១៦. ឯកធម្មបាឡិ
១. បឋមវគ្គោ
២៩៦. ‘‘ឯកធម្មោ
២៩៧. ‘‘ឯកធម្មោ, ភិក្ខវេ, ភាវិតោ ពហុលីកតោ ឯកន្តនិព្ពិទាយ វិរាគាយ និរោធាយ ឧបសមាយ អភិញ្ញាយ សម្ពោធាយ និព្ពានាយ សំវត្តតិ។ កតមោ ឯកធម្មោ? ធម្មានុស្សតិ…បេ.… សង្ឃានុស្សតិ… សីលានុស្សតិ… ចាគានុស្សតិ… ទេវតានុស្សតិ… អានាបានស្សតិ… មរណស្សតិ… កាយគតាសតិ… ឧបសមានុស្សតិ។ អយំ ខោ, ភិក្ខវេ, ឯកធម្មោ ភាវិតោ ពហុលីកតោ ឯកន្តនិព្ពិទាយ វិរាគាយ និរោធាយ ឧបសមាយ អភិញ្ញាយ សម្ពោធាយ និព្ពានាយ សំវត្តតី’’តិ។
វគ្គោ បឋមោ។
២. ទុតិយវគ្គោ
២៩៨. ‘‘នាហំ, ភិក្ខវេ, អញ្ញំ ឯកធម្មម្បិ សមនុបស្សាមិ យេន អនុប្បន្នា វា អកុសលា ធម្មា ឧប្បជ្ជន្តិ ឧប្បន្នា វា អកុសលា ធម្មា ភិយ្យោភាវាយ វេបុល្លាយ សំវត្តន្តិ យថយិទំ, ភិក្ខវេ, មិច្ឆាទិដ្ឋិ។ មិច្ឆាទិដ្ឋិកស្ស, ភិក្ខវេ, អនុប្បន្នា ចេវ អកុសលា ធម្មា ឧប្បជ្ជន្តិ ឧប្បន្នា ច អកុសលា ធម្មា ភិយ្យោភាវាយ វេបុល្លាយ សំវត្តន្តី’’តិ។
២៩៩. ‘‘នាហំ, ភិក្ខវេ, អញ្ញំ ឯកធម្មម្បិ សមនុបស្សាមិ យេន អនុប្បន្នា វា កុសលា ធម្មា ឧប្បជ្ជន្តិ ឧប្បន្នា វា កុសលា ធម្មា ភិយ្យោភាវាយ វេបុល្លាយ សំវត្តន្តិ យថយិទំ
៣០០. ‘‘នាហំ
៣០១. ‘‘នាហំ, ភិក្ខវេ, អញ្ញំ ឯកធម្មម្បិ សមនុបស្សាមិ យេន អនុប្បន្នា វា អកុសលា ធម្មា នុប្បជ្ជន្តិ ឧប្បន្នា វា អកុសលា ធម្មា បរិហាយន្តិ យថយិទំ, ភិក្ខវេ, សម្មាទិដ្ឋិ។ សម្មាទិដ្ឋិកស្ស, ភិក្ខវេ, អនុប្បន្នា ចេវ អកុសលា ធម្មា នុប្បជ្ជន្តិ ឧប្បន្នា ច អកុសលា ធម្មា បរិហាយន្តី’’តិ។
៣០២. ‘‘នាហំ, ភិក្ខវេ, អញ្ញំ ឯកធម្មម្បិ សមនុបស្សាមិ យេន អនុប្បន្នា វា មិច្ឆាទិដ្ឋិ ឧប្បជ្ជតិ ឧប្បន្នា វា មិច្ឆាទិដ្ឋិ បវឌ្ឍតិ យថយិទំ, ភិក្ខវេ, អយោនិសោមនសិការោ។ អយោនិសោ, ភិក្ខវេ, មនសិ ករោតោ អនុប្បន្នា ចេវ មិច្ឆាទិដ្ឋិ ឧប្បជ្ជតិ ឧប្បន្នា ច មិច្ឆាទិដ្ឋិ បវឌ្ឍតី’’តិ។
៣០៣. ‘‘នាហំ, ភិក្ខវេ, អញ្ញំ ឯកធម្មម្បិ សមនុបស្សាមិ យេន អនុប្បន្នា វា សម្មាទិដ្ឋិ ឧប្បជ្ជតិ ឧប្បន្នា វា សម្មាទិដ្ឋិ បវឌ្ឍតិ យថយិទំ, ភិក្ខវេ, យោនិសោមនសិការោ។ យោនិសោ, ភិក្ខវេ, មនសិ ករោតោ អនុប្បន្នា ចេវ សម្មាទិដ្ឋិ ឧប្បជ្ជតិ ឧប្បន្នា ច សម្មាទិដ្ឋិ បវឌ្ឍតី’’តិ។
៣០៤. ‘‘នាហំ
៣០៥. ‘‘នាហំ
៣០៦. ‘‘មិច្ឆាទិដ្ឋិកស្ស, ភិក្ខវេ, បុរិសបុគ្គលស្ស យញ្ចេវ កាយកម្មំ យថាទិដ្ឋិ សមត្តំ សមាទិន្នំ យញ្ច វចីកម្មំ…បេ.… យញ្ច មនោកម្មំ យថាទិដ្ឋិ សមត្តំ សមាទិន្នំ យា ច ចេតនា យា ច បត្ថនា យោ ច បណិធិ យេ ច សង្ខារា សព្ពេ តេ ធម្មា អនិដ្ឋាយ អកន្តាយ អមនាបាយ អហិតាយ ទុក្ខាយ សំវត្តន្តិ។ តំ កិស្ស ហេតុ? ទិដ្ឋិ ហិស្ស
៣០៧. ‘‘សម្មាទិដ្ឋិកស្ស, ភិក្ខវេ, បុរិសបុគ្គលស្ស យញ្ចេវ កាយកម្មំ យថាទិដ្ឋិ សមត្តំ សមាទិន្នំ យញ្ច វចីកម្មំ…បេ.… យញ្ច មនោកម្មំ យថាទិដ្ឋិ សមត្តំ សមាទិន្នំ យា ច ចេតនា យា ច បត្ថនា យោ ច បណិធិ យេ ច សង្ខារា សព្ពេ តេ ធម្មា ឥដ្ឋាយ កន្តាយ មនាបាយ ហិតាយ សុខាយ សំវត្តន្តិ។ តំ កិស្ស ហេតុ? ទិដ្ឋិ ហិស្ស, ភិក្ខវេ, ភទ្ទិកា។ សេយ្យថាបិ, ភិក្ខវេ, ឧច្ឆុពីជំ វា សាលិពីជំ វា មុទ្ទិកាពីជំ វា អល្លាយ បថវិយា និក្ខិត្តំ យញ្ចេវ បថវិរសំ ឧបាទិយតិ យញ្ច អាបោរសំ ឧបាទិយតិ សព្ពំ តំ មធុរត្តាយ សាតត្តាយ អសេចនកត្តាយ សំវត្តតិ។ តំ កិស្ស ហេតុ? ពីជំ ហិស្ស, ភិក្ខវេ, ភទ្ទកំ។ ឯវមេវំ ខោ, ភិក្ខវេ, សម្មាទិដ្ឋិកស្ស បុរិសបុគ្គលស្ស យញ្ចេវ កាយកម្មំ យថាទិដ្ឋិ សមត្តំ សមាទិន្នំ យញ្ច វចីកម្មំ…បេ.… យញ្ច មនោកម្មំ យថាទិដ្ឋិ សមត្តំ សមាទិន្នំ យា ច ចេតនា យា ច បត្ថនា យោ ច បណិធិ យេ ច សង្ខារា សព្ពេ តេ ធម្មា ឥដ្ឋាយ កន្តាយ មនាបាយ
វគ្គោ ទុតិយោ។
៣. តតិយវគ្គោ
៣០៨. ‘‘ឯកបុគ្គលោ
៣០៩. ‘‘ឯកបុគ្គលោ, ភិក្ខវេ, លោកេ ឧប្បជ្ជមានោ ឧប្បជ្ជតិ ពហុជនហិតាយ ពហុជនសុខាយ, ពហុនោ ជនស្ស អត្ថាយ ហិតាយ សុខាយ ទេវមនុស្សានំ។ កតមោ ឯកបុគ្គលោ? សម្មាទិដ្ឋិកោ ហោតិ អវិបរីតទស្សនោ។ សោ ពហុជនំ អសទ្ធម្មា វុដ្ឋាបេត្វា សទ្ធម្មេ បតិដ្ឋាបេតិ។ អយំ ខោ, ភិក្ខវេ, ឯកបុគ្គលោ លោកេ ឧបបជ្ជមានោ ឧប្បជ្ជតិ ពហុជនហិតាយ ពហុជនសុខាយ, ពហុនោ ជនស្ស អត្ថាយ ហិតាយ សុខាយ ទេវមនុស្សាន’’ន្តិ។
៣១០. ‘‘នាហំ, ភិក្ខវេ, អញ្ញំ ឯកធម្មម្បិ សមនុបស្សាមិ យំ ឯវំ មហាសាវជ្ជំ យថយិទំ, ភិក្ខវេ, មិច្ឆាទិដ្ឋិ។ មិច្ឆាទិដ្ឋិបរមានិ, ភិក្ខវេ, មហាសាវជ្ជានី’’តិ
៣១១. ‘‘នាហំ, ភិក្ខវេ, អញ្ញំ ឯកបុគ្គលម្បិ សមនុបស្សាមិ យោ ឯវំ ពហុជនអហិតាយ បដិបន្នោ ពហុជនអសុខាយ, ពហុនោ ជនស្ស អនត្ថាយ អហិតាយ ទុក្ខាយ ទេវមនុស្សានំ យថយិទំ, ភិក្ខវេ, មក្ខលិ មោឃបុរិសោ។ សេយ្យថាបិ, ភិក្ខវេ, នទីមុខេ ខិប្បំ
៣១២. ‘‘ទុរក្ខាតេ
៣១៣. ‘‘ស្វាក្ខាតេ
៣១៤. ‘‘ទុរក្ខាតេ, ភិក្ខវេ, ធម្មវិនយេ ទាយកេន មត្តា ជានិតព្ពា, នោ បដិគ្គាហកេន។ តំ កិស្ស ហេតុ? ទុរក្ខាតត្តា, ភិក្ខវេ, ធម្មស្សា’’តិ។
៣១៥. ‘‘ស្វាក្ខាតេ, ភិក្ខវេ, ធម្មវិនយេ បដិគ្គាហកេន មត្តា ជានិតព្ពា, នោ ទាយកេន។ តំ កិស្ស ហេតុ? ស្វាក្ខាតត្តា, ភិក្ខវេ, ធម្មស្សា’’តិ។
៣១៦. ‘‘ទុរក្ខាតេ, ភិក្ខវេ, ធម្មវិនយេ យោ អារទ្ធវីរិយោ សោ ទុក្ខំ វិហរតិ។ តំ កិស្ស ហេតុ? ទុរក្ខាតត្តា, ភិក្ខវេ, ធម្មស្សា’’តិ។
៣១៧. ‘‘ស្វាក្ខាតេ, ភិក្ខវេ, ធម្មវិនយេ យោ កុសីតោ សោ ទុក្ខំ វិហរតិ។ តំ កិស្ស ហេតុ? ស្វាក្ខាតត្តា, ភិក្ខវេ, ធម្មស្សា’’តិ។
៣១៨. ‘‘ទុរក្ខាតេ, ភិក្ខវេ, ធម្មវិនយេ យោ កុសីតោ សោ សុខំ វិហរតិ
៣១៩. ‘‘ស្វាក្ខាតេ, ភិក្ខវេ, ធម្មវិនយេ យោ អារទ្ធវីរិយោ សោ សុខំ វិហរតិ។ តំ កិស្ស ហេតុ? ស្វាក្ខាតត្តា, ភិក្ខវេ, ធម្មស្សា’’តិ។
៣២០. ‘‘សេយ្យថាបិ
៣២១. ‘‘សេយ្យថាបិ, ភិក្ខវេ, អប្បមត្តកម្បិ មុត្តំ ទុគ្គន្ធំ ហោតិ… អប្បមត្តកោបិ ខេឡោ ទុគ្គន្ធោ ហោតិ… អប្បមត្តកោបិ បុព្ពោ ទុគ្គន្ធោ ហោតិ… អប្បមត្តកម្បិ
វគ្គោ តតិយោ។
៤. ចតុត្ថវគ្គោ
៣២២. ‘‘សេយ្យថាបិ
៣២៣. … ឯវមេវំ ខោ, ភិក្ខវេ, អប្បកា តេ សត្តា យេ មនុស្សេសុ បច្ចាជាយន្តិ; អថ ខោ ឯតេវ សត្តា ពហុតរា យេ អញ្ញត្រ មនុស្សេហិ បច្ចាជាយន្តិ។
… ឯវមេវំ ខោ, ភិក្ខវេ, អប្បកា តេ សត្តា យេ មជ្ឈិមេសុ ជនបទេសុ បច្ចាជាយន្តិ; អថ
៣២៤. … ឯវមេវំ ខោ, ភិក្ខវេ, អប្បកា តេ សត្តា យេ បញ្ញវន្តោ អជឡា អនេឡមូគា បដិពលា សុភាសិតទុព្ភាសិតស្ស អត្ថមញ្ញាតុំ; អថ ខោ ឯតេវ សត្តា ពហុតរា យេ ទុប្បញ្ញា ជឡា ឯឡមូគា ន បដិពលា សុភាសិតទុព្ភាសិតស្ស អត្ថមញ្ញាតុំ។
៣២៥. … ឯវមេវំ
៣២៦. … ឯវមេវំ ខោ, ភិក្ខវេ, អប្បកា តេ សត្តា យេ លភន្តិ តថាគតំ ទស្សនាយ; អថ ខោ ឯតេវ សត្តា ពហុតរា យេ ន លភន្តិ តថាគតំ ទស្សនាយ។
៣២៧. … ឯវមេវំ ខោ, ភិក្ខវេ, អប្បកា តេ សត្តា យេ លភន្តិ តថាគតប្បវេទិតំ ធម្មវិនយំ សវនាយ; អថ ខោ ឯតេវ
៣២៨. … ឯវមេវំ
៣២៩. … ឯវមេវំ ខោ, ភិក្ខវេ, អប្បកា តេ សត្តា យេ ធាតានំ
៣៣០. … ឯវមេវំ ខោ, ភិក្ខវេ, អប្បកា តេ សត្តា យេ អត្ថមញ្ញាយ ធម្មមញ្ញាយ ធម្មានុធម្មំ បដិបជ្ជន្តិ; អថ ខោ ឯតេវ សត្តា ពហុតរា យេ អត្ថមញ្ញាយ ធម្មមញ្ញាយ ធម្មានុធម្មំ ន បដិបជ្ជន្តិ។
៣៣១. … ឯវមេវំ ខោ, ភិក្ខវេ, អប្បកា តេ សត្តា យេ សំវេជនិយេសុ ឋានេសុ សំវិជ្ជន្តិ; អថ ខោ ឯតេវ សត្តា
៣៣២. … ឯវមេវំ ខោ, ភិក្ខវេ, អប្បកា តេ សត្តា យេ សំវិគ្គា
៣៣៣. … ឯវមេវំ ខោ, ភិក្ខវេ, អប្បកា តេ សត្តា យេ វវស្សគ្គារម្មណំ ករិត្វា លភន្តិ សមាធិំ
៣៣៤. … ឯវមេវំ ខោ, ភិក្ខវេ, អប្បកា តេ សត្តា យេ អន្នគ្គរសគ្គានំ លាភិនោ; អថ ខោ ឯតេវ សត្តា ពហុតរា យេ អន្នគ្គរសគ្គានំ ន លាភិនោ, ឧញ្ឆេន កបាលាភតេន យាបេន្តិ។
៣៣៥. … ឯវមេវំ ខោ, ភិក្ខវេ, អប្បកា តេ សត្តា យេ អត្ថរសស្ស ធម្មរសស្ស វិមុត្តិរសស្ស លាភិនោ; អថ ខោ ឯតេវ សត្តា ពហុតរា យេ អត្ថរសស្ស ធម្មរសស្ស វិមុត្តិរសស្ស ន លាភិនោ។ តស្មាតិហ, ភិក្ខវេ
៣៣៦-៣៣៨. ‘‘សេយ្យថាបិ
៣៣៩-៣៤១. … ឯវមេវំ ខោ, ភិក្ខវេ, អប្បកា តេ សត្តា យេ
៣៤២-៣៤៤. … ឯវមេវំ ខោ, ភិក្ខវេ, អប្បកា តេ សត្តា យេ ទេវា
៣៤៥-៣៤៧. … ឯវមេវំ ខោ, ភិក្ខវេ, អប្បកា តេ សត្តា យេ ទេវា ចុតា មនុស្សេសុ បច្ចាជាយន្តិ; អថ ខោ ឯតេវ សត្តា ពហុតរា យេ ទេវា ចុតា និរយេ បច្ចាជាយន្តិ… តិរច្ឆានយោនិយា បច្ចាជាយន្តិ… បេត្តិវិសយេ បច្ចាជាយន្តិ។
៣៤៨-៣៥០. … ឯវមេវំ ខោ, ភិក្ខវេ, អប្បកា តេ សត្តា យេ និរយា ចុតា មនុស្សេសុ បច្ចាជាយន្តិ; អថ ខោ ឯតេវ សត្តា ពហុតរា យេ និរយា ចុតា និរយេ បច្ចាជាយន្តិ… តិរច្ឆានយោនិយា បច្ចាជាយន្តិ… បេត្តិវិសយេ បច្ចាជាយន្តិ។
៣៥១-៣៥៣. … ឯវមេវំ ខោ, ភិក្ខវេ, អប្បកា តេ សត្តា យេ និរយា ចុតា ទេវេសុ បច្ចាជាយន្តិ; អថ ខោ ឯតេវ សត្តា ពហុតរា យេ និរយា ចុតា និរយេ បច្ចាជាយន្តិ… តិរច្ឆានយោនិយា បច្ចាជាយន្តិ… បេត្តិវិសយេ បច្ចាជាយន្តិ។
៣៥៤-៣៥៦. … ឯវមេវំ
៣៥៧-៣៥៩. … ឯវមេវំ ខោ, ភិក្ខវេ, អប្បកា តេ សត្តា យេ តិរច្ឆានយោនិយា ចុតា ទេវេសុ បច្ចាជាយន្តិ; អថ ខោ ឯតេវ សត្តា ពហុតរា យេ
៣៦០-៣៦២. … ឯវមេវំ ខោ, ភិក្ខវេ, អប្បកា តេ សត្តា យេ បេត្តិវិសយា ចុតា មនុស្សេសុ បច្ចាជាយន្តិ; អថ ខោ ឯតេវ សត្តា ពហុតរា យេ បេត្តិវិសយា ចុតា និរយេ បច្ចាជាយន្តិ… តិរច្ឆានយោនិយា បច្ចាជាយន្តិ… បេត្តិវិសយេ បច្ចាជាយន្តិ។
៣៦៣-៣៦៥. … ឯវមេវំ
វគ្គោ ចតុត្ថោ។
ជម្ពុទីបបេយ្យាលោ និដ្ឋិតោ។
ឯកធម្មបាឡិ សោឡសមោ។