៤. សមចិត្តវគ្គោ
៣៣. ‘‘អសប្បុរិសភូមិញ្ច វោ, ភិក្ខវេ, ទេសេស្សាមិ សប្បុរិសភូមិញ្ច។ តំ សុណាថ, សាធុកំ មនសិ ករោថ។ ភាសិស្សាមី’’តិ។ ‘‘ឯវំ, ភន្តេ’’តិ ខោ តេ ភិក្ខូ ភគវតោ បច្ចស្សោសុំ។ ភគវា ឯតទវោច –
‘‘កតមា ច, ភិក្ខវេ, អសប្បុរិសភូមិ? អសប្បុរិសោ, ភិក្ខវេ, អកតញ្ញូ ហោតិ អកតវេទី។ អសព្ភិ ហេតំ, ភិក្ខវេ, ឧបញ្ញាតំ យទិទំ អកតញ្ញុតា អកតវេទិតា។ កេវលា ឯសា, ភិក្ខវេ, អសប្បុរិសភូមិ យទិទំ អកតញ្ញុតា អកតវេទិតា។ សប្បុរិសោ ច ខោ, ភិក្ខវេ, កតញ្ញូ ហោតិ កតវេទី។ សព្ភិ ហេតំ, ភិក្ខវេ, ឧបញ្ញាតំ យទិទំ កតញ្ញុតា កតវេទិតា។ កេវលា ឯសា, ភិក្ខវេ, សប្បុរិសភូមិ យទិទំ កតញ្ញុតា កតវេទិតា’’តិ។
៣៤. ‘‘ទ្វិន្នាហំ, ភិក្ខវេ, ន សុប្បតិការំ វទាមិ។ កតមេសំ ទ្វិន្នំ? មាតុ ច បិតុ ច។ ឯកេន, ភិក្ខវេ, អំសេន មាតរំ បរិហរេយ្យ , ឯកេន អំសេន បិតរំ បរិហរេយ្យ វស្សសតាយុកោ វស្សសតជីវី សោ ច នេសំ ឧច្ឆាទនបរិមទ្ទនន្ហាបនសម្ពាហនេន។ តេ ច តត្ថេវ មុត្តករីសំ ចជេយ្យុំ។ ន ត្វេវ, ភិក្ខវេ, មាតាបិតូនំ កតំ វា ហោតិ បដិកតំ វា។ ឥមិស្សា ច, ភិក្ខវេ, មហាបថវិយា បហូតរត្តរតនាយ បហូតសត្តរតនាយ (សី. ស្យា. កំ. បី.) តិកនិបាតេ មហាវគ្គេ ទសមសុត្តដីកាយំ ទស្សិតបាឡិយា សមេតិ មាតាបិតរោ ឥស្សរាធិបច្ចេ រជ្ជេ បតិដ្ឋាបេយ្យ, ន ត្វេវ, ភិក្ខវេ, មាតាបិតូនំ កតំ វា ហោតិ បដិកតំ វា។ តំ កិស្ស ហេតុ? ពហុការា ពហូបការា (ក.), ភិក្ខវេ, មាតាបិតរោ បុត្តានំ អាបាទកា បោសកា ឥមស្ស លោកស្ស ទស្សេតារោ។ យោ ច ខោ, ភិក្ខវេ, មាតាបិតរោ អស្សទ្ធេ សទ្ធាសម្បទាយ សមាទបេតិ និវេសេតិ បតិដ្ឋាបេតិ, ទុស្សីលេ សីលសម្បទាយ សមាទបេតិ និវេសេតិ បតិដ្ឋាបេតិ, មច្ឆរី ចាគសម្បទាយ សមាទបេតិ និវេសេតិ បតិដ្ឋាបេតិ, ទុប្បញ្ញេ បញ្ញាសម្បទាយ សមាទបេតិ និវេសេតិ បតិដ្ឋាបេតិ, ឯត្តាវតា ខោ, ភិក្ខវេ, មាតាបិតូនំ កតញ្ច ហោតិ បដិកតញ្ចា’’តិ បដិកតញ្ច អតិកតញ្ចាតិ (សី. បី.)។
៣៥. អថ ខោ អញ្ញតរោ ព្រាហ្មណោ យេន ភគវា តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា ភគវតា សទ្ធិំ សម្មោទិ។ សម្មោទនីយំ កថំ…បេ.… ឯកមន្តំ និសិន្នោ ខោ សោ ព្រាហ្មណោ ភគវន្តំ ឯតទវោច – ‘‘កិំវាទី ភវំ គោតមោ កិមក្ខាយី’’តិ? ‘‘កិរិយវាទី ចាហំ, ព្រាហ្មណ, អកិរិយវាទី ចា’’តិ។ ‘‘យថាកថំ បន ភវំ គោតមោ កិរិយវាទី ច អកិរិយវាទី ចា’’តិ?
‘‘អកិរិយំ ខោ អហំ, ព្រាហ្មណ, វទាមិ កាយទុច្ចរិតស្ស វចីទុច្ចរិតស្ស មនោទុច្ចរិតស្ស, អនេកវិហិតានំ បាបកានំ អកុសលានំ ធម្មានំ អកិរិយំ វទាមិ។ កិរិយញ្ច ខោ អហំ, ព្រាហ្មណ, វទាមិ កាយសុចរិតស្ស វចីសុចរិតស្ស មនោសុចរិតស្ស, អនេកវិហិតានំ កុសលានំ ធម្មានំ កិរិយំ វទាមិ។ ឯវំ ខោ អហំ, ព្រាហ្មណ, កិរិយវាទី ច អកិរិយវាទី ចា’’តិ។
‘‘អភិក្កន្តំ, ភោ គោតម…បេ.… ឧបាសកំ មំ ភវំ គោតមោ ធារេតុ អជ្ជតគ្គេ បាណុបេតំ សរណំ គត’’ន្តិ។
៣៦. អថ ខោ អនាថបិណ្ឌិកោ គហបតិ យេន ភគវា តេនុបសង្កមិ ; ឧបសង្កមិត្វា ភគវន្តំ អភិវាទេត្វា ឯកមន្តំ និសីទិ។ ឯកមន្តំ និសិន្នោ ខោ អនាថបិណ្ឌិកោ គហបតិ ភគវន្តំ ឯតទវោច – ‘‘កតិ នុ ខោ, ភន្តេ, លោកេ ទក្ខិណេយ្យា, កត្ថ ច ទានំ ទាតព្ព’’ន្តិ? ‘‘ទ្វេ ខោ, គហបតិ, លោកេ ទក្ខិណេយ្យា – សេខោ ច អសេខោ ច។ ឥមេ ខោ, គហបតិ, ទ្វេ លោកេ ទក្ខិណេយ្យា, ឯត្ថ ច ទានំ ទាតព្ព’’ន្តិ។
ឥទមវោច ភគវា។ ឥទំ វត្វាន វត្វា (សី. បី.) ឯវមីទិសេសុ ឋានេសុ សុគតោ អថាបរំ ឯតទវោច សត្ថា –
‘‘សេខោ អសេខោ ច ឥមស្មិំ លោកេ,
អាហុនេយ្យា យជមានានំ ហោន្តិ;
តេ ឧជ្ជុភូតា ឧជុភូតា (ស្យា. កំ. ក.) កាយេន, វាចាយ ឧទ ចេតសា;
ខេត្តំ តំ យជមានានំ, ឯត្ថ ទិន្នំ មហប្ផល’’ន្តិ។
៣៧. ឯវំ មេ សុតំ – ឯកំ សមយំ ភគវា សាវត្ថិយំ វិហរតិ ជេតវនេ អនាថបិណ្ឌិកស្ស អារាមេ។ តេន ខោ បន សមយេន អាយស្មា សារិបុត្តោ សាវត្ថិយំ វិហរតិ បុព្ពារាមេ មិគារមាតុបាសាទេ។ តត្រ ខោ អាយស្មា សារិបុត្តោ ភិក្ខូ អាមន្តេសិ – ‘‘អាវុសោ ភិក្ខវេ’’តិ។ ‘‘អាវុសោ’’តិ ខោ តេ ភិក្ខូ អាយស្មតោ សារិបុត្តស្ស បច្ចស្សោសុំ។ អាយស្មា សារិបុត្តោ ឯតទវោច – ‘‘អជ្ឈត្តសំយោជនញ្ច, អាវុសោ, បុគ្គលំ ទេសេស្សាមិ ពហិទ្ធាសំយោជនញ្ច។ តំ សុណាថ, សាធុកំ មនសិ ករោថ; ភាសិស្សាមី’’តិ។ ‘‘ឯវមាវុសោ’’តិ ខោ តេ ភិក្ខូ អាយស្មតោ សារិបុត្តស្ស បច្ចស្សោសុំ។ អាយស្មា សារិបុត្តោ ឯតទវោច –
‘‘កតមោ ចាវុសោ, អជ្ឈត្តសំយោជនោ បុគ្គលោ? ឥធាវុសោ, ភិក្ខុ សីលវា ហោតិ, បាតិមោក្ខសំវរសំវុតោ វិហរតិ អាចារគោចរសម្បន្នោ , អណុមត្តេសុ វជ្ជេសុ ភយទស្សាវី, សមាទាយ សិក្ខតិ សិក្ខាបទេសុ។ សោ កាយស្ស ភេទា បរំ មរណា អញ្ញតរំ ទេវនិកាយំ ឧបបជ្ជតិ។ សោ តតោ ចុតោ អាគាមី ហោតិ, អាគន្តា ឥត្ថត្តំ។ អយំ វុច្ចតិ, អាវុសោ, អជ្ឈត្តសំយោជនោ បុគ្គលោ អាគាមី ហោតិ, អាគន្តា ឥត្ថត្តំ។
‘‘កតមោ ចាវុសោ, ពហិទ្ធាសំយោជនោ បុគ្គលោ? ឥធាវុសោ, ភិក្ខុ សីលវា ហោតិ, បាតិមោក្ខសំវរសំវុតោ វិហរតិ អាចារគោចរសម្បន្នោ, អណុមត្តេសុ វជ្ជេសុ ភយទស្សាវី, សមាទាយ សិក្ខតិ សិក្ខាបទេសុ។ សោ អញ្ញតរំ សន្តំ ចេតោវិមុត្តិំ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ។ សោ កាយស្ស ភេទា បរំ មរណា អញ្ញតរំ ទេវនិកាយំ ឧបបជ្ជតិ។ សោ តតោ ចុតោ អនាគាមី ហោតិ, អនាគន្តា ឥត្ថត្តំ។ អយំ វុច្ចតាវុសោ, ពហិទ្ធាសំយោជនោ បុគ្គលោ អនាគាមី ហោតិ, អនាគន្តា ឥត្ថត្តំ។
‘‘បុន ចបរំ, អាវុសោ, ភិក្ខុ សីលវា ហោតិ…បេ.… សមាទាយ សិក្ខតិ សិក្ខាបទេសុ។ សោ កាមានំយេវ និព្ពិទាយ វិរាគាយ និរោធាយ បដិបន្នោ ហោតិ។ សោ ភវានំយេវ និព្ពិទាយ វិរាគាយ និរោធាយ បដិបន្នោ ហោតិ។ សោ តណ្ហាក្ខយាយ បដិបន្នោ ហោតិ។ សោ លោភក្ខយាយ បដិបន្នោ ហោតិ។ សោ កាយស្ស ភេទា បរំ មរណា អញ្ញតរំ ទេវនិកាយំ ឧបបជ្ជតិ។ សោ តតោ ចុតោ អនាគាមី ហោតិ, អនាគន្តា ឥត្ថត្តំ។ អយំ វុច្ចតាវុសោ, ពហិទ្ធាសំយោជនោ បុគ្គលោ អនាគាមី ហោតិ, អនាគន្តា ឥត្ថត្ត’’ន្តិ។
អថ ខោ សម្ពហុលា សមចិត្តា ទេវតា យេន ភគវា តេនុបសង្កមិំសុ; ឧបសង្កមិត្វា ភគវន្តំ អភិវាទេត្វា ឯកមន្តំ អដ្ឋំសុ។ ឯកមន្តំ ឋិតា ខោ តា ទេវតា ភគវន្តំ ឯតទវោចុំ – ‘‘ឯសោ, ភន្តេ, អាយស្មា សារិបុត្តោ បុព្ពារាមេ មិគារមាតុបាសាទេ ភិក្ខូនំ អជ្ឈត្តសំយោជនញ្ច បុគ្គលំ ទេសេតិ ពហិទ្ធាសំយោជនញ្ច។ ហដ្ឋា, ភន្តេ, បរិសា។ សាធុ, ភន្តេ, ភគវា យេនាយស្មា សារិបុត្តោ តេនុបសង្កមតុ អនុកម្បំ ឧបាទាយា’’តិ។ អធិវាសេសិ ភគវា តុណ្ហីភាវេន។ អថ ខោ ភគវា – សេយ្យថាបិ នាម ពលវា បុរិសោ សមិញ្ជិតំ សម្មិញ្ជិតំ (សី. ស្យា. កំ. បី.) វា ពាហំ បសារេយ្យ, បសារិតំ វា ពាហំ សមិញ្ជេយ្យ , ឯវមេវំ – ជេតវនេ អន្តរហិតោ បុព្ពារាមេ មិគារមាតុបាសាទេ អាយស្មតោ សារិបុត្តស្ស សម្មុខេ បាតុរហោសិ។ និសីទិ ភគវា បញ្ញត្តេ អាសនេ។ អាយស្មាបិ ខោ សារិបុត្តោ ភគវន្តំ អភិវាទេត្វា ឯកមន្តំ និសីទិ។ ឯកមន្តំ និសិន្នំ ខោ អាយស្មន្តំ សារិបុត្តំ ភគវា ឯតទវោច –
‘‘ឥធ, សារិបុត្ត, សម្ពហុលា សមចិត្តា ទេវតា យេនាហំ តេនុបសង្កមិំសុ; ឧបសង្កមិត្វា មំ អភិវាទេត្វា ឯកមន្តំ អដ្ឋំសុ។ ឯកមន្តំ ឋិតា ខោ, សារិបុត្ត, តា ទេវតា មំ ឯតទវោចុំ – ‘ឯសោ, ភន្តេ, អាយស្មា សារិបុត្តោ បុព្ពារាមេ មិគារមាតុបាសាទេ ភិក្ខូនំ អជ្ឈត្តសំយោជនញ្ច បុគ្គលំ ទេសេតិ ពហិទ្ធាសំយោជនញ្ច។ ហដ្ឋា, ភន្តេ, បរិសា។ សាធុ, ភន្តេ, ភគវា យេន អាយស្មា សារិបុត្តោ តេនុបសង្កមតុ អនុកម្បំ ឧបាទាយា’តិ។ តា ខោ បន, សារិបុត្ត, ទេវតា ទសបិ ហុត្វា វីសម្បិ ហុត្វា តិំសម្បិ ហុត្វា ចត្តាលីសម្បិ ហុត្វា បញ្ញាសម្បិ ហុត្វា សដ្ឋិបិ ហុត្វា អារគ្គកោដិនិតុទនមត្តេបិ តិដ្ឋន្តិ, ន ច អញ្ញមញ្ញំ ព្យាពាធេន្តិ ព្យាពាធេន្តីតិ (សព្ពត្ថ)។ សិយា ខោ បន បន តេ (សី. ស្យា. កំ. បី.), សារិបុត្ត, ឯវមស្ស – ‘តត្ថ នូន តាសំ ទេវតានំ តថា ចិត្តំ ភាវិតំ យេន តា ទេវតា ទសបិ ហុត្វា វីសម្បិ ហុត្វា តិំសម្បិ ហុត្វា ចត្តាលីសម្បិ ហុត្វា បញ្ញាសម្បិ ហុត្វា សដ្ឋិបិ ហុត្វា អារគ្គកោដិនិតុទនមត្តេបិ តិដ្ឋន្តិ ន ច អញ្ញមញ្ញំ ព្យាពាធេន្តី’តិ។ ន ខោ បនេតំ, សារិបុត្ត, ឯវំ ទដ្ឋព្ពំ។ ឥធេវ ខោ, សារិបុត្ត, តាសំ ទេវតានំ តថា ចិត្តំ ភាវិតំ, យេន តា ទេវតា ទសបិ ហុត្វា…បេ.… ន ច អញ្ញមញ្ញំ ព្យាពាធេន្តិ។ តស្មាតិហ, សារិបុត្ត, ឯវំ សិក្ខិតព្ពំ – ‘សន្តិន្ទ្រិយា ភវិស្សាម សន្តមានសា’តិ។ ឯវញ្ហិ វោ, សារិបុត្ត, សិក្ខិតព្ពំ។ ‘សន្តិន្ទ្រិយានញ្ហិ វោ, សារិបុត្ត, សន្តមានសានំ សន្តំយេវ កាយកម្មំ ភវិស្សតិ សន្តំ វចីកម្មំ សន្តំ មនោកម្មំ។ សន្តំយេវ ឧបហារំ ឧបហរិស្សាម សព្រហ្មចារីសូ’តិ។ ‘ឯវញ្ហិ វោ, សារិបុត្ត, សិក្ខិតព្ពំ។ អនស្សុំ ខោ, សារិបុត្ត, អញ្ញតិត្ថិយា បរិព្ពាជកា យេ ឥមំ ធម្មបរិយាយំ នាស្សោសុ’’’ន្តិ។
៣៨. ឯវំ មេ សុតំ – ឯកំ សមយំ អាយស្មា មហាកច្ចានោ វរណាយំ វិហរតិ ភទ្ទសារិតីរេ កទ្ទមទហតីរេ (សី. ស្យា. កំ. បី.)។ អថ ខោ អារាមទណ្ឌោ ព្រាហ្មណោ យេនាយស្មា មហាកច្ចានោ តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា អាយស្មតា មហាកច្ចានេន សទ្ធិំ សម្មោទិ។ សម្មោទនីយំ កថំ សារណីយំ វីតិសារេត្វា ឯកមន្តំ និសីទិ។ ឯកមន្តំ និសិន្នោ ខោ អារាមទណ្ឌោ ព្រាហ្មណោ អាយស្មន្តំ មហាកច្ចានំ ឯតទវោច – ‘‘កោ នុ ខោ, ភោ កច្ចាន, ហេតុ កោ បច្ចយោ យេន ខត្តិយាបិ ខត្តិយេហិ វិវទន្តិ, ព្រាហ្មណាបិ ព្រាហ្មណេហិ វិវទន្តិ, គហបតិកាបិ គហបតិកេហិ វិវទន្តី’’តិ? ‘‘កាមរាគាភិនិវេសវិនិពន្ធ កាមរាគវិនិវេសវិនិពទ្ធ (សី. ស្យា. កំ. បី.) បលិគេធបរិយុដ្ឋានជ្ឈោសានហេតុ ខោ, ព្រាហ្មណ, ខត្តិយាបិ ខត្តិយេហិ វិវទន្តិ, ព្រាហ្មណាបិ ព្រាហ្មណេហិ វិវទន្តិ, គហបតិកាបិ គហបតិកេហិ វិវទន្តី’’តិ។
‘‘កោ បន, ភោ កច្ចាន, ហេតុ កោ បច្ចយោ យេន សមណាបិ សមណេហិ វិវទន្តី’’តិ? ‘‘ទិដ្ឋិរាគាភិនិវេសវិនិពន្ធបលិគេធបរិយុដ្ឋានជ្ឈោសានហេតុ ខោ, ព្រាហ្មណ, សមណាបិ សមណេហិ វិវទន្តី’’តិ។
‘‘អត្ថិ បន, ភោ កច្ចាន, កោចិ លោកស្មិំ យោ ឥមញ្ចេវ កាមរាគាភិនិវេសវិនិពន្ធបលិគេធបរិយុដ្ឋានជ្ឈោសានំ សមតិក្កន្តោ, ឥមញ្ច ទិដ្ឋិរាគាភិនិវេសវិនិពន្ធបលិគេធបរិយុដ្ឋានជ្ឈោសានំ សមតិក្កន្តោ’’តិ? ‘‘អត្ថិ, ព្រាហ្មណ, លោកស្មិំ យោ ឥមញ្ចេវ កាមរាគាភិនិវេសវិនិពន្ធបលិគេធបរិយុដ្ឋានជ្ឈោសានំ សមតិក្កន្តោ, ឥមញ្ច ទិដ្ឋិរាគាភិនិវេសវិនិពន្ធបលិគេធបរិយុដ្ឋានជ្ឈោសានំ សមតិក្កន្តោ’’តិ។
‘‘កោ បន សោ, ភោ កច្ចាន, លោកស្មិំ យោ ឥមញ្ចេវ កាគរាគាភិនិវេសវិនិពន្ធបលិគេធបរិយុដ្ឋានជ្ឈោសានំ សមតិក្កន្តោ, ឥមញ្ច ទិដ្ឋិរាគាភិនិវេសវិនិពន្ធបលិគេធបរិយុដ្ឋានជ្ឈោសានំ សមតិក្កន្តោ’’តិ? ‘‘អត្ថិ, ព្រាហ្មណ, បុរត្ថិមេសុ ជនបទេសុ សាវត្ថី នាម នគរំ។ តត្ថ សោ ភគវា ឯតរហិ វិហរតិ អរហំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ។ សោ ហិ, ព្រាហ្មណ, ភគវា ឥមញ្ចេវ កាមរាគាភិនិវេសវិនិពន្ធបលិគេធបរិយុដ្ឋានជ្ឈោសានំ សមតិក្កន្តោ , ឥមញ្ច ទិដ្ឋិរាគាភិនិវេសវិនិពន្ធបលិគេធបរិយុដ្ឋានជ្ឈោសានំ សមតិក្កន្តោ’’តិ។
ឯវំ វុត្តេ អារាមទណ្ឌោ ព្រាហ្មណោ ឧដ្ឋាយាសនា ឯកំសំ ឧត្តរាសង្គំ ករិត្វា ទក្ខិណំ ជាណុមណ្ឌលំ បថវិយំ និហន្ត្វា យេន ភគវា តេនញ្ជលិំ បណាមេត្វា តិក្ខត្តុំ ឧទានំ ឧទានេសិ –
‘‘នមោ តស្ស ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស, នមោ តស្ស ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស, នមោ តស្ស ភគវតោ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស។ យោ ហិ សោ ភគវា ឥមញ្ចេវ កាមរាគាភិនិវេសវិនិពន្ធបលិគេធបរិយុដ្ឋានជ្ឈោសានំ សមតិក្កន្តោ, ឥមញ្ច ទិដ្ឋិរាគាភិនិវេសវិនិពន្ធបលិគេធបរិយុដ្ឋានជ្ឈោសានំ សមតិក្កន្តោ’’តិ។
‘‘អភិក្កន្តំ, ភោ កច្ចាន, អភិក្កន្តំ, ភោ កច្ចាន! សេយ្យថាបិ, ភោ កច្ចាន, និក្កុជ្ជិតំ វា ឧក្កុជ្ជេយ្យ, បដិច្ឆន្នំ វា វិវរេយ្យ, មូឡ្ហស្ស វា មគ្គំ អាចិក្ខេយ្យ, អន្ធការេ វា តេលបជ្ជោតំ ធារេយ្យ – ‘ចក្ខុមន្តោ រូបានិ ទក្ខន្តី’តិ, ឯវមេវំ ភោតា កច្ចានេន អនេកបរិយាយេន ធម្មោ បកាសិតោ។ ឯសាហំ, ភោ កច្ចាន, តំ ភវន្តំ គោតមំ សរណំ គច្ឆាមិ ធម្មញ្ច ភិក្ខុសង្ឃញ្ច។ ឧបាសកំ មំ ភវំ កច្ចានោ ធារេតុ អជ្ជតគ្គេ បាណុបេតំ សរណំ គត’’ន្តិ។
៣៩. ឯកំ សមយំ អាយស្មា មហាកច្ចានោ មធុរាយំ វិហរតិ គុន្ទាវនេ។ អថ ខោ កន្ទរាយនោ កណ្ឌរាយនោ (សី. ស្យា. កំ. បី.) ព្រាហ្មណោ យេនាយស្មា មហាកច្ចានោ តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា អាយស្មតា មហាកច្ចានេន សទ្ធិំ…បេ.… ឯកមន្តំ និសិន្នោ ខោ កន្ទរាយនោ ព្រាហ្មណោ អាយស្មន្តំ មហាកច្ចានំ ឯតទវោច – ‘‘សុតំ មេតំ, ភោ កច្ចាន, ‘ន សមណោ កច្ចានោ ព្រាហ្មណេ ជិណ្ណេ វុទ្ធេ មហល្លកេ អទ្ធគតេ វយោអនុប្បត្តេ អភិវាទេតិ វា បច្ចុដ្ឋេតិ វា អាសនេន វា និមន្តេតី’តិ។ តយិទំ, ភោ កច្ចាន, តថេវ? ន ហិ ភវំ កច្ចានោ ព្រាហ្មណេ ជិណ្ណេ វុទ្ធេ មហល្លកេ អទ្ធគតេ វយោអនុប្បត្តេ អភិវាទេតិ វា បច្ចុដ្ឋេតិ វា អាសនេន វា និមន្តេតិ។ តយិទំ, ភោ កច្ចាន, ន សម្បន្នមេវា’’តិ។
‘‘អត្ថិ, ព្រាហ្មណ, តេន ភគវតា ជានតា បស្សតា អរហតា សម្មាសម្ពុទ្ធេន វុទ្ធភូមិ ច អក្ខាតា ទហរភូមិ ច។ វុទ្ធោ ចេបិ, ព្រាហ្មណ, ហោតិ អាសីតិកោ វា នាវុតិកោ វា វស្សសតិកោ វា ជាតិយា, សោ ច កាមេ បរិភុញ្ជតិ កាមមជ្ឈាវសតិ កាមបរិឡាហេន បរិឌយ្ហតិ កាមវិតក្កេហិ ខជ្ជតិ កាមបរិយេសនាយ ឧស្សុកោ។ អថ ខោ សោ ពាលោ ន ថេរោត្វេវ សង្ខ្យំ គច្ឆតិ។ ទហរោ ចេបិ, ព្រាហ្មណ, ហោតិ យុវា សុសុកាឡកេសោ ភទ្រេន យោព្ពនេន សមន្នាគតោ បឋមេន វយសា ។ សោ ច ន កាមេ បរិភុញ្ជតិ ន កាមមជ្ឈាវសតិ, ន កាមបរិឡាហេន បរិឌយ្ហតិ, ន កាមវិតក្កេហិ ខជ្ជតិ, ន កាមបរិយេសនាយ ឧស្សុកោ។ អថ ខោ សោ បណ្ឌិតោ ថេរោត្វេវ សង្ខ្យំ គច្ឆតី’’តិ។
ឯវំ វុត្តេ កន្ទរាយនោ ព្រាហ្មណោ ឧដ្ឋាយាសនា ឯកំសំ ឧត្តរាសង្គំ ករិត្វា ទហរានំ សតំ សុទំ (សី. ស្យា. កំ. បី.) ភិក្ខូនំ បាទេ សិរសា វន្ទតិ – ‘‘វុទ្ធា ភវន្តោ, វុទ្ធភូមិយំ ឋិតា។ ទហរា មយំ, ទហរភូមិយំ ឋិតា’’តិ។
‘‘អភិក្កន្តំ, ភោ កច្ចាន…បេ.… ឧបាសកំ មំ ភវំ កច្ចានោ ធារេតុ អជ្ជតគ្គេ បាណុបេតំ សរណំ គត’’ន្តិ។
៤០. ‘‘យស្មិំ, ភិក្ខវេ, សមយេ ចោរា ពលវន្តោ ហោន្តិ, រាជានោ តស្មិំ សមយេ ទុព្ពលា ហោន្តិ។ តស្មិំ, ភិក្ខវេ, សមយេ រញ្ញោ ន ផាសុ ហោតិ អតិយាតុំ វា និយ្យាតុំ វា បច្ចន្តិមេ វា ជនបទេ អនុសញ្ញាតុំ។ ព្រាហ្មណគហបតិកានម្បិ តស្មិំ សមយេ ន ផាសុ ហោតិ អតិយាតុំ វា និយ្យាតុំ វា ពាហិរានិ វា កម្មន្តានិ បដិវេក្ខិតុំ។ ឯវមេវំ ខោ, ភិក្ខវេ, យស្មិំ សមយេ បាបភិក្ខូ ពលវន្តោ ហោន្តិ, បេសលា ភិក្ខូ តស្មិំ សមយេ ទុព្ពលា ហោន្តិ។ តស្មិំ, ភិក្ខវេ, សមយេ បេសលា ភិក្ខូ តុណ្ហីភូតា តុណ្ហីភូតាវ សង្ឃមជ្ឈេ សង្កសាយន្តិ សង្កម្ម ឈាយន្តិ (ក.), សញ្ចាយន្តិ (សី. អដ្ឋ.) បច្ចន្តិមេ វា ជនបទេ អច្ឆន្តិ ភជន្តិ (សី. ស្យា. កំ. បី.)។ តយិទំ, ភិក្ខវេ, ហោតិ ពហុជនាហិតាយ ពហុជនាសុខាយ, ពហុនោ ជនស្ស អនត្ថាយ អហិតាយ ទុក្ខាយ ទេវមនុស្សានំ។
‘‘យស្មិំ , ភិក្ខវេ, សមយេ រាជានោ ពលវន្តោ ហោន្តិ, ចោរា តស្មិំ សមយេ ទុព្ពលា ហោន្តិ។ តស្មិំ, ភិក្ខវេ, សមយេ រញ្ញោ ផាសុ ហោតិ អតិយាតុំ វា និយ្យាតុំ វា បច្ចន្តិមេ វា ជនបទេ អនុសញ្ញាតុំ។ ព្រាហ្មណគហបតិកានម្បិ តស្មិំ សមយេ ផាសុ ហោតិ អតិយាតុំ វា និយ្យាតុំ វា ពាហិរានិ វា កម្មន្តានិ បដិវេក្ខិតុំ។ ឯវមេវំ ខោ, ភិក្ខវេ, យស្មិំ សមយេ បេសលា ភិក្ខូ ពលវន្តោ ហោន្តិ, បាបភិក្ខូ តស្មិំ សមយេ ទុព្ពលា ហោន្តិ។ តស្មិំ, ភិក្ខវេ, សមយេ បាបភិក្ខូ តុណ្ហីភូតា តុណ្ហីភូតាវ សង្ឃមជ្ឈេ សង្កសាយន្តិ, យេន វា បន តេន បក្កមន្តិ បបតន្តិ (សី. ស្យា. កំ. បី.)។ តយិទំ, ភិក្ខវេ, ហោតិ ពហុជនហិតាយ ពហុជនសុខាយ, ពហុនោ ជនស្ស អត្ថាយ ហិតាយ សុខាយ ទេវមនុស្សាន’’ន្តិ។
៤១. ‘‘ទ្វិន្នាហំ , ភិក្ខវេ, មិច្ឆាបដិបត្តិំ ន វណ្ណេមិ, គិហិស្ស វា បព្ពជិតស្ស វា។ គិហី វា, ភិក្ខវេ, បព្ពជិតោ វា មិច្ឆាបដិបន្នោ មិច្ឆាបដិបត្តាធិករណហេតុ ន អារាធកោ ហោតិ ញាយំ ធម្មំ កុសលំ។
‘‘ទ្វិន្នាហំ, ភិក្ខវេ, សម្មាបដិបត្តិំ វណ្ណេមិ, គិហិស្ស វា បព្ពជិតស្ស វា។ គិហី វា, ភិក្ខវេ, បព្ពជិតោ វា សម្មាបដិបន្នោ សម្មាបដិបត្តាធិករណហេតុ អារាធកោ ហោតិ ញាយំ ធម្មំ កុសល’’ន្តិ។
៤២. ‘‘យេ តេ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខូ ទុគ្គហិតេហិ សុត្តន្តេហិ ព្យញ្ជនប្បតិរូបកេហិ អត្ថញ្ច ធម្មញ្ច បដិវាហន្តិ តេ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខូ ពហុជនាហិតាយ បដិបន្នា ពហុជនាសុខាយ, ពហុនោ ជនស្ស អនត្ថាយ អហិតាយ ទុក្ខាយ ទេវមនុស្សានំ។ ពហុញ្ច តេ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខូ អបុញ្ញំ បសវន្តិ, តេ ចិមំ សទ្ធម្មំ អន្តរធាបេន្តិ។
‘‘យេ តេ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខូ សុគ្គហិតេហិ សុត្តន្តេហិ ព្យញ្ជនប្បតិរូបកេហិ អត្ថញ្ច ធម្មញ្ច អនុលោមេន្តិ តេ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខូ ពហុជនហិតាយ បដិបន្នា ពហុជនសុខាយ, ពហុនោ ជនស្ស អត្ថាយ ហិតាយ សុខាយ ទេវមនុស្សានំ។ ពហុញ្ច តេ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខូ បុញ្ញំ បសវន្តិ, តេ ចិមំ សទ្ធម្មំ ឋបេន្តី’’តិ។
សមចិត្តវគ្គោ ចតុត្ថោ។