(១០) ៥. លោណកបល្លវគ្គោ
១. អច្ចាយិកសុត្តំ
៩៣. ‘‘តីណិមានិ , ភិក្ខវេ, កស្សកស្ស គហបតិស្ស អច្ចាយិកានិ ករណីយានិ។ កតមានិ តីណិ? ឥធ, ភិក្ខវេ, កស្សកោ គហបតិ សីឃំ សីឃំ ខេត្តំ សុកដ្ឋំ ករោតិ សុមតិកតំ។ សីឃំ សីឃំ ខេត្តំ សុកដ្ឋំ ករិត្វា សុមតិកតំ សីឃំ សីឃំ ពីជានិ បតិដ្ឋាបេតិ។ សីឃំ សីឃំ ពីជានិ បតិដ្ឋាបេត្វា សីឃំ សីឃំ ឧទកំ អភិនេតិបិ អបនេតិបិ។ ឥមានិ ខោ, ភិក្ខវេ, តីណិ កស្សកស្ស គហបតិស្ស អច្ចាយិកានិ ករណីយានិ។ តស្ស ខោ តំ, ភិក្ខវេ, កស្សកស្ស គហបតិស្ស នត្ថិ សា ឥទ្ធិ វា អានុភាវោ វា – ‘អជ្ជេវ មេ ធញ្ញានិ ជាយន្តុ, ស្វេវ គព្ភីនិ ហោន្តុ, ឧត្តរស្វេវ បច្ចន្តូ’តិ។ អថ ខោ, ភិក្ខវេ, ហោតិ សោ សមយោ យំ តស្ស កស្សកស្ស គហបតិស្ស តានិ ធញ្ញានិ ឧតុបរិណាមីនិ ជាយន្តិបិ គព្ភីនិបិ ហោន្តិ បច្ចន្តិបិ។
‘‘ឯវមេវំ ខោ, ភិក្ខវេ, តីណិមានិ ភិក្ខុស្ស អច្ចាយិកានិ ករណីយានិ។ កតមានិ តីណិ? អធិសីលសិក្ខាសមាទានំ, អធិចិត្តសិក្ខាសមាទានំ, អធិបញ្ញាសិក្ខាសមាទានំ – ឥមានិ ខោ, ភិក្ខវេ, តីណិ ភិក្ខុស្ស អច្ចាយិកានិ ករណីយានិ។ តស្ស ខោ តំ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុនោ នត្ថិ សា ឥទ្ធិ វា អនុភាវោ វា – ‘អជ្ជេវ មេ អនុបាទាយ អាសវេហិ ចិត្តំ វិមុច្ចតុ ស្វេ វា ឧត្តរស្វេ វា’តិ។ អថ ខោ, ភិក្ខវេ, ហោតិ សោ សមយោ យំ តស្ស ភិក្ខុនោ អធិសីលម្បិ សិក្ខតោ អធិចិត្តម្បិ សិក្ខតោ អធិបញ្ញម្បិ សិក្ខតោ អនុបាទាយ អាសវេហិ ចិត្តំ វិមុច្ចតិ។
‘‘តស្មាតិហ, ភិក្ខវេ, ឯវំ សិក្ខិតព្ពំ – ‘តិព្ពោ នោ ឆន្ទោ ភវិស្សតិ អធិសីលសិក្ខាសមាទានេ, តិព្ពោ ឆន្ទោ ភវិស្សតិ អធិចិត្តសិក្ខាសមាទានេ , តិព្ពោ ឆន្ទោ ភវិស្សតិ អធិបញ្ញាសិក្ខាសមាទានេ’តិ។ ឯវញ្ហិ វោ, ភិក្ខវេ, សិក្ខិតព្ព’’ន្តិ។ បឋមំ។
២. បវិវេកសុត្តំ
៩៤. ‘‘តីណិមានិ , ភិក្ខវេ, អញ្ញតិត្ថិយា បរិព្ពាជកា បវិវេកានិ បញ្ញាបេន្តិ។ កតមានិ តីណិ? ចីវរបវិវេកំ, បិណ្ឌបាតបវិវេកំ, សេនាសនបវិវេកំ។
‘‘តត្រិទំ, ភិក្ខវេ, អញ្ញតិត្ថិយា បរិព្ពាជកា ចីវរបវិវេកស្មិំ បញ្ញាបេន្តិ, សាណានិបិ ធារេន្តិ, មសាណានិបិ ធារេន្តិ, ឆវទុស្សានិបិ ធារេន្តិ, បំសុកូលានិបិ ធារេន្តិ, តិរីដានិបិ ធារេន្តិ, អជិនម្បិ ធារេន្តិ, អជិនក្ខិបម្បិ ធារេន្តិ, កុសចីរម្បិ ធារេន្តិ, វាកចីរម្បិ ធារេន្តិ, ផលកចីរម្បិ ធារេន្តិ, កេសកម្ពលម្បិ ធារេន្តិ, វាលកម្ពលម្បិ ធារេន្តិ , ឧលូកបក្ខិកម្បិ ធារេន្តិ។ ឥទំ ខោ, ភិក្ខវេ, អញ្ញតិត្ថិយា បរិព្ពាជកា ចីវរបវិវេកស្មិំ បញ្ញាបេន្តិ។
‘‘តត្រិទំ, ភិក្ខវេ, អញ្ញតិត្ថិយា បរិព្ពាជកា បិណ្ឌបាតបវិវេកស្មិំ បញ្ញាបេន្តិ។ សាកភក្ខាបិ ហោន្តិ, សាមាកភក្ខាបិ ហោន្តិ, នីវារភក្ខាបិ ហោន្តិ, ទទ្ទុលភក្ខាបិ ហោន្តិ, ហដភក្ខាបិ ហោន្តិ, កណភក្ខាបិ ហោន្តិ, អាចាមភក្ខាបិ ហោន្តិ, បិញ្ញាកភក្ខាបិ ហោន្តិ, តិណភក្ខាបិ ហោន្តិ, គោមយភក្ខាបិ ហោន្តិ, វនមូលផលាហារា យាបេន្តិ បវត្តផលភោជី។ ឥទំ ខោ, ភិក្ខវេ, អញ្ញតិត្ថិយា បរិព្ពាជកា បិណ្ឌបាតបវិវេកស្មិំ បញ្ញាបេន្តិ។
‘‘តត្រិទំ, ភិក្ខវេ, អញ្ញតិត្ថិយា បរិព្ពាជកា សេនាសនបវិវេកស្មិំ បញ្ញាបេន្តិ អរញ្ញំ រុក្ខមូលំ សុសានំ រុក្ខមូលំ ភុសាគារំ សុសានំ (ក.) វនបត្ថំ អព្ភោកាសំ បលាលបុញ្ជំ ភុសាគារំ សុញ្ញាគារំ (ក.)។ ឥទំ ខោ, ភិក្ខវេ, អញ្ញតិត្ថិយា បរិព្ពាជកា សេនាសនបវិវេកស្មិំ បញ្ញាបេន្តិ។ ឥមានិ ខោ, ភិក្ខវេ, តីណិ អញ្ញតិត្ថិយា បរិព្ពាជកា បវិវេកានិ បញ្ញាបេន្តិ។
‘‘តីណិ ខោ បនិមានិ, ភិក្ខវេ, ឥមស្មិំ ធម្មវិនយេ ភិក្ខុនោ បវិវេកានិ។ កតមានិ តីណិ? ឥធ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុ សីលវា ច ហោតិ, ទុស្សីល្យញ្ចស្ស បហីនំ ហោតិ, តេន ច វិវិត្តោ ហោតិ; សម្មាទិដ្ឋិកោ ច ហោតិ, មិច្ឆាទិដ្ឋិ ចស្ស បហីនា ហោតិ, តាយ ច វិវិត្តោ ហោតិ; ខីណាសវោ ច ហោតិ, អាសវា ចស្ស បហីនា ហោន្តិ, តេហិ ច វិវិត្តោ ហោតិ ។ យតោ ខោ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុ សីលវា ហោតិ, ទុស្សីល្យញ្ចស្ស បហីនំ ហោតិ, តេន ច វិវិត្តោ ហោតិ; សម្មាទិដ្ឋិកោ ច ហោតិ, មិច្ឆាទិដ្ឋិ ចស្ស បហីនា ហោតិ, តាយ ច វិវិត្តោ ហោតិ; ខីណាសវោ ច ហោតិ, អាសវា ចស្ស បហីនា ហោន្តិ, តេហិ ច វិវិត្តោ ហោតិ។ អយំ វុច្ចតិ, ភិក្ខវេ, ‘ភិក្ខុ អគ្គប្បត្តោ សារប្បត្តោ សុទ្ធោ សារេ បតិដ្ឋិតោ’’’។
‘‘សេយ្យថាបិ, ភិក្ខវេ, កស្សកស្ស គហបតិស្ស សម្បន្នំ សាលិក្ខេត្តំ។ តមេនំ កស្សកោ គហបតិ សីឃំ សីឃំ សីឃសីឃំ (សី. ស្យា. កំ. បី.) លវាបេយ្យ។ សីឃំ សីឃំ លវាបេត្វា សីឃំ សីឃំ សង្ឃរាបេយ្យ។ សីឃំ សីឃំ សង្ឃរាបេត្វា សីឃំ សីឃំ ឧព្ពហាបេយ្យ ឧព្ពាហាបេយ្យ (ស្យា. កំ.)។ សីឃំ សីឃំ ឧព្ពហាបេត្វា សីឃំ សីឃំ បុញ្ជំ ការាបេយ្យ។ សីឃំ សីឃំ បុញ្ជំ ការាបេត្វា សីឃំ សីឃំ មទ្ទាបេយ្យ។ សីឃំ សីឃំ មទ្ទាបេត្វា សីឃំ សីឃំ បលាលានិ ឧទ្ធរាបេយ្យ។ សីឃំ សីឃំ បលាលានិ ឧទ្ធរាបេត្វា សីឃំ សីឃំ ភុសិកំ ឧទ្ធរាបេយ្យ។ សីឃំ សីឃំ ភុសិកំ ឧទ្ធរាបេត្វា សីឃំ សីឃំ ឱបុនាបេយ្យ។ សីឃំ សីឃំ ឱបុនាបេត្វា សីឃំ សីឃំ អតិហរាបេយ្យ។ សីឃំ សីឃំ អតិហរាបេត្វា សីឃំ សីឃំ កោដ្ដាបេយ្យ។ សីឃំ សីឃំ កោដ្ដាបេត្វា សីឃំ សីឃំ ថុសានិ ឧទ្ធរាបេយ្យ។ ឯវមស្សុ ឯវស្សុ (ក.) តានិ, ភិក្ខវេ, កស្សកស្ស គហបតិស្ស ធញ្ញានិ អគ្គប្បត្តានិ សារប្បត្តានិ សុទ្ធានិ សារេ បតិដ្ឋិតានិ។
‘‘ឯវមេវំ ខោ, ភិក្ខវេ, យតោ ភិក្ខុ សីលវា ច ហោតិ, ទុស្សីល្យញ្ចស្ស បហីនំ ហោតិ, តេន ច វិវិត្តោ ហោតិ; សម្មាទិដ្ឋិកោ ច ហោតិ, មិច្ឆាទិដ្ឋិ ចស្ស បហីនា ហោតិ, តាយ ច វិវិត្តោ ហោតិ; ខីណាសវោ ច ហោតិ, អាសវា ចស្ស បហីនា ហោន្តិ, តេហិ ច វិវិត្តោ ហោតិ។ អយំ វុច្ចតិ, ភិក្ខវេ, ‘ភិក្ខុ អគ្គប្បត្តោ សារប្បត្តោ សុទ្ធោ សារេ បតិដ្ឋិតោ’’’តិ។ ទុតិយំ។
៣. សរទសុត្តំ
៩៥. ‘‘សេយ្យថាបិ, ភិក្ខវេ, សរទសមយេ វិទ្ធេ វិគតវលាហកេ ទេវេ អាទិច្ចោ នភំ អព្ភុស្សក្កមានោ អព្ភុស្សុក្កមានោ (សី. បី.) សព្ពំ អាកាសគតំ តមគតំ អភិវិហច្ច ភាសតេ ច តបតេ ច វិរោចតិ ច។
‘‘ឯវមេវំ ខោ, ភិក្ខវេ, យតោ អរិយសាវកស្ស វិរជំ វីតមលំ ធម្មចក្ខុំ ឧប្បជ្ជតិ ឧទបាទិ (សព្ពត្ថ), សហ ទស្សនុប្បាទា, ភិក្ខវេ, អរិយសាវកស្ស តីណិ សំយោជនានិ បហីយន្តិ – សក្កាយទិដ្ឋិ, វិចិកិច្ឆា, សីលព្ពតបរាមាសោ។
‘‘អថាបរំ ទ្វីហិ ធម្មេហិ និយ្យាតិ អភិជ្ឈាយ ច ព្យាបាទេន ច។ សោ វិវិច្ចេវ កាមេហិ វិវិច្ច អកុសលេហិ ធម្មេហិ សវិតក្កំ សវិចារំ វិវេកជំ បីតិសុខំ បឋមំ ឈានំ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ។ តស្មិំ ចេ, ភិក្ខវេ, សមយេ អរិយសាវកោ កាលំ ករេយ្យ, នត្ថិ តំ តស្ស (ក.) សំយោជនំ យេន សំយោជនេន សំយុត្តោ អរិយសាវកោ បុន ឥមំ បុនយិមំ (ស្យា. កំ. ក.) លោកំ អាគច្ឆេយ្យា’’តិ។ តតិយំ។
៤. បរិសាសុត្តំ
៩៦. ‘‘តិស្សោ ឥមា, ភិក្ខវេ, បរិសា។ កតមា តិស្សោ? អគ្គវតី បរិសា, វគ្គា បរិសា, សមគ្គា បរិសា។
‘‘កតមា ច, ភិក្ខវេ, អគ្គវតី បរិសា? ឥធ, ភិក្ខវេ, យស្សំ បរិសាយំ ថេរា ភិក្ខូ ន ពាហុលិកា ហោន្តិ ន សាថលិកា, ឱក្កមនេ និក្ខិត្តធុរា បវិវេកេ បុព្ពង្គមា, វីរិយំ អារភន្តិ អប្បត្តស្ស បត្តិយា អនធិគតស្ស អធិគមាយ អសច្ឆិកតស្ស សច្ឆិកិរិយាយ, តេសំ បច្ឆិមា ជនតា ទិដ្ឋានុគតិំ អាបជ្ជតិ។ សាបិ ហោតិ ន ពាហុលិកា ន សាថលិកា ឱក្កមនេ និក្ខិត្តធុរា បវិវេកេ បុព្ពង្គមា, វីរិយំ អារភតិ អប្បត្តស្ស បត្តិយា អនធិគតស្ស អធិគមាយ អសច្ឆិកតស្ស សច្ឆិកិរិយាយ។ អយំ វុច្ចតិ, ភិក្ខវេ, អគ្គវតី បរិសា។
‘‘កតមា ច, ភិក្ខវេ, វគ្គា បរិសា? ឥធ, ភិក្ខវេ, យស្សំ បរិសាយំ ភិក្ខូ ភណ្ឌនជាតា កលហជាតា វិវាទាបន្នា អញ្ញមញ្ញំ មុខសត្តីហិ វិតុទន្តា វិហរន្តិ, អយំ វុច្ចតិ, ភិក្ខវេ, វគ្គា បរិសា។
‘‘កតមា ច, ភិក្ខវេ, សមគ្គា បរិសា? ឥធ, ភិក្ខវេ, យស្សំ បរិសាយំ ភិក្ខូ សមគ្គា សម្មោទមានា អវិវទមានា ខីរោទកីភូតា អញ្ញមញ្ញំ បិយចក្ខូហិ សម្បស្សន្តា វិហរន្តិ, អយំ វុច្ចតិ, ភិក្ខវេ, សមគ្គា បរិសា។
‘‘យស្មិំ , ភិក្ខវេ, សមយេ ភិក្ខូ សមគ្គា សម្មោទមានា អវិវទមានា ខីរោទកីភូតា អញ្ញមញ្ញំ បិយចក្ខូហិ សម្បស្សន្តា វិហរន្តិ, ពហុំ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខូ តស្មិំ សមយេ បុញ្ញំ បសវន្តិ។ ព្រហ្មំ, ភិក្ខវេ, វិហារំ តស្មិំ សមយេ ភិក្ខូ វិហរន្តិ, យទិទំ មុទិតាយ ចេតោវិមុត្តិយា។ បមុទិតស្ស បីតិ ជាយតិ, បីតិមនស្ស កាយោ បស្សម្ភតិ, បស្សទ្ធកាយោ សុខំ វេទិយតិ, សុខិនោ ចិត្តំ សមាធិយតិ។
‘‘សេយ្យថាបិ, ភិក្ខវេ, ឧបរិបព្ពតេ ថុល្លផុសិតកេ ទេវេ វស្សន្តេ តំ ឧទកំ យថានិន្នំ បវត្តមានំ បព្ពតកន្ទរបទរសាខា បរិបូរេតិ, បព្ពតកន្ទរបទរសាខា បរិបូរា កុសោព្ភេ កុស្សុម្ភេ (សី. បី.), កុសុម្ភេ (ស្យា. កំ. ក.) បរិបូរេន្តិ, កុសោព្ភា បរិបូរា មហាសោព្ភេ បរិបូរេន្តិ, មហាសោព្ភា បរិបូរា កុន្នទិយោ បរិបូរេន្តិ, កុន្នទិយោ បរិបូរា មហានទិយោ បរិបូរេន្តិ, មហានទិយោ បរិបូរា សមុទ្ទំ សមុទ្ទសាគរេ (ក.) បរិបូរេន្តិ។
‘‘ឯវមេវំ ខោ, ភិក្ខវេ, យស្មិំ សមយេ ភិក្ខូ សមគ្គា សម្មោទមានា អវិវទមានា ខីរោទកីភូតា អញ្ញមញ្ញំ បិយចក្ខូហិ សម្បស្សន្តា វិហរន្តិ, ពហុំ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខូ តស្មិំ សមយេ បុញ្ញំ បសវន្តិ។ ព្រហ្មំ, ភិក្ខវេ, វិហារំ តស្មិំ សមយេ ភិក្ខូ វិហរន្តិ, យទិទំ មុទិតាយ ចេតោវិមុត្តិយា។ បមុទិតស្ស បីតិ ជាយតិ, បីតិមនស្ស កាយោ បស្សម្ភតិ, បស្សទ្ធកាយោ សុខំ វេទិយតិ, សុខិនោ ចិត្តំ សមាធិយតិ។ ឥមា ខោ, ភិក្ខវេ, តិស្សោ បរិសា’’តិ។ ចតុត្ថំ។
៥. បឋមអាជានីយសុត្តំ
៩៧. ‘‘តីហិ, ភិក្ខវេ, អង្គេហិ សមន្នាគតោ រញ្ញោ ភទ្រោ ភទ្ទោ (ក.) អស្សាជានីយោ រាជារហោ ហោតិ រាជភោគ្គោ, រញ្ញោ អង្គន្តេវ សង្ខ្យំ សង្ខំ (សី. ស្យា. កំ. បី.) គច្ឆតិ។ កតមេហិ តីហិ? ឥធ, ភិក្ខវេ, រញ្ញោ ភទ្រោ អស្សាជានីយោ វណ្ណសម្បន្នោ ច ហោតិ ពលសម្បន្នោ ច ជវសម្បន្នោ ច។ ឥមេហិ ខោ, ភិក្ខវេ, តីហិ អង្គេហិ សមន្នាគតោ រញ្ញោ ភទ្រោ អស្សាជានីយោ រាជារហោ ហោតិ រាជភោគ្គោ, រញ្ញោ អង្គន្តេវ សង្ខ្យំ គច្ឆតិ។ ឯវមេវំ ខោ, ភិក្ខវេ, តីហិ ធម្មេហិ សមន្នាគតោ ភិក្ខុ អាហុនេយ្យោ ហោតិ បាហុនេយ្យោ ទក្ខិណេយ្យោ អញ្ជលិករណីយោ អនុត្តរំ បុញ្ញក្ខេត្តំ លោកស្ស។ កតមេហិ តីហិ ? ឥធ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុ វណ្ណសម្បន្នោ ច ហោតិ ពលសម្បន្នោ ច ជវសម្បន្នោ ច។
‘‘កថញ្ច, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុ វណ្ណសម្បន្នោ ហោតិ? ឥធ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុ សីលវា ហោតិ, បាតិមោក្ខសំវរសំវុតោ វិហរតិ អាចារគោចរសម្បន្នោ អណុមត្តេសុ វជ្ជេសុ ភយទស្សាវី, សមាទាយ សិក្ខតិ សិក្ខាបទេសុ។ ឯវំ ខោ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុ វណ្ណសម្បន្នោ ហោតិ។
‘‘កថញ្ច, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុ ពលសម្បន្នោ ហោតិ? ឥធ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុ អារទ្ធវីរិយោ វិហរតិ អកុសលានំ ធម្មានំ បហានាយ កុសលានំ ធម្មានំ ឧបសម្បទាយ ថាមវា ទឡ្ហបរក្កមោ អនិក្ខិត្តធុរោ កុសលេសុ ធម្មេសុ។ ឯវំ ខោ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុ ពលសម្បន្នោ ហោតិ។
‘‘កថញ្ច, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុ ជវសម្បន្នោ ហោតិ? ឥធ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុ ‘ឥទំ ទុក្ខ’ន្តិ យថាភូតំ បជានាតិ; ‘អយំ ទុក្ខសមុទយោ’តិ យថាភូតំ បជានាតិ; ‘អយំ ទុក្ខនិរោធោ’តិ យថាភូតំ បជានាតិ; ‘អយំ ទុក្ខនិរោធគាមិនី បដិបទា’តិ យថាភូតំ បជានាតិ។ ឯវំ ខោ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុ ជវសម្បន្នោ ហោតិ។ ឥមេហិ ខោ, ភិក្ខវេ, តីហិ ធម្មេហិ សមន្នាគតោ ភិក្ខុ អាហុនេយ្យោ ហោតិ បាហុនេយ្យោ ទក្ខិណេយ្យោ អញ្ជលិករណីយោ អនុត្តរំ បុញ្ញក្ខេត្តំ លោកស្សា’’តិ។ បញ្ចមំ។
៦. ទុតិយអាជានីយសុត្តំ
៩៨. ‘‘តីហិ, ភិក្ខវេ, អង្គេហិ សមន្នាគតោ រញ្ញោ ភទ្រោ អស្សាជានីយោ រាជារហោ ហោតិ រាជភោគ្គោ, រញ្ញោ អង្គន្តេវ សង្ខយំ គច្ឆតិ។ កតមេហិ តីហិ? ឥធ, ភិក្ខវេ, រញ្ញោ ភទ្រោ អស្សាជានីយោ វណ្ណសម្បន្នោ ច ហោតិ ពលសម្បន្នោ ច ជវសម្បន្នោ ច។ ឥមេហិ ខោ, ភិក្ខវេ, តីហិ អង្គេហិ សមន្នាគតោ រញ្ញោ ភទ្រោ អស្សាជានីយោ រាជារហោ ហោតិ រាជភោគ្គោ, រញ្ញោ អង្គន្តេវ សង្ខ្យំ គច្ឆតិ។ ឯវមេវំ ខោ, ភិក្ខវេ, តីហិ ធម្មេហិ សមន្នាគតោ ភិក្ខុ អាហុនេយ្យោ ហោតិ…បេ.… អនុត្តរំ បុញ្ញក្ខេត្តំ លោកស្ស។ កតមេហិ តីហិ? ឥធ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុ វណ្ណសម្បន្នោ ច ហោតិ ពលសម្បន្នោ ច ជវសម្បន្នោ ច។
‘‘កថញ្ច , ភិក្ខវេ, ភិក្ខុ វណ្ណសម្បន្នោ ហោតិ? ឥធ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុ សីលវា ហោតិ…បេ.… សមាទាយ សិក្ខតិ សិក្ខាបទេសុ។ ឯវំ ខោ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុ វណ្ណសម្បន្នោ ហោតិ។
‘‘កថញ្ច, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុ ពលសម្បន្នោ ហោតិ? ឥធ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុ អារទ្ធវីរិយោ វិហរតិ អកុសលានំ ធម្មានំ បហានាយ កុសលានំ ធម្មានំ ឧបសម្បទាយ ថាមវា ទឡ្ហបរក្កមោ អនិក្ខិត្តធុរោ កុសលេសុ ធម្មេសុ។ ឯវំ ខោ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុ ពលសម្បន្នោ ហោតិ។
‘‘កថញ្ច, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុ ជវសម្បន្នោ ហោតិ? ឥធ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុ បញ្ចន្នំ ឱរម្ភាគិយានំ សំយោជនានំ បរិក្ខយា ឱបបាតិកោ ហោតិ តត្ថ បរិនិព្ពាយី អនាវត្តិធម្មោ តស្មា លោកា។ ឯវំ ខោ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុ ជវសម្បន្នោ ហោតិ។ ឥមេហិ ខោ, ភិក្ខវេ, តីហិ ធម្មេហិ សមន្នាគតោ ភិក្ខុ អាហុនេយ្យោ ហោតិ…បេ.… អនុត្តរំ បុញ្ញក្ខេត្តំ លោកស្សា’’តិ។ ឆដ្ឋំ។
៧. តតិយអាជានីយសុត្តំ
៩៩. ‘‘តីហិ, ភិក្ខវេ, អង្គេហិ សមន្នាគតោ រញ្ញោ ភទ្រោ អស្សាជានីយោ រាជារហោ ហោតិ រាជភោគ្គោ, រញ្ញោ អង្គន្តេវ សង្ខយំ គច្ឆតិ។ កតមេហិ តីហិ? ឥធ , ភិក្ខវេ, រញ្ញោ ភទ្រោ អស្សាជានីយោ វណ្ណសម្បន្នោ ច ហោតិ ពលសម្បន្នោ ច ជវសម្បន្នោ ច។ ឥមេហិ ខោ, ភិក្ខវេ, តីហិ អង្គេហិ សមន្នាគតោ រញ្ញោ ភទ្រោ អស្សាជានីយោ រាជារហោ ហោតិ រាជភោគ្គោ, រញ្ញោ អង្គន្តេវ សង្ខ្យំ គច្ឆតិ។ ឯវមេវំ ខោ, ភិក្ខវេ, តីហិ ធម្មេហិ សមន្នាគតោ ភិក្ខុ អាហុនេយ្យោ ហោតិ បាហុនេយ្យោ ទក្ខិណេយ្យោ អញ្ជលិករណីយោ អនុត្តរំ បុញ្ញក្ខេត្តំ លោកស្ស។ កតមេហិ តីហិ? ឥធ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុ វណ្ណសម្បន្នោ ច ហោតិ ពលសម្បន្នោ ច ជវសម្បន្នោ ច។
‘‘កថញ្ច, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុ វណ្ណសម្បន្នោ ហោតិ? ឥធ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុ សីលវា ហោតិ , បាតិមោក្ខសំវរសំវុតោ វិហរតិ អាចារគោចរសម្បន្នោ អណុមត្តេសុ វជ្ជេសុ ភយទស្សាវី, សមាទាយ សិក្ខតិ សិក្ខាបទេសុ។ ឯវំ ខោ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុ វណ្ណសម្បន្នោ ហោតិ។
‘‘កថញ្ច, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុ ពលសម្បន្នោ ហោតិ? ឥធ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុ អារទ្ធវីរិយោ វិហរតិ អកុសលានំ ធម្មានំ បហានាយ កុសលានំ ធម្មានំ ឧបសម្បទាយ ថាមវា ទឡ្ហបរក្កមោ អនិក្ខិត្តធុរោ កុសលេសុ ធម្មេសុ។ ឯវំ ខោ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុ ពលសម្បន្នោ ហោតិ។
‘‘កថញ្ច, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុ ជវសម្បន្នោ ហោតិ? ឥធ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុ អាសវានំ ខយា អនាសវំ ចេតោវិមុត្តិំ បញ្ញាវិមុត្តិំ ទិដ្ឋេវ ធម្មេ សយំ អភិញ្ញា សច្ឆិកត្វា ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ។ ឯវំ ខោ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុ ជវសម្បន្នោ ហោតិ។ ឥមេហិ ខោ, ភិក្ខវេ, តីហិ ធម្មេហិ សមន្នាគតោ ភិក្ខុ អាហុនេយ្យោ ហោតិ…បេ.… អនុត្តរំ បុញ្ញក្ខេត្តំ លោកស្សា’’តិ។ សត្តមំ។
៨. បោត្ថកសុត្តំ
១០០. ‘‘នវោបិ , ភិក្ខវេ, បោត្ថកោ ទុព្ពណ្ណោ ច ហោតិ ទុក្ខសម្ផស្សោ ច អប្បគ្ឃោ ច; មជ្ឈិមោបិ, ភិក្ខវេ, បោត្ថកោ ទុព្ពណ្ណោ ច ហោតិ ទុក្ខសម្ផស្សោ ច អប្បគ្ឃោ ច; ជិណ្ណោបិ, ភិក្ខវេ, បោត្ថកោ ទុព្ពណ្ណោ ច ហោតិ ទុក្ខសម្ផស្សោ ច អប្បគ្ឃោ ច។ ជិណ្ណម្បិ, ភិក្ខវេ, បោត្ថកំ ឧក្ខលិបរិមជ្ជនំ វា ករោន្តិ សង្ការកូដេ វា នំ តំ (សី.), ឋានេ (ក.) ឆឌ្ឌេន្តិ។
‘‘ឯវមេវំ ខោ, ភិក្ខវេ, នវោ ចេបិ ភិក្ខុ ហោតិ ទុស្សីលោ បាបធម្មោ។ ឥទមស្ស ទុព្ពណ្ណតាយ វទាមិ។ សេយ្យថាបិ សោ, ភិក្ខវេ, បោត្ថកោ ទុព្ពណ្ណោ តថូបមាហំ, ភិក្ខវេ, ឥមំ បុគ្គលំ វទាមិ។ យេ ខោ បនស្ស សេវន្តិ ភជន្តិ បយិរុបាសន្តិ ទិដ្ឋានុគតិំ អាបជ្ជន្តិ, តេសំ តំ ហោតិ ទីឃរត្តំ អហិតាយ ទុក្ខាយ។ ឥទមស្ស ទុក្ខសម្ផស្សតាយ វទាមិ។ សេយ្យថាបិ សោ, ភិក្ខវេ, បោត្ថកោ ទុក្ខសម្ផស្សោ តថូបមាហំ, ភិក្ខវេ, ឥមំ បុគ្គលំ វទាមិ។ យេសំ ខោ បន សោ យេសំ ខោ បន (សី. ស្យា. កំ. បី.), យេសំ សោ (ក.) បុ. ប. ១១៦ បស្សិតព្ពំ បដិគ្គណ្ហាតិ ចីវរបិណ្ឌបាតសេនាសនគិលានប្បច្ចយភេសជ្ជបរិក្ខារំ, តេសំ តំ ន មហប្ផលំ ហោតិ ន មហានិសំសំ។ ឥទមស្ស អប្បគ្ឃតាយ វទាមិ ។ សេយ្យថាបិ សោ, ភិក្ខវេ, បោត្ថកោ អប្បគ្ឃោ តថូបមាហំ, ភិក្ខវេ, ឥមំ បុគ្គលំ វទាមិ។ មជ្ឈិមោ ចេបិ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុ ហោតិ…បេ.… ថេរោ ចេបិ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុ ហោតិ ទុស្សីលោ បាបធម្មោ, ឥទមស្ស ទុព្ពណ្ណតាយ វទាមិ។ សេយ្យថាបិ សោ, ភិក្ខវេ, បោត្ថកោ ទុព្ពណ្ណោ តថូបមាហំ, ភិក្ខវេ, ឥមំ បុគ្គលំ វទាមិ។ យេ ខោ បនស្ស សេវន្តិ ភជន្តិ បយិរុបាសន្តិ ទិដ្ឋានុគតិំ អាបជ្ជន្តិ, តេសំ តំ ហោតិ ទីឃរត្តំ អហិតាយ ទុក្ខាយ។ ឥទមស្ស ទុក្ខសម្ផស្សតាយ វទាមិ។ សេយ្យថាបិ សោ, ភិក្ខវេ, បោត្ថកោ ទុក្ខសម្ផស្សោ តថូបមាហំ, ភិក្ខវេ, ឥមំ បុគ្គលំ វទាមិ។ យេសំ ខោ បន សោ បដិគ្គណ្ហាតិ ចីវរបិណ្ឌបាតសេនាសនគិលានប្បច្ចយភេសជ្ជបរិក្ខារំ, តេសំ តំ ន មហប្ផលំ ហោតិ ន មហានិសំសំ។ ឥទមស្ស អប្បគ្ឃតាយ វទាមិ។ សេយ្យថាបិ សោ, ភិក្ខវេ, បោត្ថកោ អប្បគ្ឃោ តថូបមាហំ, ភិក្ខវេ, ឥមំ បុគ្គលំ វទាមិ។
‘‘ឯវរូបោ ចាយំ, ភិក្ខវេ, ថេរោ ភិក្ខុ សង្ឃមជ្ឈេ ភណតិ។ តមេនំ ភិក្ខូ ឯវមាហំសុ – ‘កិំ នុ ខោ តុយ្ហំ ពាលស្ស អព្យត្តស្ស ភណិតេន, ត្វម្បិ នាម ភណិតព្ពំ មញ្ញសី’តិ! សោ កុបិតោ អនត្តមនោ តថារូបិំ វាចំ និច្ឆារេតិ យថារូបាយ វាចាយ សង្ឃោ តំ ឧក្ខិបតិ, សង្ការកូដេវ នំ បោត្ថកំ។
‘‘នវម្បិ, ភិក្ខវេ, កាសិកំ វត្ថំ វណ្ណវន្តញ្ចេវ ហោតិ សុខសម្ផស្សញ្ច មហគ្ឃញ្ច; មជ្ឈិមម្បិ, ភិក្ខវេ , កាសិកំ វត្ថំ វណ្ណវន្តញ្ចេវ ហោតិ សុខសម្ផស្សញ្ច មហគ្ឃញ្ច; ជិណ្ណម្បិ, ភិក្ខវេ, កាសិកំ វត្ថំ វណ្ណវន្តញ្ចេវ ហោតិ សុខសម្ផស្សញ្ច មហគ្ឃញ្ច។ ជិណ្ណម្បិ, ភិក្ខវេ, កាសិកំ វត្ថំ រតនបលិវេឋនំ វា ករោតិ គន្ធករណ្ឌកេ វា នំ បក្ខិបន្តិ។
‘‘ឯវមេវំ ខោ, ភិក្ខវេ, នវោ ចេបិ ភិក្ខុ ហោតិ សីលវា កល្យាណធម្មោ, ឥទមស្ស សុវណ្ណតាយ វទាមិ។ សេយ្យថាបិ តំ, ភិក្ខវេ, កាសិកំ វត្ថំ វណ្ណវន្តំ តថូបមាហំ, ភិក្ខវេ, ឥមំ បុគ្គលំ វទាមិ។ យេ ខោ បនស្ស សេវន្តិ ភជន្តិ បយិរុបាសន្តិ ទិដ្ឋានុគតិំ អាបជ្ជន្តិ, តេសំ តំ ហោតិ ទីឃរត្តំ ហិតាយ សុខាយ។ ឥទមស្ស សុខសម្ផស្សតាយ វទាមិ។ សេយ្យថាបិ តំ, ភិក្ខវេ, កាសិកំ វត្ថំ សុខសម្ផស្សំ តថូបមាហំ, ភិក្ខវេ, ឥមំ បុគ្គលំ វទាមិ។ យេសំ ខោ បន សោ បដិគ្គណ្ហាតិ ចីវរបិណ្ឌបាតសេនាសនគិលានប្បច្ចយភេសជ្ជបរិក្ខារំ , តេសំ តំ មហប្ផលំ ហោតិ មហានិសំសំ។ ឥទមស្ស មហគ្ឃតាយ វទាមិ។ សេយ្យថាបិ តំ, ភិក្ខវេ, កាសិកំ វត្ថំ មហគ្ឃំ តថូបមាហំ, ភិក្ខវេ, ឥមំ បុគ្គលំ វទាមិ។ មជ្ឈិមោ ចេបិ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុ ហោតិ…បេ.… ថេរោ ចេបិ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុ ហោតិ…បេ.… បុគ្គលំ វទាមិ។
‘‘ឯវរូបោ ចាយំ, ភិក្ខវេ, ថេរោ ភិក្ខុ សង្ឃមជ្ឈេ ភណតិ ។ តមេនំ ភិក្ខូ ឯវមាហំសុ – ‘អប្បសទ្ទា អាយស្មន្តោ ហោថ, ថេរោ ភិក្ខុ ធម្មញ្ច វិនយញ្ច ភណតី’តិ។ តស្មាតិហ, ភិក្ខវេ, ឯវំ សិក្ខិតព្ពំ – ‘កាសិកវត្ថូបមា ភវិស្សាម, ន បោត្ថកូបមា’តិ កាសិកំ វត្ថំ តថូបមាហំ ភវិស្សាមិ, ន បោត្ថកូបមាហន្តិ (ក.)។ ឯវញ្ហិ វោ, ភិក្ខវេ, សិក្ខិតព្ព’’ន្តិ។ អដ្ឋមំ។
៩. លោណកបល្លសុត្តំ
១០១. ‘‘យោ យោ ខោ (ស្យា. កំ.), យោ ច ខោ (ក.), ភិក្ខវេ, ឯវំ វទេយ្យ – ‘យថា យថាយំ បុរិសោ កម្មំ ករោតិ តថា តថា តំ បដិសំវេទិយតី’តិ, ឯវំ សន្តំ, ភិក្ខវេ, ព្រហ្មចរិយវាសោ ន ហោតិ, ឱកាសោ ន បញ្ញាយតិ សម្មា ទុក្ខស្ស អន្តកិរិយាយ ។ យោ ច ខោ, ភិក្ខវេ, ឯវំ វទេយ្យ – ‘យថា យថា វេទនីយំ អយំ បុរិសោ កម្មំ ករោតិ តថា តថាស្ស វិបាកំ បដិសំវេទិយតី’តិ, ឯវំ សន្តំ, ភិក្ខវេ, ព្រហ្មចរិយវាសោ ហោតិ, ឱកាសោ បញ្ញាយតិ សម្មា ទុក្ខស្ស អន្តកិរិយាយ។ ឥធ, ភិក្ខវេ, ឯកច្ចស្ស បុគ្គលស្ស អប្បមត្តកម្បិ បាបកម្មំ បាបំ កម្មំ (សី. បី.) កតំ តមេនំ និរយំ ឧបនេតិ។ ឥធ បន, ភិក្ខវេ, ឯកច្ចស្ស បុគ្គលស្ស តាទិសំយេវ អប្បមត្តកំ បាបកម្មំ កតំ ទិដ្ឋធម្មវេទនីយំ ហោតិ, នា’ណុបិ ខាយតិ, កិំ ពហុទេវ។
‘‘កថំរូបស្ស, ភិក្ខវេ, បុគ្គលស្ស អប្បមត្តកម្បិ បាបកម្មំ កតំ តមេនំ និរយំ ឧបនេតិ? ឥធ បន, ភិក្ខវេ, ឯកច្ចោ បុគ្គលោ អភាវិតកាយោ ហោតិ អភាវិតសីលោ អភាវិតចិត្តោ អភាវិតបញ្ញោ បរិត្តោ អប្បាតុមោ អប្បទុក្ខវិហារី។ ឯវរូបស្ស, ភិក្ខវេ, បុគ្គលស្ស អប្បមត្តកម្បិ បាបកម្មំ កតំ តមេនំ និរយំ ឧបនេតិ។
‘‘កថំរូបស្ស, ភិក្ខវេ, បុគ្គលស្ស តាទិសំយេវ អប្បមត្តកំ បាបកម្មំ កតំ ទិដ្ឋធម្មវេទនីយំ ហោតិ, នា’ណុបិ ខាយតិ, កិំ ពហុទេវ? ឥធ, ភិក្ខវេ, ឯកច្ចោ បុគ្គលោ ភាវិតកាយោ ហោតិ ភាវិតសីលោ ភាវិតចិត្តោ ភាវិតបញ្ញោ អបរិត្តោ មហត្តោ មហត្តា (សី. ស្យា. កំ. បី.) អប្បមាណវិហារី។ ឯវរូបស្ស, ភិក្ខវេ, បុគ្គលស្ស តាទិសំយេវ អប្បមត្តកំ បាបកម្មំ កតំ ទិដ្ឋធម្មវេទនីយំ ហោតិ, នាណុបិ ខាយតិ, កិំ ពហុទេវ។
‘‘សេយ្យថាបិ , ភិក្ខវេ, បុរិសោ លោណកបល្លំ លោណផលំ (សី. ស្យា. កំ. បី.) បរិត្តេ ឧទកមល្លកេ ឧទកកបល្លកេ (ក.) បក្ខិបេយ្យ។ តំ កិំ មញ្ញថ, ភិក្ខវេ, អបិ នុ តំ បរិត្តំ ឧទកំ ឧទកមល្លកេ ឧទកំ (សី. ស្យា. កំ. បី.) អមុនា លោណកបល្លេន លោណំ អស្ស អបេយ្យ’’ន្តិ? ‘‘ឯវំ, ភន្តេ’’។ ‘‘តំ កិស្ស ហេតុ’’? ‘‘អទុញ្ហិ, ភន្តេ, បរិត្តំ ឧទកកបល្លកេ ឧទកំ, តំ អមុនា លោណកបល្លេន លោណំ អស្ស អបេយ្យ’’ន្តិ។ ‘‘សេយ្យថាបិ, ភិក្ខវេ, បុរិសោ លោណកបល្លកំ គង្គាយ នទិយា បក្ខិបេយ្យ។ តំ កិំ មញ្ញថ, ភិក្ខវេ, អបិ នុ សា គង្គា នទី អមុនា លោណកបល្លេន លោណំ អស្ស អបេយ្យា’’តិ? ‘‘នោ ហេតំ, ភន្តេ’’។ ‘‘តំ កិស្ស ហេតុ’’? ‘‘អសុ ហិ, ភន្តេ, គង្គាយ នទិយា មហា ឧទកក្ខន្ធោ សោ អមុនា លោណកបល្លេន លោណោ ន អស្ស អបេយ្យោ’’តិ លោណំ នេវស្ស អបេយ្យន្តិ (សី.), ន លោណោ អស្ស អបេយ្យោតិ (បី.)។
‘‘ឯវមេវំ ខោ, ភិក្ខវេ, ឥធេកច្ចស្ស បុគ្គលស្ស អប្បមត្តកម្បិ បាបកម្មំ កតំ តមេនំ និរយំ ឧបនេតិ។ ឥធ, ភិក្ខវេ, ឯកច្ចស្ស បុគ្គលស្ស តាទិសំយេវ អប្បមត្តកំ បាបកម្មំ កតំ ទិដ្ឋធម្មវេទនីយំ ហោតិ, នាណុបិ ខាយតិ, កិំ ពហុទេវ។
‘‘កថំរូបស្ស, ភិក្ខវេ, បុគ្គលស្ស អប្បមត្តកម្បិ បាបកម្មំ កតំ តមេនំ និរយំ ឧបនេតិ? ឥធ, ភិក្ខវេ, ឯកច្ចោ បុគ្គលោ អភាវិតកាយោ ហោតិ អភាវិតសីលោ អភាវិតចិត្តោ អភាវិតបញ្ញោ បរិត្តោ អប្បាតុមោ អប្បទុក្ខវិហារី។ ឯវរូបស្ស, ភិក្ខវេ, បុគ្គលស្ស អប្បមត្តកម្បិ បាបកម្មំ កតំ តមេនំ និរយំ ឧបនេតិ។
‘‘កថំរូបស្ស, ភិក្ខវេ, បុគ្គលស្ស តាទិសំយេវ អប្បមត្តកំ បាបកម្មំ កតំ ទិដ្ឋធម្មវេទនីយំ ហោតិ, នាណុបិ ខាយតិ, កិំ ពហុទេវ? ឥធ, ភិក្ខវេ, ឯកច្ចោ បុគ្គលោ ភាវិតកាយោ ហោតិ ភាវិតសីលោ ភាវិតចិត្តោ ភាវិតបញ្ញោ អបរិត្តោ មហត្តោ អប្បមាណវិហារី។ ឯវរូបស្ស, ភិក្ខវេ, បុគ្គលស្ស តាទិសំយេវ អប្បមត្តកំ បាបកម្មំ កតំ ទិដ្ឋធម្មវេទនីយំ ហោតិ, នាណុបិ ខាយតិ, កិំ ពហុទេវ។
‘‘ឥធ , ភិក្ខវេ, ឯកច្ចោ អឌ្ឍកហាបណេនបិ ពន្ធនំ និគច្ឆតិ, កហាបណេនបិ ពន្ធនំ និគច្ឆតិ, កហាបណសតេនបិ ពន្ធនំ និគច្ឆតិ។ ឥធ, ភិក្ខវេ, ឯកច្ចោ អឌ្ឍកហាបណេនបិ ន ពន្ធនំ និគច្ឆតិ, កហាបណេនបិ ន ពន្ធនំ និគច្ឆតិ, កហាបណសតេនបិ ន ពន្ធនំ និគច្ឆតិ។
‘‘កថំរូបោ, ភិក្ខវេ, អឌ្ឍកហាបណេនបិ ពន្ធនំ និគច្ឆតិ, កហាបណេនបិ ពន្ធនំ និគច្ឆតិ, កហាបណសតេនបិ ពន្ធនំ និគច្ឆតិ? ឥធ, ភិក្ខវេ, ឯកច្ចោ ទលិទ្ទោ ហោតិ អប្បស្សកោ អប្បភោគោ។ ឯវរូបោ, ភិក្ខវេ, អឌ្ឍកហាបណេនបិ ពន្ធនំ និគច្ឆតិ, កហាបណេនបិ ពន្ធនំ និគច្ឆតិ, កហាបណសតេនបិ ពន្ធនំ និគច្ឆតិ។
‘‘កថំរូបោ, ភិក្ខវេ, អឌ្ឍកហាបណេនបិ ន ពន្ធនំ និគច្ឆតិ, កហាបណេនបិ ន ពន្ធនំ និគច្ឆតិ, កហាបណសតេនបិ ន ពន្ធនំ និគច្ឆតិ? ឥធ, ភិក្ខវេ, ឯកច្ចោ អឌ្ឍោ ហោតិ មហទ្ធនោ មហាភោគោ។ ឯវរូបោ, ភិក្ខវេ, អឌ្ឍកហាបណេនបិ ន ពន្ធនំ និគច្ឆតិ, កហាបណេនបិ ន ពន្ធនំ និគច្ឆតិ, កហាបណសតេនបិ ន ពន្ធនំ និគច្ឆតិ។ ឯវមេវំ ខោ, ភិក្ខវេ, ឥធេកច្ចស្ស បុគ្គលស្ស អប្បមត្តកំ បាបកម្មំ កតំ។ តមេនំ និរយំ ឧបនេតិ។ ឥធ , ភិក្ខវេ, ឯកច្ចស្ស បុគ្គលស្ស តាទិសំយេវ អប្បមត្តកំ បាបកម្មំ កតំ ទិដ្ឋធម្មវេទនីយំ ហោតិ, នាណុបិ ខាយតិ, កិំ ពហុទេវ។
‘‘កថំរូបស្ស, ភិក្ខវេ, បុគ្គលស្ស អប្បមត្តកំ បាបកម្មំ កតំ, តមេនំ និរយំ ឧបនេតិ? ឥធ, ភិក្ខវេ, ឯកច្ចោ បុគ្គលោ អភាវិតកាយោ ហោតិ អភាវិតសីលោ អភាវិតចិត្តោ អភាវិតបញ្ញោ បរិត្តោ អប្បាតុមោ អប្បទុក្ខវិហារី។ ឯវរូបស្ស, ភិក្ខវេ, បុគ្គលស្ស តាទិសំយេវ អប្បមត្តកំ បាបកម្មំ កតំ តមេនំ និរយំ ឧបនេតិ។
‘‘កថំរូបស្ស, ភិក្ខវេ, បុគ្គលស្ស តាទិសំយេវ អប្បមត្តកំ បាបកម្មំ កតំ ទិដ្ឋធម្មវេទនីយំ ហោតិ, នាណុបិ ខាយតិ, កិំ ពហុទេវ? ឥធ, ភិក្ខវេ, ឯកច្ចោ បុគ្គលោ ភាវិតកាយោ ហោតិ ភាវិតសីលោ ភាវិតចិត្តោ ភាវិតបញ្ញោ អបរិត្តោ មហត្តោ អប្បមាណវិហារី។ ឯវរូបស្ស, ភិក្ខវេ, បុគ្គលស្ស តាទិសំយេវ អប្បមត្តកំ បាបកម្មំ កតំ ទិដ្ឋធម្មវេទនីយំ ហោតិ, នាណុបិ ខាយតិ, កិំ ពហុទេវ។
‘‘ឥធ , ភិក្ខវេ, ឯកច្ចោ បុគ្គលោ ភាវិតកាយោ ហោតិ ភាវិតសីលោ ភាវិតចិត្តោ ភាវិតបញ្ញោ អបរិត្តោ មហត្តោ អប្បមាណវិហារី។ ឯវរូបស្ស, ភិក្ខវេ, បុគ្គលស្ស តាទិសំយេវ អប្បមត្តកំ បាបកម្មំ កតំ ទិដ្ឋធម្មវេទនីយំ ហោតិ, នាណុបិ ខាយតិ, កិំ ពហុទេវ។ សេយ្យថាបិ, ភិក្ខវេ, ឱរព្ភិកោ វា ឧរព្ភឃាតកោ វា អប្បេកច្ចំ ឧរព្ភំ អទិន្នំ អាទិយមានំ បហោតិ ហន្តុំ វា ពន្ធិតុំ វា ជាបេតុំ វា យថាបច្ចយំ វា កាតុំ, អប្បេកច្ចំ ឧរព្ភំ អទិន្នំ អាទិយមានំ នប្បហោតិ ហន្តុំ វា ពន្ធិតុំ វា ជាបេតុំ វា យថាបច្ចយំ វា កាតុំ។
‘‘កថំរូបំ, ភិក្ខវេ, ឱរព្ភិកោ វា ឧរព្ភឃាតកោ វា ឧរព្ភំ អទិន្នំ អាទិយមានំ បហោតិ ហន្តុំ វា ពន្ធិតុំ វា ជាបេតុំ វា យថាបច្ចយំ វា កាតុំ? ឥធ, ភិក្ខវេ, ឯកច្ចោ ទលិទ្ទោ ហោតិ អប្បស្សកោ អប្បភោគោ។ ឯវរូបំ , ភិក្ខវេ, ឱរព្ភិកោ វា ឧរព្ភឃាតកោ វា ឧរព្ភំ អទិន្នំ អាទិយមានំ បហោតិ ហន្តុំ វា ពន្ធិតុំ វា ជាបេតុំ វា យថាបច្ចយំ វា កាតុំ។
‘‘កថំរូបំ, ភិក្ខវេ, ឱរព្ភិកោ វា ឧរព្ភឃាតកោ វា ឧរព្ភំ អទិន្នំ អាទិយមានំ នប្បហោតិ ហន្តុំ វា ពន្ធិតុំ វា ជាបេតុំ វា យថាបច្ចយំ វា កាតុំ ។ ឥធ, ភិក្ខវេ, ឯកច្ចោ អឌ្ឍោ ហោតិ មហទ្ធនោ មហាភោគោ រាជា វា រាជមហាមត្តោ វា។ ឯវរូបំ, ភិក្ខវេ, ឱរព្ភិកោ វា ឧរព្ភឃាតកោ វា ឧរព្ភំ អទិន្នំ អាទិយមានំ នប្បហោតិ ហន្តុំ វា ពន្ធិតុំ វា ជាបេតុំ វា យថាបច្ចយំ វា កាតុំ។ អញ្ញទត្ថុ បញ្ជលិកោវ បញ្ជលិកោ (ក.) នំ បរំ (ក.) យាចតិ – ‘ទេហិ មេ, មារិស, ឧរព្ភំ វា ឧរព្ភធនំ វា’តិ។ ឯវមេវំ ខោ, ភិក្ខវេ, ឥធេកច្ចស្ស បុគ្គលស្ស តាទិសំយេវ អប្បមត្តកម្បិ បាបកម្មំ កតំ តមេនំ និរយំ ឧបនេតិ។ ឥធ បន, ភិក្ខវេ, ឯកច្ចស្ស បុគ្គលស្ស តាទិសំយេវ អប្បមត្តកំ បាបកម្មំ កតំ ទិដ្ឋធម្មវេទនីយំ ហោតិ, នាណុបិ ខាយតិ, កិំ ពហុទេវ។
‘‘កថំរូបស្ស, ភិក្ខវេ, បុគ្គលស្ស អប្បមត្តកម្បិ បាបកម្មំ កតំ តមេនំ និរយំ ឧបនេតិ? ឥធ, ភិក្ខវេ, ឯកច្ចោ បុគ្គលោ អភាវិតកាយោ ហោតិ អភាវិតសីលោ អភាវិតចិត្តោ អភាវិតបញ្ញោ បរិត្តោ អប្បាតុមោ អប្បទុក្ខវិហារី។ ឯវរូបស្ស, ភិក្ខវេ, បុគ្គលស្ស អប្បមត្តកម្បិ បាបកម្មំ កតំ តមេនំ និរយំ ឧបនេតិ។
‘‘កថំរូបស្ស , ភិក្ខវេ, បុគ្គលស្ស តាទិសំយេវ អប្បមត្តកំ បាបកម្មំ កតំ ទិដ្ឋធម្មវេទនីយំ ហោតិ, នាណុបិ ខាយតិ, កិំ ពហុទេវ? ឥធ, ភិក្ខវេ, ឯកច្ចោ បុគ្គលោ ភាវិតកាយោ ហោតិ ភាវិតសីលោ ភាវិតចិត្តោ ភាវិតបញ្ញោ អបរិត្តោ មហត្តោ អប្បមាណវិហារី។ ឯវរូបស្ស, ភិក្ខវេ, បុគ្គលស្ស តាទិសំយេវ អប្បមត្តកំ បាបកម្មំ កតំ ទិដ្ឋធម្មវេទនីយំ ហោតិ, នាណុបិ ខាយតិ, កិំ ពហុទេវ។
‘‘យោ, ភិក្ខវេ, ឯវំ វទេយ្យ – ‘យថា យថាយំ បុរិសោ កម្មំ ករោតិ តថា តថា តំ បដិសំវេទេតី’តិ, ឯវំ សន្តំ, ភិក្ខវេ, ព្រហ្មចរិយវាសោ ន ហោតិ, ឱកាសោ ន បញ្ញាយតិ សម្មា ទុក្ខស្ស អន្តកិរិយាយ។ យោ ច ខោ, ភិក្ខវេ, ឯវំ វទេយ្យ – ‘យថា យថា វេទនីយំ អយំ បុរិសោ កម្មំ ករោតិ តថា តថា តស្ស វិបាកំ បដិសំវេទេតី’តិ, ឯវំ សន្តំ, ភិក្ខវេ, ព្រហ្មចរិយវាសោ ហោតិ, ឱកាសោ បញ្ញាយតិ សម្មា ទុក្ខស្ស អន្តកិរិយាយា’’តិ។ នវមំ។
១០. បំសុធោវកសុត្តំ
១០២. ‘‘សន្តិ , ភិក្ខវេ, ជាតរូបស្ស ឱឡារិកា ឧបក្កិលេសា បំសុវាលុកា បំសុវាលិកា (សី. ស្យា. កំ. បី.) សក្ខរកឋលា។ តមេនំ បំសុធោវកោ វា បំសុធោវកន្តេវាសី វា ទោណិយំ អាកិរិត្វា ធោវតិ សន្ធោវតិ និទ្ធោវតិ។ តស្មិំ បហីនេ តស្មិំ ព្យន្តីកតេ សន្តិ ជាតរូបស្ស មជ្ឈិមសហគតា ឧបក្កិលេសា សុខុមសក្ខរា ថូលវាលុកា ថូលវាលិកា (សី. បី.), ថុល្លវាលិកា (ស្យា. កំ.)។ តមេនំ បំសុធោវកោ វា បំសុធោវកន្តេវាសី វា ធោវតិ សន្ធោវតិ និទ្ធោវតិ។ តស្មិំ បហីនេ តស្មិំ ព្យន្តីកតេ សន្តិ ជាតរូបស្ស សុខុមសហគតា ឧបក្កិលេសា សុខុមវាលុកា កាឡជល្លិកា។ តមេនំ បំសុធោវកោ វា បំសុធោវកន្តេវាសី វា ធោវតិ សន្ធោវតិ និទ្ធោវតិ។ តស្មិំ បហីនេ តស្មិំ ព្យន្តីកតេ អថាបរំ សុវណ្ណសិកតាវសិស្សន្តិ សុវណ្ណជាតរូបកាវសិស្សន្តិ (ក.)។ តមេនំ សុវណ្ណការោ វា សុវណ្ណការន្តេវាសី វា ជាតរូបំ មូសាយំ បក្ខិបិត្វា ធមតិ សន្ធមតិ និទ្ធមតិ ។ តំ ហោតិ ជាតរូបំ ធន្តំ សន្ធន្តំ អធន្តំ អសន្ធន្តំ (ស្យា. កំ.) និទ្ធន្តំ អនិទ្ធន្តកសាវំ អនិទ្ធន្តំ អនិហិតំ អនិន្នីតកសាវំ (សី. ស្យា. កំ. បី.), ន ចេវ មុទុ ហោតិ ន ច កម្មនិយំ, ន ច បភស្សរំ បភង្គុ ច, ន ច សម្មា ឧបេតិ កម្មាយ។ ហោតិ សោ, ភិក្ខវេ, សមយោ យំ សុវណ្ណការោ វា សុវណ្ណការន្តេវាសី វា តំ ជាតរូបំ ធមតិ សន្ធមតិ និទ្ធមតិ។ តំ ហោតិ ជាតរូបំ ធន្តំ សន្ធន្តំ និទ្ធន្តំ និទ្ធន្តកសាវំ និហិតំ និន្នីតកសាវំ (សី. ស្យា. កំ. បី.), មុទុ ច ហោតិ កម្មនិយញ្ច បភស្សរញ្ច, ន ច បភង្គុ, សម្មា ឧបេតិ កម្មាយ។ យស្សា យស្សា ច បិលន្ធនវិកតិយា អាកង្ខតិ – យទិ បដ្ដិកាយ មុទ្ទិកាយ (អ. និ. ៥.២៣, យទិ កុណ្ឌលាយ, យទិ គីវេយ្យកេ គីវេយ្យកេន (ក.), គីវេយ្យកាយ (?), យទិ សុវណ្ណមាលាយ – តញ្ចស្ស អត្ថំ អនុភោតិ។
‘‘ឯវមេវំ ខោ, ភិក្ខវេ, សន្តិ អធិចិត្តមនុយុត្តស្ស ភិក្ខុនោ ឱឡារិកា ឧបក្កិលេសា កាយទុច្ចរិតំ វចីទុច្ចរិតំ មនោទុច្ចរិតំ, តមេនំ សចេតសោ ភិក្ខុ ទព្ពជាតិកោ បជហតិ វិនោទេតិ ព្យន្តីករោតិ អនភាវំ គមេតិ។ តស្មិំ បហីនេ តស្មិំ ព្យន្តីកតេ សន្តិ អធិចិត្តមនុយុត្តស្ស ភិក្ខុនោ មជ្ឈិមសហគតា ឧបក្កិលេសា កាមវិតក្កោ ព្យាបាទវិតក្កោ វិហិំសាវិតក្កោ, តមេនំ សចេតសោ ភិក្ខុ ទព្ពជាតិកោ បជហតិ វិនោទេតិ ព្យន្តីករោតិ អនភាវំ គមេតិ។ តស្មិំ បហីនេ តស្មិំ ព្យន្តីកតេ សន្តិ អធិចិត្តមនុយុត្តស្ស ភិក្ខុនោ សុខុមសហគតា ឧបក្កិលេសា ញាតិវិតក្កោ ជនបទវិតក្កោ អនវញ្ញត្តិបដិសំយុត្តោ វិតក្កោ, តមេនំ សចេតសោ ភិក្ខុ ទព្ពជាតិកោ បជហតិ វិនោទេតិ ព្យន្តីករោតិ អនភាវំ គមេតិ។ តស្មិំ បហីនេ តស្មិំ ព្យន្តីកតេ អថាបរំ ធម្មវិតក្កាវសិស្សតិ ធម្មវិតក្កោវសិស្សតិ (ក.)។ សោ ហោតិ សមាធិ ន ចេវ សន្តោ ន ច បណីតោ នប្បដិប្បស្សទ្ធលទ្ធោ ន ឯកោទិភាវាធិគតោ សសង្ខារនិគ្គយ្ហវារិតគតោ សសង្ខារនិគ្គយ្ហវារិតវតោ (សី. ស្យា. កំ. បី.), សសង្ខារនិគ្គយ្ហវារិវាវតោ (ក.), សសង្ខារនិគ្គយ្ហវារិយាធិគតោ (?) អ. និ. ៩.៣៧; ទី. និ. ៣.៣៥៥ ហោតិ។ សោ, ភិក្ខវេ, សមយោ យំ តំ ចិត្តំ អជ្ឈត្តំយេវ សន្តិដ្ឋតិ សន្និសីទតិ ឯកោទិ ហោតិ ឯកោទិភាវំ គច្ឆតិ (សី.), ឯកោទិភាវោ ហោតិ (ស្យា. កំ. ក.), ឯកោទិហោតិ (បី.) សមាធិយតិ។ សោ ហោតិ សមាធិ សន្តោ បណីតោ បដិប្បស្សទ្ធិលទ្ធោ ឯកោទិភាវាធិគតោ ន សសង្ខារនិគ្គយ្ហវារិតគតោ។ យស្ស យស្ស ច អភិញ្ញា សច្ឆិករណីយស្ស ធម្មស្ស ចិត្តំ អភិនិន្នាមេតិ អភិញ្ញា សច្ឆិកិរិយាយ តត្រ តត្រេវ សក្ខិភព្ពតំ បាបុណាតិ សតិ សតិអាយតនេ។
‘‘សោ សចេ អាកង្ខតិ – ‘អនេកវិហិតំ ឥទ្ធិវិធំ បច្ចនុភវេយ្យំ – ឯកោបិ ហុត្វា ពហុធា អស្សំ, ពហុធាបិ ហុត្វា ឯកោ អស្សំ; អាវិភាវំ, តិរោភាវំ; តិរោកុដ្ដំ តិរោបាការំ តិរោបព្ពតំ អសជ្ជមានោ គច្ឆេយ្យំ, សេយ្យថាបិ អាកាសេ; បថវិយាបិ ឧម្មុជ្ជនិមុជ្ជំ ករេយ្យំ, សេយ្យថាបិ ឧទកេ; ឧទកេបិ អភិជ្ជមានេ អភិជ្ជមានោ (សី. បី. ក.) គច្ឆេយ្យំ, សេយ្យថាបិ បថវិយំ; អាកាសេបិ បល្លង្កេន កមេយ្យំ , សេយ្យថាបិ បក្ខី សកុណោ; ឥមេបិ ចន្ទិមសូរិយេ ឯវំមហិទ្ធិកេ ឯវំមហានុភាវេ បាណិនា បរិមសេយ្យំ បរិមជ្ជេយ្យំ; យាវ ព្រហ្មលោកាបិ កាយេន វសំ វត្តេយ្យ’ន្តិ, តត្រ តត្រេវ សក្ខិភព្ពតំ បាបុណាតិ សតិ សតិអាយតនេ។
‘‘សោ សចេ អាកង្ខតិ – ‘ទិព្ពាយ សោតធាតុយា វិសុទ្ធាយ អតិក្កន្តមានុសិកាយ ឧភោ សទ្ទេ សុណេយ្យំ ទិព្ពេ ច មានុសេ ច យេ ទូរេ សន្តិកេ ចា’តិ, តត្រ តត្រេវ សក្ខិភព្ពតំ បាបុណាតិ សតិ សតិអាយតនេ។
‘‘សោ សចេ អាកង្ខតិ – ‘បរសត្តានំ បរបុគ្គលានំ ចេតសា ចេតោ បរិច្ច បជានេយ្យំ – សរាគំ វា ចិត្តំ សរាគំ ចិត្តន្តិ បជានេយ្យំ, វីតរាគំ វា ចិត្តំ វីតរាគំ ចិត្តន្តិ បជានេយ្យំ; សទោសំ វា ចិត្តំ សទោសំ ចិត្តន្តិ បជានេយ្យំ, វីតទោសំ វា ចិត្តំ វីតទោសំ ចិត្តន្តិ បជានេយ្យំ; សមោហំ វា ចិត្តំ សមោហំ ចិត្តន្តិ បជានេយ្យំ, វីតមោហំ វា ចិត្តំ វីតមោហំ ចិត្តន្តិ បជានេយ្យំ; សំខិត្តំ វា ចិត្តំ សំខិត្តំ ចិត្តន្តិ បជានេយ្យំ, វិក្ខិត្តំ វា ចិត្តំ វិក្ខិត្តំ ចិត្តន្តិ បជានេយ្យំ; មហគ្គតំ វា ចិត្តំ មហគ្គតំ ចិត្តន្តិ បជានេយ្យំ, អមហគ្គតំ វា ចិត្តំ អមហគ្គតំ ចិត្តន្តិ បជានេយ្យំ; សឧត្តរំ វា ចិត្តំ សឧត្តរំ ចិត្តន្តិ បជានេយ្យំ, អនុត្តរំ វា ចិត្តំ អនុត្តរំ ចិត្តន្តិ បជានេយ្យំ; សមាហិតំ វា ចិត្តំ សមាហិតំ ចិត្តន្តិ បជានេយ្យំ, អសមាហិតំ វា ចិត្តំ អសមាហិតំ ចិត្តន្តិ បជានេយ្យំ; វិមុត្តំ វា ចិត្តំ វិមុត្តំ ចិត្តន្តិ បជានេយ្យំ, អវិមុត្តំ វា ចិត្តំ អវិមុត្តំ ចិត្តន្តិ បជានេយ្យ’ន្តិ, តត្រ តត្រេវ សក្ខិភព្ពតំ បាបុណាតិ សតិ សតិអាយតនេ។
‘‘សោ សចេ អាកង្ខតិ – ‘អនេកវិហិតំ បុព្ពេនិវាសំ អនុស្សរេយ្យំ, សេយ្យថិទំ – ឯកម្បិ ជាតិំ ទ្វេបិ ជាតិយោ តិស្សោបិ ជាតិយោ ចតស្សោបិ ជាតិយោ បញ្ចបិ ជាតិយោ ទសបិ ជាតិយោ វីសម្បិ ជាតិយោ តិំសម្បិ ជាតិយោ ចត្តាលីសម្បិ ជាតិយោ បញ្ញាសម្បិ ជាតិយោ ជាតិសតម្បិ ជាតិសហស្សម្បិ ជាតិសតសហស្សម្បិ អនេកេបិ សំវដ្ដកប្បេ អនេកេបិ វិវដ្ដកប្បេ អនេកេបិ សំវដ្ដវិវដ្ដកប្បេ – អមុត្រាសិំ ឯវំនាមោ ឯវំគោត្តោ ឯវំវណ្ណោ ឯវមាហារោ ឯវំសុខទុក្ខប្បដិសំវេទី ឯវមាយុបរិយន្តោ, សោ តតោ ចុតោ អមុត្រ ឧទបាទិំ; តត្រាបាសិំ ឯវំនាមោ ឯវំគោត្តោ ឯវំវណ្ណោ ឯវមាហារោ ឯវំសុខទុក្ខប្បដិសំវេទី ឯវមាយុបរិយន្តោ, សោ តតោ ចុតោ ឥធូបបន្នោតិ, ឥតិ សាការំ សឧទ្ទេសំ អនេកវិហិតំ បុព្ពេនិវាសំ អនុស្សរេយ្យ’ន្តិ, តត្រ តត្រេវ សក្ខិភព្ពតំ បាបុណាតិ សតិ សតិអាយតនេ។
‘‘សោ សចេ អាកង្ខតិ – ‘ទិព្ពេន ចក្ខុនា វិសុទ្ធេន អតិក្កន្តមានុសកេន សត្តេ បស្សេយ្យំ ចវមានេ ឧបបជ្ជមានេ ហីនេ បណីតេ សុវណ្ណេ ទុព្ពណ្ណេ, សុគតេ ទុគ្គតេ យថាកម្មូបគេ សត្តេ បជានេយ្យំ – ឥមេ វត ភោន្តោ សត្តា កាយទុច្ចរិតេន សមន្នាគតា វចីទុច្ចរិតេន សមន្នាគតា មនោទុច្ចរិតេន សមន្នាគតា អរិយានំ ឧបវាទកា មិច្ឆាទិដ្ឋិកា មិច្ឆាទិដ្ឋិកម្មសមាទានា , តេ កាយស្ស ភេទា បរំ មរណា អបាយំ ទុគ្គតិំ វិនិបាតំ និរយំ ឧបបន្នា; ឥមេ វា បន ភោន្តោ សត្តា កាយសុចរិតេន សមន្នាគតា វចីសុចរិតេន សមន្នាគតា មនោសុចរិតេន សមន្នាគតា អរិយានំ អនុបវាទកា សម្មាទិដ្ឋិកា សម្មាទិដ្ឋិកម្មសមាទានា, តេ កាយស្ស ភេទា បរំ មរណា សុគតិំ សគ្គំ លោកំ ឧបបន្នាតិ, ឥតិ ទិព្ពេន ចក្ខុនា វិសុទ្ធេន អតិក្កន្តមានុសកេន សត្តេ បស្សេយ្យំ ចវមានេ ឧបបជ្ជមានេ ហីនេ បណីតេ សុវណ្ណេ ទុព្ពណ្ណេ, សុគតេ ទុគ្គតេ យថាកម្មូបគេ សត្តេ បជានេយ្យ’ន្តិ, តត្រ តត្រេវ សក្ខិភព្ពតំ បាបុណាតិ សតិ សតិអាយតនេ។
‘‘សោ សចេ អាកង្ខតិ – ‘អាសវានំ ខយា អនាសវំ ចេតោវិមុត្តិំ បញ្ញាវិមុត្តិំ ទិដ្ឋេវ ធម្មេ សយំ អភិញ្ញា សច្ឆិកត្វា ឧបសម្បជ្ជ វិហរេយ្យ’ន្តិ, តត្រ តត្រេវ សក្ខិភព្ពតំ បាបុណាតិ សតិ សតិអាយតនេ’’តិ។ ទសមំ។
១១. និមិត្តសុត្តំ
១០៣. ‘‘អធិចិត្តមនុយុត្តេន, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុនា តីណិ និមិត្តានិ កាលេន កាលំ មនសិ កាតព្ពានិ – កាលេន កាលំ សមាធិនិមិត្តំ មនសិ កាតព្ពំ, កាលេន កាលំ បគ្គហនិមិត្តំ មនសិ កាតព្ពំ, កាលេន កាលំ ឧបេក្ខានិមិត្តំ មនសិ កាតព្ពំ។ សចេ, ភិក្ខវេ, អធិចិត្តមនុយុត្តោ ភិក្ខុ ឯកន្តំ សមាធិនិមិត្តំយេវ មនសិ ករេយ្យ, ឋានំ តំ ចិត្តំ កោសជ្ជាយ សំវត្តេយ្យ។ សចេ, ភិក្ខវេ, អធិចិត្តមនុយុត្តោ ភិក្ខុ ឯកន្តំ បគ្គហនិមិត្តំយេវ មនសិ ករេយ្យ, ឋានំ តំ ចិត្តំ ឧទ្ធច្ចាយ សំវត្តេយ្យ។ សចេ, ភិក្ខវេ , អធិចិត្តមនុយុត្តោ ភិក្ខុ ឯកន្តំ ឧបេក្ខានិមិត្តំយេវ មនសិ ករេយ្យ, ឋានំ តំ ចិត្តំ ន សម្មា សមាធិយេយ្យ អាសវានំ ខយាយ។ យតោ ច ខោ, ភិក្ខវេ, អធិចិត្តមនុយុត្តោ ភិក្ខុ កាលេន កាលំ សមាធិនិមិត្តំ មនសិ ករោតិ, កាលេន កាលំ បគ្គហនិមិត្តំ មនសិ ករោតិ, កាលេន កាលំ ឧបេក្ខានិមិត្តំ មនសិ ករោតិ, តំ ហោតិ ចិត្តំ មុទុញ្ច កម្មនិយញ្ច បភស្សរញ្ច, ន ច បភង្គុ, សម្មា សមាធិយតិ អាសវានំ ខយាយ។
‘‘សេយ្យថាបិ, ភិក្ខវេ, សុវណ្ណការោ វា សុវណ្ណការន្តេវាសី វា ឧក្កំ ពន្ធេយ្យ ពន្ធតិ… អាលិម្បតិ (វិសុទ្ធិ. ១.១៨១ តំដីកាយំ ច) ម. និ. អដ្ឋ. ១.៧៦; ម. និ. ៣.៣៦០ តំអដ្ឋកថាដីកាសុ ច បស្សិតព្ពំ, ឧក្កំ ពន្ធិត្វា ឧក្កាមុខំ អាលិម្បេយ្យ, ឧក្កាមុខំ អាលិម្បេត្វា សណ្ឌាសេន ជាតរូបំ គហេត្វា ឧក្កាមុខេ បក្ខិបេយ្យ បក្ខិបតិ (វិសុទ្ធិ. ១.១៨១), ឧក្កាមុខេ បក្ខិបិត្វា កាលេន កាលំ អភិធមតិ, កាលេន កាលំ ឧទកេន បរិប្ផោសេតិ, កាលេន កាលំ អជ្ឈុបេក្ខតិ។ សចេ, ភិក្ខវេ, សុវណ្ណការោ វា សុវណ្ណការន្តេវាសី វា តំ ជាតរូបំ ឯកន្តំ អភិធមេយ្យ, ឋានំ តំ ជាតរូបំ ឌហេយ្យ។ សចេ, ភិក្ខវេ, សុវណ្ណការោ វា សុវណ្ណការន្តេវាសី វា តំ ជាតរូបំ ឯកន្តំ ឧទកេន បរិប្ផោសេយ្យ, ឋានំ តំ ជាតរូបំ និព្ពាបេយ្យ និព្ពាយេយ្យ (សី.)។ សចេ, ភិក្ខវេ, សុវណ្ណការោ វា សុវណ្ណការន្តេវាសី វា តំ ជាតរូបំ ឯកន្តំ អជ្ឈុបេក្ខេយ្យ, ឋានំ តំ ជាតរូបំ ន សម្មា បរិបាកំ គច្ឆេយ្យ។ យតោ ច ខោ, ភិក្ខវេ, សុវណ្ណការោ វា សុវណ្ណការន្តេវាសី វា តំ ជាតរូបំ កាលេន កាលំ អភិធមតិ, កាលេន កាលំ ឧទកេន បរិប្ផោសេតិ, កាលេន កាលំ អជ្ឈុបេក្ខតិ, តំ ហោតិ ជាតរូបំ មុទុញ្ច កម្មនិយញ្ច បភស្សរញ្ច, ន ច បភង្គុ, សម្មា ឧបេតិ កម្មាយ។ យស្សា យស្សា ច បិលន្ធនវិកតិយា អាកង្ខតិ – យទិ បដ្ដិកាយ, យទិ កុណ្ឌលាយ, យទិ គីវេយ្យកេ, យទិ សុវណ្ណមាលាយ – តញ្ចស្ស អត្ថំ អនុភោតិ។
‘‘ឯវមេវំ ខោ, ភិក្ខវេ, អធិចិត្តមនុយុត្តេន ភិក្ខុនា តីណិ និមិត្តានិ កាលេន កាលំ មនសិ កាតព្ពានិ – កាលេន កាលំ សមាធិនិមិត្តំ មនសិ កាតព្ពំ, កាលេន កាលំ បគ្គហនិមិត្តំ មនសិ កាតព្ពំ, កាលេន កាលំ ឧបេក្ខានិមិត្តំ មនសិ កាតព្ពំ។ សចេ, ភិក្ខវេ, អធិចិត្តមនុយុត្តោ ភិក្ខុ ឯកន្តំ សមាធិនិមិត្តំយេវ មនសិ ករេយ្យ , ឋានំ តំ ចិត្តំ កោសជ្ជាយ សំវត្តេយ្យ។ សចេ, ភិក្ខវេ, អធិចិត្តមនុយុត្តោ ភិក្ខុ ឯកន្តំ បគ្គហនិមិត្តំយេវ មនសិ ករេយ្យ, ឋានំ តំ ចិត្តំ ឧទ្ធច្ចាយ សំវត្តេយ្យ។ សចេ, ភិក្ខវេ, អធិចិត្តមនុយុត្តោ ភិក្ខុ ឯកន្តំ ឧបេក្ខានិមិត្តំយេវ មនសិ ករេយ្យ, ឋានំ តំ ចិត្តំ ន សម្មា សមាធិយេយ្យ អាសវានំ ខយាយ។ យតោ ច ខោ, ភិក្ខវេ, អធិចិត្តមនុយុត្តោ ភិក្ខុ កាលេន កាលំ សមាធិនិមិត្តំ មនសិ ករោតិ, កាលេន កាលំ បគ្គហនិមិត្តំ មនសិ ករោតិ, កាលេន កាលំ ឧបេក្ខានិមិត្តំ មនសិ ករោតិ, តំ ហោតិ ចិត្តំ មុទុញ្ច កម្មនិយញ្ច បភស្សរញ្ច, ន ច បភង្គុ, សម្មា សមាធិយតិ អាសវានំ ខយាយ។ យស្ស យស្ស ច អភិញ្ញាសច្ឆិករណីយស្ស ធម្មស្ស ចិត្តំ អភិនិន្នាមេតិ អភិញ្ញាសច្ឆិកិរិយាយ, តត្រ តត្រេវ សក្ខិភព្ពតំ បាបុណាតិ សតិ សតិអាយតនេ។
‘‘សោ សចេ អាកង្ខតិ – ‘អនេកវិហិតំ ឥទ្ធិវិធំ បច្ចនុភវេយ្យំ…បេ.… (ឆ អភិញ្ញា វិត្ថារេតព្ពា) អាសវានំ ខយា…បេ.… សច្ឆិកត្វា ឧបសម្បជ្ជ វិហរេយ្យ’ន្តិ, តត្រ តត្រេវ សក្ខិភព្ពតំ បាបុណាតិ សតិ សតិអាយតនេ’’តិ។ ឯកាទសមំ។
លោណកបល្លវគ្គោ លោណផលវគ្គោ (សី. ស្យា. កំ. បី.) បញ្ចមោ។
តស្សុទ្ទានំ –
អច្ចាយិកំ បវិវេកំ, សរទោ បរិសា តយោ;
អាជានីយា បោត្ថកោ ច, លោណំ ធោវតិ និមិត្តានីតិ។
ទុតិយោ បណ្ណាសកោ សមត្តោ។
៣. តតិយបណ្ណាសកំ