៤. ទានវគ្គោ
១. បឋមទានសុត្តំ
៣១. ទី. និ. ៣.៣៣៦ ‘‘អដ្ឋិមានិ , ភិក្ខវេ, ទានានិ។ កតមានិ អដ្ឋ? អាសជ្ជ ទានំ ទេតិ, ភយា ទានំ ទេតិ, ‘អទាសិ មេ’តិ ទានំ ទេតិ, ‘ទស្សតិ មេ’តិ ទានំ ទេតិ, ‘សាហុ ទាន’ន្តិ ទានំ ទេតិ, ‘អហំ បចាមិ, ឥមេ ន បចន្តិ; នារហាមិ បចន្តោ អបចន្តានំ ទានំ អទាតុ’ន្តិ ទានំ ទេតិ, ‘ឥមំ មេ ទានំ ទទតោ កល្យាណោ កិត្តិសទ្ទោ អព្ភុគ្គច្ឆតី’តិ ទានំ ទេតិ, ចិត្តាលង្ការចិត្តបរិក្ខារត្ថំ ទានំ ទេតិ។ ឥមានិ ខោ, ភិក្ខវេ, អដ្ឋ ទានានី’’តិ។ បឋមំ។
២. ទុតិយទានសុត្តំ
៣២.
កថា. ៤៨០ ‘‘សទ្ធា ហិរិយំ កុសលញ្ច ទានំ,
ធម្មា ឯតេ សប្បុរិសានុយាតា;
ឯតញ្ហិ មគ្គំ ទិវិយំ វទន្តិ,
ឯតេន ហិ គច្ឆតិ ទេវលោក’’ន្តិ។ ទុតិយំ;
៣. ទានវត្ថុសុត្តំ
៣៣. ‘‘អដ្ឋិមានិ , ភិក្ខវេ, ទានវត្ថូនិ។ កតមានិ អដ្ឋ? ឆន្ទា ទានំ ទេតិ, ទោសា ទានំ ទេតិ, មោហា ទានំ ទេតិ, ភយា ទានំ ទេតិ, ‘ទិន្នបុព្ពំ កតបុព្ពំ បិតុបិតាមហេហិ, នារហាមិ បោរាណំ កុលវំសំ ហាបេតុ’ន្តិ ទានំ ទេតិ, ‘ឥមាហំ ទានំ ទត្វា កាយស្ស ភេទា បរំ មរណា សុគតិំ សគ្គំ លោកំ ឧបបជ្ជិស្សាមី’តិ ទានំ ទេតិ, ‘ឥមំ មេ ទានំ ទទតោ ចិត្តំ បសីទតិ, អត្តមនតា សោមនស្សំ ឧបជាយតី’តិ ទានំ ទេតិ, ចិត្តាលង្ការចិត្តបរិក្ខារត្ថំ ទានំ ទេតិ។ ឥមានិ ខោ, ភិក្ខវេ, អដ្ឋ ទានវត្ថូនី’’តិ។ តតិយំ។
៤. ខេត្តសុត្តំ
៣៤. ‘‘អដ្ឋង្គសមន្នាគតេ , ភិក្ខវេ, ខេត្តេ ពីជំ វុត្តំ ន មហប្ផលំ ហោតិ ន មហស្សាទំ ន ផាតិសេយ្យំ ន ផាតិសេយ្យន្តិ (សី. ស្យា. ក.), ន ផាតិសេយ្យា (កត្ថចិ)។ កថំ អដ្ឋង្គសមន្នាគតេ? ឥធ, ភិក្ខវេ, ខេត្តំ ឧន្នាមនិន្នាមិ ច ហោតិ, បាសាណសក្ខរិកញ្ច ហោតិ, ឩសរញ្ច ហោតិ, ន ច គម្ភីរសិតំ ហោតិ, ន អាយសម្បន្នំ ហោតិ, ន អបាយសម្បន្នំ ហោតិ, ន មាតិកាសម្បន្នំ ហោតិ, ន មរិយាទសម្បន្នំ ហោតិ។ ឯវំ អដ្ឋង្គសមន្នាគតេ, ភិក្ខវេ, ខេត្តេ ពីជំ វុត្តំ ន មហប្ផលំ ហោតិ ន មហស្សាទំ ន ផាតិសេយ្យំ។
‘‘ឯវមេវំ ខោ, ភិក្ខវេ, អដ្ឋង្គសមន្នាគតេសុ សមណព្រាហ្មណេសុ ទានំ ទិន្នំ ន មហប្ផលំ ហោតិ ន មហានិសំសំ ន មហាជុតិកំ ន មហាវិប្ផារំ។ កថំ អដ្ឋង្គសមន្នាគតេសុ? ឥធ, ភិក្ខវេ, សមណព្រាហ្មណា មិច្ឆាទិដ្ឋិកា ហោន្តិ, មិច្ឆាសង្កប្បា, មិច្ឆាវាចា, មិច្ឆាកម្មន្តា, មិច្ឆាអាជីវា, មិច្ឆាវាយាមា, មិច្ឆាសតិនោ, មិច្ឆាសមាធិនោ។ ឯវំ អដ្ឋង្គសមន្នាគតេសុ, ភិក្ខវេ, សមណព្រាហ្មណេសុ ទានំ ទិន្នំ ន មហប្ផលំ ហោតិ ន មហានិសំសំ ន មហាជុតិកំ ន មហាវិប្ផារំ។
‘‘អដ្ឋង្គសមន្នាគតេ, ភិក្ខវេ, ខេត្តេ ពីជំ វុត្តំ មហប្ផលំ ហោតិ មហស្សាទំ ផាតិសេយ្យំ។ កថំ អដ្ឋង្គសមន្នាគតេ? ឥធ, ភិក្ខវេ, ខេត្តំ អនុន្នាមានិន្នាមិ ច ហោតិ, អបាសាណសក្ខរិកញ្ច ហោតិ, អនូសរញ្ច ហោតិ, គម្ភីរសិតំ ហោតិ, អាយសម្បន្នំ ហោតិ, អបាយសម្បន្នំ ហោតិ, មាតិកាសម្បន្នំ ហោតិ, មរិយាទសម្បន្នំ ហោតិ។ ឯវំ អដ្ឋង្គសមន្នាគតេ, ភិក្ខវេ, ខេត្តេ ពីជំ វុត្តំ មហប្ផលំ ហោតិ មហស្សាទំ ផាតិសេយ្យំ។
‘‘ឯវមេវំ ខោ, ភិក្ខវេ, អដ្ឋង្គសមន្នាគតេសុ សមណព្រាហ្មណេសុ ទានំ ទិន្នំ មហប្ផលំ ហោតិ មហានិសំសំ មហាជុតិកំ មហាវិប្ផារំ។ កថំ អដ្ឋង្គសមន្នាគតេសុ? ឥធ, ភិក្ខវេ, សមណព្រាហ្មណា សម្មាទិដ្ឋិកា ហោន្តិ, សម្មាសង្កប្បា, សម្មាវាចា, សម្មាកម្មន្តា, សម្មាអាជីវា, សម្មាវាយាមា, សម្មាសតិនោ, សម្មាសមាធិនោ។ ឯវំ អដ្ឋង្គសមន្នាគតេសុ, ភិក្ខវេ, សមណព្រាហ្មណេសុ ទានំ ទិន្នំ មហប្ផលំ ហោតិ មហានិសំសំ មហាជុតិកំ មហាវិប្ផារ’’ន្តិ។
‘‘យថាបិ ខេត្តេ សម្បន្នេ, បវុត្តា ពីជសម្បទា;
ទេវេ សម្បាទយន្តម្ហិ សញ្ជាយន្តម្ហិ (ក.), ហោតិ ធញ្ញស្ស សម្បទា។
‘‘អនីតិសម្បទា ហោតិ, វិរូឡ្ហី ភវតិ សម្បទា;
វេបុល្លសម្បទា ហោតិ, ផលំ វេ ហោតិ សម្បទា។
‘‘ឯវំ សម្បន្នសីលេសុ, ទិន្នា ភោជនសម្បទា;
សម្បទានំ ឧបនេតិ, សម្បន្នំ ហិស្ស តំ កតំ។
‘‘តស្មា សម្បទមាកង្ខី, សម្បន្នត្ថូធ បុគ្គលោ;
សម្បន្នបញ្ញេ សេវេថ, ឯវំ ឥជ្ឈន្តិ សម្បទា។
‘‘វិជ្ជាចរណសម្បន្នេ, លទ្ធា ចិត្តស្ស សម្បទំ;
ករោតិ កម្មសម្បទំ, លភតិ ចត្ថសម្បទំ។
‘‘លោកំ ញត្វា យថាភូតំ, បប្បុយ្យ ទិដ្ឋិសម្បទំ;
មគ្គសម្បទមាគម្ម, យាតិ សម្បន្នមានសោ។
‘‘ឱធុនិត្វា មលំ សព្ពំ, បត្វា និព្ពានសម្បទំ;
មុច្ចតិ សព្ពទុក្ខេហិ, សា ហោតិ សព្ពសម្បទា’’តិ។ ចតុត្ថំ;
៥. ទានូបបត្តិសុត្តំ
៣៥. ទី. និ. ៣.៣៣៧ ‘‘អដ្ឋិមា, ភិក្ខវេ, ទានូបបត្តិយោ។ កតមា អដ្ឋ? ឥធ, ភិក្ខវេ, ឯកច្ចោ ទានំ ទេតិ សមណស្ស វា ព្រាហ្មណស្ស វា អន្នំ បានំ វត្ថំ យានំ មាលាគន្ធវិលេបនំ សេយ្យាវសថបទីបេយ្យំ។ សោ យំ ទេតិ តំ បច្ចាសីសតិ បច្ចាសិំសតិ (សី. ស្យា. កំ. បី.)។ សោ បស្សតិ ខត្តិយមហាសាលេ វា ព្រាហ្មណមហាសាលេ វា គហបតិមហាសាលេ វា បញ្ចហិ កាមគុណេហិ សមប្បិតេ សមង្គីភូតេ បរិចារយមានេ។ តស្ស ឯវំ ហោតិ – ‘អហោ វតាហំ កាយស្ស ភេទា បរំ មរណា ខត្តិយមហាសាលានំ វា ព្រាហ្មណមហាសាលានំ វា គហបតិមហាសាលានំ វា សហព្យតំ ឧបបជ្ជេយ្យ’ន្តិ! សោ តំ ចិត្តំ ទហតិ, តំ ចិត្តំ អធិដ្ឋាតិ, តំ ចិត្តំ ភាវេតិ។ តស្ស តំ ចិត្តំ ហីនេ វិមុត្តំ ហីនេធិមុត្តំ (ស្យា. បី.) វិមុត្តន្តិ អធិមុត្តំ, វិមុត្តន្តិ វា វិស្សដ្ឋំ (ដីកាសំវណ្ណនា), ឧត្តរិ អភាវិតំ, តត្រូបបត្តិយា សំវត្តតិ។ កាយស្ស ភេទា បរំ មរណា ខត្តិយមហាសាលានំ វា ព្រាហ្មណមហាសាលានំ វា គហបតិមហាសាលានំ វា សហព្យតំ ឧបបជ្ជតិ។ តញ្ច ខោ សីលវតោ វទាមិ, នោ ទុស្សីលស្ស។ ឥជ្ឈតិ, ភិក្ខវេ, សីលវតោ ចេតោបណិធិ វិសុទ្ធត្តា។
‘‘ឥធ បន, ភិក្ខវេ, ឯកច្ចោ ទានំ ទេតិ សមណស្ស វា ព្រាហ្មណស្ស វា អន្នំ បានំ វត្ថំ យានំ មាលាគន្ធវិលេបនំ សេយ្យាវសថបទីបេយ្យំ។ សោ យំ ទេតិ តំ បច្ចាសីសតិ។ តស្ស សុតំ ហោតិ – ‘ចាតុមហារាជិកា ចាតុម្មហារាជិកា (សី. ស្យា. កំ. បី.) ទេវា ទីឃាយុកា វណ្ណវន្តោ សុខពហុលា’តិ។ តស្ស ឯវំ ហោតិ – ‘អហោ វតាហំ កាយស្ស ភេទា បរំ មរណា ចាតុមហារាជិកានំ ទេវានំ សហព្យតំ ឧបបជ្ជេយ្យ’ន្តិ។ សោ តំ ចិត្តំ ទហតិ, តំ ចិត្តំ អធិដ្ឋាតិ, តំ ចិត្តំ ភាវេតិ។ តស្ស តំ ចិត្តំ ហីនេ វិមុត្តំ, ឧត្តរិ អភាវិតំ, តត្រូបបត្តិយា សំវត្តតិ។ កាយស្ស ភេទា បរំ មរណា ចាតុមហារាជិកានំ ទេវានំ សហព្យតំ ឧបបជ្ជតិ។ តញ្ច ខោ សីលវតោ វទាមិ, នោ ទុស្សីលស្ស។ ឥជ្ឈតិ, ភិក្ខវេ, សីលវតោ ចេតោបណិធិ វិសុទ្ធត្តា។
‘‘ឥធ បន, ភិក្ខវេ, ឯកច្ចោ ទានំ ទេតិ សមណស្ស វា ព្រាហ្មណស្ស វា អន្នំ បានំ វត្ថំ យានំ មាលាគន្ធវិលេបនំ សេយ្យាវសថបទីបេយ្យំ។ សោ យំ ទេតិ តំ បច្ចាសីសតិ។ តស្ស សុតំ ហោតិ – តាវតិំសា ទេវា…បេ.… យាមា ទេវា… តុសិតា ទេវា… និម្មានរតី ទេវា… បរនិម្មិតវសវត្តី ទេវា ទីឃាយុកា វណ្ណវន្តោ សុខពហុលាតិ។ តស្ស ឯវំ ហោតិ – ‘អហោ វតាហំ កាយស្ស ភេទា បរំ មរណា បរនិម្មិតវសវត្តីនំ ទេវានំ សហព្យតំ ឧបបជ្ជេយ្យ’ន្តិ។ សោ តំ ចិត្តំ ទហតិ, តំ ចិត្តំ អធិដ្ឋាតិ , តំ ចិត្តំ ភាវេតិ។ តស្ស តំ ចិត្តំ ហីនេ វិមុត្តំ, ឧត្តរិ អភាវិតំ, តត្រូបបត្តិយា សំវត្តតិ។ កាយស្ស ភេទា បរំ មរណា បរនិម្មិតវសវត្តីនំ ទេវានំ សហព្យតំ ឧបបជ្ជតិ។ តញ្ច ខោ សីលវតោ វទាមិ, នោ ទុស្សីលស្ស។ ឥជ្ឈតិ, ភិក្ខវេ, សីលវតោ ចេតោបណិធិ វិសុទ្ធត្តា។
‘‘ឥធ បន, ភិក្ខវេ, ឯកច្ចោ ទានំ ទេតិ សមណស្ស វា ព្រាហ្មណស្ស វា អន្នំ បានំ វត្ថំ យានំ មាលាគន្ធវិលេបនំ សេយ្យាវសថបទីបេយ្យំ។ សោ យំ ទេតិ តំ បច្ចាសីសតិ។ តស្ស សុតំ ហោតិ – ‘ព្រហ្មកាយិកា ទេវា ទីឃាយុកា វណ្ណវន្តោ សុខពហុលា’តិ។ តស្ស ឯវំ ហោតិ – ‘អហោ វតាហំ កាយស្ស ភេទា បរំ មរណា ព្រហ្មកាយិកានំ ទេវានំ សហព្យតំ ឧបបជ្ជេយ្យ’ន្តិ។ សោ តំ ចិត្តំ ទហតិ, តំ ចិត្តំ អធិដ្ឋាតិ, តំ ចិត្តំ ភាវេតិ។ តស្ស តំ ចិត្តំ ហីនេ វិមុត្តំ, ឧត្តរិ អភាវិតំ, តត្រូបបត្តិយា សំវត្តតិ។ កាយស្ស ភេទា បរំ មរណា ព្រហ្មកាយិកានំ ទេវានំ សហព្យតំ ឧបបជ្ជតិ។ តញ្ច ខោ សីលវតោ វទាមិ, នោ ទុស្សីលស្ស; វីតរាគស្ស, នោ សរាគស្ស។ ឥជ្ឈតិ, ភិក្ខវេ, សីលវតោ ចេតោបណិធិ វីតរាគត្តា។ ឥមា ខោ, ភិក្ខវេ, អដ្ឋ ទានូបបត្តិយោ’’តិ។ បញ្ចមំ។
៦. បុញ្ញកិរិយវត្ថុសុត្តំ
៣៦. ‘‘តីណិមានិ, ភិក្ខវេ, បុញ្ញកិរិយវត្ថូនិ។ កតមានិ តីណិ? ទានមយំ បុញ្ញកិរិយវត្ថុ បុញ្ញកិរិយវត្ថុំ (សី. បី.) ឯវមុបរិបិ, សីលមយំ បុញ្ញកិរិយវត្ថុ, ភាវនាមយំ បុញ្ញកិរិយវត្ថុ។ ឥធ, ភិក្ខវេ, ឯកច្ចស្ស ទានមយំ បុញ្ញកិរិយវត្ថុ បរិត្តំ កតំ ហោតិ, សីលមយំ បុញ្ញកិរិយវត្ថុ បរិត្តំ កតំ ហោតិ, ភាវនាមយំ បុញ្ញកិរិយវត្ថុំ បុញ្ញកិរិយវត្ថុ (ស្យា.) នាភិសម្ភោតិ។ សោ កាយស្ស ភេទា បរំ មរណា មនុស្សទោភគ្យំ ឧបបជ្ជតិ។
‘‘ឥធ បន, ភិក្ខវេ, ឯកច្ចស្ស ទានមយំ បុញ្ញកិរិយវត្ថុ មត្តសោ កតំ ហោតិ, សីលមយំ បុញ្ញកិរិយវត្ថុ មត្តសោ កតំ ហោតិ, ភាវនាមយំ បុញ្ញកិរិយវត្ថុំ នាភិសម្ភោតិ។ សោ កាយស្ស ភេទា បរំ មរណា មនុស្សសោភគ្យំ ឧបបជ្ជតិ។
‘‘ឥធ បន, ភិក្ខវេ , ឯកច្ចស្ស ទានមយំ បុញ្ញកិរិយវត្ថុ អធិមត្តំ កតំ ហោតិ, សីលមយំ បុញ្ញកិរិយវត្ថុ អធិមត្តំ កតំ ហោតិ, ភាវនាមយំ បុញ្ញកិរិយវត្ថុំ នាភិសម្ភោតិ។ សោ កាយស្ស ភេទា បរំ មរណា ចាតុមហារាជិកានំ ទេវានំ សហព្យតំ ឧបបជ្ជតិ។ តត្រ, ភិក្ខវេ, ចត្តារោ មហារាជានោ ទានមយំ បុញ្ញកិរិយវត្ថុំ អតិរេកំ ករិត្វា, សីលមយំ បុញ្ញកិរិយវត្ថុំ អតិរេកំ ករិត្វា, ចាតុមហារាជិកេ ទេវេ ទសហិ ឋានេហិ អធិគណ្ហន្តិ – ទិព្ពេន អាយុនា, ទិព្ពេន វណ្ណេន, ទិព្ពេន សុខេន, ទិព្ពេន យសេន, ទិព្ពេន អាធិបតេយ្យេន, ទិព្ពេហិ រូបេហិ, ទិព្ពេហិ សទ្ទេហិ, ទិព្ពេហិ គន្ធេហិ, ទិព្ពេហិ រសេហិ, ទិព្ពេហិ ផោដ្ឋព្ពេហិ។
‘‘ឥធ បន, ភិក្ខវេ, ឯកច្ចស្ស ទានមយំ បុញ្ញកិរិយវត្ថុ អធិមត្តំ កតំ ហោតិ, សីលមយំ បុញ្ញកិរិយវត្ថុ អធិមត្តំ កតំ ហោតិ, ភាវនាមយំ បុញ្ញកិរិយវត្ថុំ នាភិសម្ភោតិ។ សោ កាយស្ស ភេទា បរំ មរណា តាវតិំសានំ ទេវានំ សហព្យតំ ឧបបជ្ជតិ។ តត្រ, ភិក្ខវេ, សក្កោ ទេវានមិន្ទោ ទានមយំ បុញ្ញកិរិយវត្ថុំ អតិរេកំ ករិត្វា សីលមយំ បុញ្ញកិរិយវត្ថុំ អតិរេកំ ករិត្វា តាវតិំសេ ទេវេ ទសហិ ឋានេហិ អធិគណ្ហាតិ – ទិព្ពេន អាយុនា…បេ.… ទិព្ពេហិ ផោដ្ឋព្ពេហិ។
‘‘ឥធ បន, ភិក្ខវេ, ឯកច្ចស្ស ទានមយំ បុញ្ញកិរិយវត្ថុ អធិមត្តំ កតំ ហោតិ, សីលមយំ បុញ្ញកិរិយវត្ថុ អធិមត្តំ កតំ ហោតិ, ភាវនាមយំ បុញ្ញកិរិយវត្ថុំ នាភិសម្ភោតិ។ សោ កាយស្ស ភេទា បរំ មរណា យាមានំ ទេវានំ សហព្យតំ ឧបបជ្ជតិ។ តត្រ, ភិក្ខវេ, សុយាមោ ទេវបុត្តោ ទានមយំ បុញ្ញកិរិយវត្ថុំ អតិរេកំ ករិត្វា , សីលមយំ បុញ្ញកិរិយវត្ថុំ អតិរេកំ ករិត្វា, យាមេ ទេវេ ទសហិ ឋានេហិ អធិគណ្ហាតិ – ទិព្ពេន អាយុនា…បេ.… ទិព្ពេហិ ផោដ្ឋព្ពេហិ។
‘‘ឥធ បន, ភិក្ខវេ, ឯកច្ចស្ស ទានមយំ បុញ្ញកិរិយវត្ថុ អធិមត្តំ កតំ ហោតិ, សីលមយំ បុញ្ញកិរិយវត្ថុ អធិមត្តំ កតំ ហោតិ, ភាវនាមយំ បុញ្ញកិរិយវត្ថុំ នាភិសម្ភោតិ។ សោ កាយស្ស ភេទា បរំ មរណា តុសិតានំ ទេវានំ សហព្យតំ ឧបបជ្ជតិ។ តត្រ , ភិក្ខវេ, សន្តុសិតោ ទេវបុត្តោ ទានមយំ បុញ្ញកិរិយវត្ថុំ អតិរេកំ ករិត្វា, សីលមយំ បុញ្ញកិរិយវត្ថុំ អតិរេកំ ករិត្វា, តុសិតេ ទេវេ ទសហិ ឋានេហិ អធិគណ្ហាតិ – ទិព្ពេន អាយុនា…បេ.… ទិព្ពេហិ ផោដ្ឋព្ពេហិ។
‘‘ឥធ បន, ភិក្ខវេ, ឯកច្ចស្ស ទានមយំ បុញ្ញកិរិយវត្ថុ អធិមត្តំ កតំ ហោតិ, សីលមយំ បុញ្ញកិរិយវត្ថុ អធិមត្តំ កតំ ហោតិ, ភាវនាមយំ បុញ្ញកិរិយវត្ថុំ នាភិសម្ភោតិ។ សោ កាយស្ស ភេទា បរំ មរណា និម្មានរតីនំ ទេវានំ សហព្យតំ ឧបបជ្ជតិ។ តត្រ, ភិក្ខវេ, សុនិម្មិតោ ទេវបុត្តោ ទានមយំ បុញ្ញកិរិយវត្ថុំ អតិរេកំ ករិត្វា, សីលមយំ បុញ្ញកិរិយវត្ថុំ អតិរេកំ ករិត្វា, និម្មានរតីទេវេ ទសហិ ឋានេហិ អធិគណ្ហាតិ – ទិព្ពេន អាយុនា…បេ.… ទិព្ពេហិ ផោដ្ឋព្ពេហិ។
‘‘ឥធ បន, ភិក្ខវេ, ឯកច្ចស្ស ទានមយំ បុញ្ញកិរិយវត្ថុ អធិមត្តំ កតំ ហោតិ, សីលមយំ បុញ្ញកិរិយវត្ថុ អធិមត្តំ កតំ ហោតិ, ភាវនាមយំ បុញ្ញកិរិយវត្ថុំ នាភិសម្ភោតិ។ សោ កាយស្ស ភេទា បរំ មរណា បរនិម្មិតវសវត្តីនំ ទេវានំ សហព្យតំ ឧបបជ្ជតិ។ តត្រ, ភិក្ខវេ, វសវត្តី ទេវបុត្តោ ទានមយំ បុញ្ញកិរិយវត្ថុំ អតិរេកំ ករិត្វា, សីលមយំ បុញ្ញកិរិយវត្ថុំ អតិរេកំ ករិត្វា, បរនិម្មិតវសវត្តីទេវេ ទសហិ ឋានេហិ អធិគណ្ហាតិ – ទិព្ពេន អាយុនា, ទិព្ពេន វណ្ណេន, ទិព្ពេន សុខេន, ទិព្ពេន យសេន, ទិព្ពេន អាធិបតេយ្យេន, ទិព្ពេហិ រូបេហិ, ទិព្ពេហិ សទ្ទេហិ, ទិព្ពេហិ គន្ធេហិ, ទិព្ពេហិ រសេហិ, ទិព្ពេហិ ផោដ្ឋព្ពេហិ។ ឥមានិ ខោ, ភិក្ខវេ, តីណិ បុញ្ញកិរិយវត្ថូនី’’តិ។ ឆដ្ឋំ។
៧. សប្បុរិសទានសុត្តំ
៣៧. ‘‘អដ្ឋិមានិ, ភិក្ខវេ, សប្បុរិសទានានិ។ កតមានិ អដ្ឋ? សុចិំ ទេតិ, បណីតំ ទេតិ, កាលេន ទេតិ, កប្បិយំ ទេតិ, វិចេយ្យ ទេតិ, អភិណ្ហំ ទេតិ, ទទំ ចិត្តំ បសាទេតិ, ទត្វា អត្តមនោ ហោតិ។ ឥមានិ ខោ, ភិក្ខវេ, អដ្ឋ សប្បុរិសទានានី’’តិ។
‘‘សុចិំ បណីតំ កាលេន, កប្បិយំ បានភោជនំ;
អភិណ្ហំ ទទាតិ ទានំ, សុខេត្តេសុ សុខេត្តេ (សី. បី.) ព្រហ្មចារិសុ។
‘‘នេវ ន ច (សី. បី.) វិប្បដិសារិស្ស, ចជិត្វា អាមិសំ ពហុំ;
ឯវំ ទិន្នានិ ទានានិ, វណ្ណយន្តិ វិបស្សិនោ។
‘‘ឯវំ យជិត្វា មេធាវី, សទ្ធោ មុត្តេន ចេតសា;
អព្យាពជ្ឈំ អព្យាបជ្ឈំ (ក.) អ. និ. ៤.៤០; ៦.៣៧ សុខំ លោកំ, បណ្ឌិតោ ឧបបជ្ជតី’’តិ។ សត្តមំ;
៨. សប្បុរិសសុត្តំ
៣៨. ‘‘សប្បុរិសោ , ភិក្ខវេ, កុលេ ជាយមានោ ពហុនោ ជនស្ស អត្ថាយ ហិតាយ សុខាយ ហោតិ – មាតាបិតូនំ អត្ថាយ ហិតាយ សុខាយ ហោតិ, បុត្តទារស្ស អត្ថាយ ហិតាយ សុខាយ ហោតិ , ទាសកម្មករបោរិសស្ស អត្ថាយ ហិតាយ សុខាយ ហោតិ, មិត្តាមច្ចានំ អត្ថាយ ហិតាយ សុខាយ ហោតិ, បុព្ពបេតានំ អត្ថាយ ហិតាយ សុខាយ ហោតិ, រញ្ញោ អត្ថាយ ហិតាយ សុខាយ ហោតិ, ទេវតានំ អត្ថាយ ហិតាយ សុខាយ ហោតិ, សមណព្រាហ្មណានំ អត្ថាយ ហិតាយ សុខាយ ហោតិ។
‘‘សេយ្យថាបិ, ភិក្ខវេ, មហាមេឃោ សព្ពសស្សានិ សម្បាទេន្តោ ពហុនោ ជនស្ស អត្ថាយ ហិតាយ សុខាយ ហិតាយ…បេ.… (ស្យា. ក.) ហោតិ; ឯវមេវំ ខោ, ភិក្ខវេ, សប្បុរិសោ កុលេ ជាយមានោ ពហុនោ ជនស្ស អត្ថាយ ហិតាយ សុខាយ ហោតិ – មាតាបិតូនំ អត្ថាយ ហិតាយ សុខាយ ហោតិ, បុត្តទារស្ស អត្ថាយ ហិតាយ សុខាយ ហោតិ, ទាសកម្មករបោរិសស្ស អត្ថាយ ហិតាយ សុខាយ ហោតិ, មិត្តាមច្ចានំ អត្ថាយ ហិតាយ សុខាយ ហោតិ, បុព្ពបេតានំ អត្ថាយ ហិតាយ សុខាយ ហោតិ, រញ្ញោ អត្ថាយ ហិតាយ សុខាយ ហោតិ, ទេវតានំ អត្ថាយ ហិតាយ សុខាយ ហោតិ, សមណព្រាហ្មណានំ អត្ថាយ ហិតាយ សុខាយ ហោតី’’តិ។
‘‘ពហូនំ ពហុន្នំ (សី. បី.) វត អត្ថាយ, សប្បញ្ញោ ឃរមាវសំ;
មាតរំ បិតរំ បុព្ពេ, រត្តិន្ទិវមតន្ទិតោ។
‘‘បូជេតិ សហធម្មេន, បុព្ពេកតមនុស្សរំ;
អនាគារេ បព្ពជិតេ, អបចេ ព្រហ្មចារយោ ព្រហ្មចារិនោ (ស្យា.)។
‘‘និវិដ្ឋសទ្ធោ បូជេតិ, ញត្វា ធម្មេ ច បេសលោ បេសលេ (ក.);
រញ្ញោ ហិតោ ទេវហិតោ, ញាតីនំ សខិនំ ហិតោ។
‘‘សព្ពេសំ សព្ពេសុ (ក.) សោ ស (ស្យា. បី. ក.) ហិតោ ហោតិ, សទ្ធម្មេ សុប្បតិដ្ឋិតោ;
វិនេយ្យ មច្ឆេរមលំ, ស លោកំ ភជតេ សិវ’’ន្តិ។ អដ្ឋមំ;
៩. អភិសន្ទសុត្តំ
៣៩. ‘‘អដ្ឋិមេ , ភិក្ខវេ, បុញ្ញាភិសន្ទា កុសលាភិសន្ទា សុខស្សាហារា សោវគ្គិកា សុខវិបាកា សគ្គសំវត្តនិកា, ឥដ្ឋាយ កន្តាយ មនាបាយ ហិតាយ សុខាយ សំវត្តន្តិ។ កតមេ អដ្ឋ? ឥធ, ភិក្ខវេ, អរិយសាវកោ ពុទ្ធំ សរណំ គតោ ហោតិ។ អយំ, ភិក្ខវេ, បឋមោ បុញ្ញាភិសន្ទោ កុសលាភិសន្ទោ សុខស្សាហារោ សោវគ្គិកោ សុខវិបាកោ សគ្គសំវត្តនិកោ, ឥដ្ឋាយ កន្តាយ មនាបាយ ហិតាយ សុខាយ សំវត្តតិ។
‘‘បុន ចបរំ, ភិក្ខវេ, អរិយសាវកោ ធម្មំ សរណំ គតោ ហោតិ។ អយំ, ភិក្ខវេ, ទុតិយោ បុញ្ញាភិសន្ទោ…បេ.… សំវត្តតិ។
‘‘បុន ចបរំ, ភិក្ខវេ, អរិយសាវកោ សង្ឃំ សរណំ គតោ ហោតិ។ អយំ, ភិក្ខវេ, តតិយោ បុញ្ញាភិសន្ទោ កុសលាភិសន្ទោ សុខស្សាហារោ សោវគ្គិកោ សុខវិបាកោ សគ្គសំវត្តនិកោ, ឥដ្ឋាយ កន្តាយ មនាបាយ ហិតាយ សុខាយ សំវត្តតិ។
កថា. ៤៨០ ‘‘បញ្ចិមានិ , ភិក្ខវេ, ទានានិ មហាទានានិ អគ្គញ្ញានិ រត្តញ្ញានិ វំសញ្ញានិ បោរាណានិ អសំកិណ្ណានិ អសំកិណ្ណបុព្ពានិ, ន សំកិយន្តិ ន សំកិយិស្សន្តិ, អប្បដិកុដ្ឋានិ អប្បតិកុដ្ឋានិ (សី.) សមណេហិ ព្រាហ្មណេហិ វិញ្ញូហិ។ កតមានិ បញ្ច? ឥធ, ភិក្ខវេ, អរិយសាវកោ បាណាតិបាតំ បហាយ បាណាតិបាតា បដិវិរតោ ហោតិ។ បាណាតិបាតា បដិវិរតោ, ភិក្ខវេ, អរិយសាវកោ អបរិមាណានំ សត្តានំ អភយំ ទេតិ, អវេរំ ទេតិ, អព្យាពជ្ឈំ អព្យាបជ្ឈំ (ក.) ឯវមុបរិបិ ទេតិ។ អបរិមាណានំ សត្តានំ អភយំ ទត្វា អវេរំ ទត្វា អព្យាពជ្ឈំ ទត្វា អបរិមាណស្ស អភយស្ស អវេរស្ស អព្យាពជ្ឈស្ស ភាគី ហោតិ។ ឥទំ, ភិក្ខវេ, បឋមំ ទានំ មហាទានំ អគ្គញ្ញំ រត្តញ្ញំ វំសញ្ញំ បោរាណំ អសំកិណ្ណំ អសំកិណ្ណបុព្ពំ, ន សំកិយតិ ន សំកិយិស្សតិ, អប្បដិកុដ្ឋំ សមណេហិ ព្រាហ្មណេហិ វិញ្ញូហិ។ អយំ, ភិក្ខវេ, ចតុត្ថោ បុញ្ញាភិសន្ទោ កុសលាភិសន្ទោ សុខស្សាហារោ សោវគ្គិកោ សុខវិបាកោ សគ្គសំវត្តនិកោ, ឥដ្ឋាយ កន្តាយ មនាបាយ ហិតាយ សុខាយ សំវត្តតិ។
‘‘បុន ចបរំ, ភិក្ខវេ, អរិយសាវកោ អទិន្នាទានំ បហាយ អទិន្នាទានា បដិវិរតោ ហោតិ…បេ.… កាមេសុមិច្ឆាចារំ បហាយ កាមេសុមិច្ឆាចារា បដិវិរតោ ហោតិ…បេ.… មុសាវាទំ បហាយ មុសាវាទា បដិវិរតោ ហោតិ…បេ.… សុរាមេរយមជ្ជបមាទដ្ឋានំ បហាយ សុរាមេរយមជ្ជបមាទដ្ឋានា បដិវិរតោ ហោតិ។ សុរាមេរយមជ្ជបមាទដ្ឋានា បដិវិរតោ, ភិក្ខវេ, អរិយសាវកោ អបរិមាណានំ សត្តានំ អភយំ ទេតិ អវេរំ ទេតិ អព្យាពជ្ឈំ ទេតិ។ អបរិមាណានំ សត្តានំ អភយំ ទត្វា អវេរំ ទត្វា អព្យាពជ្ឈំ ទត្វា, អបរិមាណស្ស អភយស្ស អវេរស្ស អព្យាពជ្ឈស្ស ភាគី ហោតិ។ ឥទំ, ភិក្ខវេ, បញ្ចមំ ទានំ មហាទានំ អគ្គញ្ញំ រត្តញ្ញំ វំសញ្ញំ បោរាណំ អសំកិណ្ណំ អសំកិណ្ណបុព្ពំ, ន សំកិយតិ ន សំកិយិស្សតិ, អប្បដិកុដ្ឋំ សមណេហិ ព្រាហ្មណេហិ វិញ្ញូហិ។ អយំ ខោ, ភិក្ខវេ, អដ្ឋមោ បុញ្ញាភិសន្ទោ កុសលាភិសន្ទោ សុខស្សាហារោ សោវគ្គិកោ សុខវិបាកោ សគ្គសំវត្តនិកោ, ឥដ្ឋាយ កន្តាយ មនាបាយ ហិតាយ សុខាយ សំវត្តតិ។ ឥមេ ខោ, ភិក្ខវេ, អដ្ឋ បុញ្ញាភិសន្ទា កុសលាភិសន្ទា សុខស្សាហារា សោវគ្គិកា សុខវិបាកា សគ្គសំវត្តនិកា, ឥដ្ឋាយ កន្តាយ មនាបាយ ហិតាយ សុខាយ សំវត្តន្តី’’តិ។ នវមំ។
១០. ទុច្ចរិតវិបាកសុត្តំ
៤០. ‘‘បាណាតិបាតោ, ភិក្ខវេ, អាសេវិតោ ភាវិតោ ពហុលីកតោ និរយសំវត្តនិកោ តិរច្ឆានយោនិសំវត្តនិកោ បេត្តិវិសយសំវត្តនិកោ។ យោ សព្ពលហុសោ សព្ពលហុសោតិ សព្ពលហុកោ (ស្យា. អដ្ឋ.) បាណាតិបាតស្ស វិបាកោ, មនុស្សភូតស្ស អប្បាយុកសំវត្តនិកោ ហោតិ។
‘‘អទិន្នាទានំ, ភិក្ខវេ, អាសេវិតំ ភាវិតំ ពហុលីកតំ និរយសំវត្តនិកំ តិរច្ឆានយោនិសំវត្តនិកំ បេត្តិវិសយសំវត្តនិកំ។ យោ សព្ពលហុសោ អទិន្នាទានស្ស វិបាកោ, មនុស្សភូតស្ស ភោគព្យសនសំវត្តនិកោ ហោតិ។
‘‘កាមេសុមិច្ឆាចារោ, ភិក្ខវេ, អាសេវិតោ ភាវិតោ ពហុលីកតោ និរយសំវត្តនិកោ តិរច្ឆានយោនិសំវត្តនិកោ បេត្តិវិសយសំវត្តនិកោ។ យោ សព្ពលហុសោ កាមេសុមិច្ឆាចារស្ស វិបាកោ, មនុស្សភូតស្ស សបត្តវេរសំវត្តនិកោ ហោតិ។
‘‘មុសាវាទោ , ភិក្ខវេ, អាសេវិតោ ភាវិតោ ពហុលីកតោ និរយសំវត្តនិកោ តិរច្ឆានយោនិសំវត្តនិកោ បេត្តិវិសយសំវត្តនិកោ។ យោ សព្ពលហុសោ មុសាវាទស្ស វិបាកោ, មនុស្សភូតស្ស អភូតព្ភក្ខានសំវត្តនិកោ ហោតិ។
‘‘បិសុណា , ភិក្ខវេ, វាចា អាសេវិតា ភាវិតា ពហុលីកតា និរយសំវត្តនិកា តិរច្ឆានយោនិសំវត្តនិកា បេត្តិវិសយសំវត្តនិកា។ យោ សព្ពលហុសោ បិសុណាយ វាចាយ វិបាកោ, មនុស្សភូតស្ស មិត្តេហិ ភេទនសំវត្តនិកោ ហោតិ។
‘‘ផរុសា , ភិក្ខវេ, វាចា អាសេវិតា ភាវិតា ពហុលីកតា និរយសំវត្តនិកា តិរច្ឆានយោនិសំវត្តនិកា បេត្តិវិសយសំវត្តនិកា។ យោ សព្ពលហុសោ ផរុសាយ វាចាយ វិបាកោ, មនុស្សភូតស្ស អមនាបសទ្ទសំវត្តនិកោ ហោតិ។
‘‘សម្ផប្បលាបោ, ភិក្ខវេ, អាសេវិតោ ភាវិតោ ពហុលីកតោ និរយសំវត្តនិកោ តិរច្ឆានយោនិសំវត្តនិកោ បេត្តិវិសយសំវត្តនិកោ។ យោ សព្ពលហុសោ សម្ផប្បលាបស្ស វិបាកោ, មនុស្សភូតស្ស អនាទេយ្យវាចាសំវត្តនិកោ ហោតិ។
‘‘សុរាមេរយបានំ, ភិក្ខវេ , អាសេវិតំ ភាវិតំ ពហុលីកតំ និរយសំវត្តនិកំ តិរច្ឆានយោនិសំវត្តនិកំ បេត្តិវិសយសំវត្តនិកំ។ យោ សព្ពលហុសោ សុរាមេរយបានស្ស វិបាកោ, មនុស្សភូតស្ស ឧម្មត្តកសំវត្តនិកោ ហោតី’’តិ។ ទសមំ។
ទានវគ្គោ ចតុត្ថោ។
តស្សុទ្ទានំ –
ទ្វេ ទានានិ វត្ថុញ្ច, ខេត្តំ ទានូបបត្តិយោ;
កិរិយំ ទ្វេ សប្បុរិសា, អភិសន្ទោ វិបាកោ ចាតិ។