៣. គុណាវពោធ-តតិយបរិច្ឆេទ
អនុសន្ធិ
១១៦.
សម្ភវន្តិ
ទស្សេស្សំ តេ តតោ ទានិ, សទ្ទេ សម្ភូសយន្តិ យេ។
សទ្ទាលង្ការ ឧទ្ទេស
១១៧.
បសាទោ’ជោ, មធុរតា, សមតា, សុខុមាលតា;
សិលេសោ’ទរតា, កន្តិ, អត្ថព្យត្តិ, សមាធយោ។
សទ្ទាលង្ការ បយោជន
១១៨.
គុណេហេ’តេហិ សម្បន្នោ, ពន្ធោ កវិមនោហរោ;
សម្បាទិយតិ កត្តូនំ, កិត្តិ មច្ចន្តនិម្មលំ។
សទ្ទាលង្ការ និទ្ទេស
១១៩.
អទូរាហិតសម្ពន្ធ, សុភគា យា បទា’វលិ;
សុបសិទ្ធា’ភិធេយ្យា’យំ, បសាទំ ជនយេ យថា។
១២០.
អលង្ករោន្តា វទនំ, មុនិនោ’ធររំសិយោ;
សោភន្តេ’រុណរំសី’វ, សម្បតន្តា’ម្ពុជោ’ទរេ។
១២១.
ឱជោ សមាសពាហុល្យ, មេសោ គជ្ជស្ស ជីវិតំ;
បជ្ជេប្យ’នា’កុលោ សោ’យំ,
កន្តោ កាមីយតេ យថា។
១២២.
មុនិន្ទ មន្ទ សញ្ជាត, ហាស ចន្ទន លិម្បិតា;
បល្លវា ធវលា តស្សេ, វេកោ នា’ធរបល្លវោ។
១២៣.
បទា’ភិធេយ្យវិសយំ, សមាស ព្យាស សម្ភវំ;
យំ បារិណត្យំ ហោតី’ហ, សោបិ ឱជោ’វ តំ យថា។
១២៤.
ជោតយិត្វាន សទ្ធម្មំ, សន្តារេត្វា សទេវកេ;
ជលិត្វា អគ្គិខន្ធោ’វ, និព្ពុតោ សោ សសាវកោ។
១២៥.
មត្ថកដ្ឋី មតស្សា’បិ, រជោភាវំ វជន្តុ មេ;
យតោ បុញ្ញេន តេ សេន្តុ, ជិន បាទ’ម្ពុជទ្វយេ។
១២៦.
ឥច្ចត្រ
ជាយតេ’យំ គុណោ តិក្ខ, បញ្ញានមភិយោគតោ។
១២៧.
មធុរត្តំ បទាសត្តិ, រ’នុប្បាសវសា ទ្វិធា;
សិយា សមសុតិ បុព្ពា, វណ្ណា’វុត្តិ បរោ យថា។
១២៨.
យទា ឯសោ’ភិសម្ពោធិំ, សម្បត្តោ មុនិបុង្គវោ;
តទា បភុតិ ធម្មស្ស, លោកេ ជាតោ មហុ’ស្សវោ។
១២៩.
មុនិន្ទមន្ទហាសា តេ, កុន្ទ សន្ទោហវិព្ភមា;
ទិសន្ត មនុធាវន្តិ, ហសន្តា ចន្ទកន្តិយោ។
១៣០.
សព្ពកោមលវណ្ណេហិ, នា’នុប្បាសោ បសំសិយោ;
យថា’យំ មាលតីមាលា, លិន លោលា’លិមាលិនី។
១៣១.
មុទូហិ វា កេវលេហិ, កេវលេហិ ផុដេហិ វា,
មិស្សេហិ វា តិធា ហោតិ, វណ្ណេហិ សមតា យថា។
កេវលមុទុសមតា
១៣២.
កោកិលា’លាបសំវាទី, មុនិន្ទា’លាបវិព្ភមោ;
ហទយង្គមតំ យាតិ, សតំ ទេតិ ច និព្ពុតិំ។
កេវលផុដសមតា
១៣៣.
សម្ភាវនីយសម្ភាវំ, ភគវន្តំ ភវន្តគុំ;
ភវន្តសាធនា’កង្ខី, កោ ន សម្ភាវយេ វិភុំ។
មិស្សកសមតា
១៣៤.
លទ្ធចន្ទនសំសគ្គ, សុគន្ធិ មលយា’និលោ;
មន្ទ មាយាតិ ភីតោ’វ, មុនិន្ទមុខមារុតា។
១៣៥.
អនិដ្ឋុរ’ក្ខរ’ប្បាយា, សព្ពកោមល និស្សដា;
កិច្ឆមុច្ចារណា’បេត, ព្យញ្ជនា សុខុមាលតា។
១៣៦.
បស្សន្តា រូបវិភវំ, សុណន្តា មធុរំ គិរំ;
ចរន្តិ សាធូ សម្ពុទ្ធ, កាលេ កេឡិបរម្មុខា។
១៣៧.
អលង្ការវិហីនា’បិ, សតំ សម្មុខតេ’ទិសី;
អារោហតិ វិសេសេន, រមណីយា ត’ទុជ្ជលា។
១៣៨.
រោមញ្ច បិញ្ឆ រចនា, សាធុ វាទាហិតទ្ធនី;
លឡន្តិ’មេ មុនិមេឃុ, ម្មទា សាធុ សិខាវលា។
១៣៩.
សុខុមាលត្ត មត្ថេ’វ, បទត្ថវិសយម្បិ ច;
យថា មតាទិសទ្ទេសុ, កិត្តិសេសាទិកិត្តនំ។
១៤០.
សិលិដ្ឋ បទ សំសគ្គ, រមណីយ គុណា’លយោ;
សពន្ធគារវោ សោ’យំ, សិលេសោ នាម តំ យថា។
១៤១.
ពាលិ’ន្ទុវិព្ភម’ច្ឆេទិ, នខរា’វលិ កន្តិភិ;
សា មុនិន្ទបទ’ម្ភោជ, កន្តិ វោ វលិតា’វតំ។
១៤២.
ឧក្កំសវន្តោ យោកោចិ, គុណោ យទិ បតីយតេ;
ឧទារោ’យំ ភវេ តេន, សនាថា ពន្ធបទ្ធតិ។
១៤៣.
បាទម្ភោជ រជោ លិត្ត, គត្តា យេ តវ គោតម;
អហោ! តេ ជន្តវោ យន្តិ, សព្ពថា និរជត្តនំ។
១៤៤.
ឯវំ ជិនា’នុភាវស្ស, សមុក្កំសោ’ត្រ ទិស្សតិ;
បញ្ញវា វិធិនា’នេន, ចិន្តយេ បរ មីទិសំ។
១៤៥.
ឧទារោ សោបិ វិញ្ញេយ្យោ, យំ បសត្ថ វិសេសនំ;
យថា កីឡាសរោ លីលា, ហាសោ ហេមង្គទា’ទយោ។
១៤៦.
លោកិយ’ត្ថា’ន’តិក្កន្តា, កន្តា សព្ពជនានបិ;
កន្តិ នាមា’តិវុត្តស្ស, វុត្តា សា បរិហារតោ។
យថា មុនិន្ទ ឥច្ចាទិ។
១៤៧.
អត្ថព្យត្តា’ភិធេយ្យស្សា,
នេយ្យតា សទ្ទតោ’ត្ថតោ;
សា’យំ តទុភយា នេយ្យ, បរិហារេ បទស្សិតា;
យថា មរីចិច្ចាទិ ច, មនោនុរញ្ជនោច្ចាទិ។
បុន អត្ថេន យថា
១៤៨.
សភាវា’មលតា ធីរ, មុធា បាទនខេសុ តេ;
យតោ តេ’វនតា’នន្ត, មោឡិច្ឆាយា ជហន្តិ នោ។
១៤៩.
‘ពន្ធសារោ’តិ មញ្ញន្តិ, យំ សមគ្គាបិ វិញ្ញុនោ;
ទស្សនា’វសរំ បត្តោ, សមាធិ នាម’យំ គុណោ។
១៥០.
អញ្ញធម្មោ តតោ’ញ្ញត្ថ, លោកសីមា’នុរោធតោ;
សម្មា អាធីយតេ’ច្ចេ’សោ, ‘សមាធី’តិ និរុច្ចតិ។
សមាធិ ឧទ្ទេស
១៥១.
អបាណេ
និរូបេ រូបយុត្តស្ស, និរសេ សរសស្ស, ច។
១៥២.
អទ្រវេ ទ្រវយុត្តស្ស, អកត្តរិបិ កត្តុតា,;
កឋិនស្សា’សរីរេ,បិ, រូបំ តេសំ កមា សិយា។
សមាធិនិទ្ទេស
អបាណេ បាណីនំ ធម្មោ
១៥៣.
ឧណ្ណា បុណ្ណិ’ន្ទុនា នាថ! ទិវាបិ សហ សង្គមា;
វិនិទ្ទា សម្បមោទន្តិ, មញ្ញេ កុមុទិនី តវ។
និរុបេ រូបយុត្តស្ស
១៥៤.
ទយារសេសុ មុជ្ជន្តា, ជនា’មតរសេស្វិ’វ;
សុខិតា ហតទោសា តេ, នាថ! បាទ’ម្ពុជា’នតា។
និរសេ សរសស្ស
១៥៥.
មធុរេបិ គុណេ ធីរ, ន’ប្បសីទន្តិ យេ តវ;
កីទិសី មនសោវុត្តិ, តេសំ ខារគុណាន ភោ’។
អទ្រវេ ទ្រវយុត្តស្ស
១៥៦.
សព្ពត្ថសិទ្ធ! ចូឡក, បុដបេយ្យា មហាគុណា;
ទិសា សមន្តា ធាវន្តិ, កុន្ទសោភា ស លក្ខណា។
អកត្តរិបិ កត្តុតា
១៥៧.
មារា’រិពលវិស្សដ្ឋា, កុណ្ឋា នានាវិធា’យុធា;
លជ្ជមានា’ញ្ញវេសេន, ជិន! បាទា’នតា តវ។
កឋិនស្សា សរីរេ
១៥៨.
មុនិន្ទភាណុមា កាលោ,
ទិតោ ពោធោ’ទយា’ចលេ;
សទ្ធម្មរំសិនា ភាតិ, ភិន្ទ មន្ទតមំ បរំ។
១៥៩.
វមនុ’គ្គិរនាទ្យេ’តំ, គុណវុត្យ’បរិច្ចុតំ;
អតិសុន្ទរ មញ្ញំ តុ, កាមំ វិន្ទតិ គាម្មតំ។
១៦០.
កន្តីនំ វមនព្យាជា, មុនិបាទនខា’វលី;
ចន្ទកន្តី បិវន្តី’វ, និប្បភំ តំ ករោន្តិយោ។
១៦១.
អចិត្តកត្តុកំ
សចិត្តកត្តុកំ បេ’តំ, គុណកម្មំ យទុ’ត្តមំ។
១៦២.
ឧគ្គិរន្តោ’វ សស្នេហ, រសំ ជិនវរោ ជនេ;
ភាសន្តោ មធុរំ ធម្មំ, កំ ន សប្បីណយេ ជនំ។
១៦៣.
យោ សទ្ទសត្ថកុសលោ កុសលោ និឃណ្ឌុ,
ឆន្ទោអលង្កតិសុ និច្ចកតា’ភិយោគោ;
សោ’យំ កវិត្តវិកលោបិ កវីសុ សង្ខ្យ,
មោគ្គយ្ហ វិន្ទតិ ហិ កិត្តិ’ មមន្ទរូបំ។
ឥតិ សង្ឃរក្ខិតមហាសាមិវិរចិតេ សុពោធាលង្ការេ
គុណាវពោធោ នាម
តតិយោ បរិច្ឆេទោ។