៨. វង្គីសសំយុត្តំ
១. និក្ខន្តសុត្តំ
២០៩. ឯវំ មេ សុតំ – ឯកំ សមយំ អាយស្មា វង្គីសោ អាឡវិយំ វិហរតិ អគ្គាឡវេ ចេតិយេ អាយស្មតា និគ្រោធកប្បេន ឧបជ្ឈាយេន សទ្ធិំ។ តេន ខោ បន សមយេន អាយស្មា វង្គីសោ នវកោ ហោតិ អចិរបព្ពជិតោ ឱហិយ្យកោ វិហារបាលោ។ អថ ខោ សម្ពហុលា ឥត្ថិយោ សមលង្ករិត្វា យេន អគ្គាឡវកោ អារាមោ តេនុបសង្កមិំសុ វិហារបេក្ខិកាយោ។ អថ ខោ អាយស្មតោ វង្គីសស្ស តា ឥត្ថិយោ ទិស្វា អនភិរតិ ឧប្បជ្ជតិ, រាគោ ចិត្តំ អនុទ្ធំសេតិ។ អថ ខោ អាយស្មតោ វង្គីសស្ស ឯតទហោសិ – ‘‘អលាភា វត មេ, ន វត មេ លាភា; ទុល្លទ្ធំ វត មេ, ន វត មេ សុលទ្ធំ; យស្ស មេ អនភិរតិ ឧប្បន្នា, រាគោ ចិត្តំ អនុទ្ធំសេតិ, តំ កុតេត្ថ លព្ភា, យំ មេ បរោ អនភិរតិំ វិនោទេត្វា អភិរតិំ ឧប្បាទេយ្យ។ យំនូនាហំ អត្តនាវ អត្តនោ អនភិរតិំ វិនោទេត្វា អភិរតិំ ឧប្បាទេយ្យ’’ន្តិ។ អថ ខោ អាយស្មា វង្គីសោ អត្តនាវ អត្តនោ អនភិរតិំ វិនោទេត្វា អភិរតិំ ឧប្បាទេត្វា តាយំ វេលាយំ ឥមា គាថាយោ អភាសិ –
‘‘និក្ខន្តំ វត មំ សន្តំ, អគារស្មានគារិយំ;
វិតក្កា ឧបធាវន្តិ, បគព្ភា កណ្ហតោ ឥមេ។
‘‘ឧគ្គបុត្តា មហិស្សាសា, សិក្ខិតា ទឡ្ហធម្មិនោ;
សមន្តា បរិកិរេយ្យុំ, សហស្សំ អបលាយិនំ។
‘‘សចេបិ ឯតតោ ឯត្តតោ (សី. បី. ក.), ឯត្តកា (ស្យា. កំ.) ភិយ្យោ, អាគមិស្សន្តិ ឥត្ថិយោ;
នេវ មំ ព្យាធយិស្សន្តិ ព្យាថយិស្សន្តិ (?), ធម្មេ សម្ហិ បតិដ្ឋិតំ។
‘‘សក្ខី ហិ មេ សុតំ ឯតំ, ពុទ្ធស្សាទិច្ចពន្ធុនោ;
និព្ពានគមនំ មគ្គំ, តត្ថ មេ និរតោ មនោ។
‘‘ឯវញ្ចេ មំ វិហរន្តំ, បាបិម ឧបគច្ឆសិ;
តថា មច្ចុ ករិស្សាមិ, ន មេ មគ្គម្បិ ទក្ខសី’’តិ។
២. អរតិសុត្តំ
២១០. ឯកំ សមយំ…បេ.… អាយស្មា វង្គីសោ អាឡវិយំ វិហរតិ អគ្គាឡវេ ចេតិយេ អាយស្មតា និគ្រោធកប្បេន ឧបជ្ឈាយេន សទ្ធិំ។ តេន ខោ បន សមយេន អាយស្មា និគ្រោធកប្បោ បច្ឆាភត្តំ បិណ្ឌបាតបដិក្កន្តោ វិហារំ បវិសតិ, សាយំ វា និក្ខមតិ អបរជ្ជុ វា កាលេ។ តេន ខោ បន សមយេន អាយស្មតោ វង្គីសស្ស អនភិរតិ ឧប្បន្នា ហោតិ, រាគោ ចិត្តំ អនុទ្ធំសេតិ។ អថ ខោ អាយស្មតោ វង្គីសស្ស ឯតទហោសិ – ‘‘អលាភា វត មេ, ន វត មេ លាភា; ទុល្លទ្ធំ វត មេ, ន វត មេ សុលទ្ធំ; យស្ស មេ អនភិរតិ ឧប្បន្នា, រាគោ ចិត្តំ អនុទ្ធំសេតិ; តំ កុតេត្ថ លព្ភា, យំ មេ បរោ អនភិរតិំ វិនោទេត្វា អភិរតិំ ឧប្បាទេយ្យ។ យំនូនាហំ អត្តនាវ អត្តនោ អនភិរតិំ វិនោទេត្វា អភិរតិំ ឧប្បាទេយ្យ’’ន្តិ។ អថ ខោ អាយស្មា វង្គីសោ អត្តនាវ អត្តនោ អនភិរតិំ វិនោទេត្វា អភិរតិំ ឧប្បាទេត្វា តាយំ វេលាយំ ឥមា គាថាយោ អភាសិ –
‘‘អរតិញ្ច រតិញ្ច បហាយ, សព្ពសោ គេហសិតញ្ច វិតក្កំ;
វនថំ ន ករេយ្យ កុហិញ្ចិ, និព្ពនថោ អរតោ ស ហិ ភិក្ខុ ស ភិក្ខុ (ក.)។
‘‘យមិធ បថវិញ្ច វេហាសំ, រូបគតញ្ច ជគតោគធំ;
កិញ្ចិ បរិជីយតិ សព្ពមនិច្ចំ, ឯវំ សមេច្ច ចរន្តិ មុតត្តា។
‘‘ឧបធីសុ ជនា គធិតាសេ គថិតាសេ (សី.), ទិដ្ឋសុតេ បដិឃេ ច មុតេ ច;
ឯត្ថ វិនោទយ ឆន្ទមនេជោ, យោ ឯត្ថ ន លិម្បតិ តំ មុនិមាហុ។
‘‘អថ សដ្ឋិនិស្សិតា សវិតក្កា, បុថូ ជនតាយ អធម្មា និវិដ្ឋា;
ន ច វគ្គគតស្ស កុហិញ្ចិ, នោ បន ទុដ្ឋុល្លភាណី ស ភិក្ខុ។
‘‘ទព្ពោ ចិររត្តសមាហិតោ, អកុហកោ និបកោ អបិហាលុ;
សន្តំ បទំ អជ្ឈគមា មុនិ បដិច្ច, បរិនិព្ពុតោ កង្ខតិ កាល’’ន្តិ។
៣. បេសលសុត្តំ
២១១. ឯកំ សមយំ អាយស្មា វង្គីសោ អាឡវិយំ វិហរតិ អគ្គាឡវេ ចេតិយេ អាយស្មតា និគ្រោធកប្បេន ឧបជ្ឈាយេន សទ្ធិំ។ តេន ខោ បន សមយេន អាយស្មា វង្គីសោ អត្តនោ បដិភានេន អញ្ញេ បេសលេ ភិក្ខូ អតិមញ្ញតិ។ អថ ខោ អាយស្មតោ វង្គីសស្ស ឯតទហោសិ – ‘‘អលាភា វត មេ, ន វត មេ លាភា; ទុល្លទ្ធំ វត មេ, ន វត មេ សុលទ្ធំ; យ្វាហំ អត្តនោ បដិភានេន អញ្ញេ បេសលេ ភិក្ខូ អតិមញ្ញាមី’’តិ។ អថ ខោ អាយស្មា វង្គីសោ អត្តនាវ អត្តនោ វិប្បដិសារំ ឧប្បាទេត្វា តាយំ វេលាយំ ឥមា គាថាយោ អភាសិ –
‘‘មានំ បជហស្សុ គោតម, មានបថញ្ច បជហស្សុ;
អសេសំ មានបថស្មិំ, សមុច្ឆិតោ វិប្បដិសារីហុវា ចិររត្តំ។
‘‘មក្ខេន មក្ខិតា បជា, មានហតា និរយំ បបតន្តិ;
សោចន្តិ ជនា ចិររត្តំ, មានហតា និរយំ ឧបបន្នា។
‘‘ន ហិ សោចតិ ភិក្ខុ កទាចិ, មគ្គជិនោ សម្មាបដិបន្នោ;
កិត្តិញ្ច សុខញ្ច អនុភោតិ, ធម្មទសោតិ តមាហុ បហិតត្តំ។
‘‘តស្មា អខិលោធ បធានវា, នីវរណានិ បហាយ វិសុទ្ធោ;
មានញ្ច បហាយ អសេសំ, វិជ្ជាយន្តករោ សមិតាវី’’តិ។
៤. អានន្ទសុត្តំ
២១២. ឯកំ សមយំ អាយស្មា អានន្ទោ សាវត្ថិយំ វិហរតិ ជេតវនេ អនាថបិណ្ឌិកស្ស អារាមេ។ អថ ខោ អាយស្មា អានន្ទោ បុព្ពណ្ហសមយំ និវាសេត្វា បត្តចីវរមាទាយ សាវត្ថិំ បិណ្ឌាយ បាវិសិ អាយស្មតា វង្គីសេន បច្ឆាសមណេន។ តេន ខោ បន សមយេន អាយស្មតោ វង្គីសស្ស អនភិរតិ ឧប្បន្នា ហោតិ, រាគោ ចិត្តំ អនុទ្ធំសេតិ។ អថ ខោ អាយស្មា វង្គីសោ អាយស្មន្តំ អានន្ទំ គាថាយ អជ្ឈភាសិ –
‘‘កាមរាគេន ឌយ្ហាមិ, ចិត្តំ មេ បរិឌយ្ហតិ;
សាធុ និព្ពាបនំ ព្រូហិ, អនុកម្បាយ គោតមា’’តិ។
‘‘សញ្ញាយ វិបរិយេសា, ចិត្តំ តេ បរិឌយ្ហតិ;
និមិត្តំ បរិវជ្ជេហិ, សុភំ រាគូបសំហិតំ។
‘‘សង្ខារេ បរតោ បស្ស, ទុក្ខតោ មា ច អត្តតោ;
និព្ពាបេហិ មហារាគំ, មា ឌយ្ហិត្ថោ បុនប្បុនំ។
‘‘អសុភាយ ចិត្តំ ភាវេហិ, ឯកគ្គំ សុសមាហិតំ;
សតិ កាយគតា ត្យត្ថុ, និព្ពិទាពហុលោ ភវ។
‘‘អនិមិត្តញ្ច ភាវេហិ, មានានុសយមុជ្ជហ;
តតោ មានាភិសមយា, ឧបសន្តោ ចរិស្សសី’’តិ។
៥. សុភាសិតសុត្តំ
២១៣. សាវត្ថិនិទានំ។ តត្រ ខោ ភគវា ភិក្ខូ អាមន្តេសិ – ‘‘ភិក្ខវោ’’តិ។ ‘‘ភទន្តេ’’តិ តេ ភិក្ខូ ភគវតោ បច្ចស្សោសុំ។ ភគវា ឯតទវោច –
‘‘ចតូហិ, ភិក្ខវេ, អង្គេហិ សមន្នាគតា វាចា សុភាសិតា ហោតិ, នោ ទុព្ភាសិតា; អនវជ្ជា ច អននុវជ្ជា ច វិញ្ញូនំ។ កតមេហិ ចតូហិ? ឥធ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុ សុភាសិតំយេវ ភាសតិ នោ ទុព្ភាសិតំ, ធម្មំយេវ ភាសតិ នោ អធម្មំ, បិយំយេវ ភាសតិ នោ អប្បិយំ, សច្ចំយេវ ភាសតិ នោ អលិកំ។ ឥមេហិ ខោ, ភិក្ខវេ, ចតូហិ អង្គេហិ សមន្នាគតា វាចា សុភាសិតា ហោតិ, នោ ទុព្ភាសិតា, អនវជ្ជា ច អននុវជ្ជា ច វិញ្ញូន’’ន្តិ។ ឥទមវោច ភគវា, ឥទំ វត្វាន សុគតោ អថាបរំ ឯតទវោច សត្ថា –
‘‘សុភាសិតំ ឧត្តមមាហុ សន្តោ,
ធម្មំ ភណេ នាធម្មំ តំ ទុតិយំ;
បិយំ ភណេ នាប្បិយំ តំ តតិយំ,
សច្ចំ ភណេ នាលិកំ តំ ចតុត្ថ’’ន្តិ។
អថ ខោ អាយស្មា វង្គីសោ ឧដ្ឋាយាសនា ឯកំសំ ឧត្តរាសង្គំ ករិត្វា យេន ភគវា តេនញ្ជលិំ បណាមេត្វា ភគវន្តំ ឯតទវោច – ‘‘បដិភាតិ មំ ភគវា, បដិភាតិ មំ សុគតា’’តិ។ ‘‘បដិភាតុ តំ វង្គីសា’’តិ ភគវា អវោច។ អថ ខោ អាយស្មា វង្គីសោ ភគវន្តំ សម្មុខា សារុប្បាហិ គាថាហិ អភិត្ថវិ –
‘‘តមេវ វាចំ ភាសេយ្យ, យាយត្តានំ ន តាបយេ;
បរេ ច ន វិហិំសេយ្យ, សា វេ វាចា សុភាសិតា។
‘‘បិយវាចំវ ភាសេយ្យ, យា វាចា បដិនន្ទិតា;
យំ អនាទាយ បាបានិ, បរេសំ ភាសតេ បិយំ។
‘‘សច្ចំ វេ អមតា វាចា, ឯស ធម្មោ សនន្តនោ;
សច្ចេ អត្ថេ ច ធម្មេ ច, អាហុ សន្តោ បតិដ្ឋិតា។
‘‘យំ ពុទ្ធោ ភាសតេ វាចំ, ខេមំ និព្ពានបត្តិយា;
ទុក្ខស្សន្តកិរិយាយ, សា វេ វាចានមុត្តមា’’តិ។
៦. សារិបុត្តសុត្តំ
២១៤. ឯកំ សមយំ អាយស្មា សារិបុត្តោ សាវត្ថិយំ វិហរតិ ជេតវនេ អនាថបិណ្ឌិកស្ស អារាមេ។ តេន ខោ បន សមយេន អាយស្មា សារិបុត្តោ ភិក្ខូ ធម្មិយា កថាយ សន្ទស្សេតិ សមាទបេតិ សមុត្តេជេតិ សម្បហំសេតិ បោរិយា វាចាយ វិស្សដ្ឋាយ អនេលគលាយ អនេឡគលាយ (សី. ក.), អនេលគឡាយ (ស្យា. កំ. បី.) អត្ថស្ស វិញ្ញាបនិយា។ តេ ច ភិក្ខូ អដ្ឋិំ កត្វា មនសិ កត្វា សព្ពចេតសា សមន្នាហរិត្វា ឱហិតសោតា ធម្មំ សុណន្តិ។ អថ ខោ អាយស្មតោ វង្គីសស្ស ឯតទហោសិ – ‘‘អយំ ខោ អាយស្មា សារិបុត្តោ ភិក្ខូ ធម្មិយា កថាយ សន្ទស្សេតិ សមាទបេតិ សមុត្តេជេតិ សម្បហំសេតិ បោរិយា វាចាយ វិស្សដ្ឋាយ អនេលគលាយ អត្ថស្ស វិញ្ញាបនិយា។ តេ ច ភិក្ខូ អដ្ឋិំ កត្វា មនសិ កត្វា សព្ពចេតសា សមន្នាហរិត្វា ឱហិតសោតា ធម្មំ សុណន្តិ។ យំនូនាហំ អាយស្មន្តំ សារិបុត្តំ សម្មុខា សារុប្បាហិ គាថាហិ អភិត្ថវេយ្យ’’ន្តិ។
អថ ខោ អាយស្មា វង្គីសោ ឧដ្ឋាយាសនា ឯកំសំ ឧត្តរាសង្គំ ករិត្វា យេនាយស្មា សារិបុត្តោ តេនញ្ជលិំ បណាមេត្វា អាយស្មន្តំ សារិបុត្តំ ឯតទវោច – ‘‘បដិភាតិ មំ, អាវុសោ សារិបុត្ត, បដិភាតិ មំ, អាវុសោ សារិបុត្តា’’តិ។ ‘‘បដិភាតុ តំ, អាវុសោ វង្គីសា’’តិ។ អថ ខោ អាយស្មា វង្គីសោ អាយស្មន្តំ សារិបុត្តំ សម្មុខា សារុប្បាហិ គាថាហិ អភិត្ថវិ –
‘‘គម្ភីរបញ្ញោ មេធាវី, មគ្គាមគ្គស្ស កោវិទោ;
សារិបុត្តោ មហាបញ្ញោ, ធម្មំ ទេសេតិ ភិក្ខុនំ។
‘‘សំខិត្តេនបិ ទេសេតិ, វិត្ថារេនបិ ភាសតិ;
សាឡិកាយិវ និគ្ឃោសោ, បដិភានំ ឧទីរយិ ឧទីរិយិ (ស្យា. កំ.) ឧទីរិយតិ (សាមញ្ញផលសុត្តដីកានុរូបំ)។
‘‘តស្ស តំ ទេសយន្តស្ស, សុណន្តិ មធុរំ គិរំ;
សរេន រជនីយេន, សវនីយេន វគ្គុនា;
ឧទគ្គចិត្តា មុទិតា, សោតំ ឱធេន្តិ ភិក្ខវោ’’តិ។
៧. បវារណាសុត្តំ
២១៥. ឯកំ សមយំ ភគវា សាវត្ថិយំ វិហរតិ បុព្ពារាមេ មិគារមាតុបាសាទេ មហតា ភិក្ខុសង្ឃេន សទ្ធិំ បញ្ចមត្តេហិ ភិក្ខុសតេហិ សព្ពេហេវ អរហន្តេហិ។ តេន ខោ បន សមយេន ភគវា តទហុបោសថេ បន្នរសេ បវារណាយ ភិក្ខុសង្ឃបរិវុតោ អព្ភោកាសេ និសិន្នោ ហោតិ។ អថ ខោ ភគវា តុណ្ហីភូតំ ភិក្ខុសង្ឃំ អនុវិលោកេត្វា ភិក្ខូ អាមន្តេសិ – ‘‘ហន្ទ ទានិ, ភិក្ខវេ, បវារេមិ វោ។ ន ច មេ កិញ្ចិ គរហថ កាយិកំ វា វាចសិកំ វា’’តិ។
ឯវំ វុត្តេ, អាយស្មា សារិបុត្តោ ឧដ្ឋាយាសនា ឯកំសំ ឧត្តរាសង្គំ ករិត្វា យេន ភគវា តេនញ្ជលិំ បណាមេត្វា ភគវន្តំ ឯតទវោច – ‘‘ន ខោ មយំ, ភន្តេ, ភគវតោ កិញ្ចិ គរហាម កាយិកំ វា វាចសិកំ វា។ ភគវា ហិ , ភន្តេ, អនុប្បន្នស្ស មគ្គស្ស ឧប្បាទេតា, អសញ្ជាតស្ស មគ្គស្ស សញ្ជនេតា, អនក្ខាតស្ស មគ្គស្ស អក្ខាតា, មគ្គញ្ញូ មគ្គវិទូ មគ្គកោវិទោ។ មគ្គានុគា ច, ភន្តេ, ឯតរហិ សាវកា វិហរន្តិ បច្ឆា សមន្នាគតា; អហញ្ច ខោ, ភន្តេ, ភគវន្តំ បវារេមិ។ ន ច មេ ភគវា កិញ្ចិ គរហតិ កាយិកំ វា វាចសិកំ វា’’តិ។
‘‘ន ខ្វាហំ តេ, សារិបុត្ត, កិញ្ចិ គរហាមិ កាយិកំ វា វាចសិកំ វា។ បណ្ឌិតោ ត្វំ, សារិបុត្ត, មហាបញ្ញោ ត្វំ, សារិបុត្ត , បុថុបញ្ញោ ត្វំ, សារិបុត្ត, ហាសបញ្ញោ ត្វំ, សារិបុត្ត, ជវនបញ្ញោ ត្វំ, សារិបុត្ត, តិក្ខបញ្ញោ ត្វំ, សារិបុត្ត, និព្ពេធិកបញ្ញោ ត្វំ, សារិបុត្ត។ សេយ្យថាបិ, សារិបុត្ត, រញ្ញោ ចក្កវត្តិស្ស ជេដ្ឋបុត្តោ បិតរា បវត្តិតំ ចក្កំ សម្មទេវ អនុប្បវត្តេតិ; ឯវមេវ ខោ ត្វំ, សារិបុត្ត, មយា អនុត្តរំ ធម្មចក្កំ បវត្តិតំ សម្មទេវ អនុប្បវត្តេសី’’តិ។
‘‘នោ ចេ កិរ មេ, ភន្តេ, ភគវា កិញ្ចិ គរហតិ កាយិកំ វា វាចសិកំ វា។ ឥមេសំ បន, ភន្តេ, ភគវា បញ្ចន្នំ ភិក្ខុសតានំ ន កិញ្ចិ គរហតិ កាយិកំ វា វាចសិកំ វា’’តិ។ ‘‘ឥមេសម្បិ ខ្វាហំ, សារិបុត្ត, បញ្ចន្នំ ភិក្ខុសតានំ ន កិញ្ចិ គរហាមិ កាយិកំ វា វាចសិកំ វា។ ឥមេសញ្ហិ, សារិបុត្ត, បញ្ចន្នំ ភិក្ខុសតានំ សដ្ឋិ ភិក្ខូ តេវិជ្ជា, សដ្ឋិ ភិក្ខូ ឆឡភិញ្ញា, សដ្ឋិ ភិក្ខូ ឧភតោភាគវិមុត្តា, អថ ឥតរេ បញ្ញាវិមុត្តា’’តិ។
អថ ខោ អាយស្មា វង្គីសោ ឧដ្ឋាយាសនា ឯកំសំ ឧត្តរាសង្គំ ករិត្វា យេន ភគវា តេនញ្ជលិំ បណាមេត្វា ភគវន្តំ ឯតទវោច – ‘‘បដិភាតិ មំ ភគវា, បដិភាតិ មំ សុគតា’’តិ។ ‘‘បដិភាតុ តំ, វង្គីសា’’តិ ភគវា អវោច។ អថ ខោ អាយស្មា វង្គីសោ ភគវន្តំ សម្មុខា សារុប្បាហិ គាថាហិ អភិត្ថវិ –
‘‘អជ្ជ បន្នរសេ វិសុទ្ធិយា, ភិក្ខូ បញ្ចសតា សមាគតា;
សំយោជនពន្ធនច្ឆិទា , អនីឃា ខីណបុនព្ភវា ឥសី។
‘‘ចក្កវត្តី យថា រាជា, អមច្ចបរិវារិតោ;
សមន្តា អនុបរិយេតិ, សាគរន្តំ មហិំ ឥមំ។
‘‘ឯវំ វិជិតសង្គាមំ, សត្ថវាហំ អនុត្តរំ;
សាវកា បយិរុបាសន្តិ, តេវិជ្ជា មច្ចុហាយិនោ។
‘‘សព្ពេ ភគវតោ បុត្តា, បលាបេត្ថ ន វិជ្ជតិ;
តណ្ហាសល្លស្ស ហន្តារំ, វន្ទេ អាទិច្ចពន្ធុន’’ន្តិ។
៨. បរោសហស្សសុត្តំ
២១៦. ឯកំ សមយំ ភគវា សាវត្ថិយំ វិហរតិ ជេតវនេ អនាថបិណ្ឌិកស្ស អារាមេ មហតា ភិក្ខុសង្ឃេន សទ្ធិំ អឌ្ឍតេលសេហិ ភិក្ខុសតេហិ។ តេន ខោ បន សមយេន ភគវា ភិក្ខូ និព្ពានបដិសំយុត្តាយ ធម្មិយា កថាយ សន្ទស្សេតិ សមាទបេតិ សមុត្តេជេតិ សម្បហំសេតិ។ តេ ច ភិក្ខូ អដ្ឋិំ កត្វា មនសិ កត្វា សព្ពចេតសា សមន្នាហរិត្វា ឱហិតសោតា ធម្មំ សុណន្តិ។ អថ ខោ អាយស្មតោ វង្គីសស្ស ឯតទហោសិ – ‘‘អយំ ខោ ភគវា ភិក្ខូ និព្ពានបដិសំយុត្តាយ ធម្មិយា កថាយ សន្ទស្សេតិ សមាទបេតិ សមុត្តេជេតិ សម្បហំសេតិ។ តេ ច ភិក្ខូ អដ្ឋិំ កត្វា មនសិ កត្វា សព្ពចេតសា សមន្នាហរិត្វា ឱហិតសោតា ធម្មំ សុណន្តិ។ យំនូនាហំ ភគវន្តំ សម្មុខា សារុប្បាហិ គាថាហិ អភិត្ថវេយ្យ’’ន្តិ។
អថ ខោ អាយស្មា វង្គីសោ ឧដ្ឋាយាសនា ឯកំសំ ឧត្តរាសង្គំ ករិត្វា យេន ភគវា តេនញ្ជលិំ បណាមេត្វា ភគវន្តំ ឯតទវោច – ‘‘បដិភាតិ មំ ភគវា, បដិភាតិ មំ សុគតា’’តិ។ ‘‘បដិភាតុ តំ, វង្គីសា’’តិ ភគវា អវោច។ អថ ខោ អាយស្មា វង្គីសោ ភគវន្តំ សម្មុខា សារុប្បាហិ គាថាហិ អភិត្ថវិ –
‘‘បរោសហស្សំ ភិក្ខូនំ, សុគតំ បយិរុបាសតិ;
ទេសេន្តំ វិរជំ ធម្មំ, និព្ពានំ អកុតោភយំ។
‘‘សុណន្តិ ធម្មំ វិមលំ, សម្មាសម្ពុទ្ធទេសិតំ;
សោភតិ វត សម្ពុទ្ធោ, ភិក្ខុសង្ឃបុរក្ខតោ។
‘‘នាគនាមោសិ ភគវា, ឥសីនំ ឥសិសត្តមោ;
មហាមេឃោវ ហុត្វាន, សាវកេ អភិវស្សតិ។
‘‘ទិវាវិហារា និក្ខម្ម, សត្ថុទស្សនកម្យតា សត្ថុទស្សនកាមតា (សី. ស្យា. កំ.);
សាវកោ តេ មហាវីរ, បាទេ វន្ទតិ វង្គីសោ’’តិ។
‘‘កិំ នុ តេ, វង្គីស, ឥមា គាថាយោ បុព្ពេ បរិវិតក្កិតា, ឧទាហុ ឋានសោវ តំ បដិភន្តី’’តិ? ‘ន ខោ មេ, ភន្តេ, ឥមា គាថាយោ បុព្ពេ បរិវិតក្កិតា, អថ ខោ ឋានសោវ មំ បដិភន្តី’តិ។ ‘តេន ហិ តំ, វង្គីស, ភិយ្យោសោមត្តាយ បុព្ពេ អបរិវិតក្កិតា គាថាយោ បដិភន្តូ’តិ។ ‘ឯវំ, ភន្តេ’តិ ខោ អាយស្មា វង្គីសោ ភគវតោ បដិស្សុត្វា ភិយ្យោសោមត្តាយ ភគវន្តំ បុព្ពេ អបរិវិតក្កិតាហិ គាថាហិ អភិត្ថវិ –
‘‘ឧម្មគ្គបថំ ឧម្មគ្គសតំ (ស្យា. កំ. ក.) មារស្ស អភិភុយ្យ, ចរតិ បភិជ្ជ ខិលានិ;
តំ បស្សថ ពន្ធបមុញ្ចករំ, អសិតំ ភាគសោ បវិភជំ។
‘‘ឱឃស្ស និត្ថរណត្ថំ, អនេកវិហិតំ មគ្គំ អក្ខាសិ;
តស្មិញ្ចេ អមតេ អក្ខាតេ, ធម្មទ្ទសា ឋិតា អសំហីរា។
‘‘បជ្ជោតករោ អតិវិជ្ឈ អតិវិជ្ឈ ធម្មំ (សី. ស្យា. កំ.), សព្ពដ្ឋិតីនំ អតិក្កមមទ្ទស;
ញត្វា ច សច្ឆិកត្វា ច, អគ្គំ សោ ទេសយិ ទសទ្ធានំ។
‘‘ឯវំ សុទេសិតេ ធម្មេ,
កោ បមាទោ វិជានតំ ធម្មំ កោ បមាទោ វិជានតំ (សី. ស្យា. កំ.);
តស្មា ហិ តស្ស ភគវតោ សាសនេ;
អប្បមត្តោ សទា នមស្សមនុសិក្ខេ’’តិ។
៩. កោណ្ឌញ្ញសុត្តំ
២១៧. ឯកំ សមយំ ភគវា រាជគហេ វិហរតិ វេឡុវនេ កលន្ទកនិវាបេ។ អថ ខោ អាយស្មា អញ្ញាសិកោណ្ឌញ្ញោ អញ្ញាកោណ្ឌញ្ញោ (សី. ស្យា. កំ.) សុចិរស្សេវ យេន ភគវា តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា ភគវតោ បាទេសុ សិរសា និបតិត្វា ភគវតោ បាទានិ មុខេន ច បរិចុម្ពតិ, បាណីហិ ច បរិសម្ពាហតិ, នាមញ្ច សាវេតិ – ‘‘កោណ្ឌញ្ញោហំ, ភគវា, កោណ្ឌញ្ញោហំ, សុគតា’’តិ។ អថ ខោ អាយស្មតោ វង្គីសស្ស ឯតទហោសិ – ‘‘អយំ ខោ អាយស្មា អញ្ញាសិកោណ្ឌញ្ញោ សុចិរស្សេវ យេន ភគវា តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា ភគវតោ បាទេសុ សិរសា និបតិត្វា ភគវតោ បាទានិ មុខេន ច បរិចុម្ពតិ, បាណីហិ ច បរិសម្ពាហតិ, នាមញ្ច សាវេតិ – ‘កោណ្ឌញ្ញោហំ, ភគវា, កោណ្ឌញ្ញោហំ, សុគតា’តិ។ យំនូនាហំ អាយស្មន្តំ អញ្ញាសិកោណ្ឌញ្ញំ ភគវតោ សម្មុខា សារុប្បាហិ គាថាហិ អភិត្ថវេយ្យ’’ន្តិ។
អថ ខោ អាយស្មា វង្គីសោ ឧដ្ឋាយាសនា ឯកំសំ ឧត្តរាសង្គំ ករិត្វា យេន ភគវា តេនញ្ជលិំ បណាមេត្វា ភគវន្តំ ឯតទវោច – ‘‘បដិភាតិ មំ, ភគវា, បដិភាតិ មំ, សុគតា’’តិ។ ‘‘បដិភាតុ តំ, វង្គីសា’’តិ ភគវា អវោច។ អថ ខោ អាយស្មា វង្គីសោ អាយស្មន្តំ អញ្ញាសិកោណ្ឌញ្ញំ ភគវតោ សម្មុខា សារុប្បាហិ គាថាហិ អភិត្ថវិ –
‘‘ពុទ្ធានុពុទ្ធោ សោ ថេរោ, កោណ្ឌញ្ញោ តិព្ពនិក្កមោ;
លាភី សុខវិហារានំ, វិវេកានំ អភិណ្ហសោ។
‘‘យំ សាវកេន បត្តព្ពំ, សត្ថុសាសនការិនា;
សព្ពស្ស តំ អនុប្បត្តំ, អប្បមត្តស្ស សិក្ខតោ។
‘‘មហានុភាវោ តេវិជ្ជោ, ចេតោបរិយាយកោវិទោ;
កោណ្ឌញ្ញោ ពុទ្ធទាយាទោ ពុទ្ធសាវកោ (បី.), បាទេ វន្ទតិ សត្ថុនោ’’តិ។
១០. មោគ្គល្លានសុត្តំ
២១៨. ឯកំ សមយំ ភគវា រាជគហេ វិហរតិ ឥសិគិលិបស្សេ កាឡសិលាយំ មហតា ភិក្ខុសង្ឃេន សទ្ធិំ បញ្ចមត្តេហិ ភិក្ខុសតេហិ សព្ពេហេវ អរហន្តេហិ។ តេសំ សុទំ អាយស្មា មហាមោគ្គល្លានោ ចេតសា ចិត្តំ សមន្នេសតិ សមន្វេសតិ (ស្យា. អដ្ឋ.) វិប្បមុត្តំ និរុបធិំ។ អថ ខោ អាយស្មតោ វង្គីសស្ស ឯតទហោសិ – ‘‘អយំ ខោ ភគវា រាជគហេ វិហរតិ ឥសិគិលិបស្សេ កាឡសិលាយំ មហតា ភិក្ខុសង្ឃេន សទ្ធិំ បញ្ចមត្តេហិ ភិក្ខុសតេហិ សព្ពេហេវ អរហន្តេហិ។ តេសំ សុទំ អាយស្មា មហាមោគ្គល្លានោ ចេតសា ចិត្តំ សមន្នេសតិ វិប្បមុត្តំ និរុបធិំ។ យំនូនាហំ អាយស្មន្តំ មហាមោគ្គល្លានំ ភគវតោ សម្មុខា សារុប្បាហិ គាថាហិ អភិត្ថវេយ្យ’’ន្តិ។
អថ ខោ អាយស្មា វង្គីសោ ឧដ្ឋាយាសនា ឯកំសំ ឧត្តរាសង្គំ ករិត្វា យេន ភគវា តេនញ្ជលិំ បណាមេត្វា ភគវន្តំ ឯតទវោច – ‘‘បដិភាតិ មំ, ភគវា, បដិភាតិ មំ, សុគតា’’តិ។ ‘‘បដិភាតុ តំ, វង្គីសា’’តិ ភគវា អវោច។ អថ ខោ អាយស្មា វង្គីសោ អាយស្មន្តំ មហាមោគ្គល្លានំ ភគវតោ សម្មុខា សារុប្បាហិ គាថាហិ អភិត្ថវិ –
‘‘នគស្ស បស្សេ អាសីនំ, មុនិំ ទុក្ខស្ស បារគុំ;
សាវកា បយិរុបាសន្តិ, តេវិជ្ជា មច្ចុហាយិនោ។
‘‘តេ ចេតសា អនុបរិយេតិ អនុបរិយេសតិ (សី. ស្យា. កំ.), មោគ្គល្លានោ មហិទ្ធិកោ;
ចិត្តំ នេសំ សមន្នេសំ សមន្វេសំ (ស្យា. អដ្ឋ.), វិប្បមុត្តំ និរូបធិំ។
‘‘ឯវំ សព្ពង្គសម្បន្នំ, មុនិំ ទុក្ខស្ស បារគុំ;
អនេកាការសម្បន្នំ, បយិរុបាសន្តិ គោតម’’ន្តិ។
១១. គគ្គរាសុត្តំ
២១៩. ឯកំ សមយំ ភគវា ចម្បាយំ វិហរតិ គគ្គរាយ បោក្ខរណិយា តីរេ មហតា ភិក្ខុសង្ឃេន សទ្ធិំ បញ្ចមត្តេហិ ភិក្ខុសតេហិ សត្តហិ ច ឧបាសកសតេហិ សត្តហិ ច ឧបាសិកាសតេហិ អនេកេហិ ច ទេវតាសហស្សេហិ។ ត្យាស្សុទំ ភគវា អតិរោចតិ អតិវិរោចតិ (ក.) វណ្ណេន ចេវ យសសា ច។ អថ ខោ អាយស្មតោ វង្គីសស្ស ឯតទហោសិ – ‘‘អយំ ខោ ភគវា ចម្បាយំ វិហរតិ គគ្គរាយ បោក្ខរណិយា តីរេ មហតា ភិក្ខុសង្ឃេន សទ្ធិំ បញ្ចមត្តេហិ ភិក្ខុសតេហិ សត្តហិ ច ឧបាសកសតេហិ សត្តហិ ច ឧបាសិកាសតេហិ អនេកេហិ ច ទេវតាសហស្សេហិ។ ត្យាស្សុទំ ភគវា អតិរោចតិ វណ្ណេន ចេវ យសសា ច។ យំនូនាហំ ភគវន្តំ សម្មុខា សារុប្បាយ គាថាយ អភិត្ថវេយ្យ’’ន្តិ។
អថ ខោ អាយស្មា វង្គីសោ ឧដ្ឋាយាសនា ឯកំសំ ឧត្តរាសង្គំ ករិត្វា យេន ភគវា តេនញ្ជលិំ បណាមេត្វា ភគវន្តំ ឯតទវោច – ‘‘បដិភាតិ មំ, ភគវា, បដិភាតិ មំ, សុគតា’’តិ។ ‘‘បដិភាតុ តំ, វង្គីសា’’តិ ភគវា អវោច។ អថ ខោ អាយស្មា វង្គីសោ ភគវន្តំ សម្មុខា សារុប្បាយ គាថាយ អភិត្ថវិ –
‘‘ចន្ទោ យថា វិគតវលាហកេ នភេ,
វិរោចតិ វិគតមលោវ ភាណុមា;
ឯវម្បិ អង្គីរស ត្វំ មហាមុនិ,
អតិរោចសិ យសសា សព្ពលោក’’ន្តិ។
១២. វង្គីសសុត្តំ
២២០. ឯកំ សមយំ អាយស្មា វង្គីសោ សាវត្ថិយំ វិហរតិ ជេតវនេ អនាថបិណ្ឌិកស្ស អារាមេ ។ តេន ខោ បន សមយេន អាយស្មា វង្គីសោ អចិរអរហត្តប្បត្តោ ហុត្វា ហោតិ (សី. ស្យា. កំ.) វិមុត្តិសុខំ បដិសំវេទី វិមុត្តិសុខបដិសំវេទី (សី. បី.) តាយំ វេលាយំ ឥមា គាថាយោ អភាសិ –
‘‘កាវេយ្យមត្តា វិចរិម្ហ បុព្ពេ, គាមា គាមំ បុរា បុរំ;
អថទ្ទសាម សម្ពុទ្ធំ, សទ្ធា នោ ឧបបជ្ជថ។
‘‘សោ មេ ធម្មមទេសេសិ, ខន្ធាយតនធាតុយោ ខន្ធេ អាយតនានិ ធាតុយោ (ស្យា. កំ. បី. ក.);
តស្សាហំ ធម្មំ សុត្វាន, បព្ពជិំ អនគារិយំ។
‘‘ពហុន្នំ វត អត្ថាយ, ពោធិំ អជ្ឈគមា មុនិ;
ភិក្ខូនំ ភិក្ខុនីនញ្ច, យេ និយាមគតទ្ទសា។
‘‘ស្វាគតំ វត មេ អាសិ, មម ពុទ្ធស្ស សន្តិកេ;
តិស្សោ វិជ្ជា អនុប្បត្តា, កតំ ពុទ្ធស្ស សាសនំ។
‘‘បុព្ពេនិវាសំ ជានាមិ, ទិព្ពចក្ខុំ វិសោធិតំ;
តេវិជ្ជោ ឥទ្ធិបត្តោម្ហិ, ចេតោបរិយាយកោវិទោ’’តិ។
វង្គីសសំយុត្តំ សមត្តំ។
តស្សុទ្ទានំ –
និក្ខន្តំ អរតិ ចេវ, បេសលា អតិមញ្ញនា;
អានន្ទេន សុភាសិតា, សារិបុត្តបវារណា;
បរោសហស្សំ កោណ្ឌញ្ញោ, មោគ្គល្លានេន គគ្គរា;
វង្គីសេន ទ្វាទសាតិ។