វេតុល្លវាទោ
កីទិសោ វេតុល្លវាទោ នាម, យតោ មហាវិហារវាសិនោ អតិវិយ ជិគុច្ឆិំសូតិ? ឥទានិ វេតុល្លវាទស្ស សរូបំ សព្ពាការេន បកាសេតុំ ន សក្កា, វេតុល្លនាមេន បោត្ថកានំ វា និកាយស្ស វា ឯតរហិ អបាកដភាវតោ។ អភិធម្មបិដកេ បន កថាវត្ថុអដ្ឋកថាយំ
‘‘បរមត្ថតោ មគ្គផលានេវ សង្ឃោ, មគ្គផលេហិ អញ្ញោ សង្ឃោ នាម នត្ថិ, មគ្គផលានិ ច ន កិញ្ចិ បដិគ្គណ្ហន្តិ, តស្មា ន វត្តព្ពំ សង្ឃោ ទក្ខិណំ បដិគ្គណ្ហាតី’’តិ ច (១)។
‘‘មគ្គផលានេវ សង្ឃោ នាម, ន ច តានិ ទក្ខិណំ វិសោធេតុំ សក្កោន្តិ, តស្មា ន វត្តព្ពំ សង្ឃោ ទក្ខិណំ វិសោធេតី’’តិ ច (២)។
‘‘មគ្គផលានេវ សង្ឃោ នាម, ន ច តានិ កិញ្ចិ ភុញ្ជន្តិ, តស្មា ន វត្តព្ពំ សង្ឃោ ភុញ្ជតិ បិវតិ ខាទតិ សាយតី’’តិ ច (៣)។
មគ្គផលានេវ សង្ឃោ នាម, ន ច សក្កា តេសំ កិញ្ចិ ទាតុំ, ន ច តេហិ បដិគ្គណ្ហិតុំ, នាបិ តេសំ ទានេន កោចិ ឧបការោ ឥជ្ឈតិ, តស្មា ន វត្តព្ពំ សង្ឃស្ស ទិន្នំ មហប្ផល’’ន្តិ ច (៤)។
‘‘ពុទ្ធោ ភគវា ន កិញ្ចិ បរិភុញ្ជតិ, លោកានុវត្តនត្ថំ បន បរិភុញ្ជមានំ វិយ អត្តានំ ទស្សេតិ, តស្មា និរុបការត្តា ន វត្តព្ពំ តស្មិំ ទិន្នំ មហប្ផល’’ន្តិ ច (៥)។
‘‘ភគវា
‘‘តុសិតបុរេ ឋិតោ ភគវា ធម្មទេសនត្ថាយ អភិនិម្មិតំ បេសេសិ, តេន ចេវ, តស្ស ច ទេសនំ សម្បដិច្ឆិត្វា អាយស្មតា អានន្ទេន ធម្មោ ទេសិតោ, ន ពុទ្ធេន ភគវតា’’តិ ច (៧)។
‘‘ឯកាធិប្បាយេន មេថុនោ ធម្មោ បដិសេវិតព្ពោ។ អយំ បនេត្ថ អត្ថោ – ការុញ្ញេន វា ឯកេន អធិប្បាយេន ឯកាធិប្បាយោ, សំសារេ វា ឯកតោ ភវិស្សាមាតិ ឥត្ថិយា សទ្ធិំ ពុទ្ធបូជាទីនិ កត្វា បណិធិវសេន ឯកោ អធិប្បាយោ អស្សាតិ ឯកាធិប្បាយោ, ឯវរូបោ ទ្វិន្នម្បិ ជនានំ ឯកាធិប្បាយោ មេថុនោ ធម្មោ បដិសេវិតព្ពោ’’តិ ច (៨) ឯវំ វេតុល្លវាទីនំ លទ្ធិយោ អាគតា, ឯត្តកាយេវ នេសំ វាទា ថេរវាទគន្ថវសេន ទានិ បញ្ញាយន្តិ។
ឯត្ថ ច អាទិតោ ចតូហិ វាទេហិ សុត្តន្តាគតសង្ឃោ ច មិច្ឆា គហិតោ, វិនយាគតសង្ឃោ ច សព្ពថា បដិក្ខិត្តោ។ តទនន្តរំ តយោ វាទា ឥស្សរនិម្មានវាទានុវត្តកា។ អន្តិមស្ស បន អសទ្ធម្មវាទភាវោ អតិវិយ បាកដោតិ។
អភិធម្មសមុច្ចយេ បន វេតុល្លបិដកស្ស ពោធិសត្តបិដកភាវោ បកាសិតោ, តស្មា សទ្ធម្មបុណ្ឌរិកសុត្តាទិកេ ពោធិសត្តបិដកេ អាគតវាទោបិ ‘‘វេតុល្លវាទោ’’តិ វេទិតព្ពោ