(១១) ១. សម្ពោធវគ្គោ
១. បុព្ពេវសម្ពោធសុត្តំ
១០៤. ‘‘បុព្ពេវ មេ, ភិក្ខវេ, សម្ពោធា អនភិសម្ពុទ្ធស្ស ពោធិសត្តស្សេវ សតោ ឯតទហោសិ – ‘កោ នុ ខោ លោកេ អស្សាទោ, កោ អាទីនវោ, កិំ និស្សរណ’ន្តិ? តស្ស មយ្ហំ, ភិក្ខវេ, ឯតទហោសិ – ‘យំ ខោ លោកំ លោកេ (សី. ស្យា. កំ. បី.) បដិច្ច ឧប្បជ្ជតិ សុខំ សោមនស្សំ, អយំ លោកេ អស្សាទោ។ យំ លោកោ លោកេ (បី. ក.) អនិច្ចោ ទុក្ខោ វិបរិណាមធម្មោ, អយំ លោកេ អាទីនវោ។ យោ លោកេ ឆន្ទរាគវិនយោ ឆន្ទរាគប្បហានំ, ឥទំ លោកេ និស្សរណ’ន្តិ លោកនិស្សរណំ (អដ្ឋ.) ‘‘លោកេ និស្សរណ’’ន្តិ បទេន សំសន្ទិតព្ពំ។ យាវកីវញ្ចាហំ, ភិក្ខវេ, ឯវំ លោកស្ស អស្សាទញ្ច អស្សាទតោ អាទីនវញ្ច អាទីនវតោ និស្សរណញ្ច និស្សរណតោ យថាភូតំ នាព្ភញ្ញាសិំ, នេវ តាវាហំ, ភិក្ខវេ, សទេវកេ លោកេ សមារកេ សព្រហ្មកេ សស្សមណព្រាហ្មណិយា បជាយ សទេវមនុស្សាយ ‘អនុត្តរំ សម្មាសម្ពោធិំ អភិសម្ពុទ្ធោ’តិ អភិសម្ពុទ្ធោ (សី. ស្យា. កំ. ក.) បច្ចញ្ញាសិំ។ យតោ ច ខ្វាហំ ខោ អហំ (សី. បី.), ខោហំ (ស្យា. កំ. ក.), ភិក្ខវេ, ឯវំ លោកស្ស អស្សាទញ្ច អស្សាទតោ អាទីនវញ្ច អាទីនវតោ និស្សរណញ្ច និស្សរណតោ យថាភូតំ អព្ភញ្ញាសិំ, អថាហំ, ភិក្ខវេ, សទេវកេ លោកេ សមារកេ សព្រហ្មកេ សស្សមណព្រាហ្មណិយា បជាយ សទេវមនុស្សាយ ‘អនុត្តរំ សម្មាសម្ពោធិំ អភិសម្ពុទ្ធោ’តិ បច្ចញ្ញាសិំ។ ញាណញ្ច បន មេ ទស្សនំ ឧទបាទិ – ‘អកុប្បា មេ វិមុត្តិ ចេតោវិមុត្តិ (សី. បី. ក.), អយមន្តិមា ជាតិ, នត្ថិ ទានិ បុនព្ភវោ’’’តិ។ បឋមំ។
២. បឋមអស្សាទសុត្តំ
១០៥. ‘‘លោកស្សាហំ , ភិក្ខវេ, អស្សាទបរិយេសនំ អចរិំ។ យោ លោកេ អស្សាទោ តទជ្ឈគមំ។ យាវតកោ លោកេ អស្សាទោ, បញ្ញាយ មេ សោ សុទិដ្ឋោ។ លោកស្សាហំ, ភិក្ខវេ, អាទីនវបរិយេសនំ អចរិំ ។ យោ លោកេ អាទីនវោ តទជ្ឈគមំ។ យាវតកោ លោកេ អាទីនវោ, បញ្ញាយ មេ សោ សុទិដ្ឋោ។ លោកស្សាហំ, ភិក្ខវេ, និស្សរណបរិយេសនំ អចរិំ។ យំ លោកេ និស្សរណំ តទជ្ឈគមំ។ យាវតកំ លោកេ និស្សរណំ, បញ្ញាយ មេ តំ សុទិដ្ឋំ។ យាវកីវញ្ចាហំ, ភិក្ខវេ, លោកស្ស អស្សាទញ្ច អស្សាទតោ អាទីនវញ្ច អាទីនវតោ និស្សរណញ្ច និស្សរណតោ យថាភូតំ នាព្ភញ្ញាសិំ, នេវ តាវាហំ, ភិក្ខវេ, សទេវកេ លោកេ សមារកេ សព្រហ្មកេ សស្សមណព្រាហ្មណិយា បជាយ សទេវមនុស្សាយ ‘អនុត្តរំ សម្មាសម្ពោធិំ អភិសម្ពុទ្ធោ’តិ បច្ចញ្ញាសិំ។ យតោ ច ខ្វាហំ, ភិក្ខវេ, លោកស្ស អស្សាទញ្ច អស្សាទតោ អាទីនវញ្ច អាទីនវតោ និស្សរណញ្ច និស្សរណតោ យថាភូតំ អព្ភញ្ញាសិំ, អថាហំ, ភិក្ខវេ, សទេវកេ លោកេ សមារកេ សព្រហ្មកេ សស្សមណព្រាហ្មណិយា បជាយ សទេវមនុស្សាយ ‘អនុត្តរំ សម្មាសម្ពោធិំ អភិសម្ពុទ្ធោ’តិ បច្ចញ្ញាសិំ។ ញាណញ្ច បន មេ ទស្សនំ ឧទបាទិ – ‘អកុប្បា មេ វិមុត្តិ, អយមន្តិមា ជាតិ, នត្ថិ ទានិ បុនព្ភវោ’’’តិ។ ទុតិយំ។
៣. ទុតិយអស្សាទសុត្តំ
១០៦. ‘‘នោ ចេទំ នោ ចេតំ (ស្យា. កំ. បី. ក.) សំ. និ. ៣.២៨ បស្សិតព្ពំ, ភិក្ខវេ, លោកេ អស្សាទោ អភវិស្ស, នយិទំ សត្តា លោកេ សារជ្ជេយ្យុំ។ យស្មា ច ខោ, ភិក្ខវេ, អត្ថិ លោកេ អស្សាទោ, តស្មា សត្តា លោកេ សារជ្ជន្តិ។ នោ ចេទំ, ភិក្ខវេ, លោកេ អាទីនវោ អភវិស្ស, នយិទំ សត្តា លោកេ និព្ពិន្ទេយ្យុំ។ យស្មា ច ខោ, ភិក្ខវេ, អត្ថិ លោកេ អាទីនវោ, តស្មា សត្តា លោកេ និព្ពិន្ទន្តិ។ នោ ចេទំ, ភិក្ខវេ, លោកេ និស្សរណំ អភវិស្ស, នយិទំ សត្តា លោកម្ហា លោកេ (ក.) និស្សរេយ្យុំ។ យស្មា ច ខោ, ភិក្ខវេ, អត្ថិ លោកេ និស្សរណំ, តស្មា សត្តា លោកម្ហា និស្សរន្តិ។ យាវកីវញ្ច, ភិក្ខវេ, សត្តា លោកស្ស អស្សាទញ្ច អស្សាទតោ អាទីនវញ្ច អាទីនវតោ និស្សរណញ្ច និស្សរណតោ យថាភូតំ នាព្ភញ្ញាសុំ នាព្ភញ្ញំសុ (សំ. និ. ៣.២៨, នេវ តាវ, ភិក្ខវេ, សត្តា សទេវកា លោកា សមារកា សព្រហ្មកា សស្សមណព្រាហ្មណិយា បជាយ សទេវមនុស្សាយ និស្សដា វិសំយុត្តា វិប្បមុត្តា វិប្បយុត្តា (ក.) វិមរិយាទីកតេន វិមរិយាទិកតេន (សី. បី. ក.) ចេតសា វិហរិំសុ។ យតោ ច ខោ, ភិក្ខវេ, សត្តា លោកស្ស អស្សាទញ្ច អស្សាទតោ អាទីនវញ្ច អាទីនវតោ និស្សរណញ្ច និស្សរណតោ យថាភូតំ អព្ភញ្ញាសុំ, អថ, ភិក្ខវេ, សត្តា សទេវកា លោកា សមារកា សព្រហ្មកា សស្សមណព្រាហ្មណិយា បជាយ សទេវមនុស្សាយ និស្សដា វិសំយុត្តា វិប្បមុត្តា វិមរិយាទីកតេន ចេតសា វិហរន្តី’’តិ។ តតិយំ។
៤. សមណព្រាហ្មណសុត្តំ
១០៧. ‘‘យេ កេចិ, ភិក្ខវេ, សមណា វា ព្រាហ្មណា វា លោកស្ស អស្សាទញ្ច អស្សាទតោ អាទីនវញ្ច អាទីនវតោ និស្សរណញ្ច និស្សរណតោ យថាភូតំ នប្បជានន្តិ, ន មេ តេ ន តេ (ក.), ភិក្ខវេ, សមណា វា ព្រាហ្មណា វា សមណេសុ វា សមណសម្មតា ព្រាហ្មណេសុ វា ព្រាហ្មណសម្មតា, ន ច បន តេ អាយស្មន្តោ សាមញ្ញត្ថំ វា ព្រហ្មញ្ញត្ថំ វា ទិដ្ឋេវ ធម្មេ សយំ អភិញ្ញា សច្ឆិកត្វា ឧបសម្បជ្ជ វិហរន្តិ។ យេ ច ខោ កេចិ , ភិក្ខវេ, សមណា វា ព្រាហ្មណា វា លោកស្ស អស្សាទញ្ច អស្សាទតោ អាទីនវញ្ច អាទីនវតោ និស្សរណញ្ច និស្សរណតោ យថាភូតំ បជានន្តិ, តេ ខោ, ភិក្ខវេ, សមណា វា ព្រាហ្មណា វា សមណេសុ វា សមណសម្មតា ព្រាហ្មណេសុ វា ព្រាហ្មណសម្មតា, តេ ច បនាយស្មន្តោ សាមញ្ញត្ថញ្ច ព្រហ្មញ្ញត្ថញ្ច ទិដ្ឋេវ ធម្មេ សយំ អភិញ្ញា សច្ឆិកត្វា ឧបសម្បជ្ជ វិហរន្តី’’តិ វិហរិស្សន្តិ (សី. បី.)។ ចតុត្ថំ។
៥. រុណ្ណសុត្តំ
១០៨. ‘‘រុណ្ណមិទំ , ភិក្ខវេ, អរិយស្ស វិនយេ យទិទំ គីតំ។ ឧម្មត្តកមិទំ, ភិក្ខវេ, អរិយស្ស វិនយេ យទិទំ នច្ចំ។ កោមារកមិទំ, ភិក្ខវេ, អរិយស្ស វិនយេ យទិទំ អតិវេលំ ទន្តវិទំសកហសិតំ ទន្តវិទំសកំ ហសិតំ (សី. បី.)។ តស្មាតិហ, ភិក្ខវេ, សេតុឃាតោ គីតេ, សេតុឃាតោ នច្ចេ, អលំ វោ ធម្មប្បមោទិតានំ សតំ សិតំ សិតមត្តាយា’’តិ។ បញ្ចមំ។
៦. អតិត្តិសុត្តំ
១០៩. ‘‘តិណ្ណំ, ភិក្ខវេ, បដិសេវនាយ នត្ថិ តិត្តិ។ កតមេសំ តិណ្ណំ? សោប្បស្ស, ភិក្ខវេ, បដិសេវនាយ នត្ថិ តិត្តិ។ សុរាមេរយបានស្ស, ភិក្ខវេ, បដិសេវនាយ នត្ថិ តិត្តិ។ មេថុនធម្មសមាបត្តិយា, ភិក្ខវេ, បដិសេវនាយ នត្ថិ តិត្តិ។ ឥមេសំ, ភិក្ខវេ, តិណ្ណំ បដិសេវនាយ នត្ថិ តិត្តី’’តិ។ ឆដ្ឋំ។
៧. អរក្ខិតសុត្តំ
១១០. អថ ខោ អនាថបិណ្ឌិកោ គហបតិ យេន ភគវា តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា ភគវន្តំ អភិវាទេត្វា ឯកមន្តំ និសីទិ។ ឯកមន្តំ និសិន្នំ ខោ អនាថបិណ្ឌិកំ គហបតិំ ភគវា ឯតទវោច – ‘‘ចិត្តេ, គហបតិ, អរក្ខិតេ កាយកម្មម្បិ អរក្ខិតំ ហោតិ, វចីកម្មម្បិ អរក្ខិតំ ហោតិ , មនោកម្មម្បិ អរក្ខិតំ ហោតិ។ តស្ស អរក្ខិតកាយកម្មន្តស្ស អរក្ខិតវចីកម្មន្តស្ស អរក្ខិតមនោកម្មន្តស្ស កាយកម្មម្បិ អវស្សុតំ ហោតិ, វចីកម្មម្បិ អវស្សុតំ ហោតិ, មនោកម្មម្បិ អវស្សុតំ ហោតិ។ តស្ស អវស្សុតកាយកម្មន្តស្ស អវស្សុតវចីកម្មន្តស្ស អវស្សុតមនោកម្មន្តស្ស កាយកម្មម្បិ បូតិកំ ហោតិ, វចីកម្មម្បិ បូតិកំ ហោតិ, មនោកម្មម្បិ បូតិកំ ហោតិ។ តស្ស បូតិកាយកម្មន្តស្ស បូតិវចីកម្មន្តស្ស បូតិមនោកម្មន្តស្ស ន ភទ្ទកំ មរណំ ហោតិ, ន ភទ្ទិកា កាលង្កិរិយា។
‘‘សេយ្យថាបិ, គហបតិ, កូដាគារេ ទុច្ឆន្នេ កូដម្បិ អរក្ខិតំ ហោតិ, គោបានសិយោបិ អរក្ខិតា ហោន្តិ, ភិត្តិបិ អរក្ខិតា ហោតិ; កូដម្បិ អវស្សុតំ ហោតិ, គោបានសិយោបិ អវស្សុតា ហោន្តិ, ភិត្តិបិ អវស្សុតា ហោតិ; កូដម្បិ បូតិកំ ហោតិ, គោបានសិយោបិ បូតិកា ហោន្តិ, ភិត្តិបិ បូតិកា ហោតិ។
‘‘ឯវមេវំ ខោ, គហបតិ, ចិត្តេ អរក្ខិតេ កាយកម្មម្បិ អរក្ខិតំ ហោតិ, វចីកម្មម្បិ អរក្ខិតំ ហោតិ, មនោកម្មម្បិ អរក្ខិតំ ហោតិ។ តស្ស អរក្ខិតកាយកម្មន្តស្ស អរក្ខិតវចីកម្មន្តស្ស អរក្ខិតមនោកម្មន្តស្ស កាយកម្មម្បិ អវស្សុតំ ហោតិ, វចីកម្មម្បិ អវស្សុតំ ហោតិ, មនោកម្មម្បិ អវស្សុតំ ហោតិ។ តស្ស អវស្សុតកាយកម្មន្តស្ស អវស្សុតវចីកម្មន្តស្ស អវស្សុតមនោកម្មន្តស្ស កាយកម្មម្បិ បូតិកំ ហោតិ, វចីកម្មម្បិ បូតិកំ ហោតិ, មនោកម្មម្បិ បូតិកំ ហោតិ។ តស្ស បូតិកាយកម្មន្តស្ស បូតិវចីកម្មន្តស្ស បូតិមនោកម្មន្តស្ស ន ភទ្ទកំ មរណំ ហោតិ, ន ភទ្ទិកា កាលង្កិរិយា។
‘‘ចិត្តេ , គហបតិ, រក្ខិតេ កាយកម្មម្បិ រក្ខិតំ ហោតិ, វចីកម្មម្បិ រក្ខិតំ ហោតិ, មនោកម្មម្បិ រក្ខិតំ ហោតិ។ តស្ស រក្ខិតកាយកម្មន្តស្ស រក្ខិតវចីកម្មន្តស្ស រក្ខិតមនោកម្មន្តស្ស កាយកម្មម្បិ អនវស្សុតំ ហោតិ, វចីកម្មម្បិ អនវស្សុតំ ហោតិ, មនោកម្មម្បិ អនវស្សុតំ ហោតិ។ តស្ស អនវស្សុតកាយកម្មន្តស្ស អនវស្សុតវចីកម្មន្តស្ស អនវស្សុតមនោកម្មន្តស្ស កាយកម្មម្បិ អបូតិកំ ហោតិ, វចីកម្មម្បិ អបូតិកំ ហោតិ, មនោកម្មម្បិ អបូតិកំ ហោតិ។ តស្ស អបូតិកាយកម្មន្តស្ស អបូតិវចីកម្មន្តស្ស អបូតិមនោកម្មន្តស្ស ភទ្ទកំ មរណំ ហោតិ, ភទ្ទិកា កាលង្កិរិយា។
‘‘សេយ្យថាបិ, គហបតិ , កូដាគារេ សុច្ឆន្នេ កូដម្បិ រក្ខិតំ ហោតិ, គោបានសិយោបិ រក្ខិតា ហោន្តិ, ភិត្តិបិ រក្ខិតា ហោតិ; កូដម្បិ អនវស្សុតំ ហោតិ, គោបានសិយោបិ អនវស្សុតា ហោន្តិ, ភិត្តិបិ អនវស្សុតា ហោតិ; កូដម្បិ អបូតិកំ ហោតិ, គោបានសិយោបិ អបូតិកា ហោន្តិ, ភិត្តិបិ អបូតិកា ហោតិ។
ឯវមេវំ ខោ, គហបតិ, ចិត្តេ រក្ខិតេ កាយកម្មម្បិ រក្ខិតំ ហោតិ, វចីកម្មម្បិ រក្ខិតំ ហោតិ, មនោកម្មម្បិ រក្ខិតំ ហោតិ។ តស្ស រក្ខិតកាយកម្មន្តស្ស រក្ខិតវចីកម្មន្តស្ស រក្ខិតមនោកម្មន្តស្ស កាយកម្មម្បិ អនវស្សុតំ ហោតិ, វចីកម្មម្បិ អនវស្សុតំ ហោតិ, មនោកម្មម្បិ អនវស្សុតំ ហោតិ។ តស្ស អនវស្សុតកាយកម្មន្តស្ស អនវស្សុតវចីកម្មន្តស្ស អនវស្សុតមនោកម្មន្តស្ស កាយកម្មម្បិ អបូតិកំ ហោតិ, វចីកម្មម្បិ អបូតិកំ ហោតិ, មនោកម្មម្បិ អបូតិកំ ហោតិ។ តស្ស អបូតិកាយកម្មន្តស្ស អបូតិវចីកម្មន្តស្ស អបូតិមនោកម្មន្តស្ស ភទ្ទកំ មរណំ ហោតិ, ភទ្ទិកា កាលង្កិរិយា’’តិ។ សត្តមំ។
៨. ព្យាបន្នសុត្តំ
១១១. ឯកមន្តំ និសិន្នំ ខោ អនាថបិណ្ឌិកំ គហបតិំ ភគវា ឯតទវោច – ‘‘ចិត្តេ, គហបតិ, ព្យាបន្នេ កាយកម្មម្បិ ព្យាបន្នំ ហោតិ, វចីកម្មម្បិ ព្យាបន្នំ ហោតិ, មនោកម្មម្បិ ព្យាបន្នំ ហោតិ។ តស្ស ព្យាបន្នកាយកម្មន្តស្ស ព្យាបន្នវចីកម្មន្តស្ស ព្យាបន្នមនោកម្មន្តស្ស ន ភទ្ទកំ មរណំ ហោតិ, ន ភទ្ទិកា កាលង្កិរិយា។ សេយ្យថាបិ, គហបតិ, កូដាគារេ ទុច្ឆន្នេ កូដម្បិ ព្យាបន្នំ ហោតិ, គោបានសិយោបិ ព្យាបន្នា ហោន្តិ, ភិត្តិបិ ព្យាបន្នា ហោតិ; ឯវមេវំ ខោ, គហបតិ, ចិត្តេ ព្យាបន្នេ កាយកម្មម្បិ ព្យាបន្នំ ហោតិ, វចីកម្មម្បិ ព្យាបន្នំ ហោតិ, មនោកម្មម្បិ ព្យាបន្នំ ហោតិ។ តស្ស ព្យាបន្នកាយកម្មន្តស្ស ព្យាបន្នវចីកម្មន្តស្ស ព្យាបន្នមនោកម្មន្តស្ស ន ភទ្ទកំ មរណំ ហោតិ, ន ភទ្ទិកា កាលង្កិរិយា។
‘‘ចិត្តេ , គហបតិ, អព្យាបន្នេ កាយកម្មម្បិ អព្យាបន្នំ ហោតិ, វចីកម្មម្បិ អព្យាបន្នំ ហោតិ, មនោកម្មម្បិ អព្យាបន្នំ ហោតិ។ តស្ស អព្យាបន្នកាយកម្មន្តស្ស អព្យាបន្នវចីកម្មន្តស្ស អព្យាបន្នមនោកម្មន្តស្ស ភទ្ទកំ មរណំ ហោតិ, ភទ្ទិកា កាលង្កិរិយា។ សេយ្យថាបិ, គហបតិ, កូដាគារេ សុច្ឆន្នេ កូដម្បិ អព្យាបន្នំ ហោតិ, គោបានសិយោបិ អព្យាបន្នា ហោន្តិ, ភិត្តិបិ អព្យាបន្នា ហោតិ; ឯវមេវំ ខោ, គហបតិ, ចិត្តេ អព្យាបន្នេ កាយកម្មម្បិ អព្យាបន្នំ ហោតិ, វចីកម្មម្បិ អព្យាបន្នំ ហោតិ, មនោកម្មម្បិ អព្យាបន្នំ ហោតិ។ តស្ស អព្យាបន្នកាយកម្មន្តស្ស…បេ.… អព្យាបន្នមនោកម្មន្តស្ស ភទ្ទកំ មរណំ ហោតិ, ភទ្ទិកា កាលង្កិរិយា’’តិ។ អដ្ឋមំ។
៩. បឋមនិទានសុត្តំ
១១២. ‘‘តីណិមានិ, ភិក្ខវេ, និទានានិ កម្មានំ សមុទយាយ។ កតមានិ តីណិ? លោភោ និទានំ កម្មានំ សមុទយាយ, ទោសោ និទានំ កម្មានំ សមុទយាយ, មោហោ និទានំ កម្មានំ សមុទយាយ។ យំ, ភិក្ខវេ, លោភបកតំ កម្មំ លោភជំ លោភនិទានំ លោភសមុទយំ, តំ កម្មំ អកុសលំ តំ កម្មំ សាវជ្ជំ តំ កម្មំ ទុក្ខវិបាកំ, តំ កម្មំ កម្មសមុទយាយ សំវត្តតិ, ន តំ កម្មំ កម្មនិរោធាយ សំវត្តតិ។ យំ, ភិក្ខវេ, ទោសបកតំ កម្មំ ទោសជំ ទោសនិទានំ ទោសសមុទយំ, តំ កម្មំ អកុសលំ តំ កម្មំ សាវជ្ជំ តំ កម្មំ ទុក្ខវិបាកំ, តំ កម្មំ កម្មសមុទយាយ សំវត្តតិ, ន តំ កម្មំ កម្មនិរោធាយ សំវត្តតិ។ យំ, ភិក្ខវេ, មោហបកតំ កម្មំ មោហជំ មោហនិទានំ មោហសមុទយំ, តំ កម្មំ អកុសលំ តំ កម្មំ សាវជ្ជំ តំ កម្មំ ទុក្ខវិបាកំ, តំ កម្មំ កម្មសមុទយាយ សំវត្តតិ, ន តំ កម្មំ កម្មនិរោធាយ សំវត្តតិ។ ឥមានិ ខោ, ភិក្ខវេ, តីណិ និទានានិ កម្មានំ សមុទយាយ។
‘‘តីណិមានិ, ភិក្ខវេ, និទានានិ កម្មានំ សមុទយាយ។ កតមានិ តីណិ? អលោភោ និទានំ កម្មានំ សមុទយាយ, អទោសោ និទានំ កម្មានំ សមុទយាយ, អមោហោ និទានំ កម្មានំ សមុទយាយ។ យំ, ភិក្ខវេ, អលោភបកតំ កម្មំ អលោភជំ អលោភនិទានំ អលោភសមុទយំ, តំ កម្មំ កុសលំ តំ កម្មំ អនវជ្ជំ តំ កម្មំ សុខវិបាកំ, តំ កម្មំ កម្មនិរោធាយ សំវត្តតិ, ន តំ កម្មំ កម្មសមុទយាយ សំវត្តតិ។ យំ, ភិក្ខវេ, អទោសបកតំ កម្មំ អទោសជំ អទោសនិទានំ អទោសសមុទយំ, តំ កម្មំ កុសលំ តំ កម្មំ អនវជ្ជំ តំ កម្មំ សុខវិបាកំ, តំ កម្មំ កម្មនិរោធាយ សំវត្តតិ, ន តំ កម្មំ កម្មសមុទយាយ សំវត្តតិ។ យំ, ភិក្ខវេ, អមោហបកតំ កម្មំ អមោហជំ អមោហនិទានំ អមោហសមុទយំ, តំ កម្មំ កុសលំ តំ កម្មំ អនវជ្ជំ តំ កម្មំ សុខវិបាកំ, តំ កម្មំ កម្មនិរោធាយ សំវត្តតិ, ន តំ កម្មំ កម្មសមុទយាយ សំវត្តតិ។ ឥមានិ ខោ, ភិក្ខវេ, តីណិ និទានានិ កម្មានំ សមុទយាយា’’តិ។ នវមំ។
១០. ទុតិយនិទានសុត្តំ
១១៣. ‘‘តីណិមានិ , ភិក្ខវេ, និទានានិ កម្មានំ សមុទយាយ។ កតមានិ តីណិ? អតីតេ, ភិក្ខវេ, ឆន្ទរាគដ្ឋានិយេ ធម្មេ អារព្ភ ឆន្ទោ ជាយតិ; អនាគតេ, ភិក្ខវេ, ឆន្ទរាគដ្ឋានិយេ ធម្មេ អារព្ភ ឆន្ទោ ជាយតិ; បច្ចុប្បន្នេ, ភិក្ខវេ, ឆន្ទរាគដ្ឋានិយេ ធម្មេ អារព្ភ ឆន្ទោ ជាយតិ។ កថញ្ច, ភិក្ខវេ, អតីតេ ឆន្ទរាគដ្ឋានិយេ ធម្មេ អារព្ភ ឆន្ទោ ជាយតិ? អតីតេ, ភិក្ខវេ, ឆន្ទរាគដ្ឋានិយេ ធម្មេ អារព្ភ ចេតសា អនុវិតក្កេតិ អនុវិចារេតិ។ តស្ស អតីតេ ឆន្ទរាគដ្ឋានិយេ ធម្មេ អារព្ភ ចេតសា អនុវិតក្កយតោ អនុវិចារយតោ ឆន្ទោ ជាយតិ។ ឆន្ទជាតោ តេហិ ធម្មេហិ សំយុត្តោ ហោតិ។ ឯតមហំ, ភិក្ខវេ, សំយោជនំ វទាមិ យោ ចេតសោ សារាគោ។ ឯវំ ខោ, ភិក្ខវេ, អតីតេ ឆន្ទរាគដ្ឋានិយេ ធម្មេ អារព្ភ ឆន្ទោ ជាយតិ។
‘‘កថញ្ច, ភិក្ខវេ, អនាគតេ ឆន្ទរាគដ្ឋានិយេ ធម្មេ អារព្ភ ឆន្ទោ ជាយតិ? អនាគតេ, ភិក្ខវេ, ឆន្ទរាគដ្ឋានិយេ ធម្មេ អារព្ភ ចេតសា អនុវិតក្កេតិ អនុវិចារេតិ។ តស្ស អនាគតេ ឆន្ទរាគដ្ឋានិយេ ធម្មេ អារព្ភ ចេតសា អនុវិតក្កយតោ អនុវិចារយតោ ឆន្ទោ ជាយតិ។ ឆន្ទជាតោ តេហិ ធម្មេហិ សំយុត្តោ ហោតិ។ ឯតមហំ, ភិក្ខវេ, សំយោជនំ វទាមិ យោ ចេតសោ សារាគោ។ ឯវំ ខោ, ភិក្ខវេ, អនាគតេ ឆន្ទរាគដ្ឋានិយេ ធម្មេ អារព្ភ ឆន្ទោ ជាយតិ។
‘‘កថញ្ច, ភិក្ខវេ, បច្ចុប្បន្នេ ឆន្ទរាគដ្ឋានិយេ ធម្មេ អារព្ភ ឆន្ទោ ជាយតិ? បច្ចុប្បន្នេ, ភិក្ខវេ, ឆន្ទរាគដ្ឋានិយេ ធម្មេ អារព្ភ ចេតសា អនុវិតក្កេតិ អនុវិចារេតិ។ តស្ស បច្ចុប្បន្នេ ឆន្ទរាគដ្ឋានិយេ ធម្មេ អារព្ភ ចេតសា អនុវិតក្កយតោ អនុវិចារយតោ ឆន្ទោ ជាយតិ។ ឆន្ទជាតោ តេហិ ធម្មេហិ សំយុត្តោ ហោតិ។ ឯតមហំ, ភិក្ខវេ, សំយោជនំ វទាមិ យោ ចេតសោ សារាគោ។ ឯវំ ខោ, ភិក្ខវេ, បច្ចុប្បន្នេ ឆន្ទរាគដ្ឋានិយេ ធម្មេ អារព្ភ ឆន្ទោ ជាយតិ។ ឥមានិ ខោ, ភិក្ខវេ, តីណិ និទានានិ កម្មានំ សមុទយាយ។
‘‘តីណិមានិ , ភិក្ខវេ, និទានានិ កម្មានំ សមុទយាយ។ កតមានិ តីណិ? អតីតេ, ភិក្ខវេ, ឆន្ទរាគដ្ឋានិយេ ធម្មេ អារព្ភ ឆន្ទោ ន ជាយតិ; អនាគតេ ភិក្ខវេ, ឆន្ទរាគដ្ឋានិយេ ធម្មេ អារព្ភ ឆន្ទោ ន ជាយតិ; បច្ចុប្បន្នេ, ភិក្ខវេ, ឆន្ទរាគដ្ឋានិយេ ធម្មេ អារព្ភ ឆន្ទោ ន ជាយតិ។ កថញ្ច, ភិក្ខវេ, អតីតេ ឆន្ទរាគដ្ឋានិយេ ធម្មេ អារព្ភ ឆន្ទោ ន ជាយតិ? អតីតានំ, ភិក្ខវេ, ឆន្ទរាគដ្ឋានិយានំ ធម្មានំ អាយតិំ វិបាកំ បជានាតិ។ អាយតិំ វិបាកំ វិទិត្វា តទភិនិវត្តេតិ។ តទភិនិវត្តេត្វា តទភិនិវជ្ជេតិ, តទភិនិវជ្ជេត្វា (សី. ស្យា. កំ.) ចេតសា អភិនិវិជ្ឈិត្វា អភិវិរាជេត្វា (សី. ស្យា. កំ. បី.) បញ្ញាយ អតិវិជ្ឈ អភិនិវិជ្ឈ (ក.) បស្សតិ។ ឯវំ ខោ, ភិក្ខវេ, អតីតេ ឆន្ទរាគដ្ឋានិយេ ធម្មេ អារព្ភ ឆន្ទោ ន ជាយតិ។
‘‘កថញ្ច, ភិក្ខវេ, អនាគតេ ឆន្ទរាគដ្ឋានិយេ ធម្មេ អារព្ភ ឆន្ទោ ន ជាយតិ? អនាគតានំ, ភិក្ខវេ, ឆន្ទរាគដ្ឋានិយានំ ធម្មានំ អាយតិំ វិបាកំ បជានាតិ។ អាយតិំ វិបាកំ វិទិត្វា តទភិនិវត្តេតិ។ តទភិនិវត្តេត្វា ចេតសា អភិនិវិជ្ឈិត្វា បញ្ញាយ អតិវិជ្ឈ បស្សតិ។ ឯវំ ខោ, ភិក្ខវេ, អនាគតេ ឆន្ទរាគដ្ឋានិយេ ធម្មេ អារព្ភ ឆន្ទោ ន ជាយតិ។
‘‘កថញ្ច, ភិក្ខវេ, បច្ចុប្បន្នេ ឆន្ទរាគដ្ឋានិយេ ធម្មេ អារព្ភ ឆន្ទោ ន ជាយតិ? បច្ចុប្បន្នានំ, ភិក្ខវេ, ឆន្ទរាគដ្ឋានិយានំ ធម្មានំ អាយតិំ វិបាកំ បជានាតិ, អាយតិំ វិបាកំ វិទិត្វា តទភិនិវត្តេតិ, តទភិនិវត្តេត្វា ចេតសា អភិនិវិជ្ឈិត្វា បញ្ញាយ អតិវិជ្ឈ បស្សតិ។ ឯវំ ខោ, ភិក្ខវេ, បច្ចុប្បន្នេ ឆន្ទរាគដ្ឋានិយេ ធម្មេ អារព្ភ ឆន្ទោ ន ជាយតិ។ ឥមានិ ខោ, ភិក្ខវេ, តីណិ និទានានិ កម្មានំ សមុទយាយា’’តិ។ ទសមំ។
សម្ពោធវគ្គោ បឋមោ។
តស្សុទ្ទានំ –
បុព្ពេវ ទុវេ អស្សាទា, សមណោ រុណ្ណបញ្ចមំ;
អតិត្តិ ទ្វេ ច វុត្តានិ, និទានានិ អបរេ ទុវេតិ។