២៥. ភិក្ខុវគ្គោ
១. បញ្ចភិក្ខុវត្ថុ
ចក្ខុនា សំវរោតិ ឥមំ ធម្មទេសនំ សត្ថា ជេតវនេ វិហរន្តោ បញ្ច ភិក្ខូ អារព្ភ កថេសិ។
តេសុ កិរ ឯកេកោ ចក្ខុទ្វារាទីសុ បញ្ចសុ ទ្វារេសុ ឯកេកមេវ រក្ខិ។ អថេកទិវសំ សន្និបតិត្វា ‘‘អហំ ទុរក្ខំ រក្ខាមិ, អហំ ទុរក្ខំ រក្ខាមី’’តិ វិវទិត្វា ‘‘សត្ថារំ បុច្ឆិត្វា ឥមមត្ថំ ជានិស្សាមា’’តិ សត្ថារំ ឧបសង្កមិត្វា, ‘‘ភន្តេ, មយំ ចក្ខុទ្វារាទីនិ រក្ខន្តា អត្តនោ អត្តនោ រក្ខនទ្វារមេវ ទុរក្ខន្តិ មញ្ញាម, កោ នុ ខោ អម្ហេសុ ទុរក្ខំ រក្ខតី’’តិ បុច្ឆិំសុ។ សត្ថា ឯកំ ភិក្ខុម្បិ អនោសាទេត្វា, ‘‘ភិក្ខវេ, សព្ពានិ បេតានិ ទុរក្ខានេវ, អបិ ច ខោ បន តុម្ហេ ន ឥទានេវ បញ្ចសុ ឋានេសុ អសំវុតា, បុព្ពេបិ អសំវុតា, អសំវុតត្តាយេវ ច បណ្ឌិតានំ ឱវាទេ អវត្តិត្វា ជីវិតក្ខយំ បាបុណិត្ថា’’តិ វត្វា ‘‘កទា, ភន្តេ’’តិ តេហិ យាចិតោ អតីតេ តក្កសិលជាតកស្ស វត្ថុំ វិត្ថារេត្វា រក្ខសីនំ
‘‘កុសលូបទេសេ ធិតិយា ទឡ្ហាយ ច,
អនិវត្តិតត្តាភយភីរុតាយ ច;
ន រក្ខសីនំ វសមាគមិម្ហសេ,
ស សោត្ថិភាវោ មហតា ភយេន មេ’’តិ។ (ជា. ១.១.១៣២) –
ឥមំ គាថំ ទស្សេត្វា ‘‘តទាបិ តុម្ហេវ បញ្ច ជនា តក្កសិលាយំ រជ្ជគហណត្ថាយ និក្ខន្តំ មហាសត្តំ អាវុធហត្ថា បរិវារេត្វា មគ្គំ គច្ឆន្តា អន្តរាមគ្គេ រក្ខសីហិ ចក្ខុទ្វារាទិវសេន ឧបនីតេសុ រូបារម្មណាទីសុ អសំវុតា បណ្ឌិតស្ស ឱវាទេ អវត្តិត្វា ឱលីយន្តា រក្ខសីហិ ខាទិតា
៣៦០.
‘‘ចក្ខុនា
ឃានេន សំវរោ សាធុ, សាធុ ជិវ្ហាយ សំវរោ។
៣៦១.
‘‘កាយេន សំវរោ សាធុ, សាធុ វាចាយ សំវរោ;
មនសា សំវរោ សាធុ, សាធុ សព្ពត្ថ សំវរោ;
សព្ពត្ថ សំវុតោ ភិក្ខុ, សព្ពទុក្ខា បមុច្ចតី’’តិ។
តត្ថ ចក្ខុនាតិ យទា ហិ ភិក្ខុនោ ចក្ខុទ្វារេ រូបារម្មណំ អាបាថមាគច្ឆតិ, តទា ឥដ្ឋារម្មណេ អរជ្ជន្តស្ស អនិដ្ឋារម្មណេ អទុស្សន្តស្ស អសមបេក្ខនេន មោហំ អនុប្បាទេន្តស្ស តស្មិំ ទ្វារេ សំវរោ ថកនំ បិទហនំ គុត្តិ កតា នាម ហោតិ។ តស្ស សោ ឯវរូបោ ចក្ខុនា សំវរោ សាធុ។ ឯស នយោ សោតទ្វារាទីសុបិ។ ចក្ខុទ្វារាទីសុយេវ បន សំវរោ វា អសំវរោ វា នុប្បជ្ជតិ, បរតោ បន ជវនវីថិយំ ឯស លព្ភតិ។ តទា ហិ អសំវរោ ឧប្បជ្ជន្តោ អស្សទ្ធា អក្ខន្តិ កោសជ្ជំ មុដ្ឋសច្ចំ អញ្ញាណន្តិ អកុសលវីថិយំ អយំ បញ្ចវិធោ លព្ភតិ។ សំវរោ ឧប្បជ្ជន្តោ សទ្ធា ខន្តិ វីរិយំ សតិ ញាណន្តិ កុសលវីថិយំ អយំ បញ្ចវិធោ លព្ភតិ។
កាយេន សំវរោតិ ឯត្ថ បន បសាទកាយោបិ ចោបនកាយោបិ លព្ភតិ។ ឧភយម្បិ បនេតំ កាយទ្វារមេវ។ តត្ថ បសាទទ្វារេ សំវរាសំវរោ កថិតោវ។ ចោបនទ្វារេបិ តំវត្ថុកា បាណាតិបាតអទិន្នាទានកាមេសុមិច្ឆាចារា។ តេហិ បន សទ្ធិំ អកុសលវីថិយំ ឧប្បជ្ជន្តេហិ តំ ទ្វារំ អសំវុតំ ហោតិ, កុសលវីថិយំ ឧប្បជ្ជន្តេហិ សាធុ វាចាយាតិ ឯត្ថាបិ ចោបនវាចាបិ វាចា។ តាយ សទ្ធិំ ឧប្បជ្ជន្តេហិ មុសាវាទាទីហិ តំ ទ្វារំ អសំវុតំ ហោតិ, មុសាវាទាវេរមណិអាទីហិ សំវុតំ។ មនសា សំវរោតិ ឯត្ថាបិ ជវនមនតោ អញ្ញេន មនេន សទ្ធិំ អភិជ្ឈាទយោ នត្ថិ។ មនោទ្វារេ បន ជវនក្ខណេ ឧប្បជ្ជមានេហិ អភិជ្ឈាទីហិ តំ ទ្វារំ អសំវុតំ ហោតិ, អនភិជ្ឈាទីហិ សំវុតំ ហោតិ។ សាធុ សព្ពត្ថាតិ តេសុ ចក្ខុទ្វារាទីសុ សព្ពេសុបិ សំវរោ សាធុ។ ឯត្តាវតា ហិ អដ្ឋ សំវរទ្វារានិ អដ្ឋ ច អសំវរទ្វារានិ
ទេសនាវសានេ តេ បញ្ច ភិក្ខូ សោតាបត្តិផលេ បតិដ្ឋហិំសុ, សម្បត្តានម្បិ សាត្ថិកា ធម្មទេសនា អហោសីតិ។
បញ្ចភិក្ខុវត្ថុ បឋមំ។
២. ហំសឃាតកភិក្ខុវត្ថុ
ហត្ថសំយតោតិ ឥមំ ធម្មទេសនំ សត្ថា ជេតវនេ វិហរន្តោ ឯកំ ហំសឃាតកំ ភិក្ខុំ អារព្ភ កថេសិ។
សាវត្ថិវាសិនោ
សត្ថា ‘‘សច្ចំ កិរ តយា ភិក្ខុ បាណាតិបាតោ កតោ’’តិ បុច្ឆិត្វា ‘‘សច្ចំ, ភន្តេ’’តិ វុត្តេ ‘‘ភិក្ខុ កស្មា ឯវរូបេ និយ្យានិកសាសនេ បព្ពជិត្វា ឯវមកាសិ, បោរាណកបណ្ឌិតា អនុប្បន្នេ ពុទ្ធេ អគារមជ្ឈេ
អតីតេ កុរុរដ្ឋេ ឥន្ទបត្តនគរេ ធនញ្ចយេ រជ្ជំ ការេន្តេ ពោធិសត្តោ តស្ស អគ្គមហេសិយា កុច្ឆិស្មិំ បដិសន្ធិំ គហេត្វា អនុបុព្ពេន វិញ្ញុតំ បត្តោ តក្កសិលាយំ សិប្បានិ ឧគ្គហេត្វា បិតរា ឧបរជ្ជេ បតិដ្ឋាបិតោ អបរភាគេ បិតុ អច្ចយេន រជ្ជំ បត្វា ទស រាជធម្មេ អកោបេន្តោ កុរុធម្មេ វត្តិត្ថ។ កុរុធម្មោ នាម បញ្ចសីលានិ, តានិ ពោធិសត្តោ បរិសុទ្ធានិ កត្វា រក្ខិ។ យថា ច ពោធិសត្តោ, ឯវមស្ស មាតា អគ្គមហេសី កនិដ្ឋភាតា ឧបរាជា បុរោហិតោ ព្រាហ្មណោ រជ្ជុគាហកោ អមច្ចោ សារថិ សេដ្ឋិ ទោណមាបកោ មហាមត្តោ ទោវារិកោ នគរសោភិនី វណ្ណទាសីតិ ឯវមេតេសុ ឯកាទសសុ ជនេសុ កុរុធម្មំ រក្ខន្តេសុ កលិង្គរដ្ឋេ ទន្តបុរនគរេ កលិង្គេ រជ្ជំ ការេន្តេ តស្មិំ រដ្ឋេ ទេវោ ន វស្សិ។ មហាសត្តស្ស បន អញ្ជនសន្និភោ នាម មង្គលហត្ថី មហាបុញ្ញោ ហោតិ។ រដ្ឋវាសិនោ ‘‘តស្មិំ អានីតេ ទេវោ វស្សិស្សតី’’តិ សញ្ញាយ រញ្ញោ អារោចយិំសុ។ រាជា តស្ស ហត្ថិស្ស អានយនត្ថាយ ព្រាហ្មណេ បហិណិ។ តេ គន្ត្វា មហាសត្តំ ហត្ថិំ យាចិំសុ។ សត្ថា តេសំ យាចនការណំ ទស្សេតុំ អាហ –
‘‘តវ
វណ្ណំ អញ្ជនវណ្ណេន, កលិង្គស្មិំ និមិម្ហសេ’’តិ។ (ជា. ១.៣.៧៦) –
ឥមំ តិកនិបាតេ ជាតកំ កថេសិ។ ហត្ថិម្ហិ បន អានីតេបិ ទេវេ អវស្សន្តេ ‘‘សោ រាជា កុរុធម្មំ រក្ខតិ, តេនស្ស រដ្ឋេ ទេវោ វស្សតី’’តិ សញ្ញាយ ‘‘យំ សោ កុរុធម្មំ រក្ខតិ, តំ សុវណ្ណបដ្ដេ លិខិត្វា អានេថា’’តិ បុន កាលិង្គោ ព្រាហ្មណេ ច អមច្ចេ ច បេសេសិ។ តេសុ គន្ត្វា យាចន្តេសុ រាជានំ អាទិំ កត្វា សព្ពេបិ តេ អត្តនោ អត្តនោ សីលេសុ កិញ្ចិ កុក្កុច្ចមត្តំ កត្វា ‘‘អបរិសុទ្ធំ នោ សីល’’ន្តិ បដិក្ខិបិត្វាបិ ‘‘ន ឯត្តាវតា សីលភេទោ ហោតី’’តិ តេហិ បុនប្បុនំ យាចិតា អត្តនោ អត្តនោ សីលានិ កថយិំសុ។ កាលិង្គោ សុវណ្ណបដ្ដេ លិខាបេត្វា អាភតំ
‘‘គណិកា ឧប្បលវណ្ណា, បុណ្ណោ ទោវារិកោ តទា;
រជ្ជុគាហោ ច កច្ចានោ, ទោណមាបកោ ច កោលិតោ។
‘‘សារិបុត្តោ
ព្រាហ្មណោ កស្សបោ ថេរោ, ឧបរាជានន្ទបណ្ឌិតោ។
‘‘មហេសី រាហុលមាតា, មាយាទេវី ជនេត្តិកា;
កុរុរាជា ពោធិសត្តោ, ឯវំ ធារេថ ជាតក’’ន្តិ។ –
ជាតកំ
៣៦២.
‘‘ហត្ថសំយតោ បាទសំយតោ,
វាចាសំយតោ សំយតុត្តមោ;
អជ្ឈត្តរតោ សមាហិតោ,
ឯកោ សន្តុសិតោ តមាហុ ភិក្ខុ’’ន្តិ។
តត្ថ ហត្ថសំយតោតិ ហត្ថកីឡាបនាទីនំ វា ហត្ថេន បរេសំ បហរណាទីនំ វា អភាវេន ហត្ថសំយតោ។ ទុតិយបទេបិ ឯសេវ នយោ។ វាចាយ បន មុសាវាទាទីនំ អករណតោ វាចាយ សំយតោ។ សំយតុត្តមោតិ សំយតត្តភាវោ, កាយចលនសីសុក្ខិបនភមុកវិការាទីនំ អការកោតិ អត្ថោ។ អជ្ឈត្តរតោតិ គោចរជ្ឈត្តសង្ខាតាយ កម្មដ្ឋានភាវនាយ រតោ។ សមាហិតោតិ សុដ្ឋុ ឋបិតោ។ ឯកោ សន្តុសិតោតិ ឯកវិហារី ហុត្វា សុដ្ឋុ តុសិតោ វិបស្សនាចារតោ បដ្ឋាយ អត្តនោ អធិគមេន តុដ្ឋមានសោ។ បុថុជ្ជនកល្យាណកញ្ហិ អាទិំ កត្វា សព្ពេបិ សេខា អត្តនោ អធិគមេន សន្តុស្សន្តីតិ សន្តុសិតា, អរហា បន ឯកន្តសន្តុសិតោវ។ តំ សន្ធាយេតំ វុត្តំ។
ទេសនាវសានេ ពហូ សោតាបត្តិផលាទីនិ បាបុណិំសូតិ។
ហំសឃាតកភិក្ខុវត្ថុ ទុតិយំ។
៣. កោកាលិកវត្ថុ
យោ មុខសំយតោតិ ឥមំ ធម្មទេសនំ សត្ថា ជេតវនេ វិហរន្តោ កោកាលិកំ អារព្ភ កថេសិ។ វត្ថុ ‘‘អថ ខោ កោកាលិកោ ភិក្ខុ យេន ភគវា តេនុបសង្កមី’’តិ សុត្តេ (សំ. និ. ១.១៨១; សុ. និ. កោកាលិកសុត្ត; អ. និ. ១០.៨៩) អាគតមេវ។ អត្ថោបិស្ស អដ្ឋកថាយ វុត្តនយេនេវ វេទិតព្ពោ។
កោកាលិកេ បន បទុមនិរយេ ឧប្បន្នេ ធម្មសភាយំ កថំ សមុដ្ឋាបេសុំ ‘‘អហោ កោកាលិកោ ភិក្ខុ អត្តនោ មុខំ និស្សាយ វិនាសំ បត្តោ, ទ្វេ អគ្គសាវកេ អក្កោសន្តស្សេវ ហិស្ស បថវី វិវរំ អទាសី’’តិ។ សត្ថា អាគន្ត្វា ‘‘កាយ នុត្ថ, ភិក្ខវេ, ឯតរហិ កថាយ សន្និសិន្នា’’តិ បុច្ឆិត្វា ‘‘ឥមាយ នាមា’’តិ វុត្តេ ‘‘ន, ភិក្ខវេ, ឥទានេវ, បុព្ពេបិ កោកាលិកោ ភិក្ខុ អត្តនោ មុខមេវ និស្សាយ នដ្ឋោ’’តិ វត្វា តមត្ថំ សោតុកាមេហិ ភិក្ខូហិ យាចិតោ តស្ស បកាសនត្ថំ អតីតំ អាហរិ។
អតីតេ ហិមវន្តបទេសេ ឯកស្មិំ សរេ កច្ឆបោ វសតិ។ ទ្វេ ហំសបោតកា គោចរាយ ចរន្តា តេន សទ្ធិំ វិស្សាសំ កត្វា ទឡ្ហវិស្សាសិកា ហុត្វា ឯកទិវសំ កច្ឆបំ បុច្ឆិំសុ – ‘‘សម្ម, អម្ហាកំ ហិមវន្តេ ចិត្តកូដបព្ពតតលេ កញ្ចនគុហាយ វសនដ្ឋានំ, រមណិយោ បទេសោ, គច្ឆិស្សសិ អម្ហេហិ សទ្ធិ’’ន្តិ។ ‘‘សម្ម, អហំ កថំ គមិស្សាមី’’តិ? ‘‘មយំ តំ នេស្សាម, សចេ មុខំ រក្ខិតុំ សក្ខិស្សសី’’តិ។ ‘‘រក្ខិស្សាមិ, សម្មា គហេត្វា មំ គច្ឆថា’’តិ។ តេ ‘‘សាធូ’’តិ វត្វា ឯកំ ទណ្ឌកំ កច្ឆបេន
‘‘អវធី
សុគ្គហីតស្មិំ កដ្ឋស្មិំ, វាចាយ សកិយាវធី។
‘‘ឯតម្បិ
វាចំ បមុញ្ចេ កុសលំ នាតិវេលំ;
បស្សសិ ពហុភាណេន, កច្ឆបំ ព្យសនំ គត’’ន្តិ។ (ជា. ១.២.១២៩-១៣០);
ឥមំ ទុកនិបាតេ ពហុភាណិជាតកំ វិត្ថារេត្វា, ‘‘ភិក្ខវេ, ភិក្ខុនា នាម មុខសំយតេន សមចារិនា អនុទ្ធតេន និព្ពុតចិត្តេន ភវិតព្ព’’ន្តិ វត្វា ឥមំ គាថមាហ –
៣៦៣.
‘‘យោ
អត្ថំ ធម្មញ្ច ទីបេតិ, មធុរំ តស្ស ភាសិត’’ន្តិ។
តត្ថ មុខសំយតោតិ ទាសចណ្ឌាលាទយោបិ ‘‘ត្វំ ទុជ្ជាតោ, ត្វំ ទុស្សីលោ’’តិអាទីនំ អវចនតាយ មុខេន សំយតោ។ មន្តភាណីតិ មន្តា វុច្ចតិ បញ្ញា, តាយ ភណនសីលោ។ អនុទ្ធតោតិ និព្ពុតចិត្តោ។ អត្ថំ ធម្មញ្ច ទីបេតីតិ ភាសិតត្ថញ្ចេវ ទេសនាធម្មញ្ច កថេតិ។ មធុរន្តិ ឯវរូបស្ស ភិក្ខុនោ ភាសិតំ មធុរំ នាម។ យោ បន អត្ថមេវ សម្បាទេតិ, ន បាឡិំ, បាឡិំយេវ សម្បាទេតិ, ន អត្ថំ, ឧភយំ វា បន ន សម្បាទេតិ, តស្ស ភាសិតំ មធុរំ នាម ន ហោតីតិ។
ទេសនាវសានេ ពហូ សោតាបត្តិផលាទីនិ បាបុណិំសូតិ។
កោកាលិកវត្ថុ តតិយំ។
៤. ធម្មារាមត្ថេរវត្ថុ
ធម្មារាមោតិ ឥមំ ធម្មទេសនំ សត្ថា ជេតវនេ វិហរន្តោ ធម្មារាមត្ថេរំ អារព្ភ កថេសិ។
សត្ថារា កិរ ‘‘ឥតោ មេ ចតុមាសច្ចយេន បរិនិព្ពានំ ភវិស្សតី’’តិ អារោចិតេ អនេកសហស្សា ភិក្ខូ សត្ថារំ បរិវារេត្វា វិចរិំសុ។ តត្ថ បុថុជ្ជនា
សត្ថា ‘‘សាធុ សាធូ’’តិ តស្ស សាធុការំ ទត្វា, ‘‘ភិក្ខវេ, អញ្ញេនាបិ មយិ សិនេហវន្តេន ភិក្ខុនា នាម ធម្មារាមសទិសេនេវ ភវិតព្ពំ។ ន ហិ មយ្ហំ មាលាគន្ធាទីហិ បូជំ ករោន្តា មម បូជំ ករោន្តិ នាម, ធម្មានុធម្មំ បដិបជ្ជន្តាយេវ បន មំ បូជេន្តិ នាមា’’តិ វត្វា ឥមំ គាថមាហ –
៣៦៤.
‘‘ធម្មារាមោ ធម្មរតោ, ធម្មំ អនុវិចិន្តយំ;
ធម្មំ អនុស្សរំ ភិក្ខុ, សទ្ធម្មា ន បរិហាយតី’’តិ។
តត្ថ ធម្មារាមោ។ តស្មិំយេវ ធម្មេ រតោតិ ធម្មរតោ។ តស្សេវ ធម្មស្ស បុនប្បុនំ វិចិន្តនតាយ ធម្មំ អនុវិចិន្តយំ, តំ ធម្មំ អាវជ្ជេន្តោ មនសិករោន្តោតិ អត្ថោ។ អនុស្សរន្តិ តមេវ ធម្មំ អនុស្សរន្តោ។ សទ្ធម្មាតិ ឯវរូបោ ភិក្ខុ សត្តតិំសភេទា ពោធិបក្ខិយធម្មា នវវិធលោកុត្តរធម្មា ច ន បរិហាយតីតិ អត្ថោ។
ទេសនាវសានេ សោ ភិក្ខុ អរហត្តេ បតិដ្ឋហិ, សម្បត្តានម្បិ សាត្ថិកា ធម្មទេសនា អហោសីតិ។
ធម្មារាមត្ថេរវត្ថុ ចតុត្ថំ។
៥. វិបក្ខសេវកភិក្ខុវត្ថុ
សលាភន្តិ
តស្ស
‘‘បុរាណចោរាន វចោ និសម្ម,
មហិឡាមុខោ បោថយមន្វចារី;
សុសញ្ញតានញ្ហិ វចោ និសម្ម,
គជុត្តមោ សព្ពគុណេសុ អដ្ឋា’’តិ។ (ជា. ១.១.២៦) –
ឥមំ មហិឡាមុខជាតកំ វិត្ថារេត្វា, ‘‘ភិក្ខវេ, ភិក្ខុនា នាម សកលាភេនេវ សន្តុដ្ឋេន ភវិតព្ពំ, បរលាភំ បត្ថេតុំ ន វដ្ដតិ។ បរលាភំ បត្ថេន្តស្ស ហិ ឈានវិបស្សនាមគ្គផលេសុ ឯកធម្មោបិ នុប្បជ្ជតិ, សកលាភសន្តុដ្ឋស្សេវ បន ឈានាទីនិ
៣៦៥.
‘‘សលាភំ នាតិមញ្ញេយ្យ, នាញ្ញេសំ បិហយំ ចរេ;
អញ្ញេសំ បិហយំ ភិក្ខុ, សមាធិំ នាធិគច្ឆតិ។
៣៦៦.
‘‘អប្បលាភោបិ
តំ វេ ទេវា បសំសន្តិ, សុទ្ធាជីវិំ អតន្ទិត’’ន្តិ។
តត្ថ សលាភន្តិ អត្តនោ ឧប្បជ្ជនកលាភំ។ សបទានចារញ្ហិ បរិវជ្ជេត្វា អនេសនាយ ជីវិកំ អញ្ញេសំ បិហយន្តិ អញ្ញេសំ លាភំ បត្ថេន្តោ ន ចរេយ្យាតិ អត្ថោ។ សមាធិំ នាធិគច្ឆតីតិ អញ្ញេសញ្ហិ លាភំ បិហយន្តោ តេសំ ចីវរាទិករណេ ឧស្សុក្កំ អាបន្នោ ភិក្ខុ អប្បនាសមាធិំ វា ឧបចារសមាធិំ វា នាធិគច្ឆតិ។ សលាភំ នាតិមញ្ញតីតិ អប្បលាភោបិ សមានោ ឧច្ចនីចកុលេ បដិបាដិយា សបទានំ ចរន្តោ ភិក្ខុ សលាភំ នាតិមញ្ញតិ នាម។ តំ វេតិ តំ ឯវរូបំ ភិក្ខុំ សារជីវិតតាយ សុទ្ធាជីវិំ ជង្ឃពលំ និស្សាយ ជីវិតកប្បនេន អកុសីតតាយ អតន្ទិតំ ទេវា បសំសន្តិ ថោមេន្តីតិ អត្ថោ។
ទេសនាវសានេ ពហូ សោតាបត្តិផលាទីនិ បាបុណិំសូតិ។
វិបក្ខសេវកភិក្ខុវត្ថុ បញ្ចមំ។
៦. បញ្ចគ្គទាយកព្រាហ្មណវត្ថុ
សព្ពសោតិ
សោ កិរ សស្សេ ខេត្តេ ឋិតកាលេយេវ ខេត្តគ្គំ នាម ទេតិ, ខលកាលេ ខលគ្គំ នាម ទេតិ, ខលភណ្ឌកាលេ ខលភណ្ឌគ្គំ នាម ទេតិ, ឧក្ខលិកកាលេ កុម្ភគ្គំ នាម ទេតិ, បាតិយំ វឌ្ឍិតកាលេ បាតគ្គំ នាម ទេតីតិ ឥមានិ បញ្ច អគ្គទានានិ ទេតិ, សម្បត្តស្ស អទត្វា នាម ន ភុញ្ជតិ។ តេនស្ស បញ្ចគ្គទាយកោត្វេវ នាមំ អហោសិ។ សត្ថា តស្ស ច ព្រាហ្មណិយា ចស្ស តិណ្ណំ ផលានំ ឧបនិស្សយំ ទិស្វា ព្រាហ្មណស្ស ភោជនវេលាយំ គន្ត្វា ទ្វារេ អដ្ឋាសិ។ សោបិ ទ្វារបមុខេ អន្តោគេហាភិមុខោ និសីទិត្វា ភុញ្ជតិ, សត្ថារំ ទ្វារេ ឋិតំ ន បស្សតិ។ ព្រាហ្មណី បន តំ បរិវិសមានា សត្ថារំ ទិស្វា ចិន្តេសិ – ‘‘អយំ ព្រាហ្មណោ បញ្ចសុ
‘‘យទគ្គតោ មជ្ឈតោ សេសតោ វា,
បិណ្ឌំ លភេថ បរទត្តូបជីវី;
នាលំ ថុតុំ នោបិ និបច្ចវាទី,
តំ វាបិ ធីរា មុនិ វេទយន្តី’’តិ។ (សុ. និ. ២១៩);
ព្រាហ្មណោ
៣៦៧.
‘‘សព្ពសោ នាមរូបស្មិំ, យស្ស នត្ថិ មមាយិតំ;
អសតា ច ន សោចតិ, ស វេ ភិក្ខូតិ វុច្ចតី’’តិ។
តត្ថ សព្ពសោតិ សព្ពស្មិម្បិ វេទនាទីនំ ចតុន្នំ, រូបក្ខន្ធស្ស ចាតិ បញ្ចន្នំ ខន្ធានំ វសេន មមាយិតន្តិ យស្ស អហន្តិ វា មមន្តិ វា គាហោ នត្ថិ។ អសតា ច ន សោចតីតិ តស្មិញ្ច នាមរូបេ ខយវយំ បត្តេ ‘‘មម រូបំ ខីណំ…បេ.… មម វិញ្ញាណំ ខីណ’’ន្តិ ន សោចតិ ន វិហញ្ញតិ, ‘‘ខយវយធម្មំ មេ ខីណ’’ន្តិ បស្សតិ។ ស វេតិ សោ ឯវរូបោ វិជ្ជមានេបិ នាមរូបេ មមាយិតរហិតោបិ អសតាបិ តេន អសោចន្តោ ភិក្ខូតិ វុច្ចតីតិ អត្ថោ។
ទេសនាវសានេ
បញ្ចគ្គទាយកព្រាហ្មណវត្ថុ ឆដ្ឋំ។
៧. សម្ពហុលភិក្ខុវត្ថុ
មេត្តាវិហារីតិ ឥមំ ធម្មទេសនំ សត្ថា ជេតវនេ វិហរន្តោ សម្ពហុលេ ភិក្ខូ អារព្ភ កថេសិ។
ឯកស្មិញ្ហិ សមយេ អាយស្មន្តេ មហាកច្ចានេ អវន្តិជនបទេ កុររឃរំ និស្សាយ បវត្តបព្ពតេ វិហរន្តេ សោណោ នាម កោដិកណ្ណោ ឧបាសកោ ថេរស្ស ធម្មកថាយ បសីទិត្វា ថេរស្ស សន្តិកេ បព្ពជិតុកាមោ
តស្មិំ
អថស្សា ឯតទហោសិ – ‘‘សចេ មេ បុត្តោ សត្ថារា សទ្ធិំ ឯកគន្ធកុដិយំ វសិត្វា សត្ថុ ធម្មំ កថេតុំ សក្ខិ
ថេរោ បុនទិវសេ តំ អាទាយ បិណ្ឌាយ ចរន្តោ មាតុ ឧបាសិកាយ គេហទ្វារំ អគមាសិ។ សាបិ បុត្តំ ទិស្វា តុដ្ឋមានសា វន្ទិត្វា សក្កច្ចំ បរិវិសិត្វា បុច្ឆិ – ‘‘សច្ចំ កិរ ត្វំ, តាត, សត្ថារា សទ្ធិំ ឯកគន្ធកុដិយំ វសិត្វា សត្ថុ ធម្មកថំ កថេសី’’តិ។ ‘‘ឧបាសិកេ, តុយ្ហំ កេន ឥទំ កថិត’’ន្តិ? ‘‘តាត, ឥមស្មិំ គេហេ អធិវត្ថា ទេវតា មហន្តេន សទ្ទេន សាធុការំ ទត្វា មយា ‘កោ ឯសោ’តិ វុត្តេ ‘អហ’ន្តិ វត្វា ឯវញ្ច ឯវញ្ច កថេសិ។ តំ សុត្វា មយ្ហំ ឯតទហោសិ – ‘សចេ មេ បុត្តោ សត្ថុ ធម្មកថំ កថេសិ, មយ្ហម្បិ កថេតុំ សក្ខិស្សតី’តិ។ អថ នំ អាហ – ‘តាត, យតោ តយា សត្ថុ សម្មុខា ធម្មោ កថិតោ, មយ្ហម្បិ កថេតុំ សក្ខិស្សសិ ឯវ។ អសុកទិវសេ នាម ធម្មស្សវនំ ការេត្វា តវ ធម្មំ សុណិស្សាមិ, តាតា’’’តិ។ សោ អធិវាសេសិ។ ឧបាសិកា ភិក្ខុសង្ឃស្ស ទានំ ទត្វា បូជំ កត្វា ‘‘បុត្តស្ស មេ ធម្មកថំ សុណិស្សាមី’’តិ ឯកមេវ ទាសិំ គេហរក្ខិកំ ឋបេត្វា
តស្មិំ បន កាលេ នវសតា ចោរា តស្សា ឧបាសិកាយ គេហេ ឱតារំ ឱលោកេន្តា វិចរន្តិ។ តស្សា បន គេហំ សត្តហិ បាការេហិ បរិក្ខិត្តំ សត្តទ្វារកោដ្ឋកយុត្តំ, តត្ថ តេសុ តេសុ ឋានេសុ ចណ្ឌសុនខេ ពន្ធិត្វា ឋបយិំសុ។ អន្តោគេហេ ឆទនស្ស ឧទកបាតដ្ឋានេ បន បរិខំ ខណិត្វា តិបុនា បូរយិំសុ។ តំ ទិវា អាតបេន វិលីនំ បក្កុថិតំ វិយ តិដ្ឋតិ, រត្តិំ កឋិនំ កក្ខឡំ ហុត្វា តិដ្ឋតិ។ តស្សានន្តរា មហន្តានិ អយសង្ឃាដកានិ និរន្តរំ ភូមិយំ ឱទហិំសុ។ ឥតិ ឥមញ្ចារក្ខំ ឧបាសិកាយ ច អន្តោគេហេ ឋិតភាវំ បដិច្ច តេ ចោរា ឱកាសំ អលភន្តា តំ ទិវសំ តស្សា គតភាវំ ញត្វា ឧមង្គំ ភិន្ទិត្វា តិបុបរិខាយ
ចោរាបិ អន្តោគេហេ ទីបំ ជាលេត្វា កហាបណគព្ភទ្វារំ វិវរិំសុ។ សា ទាសី ចោរេ ទិស្វា ឧបាសិកាយ សន្តិកំ គន្ត្វា, ‘‘អយ្យេ, ពហូ ចោរា គេហំ បវិសិត្វា កហាបណគព្ភទ្វារំ វិវរិំសូ’’តិ អារោចេសិ។ ‘‘ចោរា អត្តនា ទិដ្ឋកហាបណេ ហរន្តុ, អហំ មម បុត្តស្ស ធម្មកថំ សុណាមិ, មា មេ ធម្មស្ស អន្តរាយំ ករិ, គេហំ គច្ឆា’’តិ តំ បហិណិ។ ចោរាបិ កហាបណគព្ភំ តុច្ឆំ កត្វា
ចោរជេដ្ឋកោ តស្សា កថំ សុត្វា ‘‘ឯវរូបាយ ឥត្ថិយា សន្តកំ ហរន្តានំ អសនិ បតិត្វា មត្ថកំ ភិន្ទេយ្យា’’តិ ចោរានំ សន្តិកំ គន្ត្វា ‘‘សីឃំ ឧបាសិកាយ សន្តកំ បដិបាកតិកំ ករោថា’’តិ អាហ។ តេ កហាបណេហិ កហាបណគព្ភំ, រជតសុវណ្ណេហិ រជតសុវណ្ណគព្ភេ បុន បូរយិំសុ។ ធម្មតា កិរេសា, យំ ធម្មោ ធម្មចារិនំ រក្ខតិ។ តេនេវាហ –
‘‘ធម្មោ
ធម្មោ សុចិណ្ណោ សុខមាវហាតិ;
ឯសានិសំសោ ធម្មេ សុចិណ្ណេ,
ន ទុគ្គតិំ គច្ឆតិ ធម្មចារី’’តិ។ (ថេរគា. ៣០៣; ជា. ១.១០.១០២);
ចោរាបិ គន្ត្វា ធម្មស្សវនដ្ឋានេ អដ្ឋំសុ។ ថេរោបិ ធម្មំ កថេត្វា វិភាតាយ រត្តិយា អាសនា ឱតរិ។ តស្មិំ ខណេ ចោរជេដ្ឋកោ ឧបាសិកាយ
សត្ថា វីសយោជនសតមត្ថកេ ជេតវនមហាវិហារេ និសិន្នោវ តេ ភិក្ខូ ឱលោកេត្វា តេសំ ចរិយវសេន ធម្មទេសនំ វវត្ថាបេត្វា ឱភាសំ ផរិត្វា សម្មុខេ និសីទិត្វា កថេន្តោ វិយ ឥមា គាថា អភាសិ –
៣៦៨.
‘‘មេត្តាវិហារី យោ ភិក្ខុ, បសន្នោ ពុទ្ធសាសនេ;
អធិគច្ឆេ បទំ សន្តំ, សង្ខារូបសមំ សុខំ។
៣៦៩.
‘‘សិញ្ច ភិក្ខុ ឥមំ នាវំ, សិត្តា តេ លហុមេស្សតិ;
ឆេត្វា រាគញ្ច ទោសញ្ច, តតោ និព្ពានមេហិសិ។
៣៧០.
‘‘បញ្ច ឆិន្ទេ បញ្ច ជហេ, បញ្ច ចុត្តរិ ភាវយេ;
បញ្ចសង្គាតិគោ ភិក្ខុ, ឱឃតិណ្ណោតិ វុច្ចតិ។
៣៧១.
‘‘ឈាយ
មា តេ កាមគុណេ រមេស្សុ ចិត្តំ;
មា លោហគុឡំ គិលី បមត្តោ,
មា កន្ទី ទុក្ខមិទន្តិ ទយ្ហមានោ។
៣៧២.
‘‘នត្ថិ
យម្ហិ ឈានញ្ច បញ្ញា ច, ស វេ និព្ពានសន្តិកេ។
៣៧៣.
‘‘សុញ្ញាគារំ បវិដ្ឋស្ស, សន្តចិត្តស្ស ភិក្ខុនោ;
អមានុសី រតី ហោតិ, សម្មា ធម្មំ វិបស្សតោ។
៣៧៤.
‘‘យតោ យតោ សម្មសតិ, ខន្ធានំ ឧទយព្ពយំ;
លភតី បីតិបាមោជ្ជំ, អមតំ តំ វិជានតំ។
៣៧៥.
‘‘តត្រាយមាទិ ភវតិ, ឥធ បញ្ញស្ស ភិក្ខុនោ;
ឥន្ទ្រិយគុត្តិ សន្តុដ្ឋិ, បាតិមោក្ខេ ច សំវរោ។
៣៧៦.
‘‘មិត្តេ ភជស្សុ កល្យាណេ, សុទ្ធាជីវេ អតន្ទិតេ;
បដិសន្ថារវុត្យស្ស, អាចារកុសលោ សិយា;
តតោ បាមោជ្ជពហុលោ, ទុក្ខស្សន្តំ ករិស្សតី’’តិ។
តត្ថ មេត្តាវិហារីតិ មេត្តាកម្មដ្ឋានេ កម្មំ ករោន្តោបិ មេត្តាវសេន តិកចតុក្កជ្ឈានេ និព្ពត្តេត្វា ឋិតោបិ មេត្តាវិហារីយេវ នាម។ បសន្នោតិ យោ បន ពុទ្ធសាសនេ បសន្នោ ហោតិ, បសាទំ រោចេតិយេវាតិ អត្ថោ។ បទំ សន្តន្តិ និព្ពានស្សេតំ នាមំ។ ឯវរូបោ ហិ ភិក្ខុ សន្តំ កោដ្ឋាសំ សព្ពសង្ខារានំ ឧបសន្តតាយ សង្ខារូបសមំ, បរមសុខតាយ សុខន្តិ លទ្ធនាមំ និព្ពានំ អធិគច្ឆតិ, វិន្ទតិយេវាតិ អត្ថោ។
សិញ្ច ភិក្ខុ ឥមំ នាវន្តិ ភិក្ខុ ឥមំ អត្តភាវសង្ខាតំ នាវំ មិច្ឆាវិតក្កោទកំ ឆឌ្ឌេន្តោ សិញ្ច។ សិត្តា តេ លហុមេស្សតីតិ យថា ហិ មហាសមុទ្ទេ ឧទកស្សេវ ភរិតា នាវា ឆិទ្ទានិ ឆេត្វាតិ រាគទោសពន្ធនានិ ឆិន្ទ។ ឯតានិ ហិ ឆិន្ទិត្វា អរហត្តប្បត្តោ តតោ អបរភាគេ អនុបាទិសេសនិព្ពានមេវ ឯហិសិ, គមិស្សសីតិ អត្ថោ។
បញ្ច ឆិន្ទេតិ បញ្ច ជហេតិ ឧបរិទេវលោកសម្បាបកានិ បញ្ចុទ្ធម្ភាគិយសំយោជនានិ បុរិសោ គីវាយ ពទ្ធរជ្ជុកំ វិយ អរហត្តមគ្គេន ជហេយ្យ បជហេយ្យ, ឆិន្ទេយ្យាតិ អត្ថោ។ បញ្ច ចុត្តរិ ភាវយេតិ ឧទ្ធម្ភាគិយសំយោជនានំ បហានត្ថាយ សទ្ធាទីនិ បញ្ចិន្ទ្រិយានិ ឧត្តរិ ភាវេយ្យ។ បញ្ចសង្គាតិគោតិ ឯវំ សន្តេ បញ្ចន្នំ រាគទោសមោហមានទិដ្ឋិសង្គានំ អតិក្កមនេន បញ្ចសង្គាតិគោ ភិក្ខុ ឱឃតិណ្ណោតិ វុច្ចតិ, ចត្តារោ ឱឃេ តិណ្ណោយេវាតិ វុច្ចតីតិ អត្ថោ។
ឈាយ ភិក្ខូតិ ភិក្ខុ ត្វំ ទ្វិន្នំ ឈានានំ វសេន ឈាយ ចេវ, កាយកម្មាទីសុ ច អប្បមត្តវិហារិតាយ មា បមជ្ជិ។ រមេស្សូតិ បញ្ចវិធេ ច កាមគុណេ តេ ចិត្តំ មា រមេស្សុ។ មា លោហគុឡន្តិ សតិវោស្សគ្គលក្ខណេន ហិ បមាទេន បមត្តា និរយេ តត្តំ លោហគុឡំ គិលន្តិ, តេន តំ វទាមិ ‘‘មា បមត្តោ ហុត្វា លោហគុឡំ គិលិ, មា និរយេ ឌយ្ហមានោ ‘ទុក្ខមិទ’ន្តិ កន្ទី’’តិ អត្ថោ។
នត្ថិ ឈានន្តិ ឈានុប្បាទិកាយ វាយាមបញ្ញាយ អបញ្ញស្ស ឈានំ នាម នត្ថិ។ បញ្ញា នត្ថីតិ យម្ហិ ឈានញ្ច បញ្ញា ចាតិ យម្ហិ បុគ្គលេ ឥទំ ឧភយម្បិ អត្ថិ, សោ និព្ពានស្ស សន្តិកេ ឋិតោយេវាតិ អត្ថោ។
សុញ្ញាគារំ បវិដ្ឋស្សាតិ កិស្មិញ្ចិទេវ វិវិត្តោកាសេ កម្មដ្ឋានំ អវិជហិត្វា កម្មដ្ឋានមនសិការេន និសិន្នស្ស។ សន្តចិត្តស្សាតិ និព្ពុតចិត្តស្ស។ សម្មាតិ ហេតុនា ការណេន ធម្មំ វិបស្សន្តស្ស វិបស្សនាសង្ខាតា អមានុសី រតិ អដ្ឋសមាបត្តិសង្ខាតា ទិព្ពាបិ រតិ ហោតិ ឧប្បជ្ជតីតិ អត្ថោ។
យតោ យតោ សម្មសតីតិ អដ្ឋតិំសាយ អារម្មណេសុ កម្មំ ករោន្តោ យេន យេនាការេន, បុរេភត្តាទីសុ វា កាលេសុ យស្មិំ យស្មិំ អត្តនា អភិរុចិតេ កាលេ, អភិរុចិតេ វា កម្មដ្ឋានេ កម្មំ ករោន្តោ សម្មសតិ។ ឧទយព្ពយន្តិ បញ្ចន្នំ ខន្ធានំ បញ្ចវីសតិយា លក្ខណេហិ ឧទយំ បីតិបាមោជ្ជន្តិ ឯវំ ខន្ធានំ ឧទយព្ពយំ សម្មសន្តោ ធម្មបីតិំ ធម្មបាមោជ្ជញ្ច លភតិ។ អមតន្តិ តំ សប្បច្ចយេ នាមរូបេ បាកដេ ហុត្វា ឧបដ្ឋហន្តេ ឧប្បន្នំ បីតិបាមោជ្ជំ អមតនិព្ពានសម្បាបកត្តា
តត្រាយមាទិ ភវតីតិ តត្រ អយំ អាទិ, ឥទំ បុព្ពដ្ឋានំ ហោតិ។ ឥធ បញ្ញស្សាតិ ឥមស្មិំ សាសនេ បណ្ឌិតភិក្ខុនោ។ ឥទានិ ‘‘តំ អាទី’’តិ វុត្តំ បុព្ពដ្ឋានំ ទស្សេន្តោ ឥន្ទ្រិយគុត្តីតិអាទិមាហ។ ចតុបារិសុទ្ធិសីលញ្ហិ បុព្ពដ្ឋានំ នាម។ តត្ថ ឥន្ទ្រិយគុត្តីតិ ឥន្ទ្រិយសំវរោ។ សន្តុដ្ឋីតិ ចតុបច្ចយសន្តោសោ។ តេន អាជីវបារិសុទ្ធិ ចេវ បច្ចយសន្និស្សិតញ្ច សីលំ កថិតំ។ បាតិមោក្ខេតិ បាតិមោក្ខសង្ខាតេ ជេដ្ឋកសីលេ បរិបូរការិតា កថិតា។
មិត្តេ ភជស្សុ កល្យាណេតិ វិស្សដ្ឋកម្មន្តេ អបតិរូបសហាយេ វជ្ជេត្វា សាធុជីវិតាយ សុទ្ធាជីវេ ជង្ឃពលំ និស្សាយ ជីវិកកប្បនាយ អកុសីតេ អតន្ទិតេ កល្យាណមិត្តេ ភជស្សុ, សេវស្សូតិ អត្ថោ។ បដិសន្ថារវុត្យស្សាតិ អាមិសបដិសន្ថារេន ច ធម្មបដិសន្ថារេន ច សម្បន្នវុត្តិតាយ បដិសន្ថារវុត្តិ អស្ស, បដិសន្ថារស្ស ការកា ភវេយ្យាតិ អត្ថោ។ អាចារកុសលោតិ សីលម្បិ អាចារោ, វត្តបដិវត្តម្បិ អាចារោ។ តត្ថ កុសលោ សិយា, ឆេកោ ភវេយ្យាតិ អត្ថោ។ តតោ បាមោជ្ជពហុលោតិ តតោ បដិសន្ថារវុត្តិតោ ច អាចារកោសល្លតោ ច ឧប្បន្នេន ធម្មបាមោជ្ជេន បាមោជ្ជពហុលោ ហុត្វា តំ សកលស្សាបិ វដ្ដទុក្ខស្ស អន្តំ ករិស្សតីតិ អត្ថោ។
ឯវំ សត្ថារា ទេសិតាសុ ឥមាសុ គាថាសុ ឯកមេកិស្សាយ គាថាយ បរិយោសានេ ឯកមេកំ ភិក្ខុសតំ និសិន្ននិសិន្នដ្ឋានេយេវ សហ បដិសម្ភិទាហិ អរហត្តំ បត្វា វេហាសំ អព្ភុគ្គន្ត្វា សព្ពេបិ តេ ភិក្ខូ អាកាសេនេវ វីសយោជនសតិកំ
សម្ពហុលភិក្ខុវត្ថុ សត្តមំ។
៨. បញ្ចសតភិក្ខុវត្ថុ
វស្សិកា វិយ បុប្ផានីតិ ឥមំ ធម្មទេសនំ សត្ថា ជេតវនេ វិហរន្តោ បញ្ចសតេ ភិក្ខូ អារព្ភ កថេសិ។
តេ កិរ សត្ថុ សន្តិកេ កម្មដ្ឋានំ គហេត្វា អរញ្ញេ សមណធម្មំ ករោន្តា បាតោវ បុប្ផិតានិ វស្សិកបុប្ផានិ សាយំ វណ្ដតោ មុច្ចន្តានិ ទិស្វា ‘‘បុប្ផានំ វណ្ដេហិ មុច្ចនតោ មយំ បឋមតរំ រាគាទីហិ មុច្ចិស្សាមា’’តិ វាយមិំសុ។ សត្ថា តេ ភិក្ខូ ឱលោកេត្វា, ‘‘ភិក្ខវេ, ភិក្ខុនា នាម វណ្ដតោ មុច្ចនបុប្ផេន វិយ ទុក្ខតោ មុច្ចិតុំ វាយមិតព្ពមេវា’’តិ វត្វា គន្ធកុដិយំ និសិន្នោវ អាលោកំ ផរិត្វា ឥមំ គាថមាហ –
៣៧៧.
‘‘វស្សិកា វិយ បុប្ផានិ, មទ្ទវានិ បមុញ្ចតិ;
ឯវំ រាគញ្ច ទោសញ្ច, វិប្បមុញ្ចេថ ភិក្ខវោ’’តិ។
តត្ថ វស្សិកាតិ សុមនា។ មទ្ទវានីតិ មិលាតានិ។ ឥទំ វុត្តំ ហោតិ – យថា វស្សិកា ហិយ្យោ បុប្ផិតបុប្ផានិ
ទេសនាវសានេ សព្ពេបិ តេ ភិក្ខូ អរហត្តេ បតិដ្ឋហិំសូតិ។
បញ្ចសតភិក្ខុវត្ថុ អដ្ឋមំ។
៩. សន្តកាយត្ថេរវត្ថុ
សន្តកាយោតិ ឥមំ ធម្មទេសនំ សត្ថា ជេតវនេ វិហរន្តោ សន្តកាយត្ថេរំ នាម អារព្ភ កថេសិ។
តស្ស កិរ ហត្ថបាទកុក្កុច្ចំ នាម នាហោសិ, កាយវិជម្ភនរហិតោ សន្តអត្តភាវោវ អហោសិ។ សោ កិរ សីហយោនិតោ អាគតោ ថេរោ។ សីហា កិរ ឯកទិវសំ គោចរំ គហេត្វា រជតសុវណ្ណមណិបវាឡគុហានំ អញ្ញតរំ បវិសិត្វា មនោសិលាតលេ ហរិតាលចុណ្ណេសុ សត្តាហំ និបជ្ជិត្វា
៣៧៨.
‘‘សន្តកាយោ សន្តវាចោ, សន្តវា សុសមាហិតោ;
វន្តលោកាមិសោ ភិក្ខុ, ឧបសន្តោតិ វុច្ចតី’’តិ។
តត្ថ សន្តកាយោតិ បាណាតិបាតាទីនំ អភាវេន សន្តកាយោ, មុសាវាទាទីនំ អភាវេន សន្តវាចោ, អភិជ្ឈាទីនំ អភាវេន សន្តវា, កាយាទីនំ តិណ្ណម្បិ សុដ្ឋុ សមាហិតត្តា សុសមាហិតោ, ចតូហិ មគ្គេហិ លោកាមិសស្ស វន្តតាយ វន្តលោកាមិសោ ភិក្ខុ អព្ភន្តរេ រាគាទីនំ ឧបសន្តតាយ ឧបសន្តោតិ វុច្ចតីតិ អត្ថោ។
ទេសនាវសានេ សោ ថេរោ អរហត្តេ បតិដ្ឋហិ, សម្បត្តានម្បិ សាត្ថិកា ធម្មទេសនា អហោសីតិ។
សន្តកាយត្ថេរវត្ថុ នវមំ។
១០. នង្គលកុលត្ថេរវត្ថុ
អត្តនា ចោទយត្តានន្តិ ឥមំ ធម្មទេសនំ សត្ថា ជេតវនេ វិហរន្តោ នង្គលកុលត្ថេរំ អារព្ភ កថេសិ។
ឯកោ កិរ ទុគ្គតមនុស្សោ បរេសំ ភតិំ កត្វា ជីវតិ, តំ ឯកោ ភិក្ខុ បិលោតិកខណ្ឌនិវត្ថំ នង្គលំ ឧក្ខិបិត្វា គច្ឆន្តំ ទិស្វា ឯវមាហ – ‘‘កិំ បន តេ ឯវំ ជីវនតោ បព្ពជិតុំ ន វរ’’ន្តិ។ កោ មំ, ភន្តេ, ឯវំ ជីវន្តំ បព្ពាជេស្សតីតិ? សចេ បព្ពជិស្សសិ នង្គលកុលត្ថេរោត្វេវ បញ្ញាយិ។ សោ ពុទ្ធានំ ឧប្បន្នលាភសក្ការំ និស្សាយ ជីវន្តោ ឧក្កណ្ឋិត្វា ឧក្កណ្ឋិតំ វិនោទេតុំ អសក្កោន្តោ ‘‘ន ទានិ សទ្ធាទេយ្យានិ កាសាយានិ បរិទហិត្វា គមិស្សាមី’’តិ តំ រុក្ខមូលំ គន្ត្វា អត្តនាវ អត្តានំ ឱវទិ – ‘‘អហិរិក, និល្លជ្ជ, ឥទំ និវាសេត្វា វិព្ភមិត្វា ភតិំ កត្វា ជីវិតុកាមោ ជាតោ’’តិ។ តស្សេវំ អត្តានំ ឱវទន្តស្សេវ ចិត្តំ តនុកភាវំ គតំ។ សោ និវត្តិត្វា បុន កតិបាហច្ចយេន
ភិក្ខូ តេន សទ្ធិំ កេឡិំ ករោន្តា អាហំសុ – ‘‘អាវុសោ នង្គលត្ថេរ, តវ វិចរណមគ្គោ អវឡញ្ជោ វិយ ជាតោ, អាចរិយស្ស សន្តិកំ ន គច្ឆសិ មញ្ញេ’’តិ។ អាម, ភន្តេ, មយំ សំសគ្គេ សតិ អគមិម្ហា, ឥទានិ បន សោ សំសគ្គោ ឆិន្នោ, តេន ន គច្ឆាមាតិ។ តំ សុត្វា ភិក្ខូ ‘‘ឯស អភូតំ វត្វា អញ្ញំ ព្យាករោតី’’តិ សត្ថុ តមត្ថំ អារោចេសុំ។ សត្ថា ‘‘អាម, ភិក្ខវេ, មម បុត្តោ អត្តនាវ អត្តានំ ចោទេត្វា បព្ពជិតកិច្ចស្ស មត្ថកំ បត្តោ’’តិ វត្វា ធម្មំ ទេសេន្តោ ឥមា គាថា អភាសិ –
៣៧៩.
‘‘អត្តនា ចោទយត្តានំ, បដិមំសេថ អត្តនា;
សោ អត្តគុត្តោ សតិមា, សុខំ ភិក្ខុ វិហាហិសិ។
៣៨០.
‘‘អត្តា ហិ អត្តនោ នាថោ, កោ ហិ នាថោ បរោ សិយា;
អត្តា ហិ អត្តនោ គតិ;
តស្មា សំយមមត្តានំ, អស្សំ ភទ្រំវ វាណិជោ’’តិ។
តត្ថ ចោទយត្តានន្តិ អត្តនាវ អត្តានំ ចោទយ សារយ។ បដិមំសេថាតិ អត្តនាវ អត្តានំ បរិវីមំសថ។ សោតិ សោ ត្វំ, ភិក្ខុ, ឯវំ សន្តេ អត្តនាវ គុត្តតាយ អត្តគុត្តោ, ឧបដ្ឋិតសតិតាយ សតិមា ហុត្វា សព្ពិរិយាបថេសុ សុខំ វិហរិស្សសីតិ អត្ថោ។
នាថោតិ កោ ហិ នាថោ បរោតិ យស្មា បរស្ស អត្តភាវេ បតិដ្ឋាយ កុសលំ វា កត្វា សគ្គបរាយណេន មគ្គំ វា ភាវេត្វា សច្ឆិកតផលេន ភវិតុំ ន សក្កា, តស្មា កោ ហិ នាម បរោ នាថោ ភវេយ្យាតិ អត្ថោ។ តស្មាតិ យស្មា អត្តាវ អត្តនោ គតិ បតិដ្ឋា សរណំ, តស្មា យថា ភទ្រំ អស្សាជានីយំ និស្សាយ លាភំ បត្ថយន្តោ វាណិជោ តស្ស វិសមដ្ឋានចារំ បច្ឆិន្ទិត្វា ទិវសស្ស តិក្ខត្តុំ នហាបេន្តោ ភោជេន្តោ សំយមេតិ បដិជគ្គតិ, ឯវំ ត្វម្បិ អនុប្បន្នស្ស អកុសលស្ស ឧប្បាទំ និវារេន្តោ សតិសម្មោសេន ឧប្បន្នំ អកុសលំ បជហន្តោ អត្តានំ សំយម គោបយ, ឯវំ សន្តេ បឋមជ្ឈានំ អាទិំ កត្វា លោកិយលោកុត្តរវិសេសំ អធិគមិស្សសីតិ អត្ថោ។
ទេសនាវសានេ ពហូ សោតាបត្តិផលាទីនិ បាបុណិំសូតិ។
នង្គលកុលត្ថេរវត្ថុ ទសមំ។
១១. វក្កលិត្ថេរវត្ថុ
បាមោជ្ជពហុលោតិ ឥមំ ធម្មទេសនំ សត្ថា វេឡុវនេ វិហរន្តោ វក្កលិត្ថេរំ អារព្ភ កថេសិ។
សោ
សត្ថា តស្ស កិលមនភាវំ ញត្វា ‘‘អយំ ភិក្ខុ មម សន្តិកា អស្សាសំ អលភន្តោ មគ្គផលានំ
៣៨១.
‘‘បាមោជ្ជពហុលោ
អធិគច្ឆេ បទំ សន្តំ, សង្ខារូបសមំ សុខ’’ន្តិ។
តស្សត្ថោ – បកតិយាបិ បាមោជ្ជពហុលោ ភិក្ខុ ពុទ្ធសាសនេ បសាទំ រោចេតិ, សោ ឯវំ បសន្នោ ពុទ្ធសាសនេ សន្តំ បទំ សង្ខារូបសមំ សុខន្តិ លទ្ធនាមំ និព្ពានំ អធិគច្ឆេយ្យាតិ។ ឥមញ្ច បន គាថំ វត្វា សត្ថា វក្កលិត្ថេរស្ស ហត្ថំ បសារេត្វា –
‘‘ឯហិ វក្កលិ មា ភាយិ, ឱលោកេហិ តថាគតំ;
អហំ តំ ឧទ្ធរិស្សាមិ, បង្កេ សន្នំវ កុញ្ជរំ។
‘‘ឯហិ វក្កលិ មា ភាយិ, ឱលោកេហិ តថាគតំ;
អហំ តំ មោចយិស្សាមិ, រាហុគ្គហំវ សូរិយំ។
‘‘ឯហិ វក្កលិ មា ភាយិ, ឱលោកេហិ តថាគតំ;
អហំ តំ មោចយិស្សាមិ, រាហុគ្គហំវ ចន្ទិម’’ន្តិ។ –
ឥមា គាថា អភាសិ។ សោ ‘‘ទសពលោ មេ ទិដ្ឋោ, ឯហីតិ ច អវ្ហានម្បិ លទ្ធ’’ន្តិ ពលវបីតិំ ឧប្បាទេត្វា ‘‘កុតោ នុ ខោ គន្តព្ព’’ន្តិ គមនមគ្គំ អបស្សន្តោ ទសពលស្ស សម្មុខេ អាកាសេ ឧប្បតិត្វា បឋមបាទេ បព្ពតេ
វក្កលិត្ថេរវត្ថុ ឯកាទសមំ។
១២. សុមនសាមណេរវត្ថុ
យោ ហវេតិ ឥមំ ធម្មទេសនំ សត្ថា បុព្ពារាមេ វិហរន្តោ សុមនសាមណេរំ អារព្ភ កថេសិ។ តត្រាយំ អនុបុព្ពី កថា –
បទុមុត្តរពុទ្ធកាលស្មិញ្ហិ ឯកោ កុលបុត្តោ សត្ថារា ចតុបរិសមជ្ឈេ ឯកំ ភិក្ខុំ ទិព្ពចក្ខុកានំ អគ្គដ្ឋានេ ឋបេន្តំ ទិស្វា តំ សម្បត្តិំ បត្ថយមានោ សត្ថារំ និមន្តេត្វា សត្តាហំ ពុទ្ធប្បមុខស្ស ភិក្ខុសង្ឃស្ស មហាទានំ ទត្វា, ‘‘ភន្តេ, អហម្បិ អនាគតេ ឯកស្ស ពុទ្ធស្ស សាសនេ ទិព្ពចក្ខុកានំ អគ្គោ ភវេយ្យ’’ន្តិ បត្ថនំ ឋបេសិ។ សត្ថា កប្បសតសហស្សំ ឱលោកេន្តោ តស្ស បត្ថនាយ សមិជ្ឈនភាវំ វិទិត្វា ‘‘ឥតោ កប្បសតសហស្សមត្ថកេ គោតមពុទ្ធសាសនេ ទិព្ពចក្ខុកានំ អគ្គោ អនុរុទ្ធោ នាម ភវិស្សសី’’តិ ព្យាកាសិ។ សោ តំ ព្យាករណំ សុត្វា ស្វេ បត្តព្ពំ វិយ តំ សម្បត្តិំ មញ្ញមានោ បរិនិព្ពុតេ សត្ថរិ ភិក្ខូ ទិព្ពចក្ខុបរិកម្មំ បុច្ឆិត្វា សត្តយោជនិកំ កញ្ចនថូបំ បរិក្ខិបិត្វា អនេកានិ ទីបរុក្ខសហស្សានិ ការេត្វា ទីបបូជំ កត្វា តតោ ចុតោ ទេវលោកេ និព្ពត្តិត្វា ទេវមនុស្សេសុ កប្បសតសហស្សានិ សំសរិត្វា ឥមស្មិំ កប្បេ ពារាណសិយំ ទលិទ្ទកុលេ និព្ពត្តោ សុមនសេដ្ឋិំ និស្សាយ តស្ស តិណហារកោ ហុត្វា ជីវិកំ កប្បេសិ។ អន្នភារោតិស្ស នាមំ អហោសិ។ សុមនសេដ្ឋីបិ តស្មិំ នគរេ និច្ចកាលំ មហាទានំ ទេតិ។
អថេកទិវសំ ឧបរិដ្ឋោ នាម បច្ចេកពុទ្ធោ គន្ធមាទនេ និរោធសមាបត្តិតោ
‘‘ឥមិនា
នត្ថីតិ វចនំ នាម, មា អហោសិ ភវាភវេ។ –
ភន្តេ ឯវរូបា ទុជ្ជីវិតា មុច្ចេយ្យំ, នត្ថីតិ បទមេវ ន សុណេយ្យ’’ន្តិ បត្ថនំ ឋបេសិ។ បច្ចេកពុទ្ធោ ‘‘ឯវំ ហោតុ មហាបុញ្ញា’’តិ វត្វា អនុមោទនំ កត្វា បក្កាមិ។
សុមនសេដ្ឋិនោបិ ឆត្តេ អធិវត្ថា ទេវតា ‘‘អហោ ទានំ បរមទានំ, ឧបរិដ្ឋេ សុបតិដ្ឋិត’’ន្តិ
អថស្ស
សោ ‘‘សាធុ, ភន្តេ’’តិ តំ អភិវាទេត្វា សេដ្ឋិស្ស សន្តិកំ គន្ត្វា ‘‘គណ្ហ, សាមិ, បត្តិ’’ន្តិ អាហ។ តេន ហិ ឥមេ កហាបណេ គណ្ហាតិ។ នាហំ បិណ្ឌបាតំ វិក្កិណាមិ, សទ្ធាយ តេ បត្តិំ ទម្មីតិ។ ‘‘ត្វំ សទ្ធាយ ទេសិ, អហម្បិ តវ គុណេ បូជេមិ, គណ្ហ, តាត, ឥតោ បដ្ឋាយ
សោ សុមនសេដ្ឋិស្ស សហាយកោ ហុត្វា យាវជីវំ បុញ្ញានិ កត្វា តតោ ចុតោ ទេវលោកេ និព្ពត្តិត្វា ទេវមនុស្សេសុ សំសរន្តោ អនុរុទ្ធោតិស្ស នាមំ អកំសុ។ សោ មហានាមសក្កស្ស កនិដ្ឋភាតា, សត្ថុ ចូឡបិតុ បុត្តោ បរមសុខុមាលោ មហាបុញ្ញោ អហោសិ។ ឯកទិវសំ កិរ ឆសុ ខត្តិយេសុ បូវេ លក្ខំ កត្វា គុឡេហិ កីឡន្តេសុ អនុរុទ្ធោ បរាជិតោ បូវានំ អត្ថាយ មាតុ សន្តិកំ បហិណិ។ សា មហន្តំ សុវណ្ណថាលំ បូរេត្វា បូវេ បេសេសិ។ បូវេ ខាទិត្វា បុន កីឡន្តោ បរាជិតោ តថេវ បហិណិ។ ឯវំ តិក្ខត្តុំ បូវេសុ អាហដេសុ ចតុត្ថេ វារេ មាតា ‘‘ឥទានិ បូវា នត្ថី’’តិ បហិណិ។ តស្សា វចនំ សុត្វា ‘‘នត្ថី’’តិ បទស្ស អសុតបុព្ពតាយ ‘‘នត្ថិបូវា នាម ឥទានិ ភវិស្សន្តី’’តិ សញ្ញំ កត្វា ‘‘គច្ឆ នត្ថិបូវេ អាហរា’’តិ បេសេសិ។ អថស្ស
អនុរុទ្ធោបិ ចិន្តេសិ – ‘‘ន មំ មញ្ញេ ឥតោ បុព្ពេ មាតា បិយាយតិ។ ន ហិ មេ អញ្ញទា តាយ នត្ថិបូវា នាម បក្កបុព្ពា’’តិ។ សោ គន្ត្វា មាតរំ ឯវមាហ – ‘‘អម្ម, នាហំ តវ បិយោ’’តិ។ តាត, កិំ វទេសិ, មម អក្ខីហិបិ ហទយមំសតោបិ ត្វំ បិយតរោតិ។ សចាហំ, អម្ម, តវ បិយោ, កស្មា មម បុព្ពេ ឯវរូបេ នត្ថិបូវេ នាម ន អទាសីតិ។ សា តំ បុរិសំ បុច្ឆិ – ‘‘តាត, កិញ្ចិ បាតិយំ អហោសី’’តិ។ អាម, អយ្យេ, បូវានំ បាតិ បរិបុណ្ណា អហោសិ, ន មេ ឯវរូបា ទិដ្ឋបុព្ពាតិ។ សា ចិន្តេសិ – ‘‘បុត្តោ មេ កតបុញ្ញោ, ទេវតាហិស្ស ទិព្ពបូវា បហិតា ភវិស្សន្តី’’តិ។ សោបិ មាតរំ អាហ – ‘‘អម្ម, ន មយា ឯវរូបា
សត្ថុ បន បរិវារត្ថំ កុលបដិបាដិយា សាកិយកុមារេសុ បព្ពជន្តេសុ មហានាមេន សក្កេន, ‘‘តាត, អម្ហាកំ កុលា កោចិ បព្ពជិតោ នត្ថិ, តយា វា បព្ពជិតព្ពំ, មយា វា’’តិ វុត្តេ សោ អាហ – ‘‘អហំ អតិសុខុមាលោ បព្ពជិតុំ ន សក្ខិស្សាមី’’តិ។ តេន ហិ កម្មន្តំ ឧគ្គណ្ហ, អហំ បព្ពជិស្សាមីតិ។ កោ ឯស កម្មន្តោ នាមាតិ? សោ ហិ ភត្តស្ស ឧដ្ឋានដ្ឋានម្បិ ន ជានាតិ, កម្មន្តំ កិមេវ ជានិស្សតិ, តស្មា ឯវមាហ។ ឯកទិវសញ្ហិ
សោ ‘‘ឯហិ ខោ តេ, អនុរុទ្ធ, ឃរាវាសត្ថំ អនុសាសិស្សាមិ, បឋមំ ខេត្តំ កសាបេតព្ព’’ន្តិអាទិនា នយេន ភាតរា វុត្តានំ កម្មន្តានំ អបរិយន្តភាវំ សុត្វា ‘‘ន មេ ឃរាវាសេន អត្ថោ’’តិ មាតរំ អាបុច្ឆិត្វា ភទ្ទិយបមុខេហិ បញ្ចហិ សាកិយកុមារេហិ សទ្ធិំ និក្ខមិត្វា អនុបិយម្ពវនេ សត្ថារំ ឧបសង្កមិត្វា បព្ពជិ។ បព្ពជិត្វា ច បន សម្មាបដិបទំ បដិបន្នោ អនុបុព្ពេន តិស្សោ វិជ្ជា សច្ឆិកត្វា ទិព្ពេន ចក្ខុនា ឯកាសនេ និសិន្នោវ ហត្ថតលេ ឋបិតអាមលកានិ វិយ សហស្សលោកធាតុយោ ឱលោកនសមត្ថោ ហុត្វា –
‘‘បុព្ពេនិវាសំ ជានាមិ, ទិព្ពចក្ខុ វិសោធិតំ;
តេវិជ្ជោ ឥទ្ធិបត្តោម្ហិ, កតំ ពុទ្ធស្ស សាសន’’ន្តិ។ (ថេរគា. ៣៣២, ៥៦២) –
ឧទានំ
‘‘អន្នភារោ
បិណ្ឌបាតោ មយា ទិន្នោ, ឧបរិដ្ឋស្ស តាទិនោ’’តិ។ –
អាហ
អថ នំ ឯកទិវសំ បដិជគ្គន្តោ វិយ
ថេរោ
‘‘សុណោហិ មេ នាគរាជ, ឧគ្គតេជ មហព្ពល;
ទេហិ មេ បានីយឃដំ, ភេសជ្ជត្ថម្ហិ អាគតោ’’តិ។
តំ សុត្វា នាគរាជា ឥមំ គាថមាហ –
‘‘បុរត្ថិមស្មិំ ទិសាភាគេ, គង្គា នាម មហានទី;
មហាសមុទ្ទមប្បេតិ, តតោ ត្វំ បានីយំ ហរា’’តិ។
តំ សុត្វា សាមណេរោ ‘‘អយំ នាគរាជា អត្តនោ ឥច្ឆាយ ន ទស្សតិ, អហំ ពលក្ការំ កត្វា អានុភាវំ ជានាបេត្វា ឥមំ អភិភវិត្វាវ បានីយំ គណ្ហិស្សាមី’’តិ ចិន្តេត្វា, ‘‘មហារាជ
‘‘ឥតោវ បានីយំ ហាស្សំ, ឥមិនាវម្ហិ អត្ថិកោ;
យទិ តេ ថាមពលំ អត្ថិ, នាគរាជ និវារយា’’តិ។
អថ
‘‘សាមណេរ សចេ អត្ថិ, តវ វិក្កម បោរិសំ;
អភិនន្ទាមិ តេ វាចំ, ហរស្សុ បានីយំ មមា’’តិ។
អថ
‘‘សុណោហិ មេ នាគរាជ, ឧគ្គតេជ មហព្ពល;
ទេហិ មេ បានីយឃដំ, ភេសជ្ជត្ថម្ហិ អាគតោ’’តិ។
អថ នំ នាគោ អាហ –
‘‘សាមណេរ សចេ អត្ថិ, តវ វិក្កម បោរិសំ;
អភិនន្ទាមិ តេ វាចំ, ហរស្សុ បានីយំ មមា’’តិ។
សោ តិក្ខត្តុំ នាគរាជស្ស បដិញ្ញំ គហេត្វា អាកាសេ ឋិតកោវ ទ្វាទសយោជនិកំ ព្រហ្មត្តភាវំ មាបេត្វា អាកាសតោ ឱរុយ្ហ នាគរាជស្ស ផណេ អក្កមិត្វា អធោមុខំ និប្បីឡេសិ, តាវទេវ ពលវតា បុរិសេន អក្កន្តអល្លចម្មំ វិយ នាគរាជស្ស ផណេ អក្កន្តមត្តេ ឱគលិត្វា ទព្ពិមត្តា ផណបុដកា អហេសុំ។ នាគរាជស្ស ផណេហិ មុត្តមុត្តដ្ឋានតោ តាលក្ខន្ធបមាណា
ថេរោបិ សាមណេរំ អាទាយ បាយាសិ។ សត្ថា ថេរស្ស អាគមនភាវំ ញត្វា មិគារមាតុបាសាទេ ថេរស្ស អាគមនំ ឱលោកេន្តោ និសីទិ។ ភិក្ខូបិ ថេរំ អាគច្ឆន្តំ ទិស្វា បច្ចុគ្គន្ត្វា បត្តចីវរំ បដិគ្គហេសុំ។ អថេកច្ចេ សាមណេរំ សីសេបិ កណ្ណេសុបិ ពាហាយម្បិ គហេត្វា សញ្ចាលេត្វា ‘‘កិំ, សាមណេរ ចូឡកនិដ្ឋ, ន ឧក្កណ្ឋិតោសី’’តិ អាហំសុ។ សត្ថា តេសំ កិរិយំ ទិស្វា ចិន្តេសិ – ‘‘ភារិយំ វតិមេសំ ភិក្ខូនំ កម្មំ អាសីវិសំ គីវាយ គណ្ហន្តា វិយ សាមណេរំ គណ្ហន្តិ, នាស្ស អានុភាវំ ជានន្តិ, អជ្ជ មយា សុមនសាមណេរស្ស គុណំ បាកដំ កាតុំ វដ្ដតី’’តិ។ ថេរោបិ អាគន្ត្វា សត្ថារំ វន្ទិត្វា និសីទិ។ សត្ថា តេន សទ្ធិំ បដិសន្ថារំ កត្វា អានន្ទត្ថេរំ អាមន្តេសិ – ‘‘អានន្ទ, អនោតត្តឧទកេនម្ហិ បាទេ ធោវិតុកាមោ
នាគរាជា សាមណេរំ ទូរតោវ អាគច្ឆន្តំ ទិស្វា បច្ចុគ្គន្ត្វា កុដំ
ឯវំ តស្មិំ ឧបសម្បន្នេ ធម្មសភាយំ កថំ សមុដ្ឋាបេសុំ, ‘‘អច្ឆរិយំ អាវុសោ, ឯវរូបោ ហិ នាម ទហរសាមណេរស្ស អានុភាវោ ហោតិ, ន នោ ឥតោ បុព្ពេ ឯវរូបោ អានុភាវោ ទិដ្ឋបុព្ពោ’’តិ។ សត្ថា អាគន្ត្វា ‘‘កាយ នុត្ថ, ភិក្ខវេ, ឯតរហិ កថាយ សន្និសិន្នា’’តិ បុច្ឆិត្វា ‘‘ឥមាយ នាមា’’តិ វុត្តេ, ‘‘ភិក្ខវេ, មម សាសនេ ទហរោបិ សម្មា បដិបន្នោ ឯវរូបំ
៣៨២.
‘‘យោ ហវេ ទហរោ ភិក្ខុ, យុញ្ជតិ ពុទ្ធសាសនេ;
សោមំ លោកំ បភាសេតិ, អព្ភា មុត្តោវ ចន្ទិមា’’តិ។
តត្ថ យុញ្ជតីតិ ឃដតិ វាយមតិ។ បភាសេតីតិ សោ ភិក្ខុ អត្តនោ អរហត្តមគ្គញាណេន អព្ភាទីហិ មុត្តោ ចន្ទិមា វិយ លោកំ ខន្ធាទិភេទំ លោកំ ឱភាសេតិ, ឯកាលោកំ ករោតីតិ អត្ថោ។
ទេសនាវសានេ ពហូ សោតាបត្តិផលាទីនិ បាបុណិំសូតិ។
សុមនសាមណេរវត្ថុ ទ្វាទសមំ។
ភិក្ខុវគ្គវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
បញ្ចវីសតិមោ វគ្គោ។