៨. សតិបដ្ឋានកថា
៣០១. សព្ពេ ធម្មា សតិបដ្ឋានាតិ? អាមន្តា។ សព្ពេ ធម្មា សតិ សតិន្ទ្រិយំ សតិពលំ សម្មាសតិ សតិសម្ពោជ្ឈង្គោ ឯកាយនមគ្គោ ខយគាមី ពោធគាមី អបចយគាមី អនាសវា អសំយោជនិយា អគន្ថនិយា អនោឃនិយា អយោគនិយា អនីវរណិយា អបរាមដ្ឋា អនុបាទានិយា អសំកិលេសិកា, សព្ពេ ធម្មា ពុទ្ធានុស្សតិ ធម្មានុស្សតិ សង្ឃានុស្សតិ សីលានុស្សតិ ចាគានុស្សតិ ទេវតានុស្សតិ អានាបានស្សតិ មរណានុស្សតិ កាយគតាសតិ ឧបសមានុស្សតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ.…។
សព្ពេ ធម្មា សតិបដ្ឋានាតិ? អាមន្តា។ ចក្ខាយតនំ សតិបដ្ឋានន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ.… ចក្ខាយតនំ សតិបដ្ឋានន្តិ ? អាមន្តា។ ចក្ខាយតនំ សតិ សតិន្ទ្រិយំ សតិពលំ សម្មាសតិ សតិសម្ពោជ្ឈង្គោ ឯកាយនមគ្គោ ខយគាមី ពោធគាមី អបចយគាមី អនាសវំ អសំយោជនិយំ…បេ.… អសំកិលេសិកំ, ចក្ខាយតនំ ពុទ្ធានុស្សតិ ធម្មានុស្សតិ សង្ឃានុស្សតិ សីលានុស្សតិ ចាគានុស្សតិ ទេវតានុស្សតិ អានាបានស្សតិ មរណានុស្សតិ កាយគតាសតិ ឧបសមានុស្សតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ.… សោតាយតនំ… ឃានាយតនំ… ជិវ្ហាយតនំ… កាយាយតនំ… រូបាយតនំ… សទ្ទាយតនំ… គន្ធាយតនំ… រសាយតនំ… ផោដ្ឋព្ពាយតនំ… រាគោ… ទោសោ… មោហោ… មានោ… ទិដ្ឋិ… វិចិកិច្ឆា… ថិនំ… ឧទ្ធច្ចំ… អហិរិកំ… អនោត្តប្បំ សតិបដ្ឋានន្តិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ.… អនោត្តប្បំ សតិបដ្ឋានន្តិ? អាមន្តា។ អនោត្តប្បំ សតិ សតិន្ទ្រិយំ សតិពលំ សម្មាសតិ…បេ.… កាយគតាសតិ ឧបសមានុស្សតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ.…។
សតិ សតិបដ្ឋានា, សា ច សតីតិ? អាមន្តា។ ចក្ខាយតនំ សតិបដ្ឋានំ, តញ្ច សតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ.… សតិ សតិបដ្ឋានា, សា ច សតីតិ? អាមន្តា។ សោតាយតនំ…បេ.… កាយាយតនំ… រូបាយតនំ…បេ.… ផោដ្ឋព្ពាយតនំ… រាគោ… ទោសោ… មោហោ…បេ.… អនោត្តប្បំ សតិបដ្ឋានំ, តញ្ច សតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ.…។
ចក្ខាយតនំ សតិបដ្ឋានំ, តញ្ច ន សតីតិ? អាមន្តា។ សតិ សតិបដ្ឋានា, សា ច ន សតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ.… សោតាយតនំ…បេ.… កាយាយតនំ… រូបាយតនំ…បេ.… ផោដ្ឋព្ពាយតនំ… រាគោ … ទោសោ… មោហោ…បេ.… អនោត្តប្បំ សតិបដ្ឋានំ, តញ្ច ន សតីតិ? អាមន្តា ។ សតិ សតិបដ្ឋានា, សា ច ន សតីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ.…។
៣០២. ន វត្តព្ពំ – ‘‘សព្ពេ ធម្មា សតិបដ្ឋានា’’តិ? អាមន្តា។ ននុ សព្ពេ ធម្មេ អារព្ភ សតិ សន្តិដ្ឋតីតិ? អាមន្តា។ ហញ្ចិ សព្ពេ ធម្មេ អារព្ភ សតិ សន្តិដ្ឋតីតិ, តេន វត រេ វត្តព្ពេ – ‘‘សព្ពេ ធម្មា សតិបដ្ឋានា’’តិ។
សព្ពំ ធម្មំ អារព្ភ សតិ សន្តិដ្ឋតីតិ សព្ពេ ធម្មា សតិបដ្ឋានាតិ? អាមន្តា។ សព្ពំ ធម្មំ អារព្ភ ផស្សោ សន្តិដ្ឋតីតិ សព្ពេ ធម្មា ផស្សបដ្ឋានាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ.…។
សព្ពំ ធម្មំ អារព្ភ សតិ សន្តិដ្ឋតីតិ សព្ពេ ធម្មា សតិបដ្ឋានាតិ? អាមន្តា។ សព្ពំ ធម្មំ អារព្ភ វេទនា សន្តិដ្ឋតិ… សញ្ញា សន្តិដ្ឋតិ… ចេតនា សន្តិដ្ឋតិ… ចិត្តំ សន្តិដ្ឋតីតិ សព្ពេ ធម្មា ចិត្តបដ្ឋានាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ.…។
សព្ពេ ធម្មា សតិបដ្ឋានាតិ? អាមន្តា។ សព្ពេ សត្តា ឧបដ្ឋិតសតិនោ សតិយា សមន្នាគតា សតិយា សមោហិតា; សព្ពេសំ សត្តានំ សតិ បច្ចុបដ្ឋិតាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ.…។
៣០៣. សព្ពេ ធម្មា សតិបដ្ឋានាតិ? អាមន្តា។ ននុ វុត្តំ ភគវតា – ‘‘អមតំ តេ, ភិក្ខវេ, ន បរិភុញ្ជន្តិ យេ កាយគតាសតិំ ន បរិភុញ្ជន្តិ។ អមតំ តេ, ភិក្ខវេ, បរិភុញ្ជន្តិ យេ កាយគតាសតិំ បរិភុញ្ជន្តី’’តិ អ. និ. ១.៦០០។ អត្ថេវ សុត្តន្តោតិ? អាមន្តា។ សព្ពេ សត្តា កាយគតាសតិំ បរិភុញ្ជន្តិ បដិលភន្តិ អាសេវន្តិ ភាវេន្តិ ពហុលីករោន្តីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ.…។
សព្ពេ ធម្មា សតិបដ្ឋានាតិ? អាមន្តា។ ននុ វុត្តំ ភគវតា – ‘‘ឯកាយនោ អយំ, ភិក្ខវេ, មគ្គោ សត្តានំ វិសុទ្ធិយា សោកបរិទេវានំ សមតិក្កមាយ ទុក្ខទោមនស្សានំ អត្ថង្គមាយ ញាយស្ស អធិគមាយ និព្ពានស្ស សច្ឆិកិរិយាយ យទិទំ ចត្តារោ សតិបដ្ឋានា’’តិ ទី. និ. ២.៣៧៣; ម. និ. ១.១០៦; សំ. និ. ៥.៣៦៧! អត្ថេវ សុត្តន្តោតិ? អាមន្តា? សព្ពេ ធម្មា ឯកាយនមគ្គោតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ.…។
សព្ពេ ធម្មា សតិបដ្ឋានាតិ? អាមន្តា។ ននុ វុត្តំ ភគវតា – ‘‘រញ្ញោ, ភិក្ខវេ, ចក្កវត្តិស្ស បាតុភាវា សត្តន្នំ រតនានំ បាតុភាវោ ហោតិ។ កតមេសំ សត្តន្នំ? ចក្ករតនស្ស បាតុភាវោ ហោតិ, ហត្ថិរតនស្ស បាតុភាវោ ហោតិ, អស្សរតនស្ស… មណិរតនស្ស… ឥត្ថិរតនស្ស … គហបតិរតនស្ស… បរិណាយករតនស្ស បាតុភាវោ ហោតិ ។ រញ្ញោ, ភិក្ខវេ, ចក្កវត្តិស្ស បាតុភាវា ឥមេសំ សត្តន្នំ រតនានំ បាតុភាវោ ហោតិ។
‘‘តថាគតស្ស, ភិក្ខវេ, បាតុភាវា អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស សត្តន្នំ ពោជ្ឈង្គរតនានំ បាតុភាវោ ហោតិ។ កតមេសំ សត្តន្នំ? សតិសម្ពោជ្ឈង្គរតនស្ស បាតុភាវោ ហោតិ, ធម្មវិចយសម្ពោជ្ឈង្គរតនស្ស បាតុភាវោ ហោតិ, វីរិយសម្ពោជ្ឈង្គរតនស្ស បាតុភាវោ ហោតិ, បីតិសម្ពោជ្ឈង្គរតនស្ស បាតុភាវោ ហោតិ, បស្សទ្ធិសម្ពោជ្ឈង្គរតនស្ស បាតុភាវោ ហោតិ, សមាធិសម្ពោជ្ឈង្គរតនស្ស បាតុភាវោ ហោតិ, ឧបេក្ខាសម្ពោជ្ឈង្គរតនស្ស បាតុភាវោ ហោតិ។ តថាគតស្ស, ភិក្ខវេ, បាតុភាវា អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស ឥមេសំ សត្តន្នំ ពោជ្ឈង្គរតនានំ បាតុភាវោ ហោតី’’តិ សំ. និ. ៥.២២៣។ អត្ថេវ សុត្តន្តោតិ? អាមន្តា។ តថាគតស្ស បាតុភាវា អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស សព្ពេ ធម្មា សតិសម្ពោជ្ឈង្គរតនាវ ហោន្តីតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ.… សព្ពេ ធម្មា សតិបដ្ឋានាតិ? អាមន្តា។ សព្ពេ ធម្មា សម្មប្បធានា… ឥទ្ធិបាទា… ឥន្ទ្រិយា… ពលា… ពោជ្ឈង្គាតិ? ន ហេវំ វត្តព្ពេ…បេ.…។
សតិបដ្ឋានកថា និដ្ឋិតា។