១. បឋមោ សញ្ញាទិកណ្ឌោ
សិទ្ធមិទ្ធគុណំ សាធុ, នមស្សិត្វា តថាគតំ;
សធម្មសង្ឃំ ភាសិស្សំ, មាគធំ សទ្ទលក្ខណំ។
១. អអាទយោ
អការាទយោ និគ្គហីតន្តា តេចត្តាលីស-ក្ខរា វណ្ណា នាម ហោន្តិ។ អ អា ឥ ឦ ឧ ឩ ឯ ឯ ឱ ឱ, ក ខ គ ឃ ង ច ឆ ជ ឈ ញ្ញ, ដ ឋ ឌ ឍ ណ, ត ថ ទ ធ ន, ប ផ ព ភ ម, យ រ ល វ ស ហ ឡ អំ។ តេន ក្វត្ថោ? ‘‘ឯ ឱ ន មវណ្ណេ’’ ១. ៣៧។ តិតាលីសាភិ វចនំ កត្ថចិ វណ្ណលោបំ ញាបេតិ។ តេន ‘បដិសង្ខា យោនិសោ’តិអាទិ សិទ្ធំ។
២. ទសាទោ សរា។
តត្ថាទិម្ហិ ទស វណ្ណា សរា នាម ហោន្តិ។ តេន ក្វត្ថោ? ‘‘សរោ លោបោ សរេ’’ ១, ២៦ ឥច្ចាទិ។
៣. ទ្វេទ្វេ សវណ្ណា។ តេសុ ទ្វេទ្វេ សរា សវណ្ណា នាម ហោន្តិ។ តេន ក្វត្ថោ? ‘‘វណ្ណបរេន សវណ្ណោបិ’’ ១, ២៤។
៤. បុព្ពោ រស្សោ។
តេសុ
៥. បរោ ទីឃោ។
តេ ស្វេវ ទ្វីសុយោ យោ បរោ, សោ សោ ទីឃសញ្ញោ ហោតិ។ តេន ក្វត្ថោ? ‘‘យោ លោ បនិសុ ទីឃោ’’ ២,៨៨ ឥច្ចាទិ។
៦. កាទយោ ព្យញ្ជនា។
កការាទយោ វណ្ណា និគ្គហីតបរិយន្តា ព្យញ្ជនសញ្ញាហោន្តិ។ តេន ក្វត្ថោ? ‘‘ព្យញ្ជនេ ទីឃរស្សា’’ ១,៣៣ ឥច្ចាទិ។
៧. បញ្ច បញ្ចកា វគ្គា។
កាទយោ បញ្ច បញ្ចកា វគ្គ, នាម ហោន្តិ។ តេន ក្វត្ថោ? ‘‘វគ្គេ វគ្គន្តោ’’ ១,៤១ ឥច្ចាទិ។
៨. ពិន្ទុ និគ្គហីតំ។
យ្វាយំ វណ្ណោ ពិន្ទុមត្តោ, សោ និគ្គហីតសញ្ញោ ហោតិ។ តេន ក្វត្ថោ? ‘‘និគ្គហីតំ’’ ១,៣៨ ឥចាទិ។ គរុសញ្ញាករណំ អន្វត្ថសញ្ញត្ថំ។
៩. ឥយុវណ្ណា
នាមំ បាដិបទិកំ, តស្សអន្តេ វត្តមានា ឥវណ្ណុវណ្ណា ឈលសញ្ញា ហោន្តិ យថាក្កមំ។ តេន ក្វត្ថោ? ‘‘ឈលា វា’’ ២,១១១ ឥច្ចាទិ។
១០. បិត្ថិយំ។
ឥត្ថិយំ វត្តមានស្ស នាមស្ស-ន្តេ វត្តមានា ឥវណ្ណុវណ្ណា បសញ្ញា ហោន្តិ។ តេន ក្វត្ថោ? យេ បស្សិវណ្ណស្ស’’ ២,១១៦ ឥច្ចាទិ។
១១. ឃា។
ឥត្ថិយំ វត្តមានស្ស នាមស្ស-ន្តេ វត្ថមានោ អាការោ ឃសញ្ញោ ហោតិ។ តេន ក្វត្ថោ? ‘‘ឃព្រហ្មាទិតេ’’ ២,៦០ ឥច្ចាទិ។
១២. គោ ស្យាលបនេ។
អាលបនេ សិ គសញ្ញោ ហោតិ។
តេន ក្វត្ថោ? ‘‘គេវា’’ ២,៦៥ ឥច្ចាទិ។
(សញ្ញា)
១៣. វិធិព្ពិសេសនន្តស្ស។
យំ វិសេសនំ, តទន្តស្ស វិធិ ញាតព្ពោ ‘‘អតោ យោនំ ដាដេ’’ ២,៤១ នរានរេ។
១៤. សត្តមិយំ បុព្ពស្ស។
សត្តមីនិទ្ទេសេ
១៥. បញ្ចមិយំ បរស្ស។
បញ្ចមីនិទ្ទេសេ បរស្ស ការិយំ ញាតព្ពំ ‘‘អតោយោនំ ដាដេ’’ ២,៤១ នរានរេ។ ឥធ ន ហោតំ ‘ជន្តុហោ អនត្តា’។ ឥធ កស្មា ន ហោតិ? ឱសខ្យោ, អនន្តរេ កតត្ថតាយ ន ព្យវហិតស្ស ការិយំ។
១៦. អាទិស្ស។
បរស្ស ស្សិស្សមានំ ការិយមាទិវណ្ណស្ស ញាតព្ពំ ‘‘រ សង្ខ្យាតោ វា’’ ៣,១០៣ តេរស។
១៧. ឆដ្ឋិយន្តស្ស។
ឆដ្ឋីនិទ្ទិដ្ឋស្ស យំ ការិយំ, តទន្តស្ស វណ្ណស្ស វិញ្ញេយ្យំ ‘‘រាជស្សិ នាម្ហិ’’ ២,២៣ រាជិនា។
១៨. ងានុពន្ធោ។
ងការោ អនុពន្ធោ យស្ស, សោ អន្តស្ស ហោតិ ‘‘គោស្សា វង’’ ១,៣២ គវាស្សំ។
១៩. ដានុពន្ធានេកវណ្ណា សព្ពស្ស។
ដការោ-នុពន្ធោ
២០. ញកានុពន្ធាទ្យន្តា។
ឆដ្ឋីនិទ្ទិដ្ឋស្ស ញានុពន្ធកានុពន្ធា អាទ្យន្តា ហោន្តិ ‘‘ព្រូតោ តិស្សីញ’’ ៦,៣៦ ព្រវីតិ, ‘‘ភូស្ស វុក’’ ៦,១៧ ពភូវ។
២១. មានុពន្ធោ សរានមន្តា បរោ។
មការោ-នុពន្ធោ យស្ស, សោ សរា នមន្តា សរា បរោ ហោតិ ‘‘មញ្ច រុធាទីនំ’’ ៥-១៩ រុន្ធតិ។
២២. វិប្បដិសេធេ។
ទ្វិន្នំ សាវកាសានមេកត្ថប្បសង្គេ បរោ ហោតិ។ យថា ទ្វិន្នំ តិណ្ណំ វាបុរិសានំ សហប្បត្តិយំ បរោ, សោ ច (គច្ឆតិ) ត្វំ ច (គច្ឆសិ, តុម្ហេ) គច្ឆថ។ សោ ច (គច្ឆតិ,) ត្វំ ច (គច្ឆសិ,) អហំ ច (គច្ឆាមិ, មយំ) គច្ឆាម។
២៣. សង្កេតោ-នវយវោ-នុពន្ធោ។
យោ នវយវភូតោសង្កេតោ, សោ-នុពន្ធោតិ ញាតព្ពោ, ‘‘លុបិតាទីនមាសិម្ហិ’’ ២-៥៧ កត្តា។
សង្កេតគ្គហណំ កិំ? បកតិយាទិសមុទាយស្សានុពន្ធតា មា ហោតូតិ, អនវយវោហិ សមុទាយោ… សមុទាយរូបត្តាយេវ។
អនវយវគ្គហណំ កិំ? ‘‘អតេន’’ ២-១០៨ ជនេន។ ឥមិនាវ លោបស្សាវគតត្តា នានុពន្ធលោបាយ វចនមារទ្ធំ។
២៤. វណ្ណបរេន សវណ្ណោបិ។
វណ្ណសទ្ទោ
២៥. ន្តុ វន្តុមន្ត្វាវន្តុតវន្តុសម្ពន្ធី។
វន្ត្វាទិសម្ពន្ធីយេវន្តុ គយ្ហតិ, ‘‘ន្តន្តូនំ ន្តោ យោម្ហិ បឋមេ’’ ២-២១៥ គុណវន្តោ។
វន្ត្វាទិសម្ពន្ធីតិ កិំ? ជន្តូ តន្តូ។
(បរិភាសាយោ។)
២៦. សរោ លោបោ សរេ។
សរេ សរោ លោបនីយោ ហោតិ។ តត្រិ-មេ, សទ្ធិ-ន្ទ្រិយំ, នោហេ-តំ, ភិក្ខុនោ-វាទោ, សមេតា-យស្មា, អភិភា-យតនំ, បុត្តាម-ត្ថិ, អសន្តេ-ត្ថ។
២៧. បរោ ក្វចិ។
សរម្ហា បរោ សរោ ក្វចិ លោបនីយោ ហោតិ។ សោ-បិ, សាវ, យតោ-ទកំ, តតោ-វ។ ក្វចីតិកិំ? សទ្ធិ-ន្ទ្រិយំ, អយមធិការោ អាបរិច្ឆេទាវសានា, តេន នាតិប្បសង្គោ។
២៨. ន ទ្វេវា។
បុព្ពបរសរា ទ្វេបិ វា ក្វចិ ន លុប្យន្តេ, លតា ឥវ, លតេ-វ, លតា-វ។
២៩. យុវណ្ណានមេឱ លុត្តា។
លុត្តា
តស្សេ-ទំ, វាតេ-រិតំ, នោ-បេតិ, វាមោ-រូ, អតេ-វញ្ញេហិ, វោ-ទកំ។ កថំ ‘‘បច្ចោរស្មិ’’ន្តិ? យោគវិភាគា។ វាត្វេវ? តស្សិទំ។
លុត្តេតិ កិំ? លតា ឥវ។
៣០. យវា សរេ។
សរេ បរេ ឥវណ្ណុវណ្ណានំ យការវការា ហោន្តិ វា យថាក្កមំ។ ព្យាកតោ, ឥច្ចស្ស, អជ្ឈិណមុត្តោ, ស្វាគតំ, ស្វាបនលានិលំ, វាត្វេវ? ឥតិ-ស្ស។ ក្វចិត្វេវ? យានី-ធ, សូ-បដ្ឋិតំ។
៣១. ឯឱនំ។
ឯឱនំយវាយោន្តិ វា សរេ យថាក្កមំ។ ត្យជ្ជ តេ-ជ្ជ, ស្វាហំ សោ-ហំ។ ក្វចិត្វេវ? បុត្តាម-ត្ថិ, អសន្តេ-ត្ថ។
៣២. គោស្សា-វង។
សរេ គោស្ស អវង ហោតិ។ គវា-ស្សំ។ ‘យថរីវ, តថរិវេ’តិ និបាតាវ, ‘ភុសាមិវេ’តិ ឥវសទ្ទោ ឯវត្ថោ។
៣៣. ព្យញ្ជនេ ទីឃរស្សា។
រស្សទីឃានំ
៣៤. សរម្ហា ទ្វេ។
សរម្ហា បរស្ស ព្យញ្ជនស្ស ក្វចិ ទ្វេ រូបានិ ហោន្តិ។ បគ្គហោ។ សរម្ហាតិ កិំ? តំ ខណំ។
៣៥. ចតុត្ថទុតិយេស្វេសំ តតិយបឋមា។
ចតុត្ថទុតិយេសុ បរេស្វេសំ ចតុត្ថទុតិយានំ តព្ពគ្គេ តតិយ បឋមា ហោន្តិ។ បច្ចាសត្ថ្យា, និគ្ឃោសោ, អក្ខន្តិ, ពោជ្ឈង្គា, សេតច្ឆត្តំ, ទឌ្ឍោ, និដ្ឋានំ, មហទ្ធនោ, យសត្ថេរោ, អប្ផុដំ, អព្ភុគ្គតោ។ ឯស្វីតិ កិំ? ថេរោ។ ឯសន្តិ កិំ? បត្ថោ។
៣៦. វិតិស្សេវេ វា។
ឯវសទ្ទេ បរេ ឥតិស្ស វោ ហោតិ វា។ ឥត្វេវ, ឥច្ចេវ។ ឯវេតិ កិំ? ឥច្ចាហ។
៣៧. ឯឱនម វណ្ណេ។
ឯឱនំ វណ្ណេ ក្វចិ អ ហោតិ វា។ ទិស្វា យាចក មាគតេ, អករម្ហស តេ, ឯស អត្ថោ, ឯស ធម្មោ, អគ្គមក្ខាយតិ, ស្វាតនំ
៣៨. និគ្គហីតំ។
និគ្គហីតមាគមោ ហោតិ វា ក្វចិ។ ចក្ខុំ ឧទបាទិ ចក្ខុឧទបាទិ, បុរិមំ ជាតិំ បុរិមជាតិំ, កត្តព្ពំ កុសលំ ពហុំ។ អវំសិរោតិអាទីសុ និច្ចំ… វវត្ថិតវិភាសត្តា វាធិការស្ស, សាមត្តិយេនាគមោវ, ស ច រស្ស សរស្សេវ ហោតិ… តស្ស រស្សានុគតត្តា។
៣៩. លោបោ។
និគ្គហីតស្ស លោបោ ហោតិ វា ក្វចិ។ ក្យាហំ កិមហំសារត្តោ សំរត្តោ។ សល្លេ ខោ-គន្តុកាមោ គន្តុមនោតិ, អាទីសុ និច្ចំ។
៤០. បរសរស្ស។
និគ្គហីតម្ហា បរស្ស សរស្ស លោបោ ហោតិ វា ក្វចិ។ ត្វំ-សិ ត្វមសិ។
៤១. វគ្គេ វគ្គន្តោ។
និគ្គហីតស្ស ខោ វគ្គេ វគ្គន្តោ វា ហោតិ បច្ចាសត្ត្យា។ តង្ករោតិ តំ ករោតិ, តញ្ចរតិ តំ ចរតិ, តណ្ឋានំ តំ ឋានំ, តន្ធនំ តំ ធនំ, តម្បាតិ តំ បាតិ។ និច្ចំ បទមជ្ឈេ គន្ត្វា, ក្វចញ្ញាត្របិ សន្តិដ្ឋតិ។
៤២. យេវហិសុ ញោ។
យ
៤៣. យេ សំស្ស។
សំសទ្ទស្ស យំ និគ្គហីតំ តស្ស វា ញោ ហោតិ យការេ។ សញ្ញមោ សំយមោ។
៤៤. មយទា សរេ។
និគ្គហីតស្ស មយទា ហោន្តិ វា សរេ ក្វចិ។ តមហំ, តយិទំ, តទលំ។ វា ត្វេវ? តំ អហំ។
៤៥. វនតរគា ចាគមា។
ឯតេ មយទា ច អាគមា ហោន្តិ សរេ វា ក្វចិ។ តិវង្គិកំ, ឥតោ នាយតិ, ចិនិត្វា, តស្មាតិហ, និរោជំ, បុថគេវ, ឥធមាហុ, យថយិទំ, អត្តទត្ថំ។ វា ត្វេវ? អត្តត្ថំ។ ‘អតិប្បគោ ខោ តាវា’តិ-បឋមន្តោ បគសទ្ទោវ។
៤៦. ឆា ឡោ។
ឆសទ្ទា បរស្ស សរស្ស ឡការោ អាគមោ ហោតិ វា។ ឆឡង្គំ, ឆឡាយតនំ។ វាត្វេវ? ឆអភិញ្ញា។
៤៧. តទមិនាទីនិ។
តទមិនាទីនិ
៤៨. តវគ្គវរណានំ យេ ចវគ្គពយញា។
តវគ្គវរណានំ ក្វចិ ចវគ្គពយញា ហោន្តិ យថាក្កមំ យការេ។ អបុច្ចណ្ឌតាយ, តច្ឆំ, យជ្ជេវំ, អជ្ឈត្តំ, ថញ្ញំ, ទិព្ពំ, បយ្យោសនា, បោក្ខរញ្ញោ។ ក្វចិត្វេវ? រត្ត្យា
៤៩. វគ្គលសេហិ តេ។
វគ្គលសេហិ បរស្ស យការស្ស ក្វចិ តេ វគ្គលសា ហោន្តិ។
សក្កតេ, បច្ចតេ, អដ្ដតេ, កុប្បតេ, ផល្លតេ, អស្សតេ។ ក្វចិត្វេវ? ក្យាហំ។
៥០. ហស្ស វិបល្លាសោ។
ហស្ស វិបល្លាសោ ហោតិ យការេ។ គុយ្ហំ។
៥១. វេ វា។
ហស្ស វិបល្លាសោ ហោតិ វា វការេ។ ពវ្ហាពាធោ ពវ្ហាពាធោ។
៥២. តថានរានំ ដឋណលា
តថនរានំ
៥៣. សំយោគាទិ លោបោ។
សំយោគស្ស យោ អាទីភូតោ-វយវោ តស្ស វា ក្វចិ លោបោ ហោតិ។ បុប្ផំ-សា ជាយតេ-គិនិ។
៥៤. វិច្ឆាភិក្ខញ្ញេសុ ទ្វេ។
វិច្ឆាយមាភិក្ខញ្ញេ ច យំ វត្តតេ, តស្ស ទ្វេ រូបានិ ហោន្តិ។ ក្រិយាយ គុណេន ទព្ពេន វា ភិន្នេ អត្ថេ ព្យាបិតុមិច្ឆា វិច្ឆា។ រុក្ខំ រុក្ខំ សិញ្ចតិ, គាមោ គាមោ រមណីយោ, គាមេ គាមេ បានីយំ, គេហេ គេហេ ឥស្សរោ, រសំ រសំ ភក្ខយតិ, កិរិយំ កិរិយមារភតេ។
អត្ថិយេវា-នុបុព្ពិយេបិ វិច្ឆា មូលេ មូលេ ថូលា, អគ្គេ អគ្គេ សុខុមា, យទិ ហិ ឯត្ថ មូលគ្គភេទោ ន សិយា, អានុបុព្ពិយម្បិ ន ភវេយ្យ។ មាសកំ មាសកំ ឥមម្ហា កហាបណា ភវន្ថានំ ទ្វិន្នំ ទេហីតិ មាសកំ មាសកមិច្ចេតស្មា វិច្ឆាគម្យតេ, សទ្ទន្តរតោ បន ឥមម្ហា កហាបណាតិ អវធារណំ។ បុព្ពំ បុព្ពំ បុប្ផន្តិ, បឋមំ បឋមំ បច្ចន្តីត្យត្រាបិ វិច្ឆាវ។ ឥមេ ឧភោ អឌ្ឍា កតរា កតរា ឯសំ ទ្វិន្នមឌ្ឍតា, សព្ពេ ឥមេ អឌ្ឍា កតមា កតមា ឥមេសំ អឌ្ឍុតា ឥហាបិ
៥៥. ស្យាទិលោបោ បុព្ពស្សេកស្ស។
វិច្ឆាយមេកស្ស ទ្វិត្តេ បុព្ពស្ស ស្យាទិលោបោ ហោតិ។ ឯកេកស្ស។ កថំ មត្ថកមត្ថកេនាតិ? ‘ស្យាទិលោបោ បុព្ពស្សា’តិ យោគវិភាគា, នាចាតិប្បសង្គោ យោគវិភាគា ឥដ្ឋប្បសិទ្ធីតិ។
៥៦. សព្ពាទីនំ វីតិហារេ។
សព្ពាទីនំ វីតិហារេ ទ្វេ ភវន្តិ បុព្ពស្ស ស្យាទិលោបោ ច។ អញ្ញមញ្ញស្ស ភោជកា, ឥតរីតរស្ស ភោជកា។
៥៧. យាវពោធំ សម្ភមេ។
តុរិតេនាបាយហេតុបទស្សនំ សម្ភមោ, តស្មិំសតិ វត្ថុ យាវន្តេហិ សទ្ទេហិ សោ-ត្ថោ វិញ្ញាយតេ, តាវន្តោ សទ្ទា បយុជ្ជន្តេ។ សប្បោ សប្បោ សប្បោ, ពុជ្ឈស្សុ ពុជ្ឈស្សុ ពុជ្ឈស្សុ, ភិន្នោ ភិក្ខុសង្ឃោ ភិន្នោ ភិក្ខុសង្ឃោ។
៥៨. ពហុលំ។
អយមធិការោ អាសត្ថបរិសមត្តិយា។ តេន នាតិប្បសង្គោ ឥដ្ឋប្បសិទ្ធិ ច។
ឥតិ មោគ្គល្លានេ ព្យាករណេ វុត្តិយំ
បឋមោ កណ្ឌោ។