២. នាថវគ្គោ
១. សេនាសនសុត្តវណ្ណនា
១១. ទុតិយស្ស បញ្ចង្គសមន្នាគតោតិ បញ្ចហិ គុណង្គេហិ សមន្នាគតោ។ នាតិទូរំ ហោតិ នាច្ចាសន្នន្តិ យញ្ហិ អតិទូរេ ហោតិ, បិណ្ឌាយ ចរិត្វា តត្ថ គច្ឆន្តស្ស កាយចិត្តទរថា ហោតិ, តតោ អនុប្បន្នំ វា សមាធិំ ឧប្បាទេតុំ ឧប្បន្នំ វា ថិរំ កាតុំ ន សក្កោតិ។ អច្ចាសន្នំ ពហុជនាកិណ្ណំ ហោតិ។ ចត្តាលីសឧសភមត្តេ បន បទេសេ វសតំ ទូរាសន្នទោសវិមុត្តញ្ច គមនាគមនសម្បន្នំ នាម ហោតិ។ ទិវាអប្បាកិណ្ណន្តិ ទិវសភាគេ មហាជនេន អនាកិណ្ណំ។
២. បញ្ចង្គសុត្តវណ្ណនា
១២. ទុតិយេ កេវលីតិ កេវលេហិ សកលេហិ គុណេហិ សមន្នាគតោ។ វុសិតវាតិ វុត្ថព្រហ្មចរិយវាសោ។ អសេខេនាតិ សីលក្ខន្ធេនាតិ សីលរាសិនា។ វិមុត្តិក្ខន្ធេនាតិ ឯត្ថ ឋបេត្វា សីលាទយោ តយោ សេសា ផលធម្មា វិមុត្តិ នាម, វិមុត្តិញាណទស្សនំ បច្ចវេក្ខណញាណំ, តំ លោកិយមេវ។
៣-៤. សំយោជនសុត្តាទិវណ្ណនា
១៣-១៤. តតិយេ ឱរម្ភាគិយានីតិ ហេដ្ឋាភាគិយានិ។ ឧទ្ធម្ភាគិយានីតិ ឧបរិភាគិយានិ។ ឥមស្មិំ សុត្តេ វដ្ដមេវ កថិតំ។ ចតុត្ថេ ខិលវិនិពន្ធា បញ្ចកនិបាតេ វិត្ថារិតាយេវ។ អារោហបរិណាហេនាតិ ទីឃបុថុលន្តេន។
៥. អប្បមាទសុត្តវណ្ណនា
១៥. បញ្ចមេ ឯវមេវ ខោតិ យថា សព្ពសត្តានំ សម្មាសម្ពុទ្ធោ អគ្គោ, ឯវំ សព្ពេសំ កុសលធម្មានំ ការាបកអប្បមាទោ អគ្គោតិ ទដ្ឋព្ពោ។ ននុ ចេស លោកិយោវ, កុសលធម្មា បន លោកុត្តរាបិ។ អយញ្ច កាមាវចរោវ, កុសលធម្មា បន ចតុភូមកា។ កថមេស តេសំ អគ្គោតិ? បដិលាភកត្តេន។ អប្បមាទេន ហិ តេ បដិលភន្តិ, តស្មា សោ តេសំ អគ្គោ។ តេនេវ វុត្តំ – សព្ពេ តេ អប្បមាទមូលកាតិ។
ជង្គលានន្តិ បាណានន្តិ សបាទកបាណានំ។ បទជាតានីតិ បទានិ។ សមោធានំ គច្ឆន្តីតិ ឱធានំ បក្ខេបំ គច្ឆន្តិ។ អគ្គមក្ខាយតីតិ សេដ្ឋមក្ខាយតិ។ យទិទំ មហន្តត្តេនាតិ មហន្តភាវេន អគ្គមក្ខាយតិ, ន គុណគ្គេនាតិ អត្ថោ។ វស្សិកន្តិ សុមនបុប្ផំ។ ឥទំ កិរ សុត្តំ សុត្វា ភាតិយមហារាជា វីមំសិតុកាមតាយ ឯកស្មិំ គព្ភេ ចតុជាតិគន្ធេហិ បរិភណ្ឌំ កត្វា សុគន្ធបុប្ផានិ អាហរាបេត្វា ឯកស្ស សមុគ្គស្ស មជ្ឈេ សុមនបុប្ផមុដ្ឋិំ ឋបេត្វា សេសានិ តស្ស សមន្តតោ មុដ្ឋិំ កត្វា ឋបេត្វា ទ្វារំ បិធាយ ពហិ និក្ខន្តោ។ អថស្ស មុហុត្តំ ពហិ វីតិនាមេត្វា ទ្វារំ វិវរិត្វា បវិសន្តស្ស សព្ពបឋមំ សុមនបុប្ផគន្ធោ ឃានំ បហរិ។ សោ មហាតលស្មិំយេវ ខុទ្ទរាជានោតិ ខុទ្ទករាជានោ។ កូដរាជានោតិបិ បាឋោ។
៦. អាហុនេយ្យសុត្តវណ្ណនា
១៦. ឆដ្ឋេ គោត្រភូតិ សិខាបត្តវិបស្សនាភូតេន និព្ពានារម្មណេន គោត្រភុញាណេន សមន្នាគតោ។
៧. បឋមនាថសុត្តវណ្ណនា
១៧. សត្តមេ សនាថាតិ សញាតកា ពហុញាតិវគ្គា ហុត្វា វិហរថ។ នាថំ ករោន្តីតិ នាថករណា, អត្តនោ សនាថភាវករា បតិដ្ឋាករាតិ អត្ថោ។ កល្យាណមិត្តោតិអាទីសុ សីលាទិគុណសម្បន្នា កល្យាណា មិត្តា អស្សាតិ កល្យាណមិត្តោ។ តេវស្ស ឋាននិសជ្ជាទីសុ សហ អយនតោ សហាយាតិ កល្យាណសហាយោ។ ចិត្តេន ចេវ កាយេន ច កល្យាណមិត្តេសុយេវ សម្បវង្កោ ឱណតោតិ កល្យាណសម្បវង្កោ។ សុវចោ ហោតីតិ សុខេន វត្តព្ពោ ហោតិ, សុខេន អនុសាសិតព្ពោ។ ខមោតិ គាឡ្ហេន ផរុសេន កក្ខឡេន វុត្តោ ខមតិ ន កុប្បតិ។ បទក្ខិណគ្គាហី អនុសាសនិន្តិ យថា ឯកច្ចោ ឱវទិយមានោ វាមតោ គណ្ហាតិ, បដិប្ផរតិ វា, អស្សុណន្តោ វា គច្ឆតិ, ឯវំ អកត្វា ‘‘ឱវទថ
ឧច្ចាវចានីតិ ឧច្ចនីចានិ។ កិំករណីយានីតិ ‘‘កិំ ករោមី’’តិ ឯវំ វត្វា កត្តព្ពកម្មានិ។ តត្ថ ឧច្ចកម្មំ នាម ចីវរស្ស ករណំ រជនំ, ចេតិយេ សុធាកម្មំ, ឧបោសថាគារចេតិយឃរពោធិឃរេសុ កត្តព្ពកម្មន្តិ ឯវមាទិ។ អវចកម្មំ នាម បាទធោវនមក្ខនាទិខុទ្ទកកម្មំ។ តត្រូបាយាយាតិ តត្រុបគមនិយាយ។ អលំ កាតុន្តិ កាតុំ សមត្ថោ ហោតិ។ អលំ សំវិធាតុន្តិ វិចារេតុំ សមត្ថោ ហោតិ។
ធម្មេ អស្ស កាមោ សិនេហោតិ ធម្មកាមោ, តេបិដកំ ពុទ្ធវចនំ បិយាយតីតិ អត្ថោ។ បិយសមុទាហារោតិ បរស្មិំ កថេន្តេ សក្កច្ចំ សុណាតិ, សយញ្ច បរេសំ ទេសេតុកាមោ ហោតីតិ អត្ថោ អភិធម្មេ អភិវិនយេតិ ឯត្ថ ធម្មោ អភិធម្មោ, វិនយោ អភិវិនយោតិ ចតុក្កំ វេទិតព្ពំ។ តត្ថ ធម្មោតិ សុត្តន្តបិដកំ។ អភិធម្មោតិ សត្ត បករណានិ។ វិនយោតិ ឧភតោវិភង្គោ។ អភិវិនយោតិ ខន្ធកបរិវារា។ អថ វា សុត្តន្តបិដកម្បិ អភិធម្មបិដកម្បិ ធម្មោ ឯវ, មគ្គផលានិ អភិធម្មោ។ សកលវិនយបិដកំ វិនយោ, កិលេសវូបសមករណំ អភិវិនយោ។ ឥតិ សព្ពស្មិម្បិ ឯត្ថ ធម្មេ ច អភិធម្មេ ច វិនយេ ច អភិវិនយេ ច ឧឡារបាមោជ្ជោ ហោតីតិ អត្ថោ។ កុសលេសុ ធម្មេសូតិ ការណត្ថេ ភុម្មំ, ចាតុភូមកកុសលធម្មការណា តេសំ អធិគមត្ថាយ អនិក្ខិត្តធុរោ ហោតីតិ អត្ថោ។
៨. ទុតិយនាថសុត្តវណ្ណនា
១៨. អដ្ឋមេ ថេរានុកម្បិតស្សាតិ ថេរេហិ ឱវាទានុសាសនិទានសមុស្សាហិតាយ ហិតផរណាយ អនុកម្បិតស្ស។
៩. បឋមអរិយាវាសសុត្តវណ្ណនា
១៩. នវមេ អរិយវាសាតិ អរិយានំ អាវាសោ, តេ អាវសិំសុ អាវសន្តិ អាវសិស្សន្តីតិ អរិយាវាសា។ យទរិយាតិ យេ វាសេ អរិយា។
១០. ទុតិយអរិយាវាសសុត្តវណ្ណនា
២០. ទសមំ បញ្ចង្គវិប្បហីនោតិ បញ្ចហិ អង្គេហិ វិប្បយុត្តោ ហុត្វា ខីណាសវោ អវសិ វសតិ វសិស្សតិ។ តស្មា អយំ បញ្ចង្គវិប្បហីនតា អរិយាវាសោតិ វុត្តោ។ ឯស នយោ សព្ពត្ថ។ ឯវំ ខោ, ភិក្ខវេ, ភិក្ខុ ឆឡង្គសមន្នាគតោ ហោតីតិ ឆឡង្គុបេក្ខាយ សមន្នាគតោ ហោតិ។ ឆឡង្គុបេក្ខា ធម្មា នាម កេតិ? ញាណាទយោ។ ‘‘ញាណ’’ន្តិ វុត្តេ កិរិយតោ ចត្តារិ ញាណសម្បយុត្តចិត្តានិ លព្ភន្តិ, ‘‘សតតវិហារោ’’តិ វុត្តេ អដ្ឋ មហាចិត្តានិ, ‘‘រជ្ជនទុស្សនំ នត្ថី’’តិ វុត្តេ ទស ចិត្តានិ លព្ភន្តិ។ សោមនស្សំ អាសេវនវសេន សតារក្ខេន ចេតសាតិ ខីណាសវស្ស ហិ តីសុ ទ្វារេសុ សព្ពកាលេ សតិ អារក្ខកិច្ចំ សាធេតិ។ តេនេវស្ស ចរតោ ច តិដ្ឋតោ ច សុត្តស្ស ច ជាគរស្ស ច សតតំ សមិតំ ញាណទស្សនំ បច្ចុបដ្ឋិតំ ហោតីតិ វុច្ចតិ។
បុថុសមណព្រាហ្មណានន្តិ ពហូនំ សមណព្រាហ្មណានំ។ ឯត្ថ សមណាតិ បព្ពជ្ជូបគតា, ព្រាហ្មណាតិ ភោវាទិនោ។ បុថុបច្ចេកសច្ចានីតិ ពហូនិ បាដេក្កសច្ចានិ។ ‘‘ឥទមេវ ទស្សនំ សច្ចំ, ឥទមេវ សច្ច’’ន្តិ ឯវំ បាដិយេក្កំ គហិតានិ ពហូនិ សច្ចានីតិ អត្ថោ។ នុណ្ណានីតិ នីហដានិ។ បនុណ្ណានីតិ សុដ្ឋុ នីហដានិ។ ចត្តានីតិ វិស្សដ្ឋានិ។ វន្តានីតិ វមិតានិ។ មុត្តានីតិ ឆិន្នពន្ធនានិ កតានិ។ បហីនានីតិ បដិនិស្សដ្ឋានីតិ យថា ន បុន ចិត្តំ អារោហន្តិ, ឯវំ បដិនិស្សជ្ជិតានិ។ សព្ពានេវ តានិ គហិតគ្គហណស្ស វិស្សដ្ឋភាវវេវចនានិ។
សមវយសដ្ឋេសនោតិ ឯត្ថ អវយាតិ អនូនា, សដ្ឋាតិ វិស្សដ្ឋា។ សម្មា អវយា សដ្ឋា ឯសនា អស្សាតិ សមវយសដ្ឋេសនោ, សុដ្ឋុវិស្សដ្ឋសព្ពឯសនោតិ អត្ថោ។ រាគា ចិត្តំ វិមុត្តន្តិអាទីហិ មគ្គស្ស កិច្ចនិប្ផត្តិ កថិតា។ រាគោ មេ បហីនោតិអាទីហិ បច្ចវេក្ខណផលំ កថិតំ។ សេសំ សព្ពត្ថ ឧត្តានត្ថមេវាតិ។
នាថវគ្គោ ទុតិយោ។