២. ទេវបុត្តសំយុត្តំ
១. បឋមវគ្គោ
១. បឋមកស្សបសុត្តំ
៨២. ឯវំ
‘‘សុភាសិតស្ស សិក្ខេថ, សមណូបាសនស្ស ច;
ឯកាសនស្ស ច រហោ, ចិត្តវូបសមស្ស ចា’’តិ។
ឥទមវោច កស្សបោ ទេវបុត្តោ; សមនុញ្ញោ សត្ថា អហោសិ។ អថ ខោ កស្សបោ ទេវបុត្តោ ‘‘សមនុញ្ញោ មេ សត្ថា’’តិ ភគវន្តំ អភិវាទេត្វា បទក្ខិណំ កត្វា តត្ថេវន្តរធាយីតិ។
២. ទុតិយកស្សបសុត្តំ
៨៣. សាវត្ថិនិទានំ។ ឯកមន្តំ ឋិតោ ខោ កស្សបោ ទេវបុត្តោ ភគវតោ សន្តិកេ ឥមំ គាថំ អភាសិ –
‘‘ភិក្ខុ
អាកង្ខេ ចេ ហទយស្សានុបត្តិំ;
លោកស្ស ញត្វា ឧទយព្ពយញ្ច,
សុចេតសោ អនិស្សិតោ តទានិសំសោ’’តិ។
៣. មាឃសុត្តំ
៨៤. សាវត្ថិនិទានំ
‘‘កិំសុ ឆេត្វា សុខំ សេតិ, កិំសុ ឆេត្វា ន សោចតិ;
កិស្សស្សុ ឯកធម្មស្ស, វធំ រោចេសិ គោតមា’’តិ។
‘‘កោធំ ឆេត្វា សុខំ សេតិ, កោធំ ឆេត្វា ន សោចតិ;
កោធស្ស វិសមូលស្ស, មធុរគ្គស្ស វត្រភូ;
វធំ អរិយា បសំសន្តិ, តញ្ហិ ឆេត្វា ន សោចតី’’តិ។
៤. មាគធសុត្តំ
៨៥. សាវត្ថិនិទានំ។ ឯកមន្តំ ឋិតោ ខោ មាគធោ ទេវបុត្តោ ភគវន្តំ គាថាយ អជ្ឈភាសិ –
‘‘កតិ
ភវន្តំ បុដ្ឋុមាគម្ម, កថំ ជានេមុ តំ មយ’’ន្តិ។
‘‘ចត្តារោ
ទិវា តបតិ អាទិច្ចោ, រត្តិមាភាតិ ចន្ទិមា។
‘‘អថ អគ្គិ ទិវារត្តិំ, តត្ថ តត្ថ បកាសតិ;
សម្ពុទ្ធោ តបតំ សេដ្ឋោ, ឯសា អាភា អនុត្តរា’’តិ។
៥. ទាមលិសុត្តំ
៨៦. សាវត្ថិនិទានំ។ អថ ខោ ទាមលិ ទេវបុត្តោ អភិក្កន្តាយ រត្តិយា អភិក្កន្តវណ្ណោ កេវលកប្បំ ជេតវនំ ឱភាសេត្វា យេន ភគវា តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា ភគវន្តំ អភិវាទេត្វា ឯកមន្តំ អដ្ឋាសិ។ ឯកមន្តំ ឋិតោ ខោ ទាមលិ ទេវបុត្តោ ភគវតោ សន្តិកេ ឥមំ គាថំ អភាសិ –
‘‘ករណីយមេតំ ព្រាហ្មណេន, បធានំ អកិលាសុនា;
កាមានំ វិប្បហានេន, ន តេនាសីសតេ ភវ’’ន្តិ។
‘‘នត្ថិ កិច្ចំ ព្រាហ្មណស្ស (ទាមលីតិ ភគវា),
កតកិច្ចោ ហិ ព្រាហ្មណោ។
‘‘យាវ
អាយូហតិ
គាធញ្ច លទ្ធាន ថលេ ឋិតោ យោ,
នាយូហតី
‘‘ឯសូបមា ទាមលិ ព្រាហ្មណស្ស,
ខីណាសវស្ស និបកស្ស ឈាយិនោ;
បប្បុយ្យ ជាតិមរណស្ស អន្តំ,
នាយូហតី បារគតោ ហិ សោ’’តិ
៦. កាមទសុត្តំ
៨៧. សាវត្ថិនិទានំ
‘‘ទុក្ករំ វាបិ ករោន្តិ (កាមទាតិ ភគវា),
សេខា សីលសមាហិតា;
ឋិតត្តា អនគារិយុបេតស្ស,
តុដ្ឋិ ហោតិ សុខាវហា’’តិ។
‘‘ទុល្លភា ភគវា យទិទំ តុដ្ឋី’’តិ។
‘‘ទុល្លភំ វាបិ លភន្តិ (កាមទាតិ ភគវា),
ចិត្តវូបសមេ រតា;
យេសំ ទិវា ច រត្តោ ច,
ភាវនាយ រតោ មនោ’’តិ។
‘‘ទុស្សមាទហំ ភគវា យទិទំ ចិត្ត’’ន្តិ។
‘‘ទុស្សមាទហំ វាបិ សមាទហន្តិ (កាមទាតិ ភគវា),
ឥន្ទ្រិយូបសមេ រតា;
តេ ឆេត្វា មច្ចុនោ ជាលំ,
អរិយា គច្ឆន្តិ កាមទា’’តិ។
‘‘ទុគ្គមោ
‘‘ទុគ្គមេ វិសមេ វាបិ, អរិយា គច្ឆន្តិ កាមទ;
អនរិយា វិសមេ មគ្គេ, បបតន្តិ អវំសិរា;
អរិយានំ សមោ មគ្គោ, អរិយា ហិ វិសមេ សមា’’តិ។
៧. បញ្ចាលចណ្ឌសុត្តំ
៨៨. សាវត្ថិនិទានំ
‘‘សម្ពាធេ វត ឱកាសំ, អវិន្ទិ ភូរិមេធសោ;
យោ ឈានមពុជ្ឈិ
‘‘សម្ពាធេ វាបិ វិន្ទន្តិ (បញ្ចាលចណ្ឌាតិ ភគវា),
ធម្មំ និព្ពានបត្តិយា;
យេ សតិំ បច្ចលត្ថំសុ,
សម្មា តេ សុសមាហិតា’’តិ។
៨. តាយនសុត្តំ
៨៩. សាវត្ថិនិទានំ។ អថ
‘‘ឆិន្ទ សោតំ បរក្កម្ម, កាមេ បនុទ ព្រាហ្មណ;
នប្បហាយ មុនី កាមេ, នេកត្តមុបបជ្ជតិ។
‘‘កយិរា ចេ កយិរាថេនំ, ទឡ្ហមេនំ បរក្កមេ;
សិថិលោ ហិ បរិព្ពាជោ, ភិយ្យោ អាកិរតេ រជំ។
‘‘អកតំ
កតញ្ច សុកតំ សេយ្យោ, យំ កត្វា នានុតប្បតិ។
‘‘កុសោ
សាមញ្ញំ ទុប្បរាមដ្ឋំ, និរយាយូបកឌ្ឍតិ។
‘‘យំ កិញ្ចិ សិថិលំ កម្មំ, សំកិលិដ្ឋញ្ច យំ វតំ;
សង្កស្សរំ ព្រហ្មចរិយំ, ន តំ ហោតិ មហប្ផល’’ន្តិ។
ឥទមវោច តាយនោ ទេវបុត្តោ; ឥទំ វត្វា ភគវន្តំ អភិវាទេត្វា បទក្ខិណំ កត្វា តត្ថេវន្តរធាយីតិ។
អថ ខោ ភគវា តស្សា រត្តិយា អច្ចយេន ភិក្ខូ អាមន្តេសិ – ‘‘ឥមំ, ភិក្ខវេ, រត្តិំ តាយនោ នាម ទេវបុត្តោ បុរាណតិត្ថករោ អភិក្កន្តាយ រត្តិយា អភិក្កន្តវណ្ណោ កេវលកប្បំ ជេតវនំ ឱភាសេត្វា យេនាហំ តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា មំ អភិវាទេត្វា ឯកមន្តំ អដ្ឋាសិ។ ឯកមន្តំ ឋិតោ ខោ, ភិក្ខវេ, តាយនោ ទេវបុត្តោ មម សន្តិកេ ឥមា គាថាយោ អភាសិ –
‘‘ឆិន្ទ សោតំ បរក្កម្ម, កាមេ បនុទ ព្រាហ្មណ;
នប្បហាយ មុនី កាមេ, នេកត្តមុបបជ្ជតិ។
‘‘កយិរា ចេ កយិរាថេនំ, ទឡ្ហមេនំ បរក្កមេ;
សិថិលោ
‘‘អកតំ ទុក្កដំ សេយ្យោ, បច្ឆា តបតិ ទុក្កដំ;
កតញ្ច សុកតំ សេយ្យោ, យំ កត្វា នានុតប្បតិ។
‘‘កុសោ
សាមញ្ញំ ទុប្បរាមដ្ឋំ, និរយាយូបកឌ្ឍតិ។
‘‘យំ
សង្កស្សរំ ព្រហ្មចរិយំ, ន តំ ហោតិ មហប្ផល’’ន្តិ។
‘‘ឥទមវោច, ភិក្ខវេ, តាយនោ ទេវបុត្តោ, ឥទំ វត្វា មំ អភិវាទេត្វា បទក្ខិណំ កត្វា តត្ថេវន្តរធាយិ។ ឧគ្គណ្ហាថ, ភិក្ខវេ, តាយនគាថា; បរិយាបុណាថ, ភិក្ខវេ, តាយនគាថា; ធារេថ, ភិក្ខវេ, តាយនគាថា។ អត្ថសំហិតា, ភិក្ខវេ, តាយនគាថា អាទិព្រហ្មចរិយិកា’’តិ។
៩. ចន្ទិមសុត្តំ
៩០. សាវត្ថិនិទានំ
‘‘នមោ តេ ពុទ្ធ វីរត្ថុ, វិប្បមុត្តោសិ សព្ពធិ;
សម្ពាធបដិបន្នោស្មិ, តស្ស មេ សរណំ ភវា’’តិ។
អថ ខោ ភគវា ចន្ទិមំ ទេវបុត្តំ អារព្ភ រាហុំ អសុរិន្ទំ គាថាយ អជ្ឈភាសិ –
‘‘តថាគតំ អរហន្តំ, ចន្ទិមា សរណំ គតោ;
រាហុ ចន្ទំ បមុញ្ចស្សុ, ពុទ្ធា លោកានុកម្បកា’’តិ។
អថ ខោ រាហុ អសុរិន្ទោ ចន្ទិមំ ទេវបុត្តំ មុញ្ចិត្វា តរមានរូបោ យេន វេបចិត្តិ អសុរិន្ទោ តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា សំវិគ្គោ
‘‘កិំ នុ សន្តរមានោវ, រាហុ ចន្ទំ បមុញ្ចសិ;
សំវិគ្គរូបោ អាគម្ម, កិំ នុ ភីតោវ តិដ្ឋសី’’តិ។
‘‘សត្តធា
ពុទ្ធគាថាភិគីតោម្ហិ, នោ ចេ មុញ្ចេយ្យ ចន្ទិម’’ន្តិ។
១០. សូរិយសុត្តំ
៩១. សាវត្ថិនិទានំ។ តេន
‘‘នមោ តេ ពុទ្ធ វីរត្ថុ, វិប្បមុត្តោសិ សព្ពធិ;
សម្ពាធបដិបន្នោស្មិ, តស្ស មេ សរណំ ភវា’’តិ។
អថ ខោ ភគវា សូរិយំ ទេវបុត្តំ អារព្ភ រាហុំ អសុរិន្ទំ គាថាហិ អជ្ឈភាសិ –
‘‘តថាគតំ
រាហុ សូរិយំ
‘‘យោ អន្ធការេ តមសិ បភង្ករោ,
វេរោចនោ មណ្ឌលី ឧគ្គតេជោ;
មា
បជំ មមំ រាហុ បមុញ្ច សូរិយ’’ន្តិ។
អថ ខោ រាហុ អសុរិន្ទោ សូរិយំ ទេវបុត្តំ មុញ្ចិត្វា តរមានរូបោ យេន វេបចិត្តិ អសុរិន្ទោ តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា សំវិគ្គោ លោមហដ្ឋជាតោ ឯកមន្តំ អដ្ឋាសិ។ ឯកមន្តំ ឋិតំ ខោ រាហុំ អសុរិន្ទំ វេបចិត្តិ អសុរិន្ទោ គាថាយ អជ្ឈភាសិ –
‘‘កិំ នុ សន្តរមានោវ, រាហុ សូរិយំ បមុញ្ចសិ;
សំវិគ្គរូបោ អាគម្ម, កិំ នុ ភីតោវ តិដ្ឋសី’’តិ។
‘‘សត្តធា
ពុទ្ធគាថាភិគីតោម្ហិ, នោ ចេ មុញ្ចេយ្យ សូរិយ’’ន្តិ។
បឋមោ វគ្គោ។
តស្សុទ្ទានំ –
ទ្វេ កស្សបា ច មាឃោ ច, មាគធោ ទាមលិ កាមទោ;
បញ្ចាលចណ្ឌោ តាយនោ, ចន្ទិមសូរិយេន តេ ទសាតិ។
២. អនាថបិណ្ឌិកវគ្គោ
១. ចន្ទិមសសុត្តំ
៩២. សាវត្ថិនិទានំ
‘‘តេ ហិ សោត្ថិំ គមិស្សន្តិ, កច្ឆេ វាមកសេ មគា;
ឈានានិ ឧបសម្បជ្ជ, ឯកោទិ និបកា សតា’’តិ។
‘‘តេ ហិ បារំ គមិស្សន្តិ, ឆេត្វា ជាលំវ អម្ពុជោ;
ឈានានិ ឧបសម្បជ្ជ, អប្បមត្តា រណញ្ជហា’’តិ។
២. វេណ្ឌុសុត្តំ
៩៣. ឯកមន្តំ
‘‘សុខិតាវ តេ
យុញ្ជំ
‘‘យេ
អនុសិក្ខន្តិ ឈាយិនោ;
កាលេ តេ អប្បមជ្ជន្តា,
ន មច្ចុវសគា សិយុ’’ន្តិ។
៣. ទីឃលដ្ឋិសុត្តំ
៩៤. ឯវំ មេ សុតំ – ឯកំ សមយំ ភគវា រាជគហេ វិហរតិ វេឡុវនេ កលន្ទកនិវាបេ។ អថ ខោ ទីឃលដ្ឋិ ទេវបុត្តោ អភិក្កន្តាយ រត្តិយា អភិក្កន្តវណ្ណោ កេវលកប្បំ វេឡុវនំ ឱភាសេត្វា យេន ភគវា តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា ភគវន្តំ អភិវាទេត្វា ឯកមន្តំ អដ្ឋាសិ។ ឯកមន្តំ ឋិតោ ខោ ទីឃលដ្ឋិ ទេវបុត្តោ ភគវតោ សន្តិកេ ឥមំ គាថំ អភាសិ –
‘‘ភិក្ខុ សិយា ឈាយី វិមុត្តចិត្តោ,
អាកង្ខេ ចេ ហទយស្សានុបត្តិំ;
លោកស្ស ញត្វា ឧទយព្ពយញ្ច,
សុចេតសោ អនិស្សិតោ តទានិសំសោ’’តិ។
៤. នន្ទនសុត្តំ
៩៥. ឯកមន្តំ
‘‘បុច្ឆាមិ តំ គោតម ភូរិបញ្ញ,
អនាវដំ ភគវតោ ញាណទស្សនំ;
កថំវិធំ
កថំវិធំ បញ្ញវន្តំ វទន្តិ;
កថំវិធោ ទុក្ខមតិច្ច ឥរិយតិ,
កថំវិធំ ទេវតា បូជយន្តី’’តិ។
‘‘យោ សីលវា បញ្ញវា ភាវិតត្តោ,
សមាហិតោ ឈានរតោ សតីមា;
សព្ពស្ស សោកា វិគតា បហីនា,
ខីណាសវោ អន្តិមទេហធារី។
‘‘តថាវិធំ សីលវន្តំ វទន្តិ,
តថាវិធំ បញ្ញវន្តំ វទន្តិ;
តថាវិធោ ទុក្ខមតិច្ច ឥរិយតិ,
តថាវិធំ ទេវតា បូជយន្តី’’តិ។
៥. ចន្ទនសុត្តំ
៩៦. ឯកមន្តំ ឋិតោ ខោ ចន្ទនោ ទេវបុត្តោ ភគវន្តំ គាថាយ អជ្ឈភាសិ –
‘‘កថំសុ
អប្បតិដ្ឋេ អនាលម្ពេ, កោ គម្ភីរេ ន សីទតី’’តិ។
‘‘សព្ពទា សីលសម្បន្នោ, បញ្ញវា សុសមាហិតោ;
អារទ្ធវីរិយោ បហិតត្តោ, ឱឃំ តរតិ ទុត្តរំ។
‘‘វិរតោ
នន្ទីរាគបរិក្ខីណោ, សោ គម្ភីរេ ន សីទតី’’តិ។
៦. វាសុទត្តសុត្តំ
៩៧. ឯកមន្តំ
‘‘សត្តិយា វិយ ឱមដ្ឋោ, ឌយ្ហមានោវ
កាមរាគប្បហានាយ, សតោ ភិក្ខុ បរិព្ពជេ’’តិ។
‘‘សត្តិយា វិយ ឱមដ្ឋោ, ឌយ្ហមានោវ មត្ថកេ;
សក្កាយទិដ្ឋិប្បហានាយ, សតោ ភិក្ខុ បរិព្ពជេ’’តិ។
៧. សុព្រហ្មសុត្តំ
៩៨. ឯកមន្តំ ឋិតោ ខោ សុព្រហ្មា ទេវបុត្តោ ភគវន្តំ គាថាយ អជ្ឈភាសិ –
‘‘និច្ចំ ឧត្រស្តមិទំ ចិត្តំ, និច្ចំ ឧព្ពិគ្គមិទំ
អនុប្បន្នេសុ
សចេ អត្ថិ អនុត្រស្តំ, តំ មេ អក្ខាហិ បុច្ឆិតោ’’តិ។
‘‘នាញ្ញត្រ ពោជ្ឈា តបសា
នាញ្ញត្រ សព្ពនិស្សគ្គា, សោត្ថិំ បស្សាមិ បាណិន’’ន្តិ។
‘‘ឥទមវោច…បេ.… តត្ថេវន្តរធាយី’’តិ។
៨. កកុធសុត្តំ
៩៩. ឯវំ
‘‘កច្ចិ
កច្ចិ តំ ឯកមាសីនំ, អរតី នាភិកីរតី’’តិ។
‘‘អនឃោ វេ អហំ យក្ខ, អថោ នន្ទី ន វិជ្ជតិ;
អថោ មំ ឯកមាសីនំ, អរតី នាភិកីរតី’’តិ។
‘‘កថំ ត្វំ អនឃោ ភិក្ខុ, កថំ នន្ទី ន វិជ្ជតិ;
កថំ តំ ឯកមាសីនំ, អរតី នាភិកីរតី’’តិ។
‘‘អឃជាតស្ស វេ នន្ទី, នន្ទីជាតស្ស វេ អឃំ;
អនន្ទី អនឃោ ភិក្ខុ, ឯវំ ជានាហិ អាវុសោ’’តិ។
‘‘ចិរស្សំ វត បស្សាមិ, ព្រាហ្មណំ បរិនិព្ពុតំ;
អនន្ទិំ អនឃំ ភិក្ខុំ, តិណ្ណំ លោកេ វិសត្តិក’’ន្តិ។
៩. ឧត្តរសុត្តំ
១០០. រាជគហនិទានំ
‘‘ឧបនីយតិ
ជរូបនីតស្ស ន សន្តិ តាណា;
ឯតំ
បុញ្ញានិ កយិរាថ សុខាវហានី’’តិ។
‘‘ឧបនីយតិ ជីវិតមប្បមាយុ,
ជរូបនីតស្ស ន សន្តិ តាណា;
ឯតំ ភយំ មរណេ បេក្ខមានោ,
លោកាមិសំ បជហេ សន្តិបេក្ខោ’’តិ។
១០. អនាថបិណ្ឌិកសុត្តំ
១០១. ឯកមន្តំ ឋិតោ ខោ អនាថបិណ្ឌិកោ ទេវបុត្តោ ភគវតោ សន្តិកេ ឥមា គាថាយោ អភាសិ –
‘‘ឥទញ្ហិ តំ ជេតវនំ, ឥសិសង្ឃនិសេវិតំ;
អាវុត្ថំ ធម្មរាជេន, បីតិសញ្ជននំ មម។
‘‘កម្មំ
ឯតេន មច្ចា សុជ្ឈន្តិ, ន គោត្តេន ធនេន វា។
‘‘តស្មា ហិ បណ្ឌិតោ បោសោ, សម្បស្សំ អត្ថមត្តនោ;
យោនិសោ
‘‘សារិបុត្តោវ បញ្ញាយ, សីលេន ឧបសមេន ច;
យោបិ បារង្គតោ ភិក្ខុ, ឯតាវបរមោ សិយា’’តិ។
ឥទមវោច អនាថបិណ្ឌិកោ ទេវបុត្តោ។ ឥទំ វត្វា ភគវន្តំ អភិវាទេត្វា បទក្ខិណំ កត្វា តត្ថេវន្តរធាយីតិ។
អថ
‘‘ឥទញ្ហិ តំ ជេតវនំ, ឥសិសង្ឃនិសេវិតំ;
អាវុត្ថំ ធម្មរាជេន, បីតិសញ្ជននំ មម។
‘‘កម្មំ វិជ្ជា ច ធម្មោ ច, សីលំ ជីវិតមុត្តមំ;
ឯតេន មច្ចា សុជ្ឈន្តិ, ន គោត្តេន ធនេន វា។
‘‘តស្មា ហិ បណ្ឌិតោ បោសោ, សម្បស្សំ អត្ថមត្តនោ;
យោនិសោ វិចិនេ ធម្មំ, ឯវំ តត្ថ វិសុជ្ឈតិ។
‘‘សារិបុត្តោវ បញ្ញាយ, សីលេន ឧបសមេន ច;
យោបិ បារង្គតោ ភិក្ខុ, ឯតាវបរមោ សិយា’’តិ។
‘‘ឥទមវោច, ភិក្ខវេ, សោ ទេវបុត្តោ។ ឥទំ វត្វា មំ អភិវាទេត្វា បទក្ខិណំ កត្វា តត្ថេវន្តរធាយី’’តិ។
ឯវំ
អនាថបិណ្ឌិកវគ្គោ ទុតិយោ។
តស្សុទ្ទានំ –
ចន្ទិមសោ
ចន្ទនោ វាសុទត្តោ ច, សុព្រហ្មា កកុធេន ច;
ឧត្តរោ នវមោ វុត្តោ, ទសមោ អនាថបិណ្ឌិកោតិ។
៣. នានាតិត្ថិយវគ្គោ
១. សិវសុត្តំ
១០២. ឯវំ
‘‘សព្ភិរេវ សមាសេថ, សព្ភិ កុព្ពេថ សន្ថវំ;
សតំ សទ្ធម្មមញ្ញាយ, សេយ្យោ ហោតិ ន បាបិយោ។
‘‘សព្ភិរេវ សមាសេថ, សព្ភិ កុព្ពេថ សន្ថវំ;
សតំ សទ្ធម្មមញ្ញាយ, បញ្ញា លព្ភតិ នាញ្ញតោ។
‘‘សព្ភិរេវ សមាសេថ, សព្ភិ កុព្ពេថ សន្ថវំ;
សតំ សទ្ធម្មមញ្ញាយ, សោកមជ្ឈេ ន សោចតិ។
‘‘សព្ភិរេវ សមាសេថ, សព្ភិ កុព្ពេថ សន្ថវំ;
សតំ
‘‘សព្ភិរេវ
សតំ
‘‘សព្ភិរេវ សមាសេថ, សព្ភិ កុព្ពេថ សន្ថវំ;
សតំ សទ្ធម្មមញ្ញាយ, សត្តា តិដ្ឋន្តិ សាតត’’ន្តិ។
អថ ខោ ភគវា សិវំ ទេវបុត្តំ គាថាយ បច្ចភាសិ –
‘‘សព្ភិរេវ សមាសេថ, សព្ភិ កុព្ពេថ សន្ថវំ;
សតំ សទ្ធម្មមញ្ញាយ, សព្ពទុក្ខា បមុច្ចតី’’តិ។
២. ខេមសុត្តំ
១០៣. ឯកមន្តំ ឋិតោ ខោ ខេមោ ទេវបុត្តោ ភគវតោ សន្តិកេ ឥមា គាថាយោ អភាសិ –
‘‘ចរន្តិ ពាលា ទុម្មេធា, អមិត្តេនេវ អត្តនា;
ករោន្តា បាបកំ កម្មំ, យំ ហោតិ កដុកប្ផលំ។
‘‘ន តំ កម្មំ កតំ សាធុ, យំ កត្វា អនុតប្បតិ;
យស្ស អស្សុមុខោ រោទំ, វិបាកំ បដិសេវតិ។
‘‘តញ្ច កម្មំ កតំ សាធុ, យំ កត្វា នានុតប្បតិ;
យស្ស បតីតោ សុមនោ, វិបាកំ បដិសេវតិ។
‘‘បដិកច្ចេវ
ន សាកដិកចិន្តាយ, មន្តា ធីរោ បរក្កមេ។
‘‘យថា សាកដិកោ មដ្ឋំ
វិសមំ មគ្គមារុយ្ហ, អក្ខច្ឆិន្នោវ ឈាយតិ។
‘‘ឯវំ
មន្ទោ មច្ចុមុខំ បត្តោ, អក្ខច្ឆិន្នោវ ឈាយតី’’តិ។
៣. សេរីសុត្តំ
១០៤. ឯកមន្តំ ឋិតោ ខោ សេរី ទេវបុត្តោ ភគវន្តំ គាថាយ អជ្ឈភាសិ –
‘‘អន្នមេវាភិនន្ទន្តិ
អថ កោ នាម សោ យក្ខោ, យំ អន្នំ នាភិនន្ទតី’’តិ។
‘‘យេ នំ ទទន្តិ សទ្ធាយ, វិប្បសន្នេន ចេតសា;
តមេវ អន្នំ ភជតិ, អស្មិំ លោកេ បរម្ហិ ច។
‘‘តស្មា វិនេយ្យ មច្ឆេរំ, ទជ្ជា ទានំ មលាភិភូ;
បុញ្ញានិ បរលោកស្មិំ, បតិដ្ឋា ហោន្តិ បាណិន’’ន្តិ។
‘‘អច្ឆរិយំ
‘‘យេ នំ ទទន្តិ សទ្ធាយ, វិប្បសន្នេន ចេតសា;
តមេវ អន្នំ ភជតិ, អស្មិំ លោកេ បរម្ហិ ច។
‘‘តស្មា វិនេយ្យ មច្ឆេរំ, ទជ្ជា ទានំ មលាភិភូ;
បុញ្ញានិ បរលោកស្មិំ, បតិដ្ឋា ហោន្តិ បាណិន’’ន្តិ។
‘‘ភូតបុព្ពាហំ, ភន្តេ, សិរី
‘‘អថ ខោ មំ, ភន្តេ, ខត្តិយា អនុយន្តា ឧបសង្កមិត្វា ឯតទវោចុំ – ‘ទេវស្ស ខោ ទានំ ទីយតិ; ឥត្ថាគារស្ស ទានំ ទីយតិ; អម្ហាកំ ទានំ ន ទីយតិ។ សាធុ មយម្បិ ទេវំ និស្សាយ ទានានិ ទទេយ្យាម, បុញ្ញានិ ករេយ្យាមា’តិ
‘‘អថ ខោ មំ, ភន្តេ, ពលកាយោ ឧបសង្កមិត្វា ឯតទវោច – ‘ទេវស្ស ខោ ទានំ ទីយតិ; ឥត្ថាគារស្ស ទានំ ទីយតិ; ខត្តិយានំ អនុយន្តានំ ទានំ ទីយតិ; អម្ហាកំ ទានំ ន ទីយតិ។ សាធុ មយម្បិ ទេវំ និស្សាយ ទានានិ ទទេយ្យាម, បុញ្ញានិ ករេយ្យាមា’តិ។ តស្ស
‘‘អថ ខោ មំ, ភន្តេ, ព្រាហ្មណគហបតិកា ឧបសង្កមិត្វា ឯតទវោចុំ – ‘ទេវស្ស ខោ ទានំ ទីយតិ; ឥត្ថាគារស្ស ទានំ ទីយតិ; ខត្តិយានំ អនុយន្តានំ ទានំ ទីយតិ; ពលកាយស្ស ទានំ ទីយតិ; អម្ហាកំ ទានំ ន ទីយតិ។ សាធុ មយម្បិ ទេវំ និស្សាយ ទានានិ ទទេយ្យាម, បុញ្ញានិ ករេយ្យាមា’តិ។ តស្ស មយ្ហំ, ភន្តេ, ឯតទហោសិ – ‘អហំ ខោស្មិ ទាយកោ ទានបតិ ទានស្ស វណ្ណវាទី។ ទានំ ទស្សាមាតិ វទន្តេ កិន្តិ វទេយ្យ’ន្តិ? សោ ខ្វាហំ, ភន្តេ, ចតុត្ថំ ទ្វារំ ព្រាហ្មណគហបតិកានំ អទាសិំ។ តត្ថ ព្រាហ្មណគហបតិកានំ ទានំ ទីយិត្ថ, មម ទានំ បដិក្កមិ។
‘‘អថ ខោ មំ, ភន្តេ, បុរិសា ឧបសង្កមិត្វា ឯតទវោចុំ – ‘ន ខោ ទានិ ទេវស្ស កោចិ ទានំ ទីយតី’តិ។ ឯវំ វុត្តាហំ, ភន្តេ, តេ បុរិសេ ឯតទវោចំ – ‘តេន ហិ, ភណេ, យោ ពាហិរេសុ ជនបទេសុ អាយោ សញ្ជាយតិ តតោ ឧបឌ្ឍំ អន្តេបុរេ បវេសេថ, ឧបឌ្ឍំ តត្ថេវ ទានំ ទេថ សមណ-ព្រាហ្មណ-កបណទ្ធិក-វនិព្ពក-យាចកាន’ន្តិ
‘‘យេ
តមេវ អន្នំ ភជតិ, អស្មិំ លោកេ បរម្ហិ ច។
‘‘តស្មា វិនេយ្យ មច្ឆេរំ, ទជ្ជា ទានំ មលាភិភូ;
បុញ្ញានិ បរលោកស្មិំ, បតិដ្ឋា ហោន្តិ បាណិន’’ន្តិ។
៤. ឃដីការសុត្តំ
១០៥. ឯកមន្តំ
‘‘អវិហំ ឧបបន្នាសេ, វិមុត្តា សត្ត ភិក្ខវោ;
រាគទោសបរិក្ខីណា, តិណ្ណា លោកេ វិសត្តិក’’ន្តិ។
‘‘កេ ច តេ អតរុំ បង្កំ, មច្ចុធេយ្យំ សុទុត្តរំ;
កេ ហិត្វា មានុសំ ទេហំ, ទិព្ពយោគំ ឧបច្ចគុ’’ន្តិ។
‘‘ឧបកោ បលគណ្ឌោ
ភទ្ទិយោ ខណ្ឌទេវោ ច, ពាហុរគ្គិ ច សង្គិយោ
តេ ហិត្វា មានុសំ ទេហំ, ទិព្ពយោគំ ឧបច្ចគុ’’ន្តិ។
‘‘កុសលី ភាសសី តេសំ, មារបាសប្បហាយិនំ;
កស្ស តេ ធម្មមញ្ញាយ, អច្ឆិទុំ ភវពន្ធន’’ន្តិ។
‘‘ន
យស្ស តេ ធម្មមញ្ញាយ, អច្ឆិទុំ ភវពន្ធនំ។
‘‘យត្ថ នាមញ្ច រូបញ្ច, អសេសំ ឧបរុជ្ឈតិ;
តំ តេ ធម្មំ ឥធញ្ញាយ, អច្ឆិទុំ ភវពន្ធន’’ន្តិ។
‘‘គម្ភីរំ
កស្ស ត្វំ ធម្មមញ្ញាយ, វាចំ ភាសសិ ឦទិស’’ន្តិ។
‘‘កុម្ភការោ បុរេ អាសិំ, វេកឡិង្គេ ឃដីករោ;
មាតាបេត្តិភរោ អាសិំ, កស្សបស្ស ឧបាសកោ។
‘‘វិរតោ មេថុនា ធម្មា, ព្រហ្មចារី និរាមិសោ;
អហុវា តេ សគាមេយ្យោ, អហុវា តេ បុរេ សខា។
‘‘សោហមេតេ បជានាមិ, វិមុត្តេ សត្ត ភិក្ខវោ;
រាគទោសបរិក្ខីណេ, តិណ្ណេ លោកេ វិសត្តិក’’ន្តិ។
‘‘ឯវមេតំ តទា អាសិ, យថា ភាសសិ ភគ្គវ;
កុម្ភការោ បុរេ អាសិ, វេកឡិង្គេ ឃដីករោ។
‘‘មាតាបេត្តិភរោ
វិរតោ មេថុនា ធម្មា, ព្រហ្មចារី និរាមិសោ;
អហុវា មេ សគាមេយ្យោ, អហុវា មេ បុរេ សខា’’តិ។
‘‘ឯវមេតំ បុរាណានំ, សហាយានំ អហុ សង្គមោ;
ឧភិន្នំ ភាវិតត្តានំ, សរីរន្តិមធារិន’’ន្តិ។
៥. ជន្តុសុត្តំ
១០៦. ឯវំ
អថ ខោ
‘‘សុខជីវិនោ បុរេ អាសុំ, ភិក្ខូ គោតមសាវកា;
អនិច្ឆា បិណ្ឌមេសនា
លោកេ អនិច្ចតំ ញត្វា, ទុក្ខស្សន្តំ អកំសុ តេ។
‘‘ទុប្បោសំ កត្វា អត្តានំ, គាមេ គាមណិកា វិយ;
ភុត្វា ភុត្វា និបជ្ជន្តិ, បរាគារេសុ មុច្ឆិតា។
‘‘សង្ឃស្ស អញ្ជលិំ កត្វា, ឥធេកច្ចេ វទាមហំ
អបវិទ្ធា អនាថា តេ, យថា បេតា តថេវ តេ
‘‘យេ ខោ បមត្តា វិហរន្តិ, តេ មេ សន្ធាយ ភាសិតំ;
យេ អប្បមត្តា វិហរន្តិ, នមោ តេសំ ករោមហ’’ន្តិ។
៦. រោហិតស្សសុត្តំ
១០៧. សាវត្ថិនិទានំ។ ឯកមន្តំ ឋិតោ ខោ រោហិតស្សោ ទេវបុត្តោ ភគវន្តំ ឯតទវោច – ‘‘យត្ថ នុ ខោ, ភន្តេ, ន ជាយតិ ន ជីយតិ ន មីយតិ
‘‘អច្ឆរិយំ, ភន្តេ, អព្ភុតំ, ភន្តេ! យាវសុភាសិតមិទំ, ភន្តេ, ភគវតា – ‘យត្ថ ខោ, អាវុសោ, ន ជាយតិ ន ជីយតិ ន មីយតិ ន ចវតិ ន ឧបបជ្ជតិ, នាហំ តំ គមនេន លោកស្ស អន្តំ ញាតេយ្យំ ទដ្ឋេយ្យំ បត្តេយ្យន្តិ វទាមី’តិ។
‘‘ភូតបុព្ពាហំ, ភន្តេ, រោហិតស្សោ នាម ឥសិ អហោសិំ ភោជបុត្តោ ឥទ្ធិមា វេហាសង្គមោ។ តស្ស មយ្ហំ, ភន្តេ, ឯវរូបោ
‘‘អច្ឆរិយំ, ភន្តេ, អព្ភុតំ, ភន្តេ! យាវសុភាសិតមិទំ, ភន្តេ, ភគវតា – ‘យត្ថ ខោ, អាវុសោ, ន ជាយតិ ន ជីយតិ ន មីយតិ ន ចវតិ ន ឧបបជ្ជតិ, នាហំ តំ គមនេន លោកស្ស អន្តំ ញាតេយ្យំ ទដ្ឋេយ្យំ បត្តេយ្យន្តិ វទាមី’’’តិ។
‘‘ន ខោ
‘‘គមនេន ន បត្តព្ពោ, លោកស្សន្តោ កុទាចនំ;
ន ច អប្បត្វា លោកន្តំ, ទុក្ខា អត្ថិ បមោចនំ។
‘‘តស្មា
លោកន្តគូ វុសិតព្រហ្មចរិយោ;
លោកស្ស អន្តំ សមិតាវិ ញត្វា,
នាសីសតិ លោកមិមំ បរញ្ចា’’តិ។
៧. នន្ទសុត្តំ
១០៨. ឯកមន្តំ ឋិតោ ខោ នន្ទោ ទេវបុត្តោ ភគវតោ សន្តិកេ ឥមំ គាថំ អភាសិ –
‘‘អច្ចេន្តិ កាលា តរយន្តិ រត្តិយោ,
វយោគុណា អនុបុព្ពំ ជហន្តិ;
ឯតំ
បុញ្ញានិ កយិរាថ សុខាវហានី’’តិ។
‘‘អច្ចេន្តិ កាលា តរយន្តិ រត្តិយោ,
វយោគុណា អនុបុព្ពំ ជហន្តិ;
ឯតំ ភយំ មរណេ បេក្ខមានោ,
លោកាមិសំ បជហេ សន្តិបេក្ខោ’’តិ។
៨. នន្ទិវិសាលសុត្តំ
១០៩. ឯកមន្តំ ឋិតោ ខោ នន្ទិវិសាលោ ទេវបុត្តោ ភគវន្តំ គាថាយ អជ្ឈភាសិ –
‘‘ចតុចក្កំ នវទ្វារំ, បុណ្ណំ លោភេន សំយុតំ;
បង្កជាតំ មហាវីរ, កថំ យាត្រា ភវិស្សតី’’តិ។
‘‘ឆេត្វា នទ្ធិំ វរត្តញ្ច, ឥច្ឆាលោភញ្ច បាបកំ;
សមូលំ តណ្ហមព្ពុយ្ហ, ឯវំ យាត្រា ភវិស្សតី’’តិ។
៩. សុសិមសុត្តំ
១១០. សាវត្ថិនិទានំ
‘‘កស្ស
‘‘ឯវមេតំ
អថ ខោ សុសិមោ
‘‘ឯវមេតំ
‘‘អហម្បិ ហិ, ភន្តេ, យញ្ញទេវ ទេវបុត្តបរិសំ ឧបសង្កមិំ, ឯតទេវ ពហុលំ សទ្ទំ សុណាមិ – ‘បណ្ឌិតោ អាយស្មា សារិបុត្តោ; មហាបញ្ញោ អាយស្មា, បុថុបញ្ញោ អាយស្មា, ហាសបញ្ញោ អាយស្មា, ជវនបញ្ញោ អាយស្មា, តិក្ខបញ្ញោ អាយស្មា, និព្ពេធិកបញ្ញោ អាយស្មា, អប្បិច្ឆោ អាយស្មា, សន្តុដ្ឋោ អាយស្មា, បវិវិត្តោ អាយស្មា, អសំសដ្ឋោ អាយស្មា, អារទ្ធវីរិយោ អាយស្មា, វត្តា អាយស្មា, វចនក្ខមោ អាយស្មា, ចោទកោ អាយស្មា, បាបគរហី អាយស្មា សារិបុត្តោ’តិ
អថ ខោ សុសិមស្ស ទេវបុត្តស្ស ទេវបុត្តបរិសា អាយស្មតោ សារិបុត្តស្ស វណ្ណេ ភញ្ញមានេ អត្តមនា បមុទិតា បីតិសោមនស្សជាតា ឧច្ចាវចា វណ្ណនិភា ឧបទំសេតិ។
‘‘សេយ្យថាបិ នាម មណិ វេឡុរិយោ សុភោ ជាតិមា អដ្ឋំសោ សុបរិកម្មកតោ បណ្ឌុកម្ពលេ និក្ខិត្តោ ភាសតេ ច តបតេ ច វិរោចតិ ច; ឯវមេវំ សុសិមស្ស ទេវបុត្តស្ស ទេវបុត្តបរិសា
‘‘សេយ្យថាបិ នាម និក្ខំ ជម្ពោនទំ ទក្ខកម្មារបុត្តឧក្កាមុខសុកុសលសម្បហដ្ឋំ បណ្ឌុកម្ពលេ
‘‘សេយ្យថាបិ
‘‘សេយ្យថាបិ នាម សរទសមយេ វិទ្ធេ វិគតវលាហកេ ទេវេ អាទិច្ចោ នភំ អព្ភុស្សក្កមានោ
អថ ខោ សុសិមោ ទេវបុត្តោ អាយស្មន្តំ សារិបុត្តំ អារព្ភ ភគវតោ សន្តិកេ ឥមំ គាថំ អភាសិ –
‘‘បណ្ឌិតោតិ សមញ្ញាតោ, សារិបុត្តោ អកោធនោ;
អប្បិច្ឆោ សោរតោ ទន្តោ, សត្ថុវណ្ណាភតោ ឥសី’’តិ។
អថ ខោ ភគវា អាយស្មន្តំ សារិបុត្តំ អារព្ភ សុសិមំ ទេវបុត្តំ គាថាយ បច្ចភាសិ –
‘‘បណ្ឌិតោតិ សមញ្ញាតោ, សារិបុត្តោ អកោធនោ;
អប្បិច្ឆោ សោរតោ ទន្តោ, កាលំ កង្ខតិ សុទន្តោ’’
១០. នានាតិត្ថិយសាវកសុត្តំ
១១១. ឯវំ មេ សុតំ – ឯកំ សមយំ ភគវា រាជគហេ វិហរតិ វេឡុវនេ កលន្ទកនិវាបេ។ អថ ខោ សម្ពហុលា នានាតិត្ថិយសាវកា ទេវបុត្តា
‘‘ឥធ ឆិន្ទិតមារិតេ, ហតជានីសុ កស្សបោ;
ន បាបំ សមនុបស្សតិ, បុញ្ញំ វា បន អត្តនោ;
ស វេ វិស្សាសមាចិក្ខិ, សត្ថា អរហតិ មានន’’ន្តិ។
អថ ខោ សហលិ ទេវបុត្តោ មក្ខលិំ គោសាលំ អារព្ភ ភគវតោ សន្តិកេ ឥមំ គាថំ អភាសិ –
‘‘តបោជិគុច្ឆាយ សុសំវុតត្តោ,
វាចំ បហាយ កលហំ ជនេន;
សមោសវជ្ជា វិរតោ សច្ចវាទី,
ន ហិ នូន តាទិសំ ករោតិ
អថ ខោ នីកោ ទេវបុត្តោ និគណ្ឋំ នាដបុត្តំ
‘‘ជេគុច្ឆី
ទិដ្ឋំ សុតញ្ច អាចិក្ខំ, ន ហិ នូន កិព្ពិសី សិយា’’តិ។
អថ ខោ អាកោដកោ ទេវបុត្តោ នានាតិត្ថិយេ អារព្ភ ភគវតោ សន្តិកេ ឥមំ គាថំ អភាសិ –
‘‘បកុធកោ កាតិយានោ និគណ្ឋោ,
យេ ចាបិមេ មក្ខលិបូរណាសេ;
គណស្ស
ន ហិ នូន តេ សប្បុរិសេហិ ទូរេ’’តិ។
អថ ខោ វេគព្ភរិ ទេវបុត្តោ អាកោដកំ ទេវបុត្តំ គាថាយ បច្ចភាសិ –
‘‘សហាចរិតេន
ន កោត្ថុកោ សីហសមោ កទាចិ;
នគ្គោ មុសាវាទី គណស្ស សត្ថា,
សង្កស្សរាចារោ ន សតំ សរិក្ខោ’’តិ។
អថ
‘‘តបោជិគុច្ឆាយ អាយុត្តា, បាលយំ បវិវេកិយំ;
រូបេ ច យេ និវិដ្ឋាសេ, ទេវលោកាភិនន្ទិនោ;
តេ វេ សម្មានុសាសន្តិ, បរលោកាយ មាតិយា’’តិ។
អថ
‘‘យេ កេចិ រូបា ឥធ វា ហុរំ វា,
យេ ចន្តលិក្ខស្មិំ បភាសវណ្ណា;
សព្ពេវ តេ តេ នមុចិប្បសត្ថា,
អាមិសំវ មច្ឆានំ វធាយ ខិត្តា’’តិ។
អថ ខោ មាណវគាមិយោ ទេវបុត្តោ ភគវន្តំ អារព្ភ ភគវតោ សន្តិកេ ឥមា គាថាយោ អភាសិ –
‘‘វិបុលោ
សេតោ ហិមវតំ សេដ្ឋោ, អាទិច្ចោ អឃគាមិនំ។
‘‘សមុទ្ទោ ឧទធិនំ សេដ្ឋោ, នក្ខត្តានញ្ច ចន្ទិមា
សទេវកស្ស លោកស្ស, ពុទ្ធោ អគ្គោ បវុច្ចតី’’តិ។
នានាតិត្ថិយវគ្គោ តតិយោ។
តស្សុទ្ទានំ –
សិវោ ខេមោ ច សេរី ច, ឃដី ជន្តុ ច រោហិតោ;
នន្ទោ នន្ទិវិសាលោ ច, សុសិមោ នានាតិត្ថិយេន តេ ទសាតិ។
ទេវបុត្តសំយុត្តំ សមត្តំ។