។ នមោ តស្ស ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស។
មហារហនីតិ
បណ្ឌិតកថា
១.
មហារហរហំ
មុនិំ នីវរណា តណ្ហា;
មុត្តំ មុត្តំ សុទស្សនំ,
វន្ទេ ពោធិវរំ វរំ។
២.
មុនិនា
ទុដ្ឋបព្ពជ្ជិតា ជិតា;
យថា យថាអសទ្ធម្ម-
បុរណា បុរណាទយោ។
៣.
តថា តថាគតោវាទា,
នុគតេ លោកនីតិយំ;
កតយោគេន វិទូនា,
ជេយ្យោវានត្ថ ការិនោ។
៤.
និតីធ
មិត្តាចរិយាច បីតរា;
នីតិមា សុពុទ្ធិ ព្យត្តោ,
សុតវា អត្ថទស្សិមា។
៥.
កវិហេរញ្ញកា កត្វា,
សុត្តត្តំ សត្ថកញ្ចនំ;
គជ្ជបជ្ជាទ្យាលង្ការំ,
ករោន្តីធ មនោរម្មំ។
៦.
វុត្យំ
ញាតោ អត្ថោតរស្ស ន;
សុរប្បភាយ អាទាសោ,
ឆាយំ ទិស្សេ ន មាករេ។
៧.
មហាតេជោបិ តេជោយំ,
មត្តិកំ នមុទុកំករោ;
អាបោ អាបេតិ មុទុកំ,
សាធុវាចាច កក្ខឡំ។
៨.
មុទុនាវ
មុទុនា ជេតិ ទារុណំ;
នោសិទ្ធំ មុទុនា កិញ្ចិ,
យត្វតោ មុទុនា ជយេ។
៩.
ចន្ទនំ សីតលំ លោកេ,
តតោ ចន្ទំវ សីតលំ;
ចន្ទនចន្ទសីតម្ហា,
វាក្យំ សាធុសុភាសិតំ។
១០.
បត្តកល្លោទិតំ
វាក្យំ សុភាសិតំ ភវេ;
ខុទ្ទិតស្ស កទន្នំបិ,
សុត្តំ សាទុរសោ សិយា។
១១.
សត្ថកាបិ ពហូវាចា,
នាទរា ពហុភាណិនោ;
សោបការមុទាសីនំ,
ននុទិដ្ឋំ នទីជលំ។
១២.
សំសារវិសរុក្ខស្ស
ទ្វយមេវាមតំផលំ;
សុភាសិតស្សសារាទោ,
សាធូហិរសមាគមោ។
១៣.
បាសាណឆត្តំ គរុកំ,
តតោ ទេវានចិក្ខនា;
តតោ វុឌ្ឍានមោវាទោ,
តតោ ពុទ្ធស្ស សាសនំ;
១៤.
តុលំ
តតោ ចបលជាតិកោ;
តតោនោវាទិកោ តតោ,
យតិ ធម្មេបមាទកោ។
១៥.
អហ គច្ឆតិ ហាយន្តី,
សត្តានមិធ ជីវិតំ;
តស្មាហិ មាបមត្តត្វំ,
គច្ឆន្តុ ជិនសាសនេ។
១៦.
បណ្ឌិតស្ស បសំសាយ,
ទណ្ឌោពាលេន ទីយតេ;
បណ្ឌិតោ បណ្ឌិតេនេវ,
វណ្ណិតោវ សុវណ្ណិតោ។
១៧.
សតេសុ
សហស្សេសុច បណ្ឌិតោ;
វុត្តា សតសហស្សេសុ,
ទាតា ភវតិវា នវា។
១៨.
ភូបត្តំច បណ្ឌិតត្តញ្ច,
នេវតុល្យំ កទាចិបិ;
សទេសេបូជិតោ រាជា,
ពុទ្ធោ សព្ពត្ថបូជិតោ។
១៩.
ក្វាតិភារោ
កិំទូរោ ព្យវហារិនំ;
កោវិទេសោ សវិជ្ជានំ,
កោបរោ បិយវាទិនំ។
២០.
ននុ តេ យេវសន្តា នោ,
សាគរា នកុលាចលា;
អប្បម្បិ មរិយាទំ យេ,
សំវដ្ដេវិ ជហន្តិនោ។
២១.
បលយេតីតមរិយាទា
ភវន្តិកិរ សាគរា;
មរិយាទាតិកំ សាធុ,
នឥច្ឆន្តិ បលយេបិ។
២២.
សតំ ទីឃាយុកំ សព្ព,
សត្តានំ សុខការណំ;
អសតំបន សព្ពេសំ,
ទុក្ខហេតុ នសំសយោ។
២៣.
បាមោក្ខេ
សព្ពេបិ សុជនា ជនា;
ជាតេកស្មិំសារគន្ធេ,
សព្ពេ គន្ធមយា ទុមា។
២៤.
អត្តនា យទិ ឯកេន,
វិនតេន មហាជនា;
វិនយំ យន្តិ សព្ពេបិ,
កោ តំ នាសេយ្យ បណ្ឌិតោ។
២៥.
សរីរស្ស
ទូរមច្ចន្ត មន្តរំ;
សរីរំ ខណវិទ្ធំសិ,
កប្បន្តិដ្ឋាយិនោ គុណា។
២៦.
យទិ និច្ចមនិច្ចេន,
និមលំ មលវាហិនា;
យោ សោ កាយេន លភេថ,
កិំនលទ្ធំ ភវេ នុកិំ។
២៧.
ធម្មត្ថកាមមោក្ខានំ,
បាណំ សំសិទ្ធិការណំ;
តន្និឃាតា កិន្នហតំ,
រក្ខនា កិន្នរក្ខិតំ។
២៨.
អត្តា
រិបុ អត្តាវ ជន្តុនំ;
អត្តាវ និយតោ ញាតិ,
អត្តាវ និយតោ រិបុ។
២៩.
អត្តនោបរិចាគេន,
យំសិតមនុរក្ខនំ;
ករោន្តិ សជ្ជនាយេវ,
ន តំ នីតិមតា មតំ។
៣០.
តិណានិ
ចតុត្ថី វាក្យសុដ្ឋុតា;
ឯតានិ ហិ សតំគេហេ,
នោឆិន្ទន្តេ កទាចិបិ។
៣១.
អម្ពុំ បិវន្តិនោ នជ្ជោ,
រុក្ខោ ខាទតិនោ ផលំ;
មេឃោ ក្វចិបិ នោ សស្សំ,
បរត្ថាយ សតំធនំ។
៣២.
សតំ ផរុសវាចាហិ,
នយាតិ វិកតិំ មនោ;
តិណុក្កាហិ នសក្កាវ,
តាបេតុំ សាគរេ ជលំ។
៣៣.
សម្បត្យំ
ភវត្យុប្បលកោមលំ;
វិប្បត្យញ្ច មហាសេលេ,
សិលាសង្ឃាទកក្កសោ។
៣៤.
អត្ថំ មហន្តមាបជ្ជ,
វិជ្ជំ សម្បត្តិមេវច;
ចរេយ្យាមានថទ្ធោយោ,
បណ្ឌិតោ សោ បវុច្ចតិ។
៣៥.
នាលព្ភមភិបត្ថេន្តិ
នដ្ឋម្បិ នចសោចរេ;
វិប្បត្យញ្ច នមុយ្ហន្តិ,
យេនរា តេវ បណ្ឌិតោ។
៣៦.
គណ្ឋិដ្ឋានេ ឯកបទេ,
នាតិមញ្ញេយ្យ បណ្ឌិតោ;
កិំ អក្កោ វេឡុបព្ភារោ,
តិមហាទីបភានុទោ។
៣៧.
គុណទោសេសុមេកេន,
នត្ថិ កោចិ វិវជ្ជិតោ;
សុខុមាលស្ស បទុមស្ស,
នឡា ភវតិ កក្កសា។
៣៨.
សុមហន្តានិ
ធារយន្តោ ពហុស្សុតា;
ឆេត្តារោ សំសយានន្តុ,
កិលន្តេ លោភមោហតា។
៣៩.
ទោសម្បិ សគុណេ ទិស្វា,
គុណវាទី វទន្តិនោ;
ន លោកោ វិជ្ជមានម្បិ,
ចន្ទេ បស្សតិ លញ្ឆនំ។
៤០.
និបុណេ
វិចិនិត្វា សុតត្ថិកោ;
ភត្តំ ហុក្ខលិយំ បក្កំ,
ភាជនំបិ តថា ភវេ។
៤១.
គុណា កុព្ពន្តិ ទូតត្តំ,
ទូរេបិ វសតំ សតំ;
កេតកេ គន្ធ ឃាសាយ,
គច្ឆន្តិ ភមរា សយំ។
៤២.
បណ្ឌិតោ សុតសម្បន្នោ,
យត្ថអត្ថីតិ ចេសុតោ;
មហុស្សាហេន តំឋានំ,
គន្តព្ពំ សុតរេសិនា។
៤៣.
សព្ពសុតំ
ហីនមុក្កដ្ឋ មជ្ឈិមំ;
សព្ពស្សអត្ថំ ជានេយ្យ,
នច សព្ពំ បយោជយេ;
ហោតិ តាទិសកោកាលោ,
យត្ថ អត្ថាវហំ សុតំ។
៤៤.
ឋិតោ ចិរត្តនំ នីរេ,
សក្ខរោ នន្តរំសុតោ;
ទព្ភោ នីរន្តិកេ ជាតោ,
សព្ពកាលន្តរំសុតោ។
៤៥.
វសុំ
បព្ពតេ រតនោចិតេ;
ន មិលក្ខា សមីបដ្ឋា,
ឯវំ ពាលា ពហុស្សុតេ។
៤៦.
ហិរញ្ញេន មិគានំវ,
សុសីលំបិ អសីលិនោ;
អធម្មិកស្ស ធម្មេន,
ពាលានំបិ សុតេន កិំ។
៤៧.
សុតេន
ខលោ នេវសុសីលវា;
មធុនា កោដរដ្ឋេន,
និម្ពោ កិំ មធុរាយតេ។
៤៨.
សកិំបិ វិញ្ញុ ធីរេន,
ករោតិ សហសង្គមំ;
អត្តត្ថញ្ច បរត្ថញ្ច,
និព្ពានន្តំ សុខំ លភេ។
៤៩.
ហំសោ មជ្ឈេ នកាកានំ,
សីហោ គុន្នំ នសោភតិ;
គទ្រភានំ តុរង្គោនោ,
ពាលានញ្ច នបណ្ឌិតោ។
៥០.
អាកិណ្ណោបិ
អសំសដ្ឋោវ ភទ្ទកោ;
ពហុនា សន្នជាតេន,
គច្ឆេ នុម្មត្តកេនិធ។
៥១.
នទីតិរេ ខតេកូបេ,
អរណីតាលវណ្ដកេ;
នវទេ អាបាទិ នត្ថីតិ,
មុខេច វចនំ តថា។
៥២.
សុតសន្និច្ចយា
តុណ្ហិភូតា អបុច្ឆិតា;
បុណ្ណា សុភាសិតេនាបិ,
ឃណ្ឌាទ្យឃដិតាយថា។
៥៣.
អបុដ្ឋោ បណ្ឌិតោ ភេរី,
បជ្ជុន្នោ ហោតិ បុច្ឆិតោ;
ពាលោ បុដ្ឋោ អបុដ្ឋោច,
ពហុំ វិកត្តតេ សទា។
៥៤.
សម្បន្នគុណា លង្ការោ,
សព្ពសត្ត ហិតាវហោ;
នចរេយ្យ បរត្តត្ថំ,
កុតោ សោ បណ្ឌិតោ ភវេ។
៥៥.
សបរត្ថំ
អសក្កោន្តោ សកំ ចរេ;
តថាបិច អសក្កោន្តោ,
បាបាត្តានំ វិយោជយេ។
៥៦.
ពាលេចុម្មត្តកេ ភូបេ,
គុរុមាតាបិតូស្វបិ;
នទោសំ ករិយា បញ្ញោ,
សង្ឃេច ជេដ្ឋភាតរិ។
៥៧.
អត្ថនាសំ
ឃរេទុច្ចរិតានិច;
វញ្ចនំ អវមានញ្ច,
មតិមា នបកាសយេ។
៥៨.
បរទានំ ជនេត្តីវ,
លេដ្ដុវ បរទព្ពកំ;
អត្តាវ សព្ពភូតានិ,
យោ បស្សតិ សោ បស្សតិ។
៥៩.
បរូបវាទេ បធិរោ,
បរវជ្ជេស្វលោចនោ;
បង្គុលោ អញ្ញនារីសុ,
ទុស្សកប្បេស្វចេតនោ។
៦០.
សព្ពំ សុណាតិ សោតេន,
សព្ពំ បស្សតិ ចក្ខុនា;
នចទិដ្ឋំ សុតំ ធីរោ,
សព្ពំ ឧច្ចិតុមរហតិ។
៦១.
ចក្ខុមស្ស យថាអន្ធោ,
សោតវា បធិរោយថា;
បញ្ញាវាស្ស យថាមូគោ,
ពលវា ទុព្ពលោរិវ;
អថ អត្ថេសមុប្បន្នេ,
សយេថ មតសាយិតំ។
៦២.
បាបមិត្តេ
ភជេយ្យុ ត្តមបុគ្គលំ;
ឱវាទេចស្ស តិដ្ឋេយ្យ,
បត្ថេន្តោ អចលំសុខំ។
៦៣.
សុសុសា សុតវឌ្ឍនំ,
សុតំ បញ្ញាយវឌ្ឍនំ;
បញ្ញាយ អត្ថំ ជានាតិ,
ញាតោ អត្ថោ សុខាវហោ។
៦៤.
បាមោជ្ជ
បសំសាវហនំសុខំ;
ផលានិសំសោ ភាវេតិ,
វហន្តោ បោរិស្សំធុរំ។
៦៥.
អតិសីតំ អតិឧណ្ហំ,
អតិសាយ មិទំអហុ;
ឥតិ វិសដ្ឋ កម្មន្តេ,
ខណា អច្ចន្តិ មាណវេ។
៦៦.
យោច
តិណាតិយោ នមញ្ញតិ;
ករំ បុរិស កិច្ចានិ,
សោ សុខា នវិហាយតិ។
៦៧.
យសលាភំ ជិគីសន្តំ,
នរំ វជ្ជេន្តិ ទូរតោ;
អបត្ថេត្វាន តេ តស្មា,
តំមគ្គំ មគ្គយេ ពុធោ។
៦៨.
ទេសមោសជ្ជ គច្ឆន្តិ,
សីហា សប្បុរិសា គជា;
តត្ថេវ និធនំ យន្តិ,
កាកា កាបុរិសា មិគា។
៦៩.
យស្មិំទេសេ
នបិតិ នចពន្ធវា;
នចវិជ្ជាគមោ កោចិ,
នតត្ថ វសតី វស្សេ។
៧០.
ធនវា គណកោ រាជា,
នទី វេជ្ជា ឥមេជនា;
យត្ថ បញ្ច នវិជ្ជន្តេ,
ន តត្ថវសតី វសេ។
៧១.
អសនំ
មច្ចានំ មរណំ ភយំ;
ឧត្តមានន្តុសព្ពេសំ,
អវមានំ បរំ ភយំ។
៧២.
អមាននា យត្ថ សិយា,
សន្តានំ អវមាននា;
ហីនសមាននាវាបិ,
ន តត្ថវសតិ វសេ។
៧៣.
យត្ថាលសោច ទក្ខោច,
សូរោ ភីរុច បូជិតោ;
ន សន្តា តត្ថ វស្សន្តិ,
អវិសេសករេន កោ។
៧៤.
ទុក្ខោ
ឋានេ អសុចិសង្កដេ;
តតោ រិម្ហិបិយានន្តេ,
តតោច អកតញ្ញុនំ។
៧៥.
សិង្គីនំ បញ្ចហត្ថេន,
សតេន វាជិនំ ចជេ;
ហត្ថីនន្តុ សហស្សេន,
ទេសចាគេន ទុជ្ជនេ។
៧៦.
ចជេ
គាមស្សត្ថំ កុលំ ចជេ;
គាមំ ជនបទស្សត្ថំ;
អត្តត្ថំ បថវី ចជេ។
៧៧.
ចលត្យេកេនបាទេន,
តិដ្ឋត្យេកេន បណ្ឌិតោ;
អសមិខ្យបរំឋានំ,
បុព្ពមាយនំនចជេ។
៧៨.
ឋានភដ្ឋា
ទន្តាកេសាន ខានរា;
មតិមា ឥតិវិញ្ញាយ,
សឋានំ នចជេ លហុំ។
៧៩.
ចជេ ធនំ អង្គវរស្សហេតុ,
អង្គំ ចជេ ជិវិតំ រក្ខមានោ;
អង្គំ ធនំ ជិវិតញ្ចាបិ សព្ពំ,
ចជេ នរោ ធម្ម មនុស្សរន្តោ។
៨០.
សោតំ
ទានេន បាណី នតុ កង្កណេន;
អាភាតិ កាយោ បុរិសុត្តមស្ស,
បរោបការេន ន ចន្ទនេន។