣ੍ਡਪਾਤਸੇਨਾਸਨਗਿਲਾਨਪ੍ਪਚ੍ਚਯਭੇਸਜ੍ਜਪਰਿਕ੍ਖਾਰੇਨ – ਯਂ ਤੁਮੋ ਕਰਿਸ੍ਸਤਿ, ਤੁਮੋવ ਤੇਨ ਪਞ੍ਞਾਯਿਸ੍ਸਤੀ’ਤਿ। ਏવਰੂਪਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਤ੍ਥਾਰਂ ਸਾવਕਾ ਞਾਣਦਸ੍ਸਨਤੋ ਰਕ੍ਖਨ੍ਤਿ; ਏવਰੂਪੋ ਚ ਪਨ ਸਤ੍ਥਾ ਸਾવਕੇਹਿ ਞਾਣਦਸ੍ਸਨਤੋ ਰਕ੍ਖਂ ਪਚ੍ਚਾਸੀਸਤਿ। ਇਮੇ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਞ੍ਚ ਸਤ੍ਥਾਰੋ ਸਨ੍ਤੋ ਸਂવਿਜ੍ਜਮਾਨਾ ਲੋਕਸ੍ਮਿਂ। ‘‘ਅਹਂ ਖੋ ਪਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਸੀਲੋ ਸਮਾਨੋ ‘ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਸੀਲੋਮ੍ਹੀ’ਤਿ ਪਟਿਜਾਨਾਮਿ ‘ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ ਮੇ ਸੀਲਂ ਪਰਿਯੋਦਾਤਂ ਅਸਂਕਿਲਿਟ੍ਠ’ਨ੍ਤਿ ਚ। ਨ ਚ ਮਂ ਸਾવਕਾ ਸੀਲਤੋ ਰਕ੍ਖਨ੍ਤਿ; ਨ ਚਾਹਂ ਸਾવਕੇਹਿ ਸੀਲਤੋ ਰਕ੍ਖਂ ਪਚ੍ਚਾਸੀਸਾਮਿ। ਅਹਂ ਖੋ ਪਨ ਭਿਕ੍ਖવੇ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਾਜੀવੋ ਸਮਾਨੋ…ਪੇ॰… ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਧਮ੍ਮਦੇਸਨੋ ਸਮਾਨੋ…ਪੇ॰… ਪਰਿਸੁਦ੍ਧવੇਯ੍ਯਾਕਰਣੋ ਸਮਾਨੋ…ਪੇ॰… ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਞਾਣਦਸ੍ਸਨੋ ਸਮਾਨੋ ‘‘ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਞਾਣਦਸ੍ਸਨੋਮ੍ਹੀ’’ਤਿ ਪਟਿਜਾਨਾਮਿ ‘‘ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ ਮੇ ਞਾਣਦਸ੍ਸਨਂ ਪਰਿਯੋਦਾਤਂ ਅਸਂਕਿਲਿਟ੍ਠ’’ਨ੍ਤਿ ਚ, ਨ ਚ ਮਂ ਸਾવਕਾ ਞਾਣਦਸ੍ਸਨਤੋ ਰਕ੍ਖਨ੍ਤਿ, ਨ ਚਾਹਂ ਸਾવਕੇਹਿ ਞਾਣਦਸ੍ਸਨਤੋ ਰਕ੍ਖਂ ਪਚ੍ਚਾਸੀਸਾਮਿ। ‘‘ਅਟ੍ਠਾਨਮੇਤਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਨવਕਾਸੋ, ਯਂ ਪਰੂਪਕ੍ਕਮੇਨ ਤਥਾਗਤਂ ਜੀવਿਤਾ વੋਰੋਪੇਯ੍ਯ। ਅਨੁਪਕ੍ਕਮੇਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਥਾਗਤਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਨ੍ਤਿ। ਗਚ੍ਛਥ ਤੁਮ੍ਹੇ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਯਥਾવਿਹਾਰਂ। ਅਰਕ੍ਖਿਯਾ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਥਾਗਤਾ’’ਤਿ।
ਨਾਲ਼ਾਗਿਰਿਪੇਸਨਂ
੩੪੨. ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਰਾਜਗਹੇ ਨਾਲ਼ਾਗਿਰਿ ਨਾਮ ਹਤ੍ਥੀ ਚਣ੍ਡੋ ਹੋਤਿ, ਮਨੁਸ੍ਸਘਾਤਕੋ। ਅਥ ਖੋ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਰਾਜਗਹਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਹਤ੍ਥਿਸਾਲਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਹਤ੍ਥਿਭਣ੍ਡੇ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਮਯਂ ਖੋ, ਭਣੇ, ਰਾਜਞਾਤਕਾ ਨਾਮ ਪਟਿਬਲਾ ਨੀਚਟ੍ਠਾਨਿਯਂ ਉਚ੍ਚਟ੍ਠਾਨੇ ਠਪੇਤੁਂ, ਭਤ੍ਤਮ੍ਪਿ વੇਤਨਮ੍ਪਿ વਡ੍ਢਾਪੇਤੁਂ। ਤੇਨ ਹਿ, ਭਣੇ, ਯਦਾ ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ ਇਮਂ ਰਚ੍ਛਂ ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ, ਤਦਾ ਇਮਂ ਨਾਲ਼ਾਗਿਰਿਂ ਹਤ੍ਥਿਂ ਮੁਞ੍ਚੇਤ੍વਾ ਇਮਂ ਰਚ੍ਛਂ ਪਟਿਪਾਦੇਥਾ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਖੋ ਤੇ ਹਤ੍ਥਿਭਣ੍ਡਾ ਦੇવਦਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਸ੍ਸੋਸੁਂ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਪੁਬ੍ਬਣ੍ਹਸਮਯਂ ਨਿવਾਸੇਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਮਾਦਾਯ ਸਮ੍ਬਹੁਲੇਹਿ ਭਿਕ੍ਖੂਹਿ ਸਦ੍ਧਿਂ ਰਾਜਗਹਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਪਾવਿਸਿ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਤਂ ਰਚ੍ਛਂ ਪਟਿਪਜ੍ਜਿ। ਅਦ੍ਦਸਾਸੁਂ ਖੋ ਤੇ ਹਤ੍ਥਿਭਣ੍ਡਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਤਂ ਰਚ੍ਛਂ ਪਟਿਪਨ੍ਨਂ। ਦਿਸ੍વਾਨ ਨਾਲ਼ਾਗਿਰਿਂ ਹਤ੍ਥਿਂ ਮੁਞ੍ਚਿਤ੍વਾ ਤਂ ਰਚ੍ਛਂ ਪਟਿਪਾਦੇਸੁਂ। ਅਦ੍ਦਸਾ ਖੋ ਨਾਲ਼ਾਗਿਰਿ ਹਤ੍ਥੀ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਦੂਰਤੋવ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਂ। ਦਿਸ੍વਾਨ ਸੋਣ੍ਡਂ ਉਸ੍ਸਾਪੇਤ੍વਾ ਪਹਟ੍ਠਕਣ੍ਣવਾਲੋ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨ ਅਭਿਧਾવਿ। ਅਦ੍ਦਸਾਸੁਂ ਖੋ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਨਾਲ਼ਾਗਿਰਿਂ ਹਤ੍ਥਿਂ ਦੂਰਤੋવ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਂ। ਦਿਸ੍વਾਨ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚੁਂ – ‘‘ਅਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਨਾਲ਼ਾਗਿਰਿ ਹਤ੍ਥੀ ਚਣ੍ਡੋ ਮਨੁਸ੍ਸਘਾਤਕੋ ਇਮਂ ਰਚ੍ਛਂ ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ। ਪਟਿਕ੍ਕਮਤੁ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ; ਪਟਿਕ੍ਕਮਤੁ ਸੁਗਤੋ’’ਤਿ। ‘‘ਆਗਚ੍ਛਥ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਮਾ ਭਾਯਿਤ੍ਥ। ਅਟ੍ਠਾਨਮੇਤਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਨવਕਾਸੋ, ਯਂ ਪਰੂਪਕ੍ਕਮੇਨ ਤਥਾਗਤਂ ਜੀવਿਤਾ વੋਰੋਪੇਯ੍ਯ। ਅਨੁਪਕ੍ਕਮੇਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਥਾਗਤਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਨ੍ਤੀ’’ਤਿ। ਦੁਤਿਯਮ੍ਪਿ ਖੋ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ…ਪੇ॰… ਤਤਿਯਮ੍ਪਿ ਖੋ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚੁਂ – ‘‘ਅਯਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਨਾਲ਼ਾਗਿਰਿ ਹਤ੍ਥੀ ਚਣ੍ਡੋ ਮਨੁਸ੍ਸਘਾਤਕੋ ਇਮਂ ਰਚ੍ਛਂ ਪਟਿਪਨ੍ਨੋ। ਪਟਿਕ੍ਕਮਤੁ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ; ਪਟਿਕ੍ਕਮਤੁ ਸੁਗਤੋ’’ਤਿ। ‘‘ਆਗਚ੍ਛਥ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਮਾ ਭਾਯਿਤ੍ਥ। ਅਟ੍ਠਾਨਮੇਤਂ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਨવਕਾਸੋ, ਯਂ ਪਰੂਪਕ੍ਕਮੇਨ ਤਥਾਗਤਂ ਜੀવਿਤਾ વੋਰੋਪੇਯ੍ਯ। ਅਨੁਪਕ੍ਕਮੇਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਥਾਗਤਾ ਪਰਿਨਿਬ੍ਬਾਯਨ੍ਤੀ’’ਤਿ।
ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਪਾਸਾਦੇਸੁਪਿ ਹਮ੍ਮਿਯੇਸੁਪਿ ਛਦਨੇਸੁਪਿ ਆਰੁਲ਼੍ਹਾ ਅਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਯੇ ਤੇ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਅਸ੍ਸਦ੍ਧਾ ਅਪ੍ਪਸਨ੍ਨਾ ਦੁਬ੍ਬੁਦ੍ਧਿਨੋ, ਤੇ ਏવਮਾਹਂਸੁ – ‘‘ਅਭਿਰੂਪੋ વਤ, ਭੋ ਅਭਿਰੂਪੋ વਤ ਭੋ ਗੋਤਮੋ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰), ਮਹਾਸਮਣੋ ਨਾਗੇਨ વਿਹੇਠੀਯਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ। ਯੇ ਪਨ ਤੇ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਸਦ੍ਧਾ ਪਸਨ੍ਨਾ ਪਣ੍ਡਿਤਾ ਬ੍ਯਤ੍ਤਾ ਬੁਦ੍ਧਿਮਨ੍ਤੋ, ਤੇ ਏવਮਾਹਂਸੁ – ‘‘ਨਚਿਰਸ੍ਸਂ વਤ, ਭੋ, ਨਾਗੋ ਨਾਗੇਨ ਸਙ੍ਗਾਮੇਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਨਾਲ਼ਾਗਿਰਿਂ ਹਤ੍ਥਿਂ ਮੇਤ੍ਤੇਨ ਚਿਤ੍ਤੇਨ ਫਰਿ। ਅਥ ਖੋ ਨਾਲ਼ਾਗਿਰਿ ਹਤ੍ਥੀ ਭਗવਤੋ ਭਗવਤਾ (ਸੀ॰) ਮੇਤ੍ਤੇਨ ਚਿਤ੍ਤੇਨ ਫੁਟ੍ਠੋ ਫੁਟੋ (ਕ॰) ਸੋਣ੍ਡਂ ਓਰੋਪੇਤ੍વਾ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ, ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਤੋ ਪੁਰਤੋ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਦਕ੍ਖਿਣੇਨ ਹਤ੍ਥੇਨ ਨਾਲ਼ਾਗਿਰਿਸ੍ਸ ਹਤ੍ਥਿਸ੍ਸ ਕੁਮ੍ਭਂ ਪਰਾਮਸਨ੍ਤੋ ਨਾਲ਼ਾਗਿਰਿਂ ਹਤ੍ਥਿਂ ਇਮਾਹਿ ਗਾਥਾਹਿ ਅਜ੍ਝਭਾਸਿ –
‘‘ਮਾ ਕੁਞ੍ਜਰ ਨਾਗਮਾਸਦੋ, ਦੁਕ੍ਖਞ੍ਹਿ ਕੁਞ੍ਜਰ ਨਾਗਮਾਸਦੋ।
ਨ ਹਿ ਨਾਗਹਤਸ੍ਸ ਕੁਞ੍ਜਰ ਸੁਗਤਿ, ਹੋਤਿ ਇਤੋ ਪਰਂ ਯਤੋ॥
‘‘ਮਾ ਚ ਮਦੋ ਮਾ ਚ ਪਮਾਦੋ, ਨ ਹਿ ਪਮਤ੍ਤਾ ਸੁਗਤਿਂ વਜਨ੍ਤਿ ਤੇ।
ਤ੍વਞ੍ਞੇવ ਤਥਾ ਕਰਿਸ੍ਸਸਿ, ਯੇਨ ਤ੍વਂ ਸੁਗਤਿਂ ਗਮਿਸ੍ਸਸੀ’’ਤਿ॥
ਅਥ ਖੋ ਨਾਲ਼ਾਗਿਰਿ ਹਤ੍ਥੀ ਸੋਣ੍ਡਾਯ ਭਗવਤੋ ਪਾਦਪਂਸੂਨਿ ਗਹੇਤ੍વਾ ਉਪਰਿਮੁਦ੍ਧਨਿ ਆਕਿਰਿਤ੍વਾ ਪਟਿਕੁਟਿਯੋવ ਪਟਿਕੁਟਿਤੋ ਪਟਿਸਕ੍ਕਿ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰) ਓਸਕ੍ਕਿ, ਯਾવ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਦ੍ਦਕ੍ਖਿ। ਅਥ ਖੋ ਨਾਲ਼ਾਗਿਰਿ ਹਤ੍ਥੀ ਹਤ੍ਥਿਸਾਲਂ ਗਨ੍ਤ੍વਾ ਸਕੇ ਠਾਨੇ ਅਟ੍ਠਾਸਿ। ਤਥਾ ਦਨ੍ਤੋ ਚ ਪਨ ਨਾਲ਼ਾਗਿਰਿ ਹਤ੍ਥੀ ਅਹੋਸਿ। ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਇਮਂ ਗਾਥਂ ਗਾਯਨ੍ਤਿ –
ਮ॰ ਨਿ॰ ੨.੩੫੨; ਥੇਰਗਾ॰ ੮੭੮ ‘‘ਦਣ੍ਡੇਨੇਕੇ ਦਮਯਨ੍ਤਿ, ਅਙ੍ਕੁਸੇਹਿ ਕਸਾਹਿ ਚ।
ਅਦਣ੍ਡੇਨ ਅਸਤ੍ਥੇਨ, ਨਾਗੋ ਦਨ੍ਤੋ ਮਹੇਸਿਨਾ’’ਤਿ॥
ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਉਜ੍ਝਾਯਨ੍ਤਿ ਖਿਯ੍ਯਨ੍ਤਿ વਿਪਾਚੇਨ੍ਤਿ – ‘‘ਯਾવ ਪਾਪੋ ਅਯਂ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ, ਅਲਕ੍ਖਿਕੋ, ਯਤ੍ਰ ਹਿ ਨਾਮ ਸਮਣਸ੍ਸ ਗੋਤਮਸ੍ਸ ਏવਂਮਹਿਦ੍ਧਿਕਸ੍ਸ ਏવਂ ਮਹਾਨੁਭਾવਸ੍ਸ વਧਾਯ ਪਰਕ੍ਕਮਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ। ਦੇવਦਤ੍ਤਸ੍ਸ ਲਾਭਸਕ੍ਕਾਰੋ ਪਰਿਹਾਯਿ। ਭਗવਤੋ ਚ ਲਾਭਸਕ੍ਕਾਰੋ ਅਭਿવਡ੍ਢਿ।
ਪਞ੍ਚવਤ੍ਥੁਯਾਚਨਕਥਾ
੩੪੩. ਪਾਚਿ॰ ੨੦੯ ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਪਰਿਹੀਨਲਾਭਸਕ੍ਕਾਰੋ ਸਪਰਿਸੋ ਕੁਲੇਸੁ વਿਞ੍ਞਾਪੇਤ੍વਾ વਿਞ੍ਞਾਪੇਤ੍વਾ ਭੁਞ੍ਜਤਿ। ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਉਜ੍ਝਾਯਨ੍ਤਿ ਖਿਯ੍ਯਨ੍ਤਿ વਿਪਾਚੇਨ੍ਤਿ – ‘‘ਕਥਞ੍ਹਿ ਨਾਮ ਸਮਣਾ ਸਕ੍ਯਪੁਤ੍ਤਿਯਾ ਕੁਲੇਸੁ વਿਞ੍ਞਾਪੇਤ੍વਾ વਿਞ੍ਞਾਪੇਤ੍વਾ ਭੁਞ੍ਜਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ! ਕਸ੍ਸ ਸਮ੍ਪਨ੍ਨਂ ਨ ਮਨਾਪਂ, ਕਸ੍ਸ ਸਾਦੁਂ ਨ ਰੁਚ੍ਚਤੀ’’ਤਿ! ਅਸ੍ਸੋਸੁਂ ਖੋ ਭਿਕ੍ਖੂ ਤੇਸਂ ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਉਜ੍ਝਾਯਨ੍ਤਾਨਂ ਖਿਯ੍ਯਨ੍ਤਾਨਂ વਿਪਾਚੇਨ੍ਤਾਨਂ। ਯੇ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛਾ…ਪੇ॰… ਤੇ ਉਜ੍ਝਾਯਨ੍ਤਿ ਖਿਯ੍ਯਨ੍ਤਿ વਿਪਾਚੇਨ੍ਤਿ – ਕਥਞ੍ਹਿ ਨਾਮ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਸਪਰਿਸੋ ਕੁਲੇਸੁ વਿਞ੍ਞਾਪੇਤ੍વਾ વਿਞ੍ਞਾਪੇਤ੍વਾ ਭੁਞ੍ਜਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ! ਭਗવਤੋ ਏਤਮਤ੍ਥਂ ਆਰੋਚੇਸੁਂ…ਪੇ॰… ‘‘ਸਚ੍ਚਂ ਕਿਰ ਤ੍વਂ, ਦੇવਦਤ੍ਤ, ਸਪਰਿਸੋ ਕੁਲੇਸੁ વਿਞ੍ਞਾਪੇਤ੍વਾ વਿਞ੍ਞਾਪੇਤ੍વਾ ਭੁਞ੍ਜਸੀ’’ਤਿ? ‘‘ਸਚ੍ਚਂ ਭਗવਾ’’ਤਿ…ਪੇ॰… વਿਗਰਹਿਤ੍વਾ…ਪੇ॰… ਧਮ੍ਮਿਂ ਕਥਂ ਕਤ੍વਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਤੇਨ ਹਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਕੁਲੇਸੁ ਤਿਕਭੋਜਨਂ ਪਞ੍ਞਪੇਸ੍ਸਾਮਿ ਤਯੋ ਅਤ੍ਥવਸੇ ਪਟਿਚ੍ਚ – ਦੁਮ੍ਮਙ੍ਕੂਨਂ ਪੁਗ੍ਗਲਾਨ ਨਿਗ੍ਗਹਾਯ ; ਪੇਸਲਾਨਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਫਾਸੁવਿਹਾਰਾਯ, ਮਾ ਪਾਪਿਚ੍ਛਾ ਪਕ੍ਖਂ ਨਿਸ੍ਸਾਯ ਸਙ੍ਘਂ ਭਿਨ੍ਦੇਯ੍ਯੁਨ੍ਤਿ; ਕੁਲਾਨੁਦ੍ਦਯਾਯ ਕੁਲਾਨੁਦਯਤਾਯ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰) ਚ। ਗਣਭੋਜਨੇ ਯਥਾਧਮ੍ਮੋ ਕਾਰੇਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿ।
ਪਾਰਾ॰ ੪੦੯ ਅਥ ਖੋ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਯੇਨ ਕੋਕਾਲਿਕੋ ਕਟਮੋਦਕਤਿਸ੍ਸਕੋ ਕਟਮੋਰਕਤਿਸ੍ਸਕੋ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰) ਖਣ੍ਡਦੇવਿਯਾ ਪੁਤ੍ਤੋ ਸਮੁਦ੍ਦਦਤ੍ਤੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ, ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਕੋਕਾਲਿਕਂ ਕਟਮੋਦਕਤਿਸ੍ਸਕਂ ਖਣ੍ਡਦੇવਿਯਾ ਪੁਤ੍ਤਂ ਸਮੁਦ੍ਦਦਤ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਏਥ, ਮਯਂ, ਆવੁਸੋ, ਸਮਣਸ੍ਸ ਗੋਤਮਸ੍ਸ ਸਙ੍ਘਭੇਦਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮ ਚਕ੍ਕਭੇਦ’’ਨ੍ਤਿ। ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ ਕੋਕਾਲਿਕੋ ਦੇવਦਤ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਸਮਣੋ ਖੋ, ਆવੁਸੋ, ਗੋਤਮੋ ਮਹਿਦ੍ਧਿਕੋ ਮਹਾਨੁਭਾવੋ। ਕਥਂ ਮਯਂ ਸਮਣਸ੍ਸ ਗੋਤਮਸ੍ਸ ਸਙ੍ਘਭੇਦਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮ ਚਕ੍ਕਭੇਦ’’ਨ੍ਤਿ? ‘‘ਏਥ, ਮਯਂ, ਆવੁਸੋ, ਸਮਣਂ ਗੋਤਮਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਪਞ੍ਚ વਤ੍ਥੂਨਿ ਯਾਚਿਸ੍ਸਾਮ – ‘ਭਗવਾ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਨੇਕਪਰਿਯਾਯੇਨ ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠਸ੍ਸ ਸਲ੍ਲੇਖਸ੍ਸ ਧੁਤਸ੍ਸ ਪਾਸਾਦਿਕਸ੍ਸ ਅਪਚਯਸ੍ਸ વੀਰਿਯਾਰਮ੍ਭਸ੍ਸ વਣ੍ਣવਾਦੀ। ਇਮਾਨਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪਞ੍ਚ વਤ੍ਥੂਨਿ ਅਨੇਕਪਰਿਯਾਯੇਨ ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛਤਾਯ ਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠਿਯਾ ਸਲ੍ਲੇਖਾਯ ਧੁਤਤਾਯ ਪਾਸਾਦਿਕਤਾਯ ਅਪਚਯਾਯ વੀਰਿਯਾਰਮ੍ਭਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ। ਸਾਧੁ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਿਕ੍ਖੂ ਯਾવਜੀવਂ ਆਰਞ੍ਞਿਕਾ ਅਸ੍ਸੁ; ਯੋ ਗਾਮਨ੍ਤਂ ਓਸਰੇਯ੍ਯ, વਜ੍ਜਂ ਨਂ ਫੁਸੇਯ੍ਯ। ਯਾવਜੀવਂ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਿਕਾ ਅਸ੍ਸੁ; ਯੋ ਨਿਮਨ੍ਤਨਂ ਸਾਦਿਯੇਯ੍ਯ, વਜ੍ਜਂ ਨਂ ਫੁਸੇਯ੍ਯ। ਯਾવਜੀવਂ ਪਂਸੁਕੂਲਿਕਾ ਅਸ੍ਸੁ; ਯੋ ਗਹਪਤਿਚੀવਰਂ ਸਾਦਿਯੇਯ੍ਯ, વਜ੍ਜਂ ਨਂ ਫੁਸੇਯ੍ਯ। ਯਾવਜੀવਂ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲਿਕਾ ਅਸ੍ਸੁ; ਯੋ ਛਨ੍ਨਂ ਉਪਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ, વਜ੍ਜਂ ਨਂ ਫੁਸੇਯ੍ਯ। ਯਾવਜੀવਂ ਮਚ੍ਛਮਂਸਂ ਨ ਖਾਦੇਯ੍ਯੁਂ; ਯੋ ਮਚ੍ਛਮਂਸਂ ਖਾਦੇਯ੍ਯ, વਜ੍ਜਂ ਨਂ ਫੁਸੇਯ੍ਯਾ’ਤਿ। ਇਮਾਨਿ ਪਞ੍ਚ વਤ੍ਥੂਨਿ ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ ਨਾਨੁਜਾਨਿਸ੍ਸਤਿ। ਤੇ ਮਯਂ ਇਮੇਹਿ ਪਞ੍ਚਹਿ વਤ੍ਥੂਹਿ ਜਨਂ ਸਞ੍ਞਾਪੇਸ੍ਸਾਮਾ’’ਤਿ। ‘‘ਸਕ੍ਕਾ ਖੋ, ਆવੁਸੋ, ਇਮੇਹਿ ਪਞ੍ਚਹਿ વਤ੍ਥੂਹਿ ਸਮਣਸ੍ਸ ਗੋਤਮਸ੍ਸ ਸਙ੍ਘਭੇਦੋ ਕਾਤੁਂ ਚਕ੍ਕਭੇਦੋ। ਲੂਖਪ੍ਪਸਨ੍ਨਾ ਹਿ, ਆવੁਸੋ, ਮਨੁਸ੍ਸਾ’’ਤਿ।
ਅਥ ਖੋ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਸਪਰਿਸੋ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ, ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਖੋ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਭਗવਾ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਨੇਕਪਰਿਯਾਯੇਨ ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠਸ੍ਸ ਸਲ੍ਲੇਖਸ੍ਸ ਧੁਤਸ੍ਸ ਪਾਸਾਦਿਕਸ੍ਸ ਅਪਚਯਸ੍ਸ વੀਰਿਯਾਰਮ੍ਭਸ੍ਸ વਣ੍ਣવਾਦੀ। ਇਮਾਨਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪਞ੍ਚ વਤ੍ਥੂਨਿ ਅਨੇਕਪਰਿਯਾਯੇਨ ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛਤਾਯ ਸਨ੍ਤੁਟ੍ਠਿਯਾ ਸਲ੍ਲੇਖਾਯ ਧੁਤਤਾਯ ਪਾਸਾਦਿਕਤਾਯ ਅਪਚਯਾਯ વੀਰਿਯਾਰਮ੍ਭਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ। ਸਾਧੁ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਿਕ੍ਖੂ ਯਾવਜੀવਂ ਆਰਞ੍ਞਿਕਾ ਅਸ੍ਸੁ; ਯੋ ਗਾਮਨ੍ਤਂ ਓਸਰੇਯ੍ਯ, વਜ੍ਜਂ ਨਂ ਫੁਸੇਯ੍ਯ। ਯਾવਜੀવਂ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਿਕਾ ਅਸ੍ਸੁ; ਯੋ ਨਿਮਨ੍ਤਨਂ ਸਾਦਿਯੇਯ੍ਯ, વਜ੍ਜਂ ਨਂ ਫੁਸੇਯ੍ਯ। ਯਾવਜੀવਂ ਪਂਸੁਕੂਲਿਕਾ ਅਸ੍ਸੁ; ਯੋ ਗਹਪਤਿਚੀવਰਂ ਸਾਦਿਯੇਯ੍ਯ, વਜ੍ਜਂ ਨਂ ਫੁਸੇਯ੍ਯ। ਯਾવਜੀવਂ ਰੁਕ੍ਖਮੂਲਿਕਾ ਅਸ੍ਸੁ; ਯੋ ਛਨ੍ਨਂ ਉਪਗਚ੍ਛੇਯ੍ਯ, વਜ੍ਜਂ ਨਂ ਫੁਸੇਯ੍ਯ। ਯਾવਜੀવਂ ਮਚ੍ਛਮਂਸਂ ਨ ਖਾਦੇਯ੍ਯੁਂ; ਯੋ ਮਚ੍ਛਮਂਸਂ ਖਾਦੇਯ੍ਯ, વਜ੍ਜਂ ਨਂ ਫੁਸੇਯ੍ਯਾ’’ਤਿ। ‘‘ਅਲਂ, ਦੇવਦਤ੍ਤ। ਯੋ ਇਚ੍ਛਤਿ, ਆਰਞ੍ਞਿਕੋ ਹੋਤੁ; ਯੋ ਇਚ੍ਛਤਿ, ਗਾਮਨ੍ਤੇ વਿਹਰਤੁ। ਯੋ ਇਚ੍ਛਤਿ, ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਿਕੋ ਹੋਤੁ; ਯੋ ਇਚ੍ਛਤਿ, ਨਿਮਨ੍ਤਨਂ ਸਾਦਿਯਤੁ। ਯੋ ਇਚ੍ਛਤਿ, ਪਂਸੁਕੂਲਿਕੋ ਹੋਤੁ; ਯੋ ਇਚ੍ਛਤਿ, ਗਹਪਤਿਚੀવਰਂ ਸਾਦਿਯਤੁ। ਅਟ੍ਠਮਾਸੇ ਖੋ ਮਯਾ, ਦੇવਦਤ੍ਤ, ਰੁਕ੍ਖਮੂਲਸੇਨਾਸਨਂ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਂ; ਤਿਕੋਟਿਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ ਮਚ੍ਛਮਂਸਂ – ਅਦਿਟ੍ਠਂ, ਅਸ੍ਸੁਤਂ, ਅਪਰਿਸਙ੍ਕਿਤ’’ਨ੍ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ – ਨ ਭਗવਾ ਇਮਾਨਿ ਪਞ੍ਚ વਤ੍ਥੂਨਿ ਅਨੁਜਾਨਾਤੀਤਿ – ਹਟ੍ਠੋ ਉਦਗ੍ਗੋ ਸਪਰਿਸੋ ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਪਦਕ੍ਖਿਣਂ ਕਤ੍વਾ ਪਕ੍ਕਾਮਿ।
ਅਥ ਖੋ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਸਪਰਿਸੋ ਰਾਜਗਹਂ ਪવਿਸਿਤ੍વਾ ਪਞ੍ਚਹਿ વਤ੍ਥੂਹਿ ਜਨਂ ਸਞ੍ਞਾਪੇਸਿ – ‘‘ਮਯਂ, ਆવੁਸੋ, ਸਮਣਂ ਗੋਤਮਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਪਞ੍ਚ વਤ੍ਥੂਨਿ ਯਾਚਿਮ੍ਹਾ – ‘ਭਗવਾ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਨੇਕਪਰਿਯਾਯੇਨ ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛਸ੍ਸ…ਪੇ॰… વੀਰਿਯਾਰਮ੍ਭਸ੍ਸ વਣ੍ਣવਾਦੀ। ਇਮਾਨਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪਞ੍ਚ વਤ੍ਥੂਨਿ ਅਨੇਕਪਰਿਯਾਯੇਨ ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛਤਾਯ…ਪੇ॰… વੀਰਿਯਾਰਮ੍ਭਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ। ਸਾਧੁ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਿਕ੍ਖੂ ਯਾવਜੀવਂ ਆਰਞ੍ਞਿਕਾ ਅਸ੍ਸੁ; ਯੋ ਗਾਮਨ੍ਤਂ ਓਸਰੇਯ੍ਯ, વਜ੍ਜਂ ਨਂ ਫੁਸੇਯ੍ਯ…ਪੇ॰… ਯਾવਜੀવਂ ਮਚ੍ਛਮਂਸਂ ਨ ਖਾਦੇਯ੍ਯੁਂ; ਯੋ ਮਚ੍ਛਮਂਸਂ ਖਾਦੇਯ੍ਯ, વਜ੍ਜਂ ਨਂ ਫੁਸੇਯ੍ਯਾ’ਤਿ। ਇਮਾਨਿ ਪਞ੍ਚ વਤ੍ਥੂਨਿ ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ ਨਾਨੁਜਾਨਾਤਿ। ਤੇ ਮਯਂ ਇਮੇਹਿ ਪਞ੍ਚਹਿ વਤ੍ਥੂਹਿ ਸਮਾਦਾਯ વਤ੍ਤਾਮਾ’’ਤਿ।
ਤਤ੍ਥ ਯੇ ਤੇ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਅਸ੍ਸਦ੍ਧਾ ਅਪ੍ਪਸਨ੍ਨਾ ਦੁਬ੍ਬੁਦ੍ਧਿਨੋ, ਤੇ ਏવਮਾਹਂਸੁ – ‘‘ਇਮੇ ਖੋ ਸਮਣਾ ਸਕ੍ਯਪੁਤ੍ਤਿਯਾ ਧੁਤਾ ਸਲ੍ਲੇਖવੁਤ੍ਤਿਨੋ। ਸਮਣੋ ਪਨ ਗੋਤਮੋ ਬਾਹੁਲ੍ਲਿਕੋ ਬਾਹੁਲ੍ਲਾਯ ਚੇਤੇਤੀ’’ਤਿ। ਯੇ ਪਨ ਤੇ ਮਨੁਸ੍ਸਾ ਸਦ੍ਧਾ ਪਸਨ੍ਨਾ ਪਣ੍ਡਿਤਾ ਬ੍ਯਤ੍ਤਾ ਬੁਦ੍ਧਿਮਨ੍ਤੋ, ਤੇ ਉਜ੍ਝਾਯਨ੍ਤਿ ਖਿਯ੍ਯਨ੍ਤਿ વਿਪਾਚੇਨ੍ਤਿ – ‘‘ਕਥਞ੍ਹਿ ਨਾਮ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਭਗવਤੋ ਸਙ੍ਘਭੇਦਾਯ ਪਰਕ੍ਕਮਿਸ੍ਸਤਿ ਚਕ੍ਕਭੇਦਾਯਾ’’ਤਿ! ਅਸ੍ਸੋਸੁਂ ਖੋ ਭਿਕ੍ਖੂ ਤੇਸਂ ਮਨੁਸ੍ਸਾਨਂ ਉਜ੍ਝਾਯਨ੍ਤਾਨਂ ਖਿਯ੍ਯਨ੍ਤਾਨਂ વਿਪਾਚੇਨ੍ਤਾਨਂ। ਯੇ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛਾ…ਪੇ॰… ਤੇ ਉਜ੍ਝਾਯਨ੍ਤਿ ਖਿਯ੍ਯਨ੍ਤਿ વਿਪਾਚੇਨ੍ਤਿ – ‘‘ਕਥਞ੍ਹਿ ਨਾਮ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਸਙ੍ਘਭੇਦਾਯ ਪਰਕ੍ਕਮਿਸ੍ਸਤਿ ਚਕ੍ਕਭੇਦਾਯਾ’’ਤਿ! ਅਥ ਖੋ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਭਗવਤੋ ਏਤਮਤ੍ਥਂ ਆਰੋਚੇਸੁਂ…ਪੇ॰… ‘‘ਸਚ੍ਚਂ ਕਿਰ ਤ੍વਂ, ਦੇવਦਤ੍ਤ, ਸਙ੍ਘਭੇਦਾਯ ਪਰਕ੍ਕਮਸਿ ਚਕ੍ਕਭੇਦਾਯਾ’’ਤਿ? ‘‘ਸਚ੍ਚਂ ਭਗવਾ’’ਤਿ। ‘‘ਅਲਂ, ਦੇવਦਤ੍ਤ। ਮਾ ਤੇ ਰੁਚ੍ਚਿ ਸਙ੍ਘਭੇਦੋ। ਗਰੁਕੋ ਖੋ, ਦੇવਦਤ੍ਤ, ਸਙ੍ਘਭੇਦੋ। ਯੋ ਖੋ, ਦੇવਦਤ੍ਤ, ਸਮਗ੍ਗਂ ਸਙ੍ਘਂ ਭਿਨ੍ਦਤਿ, ਕਪ੍ਪਟ੍ਠਿਕਂ ਕਪ੍ਪਟ੍ਠਿਤਿਕਂ (ਸ੍ਯਾ॰) ਕਿਬ੍ਬਿਸਂ ਪਸવਤਿ, ਕਪ੍ਪਂ ਨਿਰਯਮ੍ਹਿ ਪਚ੍ਚਤਿ। ਯੋ ਚ ਖੋ, ਦੇવਦਤ੍ਤ, ਭਿਨ੍ਨਂ ਸਙ੍ਘਂ ਸਮਗ੍ਗਂ ਕਰੋਤਿ, ਬ੍ਰਹ੍ਮਂ ਪੁਞ੍ਞਂ ਪਸવਤਿ, ਕਪ੍ਪਂ ਸਗ੍ਗਮ੍ਹਿ ਮੋਦਤਿ। ਅਲਂ, ਦੇવਦਤ੍ਤ। ਮਾ ਤੇ ਰੁਚ੍ਚਿ ਸਙ੍ਘਭੇਦੋ। ਗਰੁਕੋ ਖੋ, ਦੇવਦਤ੍ਤ, ਸਙ੍ਘਭੇਦੋ’’ਤਿ।
ਉਦਾ॰ ੪੮ ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਪੁਬ੍ਬਣ੍ਹਸਮਯਂ ਨਿવਾਸੇਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਮਾਦਾਯ ਰਾਜਗਹਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਪਾવਿਸਿ। ਅਦ੍ਦਸਾ ਖੋ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਰਾਜਗਹੇ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਨ੍ਤਂ। ਦਿਸ੍વਾਨ ਯੇਨਾਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ, ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਆਨਨ੍ਦਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਅਜ੍ਜਤਗ੍ਗੇਦਾਨਾਹਂ , ਆવੁਸੋ ਆਨਨ੍ਦ, ਅਞ੍ਞਤ੍ਰੇવ ਭਗવਤਾ, ਅਞ੍ਞਤ੍ਰੇવ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਾ, ਉਪੋਸਥਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਿ ਸਙ੍ਘਕਮ੍ਮਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ।
ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਰਾਜਗਹੇ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਿਤ੍વਾ ਪਚ੍ਛਾਭਤ੍ਤਂ ਪਿਣ੍ਡਪਾਤਪ੍ਪਟਿਕ੍ਕਨ੍ਤੋ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ, ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਆਨਨ੍ਦੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਇਧਾਹਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪੁਬ੍ਬਣ੍ਹਸਮਯਂ ਨਿવਾਸੇਤ੍વਾ ਪਤ੍ਤਚੀવਰਮਾਦਾਯ ਰਾਜਗਹਂ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਪਾવਿਸਿਂ। ਅਦ੍ਦਸਾ ਖੋ ਮਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਰਾਜਗਹੇ ਪਿਣ੍ਡਾਯ ਚਰਨ੍ਤਂ। ਦਿਸ੍વਾਨ ਯੇਨਾਹਂ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ, ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਮਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘ਅਜ੍ਜਤਗ੍ਗੇਦਾਨਾਹਂ, ਆવੁਸੋ ਆਨਨ੍ਦ, ਅਞ੍ਞਤ੍ਰੇવ ਭਗવਤਾ, ਅਞ੍ਞਤ੍ਰੇવ ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘਾ, ਉਪੋਸਥਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮਿ ਸਙ੍ਘਕਮ੍ਮਂ ਕਰਿਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ। ਅਜ੍ਜਤਗ੍ਗੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਸਙ੍ਘਂ ਭਿਨ੍ਦਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਏਤਮਤ੍ਥਂ વਿਦਿਤ੍વਾ ਤਾਯਂ વੇਲਾਯਂ ਇਮਂ ਉਦਾਨਂ ਉਦਾਨੇਸਿ –
ਉਦਾ॰ ੪੮ ‘‘ਸੁਕਰਂ ਸਾਧੁਨਾ ਸਾਧੁਂ, ਸਾਧੁਂ ਪਾਪੇਨ ਦੁਕ੍ਕਰਂ।
ਪਾਪਂ ਪਾਪੇਨ ਸੁਕਰਂ, ਪਾਪਮਰਿਯੇਹਿ ਦੁਕ੍ਕਰ’’ਨ੍ਤਿ॥
ਦੁਤਿਯਭਾਣવਾਰੋ ਨਿਟ੍ਠਿਤੋ।
੩. ਤਤਿਯਭਾਣવਾਰੋ
ਸਙ੍ਘਭੇਦਕਥਾ
੩੪੪. ਅਥ ਖੋ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਤਦਹੁਪੋਸਥੇ ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਸਲਾਕਂ ਗਾਹੇਸਿ – ‘‘ਮਯਂ, ਆવੁਸੋ, ਸਮਣਂ ਗੋਤਮਂ ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਪਞ੍ਚ વਤ੍ਥੂਨਿ ਯਾਚਿਮ੍ਹਾ – ‘ਭਗવਾ, ਭਨ੍ਤੇ, ਅਨੇਕਪਰਿਯਾਯੇਨ ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛਸ੍ਸ…ਪੇ॰… વੀਰਿਯਾਰਮ੍ਭਸ੍ਸ વਣ੍ਣવਾਦੀ। ਇਮਾਨਿ, ਭਨ੍ਤੇ, ਪਞ੍ਚ વਤ੍ਥੂਨਿ ਅਨੇਕਪਰਿਯਾਯੇਨ ਅਪ੍ਪਿਚ੍ਛਤਾਯ…ਪੇ॰… વੀਰਿਯਾਰਮ੍ਭਾਯ ਸਂવਤ੍ਤਨ੍ਤਿ। ਸਾਧੁ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਿਕ੍ਖੂ ਯਾવਜੀવਂ ਆਰਞ੍ਞਿਕਾ ਅਸ੍ਸੁ; ਯੋ ਗਾਮਨ੍ਤਂ ਓਸਰੇਯ੍ਯ, વਜ੍ਜਂ ਨਂ ਫੁਸੇਯ੍ਯ…ਪੇ॰… ਯਾવਜੀવਂ ਮਚ੍ਛਮਂਸਂ ਨ ਖਾਦੇਯ੍ਯੁਂ; ਯੋ ਮਚ੍ਛਮਂਸਂ ਖਾਦੇਯ੍ਯ, વਜ੍ਜਂ ਨਂ ਫੁਸੇਯ੍ਯਾ’ਤਿ। ਇਮਾਨਿ ਪਞ੍ਚ વਤ੍ਥੂਨਿ ਸਮਣੋ ਗੋਤਮੋ ਨਾਨੁਜਾਨਾਤਿ। ਤੇ ਮਯਂ ਇਮੇਹਿ ਪਞ੍ਚਹਿ વਤ੍ਥੂਹਿ ਸਮਾਦਾਯ વਤ੍ਤਾਮ। ਯਸ੍ਸਾਯਸ੍ਮਤੋ ਇਮਾਨਿ ਪਞ੍ਚ વਤ੍ਥੂਨਿ ਖਮਨ੍ਤਿ, ਸੋ ਸਲਾਕਂ ਗਣ੍ਹਾਤੂ’’ਤਿ।
ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ વੇਸਾਲਿਕਾ વਜ੍ਜਿਪੁਤ੍ਤਕਾ ਪਞ੍ਚਮਤ੍ਤਾਨਿ ਭਿਕ੍ਖੁਸਤਾਨਿ ਨવਕਾ ਚੇવ ਹੋਨ੍ਤਿ ਅਪ੍ਪਕਤਞ੍ਞੁਨੋ ਚ। ਤੇ – ‘ਅਯਂ ਧਮ੍ਮੋ , ਅਯਂ વਿਨਯੋ, ਇਦਂ ਸਤ੍ਥੁਸਾਸਨ’ਨ੍ਤਿ – ਸਲਾਕਂ ਗਣ੍ਹਿਂਸੁ। ਅਥ ਖੋ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਸਙ੍ਘਂ ਭਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਪਞ੍ਚਮਤ੍ਤਾਨਿ ਭਿਕ੍ਖੁਸਤਾਨਿ ਆਦਾਯ ਯੇਨ ਗਯਾਸੀਸਂ ਤੇਨ ਪਕ੍ਕਾਮਿ। ਅਥ ਖੋ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨਾ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਂਸੁ, ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿਂਸੁ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਦੇવਦਤ੍ਤੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਙ੍ਘਂ ਭਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਪਞ੍ਚਮਤ੍ਤਾਨਿ ਭਿਕ੍ਖੁਸਤਾਨਿ ਆਦਾਯ ਯੇਨ ਗਯਾਸੀਸਂ ਤੇਨ ਪਕ੍ਕਨ੍ਤੋ’’ਤਿ। ‘‘ਨ ਹਿ ਨਾਮ ਤੁਮ੍ਹਾਕਂ, ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਾ, ਤੇਸੁ ਨવਕੇਸੁ ਭਿਕ੍ਖੂਸੁ ਕਾਰੁਞ੍ਞਮ੍ਪਿ ਭવਿਸ੍ਸਤਿ? ਗਚ੍ਛਥ ਤੁਮ੍ਹੇ, ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਾ, ਪੁਰਾ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਅਨਯਬ੍ਯਸਨਂ ਆਪਜ੍ਜਨ੍ਤੀ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਂ ਭਨ੍ਤੇ’’ਤਿ ਖੋ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨਾ ਭਗવਤੋ ਪਟਿਸ੍ਸੁਤ੍વਾ ਉਟ੍ਠਾਯਾਸਨਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਪਦਕ੍ਖਿਣਂ ਕਤ੍વਾ ਯੇਨ ਗਯਾਸੀਸਂ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਂਸੁ।
ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਅਞ੍ਞਤਰੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਭਗવਤੋ ਅવਿਦੂਰੇ ਰੋਦਮਾਨੋ ਠਿਤੋ ਹੋਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਤਂ ਭਿਕ੍ਖੁਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਕਿਸ੍ਸ ਤ੍વਂ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਰੋਦਸੀ’’ਤਿ? ‘‘ਯੇਪਿ ਤੇ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਤੋ ਅਗ੍ਗਸਾવਕਾ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨਾ ਤੇਪਿ ਦੇવਦਤ੍ਤਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ ਦੇવਦਤ੍ਤਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਂ ਰੋਚੇਨ੍ਤਾ’’ਤਿ। ‘‘ਅਟ੍ਠਾਨਮੇਤਂ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਅਨવਕਾਸੋ, ਯਂ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨਾ ਦੇવਦਤ੍ਤਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਂ ਰੋਚੇਯ੍ਯੁਂ, ਅਪਿ ਚ ਤੇ ਗਤਾ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਸਞ੍ਞਤ੍ਤਿਯਾ’’ਤਿ ਭਿਕ੍ਖੁਸਞ੍ਞਤ੍ਤਿਯਾਤਿ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰), ਭਿਕ੍ਖੂ ਸਞ੍ਞਤ੍ਤਿਯਾ (ਕ॰)।
੩੪੫. ਤੇਨ ਖੋ ਪਨ ਸਮਯੇਨ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਮਹਤਿਯਾ ਪਰਿਸਾਯ ਪਰਿવੁਤ੍ਤੋ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਨ੍ਤੋ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ। ਅਦ੍ਦਸਾ ਖੋ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨੇ ਦੂਰਤੋવ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤੇ। ਦਿਸ੍વਾਨ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਪਸ੍ਸਥ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਯਾવ ਸ੍વਾਕ੍ਖਾਤੋ ਮਯਾ ਧਮ੍ਮੋ, ਯੇਪਿ ਤੇ ਸਮਣਸ੍ਸ ਗੋਤਮਸ੍ਸ ਅਗ੍ਗਸਾવਕਾ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨਾ ਤੇਪਿ ਮਮ ਸਨ੍ਤਿਕੇ ਆਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ। ਮਮ ਧਮ੍ਮਂ ਰੋਚੇਨ੍ਤਾ’’ਤਿ। ਏવਂ વੁਤ੍ਤੇ ਕੋਕਾਲਿਕੋ ਦੇવਦਤ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਮਾ, ਆવੁਸੋ ਦੇવਦਤ੍ਤ, ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨੇ વਿਸ੍ਸਸਿ । ਪਾਪਿਚ੍ਛਾ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨਾ , ਪਾਪਿਕਾਨਂ ਇਚ੍ਛਾਨਂ વਸਂ ਗਤਾ’’ਤਿ। ‘‘ਅਲਂ, ਆવੁਸੋ। ਸ੍વਾਗਤਂ ਤੇਸਂ ਯਤੋ ਮੇ ਧਮ੍ਮਂ ਰੋਚੇਨ੍ਤੀ’’ਤਿ।
ਅਥ ਖੋ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਂ ਉਪਡ੍ਢਾਸਨੇਨ ਨਿਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਏਹਾવੁਸੋ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤ, ਇਧ ਨਿਸੀਦਾਹੀ’’ਤਿ। ‘‘ਅਲਂ ਆવੁਸੋ’’ਤਿ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੋ ਅਞ੍ਞਤਰਂ ਆਸਨਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਆਯਸ੍ਮਾਪਿ ਖੋ ਮਹਾਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨੋ ਅਞ੍ਞਤਰਂ ਆਸਨਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਅਥ ਖੋ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਬਹੁਦੇવ ਰਤ੍ਤਿਂ ਭਿਕ੍ਖੂ ਧਮ੍ਮਿਯਾ ਕਥਾਯ ਸਨ੍ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਸਮਾਦਪੇਤ੍વਾ ਸਮੁਤ੍ਤੇਜੇਤ੍વਾ ਸਮ੍ਪਹਂਸੇਤ੍વਾ ਆਯਸ੍ਮਨ੍ਤਂ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਂ ਅਜ੍ਝੇਸਿ – ‘‘વਿਗਤਥਿਨਮਿਦ੍ਧੋ ਖੋ, ਆવੁਸੋ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤ, ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੋ। ਪਟਿਭਾਤੁ ਤਂ, ਆવੁਸੋ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤ, ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਧਮ੍ਮੀ ਕਥਾ, ਪਿਟ੍ਠਿ ਮੇ ਆਗਿਲਾਯਤਿ, ਤਮਹਂ ਆਯਮਿਸ੍ਸਾਮੀ’’ਤਿ। ‘‘ਏવਮਾવੁਸੋ’’ਤਿ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੋ ਦੇવਦਤ੍ਤਸ੍ਸ ਪਚ੍ਚਸ੍ਸੋਸਿ। ਅਥ ਖੋ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਚਤੁਗ੍ਗੁਣਂ ਸਙ੍ਘਾਟਿਂ ਪਞ੍ਞਾਪੇਤ੍વਾ ਦਕ੍ਖਿਣੇਨ ਪਸ੍ਸੇਨ ਸੇਯ੍ਯਂ ਕਪ੍ਪੇਸਿ। ਤਸ੍ਸ ਕਿਲਮਨ੍ਤਸ੍ਸ ਮੁਟ੍ਠਸ੍ਸਤਿਸ੍ਸ ਅਸਮ੍ਪਜਾਨਸ੍ਸ ਮੁਹੁਤ੍ਤਕੇਨੇવ ਨਿਦ੍ਦਾ ਓਕ੍ਕਮਿ।
ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੋ ਆਦੇਸਨਾਪਾਟਿਹਾਰਿਯਾਨੁਸਾਸਨਿਯਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਧਮ੍ਮਿਯਾ ਕਥਾਯ ਓવਦਿ ਅਨੁਸਾਸਿ। ਆਯਸ੍ਮਾ ਮਹਾਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨੋ ਇਦ੍ਧਿਪਾਟਿਹਾਰਿਯਾਨੁਸਾਸਨਿਯਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਧਮ੍ਮਿਯਾ ਕਥਾਯ ਓવਦਿ ਅਨੁਸਾਸਿ। ਅਥ ਖੋ ਤੇਸਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਆਯਸ੍ਮਤਾ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੇਨ ਆਦੇਸਨਾਪਾਟਿਹਾਰਿਯਾਨੁਸਾਸਨਿਯਾ ਆਯਸ੍ਮਤਾ ਚ ਮਹਾਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨੇਨ ਇਦ੍ਧਿਪਾਟਿਹਾਰਿਯਾਨੁਸਾਸਨਿਯਾ ਓવਦਿਯਮਾਨਾਨਂ ਅਨੁਸਾਸਿਯਮਾਨਾਨਂ વਿਰਜਂ વੀਤਮਲਂ ਧਮ੍ਮਚਕ੍ਖੁਂ ਉਦਪਾਦਿ – ਯਂ ਕਿਞ੍ਚਿ ਸਮੁਦਯਧਮ੍ਮਂ, ਸਬ੍ਬਂ ਤਂ ਨਿਰੋਧਧਮ੍ਮਨ੍ਤਿ।
ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੋ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਗਚ੍ਛਾਮ ਮਯਂ, ਆવੁਸੋ, ਭਗવਤੋ ਸਨ੍ਤਿਕੇ। ਯੋ ਤਸ੍ਸ ਭਗવਤੋ ਧਮ੍ਮਂ ਰੋਚੇਸਿ ਸੋ ਆਗਚ੍ਛਤੂ’’ਤਿ। ਅਥ ਖੋ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨਾ ਤਾਨਿ ਪਞ੍ਚਭਿਕ੍ਖੁਸਤਾਨਿ ਆਦਾਯ ਯੇਨ વੇਲ਼ੁવਨਂ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਂਸੁ। ਅਥ ਖੋ ਕੋਕਾਲਿਕੋ ਦੇવਦਤ੍ਤਂ ਉਟ੍ਠਾਪੇਸਿ – ‘‘ਉਟ੍ਠੇਹਿ, ਆવੁਸੋ ਦੇવਦਤ੍ਤ, ਨੀਤਾ ਤੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨੇਹਿ। ਨਨੁ ਤ੍વਂ, ਆવੁਸੋ ਦੇવਦਤ੍ਤ, ਮਯਾ વੁਤ੍ਤੋ – ‘ਮਾ, ਆવੁਸੋ ਦੇવਦਤ੍ਤ, ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨੇ વਿਸ੍ਸਾਸਿ। ਪਾਪਿਚ੍ਛਾ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨਾ, ਪਾਪਿਕਾਨਂ ਇਚ੍ਛਾਨਂ વਸਂ ਗਤਾ’’’ਤਿ? ਅਥ ਖੋ ਦੇવਦਤ੍ਤਸ੍ਸ ਤਤ੍ਥੇવ ਉਣ੍ਹਂ ਲੋਹਿਤਂ ਮੁਖਤੋ ਉਗ੍ਗਞ੍ਛਿ।
ਅਥ ਖੋ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤਮੋਗ੍ਗਲ੍ਲਾਨਾ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿਂਸੁ, ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿਸੁਂ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੋ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਸਾਧੁ, ਭਨ੍ਤੇ , ਭੇਦਕਾਨੁવਤ੍ਤਕਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਪੁਨ ਉਪਸਮ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯੁ’’ਨ੍ਤਿ। ‘‘ਅਲਂ, ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤ। ਮਾ ਤੇ ਰੁਚ੍ਚਿ ਭੇਦਕਾਨੁવਤ੍ਤਕਾਨਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਪੁਨ ਉਪਸਮ੍ਪਦਾ। ਤੇਨ ਹਿ ਤ੍વਂ, ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤ, ਭੇਦਕਾਨੁવਤ੍ਤਕੇ ਭਿਕ੍ਖੂ ਥੁਲ੍ਲਚ੍ਚਯਂ ਦੇਸਾਪੇਹਿ। ਕਥਂ ਪਨ ਤੇ, ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤ, ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਪਟਿਪਜ੍ਜੀ’’ਤਿ? ‘‘ਯਥੇવ, ਭਨ੍ਤੇ, ਭਗવਾ ਬਹੁਦੇવ ਰਤ੍ਤਿਂ ਭਿਕ੍ਖੂ ਧਮ੍ਮਿਯਾ ਕਥਾਯ ਸਨ੍ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਸਮਾਦਪੇਤ੍વਾ ਸਮੁਤ੍ਤੇਜੇਤ੍વਾ ਸਮ੍ਪਹਂਸੇਤ੍વਾ ਮਂ ਅਜ੍ਝੇਸਤਿ – ‘વਿਗਤਥਿਨਮਿਦ੍ਧੋ ਖੋ , ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤ, ਭਿਕ੍ਖੁਸਙ੍ਘੋ; ਪਟਿਭਾਤੁ ਤਂ, ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤ, ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਧਮ੍ਮੀ ਕਥਾ, ਪਿਟ੍ਠਿ ਮੇ ਆਗਿਲਾਯਤਿ, ਤਮਹਂ ਆਯਮਿਸ੍ਸਾਮੀ’ਤਿ, ਏવਮੇવ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਪਟਿਪਜ੍ਜੀ’’ਤਿ।
੩੪੬. ਅਥ ਖੋ ਭਗવਾ ਭਿਕ੍ਖੂ ਆਮਨ੍ਤੇਸਿ – ‘‘ਭੂਤਪੁਬ੍ਬਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਰਞ੍ਞਾਯਤਨੇ ਮਹਾਸਰਸੀ। ਤਂ ਨਾਗਾ ਉਪਨਿਸ੍ਸਾਯ વਿਹਰਿਂਸੁ। ਤੇ ਤਂ ਸਰਸਿਂ ਓਗਾਹੇਤ੍વਾ, ਸੋਣ੍ਡਾਯ ਭਿਸਮੁਲ਼ਾਲਂ ਅਬ੍ਬੁਹਿਤ੍વਾ, ਸੁવਿਕ੍ਖਾਲਿਤਂ વਿਕ੍ਖਾਲੇਤ੍વਾ, ਅਕਦ੍ਦਮਂ ਸਙ੍ਖਾਦਿਤ੍વਾ, ਅਜ੍ਝੋਹਰਨ੍ਤਿ। ਤੇਸਂ ਤਂ વਣ੍ਣਾਯ ਚੇવ ਹੋਤਿ, ਬਲਾਯ ਚ। ਨ ਚ ਤਤੋਨਿਦਾਨਂ ਮਰਣਂ વਾ ਨਿਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਮਰਣਮਤ੍ਤਂ વਾ ਦੁਕ੍ਖਂ। ਤੇਸਂਯੇવ ਖੋ ਪਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਮਹਾਨਾਗਾਨਂ ਅਨੁਸਿਕ੍ਖਮਾਨਾ ਤਰੁਣਾ ਭਿਙ੍ਕਚ੍ਛਾਪਾ। ਤੇ ਤਂ ਸਰਸਿਂ ਓਗਾਹੇਤ੍વਾ, ਸੋਣ੍ਡਾਯ ਭਿਸਮੁਲ਼ਾਲਂ ਅਬ੍ਬੁਹਿਤ੍વਾ, ਨ ਸੁવਿਕ੍ਖਾਲਿਤਂ વਿਕ੍ਖਾਲੇਤ੍વਾ, ਸਕਦ੍ਦਮਂ ਸਙ੍ਖਾਦਿਤ੍વਾ, ਅਜ੍ਝੋਹਰਨ੍ਤਿ। ਤੇਸਂ ਤਂ ਨੇવ વਣ੍ਣਾਯ ਹੋਤਿ, ਨ ਬਲਾਯ। ਤਤੋਨਿਦਾਨਞ੍ਚ ਮਰਣਂ વਾ ਨਿਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਮਰਣਮਤ੍ਤਂ વਾ ਦੁਕ੍ਖਂ। ਏવਮੇવ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਮਮਾਨੁਕ੍ਰੁਬ੍ਬਂ ਮਮਾਨੁਕੁਬ੍ਬਂ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰) ਕਪਣੋ ਮਰਿਸ੍ਸਤੀਤਿ।
‘‘ਮਹਾવਰਾਹਸ੍ਸ ਮਹਿਂ વਿਕ੍ਰੁਬ੍ਬਤੋ વਿਕੁਬ੍ਬਤੋ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰), ਭਿਸਂ ਘਸਾਨਸ੍ਸ ਘਸਮਾਨਸ੍ਸ (ਕ॰) ਨਦੀਸੁ ਜਗ੍ਗਤੋ।
ਭਿਙ੍ਕੋવ ਪਙ੍ਕਂ ਅਭਿਭਕ੍ਖਯਿਤ੍વਾ, ਮਮਾਨੁਕ੍ਰੁਬ੍ਬਂ ਕਪਣੋ ਮਰਿਸ੍ਸਤੀ’’ਤਿ॥
੩੪੭. ਅ॰ ਨਿ॰ ੮.੧੬ ‘‘ਅਟ੍ਠਹਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਙ੍ਗੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਦੂਤੇਯ੍ਯਂ ਗਨ੍ਤੁਮਰਹਤਿ। ਕਤਮੇਹਿ ਅਟ੍ਠਹਿ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਸੋਤਾ ਚ ਹੋਤਿ, ਸਾવੇਤਾ ਚ, ਉਗ੍ਗਹੇਤਾ ਚ, ਧਾਰੇਤਾ ਚ, વਿਞ੍ਞਾਤਾ ਚ, વਿਞ੍ਞਾਪੇਤਾ ਚ, ਕੁਸਲੋ ਚ ਸਹਿਤਾਸਹਿਤਸ੍ਸ, ਨੋ ਚ ਕਲਹਕਾਰਕੋ – ਇਮੇਹਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਟ੍ਠਹਙ੍ਗੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਦੂਤੇਯ੍ਯਂ ਗਨ੍ਤੁਮਰਹਤਿ।
ਅ॰ ਨਿ॰ ੮.੧੬ ‘‘ਅਟ੍ਠਹਿ , ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਙ੍ਗੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੋ ਦੂਤੇਯ੍ਯਂ ਗਨ੍ਤੁਮਰਹਤਿ। ਕਤਮੇਹਿ ਅਟ੍ਠਹਿ? ਇਧ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੋ ਸੋਤਾ ਚ ਹੋਤਿ, ਸਾવੇਤਾ ਚ, ਉਗ੍ਗਹੇਤਾ ਚ, ਧਾਰੇਤਾ ਚ, વਿਞ੍ਞਾਤਾ ਚ, વਿਞ੍ਞਾਪੇਤਾ ਚ, ਕੁਸਲੋ ਚ ਸਹਿਤਾਸਹਿਤਸ੍ਸ, ਨੋ ਚ ਕਲਹਕਾਰਕੋ – ਇਮੇਹਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਟ੍ਠਹਙ੍ਗੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤੋ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੋ ਦੂਤੇਯ੍ਯਂ ਗਨ੍ਤੁਮਰਹਤੀਤਿ।
ਅ॰ ਨਿ॰ ੮.੧੬ ‘‘ਯੋ વੇ ਨ ਬ੍ਯਥਤਿ ਬ੍ਯਾਧਤਿ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰) ਪਤ੍વਾ, ਪਰਿਸਂ ਉਗ੍ਗવਾਦਿਨਿਂ।
ਨ ਚ ਹਾਪੇਤਿ વਚਨਂ, ਨ ਚ ਛਾਦੇਤਿ ਸਾਸਨਂ॥
‘‘ਅਸਨ੍ਦਿਦ੍ਧੋ ਚ ਅਕ੍ਖਾਤਿ ਅਕ੍ਖਾਤਾ (ਕ॰), ਪੁਚ੍ਛਿਤੋ ਚ ਨ ਕੁਪ੍ਪਤਿ।
ਸ વੇ ਤਾਦਿਸਕੋ ਭਿਕ੍ਖੁ, ਦੂਤੇਯ੍ਯਂ ਗਨ੍ਤੁਮਰਹਤੀ’’ਤਿ॥
੩੪੮. ਅ॰ ਨਿ॰ ੮.੭ ‘‘ਅਟ੍ਠਹਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਸਦ੍ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਅਭਿਭੂਤੋ ਪਰਿਯਾਦਿਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤੋ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਆਪਾਯਿਕੋ ਨੇਰਯਿਕੋ ਕਪ੍ਪਟ੍ਠੋ ਅਤੇਕਿਚ੍ਛੋ। ਕਤਮੇਹਿ ਅਟ੍ਠਹਿ ? ਲਾਭੇਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਭਿਭੂਤੋ ਪਰਿਯਾਦਿਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤੋ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਆਪਾਯਿਕੋ ਨੇਰਯਿਕੋ ਕਪ੍ਪਟ੍ਠੋ ਅਤੇਕਿਚ੍ਛੋ; ਅਲਾਭੇਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ…ਪੇ॰… ਯਸੇਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ…ਪੇ॰… ਅਯਸੇਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ…ਪੇ॰… ਸਕ੍ਕਾਰੇਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ…ਪੇ॰… ਅਸਕ੍ਕਾਰੇਨ, ਭਿਕ੍ਖવੇ…ਪੇ॰… ਪਾਪਿਚ੍ਛਤਾਯ, ਭਿਕ੍ਖવੇ…ਪੇ॰… ਪਾਪਮਿਤ੍ਤਤਾਯ ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਭਿਭੂਤੋ ਪਰਿਯਾਦਿਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤੋ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਆਪਾਯਿਕੋ ਨੇਰਯਿਕੋ ਕਪ੍ਪਟ੍ਠੋ ਅਤੇਕਿਚ੍ਛੋ – ਇਮੇਹਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਟ੍ਠਹਿ ਅਸਦ੍ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਅਭਿਭੂਤੋ ਪਰਿਯਾਦਿਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤੋ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਆਪਾਯਿਕੋ ਨੇਰਯਿਕੋ ਕਪ੍ਪਟ੍ਠੋ ਅਤੇਕਿਚ੍ਛੋ।
੩੪੯. ‘‘ਸਾਧੁ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਲਾਭਂ ਅਭਿਭੁਯ੍ਯ ਅਭਿਭੁਯ੍ਯ વਿਹਰੇਯ੍ਯ, ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਅਲਾਭਂ…ਪੇ॰… ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਯਸਂ… ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਅਯਸਂ… ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਸਕ੍ਕਾਰਂ… ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਅਸਕ੍ਕਾਰਂ… ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਪਾਪਿਚ੍ਛਤਂ… ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਪਾਪਮਿਤ੍ਤਤਂ ਅਭਿਭੁਯ੍ਯ ਅਭਿਭੁਯ੍ਯ વਿਹਰੇਯ੍ਯ। ਕਥਞ੍ਚ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਅਤ੍ਥવਸਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਲਾਭਂ ਅਭਿਭੁਯ੍ਯ ਅਭਿਭੁਯ੍ਯ વਿਹਰੇਯ੍ਯ, ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਅਲਾਭਂ…ਪੇ॰… ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਯਸਂ… ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਅਯਸਂ… ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਸਕ੍ਕਾਰਂ… ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਅਸਕ੍ਕਾਰਂ… ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਪਾਪਿਚ੍ਛਤਂ… ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਪਾਪਮਿਤ੍ਤਤਂ ਅਭਿਭੁਯ੍ਯ ਅਭਿਭੁਯ੍ਯ વਿਹਰੇਯ੍ਯ? ਯਂ ਹਿਸ੍ਸ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਲਾਭਂ ਅਨਭਿਭੁਯ੍ਯ વਿਹਰਤੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯੁਂ ਆਸવਾ વਿਘਾਤਪਰਿਲ਼ਾਹਾ, ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਲਾਭਂ ਅਭਿਭੁਯ੍ਯ ਅਭਿਭੁਯ੍ਯ વਿਹਰਤੋ ਏવਂਸਤੇ ਆਸવਾ વਿਘਾਤਪਰਿਲ਼ਾਹਾ ਨ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਯਂ ਹਿਸ੍ਸ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਅਲਾਭਂ…ਪੇ॰… ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਯਸਂ… ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਅਯਸਂ… ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਸਕ੍ਕਾਰਂ… ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਅਸਕ੍ਕਾਰਂ… ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਪਾਪਿਚ੍ਛਤਂ… ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਪਾਪਮਿਤ੍ਤਤਂ ਅਨਭਿਭੁਯ੍ਯ વਿਹਰਤੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜੇਯ੍ਯੁਂ ਆਸવਾ વਿਘਾਤਪਰਿਲ਼ਾਹਾ, ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਪਾਪਮਿਤ੍ਤਤਂ ਅਭਿਭੁਯ੍ਯ ਅਭਿਭੁਯ੍ਯ વਿਹਰਤੋ ਏવਂਸਤੇ ਆਸવਾ વਿਘਾਤਪਰਿਲ਼ਾਹਾ ਨ ਹੋਨ੍ਤਿ। ਇਦਂ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਤ੍ਥવਸਂ ਪਟਿਚ੍ਚ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਲਾਭਂ ਅਭਿਭੁਯ੍ਯ ਅਭਿਭੁਯ੍ਯ વਿਹਰੇਯ੍ਯ, ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਅਲਾਭਂ…ਪੇ॰… ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਯਸਂ… ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਅਯਸਂ… ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਸਕ੍ਕਾਰਂ… ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਅਸਕ੍ਕਾਰਂ… ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਪਾਪਿਚ੍ਛਤਂ… ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਪਾਪਮਿਤ੍ਤਤਂ ਅਭਿਭੁਯ੍ਯ ਅਭਿਭੁਯ੍ਯ વਿਹਰੇਯ੍ਯ। ਤਸ੍ਮਾਤਿਹ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਲਾਭਂ ਅਭਿਭੁਯ੍ਯ ਅਭਿਭੁਯ੍ਯ વਿਹਰਿਸ੍ਸਾਮ, ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਅਲਾਭਂ…ਪੇ॰… ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਯਸਂ… ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਅਯਸਂ… ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਸਕ੍ਕਾਰਂ… ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਅਸਕ੍ਕਾਰਂ… ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਪਾਪਿਚ੍ਛਤਂ… ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਂ ਪਾਪਮਿਤ੍ਤਤਂ ਅਭਿਭੁਯ੍ਯ ਅਭਿਭੁਯ੍ਯ વਿਹਰਿਸ੍ਸਾਮਾਤਿ; ਏવਞ੍ਹਿ વੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਸਿਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬਨ੍ਤਿ।
੩੫੦. ‘‘ਤੀਹਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਸਦ੍ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਅਭਿਭੂਤੋ ਪਰਿਯਾਦਿਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤੋ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਆਪਾਯਿਕੋ ਨੇਰਯਿਕੋ ਕਪ੍ਪਟ੍ਠੋ ਅਤੇਕਿਚ੍ਛੋ। ਕਤਮੇਹਿ ਤੀਹਿ? ਪਾਪਿਚ੍ਛਤਾ, ਪਾਪਮਿਤ੍ਤਤਾ, ਓਰਮਤ੍ਤਕੇਨ વਿਸੇਸਾਧਿਗਮੇਨ ਅਨ੍ਤਰਾ વੋਸਾਨਂ ਆਪਾਦਿ – ਇਮੇਹਿ ਖੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤੀਹਿ ਅਸਦ੍ਧਮ੍ਮੇਹਿ ਅਭਿਭੂਤੋ ਪਰਿਯਾਦਿਨ੍ਨਚਿਤ੍ਤੋ ਦੇવਦਤ੍ਤੋ ਆਪਾਯਿਕੋ ਨੇਰਯਿਕੋ ਕਪ੍ਪਟ੍ਠੋ ਅਤੇਕਿਚ੍ਛੋਤਿ।
‘‘ਮਾ ਜਾਤੁ ਕੋਚਿ ਲੋਕਸ੍ਮਿਂ, ਪਾਪਿਚ੍ਛੋ ਉਦਪਜ੍ਜਥ।
ਤਦਮਿਨਾਪਿ ਜਾਨਾਥ, ਪਾਪਿਚ੍ਛਾਨਂ ਯਥਾਗਤਿ॥
‘‘ਪਣ੍ਡਿਤੋਤਿ ਸਮਞ੍ਞਾਤੋ, ਭਾવਿਤਤ੍ਤੋਤਿ ਸਮ੍ਮਤੋ।
ਜਲਂવ ਯਸਸਾ ਅਟ੍ਠਾ, ਦੇવਦਤ੍ਤੋਤਿ ਮੇ ਸੁਤਂ॥
‘‘ਸੋ ਪਮਾਦਂ ਅਨੁਚਿਣ੍ਣੋ, ਆਸਜ੍ਜ ਨਂ ਤਥਾਗਤਂ।
ਅવੀਚਿਨਿਰਯਂ ਪਤ੍ਤੋ, ਚਤੁਦ੍વਾਰਂ ਭਯਾਨਕਂ॥
‘‘ਅਦੁਟ੍ਠਸ੍ਸ ਹਿ ਯੋ ਦੁਬ੍ਭੇ, ਪਾਪਕਮ੍ਮਂ ਅਕ੍ਰੁਬ੍ਬਤੋ।
ਤਮੇવ ਪਾਪਂ ਫੁਸਤਿ, ਦੁਟ੍ਠਚਿਤ੍ਤਂ ਅਨਾਦਰਂ॥
‘‘ਸਮੁਦ੍ਦਂ વਿਸਕੁਮ੍ਭੇਨ, ਯੋ ਮਞ੍ਞੇਯ੍ਯ ਪਦੂਸਿਤੁਂ ਪਦੁਸ੍ਸਿਤੁਂ (ਕ॰)।
ਨ ਸੋ ਤੇਨ ਪਦੂਸੇਯ੍ਯ, ਭੇਸ੍ਮਾ ਹਿ ਉਦਧੀ ਮਹਾ॥
‘‘ਏવਮੇવ ਤਥਾਗਤਂ, ਯੋ વਾਦੇਨੁਪਹਿਂਸਤਿ।
ਸਮਗ੍ਗਤਂ ਸਮ੍ਮਾਗਤਂ (ਸੀ॰), ਸਮਗਤਂ (ਸ੍ਯਾ॰) ਸਨ੍ਤਚਿਤ੍ਤਂ, વਾਦੋ ਤਮ੍ਹਿ ਨ ਰੂਹਤਿ॥
‘‘ਤਾਦਿਸਂ ਮਿਤ੍ਤਂ ਕ੍ਰੁਬ੍ਬੇਥ ਕੁਬ੍ਬੇਥ (ਸੀ॰ ਸ੍ਯਾ॰), ਤਞ੍ਚ ਸੇવੇਥ ਪਣ੍ਡਿਤੋ।
ਯਸ੍ਸ ਮਗ੍ਗਾਨੁਗੋ ਭਿਕ੍ਖੁ, ਖਯਂ ਦੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਪਾਪੁਣੇ’’ਤਿ॥
ਉਪਾਲਿਪਞ੍ਹਾ
੩੫੧. ਅਥ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਉਪਾਲਿ ਯੇਨ ਭਗવਾ ਤੇਨੁਪਸਙ੍ਕਮਿ, ਉਪਸਙ੍ਕਮਿਤ੍વਾ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਅਭਿવਾਦੇਤ੍વਾ ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸੀਦਿ। ਏਕਮਨ੍ਤਂ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋ ਖੋ ਆਯਸ੍ਮਾ ਉਪਾਲਿ ਭਗવਨ੍ਤਂ ਏਤਦવੋਚ – ‘‘ਸਙ੍ਘਰਾਜਿ ਸਙ੍ਘਰਾਜੀਤਿ, ਭਨ੍ਤੇ, વੁਚ੍ਚਤਿ। ਕਿਤ੍ਤਾવਤਾ ਨੁ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਙ੍ਘਰਾਜਿ ਹੋਤਿ, ਨੋ ਚ ਸਙ੍ਘਭੇਦੋ? ਕਿਤ੍ਤਾવਤਾ ਚ ਪਨ ਸਙ੍ਘਰਾਜਿ ਚੇવ ਹੋਤਿ ਸਙ੍ਘਭੇਦੋ ਚਾ’’ਤਿ?
‘‘ਏਕਤੋ , ਉਪਾਲਿ, ਏਕੋ ਹੋਤਿ, ਏਕਤੋ ਦ੍વੇ, ਚਤੁਤ੍ਥੋ ਅਨੁਸ੍ਸਾવੇਤਿ, ਸਲਾਕਂ ਗਾਹੇਤਿ – ‘ਅਯਂ ਧਮ੍ਮੋ, ਅਯਂ વਿਨਯੋ, ਇਦਂ ਸਤ੍ਥੁਸਾਸਨਂ, ਇਮਂ ਗਣ੍ਹਥ, ਇਮਂ ਰੋਚੇਥਾ’ਤਿ। ਏવਮ੍ਪਿ ਖੋ, ਉਪਾਲਿ, ਸਙ੍ਘਰਾਜਿ ਹੋਤਿ, ਨੋ ਚ ਸਙ੍ਘਭੇਦੋ। ਏਕਤੋ, ਉਪਾਲਿ, ਦ੍વੇ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਏਕਤੋ ਦ੍વੇ, ਪਞ੍ਚਮੋ ਅਨੁਸ੍ਸਾવੇਤਿ, ਸਲਾਕਂ ਗਾਹੇਤਿ – ‘ਅਯਂ ਧਮ੍ਮੋ, ਅਯਂ વਿਨਯੋ, ਇਦਂ ਸਤ੍ਥੁਸਾਸਨਂ, ਇਮਂ ਗਣ੍ਹਥ, ਇਮਂ ਰੋਚੇਥਾ’ਤਿ। ਏવਮ੍ਪਿ ਖੋ, ਉਪਾਲਿ, ਸਙ੍ਘਰਾਜਿ ਹੋਤਿ, ਨੋ ਚ ਸਙ੍ਘਭੇਦੋ। ਏਕਤੋ, ਉਪਾਲਿ, ਦ੍વੇ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਏਕਤੋ ਤਯੋ, ਛਟ੍ਠੋ ਅਨੁਸ੍ਸਾવੇਤਿ, ਸਲਾਕਂ ਗਾਹੇਤਿ – ‘ਅਯਂ ਧਮ੍ਮੋ, ਅਯਂ વਿਨਯੋ, ਇਦਂ ਸਤ੍ਥੁਸਾਸਨਂ, ਇਮਂ ਗਣ੍ਹਥ, ਇਮਂ ਰੋਚੇਥਾ’ਤਿ। ਏવਮ੍ਪਿ ਖੋ, ਉਪਾਲਿ, ਸਙ੍ਘਰਾਜਿ ਹੋਤਿ, ਨੋ ਚ ਸਙ੍ਘਭੇਦੋ । ਏਕਤੋ, ਉਪਾਲਿ, ਤਯੋ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਏਕਤੋ ਤਯੋ, ਸਤ੍ਤਮੋ ਅਨੁਸ੍ਸਾવੇਤਿ, ਸਲਾਕਂ ਗਾਹੇਤਿ – ‘ਅਯਂ ਧਮ੍ਮੋ, ਅਯਂ વਿਨਯੋ, ਇਦਂ ਸਤ੍ਥੁਸਾਸਨਂ, ਇਮਂ ਗਣ੍ਹਥ, ਇਮਂ ਰੋਚੇਥਾ’ਤਿ। ਏવਮ੍ਪਿ ਖੋ, ਉਪਾਲਿ, ਸਙ੍ਘਰਾਜਿ ਹੋਤਿ, ਨੋ ਚ ਸਙ੍ਘਭੇਦੋ। ਏਕਤੋ, ਉਪਾਲਿ, ਤਯੋ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਏਕਤੋ ਚਤ੍ਤਾਰੋ, ਅਟ੍ਠਮੋ ਅਨੁਸ੍ਸਾવੇਤਿ, ਸਲਾਕਂ ਗਾਹੇਤਿ – ‘ਅਯਂ ਧਮ੍ਮੋ, ਅਯਂ વਿਨਯੋ, ਇਦਂ ਸਤ੍ਥੁਸਾਸਨਂ, ਇਮਂ ਗਣ੍ਹਥ, ਇਮਂ ਰੋਚੇਥਾ’ਤਿ। ਏવਮ੍ਪਿ ਖੋ, ਉਪਾਲਿ, ਸਙ੍ਘਰਾਜਿ ਹੋਤਿ, ਨੋ ਚ ਸਙ੍ਘਭੇਦੋ। ਏਕਤੋ, ਉਪਾਲਿ, ਚਤ੍ਤਾਰੋ ਹੋਨ੍ਤਿ, ਏਕਤੋ ਚਤ੍ਤਾਰੋ, ਨવਮੋ ਅਨੁਸ੍ਸਾવੇਤਿ, ਸਲਾਕਂ ਗਾਹੇਤਿ – ‘ਅਯਂ ਧਮ੍ਮੋ, ਅਯਂ વਿਨਯੋ, ਇਦਂ ਸਤ੍ਥੁਸਾਸਨਂ, ਇਮਂ ਗਣ੍ਹਥ, ਇਮਂ ਰੋਚੇਥਾ’ਤਿ । ਏવਂ ਖੋ, ਉਪਾਲਿ, ਸਙ੍ਘਰਾਜਿ ਚੇવ ਹੋਤਿ ਸਙ੍ਘਭੇਦੋ ਚ। ਨવਨ੍ਨਂ વਾ, ਉਪਾਲਿ, ਅਤਿਰੇਕਨવਨ੍ਨਂ વਾ ਸਙ੍ਘਰਾਜਿ ਚੇવ ਹੋਤਿ ਸਙ੍ਘਭੇਦੋ ਚ। ਨ ਖੋ, ਉਪਾਲਿ, ਭਿਕ੍ਖੁਨੀ ਸਙ੍ਘਂ ਭਿਨ੍ਦਤਿ, ਅਪਿ ਚ ਭੇਦਾਯ ਪਰਕ੍ਕਮਤਿ, ਨ ਸਿਕ੍ਖਮਾਨਾ ਸਙ੍ਘਂ ਭਿਨ੍ਦਤਿ…ਪੇ॰… ਨ ਸਾਮਣੇਰੋ ਸਙ੍ਘਂ ਭਿਨ੍ਦਤਿ, ਨ ਸਾਮਣੇਰੀ ਸਙ੍ਘਂ ਭਿਨ੍ਦਤਿ, ਨ ਉਪਾਸਕੋ ਸਙ੍ਘਂ ਭਿਨ੍ਦਤਿ, ਨ ਉਪਾਸਿਕਾ ਸਙ੍ਘਂ ਭਿਨ੍ਦਤਿ, ਅਪਿ ਚ ਭੇਦਾਯ ਪਰਕ੍ਕਮਤਿ। ਭਿਕ੍ਖੁ ਖੋ, ਉਪਾਲਿ, ਪਕਤਤ੍ਤੋ, ਸਮਾਨਸਂવਾਸਕੋ, ਸਮਾਨਸੀਮਾਯਂ ਠਿਤੋ, ਸਙ੍ਘਂ ਭਿਨ੍ਦਤੀ’’ਤਿ।
੩੫੨. ਅ॰ ਨਿ॰ ੧੦.੩੭ ‘‘ਸਙ੍ਘਭੇਦੋ ਸਙ੍ਘਭੇਦੋਤਿ, ਭਨ੍ਤੇ, વੁਚ੍ਚਤਿ। ਕਿਤ੍ਤਾવਤਾ ਨੁ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਙ੍ਘੋ ਭਿਨ੍ਨੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ?
‘‘ਇਧੁਪਾਲਿ, ਭਿਕ੍ਖੂ ਅਧਮ੍ਮਂ ਧਮ੍ਮੋਤਿ ਦੀਪੇਨ੍ਤਿ, ਧਮ੍ਮਂ ਅਧਮ੍ਮੋਤਿ ਦੀਪੇਨ੍ਤਿ, ਅવਿਨਯਂ વਿਨਯੋਤਿ ਦੀਪੇਨ੍ਤਿ, વਿਨਯਂ ਅવਿਨਯੋਤਿ ਦੀਪੇਨ੍ਤਿ, ਅਭਾਸਿਤਂ ਅਲਪਿਤਂ ਤਥਾਗਤੇਨ ਭਾਸਿਤਂ ਲਪਿਤਂ ਤਥਾਗਤੇਨਾਤਿ ਦੀਪੇਨ੍ਤਿ, ਭਾਸਿਤਂ ਲਪਿਤਂ ਤਥਾਗਤੇਨ ਅਭਾਸਿਤਂ ਅਲਪਿਤਂ ਤਥਾਗਤੇਨਾਤਿ ਦੀਪੇਨ੍ਤਿ, ਅਨਾਚਿਣ੍ਣਂ ਤਥਾਗਤੇਨ ਆਚਿਣ੍ਣਂ ਤਥਾਗਤੇਨਾਤਿ ਦੀਪੇਨ੍ਤਿ, ਆਚਿਣ੍ਣਂ ਤਥਾਗਤੇਨ ਅਨਾਚਿਣ੍ਣਂ ਤਥਾਗਤੇਨਾਤਿ ਦੀਪੇਨ੍ਤਿ, ਅਪਞ੍ਞਤ੍ਤਂ ਤਥਾਗਤੇਨ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਂ ਤਥਾਗਤੇਨਾਤਿ ਦੀਪੇਨ੍ਤਿ, ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਂ ਤਥਾਗਤੇਨ ਅਪਞ੍ਞਤ੍ਤਂ ਤਥਾਗਤੇਨਾਤਿ ਦੀਪੇਨ੍ਤਿ, ਅਨਾਪਤ੍ਤਿਂ ਆਪਤ੍ਤੀਤਿ ਦੀਪੇਨ੍ਤਿ, ਆਪਤ੍ਤਿਂ ਅਨਾਪਤ੍ਤੀਤਿ ਦੀਪੇਨ੍ਤਿ, ਲਹੁਕਂ ਆਪਤ੍ਤਿਂ ਗਰੁਕਾ ਆਪਤ੍ਤੀਤਿ ਦੀਪੇਨ੍ਤਿ, ਗਰੁਕਂ ਆਪਤ੍ਤਿਂ ਲਹੁਕਾ ਆਪਤ੍ਤੀਤਿ ਦੀਪੇਨ੍ਤਿ, ਸਾવਸੇਸਂ ਆਪਤ੍ਤਿਂ ਅਨવਸੇਸਾ ਆਪਤ੍ਤੀਤਿ ਦੀਪੇਨ੍ਤਿ, ਅਨવਸੇਸਂ ਆਪਤ੍ਤਿਂ ਸਾવਸੇਸਾ ਆਪਤ੍ਤੀਤਿ ਦੀਪੇਨ੍ਤਿ, ਦੁਟ੍ਠੁਲ੍ਲਂ ਆਪਤ੍ਤਿਂ ਅਦੁਟ੍ਠੁਲਾ ਆਪਤ੍ਤੀਤਿ ਦੀਪੇਨ੍ਤਿ, ਅਦੁਟ੍ਠੁਲ੍ਲਂ ਆਪਤ੍ਤਿਂ ਦੁਟ੍ਠੁਲ੍ਲਾ ਆਪਤ੍ਤੀਤਿ ਦੀਪੇਨ੍ਤਿ। ਤੇ ਇਮੇਹਿ ਅਟ੍ਠਾਰਸਹਿ વਤ੍ਥੂਹਿ ਅਪਕਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਅવਪਕਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਆવੇਨਿਂ ਆવੇਣਿ (ਸੀ॰), ਆવੇਣਿਕਂ (ਸ੍ਯਾ॰) ਉਪੋਸਥਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ, ਆવੇਨਿਂ ਪવਾਰਣਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ, ਆવੇਨਿਂ ਸਙ੍ਘਕਮ੍ਮਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ। ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਖੋ, ਉਪਾਲਿ, ਸਙ੍ਘੋ ਭਿਨ੍ਨੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ।
੩੫੩. ਅ॰ ਨਿ॰ ੧੦.੩੭ ‘‘ਸਙ੍ਘਸਾਮਗ੍ਗੀ ਸਙ੍ਘਸਾਮਗ੍ਗੀਤਿ, ਭਨ੍ਤੇ, વੁਚ੍ਚਤਿ। ਕਿਤ੍ਤਾવਤਾ ਨੁ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਙ੍ਘੋ ਸਮਗ੍ਗੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ? ‘‘ਇਧੁਪਾਲਿ, ਭਿਕ੍ਖੂ ਅਧਮ੍ਮਂ ਅਧਮ੍ਮੋਤਿ ਦੀਪੇਨ੍ਤਿ, ਧਮ੍ਮਂ ਧਮ੍ਮੋਤਿ ਦੀਪੇਨ੍ਤਿ, ਅવਿਨਯਂ ਅવਿਨਯੋਤਿ ਦੀਪੇਨ੍ਤਿ, વਿਨਯਂ વਿਨਯੋਤਿ ਦੀਪੇਨ੍ਤਿ, ਅਭਾਸਿਤਂ ਅਲਪਿਤਂ ਤਥਾਗਤੇਨ ਅਭਾਸਿਤਂ ਅਲਪਿਤਂ ਤਥਾਗਤੇਨਾਤਿ ਦੀਪੇਨ੍ਤਿ, ਭਾਸਿਤਂ ਲਪਿਤਂ ਤਥਾਗਤੇਨ ਭਾਸਿਤਂ ਲਪਿਤਂ ਤਥਾਗਤੇਨਾਤਿ ਦੀਪੇਨ੍ਤਿ, ਅਨਾਚਿਣ੍ਣਂ ਤਥਾਗਤੇਨ ਅਨਾਚਿਣ੍ਣਂ ਤਥਾਗਤੇਨਾਤਿ ਦੀਪੇਨ੍ਤਿ, ਆਚਿਣ੍ਣਂ ਤਥਾਗਤੇਨ ਆਚਿਣ੍ਣਂ ਤਥਾਗਤੇਨਾਤਿ ਦੀਪੇਨ੍ਤਿ, ਅਪਞ੍ਞਤ੍ਤਂ ਤਥਾਗਤੇਨ ਅਪਞ੍ਞਤ੍ਤਂ ਤਥਾਗਤੇਨਾਤਿ ਦੀਪੇਨ੍ਤਿ, ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਂ ਤਥਾਗਤੇਨ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਂ ਤਥਾਗਤੇਨਾਤਿ ਦੀਪੇਨ੍ਤਿ, ਅਨਾਪਤ੍ਤਿਂ ਅਨਾਪਤ੍ਤੀਤਿ ਦੀਪੇਨ੍ਤਿ, ਆਪਤ੍ਤਿਂ ਆਪਤ੍ਤੀਤਿ ਦੀਪੇਨ੍ਤਿ, ਲਹੁਕਂ ਆਪਤ੍ਤਿਂ ਲਹੁਕਾ ਆਪਤ੍ਤੀਤਿ ਦੀਪੇਨ੍ਤਿ, ਗਰੁਕਂ ਆਪਤ੍ਤਿਂ ਗਰੁਕਾ ਆਪਤ੍ਤੀਤਿ ਦੀਪੇਨ੍ਤਿ, ਸਾવਸੇਸਂ ਆਪਤ੍ਤਿਂ ਸਾવਸੇਸਾ ਆਪਤ੍ਤੀਤਿ ਦੀਪੇਨ੍ਤਿ, ਅਨવਸੇਸਂ ਆਪਤ੍ਤਿਂ ਅਨવਸੇਸਾ ਆਪਤ੍ਤੀਤਿ ਦੀਪੇਨ੍ਤਿ , ਦੁਟ੍ਠੁਲ੍ਲਂ ਆਪਤ੍ਤਿਂ ਦੁਟ੍ਠੁਲ੍ਲਾ ਆਪਤ੍ਤੀਤਿ ਦੀਪੇਨ੍ਤਿ, ਅਦੁਟ੍ਠੁਲ੍ਲਂ ਆਪਤ੍ਤਿਂ ਅਦੁਟ੍ਠੁਲ੍ਲਾ ਆਪਤ੍ਤੀਤਿ ਦੀਪੇਨ੍ਤਿ। ਤੇ ਇਮੇਹਿ ਅਟ੍ਠਾਰਸਹਿ વਤ੍ਥੂਹਿ ਨ ਅਪਕਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਨ ਅવਪਕਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਨ ਆવੇਨਿਂ ਉਪੋਸਥਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ, ਨ ਆવੇਨਿਂ ਪવਾਰਣਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ, ਨ ਆવੇਨਿਂ ਸਙ੍ਘਕਮ੍ਮਂ ਕਰੋਨ੍ਤਿ। ਏਤ੍ਤਾવਤਾ ਖੋ, ਉਪਾਲਿ, ਸਙ੍ਘੋ ਸਮਗ੍ਗੋ ਹੋਤੀ’’ਤਿ।
੩੫੪. ‘‘ਸਮਗ੍ਗਂ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਙ੍ਘਂ ਭਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਕਿਂ ਸੋ ਪਸવਤੀ’’ਤਿ? ‘‘ਸਮਗ੍ਗਂ ਖੋ, ਉਪਾਲਿ, ਸਙ੍ਘਂ ਭਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ ਕਪ੍ਪਟ੍ਠਿਕਂ ਕਿਬ੍ਬਿਸਂ ਪਸવਤਿ, ਕਪ੍ਪਂ ਨਿਰਯਮ੍ਹਿ ਪਚ੍ਚਤੀ’’ਤਿ।
ਇਤਿવੁ॰ ੧੮; ਅ॰ ਨਿ॰ ੧੦.੩੯ ‘‘ਆਪਾਯਿਕੋ ਨੇਰਯਿਕੋ, ਕਪ੍ਪਟ੍ਠੋ ਸਙ੍ਘਭੇਦਕੋ।
વਗ੍ਗਰਤੋ ਅਧਮ੍ਮਟ੍ਠੋ, ਯੋਗਕ੍ਖੇਮਾ ਪਧਂਸਤਿ।
ਸਙ੍ਘਂ ਸਮਗ੍ਗਂ ਭਿਨ੍ਦਿਤ੍વਾ, ਕਪ੍ਪਂ ਨਿਰਯਮ੍ਹਿ ਪਚ੍ਚਤੀ’’ਤਿ॥
‘‘ਭਿਨ੍ਨਂ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਙ੍ਘਂ ਸਮਗ੍ਗਂ ਕਤ੍વਾ ਕਿਂ ਸੋ ਪਸવਤੀ’’ਤਿ? ‘‘ਭਿਨ੍ਨਂ ਖੋ, ਉਪਾਲਿ, ਸਙ੍ਘਂ ਸਮਗ੍ਗਂ ਕਤ੍વਾ ਬ੍ਰਹ੍ਮਂ ਪੁਞ੍ਞਂ ਪਸવਤਿ, ਕਪ੍ਪਂ ਸਗ੍ਗਮ੍ਹਿ ਮੋਦਤੀ’’ਤਿ।
ਇਤ੍ਤਿવੁ॰ ੧੮; ਅ॰ ਨਿ॰ ੧੦.੪੦ ‘‘ਸੁਖਾ ਸਙ੍ਘਸ੍ਸ ਸਾਮਗ੍ਗੀ, ਸਮਗ੍ਗਾਨਞ੍ਚ ਅਨੁਗ੍ਗਹੋ।
ਸਮਗ੍ਗਰਤੋ ਧਮ੍ਮਟ੍ਠੋ, ਯੋਗਕ੍ਖੇਮਾ ਨ ਧਂਸਤਿ।
ਸਙ੍ਘਂ ਸਮਗ੍ਗਂ ਕਤ੍વਾਨ, ਕਪ੍ਪਂ ਸਗ੍ਗਮ੍ਹਿ ਮੋਦਤੀ’’ਤਿ॥
੩੫੫. ਪਰਿ॰ ੪੫੯ ‘‘ਸਿਯਾ ਨੁ ਖੋ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਙ੍ਘਭੇਦਕੋ ਆਪਾਯਿਕੋ, ਨੇਰਯਿਕੋ, ਕਪ੍ਪਟ੍ਠੋ, ਅਤੇਕਿਚ੍ਛੋ’’ਤਿ? ‘‘ਸਿਯਾ, ਉਪਾਲਿ, ਸਙ੍ਘਭੇਦਕੋ ਆਪਾਯਿਕੋ, ਨੇਰਯਿਕੋ, ਕਪ੍ਪਟ੍ਠੋ, ਅਤੇਕਿਚ੍ਛੋ’’ਤਿ।
ਪਰਿ॰ ੪੫੯ ‘‘ਸਿਯਾ ਸਿਯਾ ਨੁ ਖੋ (ਸ੍ਯਾ॰ ਕਂ॰) ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਙ੍ਘਭੇਦਕੋ ਨ ਆਪਾਯਿਕੋ, ਨ ਨੇਰਯਿਕੋ, ਨ ਕਪ੍ਪਟ੍ਠੋ, ਨ ਅਤੇਕਿਚ੍ਛੋ’’ਤਿ? ‘‘ਸਿਯਾ, ਉਪਾਲਿ, ਸਙ੍ਘਭੇਦਕੋ ਨ ਆਪਾਯਿਕੋ, ਨ ਨੇਰਯਿਕੋ, ਨ ਕਪ੍ਪਟ੍ਠੋ, ਨ ਅਤੇਕਿਚ੍ਛੋ’’ਤਿ।
‘‘ਕਤਮੋ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਙ੍ਘਭੇਦਕੋ ਆਪਾਯਿਕੋ, ਨੇਰਯਿਕੋ, ਕਪ੍ਪਟ੍ਠੋ, ਅਤੇਕਿਚ੍ਛੋ’’ਤਿ? ‘‘ਇਧੁਪਾਲਿ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਅਧਮ੍ਮਂ ਧਮ੍ਮੋਤਿ ਦੀਪੇਤਿ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਅਧਮ੍ਮਦਿਟ੍ਠਿ, ਭੇਦੇ ਅਧਮ੍ਮਦਿਟ੍ਠਿ, વਿਨਿਧਾਯ ਦਿਟ੍ਠਿਂ, વਿਨਿਧਾਯ ਖਨ੍ਤਿਂ, વਿਨਿਧਾਯ ਰੁਚਿਂ, વਿਨਿਧਾਯ ਭਾવਂ, ਅਨੁਸ੍ਸਾવੇਤਿ, ਸਲਾਕਂ ਗਾਹੇਤਿ – ‘ਅਯਂ ਧਮ੍ਮੋ, ਅਯਂ વਿਨਯੋ, ਇਦਂ ਸਤ੍ਥੁਸਾਸਨਂ, ਇਮਂ ਗਣ੍ਹਥ, ਇਮਂ ਰੋਚੇਥਾ’ਤਿ। ਅਯਮ੍ਪਿ ਖੋ, ਉਪਾਲਿ, ਸਙ੍ਘਭੇਦਕੋ ਆਪਾਯਿਕੋ, ਨੇਰਯਿਕੋ, ਕਪ੍ਪਟ੍ਠੋ, ਅਤੇਕਿਚ੍ਛੋ।
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਉਪਾਲਿ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਅਧਮ੍ਮਂ ਧਮ੍ਮੋਤਿ ਦੀਪੇਤਿ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਅਧਮ੍ਮਦਿਟ੍ਠਿ, ਭੇਦੇ ਧਮ੍ਮਦਿਟ੍ਠਿ, વਿਨਿਧਾਯ ਦਿਟ੍ਠਿਂ, વਿਨਿਧਾਯ ਖਨ੍ਤਿਂ, વਿਨਿਧਾਯ ਰੁਚਿਂ, વਿਨਿਧਾਯ ਭਾવਂ, ਅਨੁਸ੍ਸਾવੇਤਿ, ਸਲਾਕਂ ਗਾਹੇਤਿ – ‘ਅਯਂ ਧਮ੍ਮੋ, ਅਯਂ વਿਨਯੋ, ਇਦਂ ਸਤ੍ਥੁਸਾਸਨਂ, ਇਮਂ ਗਣ੍ਹਥ, ਇਮਂ ਰੋਚੇਥਾ’ਤਿ। ਅਯਮ੍ਪਿ ਖੋ, ਉਪਾਲਿ, ਸਙ੍ਘਭੇਦਕੋ ਆਪਾਯਿਕੋ, ਨੇਰਯਿਕੋ, ਕਪ੍ਪਟ੍ਠੋ, ਅਤੇਕਿਚ੍ਛੋ।
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਉਪਾਲਿ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਅਧਮ੍ਮਂ ਧਮ੍ਮੋਤਿ ਦੀਪੇਤਿ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਅਧਮ੍ਮਦਿਟ੍ਠਿ, ਭੇਦੇ વੇਮਤਿਕੋ, વਿਨਿਧਾਯ ਦਿਟ੍ਠਿਂ, વਿਨਿਧਾਯ ਖਨ੍ਤਿਂ, વਿਨਿਧਾਯ ਰੁਚਿਂ, વਿਨਿਧਾਯ ਭਾવਂ, ਅਨੁਸ੍ਸਾવੇਤਿ, ਸਲਾਕਂ ਗਾਹੇਤਿ – ‘ਅਯਂ ਧਮ੍ਮੋ, ਅਯਂ વਿਨਯੋ, ਇਦਂ ਸਤ੍ਥੁਸਾਸਨਂ, ਇਮਂ ਗਣ੍ਹਥ, ਇਮਂ ਰੋਚੇਥਾ’ਤਿ। ਅਯਮ੍ਪਿ ਖੋ, ਉਪਾਲਿ, ਸਙ੍ਘਭੇਦਕੋ ਆਪਾਯਿਕੋ, ਨੇਰਯਿਕੋ, ਕਪ੍ਪਟ੍ਠੋ, ਅਤੇਕਿਚ੍ਛੋ।
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਉਪਾਲਿ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਅਧਮ੍ਮਂ ਧਮ੍ਮੋਤਿ ਦੀਪੇਤਿ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਧਮ੍ਮਦਿਟ੍ਠਿ, ਭੇਦੇ ਅਧਮ੍ਮਦਿਟ੍ਠਿ…ਪੇ॰… (ਤਸ੍ਮਿਂ ਧਮ੍ਮਦਿਟ੍ਠਿ ਭੇਦੇ ਧਮ੍ਮਦਿਟ੍ਠਿ) ( ) ਸ੍ਯਾਮਪੋਤ੍ਥਕੇ ਨਤ੍ਥਿ, વਿਮਤਿવਿਨੋਦਨੀਟੀਕਾਯ ਸਮੇਤਿ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਧਮ੍ਮਦਿਟ੍ਠਿ ਭੇਦੇ વੇਮਤਿਕੋ। ਤਸ੍ਮਿਂ વੇਮਤਿਕੋ ਭੇਦੇ ਅਧਮ੍ਮਦਿਟ੍ਠਿ। ਤਸ੍ਮਿਂ વੇਮਤਿਕੋ ਭੇਦੇ ਧਮ੍ਮਦਿਟ੍ਠਿ। ਤਸ੍ਮਿਂ વੇਮਤਿਕੋ ਭੇਦੇ વੇਮਤਿਕੋ વਿਨਿਧਾਯ ਦਿਟ੍ਠਿਂ, વਿਨਿਧਾਯ ਖਨ੍ਤਿਂ, વਿਨਿਧਾਯ ਰੁਚਿਂ, વਿਨਿਧਾਯ ਭਾવਂ, ਅਨੁਸ੍ਸਾવੇਤਿ, ਸਲਾਕਂ ਗਾਹੇਤਿ – ‘ਅਯਂ ਧਮ੍ਮੋ, ਅਯਂ વਿਨਯੋ, ਇਦਂ ਸਤ੍ਥੁਸਾਸਨਂ, ਇਮਂ ਗਣ੍ਹਥ, ਇਮਂ ਰੋਚੇਥਾ’ਤਿ। ਅਯਮ੍ਪਿ ਖੋ, ਉਪਾਲਿ, ਸਙ੍ਘਭੇਦਕੋ ਆਪਾਯਿਕੋ, ਨੇਰਯਿਕੋ, ਕਪ੍ਪਟ੍ਠੋ, ਅਤੇਕਿਚ੍ਛੋ।
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਉਪਾਲਿ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਧਮ੍ਮਂ ਅਧਮ੍ਮੋਤਿ ਦੀਪੇਤਿ…ਪੇ॰… ਅવਿਨਯਂ વਿਨਯੋਤਿ ਦੀਪੇਤਿ… વਿਨਯਂ ਅવਿਨਯੋਤਿ ਦੀਪੇਤਿ… ਅਭਾਸਿਤਂ ਅਲਪਿਤਂ ਤਥਾਗਤੇਨ ਭਾਸਿਤਂ ਲਪਿਤਂ ਤਥਾਗਤੇਨਾਤਿ ਦੀਪੇਤਿ… ਭਾਸਿਤਂ ਲਪਿਤਂ ਤਥਾਗਤੇਨ ਅਭਾਸਿਤਂ ਅਲਪਿਤਂ ਤਥਾਗਤੇਨਾਤਿ ਦੀਪੇਤਿ… ਅਨਾਚਿਣ੍ਣਂ ਤਥਾਗਤੇਨ ਆਚਿਣ੍ਣਂ ਤਥਾਗਤੇਨਾਤਿ ਦੀਪੇਤਿ… ਆਚਿਣ੍ਣਂ ਤਥਾਗਤੇਨ ਅਨਾਚਿਣ੍ਣਂ ਤਥਾਗਤੇਨਾਤਿ ਦੀਪੇਤਿ… ਅਪਞ੍ਞਤ੍ਤਂ ਤਥਾਗਤੇਨ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਂ ਤਥਾਗਤੇਨਾਤਿ ਦੀਪੇਤਿ… ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਂ ਤਥਾਗਤੇਨ ਅਪਞ੍ਞਤ੍ਤਂ ਤਥਾਗਤੇਨਾਤਿ ਦੀਪੇਤਿ… ਅਨਾਪਤ੍ਤਿਂ ਆਪਤ੍ਤੀਤਿ ਦੀਪੇਤਿ… ਆਪਤ੍ਤਿਂ ਅਨਾਪਤ੍ਤੀਤਿ ਦੀਪੇਤਿ… ਲਹੁਕਂ ਆਪਤ੍ਤਿਂ ਗਰੁਕਾ ਆਪਤ੍ਤੀਤਿ ਦੀਪੇਤਿ… ਗਰੁਕਂ ਆਪਤ੍ਤਿਂ ਲਹੁਕਾ ਆਪਤ੍ਤੀਤਿ ਦੀਪੇਤਿ… ਸਾવਸੇਸਂ ਆਪਤ੍ਤਿਂ ਅਨવਸੇਸਾ ਆਪਤ੍ਤੀਤਿ ਦੀਪੇਤਿ… ਅਨવਸੇਸਂ ਆਪਤ੍ਤਿਂ ਸਾવਸੇਸਾ ਆਪਤ੍ਤੀਤਿ ਦੀਪੇਤਿ… ਦੁਟ੍ਠੁਲ੍ਲਂ ਆਪਤ੍ਤਿਂ ਅਦੁਟ੍ਠੁਲ੍ਲਾ ਆਪਤ੍ਤੀਤਿ ਦੀਪੇਤਿ… ਅਦੁਟ੍ਠੁਲ੍ਲਂ ਆਪਤ੍ਤਿਂ ਦੁਟ੍ਠੁਲ੍ਲਾ ਆਪਤ੍ਤੀਤਿ ਦੀਪੇਤਿ… ਤਸ੍ਮਿਂ ਅਧਮ੍ਮਦਿਟ੍ਠਿ, ਭੇਦੇ ਅਧਮ੍ਮਦਿਟ੍ਠਿ…ਪੇ॰… ਤਸ੍ਮਿਂ ਅਧਮ੍ਮਦਿਟ੍ਠਿ, ਭੇਦੇ ਧਮ੍ਮਦਿਟ੍ਠਿ … ਤਸ੍ਮਿਂ ਅਧਮ੍ਮਦਿਟ੍ਠਿ, ਭੇਦੇ વੇਮਤਿਕੋ… ਤਸ੍ਮਿਂ ਧਮ੍ਮਦਿਟ੍ਠਿ, ਭੇਦੇ ਅਧਮ੍ਮਦਿਟ੍ਠਿ… (ਤਸ੍ਮਿਂ ਧਮ੍ਮਦਿਟ੍ਠਿ, ਭੇਦੇ ਧਮ੍ਮਦਿਟ੍ਠਿ) ( ) ਸ੍ਯਾਮਪੋਤ੍ਥਕੇ ਨਤ੍ਥਿ … ਤਸ੍ਮਿਂ ਧਮ੍ਮਦਿਟ੍ਠਿ, ਭੇਦੇ વੇਮਤਿਕੋ… ਤਸ੍ਮਿਂ વੇਮਤਿਕੋ, ਭੇਦੇ ਅਧਮ੍ਮਦਿਟ੍ਠਿ… ਤਸ੍ਮਿਂ વੇਮਤਿਕੋ, ਭੇਦੇ ਧਮ੍ਮਦਿਟ੍ਠਿ… ਤਸ੍ਮਿਂ વੇਮਤਿਕੋ, ਭੇਦੇ વੇਮਤਿਕੋ, વਿਨਿਧਾਯ ਦਿਟ੍ਠਿਂ, વਿਨਿਧਾਯ ਖਨ੍ਤਿਂ, વਿਨਿਧਾਯ ਰੁਚਿਂ, વਿਨਿਧਾਯ ਭਾવਂ, ਅਨੁਸ੍ਸਾવੇਤਿ, ਸਲਾਕਂ ਗਾਹੇਤਿ – ‘ਅਯਂ ਧਮ੍ਮੋ, ਅਯਂ વਿਨਯੋ, ਇਦਂ ਸਤ੍ਥੁਸਾਸਨਂ, ਇਮਂ ਗਣ੍ਹਥ, ਇਮਂ ਰੋਚੇਥਾ’ਤਿ। ਅਯਮ੍ਪਿ ਖੋ, ਉਪਾਲਿ, ਸਙ੍ਘਭੇਦਕੋ ਆਪਾਯਿਕੋ, ਨੇਰਯਿਕੋ, ਕਪ੍ਪਟ੍ਠੋ, ਅਤੇਕਿਚ੍ਛੋ’’ਤਿ।
‘‘ਕਤਮੋ ਪਨ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਙ੍ਘਭੇਦਕੋ ਨ ਆਪਾਯਿਕੋ, ਨ ਨੇਰਯਿਕੋ, ਨ ਕਪ੍ਪਟ੍ਠੋ , ਨ ਅਤੇਕਿਚ੍ਛੋ’’ਤਿ? ‘‘ਇਧੁਪਾਲਿ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਅਧਮ੍ਮਂ ਧਮ੍ਮੋਤਿ ਦੀਪੇਤਿ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਧਮ੍ਮਦਿਟ੍ਠਿ, ਭੇਦੇ ਧਮ੍ਮਦਿਟ੍ਠਿ , ਅવਿਨਿਧਾਯ ਦਿਟ੍ਠਿਂ, ਅવਿਨਿਧਾਯ ਖਨ੍ਤਿਂ, ਅવਿਨਿਧਾਯ ਰੁਚਿਂ, ਅવਿਨਿਧਾਯ ਭਾવਂ, ਅਨੁਸ੍ਸਾવੇਤਿ, ਸਲਾਕਂ ਗਾਹੇਤਿ – ‘ਅਯਂ ਧਮ੍ਮੋ, ਅਯਂ વਿਨਯੋ, ਇਦਂ ਸਤ੍ਥੁਸਾਸਨਂ, ਇਮਂ ਗਣ੍ਹਥ, ਇਮਂ ਰੋਚੇਥਾ’ਤਿ। ਅਯਮ੍ਪਿ ਖੋ, ਉਪਾਲਿ, ਸਙ੍ਘਭੇਦਕੋ ਨ ਆਪਾਯਿਕੋ, ਨ ਨੇਰਯਿਕੋ, ਨ ਕਪ੍ਪਟ੍ਠੋ, ਨ ਅਤੇਕਿਚ੍ਛੋ।
‘‘ਪੁਨ ਚਪਰਂ, ਉਪਾਲਿ, ਭਿਕ੍ਖੁ ਧਮ੍ਮਂ ਅਧਮ੍ਮੋਤਿ ਦੀਪੇਤਿ…ਪੇ॰… ਦੁਟ੍ਠੁਲ੍ਲਂ ਆਪਤ੍ਤਿਂ ਅਦੁਟ੍ਠੁਲ੍ਲਾ ਆਪਤ੍ਤੀਤਿ ਦੀਪੇਤਿ। ਤਸ੍ਮਿਂ ਧਮ੍ਮਦਿਟ੍ਠਿ, ਭੇਦੇ ਧਮ੍ਮਦਿਟ੍ਠਿ, ਅવਿਨਿਧਾਯ ਦਿਟ੍ਠਿਂ, ਅવਿਨਿਧਾਯ ਖਨ੍ਤਿਂ, ਅવਿਨਿਧਾਯ ਰੁਚਿਂ, ਅવਿਨਿਧਾਯ ਭਾવਂ, ਅਨੁਸ੍ਸਾવੇਤਿ, ਸਲਾਕਂ ਗਾਹੇਤਿ – ‘ਅਯਂ ਧਮ੍ਮੋ, ਅਯਂ વਿਨਯੋ, ਇਦਂ ਸਤ੍ਥੁਸਾਸਨਂ, ਇਮਂ ਗਣ੍ਹਥ, ਇਮਂ ਰੋਚੇਥਾ’ਤਿ। ਅਯਮ੍ਪਿ ਖੋ , ਉਪਾਲਿ, ਸਙ੍ਘਭੇਦਕੋ ਨ ਆਪਾਯਿਕੋ, ਨ ਨੇਰਯਿਕੋ, ਨ ਕਪ੍ਪਟ੍ਠੋ, ਨ ਅਤੇਕਿਚ੍ਛੋ’’ਤਿ।
ਤਤਿਯਭਾਣવਾਰੋ ਨਿਟ੍ਠਿਤੋ।
ਸਙ੍ਘਭੇਦਕਕ੍ਖਨ੍ਧਕੋ ਸਤ੍ਤਮੋ।
ਤਸ੍ਸੁਦ੍ਦਾਨਂ –
ਅਨੁਪਿਯੇ ਅਭਿਞ੍ਞਾਤਾ, ਸੁਖੁਮਾਲੋ ਨ ਇਚ੍ਛਤਿ।
ਕਸਾ વਪਾ ਅਭਿ ਨਿਨ੍ਨੇ, ਨਿਦ੍ਧਾ ਲਾવੇ ਚ ਉਬ੍ਬਹੇ॥
ਪੁਞ੍ਜਮਦ੍ਦਪਲਾਲਞ੍ਚ, ਭੁਸਓਫੁਣਨੀਹਰੇ।
ਆਯਤਿਮ੍ਪਿ ਨ ਖੀਯਨ੍ਤਿ, ਪਿਤਰੋ ਚ ਪਿਤਾਮਹਾ॥
ਭਦ੍ਦਿਯੋ ਅਨੁਰੁਦ੍ਧੋ ਚ, ਆਨਨ੍ਦੋ ਭਗੁ ਕਿਮਿਲੋ।
ਸਕ੍ਯਮਾਨੋ ਚ ਕੋਸਮ੍ਬਿਂ, ਪਰਿਹਾਯਿ ਕਕੁਧੇਨ ਚ॥
ਪਕਾਸੇਸਿ ਪਿਤੁਨੋ ਚ, ਪੁਰਿਸੇ ਸਿਲਂ ਨਾਲ਼ਾਗਿਰਿਂ।
ਤਿਕਪਞ੍ਚਗਰੁਕੋ ਖੋ, ਭਿਨ੍ਦਿ ਥੁਲ੍ਲਚ੍ਚਯੇਨ ਚ।
ਤਯੋ ਅਟ੍ਠ ਪੁਨ ਤੀਣਿ, ਰਾਜਿ ਭੇਦਾ ਸਿਯਾ ਨੁ ਖੋਤਿ॥
ਸਙ੍ਘਭੇਦਕਕ੍ਖਨ੍ਧਕਂ ਨਿਟ੍ਠਿਤਂ।