១៩. កាយគតាសតិវគ្គវណ្ណនា
៥៦៣. ចេតសា ផុដោតិ ឯត្ថ ទុវិធំ ផរណំ អាបោផរណញ្ច ទិព្ពចក្ខុផរណញ្ច។ តត្ថ អាបោកសិណំ សមាបជ្ជិត្វា អាបេន ផរណំ អាបោផរណំ នាម។ ឯវំ ផុដេបិ មហាសមុទ្ទេ សព្ពា សមុទ្ទង្គមា អន្តោគធា តស្សាតិ តស្ស ភិក្ខុនោ ភាវនាយ អព្ភន្តរគតាវ ហោន្តិ។ វិជ្ជាភាគិយាតិ ឯត្ថ សម្បយោគវសេន វិជ្ជំ ភជន្តីតិ វិជ្ជាភាគិយា, វិជ្ជាភាគេ វិជ្ជាកោដ្ឋាសេ វត្តន្តីតិបិ វិជ្ជាភាគិយា។ តត្ថ វិបស្សនាញាណំ មនោមយិទ្ធិ ឆ អភិញ្ញាតិ អដ្ឋ វិជ្ជា, បុរិមេន អត្ថេន តាហិ សម្បយុត្តធម្មាបិ វិជ្ជាភាគិយា។ បច្ឆិមេន អត្ថេន តាសុ យា កាចិ ឯកា វិជ្ជា វិជ្ជា, សេសា វិជ្ជាភាគិយាតិ ឯវំ វិជ្ជាបិ វិជ្ជាសម្បយុត្តធម្មាបិ វិជ្ជាភាគិយាតេវ វេទិតព្ពា។
៥៦៤. មហតោ សំវេគាយាតិ មហន្តស្ស សំវេគស្ស អត្ថាយ។ ឧបរិបទទ្វយេបិ ឯសេវ នយោ។ ឯត្ថ ច មហាសំវេគោ នាម វិបស្សនា, មហាអត្ថោ នាម ចត្តារោ មគ្គា, មហាយោគក្ខេមោ នាម ចត្តារិ សាមញ្ញផលានិ។ អថ វា មហាសំវេគោ នាម សហ វិបស្សនាយ មគ្គោ, មហាអត្ថោ នាម ចត្តារិ សាមញ្ញផលានិ, មហាយោគក្ខេមោ នាម និព្ពានំ។ សតិសម្បជញ្ញាយាតិ សតិយា ច ញាណស្ស ច អត្ថាយ។ ញាណទស្សនបដិលាភាយាតិ ទិព្ពចក្ខុញាណាយ។ ទិដ្ឋធម្មសុខវិហារាយាតិ ឥមស្មិំយេវ បច្ចក្ខេ អត្តភាវេ សុខវិហារត្ថាយ។ វិជ្ជាវិមុត្តិផលសច្ឆិកិរិយាយាតិ វិជ្ជាវិមុត្តីនំ ផលស្ស បច្ចវេក្ខករណត្ថាយ។ ឯត្ថ ច វិជ្ជាតិ មគ្គបញ្ញា, វិមុត្តីតិ តំសម្បយុត្តា សេសធម្មា។ តេសំ ផលំ នាម អរហត្តផលំ, តស្ស សច្ឆិកិរិយាយាតិ អត្ថោ។
៥៧១. កាយោបិ បស្សម្ភតីតិ នាមកាយោបិ ករជកាយោបិ បស្សម្ភតិ, វូបសន្តទរថោ ហោតិ។ វិតក្កវិចារាបីតិ កេវលាតិ វិជ្ជាភាគិយាតិ វិជ្ជាកោដ្ឋាសិយា, តេ ហេដ្ឋា វិភជិត្វា ទស្សិតាវ។
៥៧៤. អវិជ្ជា បហីយតីតិ អដ្ឋសុ ឋានេសុ វដ្ដមូលកំ ពហលន្ធការំ មហាតមំ អញ្ញាណំ បហីយតិ។ វិជ្ជា ឧប្បជ្ជតីតិ អរហត្តមគ្គវិជ្ជា ឧប្បជ្ជតិ។ អស្មិមានោ បហីយតីតិ អស្មីតិ នវវិធោ មានោ បហីយតិ។ អនុសយាតិ សត្ត អនុសយា។ សំយោជនានីតិ ទស សំយោជនានិ។
៥៧៥. បញ្ញាបភេទាយាតិ បញ្ញាយ បភេទគមនត្ថំ។ អនុបាទាបរិនិព្ពានាយាតិ អបច្ចយបរិនិព្ពានស្ស សច្ឆិកិរិយត្ថាយ។
៥៧៦. អនេកធាតុបដិវេធោ ហោតីតិ អដ្ឋារសន្នំ ធាតូនំ លក្ខណបដិវេធោ ហោតិ។ នានាធាតុបដិវេធោ ហោតីតិ តាសំយេវ អដ្ឋារសន្នំ ធាតូនំ នានាភាវេន លក្ខណបដិវេធោ ហោតិ។ អនេកធាតុបដិសម្ភិទា ហោតីតិ ឥមិនា ធាតុភេទញាណំ កថិតំ។ ធាតុបភេទញាណំ នាម ‘‘ឥមាយ ធាតុយា ឧស្សន្នាយ ឥទំ នាម ហោតី’’តិ ជាននបញ្ញា។ តំ បនេតំ ធាតុភេទញាណំ ន សព្ពេសំ ហោតិ, ពុទ្ធានមេវ និប្បទេសំ ហោតិ។ តំ សម្មាសម្ពុទ្ធេន សព្ពសោ ន កថិតំ។ កស្មា? តស្មិំ កថិតេ អត្ថោ នត្ថីតិ។
៥៨៤. បញ្ញាបដិលាភាយាតិអាទីនិ សោឡស បទានិ បដិសម្ភិទាមគ្គេ ‘‘សប្បុរិសសំសេវោ, សទ្ធម្មសវនំ, យោនិសោមនសិការោ, ធម្មានុធម្មបដិបត្តិ។ ឥមេ ខោ, ភិក្ខវេ, ចត្តារោ ធម្មា ភាវិតា ពហុលីកតា បញ្ញាបដិលាភាយ សំវត្តន្តិ
បញ្ញាបដិលាភាយ សំវត្តន្តីតិ។ ‘‘កតមោ បញ្ញាបដិលាភោ? ចតុន្នំ មគ្គញាណានំ, ចតុន្នំ ផលញាណានំ, ចតុន្នំ បដិសម្ភិទាញាណានំ, ឆន្នំ អភិញ្ញាញាណានំ, តេសត្តតីនំ ញាណានំ, សត្តសត្តតីនំ ញាណានំ លាភោ បដិលាភោ បត្តិសម្បត្តិ ផស្សនា សច្ឆិកិរិយា ឧបសម្បទា, បញ្ញាបដិលាភាយ សំវត្តន្តីតិ អយំ បញ្ញាបដិលាភោ។
បញ្ញាវុទ្ធិយា សំវត្តន្តីតិ។ ‘‘កតមា បញ្ញាវុទ្ធិ? សត្តន្នញ្ច សេក្ខានំ បុថុជ្ជនកល្យាណកស្ស ច បញ្ញា វឌ្ឍតិ, អរហតោ បញ្ញា វឌ្ឍិតវឌ្ឍនា, បញ្ញាវុទ្ធិយា សំវត្តន្តីតិ អយំ បញ្ញាវុទ្ធិ។
បញ្ញាវេបុល្លាយ សំវត្តន្តីតិ។ ‘‘កតមំ បញ្ញាវេបុល្លំ? សត្តន្នញ្ច សេក្ខានំ បុថុជ្ជនកល្យាណកស្ស ច បញ្ញា វេបុល្លំ គច្ឆតិ, អរហតោ បញ្ញា វេបុល្លំ គតា, បញ្ញាវេបុល្លាយ សំវត្តន្តីតិ ឥទំ បញ្ញាវេបុល្លំ។
មហាបញ្ញតាយ សំវត្តន្តីតិ។ ‘‘កតមា មហាបញ្ញា? មហន្តេ អត្ថេ បរិគ្គណ្ហាតីតិ មហាបញ្ញា, មហន្តេ ធម្មេ…បេ.… មហន្តា និរុត្តិយោ, មហន្តានិ បដិភានានិ, មហន្តេ សីលក្ខន្ធេ, មហន្តេ សមាធិបញ្ញាវិមុត្តិវិមុត្តិញាណទស្សនក្ខន្ធេ, មហន្តានិ ឋានាដ្ឋានានិ, មហន្តា វិហារសមាបត្តិយោ, មហន្តានិ អរិយសច្ចានិ, មហន្តេ សតិបដ្ឋានេ, សម្មប្បធានេ, ឥទ្ធិបាទេ, មហន្តានិ ឥន្ទ្រិយានិ, មហន្តានិ ពលានិ, មហន្តេ ពោជ្ឈង្គេ, មហន្តេ អរិយមគ្គេ, មហន្តានិ សាមញ្ញផលានិ, មហាភិញ្ញាយោ
បុថុបញ្ញតាយ សំវត្តន្តីតិ។ ‘‘កតមា បុថុបញ្ញា? បុថុ នានាក្ខន្ធេសុ ញាណំ បវត្តតីតិ បុថុបញ្ញា។ បុថុ នានាធាតូសុ, បុថុ នានាអាយតនេសុ, បុថុ នានាបដិច្ចសមុប្បាទេសុ, បុថុ នានាសុញ្ញតមនុបលព្ភេសុ, បុថុ នានាអត្ថេសុ, ធម្មេសុ, និរុត្តីសុ, បដិភានេសុ, បុថុ នានាសីលក្ខន្ធេសុ, សមាធិបញ្ញាវិមុត្តិវិមុត្តិញាណទស្សនក្ខន្ធេសុ, បុថុ នានាឋានាដ្ឋានេសុ, បុថុ នានាវិហារសមាបត្តីសុ, បុថុ នានាអរិយសច្ចេសុ, បុថុ នានាសតិបដ្ឋានេសុ, សម្មប្បធានេសុ, ឥទ្ធិបាទេសុ, ឥន្ទ្រិយេសុ, ពលេសុ, ពោជ្ឈង្គេសុ, បុថុ នានាអរិយមគ្គេសុ, បុថុ នានាសាមញ្ញផលេសុ, បុថុ នានាអភិញ្ញាសុ ញាណំ បវត្តតីតិ បុថុបញ្ញា។ បុថុ នានាជនសាធារណេ ធម្មេ សមតិក្កម្ម បរមត្ថេ និព្ពានេ ញាណំ បវត្តតីតិ បុថុបញ្ញា។ បុថុបញ្ញតាយ សំវត្តន្តីតិ អយំ បុថុបញ្ញា។
វិបុលបញ្ញតាយ សំវត្តន្តីតិ។ ‘‘កតមា វិបុលបញ្ញា? វិបុលេ អត្ថេ បរិគណ្ហាតីតិ វិបុលបញ្ញា…បេ.… វិបុលំ បរមត្ថំ និព្ពានំ បរិគណ្ហាតីតិ វិបុលបញ្ញា, វិបុលបញ្ញតាយ សំវត្តន្តីតិ អយំ វិបុលបញ្ញា។
គម្ភីរបញ្ញតាយ សំវត្តន្តីតិ។ ‘‘កតមា គម្ភីរបញ្ញា? គម្ភីរេសុ ខន្ធេសុ ញាណំ បវត្តតីតិ គម្ភីរបញ្ញា។ បុថុបញ្ញាសទិសោ វិត្ថារោ។ គម្ភីរេ បរមត្ថេ និព្ពានេ ញាណំ បវត្តតីតិ គម្ភីរបញ្ញា, គម្ភីរបញ្ញតាយ សំវត្តន្តីតិ អយំ គម្ភីរបញ្ញា។
អសាមន្តបញ្ញតាយ សំវត្តន្តីតិ។ ‘‘កតមា អសាមន្តបញ្ញា? យស្ស បុគ្គលស្ស អត្ថវវត្ថានតោ អត្ថបដិសម្ភិទា អធិគតា ហោតិ សច្ឆិកតា ផស្សិតា បញ្ញាយ។ ធម្មនិរុត្តិបដិភានវវត្ថានតោ បដិភានបដិសម្ភិទា អធិគតា
បុថុជ្ជនកល្យាណកស្ស បញ្ញា អដ្ឋមកស្ស បញ្ញាយ ទូរេ វិទូរេ សុវិទូរេ ន សន្តិកេ ន សាមន្តា, បុថុជ្ជនកល្យាណកំ ឧបាទាយ អដ្ឋមកោ អសាមន្តបញ្ញោ។ អដ្ឋមកស្ស បញ្ញា សោតាបន្នស្ស បញ្ញាយ ទូរេ…បេ.… អដ្ឋមកំ ឧបាទាយ សោតាបន្នោ អសាមន្តបញ្ញោ។ សោតាបន្នស្ស បញ្ញា សកទាគាមិស្ស បញ្ញាយ។ សកទាគាមិស្ស បញ្ញា អនាគាមិស្ស បញ្ញាយ។ អនាគាមិស្ស បញ្ញា អរហតោ បញ្ញាយ។ អរហតោ បញ្ញា បច្ចេកពុទ្ធស្ស បញ្ញាយ ទូរេ វិទូរេ សុវិទូរេ ន សន្តិកេ ន សាមន្តា, អរហន្តំ ឧបាទាយ បច្ចេកពុទ្ធោ អសាមន្តបញ្ញោ។ បច្ចេកពុទ្ធញ្ច សទេវកញ្ច លោកំ ឧបាទាយ តថាគតោ អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ អគ្គោ អសាមន្តបញ្ញោ។
បញ្ញាបភេទកុសលោ បភិន្នញាណោ…បេ.… តេ បញ្ហំ អភិសង្ខរិត្វា អភិសង្ខរិត្វា តថាគតំ ឧបសង្កមិត្វា បុច្ឆន្តិ គូឡ្ហានិ ច បដិច្ឆន្នានិ ច, កថិតា វិសជ្ជិតា ច តេ បញ្ហា ភគវតា ហោន្តិ និទ្ទិដ្ឋការណា, ឧបក្ខិត្តកា ច តេ ភគវតា សម្បជ្ជន្តិ។ អថ ខោ ភគវា តត្ថ អតិរោចតិ យទិទំ បញ្ញាយាតិ អគ្គោ អសាមន្តបញ្ញោ, អសាមន្តបញ្ញតាយ សំវត្តន្តីតិ អយំ អសាមន្តបញ្ញា។
ភូរិបញ្ញតាយ សំវត្តន្តីតិ។ ‘‘កតមា ភូរិបញ្ញា? រាគំ អភិភុយ្យតីតិ ភូរិបញ្ញា, អភិភវិតាតិ ភូរិបញ្ញា។ ទោសំ, មោហំ, កោធំ, ឧបនាហំ, មក្ខំ, បលាសំ, ឥស្សំ, មច្ឆរិយំ, មាយំ, សាឋេយ្យំ, ថម្ភំ, សារម្ភំ, មានំ, អតិមានំ, មទំ, បមាទំ, សព្ពេ កិលេសេ, សព្ពេ ទុច្ចរិតេ, សព្ពេ អភិសង្ខារេ, សព្ពេ ភវគាមិកម្មេ អភិភុយ្យតីតិ ភូរិបញ្ញា, អភិភវិតាតិ ភូរិបញ្ញា
បញ្ញាពាហុល្លាយ សំវត្តន្តីតិ។ ‘‘កតមំ បញ្ញាពាហុល្លំ? ឥធេកច្ចោ បញ្ញាគរុកោ ហោតិ បញ្ញាចរិតោ បញ្ញាសយោ បញ្ញាធិមុត្តោ បញ្ញាធជោ បញ្ញាកេតុ បញ្ញាធិបតេយ្យោ វិចយពហុលោ បវិចយពហុលោ ឱក្ខាយនពហុលោ សមោក្ខាយនពហុលោ សម្បេក្ខាយនធម្មោ វិភូតវិហារី តច្ចរិតោ តគ្គរុកោ តព្ពហុលោ តន្និន្នោ តប្បោណោ តប្បព្ភារោ តទធិមុត្តោ តទាធិបតេយ្យោ, យថា គណគរុកោ វុច្ចតិ គណពាហុលិកោតិ, ចីវរគរុកោ បត្តគរុកោ សេនាសនគរុកោ វុច្ចតិ សេនាសនពាហុលិកោតិ, ឯវមេវំ ឥធេកច្ចោ បញ្ញាគរុកោ ហោតិ បញ្ញាចរិតោ…បេ.… តទាធិបតេយ្យោ, បញ្ញាពាហុល្លាយ សំវត្តន្តីតិ ឥទំ បញ្ញាពាហុល្លំ។
សីឃបញ្ញតាយ សំវត្តន្តីតិ។ ‘‘កតមា សីឃបញ្ញា? សីឃំ សីឃំ សីលានិ បរិបូរេតីតិ សីឃបញ្ញា។ សីឃំ សីឃំ ឥន្ទ្រិយសំវរំ, ភោជនេ មត្តញ្ញុតំ, ជាគរិយានុយោគំ, សីលក្ខន្ធំ, សមាធិ-បញ្ញា-វិមុត្តិ-វិមុត្តិញាណទស្សនក្ខន្ធំ បរិបូរេតីតិ សីឃបញ្ញា។ សីឃំ សីឃំ ឋានាដ្ឋានានិ បដិវិជ្ឈតិ។ វិហារសមាបត្តិយោ បរិបូរេតិ។ អរិយសច្ចានិ បដិវិជ្ឈតិ។ សតិបដ្ឋានេ ភាវេតិ។ សម្មប្បធានេ ឥទ្ធិបាទេ ឥន្ទ្រិយានិ ពលានិ ពោជ្ឈង្គេ អរិយមគ្គំ ភាវេតីតិ សីឃបញ្ញា។ សីឃំ សីឃំ សាមញ្ញផលានិ សច្ឆិករោតីតិ សីឃបញ្ញា។ សីឃំ សីឃំ អភិញ្ញាយោ បដិវិជ្ឈតីតិ សីឃបញ្ញា។ សីឃំ សីឃំ បរមត្ថំ និព្ពានំ សច្ឆិករោតីតិ
លហុបញ្ញតាយ សំវត្តន្តីតិ។ ‘‘កតមា លហុបញ្ញា? លហុំ លហុំ សីលានិ បរិបូរេតីតិ លហុបញ្ញា…បេ.… លហុបញ្ញតាយ សំវត្តន្តីតិ អយំ លហុបញ្ញា។
ហាសបញ្ញតាយ សំវត្តន្តីតិ។ ‘‘កតមា ហាសបញ្ញា? ឥធេកច្ចោ វេទពហុលោ តុដ្ឋិពហុលោ ហាសពហុលោ បាមោជ្ជពហុលោ សីលានិ បរិបូរេតីតិ ហាសបញ្ញា…បេ.… បរមត្ថំ និព្ពានំ សច្ឆិករោតីតិ ហាសបញ្ញា, ហាសបញ្ញតាយ សំវត្តន្តីតិ អយំ ហាសបញ្ញា។
ជវនបញ្ញតាយ សំវត្តន្តីតិ។ ‘‘កតមា ជវនបញ្ញា? យំ កិញ្ចិ រូបំ អតីតានាគតបច្ចុប្បន្នំ
តិក្ខបញ្ញតាយ សំវត្តន្តីតិ។ ‘‘កតមា តិក្ខបញ្ញា? ខិប្បំ កិលេសេ ឆិន្ទតីតិ តិក្ខបញ្ញា។ ឧប្បន្នំ កាមវិតក្កំ, វ្យាបាទវិតក្កំ, វិហិំសាវិតក្កំ ឧប្បន្នុប្បន្នេ បាបកេ
និព្ពេធិកបញ្ញតាយ សំវត្តន្តីតិ។ ‘‘កតមា និព្ពេធិកបញ្ញា? ឥធេកច្ចោ សព្ពសង្ខារេសុ ឧព្ពេគពហុលោ ហោតិ ឧត្តាសពហុលោ ឧក្កណ្ឋនពហុលោ អរតិពហុលោ អនភិរតិពហុលោ ពហិមុខោ ន រមតិ សព្ពសង្ខារេសុ, អនិព្ពិទ្ធបុព្ពំ អប្បទាលិតបុព្ពំ លោភក្ខន្ធំ និព្ពិជ្ឈតិ បទាលេតីតិ និព្ពេធិកបញ្ញា, អនិព្ពិទ្ធបុព្ពំ អប្បទាលិតបុព្ពំ ទោសក្ខន្ធំ, មោហក្ខន្ធំ, កោធំ, ឧបនាហំ…បេ.… សព្ពេ ភវគាមិកម្មេ និព្ពិជ្ឈតិ បទាលេតីតិ និព្ពេធិកបញ្ញា, និព្ពេធិកបញ្ញតាយ សំវត្តន្តីតិ អយំ និព្ពេធិកបញ្ញា’’។
ឯវំ
កាយគតាសតិវគ្គវណ្ណនា។