៤. ឧបាលិវគ្គោ
១. ឧបាលិសុត្តវណ្ណនា
៣១. ចតុត្ថស្ស សង្ឃសុដ្ឋុតាយាតិអាទីសុ សង្ឃសុដ្ឋុតា នាម សង្ឃស្ស សុដ្ឋុភាវោ, ‘‘សុដ្ឋុ ទេវា’’តិ អាគតដ្ឋានេ វិយ ‘‘សុដ្ឋុ, ភន្តេ’’តិ សង្ឃសុដ្ឋុតាយាតិ។ សង្ឃផាសុតាយាតិ សង្ឃស្ស ផាសុភាវាយ, សហជីវិតាយ សុខវិហារត្ថាយាតិ អត្ថោ។
ទុម្មង្កូនំ បុគ្គលានំ និគ្គហាយាតិ ទុម្មង្កូនាម ទុស្សីលបុគ្គលា, យេ មង្កុតំ អាបាទិយមានាបិ ទុក្ខេន អាបជ្ជន្តិ, វីតិក្កមំ ករោន្តា វា កត្វា វា ន លជ្ជន្តិ, តេសំ និគ្គហត្ថាយ។ តេ ហិ សិក្ខាបទេ អសតិ ‘‘កិំ តុម្ហេហិ ទិដ្ឋំ, កិំ សុតំ, កិំ អម្ហេហិ កតំ, កតមស្មិំ វត្ថុស្មិំ កតមំ អាបត្តិំ រោបេត្វា អម្ហេ និគ្គណ្ហថា’’តិ សង្ឃំ វិហេឋេយ្យុំ។ សិក្ខាបទេ បន សតិ តេ សង្ឃោ សិក្ខាបទំ ទស្សេត្វា សហ ធម្មេន និគ្គហេស្សតិ។ តេន វុត្តំ – ‘‘ទុម្មង្កូនំ បុគ្គលានំ និគ្គហាយា’’តិ។
បេសលានន្តិ បិយសីលានំ ភិក្ខូនំ ផាសុវិហារត្ថាយ។ បិយសីលា ហិ ភិក្ខូ កត្តព្ពាកត្តព្ពំ សាវជ្ជានវជ្ជំ វេលំ មរិយាទញ្ច អជានន្តា សិក្ខាត្តយបារិបូរិយា ឃដមានា កិលមន្តិ, តេ បន សាវជ្ជានវជ្ជំ វេលំ មរិយាទញ្ច
ទិដ្ឋធម្មិកានំ អាសវានំ សំវរាយាតិ ទិដ្ឋធម្មិកា អាសវា នាម អសំវរេ ឋិតេន តស្មិំយេវ អត្តភាវេ បត្តព្ពា បាណិប្បហារទណ្ឌប្បហារសត្ថប្បហារហត្ថច្ឆេទបាទច្ឆេទអកិត្តិអយសវិប្បដិសារាទយោ ទុក្ខវិសេសោ, តេសំ សំវរាយ បិទហនាយ អាគមនមគ្គថកនាយាតិ អត្ថោ។ សម្បរាយិកានន្តិ សម្បរាយិកា អាសវា នាម អសំវរេ ឋិតេន កតបាបកម្មមូលកា
អប្បសន្នានន្តិ សិក្ខាបទបញ្ញត្តិយា ហិ សតិ សិក្ខាបទបញ្ញត្តិំ ញត្វា វា, យថាបញ្ញត្តំ បដិបជ្ជមានេ ភិក្ខូ ទិស្វា វា, យេបិ អប្បសន្នា បណ្ឌិតមនុស្សា, តេ ‘‘យានិ វត លោកេ
បសន្នានន្តិ
សទ្ធម្មដ្ឋិតិយាតិ តិវិធោ សទ្ធម្មោ បរិយត្តិសទ្ធម្មោ បដិបត្តិសទ្ធម្មោ អធិគមសទ្ធម្មោតិ។ តត្ថ សកលម្បិ ពុទ្ធវចនំ បរិយត្តិសទ្ធម្មោ នាម។ តេរស ធុតគុណា ចារិត្តវារិត្តសីលសមាធិវិបស្សនាតិ អយំ បដិបត្តិសទ្ធម្មោ នាម។ នវលោកុត្តរធម្មោ អធិគមសទ្ធម្មោ នាម។ សោ សព្ពោបិ យស្មា សិក្ខាបទបញ្ញត្តិយា សតិ ភិក្ខូ សិក្ខាបទញ្ច តស្ស វិភង្គញ្ច តទត្ថជោតនត្ថំ អញ្ញញ្ច ពុទ្ធវចនំ បរិយាបុណន្តិ, យថាបញ្ញត្តញ្ច បដិបជ្ជមានា បដិបត្តិំ បូរេត្វា បដិបត្តិយា អធិគន្តព្ពំ លោកុត្តរធម្មំ អធិគច្ឆន្តិ, តស្មា សិក្ខាបទបញ្ញត្តិយា សទ្ធម្មោ ចិរដ្ឋិតិកោ ហោតិ។ តេន វុត្តំ – ‘‘សទ្ធម្មដ្ឋិតិយា’’តិ។
វិនយានុគ្គហាយាតិ សិក្ខាបទបញ្ញត្តិយា សតិ សំវរវិនយោ, បហានវិនយោ, សមថវិនយោ, បញ្ញត្តិវិនយោតិ ចតុព្ពិធោ វិនយោ អនុគ្គហិតោ ហោតិ សូបត្ថម្ភិតោ។ តេន វុត្តំ – ‘‘វិនយានុគ្គហាយា’’តិ។
២. បាតិមោក្ខដ្ឋបនាសុត្តវណ្ណនា
៣២. ទុតិយេ បារាជិកោតិ បារាជិកាបត្តិំ អាបន្នោ។ បារាជិកកថា វិប្បកតា ហោតីតិ ‘‘អសុកបុគ្គលោ បារាជិកំ អាបន្នោ នុ ខោ នោ’’តិ
៣. ឧព្ពាហិកាសុត្តវណ្ណនា
៣៣. តតិយេ ឧព្ពាហិកាយាតិ សម្បត្តអធិករណំ វូបសមេតុំ សង្ឃតោ ឧព្ពាហិត្វា ឧទ្ធរិត្វា គហណត្ថាយ។ វិនយេ ខោ បន ឋិតោ ហោតីតិ វិនយលក្ខណេ បតិដ្ឋិតោ ហោតិ។ អសំហីរោតិ ន អញ្ញស្ស បដិពលោតិ កាយពលេនបិ ញាណពលេនបិ សមន្នាគតោ។ សញ្ញាបេតុន្តិ ជានាបេតុំ។ បញ្ញាបេតុន្តិ សម្បជានាបេតុំ។ និជ្ឈាបេតុន្តិ ឱលោកាបេតុំ។ បេក្ខតុន្តិ បស្សាបេតុំ។ បសាទេតុន្តិ សញ្ជាតបសាទំ កាតុំ។ អធិករណន្តិ វិវាទាធិករណាទិចតុព្ពិធំ។ អធិករណសមុទយន្តិ វិវាទមូលាទិកំ អធិករណការកំ។ អធិករណនិរោធន្តិ អធិករណានំ វូបសមំ។ អធិករណនិរោធគាមិនិំ បដិបទន្តិ សត្តវិធអធិករណសមថំ។
៤. ឧបសម្បទាសុត្តវណ្ណនា
៣៤. ចតុត្ថេ អនភិរតិន្តិ ឧក្កណ្ឋិតភាវំ។ វូបកាសេតុន្តិ វិនេតុំ។ អធិសីលេតិ ឧត្តមសីលេ។ ចិត្តបញ្ញាសុបិ ឯសេវ នយោ។
៧. សង្ឃភេទសុត្តវណ្ណនា
៣៧. សត្តមេ វត្ថូហីតិ ការណេហិ។ អវកស្សន្តីតិ អបកស្សន្តីតិ អតិវិយ អាកឌ្ឍន្តិ, យថា វិសំសដ្ឋា ហោន្តិ, ឯវំ ករោន្តិ។ អាវេនិ កម្មានិ ករោន្តីតិ វិសុំ សង្ឃកម្មានិ ករោន្តិ។
៩-១០. អានន្ទសុត្តទ្វយវណ្ណនា
៣៩-៤០. នវមេ កប្បដ្ឋិកន្តិ អាយុកប្បំ និរយម្ហិ ឋិតិការណំ។ កិព្ពិសំ បសវតីតិ បាបំ បដិលភតិ។ អាបាយិកោតិ អបាយគមនីយោ។ នេរយិកោតិ និរយេ និព្ពត្តនកោ។ វគ្គរតោតិ ភេទរតោ។ យោគក្ខេមា បធំសតីតិ យោគេហិ ខេមតោ អរហត្តតោ ធំសតិ វិគច្ឆតិ។ ទសមេ
ឧបាលិវគ្គោ ចតុត្ថោ។