។ នមោ តស្ស ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស។
បដ្ឋានុទ្ទេស ទីបនីបាឋ
១. ហេតុបច្ចយោ
កតមោ
កតមេ ធម្មា ហេតុបច្ចយស្ស បច្ចយុប្បន្នា។ លោភ សហជាតា ចិត្តចេតសិកា ធម្មា ច រូបកលាបាធម្មា ច ទោសសហ ជាតា មោហសហជាតា អលោភសហជាតា អទោសសហ ជាតា អមោហសហជាតា ចិត្តចេតសិកា ធម្មា ច រូបកលាបា ធម្មា ច ហេតុបច្ចយតោ ឧប្បន្នា ហេតុបច្ចយុប្បន្នា ធម្មា។
សហជាតរូបកលាបា នាម សហេតុកបដិសន្ធិក្ខណេ កម្មជរូបានិ ច បវត្តិកាលេ សហេតុកចិត្តជរូបានិ ច។ តត្ថ បដិសន្ធិក្ខណោ នាម បដិសន្ធិចិត្តស្ស ឧប្បាទក្ខណោ។ បវត្តិកាលោ នាម បដិសន្ធិចិត្តស្ស ឋិតិក្ខណតោ បដ្ឋាយ យាវ ចុតិកាលំ វុច្ចតិ។
កេនដ្ឋេន ហេតុ, កេនដ្ឋេន បច្ចយោតិ។ មូលដ្ឋេន ហេតុ, ឧបការកដ្ឋេន បច្ចយោតិ។ តត្ថ មូលយមកេ វុត្តានំ លោភាទីនំ មូលធម្មានំ មូលភាវោ មូលដ្ឋោ នាម។ សោ មូលដ្ឋោ មូលយមកទីបនិយំ អម្ហេហិ រុក្ខោបមាយ ទីបិតោយេវ។
អបិ ច ឯកោ បុរិសោ ឯកិស្សំ ឥត្ថិយំ បដិពទ្ធ ចិត្តោ ហោតិ។ សោ យាវ តំ ចិត្តំ ន ជហតិ, តាវ តំ ឥត្ថិំ អារព្ភ តស្ស បុរិសស្ស លោភសហជាតានិ កាយវចីមនោកម្មានិ ច លោភសមុដ្ឋិតានិ ចិត្តជរូបានិ ច ចិរកាលំបិ បវត្តន្តិ។ សព្ពានិ ច តានិ ចិត្តចេតសិករូបានិ តស្សំ ឥត្ថិយំ រជ្ជនលោភមូលកានិ ហោន្តិ។ សោ លោភោ តេសំ មូលដ្ឋេន ហេតុ ច, ឧបការកដ្ឋេន បច្ចយោ ច។ តស្មា ហេតុបច្ចយោ។ ឯស នយោ សេសានិ រជ្ជនីយវត្ថូនិ អារព្ភរជ្ជនវសេន ឧប្បន្នេសុ លោភេសុ, ទុស្សនីយវត្ថូនិ អារព្ភ ទុស្សនវសេន ឧប្បន្នេសុ ទោសេសុ, មុយ្ហនីយវត្ថូនិ អារព្ភ មុយ្ហនវសេន ឧប្បន្នេសុ មោហេសុ ច។
តត្ថ
សុក្កបក្ខេ សោ បុរិសោ យទាកាមេសុ អាទីនវំ បស្សតិ, តទា សោ តំ ចិត្តំជហតិ, តំ ឥត្ថិំ អារព្ភ អលោភោ សញ្ជា យតិ។ បុព្ពេ យស្មិំ កាលេ តំ ឥត្ថិំ អារព្ភ លោភមូលកានិ អសុទ្ធានិ កាយវចីមនោកម្មានិ វត្តន្តិ។ ឥទានិ តស្មិំ កាលេបិ អលោភមូលកានិ សុទ្ធានិ កាយវចីមនោកម្មានិ វត្តន្តិ។ បព្ពជិត សីលសំវរានិ វា ឈានបរិកម្មានិ វា អប្បនាឈានានិ វា វត្តន្តិ។ សោ អលោភោ តេសំ មូលដ្ឋេន ហេតុ ច ហោតិ, ឧបការកដ្ឋេន បច្ចយោច។ តស្មា ហេតុបច្ចយោ។ ឯស នយោ សេសេសុ លោភ បដិបក្ខេសុ អលោភេសុ, ទោសបដិបក្ខេសុ អទោសេសុ, មោហ បដិបក្ខេសុ អមោហេសុ ច។
តត្ថ រុក្ខមូលានិ វិយ អលោភោ លោភនេយ្យវត្ថូសុ លោភំ បហាយ លោភវិវេកសុខរសំ វឌ្ឍេត្វា តេន សុខេន សម្បយុត្តធម្មេ មោទមានេ បមោទមានេ ករោន្តោ វិយ យាវ ឈានសមាបត្តិសុខា វា យាវ មគ្គផលសុខា វា វឌ្ឍាបេតិ។ តថា អទោសោ ច ទោសនេយ្យវត្ថូសុ ទោសវិវេកសុខរសំ វឌ្ឍេត្វា, អមោហោ ច មោហនេយ្យវត្ថូសុ មោហវិវេកសុខរសំ វឌ្ឍេត្វាតិ វត្តព្ពំ។ ឯវំ វឌ្ឍាបេន្តា តយោ ធម្មា កុសលេសុ ធម្មេសុ សម្បយុត្តធម្មេ មោទមានេ បមោទមានេ ករោន្តោ វិយ ចិរ កាលំបិ បវត្តេន្តិ។ សម្បយុត្តធម្មា ច តថា បវត្តន្តិ។ សម្បយុត្ត ធម្មេសុ ច តថា បវត្តមានេសុ សហជាតរូបកលាបាបិ តថា បវត្តន្តិយេវ។
តត្ថ
ហត្តន្តនយោ បន អវិជ្ជាសង្ខាតោ មោហោ ច តណ្ហាសង្ខាតោ លោភោ ចាតិ ទ្វេ ធម្មា សព្ពេសំបិ វដ្ដទុក្ខធម្មានំ មូលានិ ហោន្តិ។ ទោសោ បន លោភស្ស និស្សន្ទភូតំ បាបមូលំ ហោតិ។ វិជ្ជាសង្ខាតោ អមោហោ ច និក្ខមធាតុសង្ខាតោ អលោភោ ចាតិ ទ្វេ ធម្មា វិវដ្ដធម្មានំ មូលានិ ហោន្តិ។ អទោសោ បន អលោភស្ស និស្សន្ទភូតំ កល្យាណមូលំ ហោតិ។ ឯវំ ឆព្ពិធានិ មូលានិ សហជាតានំបិ អសហជាតានំបិ នាមរូបធម្មានំ បច្ចយា ហោន្តីតិ។ អយំ សុត្តន្តេសុ នយោ។ ហេតុបច្ចយទីបនា និដ្ឋិតា។