೧೦. ಬೋಜ್ಝಙ್ಗವಿಭಙ್ಗೋ
೧. ಸುತ್ತನ್ತಭಾಜನೀಯಂ
ಪಠಮನಯವಣ್ಣನಾ
೪೬೬. ಪತಿಟ್ಠಾನಾಯೂಹನಾ
‘‘ಕಿಲೇಸವಸೇನ ಪತಿಟ್ಠಾನಂ, ಅಭಿಸಙ್ಖಾರವಸೇನ ಆಯೂಹನಾ। ತಥಾ ತಣ್ಹಾದಿಟ್ಠೀಹಿ ಪತಿಟ್ಠಾನಂ, ಅವಸೇಸಕಿಲೇಸಾಭಿಸಙ್ಖಾರೇಹಿ ಆಯೂಹನಾ। ತಣ್ಹಾವಸೇನ ಪತಿಟ್ಠಾನಂ, ದಿಟ್ಠಿವಸೇನ ಆಯೂಹನಾ। ಸಸ್ಸತದಿಟ್ಠಿಯಾ ಪತಿಟ್ಠಾನಂ, ಉಚ್ಛೇದದಿಟ್ಠಿಯಾ ಆಯೂಹನಾ। ಲೀನವಸೇನ ಪತಿಟ್ಠಾನಂ, ಉದ್ಧಚ್ಚವಸೇನ ಆಯೂಹನಾ। ಕಾಮಸುಖಾನುಯೋಗವಸೇನ ಪತಿಟ್ಠಾನಂ, ಅತ್ತಕಿಲಮಥಾನುಯೋಗವಸೇನ ಆಯೂಹನಾ। ಸಬ್ಬಾಕುಸಲಾಭಿಸಙ್ಖಾರವಸೇನ ಪತಿಟ್ಠಾನಂ, ಸಬ್ಬಲೋಕಿಯಕುಸಲಾಭಿಸಙ್ಖಾರವಸೇನ ಆಯೂಹನಾ’’ತಿ –
ವುತ್ತೇಸು ಪಕಾರೇಸು ಇಧ ಅವುತ್ತಾನಂ ವಸೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।
ಸಮ್ಮಪ್ಪವತ್ತೇ ಧಮ್ಮೇ ಪಟಿಸಞ್ಚಿಕ್ಖತಿ, ಉಪಪತ್ತಿತೋ ಇಕ್ಖತಿ, ತದಾಕಾರೋ ಹುತ್ವಾ ಪವತ್ತತೀತಿ ಪಟಿಸಙ್ಖಾನಲಕ್ಖಣೋ ಉಪೇಕ್ಖಾಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗೋ। ಏವಞ್ಚ ಕತ್ವಾ ‘‘ಪಟಿಸಙ್ಖಾ ಸನ್ತಿಟ್ಠನಾ ಗಹಣೇ ಮಜ್ಝತ್ತತಾ’’ತಿ ಉಪೇಕ್ಖಾಕಿಚ್ಚಾಧಿಮತ್ತತಾಯ ಸಙ್ಖಾರುಪೇಕ್ಖಾ ವುತ್ತಾ। ಅನುಕ್ಕಮನಿಕ್ಖೇಪೇ ಪಯೋಜನಂ ಪುರಿಮಸ್ಸ ಪುರಿಮಸ್ಸ ಪಚ್ಛಿಮಪಚ್ಛಿಮಕಾರಣಭಾವೋ।
೪೬೭. ಬಲವತೀ ‘‘ವತ್ತಂ ವಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ವತ್ತಸೀಸೇ ಠತ್ವಾತಿ ‘‘ಅಹೋ ವತ ಮೇ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣೇಯ್ಯುಂ, ಸುತ್ವಾ ಚ ಧಮ್ಮಂ ಪಸೀದೇಯ್ಯುಂ, ಪಸನ್ನಾ ಚ ಮೇ ಪಸನ್ನಾಕಾರಂ ಕರೇಯ್ಯು’’ನ್ತಿ ಏವಂಚಿತ್ತೋ ಅಹುತ್ವಾ ‘‘ಸ್ವಾಕ್ಖಾತೋ ಭಗವತಾ ಧಮ್ಮೋ…ಪೇ॰… ವಿಞ್ಞೂಹಿ, ಅಹೋ ವತ ಮೇ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣೇಯ್ಯುಂ, ಸುತ್ವಾ ಚ ಧಮ್ಮಂ ಆಜಾನೇಯ್ಯುಂ, ಆಜಾನಿತ್ವಾ ಚ ಪನ ತಥತ್ಥಾಯ ಪಟಿಪಜ್ಜೇಯ್ಯು’’ನ್ತಿ ಧಮ್ಮಸುಧಮ್ಮತಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಕಾರುಞ್ಞಂ ಅನುದ್ದಯಂ ಅನುಕಮ್ಪಂ ಉಪಾದಾಯ ಮಹಾಕಸ್ಸಪತ್ಥೇರೇನ ವಿಯ ಭಾಸಿತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ವಿಮುತ್ತಾಯತನಸೀಸೇತಿ ‘‘ನ ಹೇವ ಖೋ ‘‘ಕಾಯವಿಞ್ಞತ್ತಿಂ…ಪೇ॰… ಕೋಟ್ಠಾಸ’’ನ್ತಿ।
ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಸಮುಟ್ಠಾಪಕತಾ ಪುರಿಮಾನಂ ಛನ್ನಂ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಅನನ್ತರಿಕಸ್ಸ, ಪರೇಸಂ ಸಬ್ಬೇಸಂ ವಾ ತಂತಂಪರಿಯಾಯೇನ ಸಮುಟ್ಠಾಪನವಸೇನ ಯೋಜೇತಬ್ಬಾ। ಕಾಮಲೋಕವಟ್ಟಾಮಿಸಾತಿ ತಣ್ಹಾ ತದಾರಮ್ಮಣಾ ಖನ್ಧಾತಿ ವದನ್ತಿ, ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣಿಕೋ ಚ ರಾಗೋ ತದಾರಮ್ಮಣಞ್ಚ ಕಾಮಾಮಿಸಂ, ‘‘ಸಸ್ಸತೋ ಅತ್ತಾ ಚ ಲೋಕೋ ಚಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಲೋಕಗ್ಗಹಣವಸೇನ ಪವತ್ತೋ ಸಸ್ಸತುಚ್ಛೇದಸಹಗತೋ ರಾಗೋ ತದಾರಮ್ಮಣಞ್ಚ ಲೋಕಾಮಿಸಂ, ಲೋಕಧಮ್ಮಾ ವಾ, ವಟ್ಟಸ್ಸಾದವಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ಸಂಸಾರಜನಕೋ ರಾಗೋ ತದಾರಮ್ಮಣಞ್ಚ ವಟ್ಟಾಮಿಸಂ। ಮಗ್ಗಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಭಾಗತ್ತಾ ಪುಬ್ಬಭಾಗಾ।
ಪಠಮನಯವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
ದುತಿಯನಯವಣ್ಣನಾ
೪೬೮-೪೬೯. ಅಭಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ ಧಮ್ಮಾ ನಾಮ ‘‘ಸಬ್ಬೇ ಸತ್ತಾ ಆಹಾರಟ್ಠಿತಿಕಾ, ದ್ವೇ ಧಾತುಯೋ, ತಿಸ್ಸೋ ಧಾತುಯೋ, ಚತ್ತಾರಿ ಅರಿಯಸಚ್ಚಾನಿ, ಪಞ್ಚ ವಿಮುತ್ತಾಯತನಾನಿ, ಛ ಅನುತ್ತರಿಯಾನಿ, ಸತ್ತ ನಿದ್ದಸವತ್ಥೂನಿ, ಅಟ್ಠಾಭಿಭಾಯತನಾನಿ, ನವಾನುಪುಬ್ಬವಿಹಾರಾ, ದಸ ನಿಜ್ಜರವತ್ಥೂನೀ’’ತಿ ಏವಂಪಭೇದಾ ಧಮ್ಮಾ ವಾನನ್ತಿ ವಿನನ್ಧನಂ ಭವಾದೀನಂ, ಗಮನಂ ವಾ ಪಿಯರೂಪಸಾತರೂಪೇಸು।
ಚಙ್ಕಮಂ ಅಧಿಟ್ಠಹನ್ತಸ್ಸ ಉಪ್ಪನ್ನವೀರಿಯಂ ವಿಪಸ್ಸನಾಸಹಗತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಏತ್ತಕೇನಾತಿ ‘‘ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಮಿಸ್ಸಕಾ ಕಥಿತಾ’’ತಿ ಏತ್ತಾವತಾ। ಲೋಕಿಯನ್ತಿ ವದನ್ತೋ ನ ಕಿಲಮತೀತಿ ಕಾಯವಿಞ್ಞತ್ತಿಸಮುಟ್ಠಾಪಕಸ್ಸ ಲೋಕಿಯತ್ತಾ ಅಚೋದನೀಯೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಲಬ್ಭ…ಪೇ॰… ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಾತಿ ರೂಪಾವಚರೇ ಅಲಬ್ಭಮಾನಕಂ ಪೀತಿಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಂ ಉಪಾದಾಯ ಲಬ್ಭಮಾನಾಪಿ ಅವಿತಕ್ಕಅವಿಚಾರಾ ಪೀತಿ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಾ, ‘‘ಪೀತಿಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗೋ’’ತಿ ನ ವುತ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕಾಮಾವಚರೇ
ಅಜ್ಝತ್ತವಿಮೋಕ್ಖನ್ತಿ ಅಜ್ಝತ್ತಧಮ್ಮೇ ಅಭಿನಿವಿಸಿತ್ವಾ ತತೋ ವುಟ್ಠಿತಮಗ್ಗೋ ‘‘ಅಜ್ಝತ್ತವಿಮೋಕ್ಖೋ’’ತಿ ಇಧ ವುತ್ತೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ನ ವಾರೇತಬ್ಬೋತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಪಾದಕೇಸು ಕಸಿಣಾದಿಝಾನೇಸು ಸತಿಆದೀನಂ ನಿಬ್ಬೇಧಭಾಗಿಯತ್ತಾ ನ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅನುದ್ಧರನ್ತಾ ಪನ ವಿಪಸ್ಸನಾ ವಿಯ ಬೋಧಿಯಾ ಮಗ್ಗಸ್ಸ ಆಸನ್ನಕಾರಣಂ ಝಾನಂ ನ ಹೋತಿ, ನ ಚ ತಥಾ ಏಕನ್ತಿಕಂ ಕಾರಣಂ, ನ ಚ ವಿಪಸ್ಸನಾಕಿಚ್ಚಸ್ಸ ವಿಯ ಝಾನಕಿಚ್ಚಸ್ಸ ನಿಟ್ಠಾನಂ ಮಗ್ಗೋತಿ ಕತ್ವಾ ನ ಉದ್ಧರನ್ತಿ। ತತ್ಥ ಕಸಿಣಜ್ಝಾನಗ್ಗಹಣೇನ ತದಾಯತ್ತಾನಿ ಆರುಪ್ಪಾನಿಪಿ ಗಹಿತಾನೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಾನಿ। ಅಸುಭಜ್ಝಾನಾನಂ ಅವಚನಂ ಅವಿತಕ್ಕಾವಿಚಾರಸ್ಸ ಅಧಿಪ್ಪೇತತ್ತಾ।
ದುತಿಯನಯವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
ತತಿಯನಯವಣ್ಣನಾ
೪೭೦-೪೭೧. ತದಙ್ಗಸಮುಚ್ಛೇದನಿಸ್ಸರಣವಿವೇಕನಿಸ್ಸಿತತಂ ವತ್ವಾ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿವಿವೇಕನಿಸ್ಸಿತತ್ತಸ್ಸ ಅವಚನಂ ‘‘ಸತಿಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಂ ಭಾವೇತೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೫.೧೮೨; ವಿಭ॰ ೪೭೧) ಇಧ ಭಾವೇತಬ್ಬಾನಂ ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಾನಂ ವುತ್ತತ್ತಾ। ಭಾವಿತಬೋಜ್ಝಙ್ಗಸ್ಸ ಹಿ ಸಚ್ಛಿಕಾತಬ್ಬಾ ಫಲಬೋಜ್ಝಙ್ಗಾ ಯಥಾವುತ್ತೇನಾತಿ ತದಙ್ಗಸಮುಚ್ಛೇದಪ್ಪಕಾರೇನ ತನ್ನಿನ್ನಭಾವಾರಮ್ಮಣಕರಣಪ್ಪಕಾರೇನ ಚ। ಪರಿಣಾಮೇನ್ತಂ ವಿಪಸ್ಸನಾಕ್ಖಣೇ, ಪರಿಣತಂ ಮಗ್ಗಕ್ಖಣೇ।
ತತಿಯನಯವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
ಸುತ್ತನ್ತಭಾಜನೀಯವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
೨. ಅಭಿಧಮ್ಮಭಾಜನೀಯವಣ್ಣನಾ
೪೭೨. ಉಪೇಕ್ಖನವಸೇನಾತಿ ಲೋಕಿಯಉಪೇಕ್ಖನಾಯ ಅಧಿಕಾ ಉಪೇಕ್ಖನಾ ಅಜ್ಝುಪೇಕ್ಖನಾತಿ ಅಯಮತ್ಥೋ ಇಧ ಲೋಕುತ್ತರಾ ಏವ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾತಿ ಯುತ್ತೋತಿ।
ಅಭಿಧಮ್ಮಭಾಜನೀಯವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
ಬೋಜ್ಝಙ್ಗವಿಭಙ್ಗವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।