(១០) ៥. កកុធវគ្គោ
១. បឋមសម្បទាសុត្តំ
៩១. ‘‘បញ្ចិមា , ភិក្ខវេ, សម្បទា។ កតមា បញ្ច? សទ្ធាសម្បទា, សីលសម្បទា, សុតសម្បទា, ចាគសម្បទា, បញ្ញាសម្បទា – ឥមា ខោ, ភិក្ខវេ, បញ្ច សម្បទា’’តិ។ បឋមំ។
២. ទុតិយសម្បទាសុត្តំ
៩២. ‘‘បញ្ចិមា , ភិក្ខវេ, សម្បទា។ កតមា បញ្ច? សីលសម្បទា, សមាធិសម្បទា, បញ្ញាសម្បទា, វិមុត្តិសម្បទា, វិមុត្តិញាណទស្សនសម្បទា – ឥមា ខោ, ភិក្ខវេ, បញ្ច សម្បទា’’តិ។ ទុតិយំ។
៣. ព្យាករណសុត្តំ
៩៣. ‘‘បញ្ចិមានិ, ភិក្ខវេ, អញ្ញាព្យាករណានិ។ កតមានិ បញ្ច? មន្ទត្តា មោមូហត្តា អញ្ញំ ព្យាករោតិ; បាបិច្ឆោ ឥច្ឆាបកតោ អញ្ញំ ព្យាករោតិ; ឧម្មាទា ចិត្តក្ខេបា អញ្ញំ ព្យាករោតិ; អធិមានេន អញ្ញំ ព្យាករោតិ; សម្មទេវ អញ្ញំ ព្យាករោតិ។ ឥមានិ ខោ, ភិក្ខវេ, បញ្ច អញ្ញាព្យាករណានី’’តិ។ តតិយំ។
៤. ផាសុវិហារសុត្តំ
៩៤. ‘‘បញ្ចិមេ , ភិក្ខវេ, ផាសុវិហារា។ កតមេ បញ្ច? ឥធ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុ វិវិច្ចេវ កាមេហិ វិវិច្ច អកុសលេហិ ធម្មេហិ សវិតក្កំ សវិចារំ វិវេកជំ បីតិសុខំ បឋមំ ឈានំ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ; វិតក្កវិចារានំ វូបសមា…បេ.… ទុតិយំ ឈានំ… តតិយំ ឈានំ… ចតុត្ថំ ឈានំ ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ; អាសវានំ ខយា អនាសវំ ចេតោវិមុត្តិំ បញ្ញាវិមុត្តិំ ទិដ្ឋេវ ធម្មេ សយំ អភិញ្ញា សច្ឆិកត្វា ឧបសម្បជ្ជ វិហរតិ។ ឥមេ ខោ, ភិក្ខវេ, បញ្ច ផាសុវិហារា’’តិ។ ចតុត្ថំ។
៥. អកុប្បសុត្តំ
៩៥. ‘‘បញ្ចហិ, ភិក្ខវេ, ធម្មេហិ សមន្នាគតោ ភិក្ខុ នចិរស្សេវ អកុប្បំ បដិវិជ្ឈតិ។ កតមេហិ បញ្ចហិ? ឥធ , ភិក្ខវេ, ភិក្ខុ អត្ថបដិសម្ភិទាបត្តោ ហោតិ, ធម្មបដិសម្ភិទាបត្តោ ហោតិ, និរុត្តិបដិសម្ភិទាបត្តោ ហោតិ, បដិភានបដិសម្ភិទាបត្តោ ហោតិ, យថាវិមុត្តំ ចិត្តំ បច្ចវេក្ខតិ។ ឥមេហិ ខោ, ភិក្ខវេ, បញ្ចហិ ធម្មេហិ សមន្នាគតោ ភិក្ខុ នចិរស្សេវ អកុប្បំ បដិវិជ្ឈតី’’តិ។ បញ្ចមំ។
៦. សុតធរសុត្តំ
៩៦. ‘‘បញ្ចហិ, ភិក្ខវេ, ធម្មេហិ សមន្នាគតោ ភិក្ខុ អានាបានស្សតិំ អាសេវន្តោ នចិរស្សេវ អកុប្បំ បដិវិជ្ឈតិ។ កតមេហិ បញ្ចហិ? ឥធ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុ អប្បដ្ឋោ ហោតិ អប្បកិច្ចោ សុភរោ សុសន្តោសោ ជីវិតបរិក្ខារេសុ; អប្បាហារោ ហោតិ អនោទរិកត្តំ អនុយុត្តោ; អប្បមិទ្ធោ ហោតិ ជាគរិយំ អនុយុត្តោ; ពហុស្សុតោ ហោតិ សុតធរោ សុតសន្និចយោ, យេ តេ ធម្មា អាទិកល្យាណា មជ្ឈេកល្យាណា បរិយោសានកល្យាណា សាត្ថំ សព្យញ្ជនំ កេវលបរិបុណ្ណំ បរិសុទ្ធំ ព្រហ្មចរិយំ អភិវទន្តិ, តថារូបាស្ស ធម្មា ពហុស្សុតា ហោន្តិ ធាតា វចសា បរិចិតា មនសានុបេក្ខិតា ទិដ្ឋិយា សុប្បដិវិទ្ធា; យថាវិមុត្តំ ចិត្តំ បច្ចវេក្ខតិ។ ឥមេហិ ខោ, ភិក្ខវេ, បញ្ចហិ ធម្មេហិ សមន្នាគតោ ភិក្ខុ អានាបានស្សតិំ អាសេវន្តោ នចិរស្សេវ អកុប្បំ បដិវិជ្ឈតី’’តិ។ ឆដ្ឋំ។
៧. កថាសុត្តំ
៩៧. ‘‘បញ្ចហិ , ភិក្ខវេ, ធម្មេហិ សមន្នាគតោ ភិក្ខុ អានាបានស្សតិំ ភាវេន្តោ នចិរស្សេវ អកុប្បំ បដិវិជ្ឈតិ។ កតមេហិ បញ្ចហិ? ឥធ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុ អប្បដ្ឋោ ហោតិ អប្បកិច្ចោ សុភរោ សុសន្តោសោ ជីវិតបរិក្ខារេសុ; អប្បាហារោ ហោតិ អនោទរិកត្តំ អនុយុត្តោ; អប្បមិទ្ធោ ហោតិ ជាគរិយំ អនុយុត្តោ; យាយំ កថា អាភិសល្លេខិកា ចេតោវិវរណសប្បាយា, សេយ្យថិទំ – អប្បិច្ឆកថា…បេ.… វិមុត្តិញាណទស្សនកថា, ឯវរូបិយា កថាយ និកាមលាភី ហោតិ អកិច្ឆលាភី អកសិរលាភី; យថាវិមុត្តំ ចិត្តំ បច្ចវេក្ខតិ។ ឥមេហិ ខោ, ភិក្ខវេ, បញ្ចហិ ធម្មេហិ សមន្នាគតោ ភិក្ខុ អានាបានស្សតិំ ភាវេន្តោ នចិរស្សេវ អកុប្បំ បដិវិជ្ឈតី’’តិ។ សត្តមំ។
៨. អារញ្ញកសុត្តំ
៩៨. ‘‘បញ្ចហិ, ភិក្ខវេ, ធម្មេហិ សមន្នាគតោ ភិក្ខុ អានាបានស្សតិំ ពហុលីករោន្តោ នចិរស្សេវ អកុប្បំ បដិវិជ្ឈតិ។ កតមេហិ បញ្ចហិ? ឥធ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុ អប្បដ្ឋោ ហោតិ អប្បកិច្ចោ សុភរោ សុសន្តោសោ ជីវិតបរិក្ខារេសុ; អប្បាហារោ ហោតិ អនោទរិកត្តំ អនុយុត្តោ; អប្បមិទ្ធោ ហោតិ ជាគរិយំ អនុយុត្តោ; អារញ្ញកោ ហោតិ បន្តសេនាសនោ; យថាវិមុត្តំ ចិត្តំ បច្ចវេក្ខតិ។ ឥមេហិ ខោ, ភិក្ខវេ, បញ្ចហិ ធម្មេហិ សមន្នាគតោ ភិក្ខុ អានាបានស្សតិំ ពហុលីករោន្តោ នចិរស្សេវ អកុប្បំ បដិវិជ្ឈតី’’តិ។ អដ្ឋមំ។
៩. សីហសុត្តំ
៩៩. ‘‘សីហោ, ភិក្ខវេ, មិគរាជា សាយន្ហសមយំ អាសយា និក្ខមតិ; អាសយា និក្ខមិត្វា វិជម្ភតិ; វិជម្ភិត្វា សមន្តា ចតុទ្ទិសំ ចតុទ្ទិសា (ស្យា. កំ. បី. ក.) អ. និ. ៤.៣៣; សំ. និ. ៣.៧៨ បស្សិតព្ពំ អនុវិលោកេតិ; សមន្តា ចតុទ្ទិសំ ចតុទ្ទិសា (ស្យា. កំ. បី. ក.) អ. និ. ៤.៣៣; សំ. និ. ៣.៧៨ បស្សិតព្ពំ អនុវិលោកេត្វា តិក្ខត្តុំ សីហនាទំ នទតិ; តិក្ខត្តុំ សីហនាទំ នទិត្វា គោចរាយ បក្កមតិ។ សោ ហត្ថិស្ស ចេបិ បហារំ ទេតិ, សក្កច្ចញ្ញេវ បហារំ ទេតិ, នោ អសក្កច្ចំ; មហិំសស្ស មហិសស្ស (សី. ស្យា. កំ. បី.) ចេបិ បហារំ ទេតិ, សក្កច្ចញ្ញេវ បហារំ ទេតិ, នោ អសក្កច្ចំ; គវស្ស ចេបិ បហារំ ទេតិ, សក្កច្ចញ្ញេវ បហារំ ទេតិ, នោ អសក្កច្ចំ; ទីបិស្ស ចេបិ បហារំ ទេតិ, សក្កច្ចញ្ញេវ បហារំ ទេតិ , នោ អសក្កច្ចំ; ខុទ្ទកានញ្ចេបិ បាណានំ បហារំ ទេតិ អន្តមសោ សសពិឡារានម្បិ សសពិឡារានំ (ក.), សក្កច្ចញ្ញេវ បហារំ ទេតិ, នោ អសក្កច្ចំ។ តំ កិស្ស ហេតុ? ‘មា មេ យោគ្គបថោ នស្សា’តិ។
‘‘សីហោតិ ខោ, ភិក្ខវេ, តថាគតស្សេតំ អធិវចនំ អរហតោ សម្មាសម្ពុទ្ធស្ស។ យំ ខោ, ភិក្ខវេ, តថាគតោ បរិសាយ ធម្មំ ទេសេតិ, ឥទមស្ស ហោតិ សីហនាទស្មិំ។ ភិក្ខូនញ្ចេបិ, ភិក្ខវេ, តថាគតោ ធម្មំ ទេសេតិ, សក្កច្ចញ្ញេវ តថាគតោ ធម្មំ ទេសេតិ, នោ អសក្កច្ចំ; ភិក្ខុនីនញ្ចេបិ, ភិក្ខវេ, តថាគតោ ធម្មំ ទេសេតិ, សក្កច្ចញ្ញេវ តថាគតោ ធម្មំ ទេសេតិ, នោ អសក្កច្ចំ; ឧបាសកានញ្ចេបិ, ភិក្ខវេ, តថាគតោ ធម្មំ ទេសេតិ, សក្កច្ចញ្ញេវ តថាគតោ ធម្មំ ទេសេតិ, នោ អសក្កច្ចំ; ឧបាសិកានញ្ចេបិ, ភិក្ខវេ, តថាគតោ ធម្មំ ទេសេតិ, សក្កច្ចញ្ញេវ តថាគតោ ធម្មំ ទេសេតិ, នោ អសក្កច្ចំ; បុថុជ្ជនានញ្ចេបិ, ភិក្ខវេ, តថាគតោ ធម្មំ ទេសេតិ អន្តមសោ អន្នភារនេសាទានម្បិ អន្នភារនេសាទានំ (ក.), សក្កច្ចញ្ញេវ តថាគតោ ធម្មំ ទេសេតិ, នោ អសក្កច្ចំ។ តំ កិស្ស ហេតុ? ធម្មគរុ, ភិក្ខវេ, តថាគតោ ធម្មគារវោ’’តិ។ នវមំ។
១០. កកុធថេរសុត្តំ
១០០. ឯវំ មេ សុតំ – ឯកំ សមយំ ភគវា កោសម្ពិយំ វិហរតិ ឃោសិតារាមេ។ ចូឡវ. ៣៣៣, ៣៤១ តេន ខោ បន សមយេន កកុធោ នាម កោលិយបុត្តោ កោឡីយបុត្តោ (សី. ស្យា. ក.) អាយស្មតោ មហាមោគ្គល្លានស្ស ឧបដ្ឋាកោ អធុនាកាលង្កតោ អញ្ញតរំ មនោមយំ កាយំ ឧបបន្នោ។ តស្ស ឯវរូបោ អត្តភាវបដិលាភោ ហោតិ – សេយ្យថាបិ នាម ទ្វេ វា តីណិ វា មាគធកានិ មាគធិកានិ (សី. បី. ក.) គាមក្ខេត្តានិ។ សោ តេន អត្តភាវបដិលាភេន នេវ អត្តានំ នេវត្តានំ ព្យាពាធេតិ (សី.) នោ បរំ ព្យាពាធេតិ។
អថ ខោ កកុធោ ទេវបុត្តោ យេនាយស្មា មហាមោគ្គល្លានោ តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា អាយស្មន្តំ មហាមោគ្គល្លានំ អភិវាទេត្វា ឯកមន្តំ អដ្ឋាសិ។ ឯកមន្តំ ឋិតោ ខោ កកុធោ ទេវបុត្តោ អាយស្មន្តំ មហាមោគ្គល្លានំ ឯតទវោច – ‘‘ទេវទត្តស្ស, ភន្តេ, ឯវរូបំ ឥច្ឆាគតំ ឧប្បជ្ជិ – ‘អហំ ភិក្ខុសង្ឃំ បរិហរិស្សាមី’តិ។ សហចិត្តុប្បាទា ច, ភន្តេ, ទេវទត្តោ តស្សា ឥទ្ធិយា បរិហីនោ’’តិ។ ឥទមវោច កកុធោ ទេវបុត្តោ។ ឥទំ វត្វា អាយស្មន្តំ មហាមោគ្គល្លានំ អភិវាទេត្វា បទក្ខិណំ កត្វា តត្ថេវន្តរធាយិ។
អថ ខោ អាយស្មា មហាមោគ្គល្លានោ យេន ភគវា តេនុបសង្កមិ ; ឧបសង្កមិត្វា ភគវន្តំ អភិវាទេត្វា ឯកមន្តំ និសីទិ។ ឯកមន្តំ និសិន្នោ ខោ អាយស្មា មហាមោគ្គល្លានោ ភគវន្តំ ឯតទវោច –
‘‘កកុធោ នាម, ភន្តេ, កោលិយបុត្តោ មមំ ឧបដ្ឋាកោ អធុនាកាលង្កតោ អញ្ញតរំ មនោមយំ កាយំ ឧបបន្នោ ហោតិ។ តស្ស ឯវរូបោ អត្តភាវបដិលាភោ – សេយ្យថាបិ នាម ទ្វេ វា តីណិ វា មាគធកានិ គាមក្ខេត្តានិ។ សោ តេន អត្តភាវបដិលាភេន នេវ អត្តានំ នោ បរំ ព្យាពាធេតិ។ អថ ខោ, ភន្តេ, កកុធោ ទេវបុត្តោ យេនាហំ តេនុបសង្កមិ; ឧបសង្កមិត្វា មំ អភិវាទេត្វា ឯកមន្តំ អដ្ឋាសិ។ ឯកមន្តំ ឋិតោ ខោ, ភន្តេ, កកុធោ ទេវបុត្តោ មំ ឯតទវោច – ‘ទេវទត្តស្ស, ភន្តេ, ឯវរូបំ ឥច្ឆាគតំ ឧប្បជ្ជិ – អហំ ភិក្ខុសង្ឃំ បរិហរិស្សាមីតិ។ សហចិត្តុប្បាទា ច, ភន្តេ, ទេវទត្តោ តស្សា ឥទ្ធិយា បរិហីនោ’តិ។ ឥទមវោច, ភន្តេ, កកុធោ ទេវបុត្តោ។ ឥទំ វត្វា មំ អភិវាទេត្វា បទក្ខិណំ កត្វា តត្ថេវន្តរធាយី’’តិ។
‘‘កិំ បន តេ, មោគ្គល្លាន, កកុធោ ទេវបុត្តោ ចេតសា ចេតោ បរិច្ច វិទិតោ – ‘យំ កិញ្ចិ កកុធោ ទេវបុត្តោ ភាសតិ សព្ពំ តំ តថេវ ហោតិ, នោ អញ្ញថា’’’តិ? ‘‘ចេតសា ចេតោ បរិច្ច វិទិតោ មេ, ភន្តេ, កកុធោ ទេវបុត្តោ – ‘យំ កិញ្ចិ កកុធោ ទេវបុត្តោ ភាសតិ សព្ពំ តំ តថេវ ហោតិ, នោ អញ្ញថា’’’តិ។ ‘‘រក្ខស្សេតំ, មោគ្គល្លាន, វាចំ! (រក្ខស្សេតំ, មោគ្គល្លាន, វាចំ) ( ) សី. ស្យា. កំ. បី. បោត្ថកេសុ នត្ថិ ចូឡវ. ៣៣៣ បន សព្ពត្ថបិ ទិស្សតិយេវ! ឥទានិ សោ មោឃបុរិសោ អត្តនាវ អត្តានំ បាតុករិស្សតិ ។
‘‘បញ្ចិមេ, មោគ្គល្លាន, សត្ថារោ សន្តោ សំវិជ្ជមានា លោកស្មិំ។ កតមេ បញ្ច? ឥធ , មោគ្គល្លាន, ឯកច្ចោ សត្ថា អបរិសុទ្ធសីលោ សមានោ ‘បរិសុទ្ធសីលោម្ហី’តិ បដិជានាតិ ‘បរិសុទ្ធំ មេ សីលំ បរិយោទាតំ អសំកិលិដ្ឋ’ន្តិ។ តមេនំ សាវកា ឯវំ ជានន្តិ – ‘អយំ ខោ ភវំ សត្ថា អបរិសុទ្ធសីលោ សមានោ បរិសុទ្ធសីលោម្ហី’តិ បដិជានាតិ ‘បរិសុទ្ធំ មេ សីលំ បរិយោទាតំ អសំកិលិដ្ឋ’ន្តិ។ មយញ្ចេវ ខោ បន គិហីនំ អារោចេយ្យាម, នាស្សស្ស មនាបំ។ យំ ខោ បនស្ស អមនាបំ, កថំ នំ កថំ នុ តំ (សី.), កថំ នុ (ស្យា. កំ. បី. ក.), កថំ តំ (កត្ថចិ) មយំ តេន សមុទាចរេយ្យាម – ‘សម្មន្នតិ ខោ បន ចីវរបិណ្ឌបាតសេនាសនគិលានប្បច្ចយភេសជ្ជបរិក្ខារេន; យំ តុមោ ករិស្សតិ តុមោវ តេន បញ្ញាយិស្សតី’តិ ។ ឯវរូបំ ខោ, មោគ្គល្លាន, សត្ថារំ សាវកា សីលតោ រក្ខន្តិ; ឯវរូបោ ច បន សត្ថា សាវកេហិ សីលតោ រក្ខំ បច្ចាសីសតិ បច្ចាសិំសតិ (សី. ស្យា. កំ. បី.)។
‘‘បុន ចបរំ, មោគ្គល្លាន, ឥធេកច្ចោ សត្ថា អបរិសុទ្ធាជីវោ សមានោ ‘បរិសុទ្ធាជីវោម្ហី’តិ បដិជានាតិ ‘បរិសុទ្ធោ មេ អាជីវោ បរិយោទាតោ អសំកិលិដ្ឋោ’តិ។ តមេនំ សាវកា ឯវំ ជានន្តិ – ‘អយំ ខោ ភវំ សត្ថា អបរិសុទ្ធាជីវោ សមានោ បរិសុទ្ធាជីវោម្ហី’តិ បដិជានាតិ ‘បរិសុទ្ធោ មេ អាជីវោ បរិយោទាតោ អសំកិលិដ្ឋោ’តិ។ មយញ្ចេវ ខោ បន គិហីនំ អារោចេយ្យាម, នាស្សស្ស មនាបំ។ យំ ខោ បនស្ស អមនាបំ, កថំ នំ មយំ តេន សមុទាចរេយ្យាម – ‘សម្មន្នតិ ខោ បន ចីវរបិណ្ឌបាតសេនាសនគិលានប្បច្ចយភេសជ្ជបរិក្ខារេន; យំ តុមោ ករិស្សតិ តុមោវ តេន បញ្ញាយិស្សតី’តិ។ ឯវរូបំ ខោ, មោគ្គល្លាន, សត្ថារំ សាវកា អាជីវតោ រក្ខន្តិ; ឯវរូបោ ច បន សត្ថា សាវកេហិ អាជីវតោ រក្ខំ បច្ចាសីសតិ។
‘‘បុន ចបរំ, មោគ្គល្លាន, ឥធេកច្ចោ សត្ថា អបរិសុទ្ធធម្មទេសនោ សមានោ ‘បរិសុទ្ធធម្មទេសនោម្ហី’តិ បដិជានាតិ ‘បរិសុទ្ធា មេ ធម្មទេសនា បរិយោទាតា អសំកិលិដ្ឋា’តិ។ តមេនំ សាវកា ឯវំ ជានន្តិ – ‘អយំ ខោ ភវំ សត្ថា អបរិសុទ្ធធម្មទេសនោ សមានោ បរិសុទ្ធធម្មទេសនោម្ហី’តិ បដិជានាតិ ‘បរិសុទ្ធា មេ ធម្មទេសនា បរិយោទាតា អសំកិលិដ្ឋា’តិ។ មយញ្ចេវ ខោ បន គិហីនំ អារោចេយ្យាម, នាស្សស្ស មនាបំ។ យំ ខោ បនស្ស អមនាបំ, កថំ នំ មយំ តេន សមុទាចរេយ្យាម – ‘សម្មន្នតិ ខោ បន ចីវរបិណ្ឌបាតសេនាសនគិលានប្បច្ចយភេសជ្ជបរិក្ខារេន; យំ តុមោ ករិស្សតិ តុមោវ តេន បញ្ញាយិស្សតី’តិ។ ឯវរូបំ ខោ, មោគ្គល្លាន, សត្ថារំ សាវកា ធម្មទេសនតោ រក្ខន្តិ ; ឯវរូបោ ច បន សត្ថា សាវកេហិ ធម្មទេសនតោ រក្ខំ បច្ចាសីសតិ។
‘‘បុន ចបរំ, មោគ្គល្លាន, ឥធេកច្ចោ សត្ថា អបរិសុទ្ធវេយ្យាករណោ សមានោ ‘បរិសុទ្ធវេយ្យាករណោម្ហី’តិ បដិជានាតិ ‘បរិសុទ្ធំ មេ វេយ្យាករណំ បរិយោទាតំ អសំកិលិដ្ឋ’ន្តិ។ តមេនំ សាវកា ឯវំ ជានន្តិ – ‘អយំ ខោ ភវំ សត្ថា អបរិសុទ្ធវេយ្យាករណោ សមានោ បរិសុទ្ធវេយ្យាករណោម្ហី’តិ បដិជានាតិ ‘បរិសុទ្ធំ មេ វេយ្យាករណំ បរិយោទាតំ អសំកិលិដ្ឋ’ន្តិ។ មយញ្ចេវ ខោ បន គិហីនំ អារោចេយ្យាម, នាស្សស្ស មនាបំ ។ យំ ខោ បនស្ស អមនាបំ, កថំ នំ មយំ តេន សមុទាចរេយ្យាម – ‘សម្មន្នតិ ខោ បន ចីវរបិណ្ឌបាតសេនាសនគិលានប្បច្ចយភេសជ្ជបរិក្ខារេន; យំ តុមោ ករិស្សតិ តុមោវ តេន បញ្ញាយិស្សតី’តិ។ ឯវរូបំ ខោ, មោគ្គល្លាន, សត្ថារំ សាវកា វេយ្យាករណតោ រក្ខន្តិ; ឯវរូបោ ច បន សត្ថា សាវកេហិ វេយ្យាករណតោ រក្ខំ បច្ចាសីសតិ។
‘‘បុន ចបរំ, មោគ្គល្លាន, ឥធេកច្ចោ សត្ថា អបរិសុទ្ធញាណទស្សនោ សមានោ ‘បរិសុទ្ធញាណទស្សនោម្ហី’តិ បដិជានាតិ ‘បរិសុទ្ធំ មេ ញាណទស្សនំ បរិយោទាតំ អសំកិលិដ្ឋ’ន្តិ។ តមេនំ សាវកា ឯវំ ជានន្តិ – ‘អយំ ខោ ភវំ សត្ថា អបរិសុទ្ធញាណទស្សនោ សមានោ បរិសុទ្ធញាណទស្សនោម្ហី’តិ បដិជានាតិ ‘បរិសុទ្ធំ មេ ញាណទស្សនំ បរិយោទាតំ អសំកិលិដ្ឋ’ន្តិ។ មយញ្ចេវ ខោ បន គិហីនំ អារោចេយ្យាម, នាស្សស្ស មនាបំ។ យំ ខោ បនស្ស អមនាបំ, កថំ នំ មយំ តេន សមុទាចរេយ្យាម – ‘សម្មន្នតិ ខោ បន ចីវរបិណ្ឌបាតសេនាសនគិលានប្បច្ចយភេសជ្ជបរិក្ខារេន; យំ តុមោ ករិស្សតិ តុមោវ តេន បញ្ញាយិស្សតី’តិ។ ឯវរូបំ ខោ, មោគ្គល្លាន, សត្ថារំ សាវកា ញាណទស្សនតោ រក្ខន្តិ; ឯវរូបោ ច បន សត្ថា សាវកេហិ ញាណទស្សនតោ រក្ខំ បច្ចាសីសតិ។ ឥមេ ខោ, មោគ្គល្លាន, បញ្ច សត្ថារោ សន្តោ សំវិជ្ជមានា លោកស្មិំ។
‘‘អហំ ខោ បន, មោគ្គល្លាន, បរិសុទ្ធសីលោ សមានោ ‘បរិសុទ្ធសីលោម្ហី’តិ បដិជានាមិ ‘បរិសុទ្ធំ មេ សីលំ បរិយោទាតំ អសំកិលិដ្ឋ’ន្តិ។ ន ច មំ សាវកា សីលតោ រក្ខន្តិ, ន ចាហំ សាវកេហិ សីលតោ រក្ខំ បច្ចាសីសាមិ។ បរិសុទ្ធាជីវោ សមានោ ‘បរិសុទ្ធាជីវោម្ហី’តិ បដិជានាមិ ‘បរិសុទ្ធោ មេ អាជីវោ បរិយោទាតោ អសំកិលិដ្ឋោ’តិ។ ន ច មំ សាវកា អាជីវតោ រក្ខន្តិ, ន ចាហំ សាវកេហិ អាជីវតោ រក្ខំ បច្ចាសីសាមិ។ បរិសុទ្ធធម្មទេសនោ សមានោ ‘បរិសុទ្ធធម្មទេសនោម្ហី’តិ បដិជានាមិ ‘បរិសុទ្ធា មេ ធម្មទេសនា បរិយោទាតា អសំកិលិដ្ឋា’តិ។ ន ច មំ សាវកា ធម្មទេសនតោ រក្ខន្តិ, ន ចាហំ សាវកេហិ ធម្មទេសនតោ រក្ខំ បច្ចាសីសាមិ។ បរិសុទ្ធវេយ្យាករណោ សមានោ ‘បរិសុទ្ធវេយ្យាករណោម្ហី’តិ បដិជានាមិ ‘បរិសុទ្ធំ មេ វេយ្យាករណំ បរិយោទាតំ អសំកិលិដ្ឋ’ន្តិ។ ន ច មំ សាវកា វេយ្យាករណតោ រក្ខន្តិ, ន ចាហំ សាវកេហិ វេយ្យាករណតោ រក្ខំ បច្ចាសីសាមិ។ បរិសុទ្ធញាណទស្សនោ សមានោ ‘បរិសុទ្ធញាណទស្សនោម្ហី’តិ បដិជានាមិ ‘បរិសុទ្ធំ មេ ញាណទស្សនំ បរិយោទាតំ អសំកិលិដ្ឋ’ន្តិ។ ន ច មំ សាវកា ញាណទស្សនតោ រក្ខន្តិ, ន ចាហំ សាវកេហិ ញាណទស្សនតោ រក្ខំ បច្ចាសីសាមី’’តិ។ ទសមំ។
កកុធវគ្គោ បញ្ចមោ។
តស្សុទ្ទានំ –
ទ្វេ សម្បទា ព្យាករណំ, ផាសុ អកុប្បបញ្ចមំ;
សុតំ កថា អារញ្ញកោ, សីហោ ច កកុធោ ទសាតិ។
ទុតិយបណ្ណាសកំ សមត្តំ។
៣. តតិយបណ្ណាសកំ