೮. ಅಟ್ಠಮವಗ್ಗೋ
೧. ಛಗತಿಕಥಾವಣ್ಣನಾ
೫೦೩-೫೦೪. ಇದಾನಿ ನನು ಪಞ್ಚ ಗತಿಯೋತಿಆದಿಮಾಹ। ಇತರೋ ಸುತ್ತವಿರೋಧಭಯೇನ ಪಟಿಜಾನಾತಿ। ಕಸ್ಮಾ ಪನ ಸಕವಾದೀ ಛ ಗತಿಯೋ ನ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛತಿ, ನನು ‘‘ಚತೂಹಾಪಾಯೇಹಿ ಚ ವಿಪ್ಪಮುತ್ತೋ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಅಸುರಕಾಯೋಪಿ ಗಹಿತೋತಿ। ಸಚ್ಚಂ ಗಹಿತೋ, ನ ಪನೇಸಾ ಗತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ವಿಸುಂ ಅಭಾವತೋ। ಅಸುರಕಾಯಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಕಾಲಕಞ್ಚಿಕಾ ಅಸುರಾ ಪೇತಗತಿಯಾ ಸಙ್ಗಹಿತಾ
ಇದಾನಿ ಏತಮೇವ ಅತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ನನು ಕಾಲಕಞ್ಚಿಕಾತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ। ತತ್ಥ ಸಮಾನವಣ್ಣಾತಿ ಸದಿಸರೂಪಸಣ್ಠಾನಾ ಬೀಭಚ್ಛಾ ವಿರೂಪಾ ದುದ್ದಸ್ಸಿಕಾ। ಸಮಾನಭೋಗಾತಿ ಸದಿಸಮೇಥುನಸಮಾಚಾರಾ। ಸಮಾನಾಹಾರಾತಿ ಸದಿಸಖೇಳಸಿಙ್ಘಾಣಿಕಪುಬ್ಬಲೋಹಿತಾದಿಆಹಾರಾ। ಸಮಾನಾಯುಕಾತಿ ಸದಿಸಆಯುಪರಿಚ್ಛೇದಾ। ಆವಾಹವಿವಾಹನ್ತಿ ಕಞ್ಞಾಗಹಣಞ್ಚೇವ ಕಞ್ಞಾದಾನಞ್ಚ। ಸುಕ್ಕಪಕ್ಖೇ ಸಮಾನವಣ್ಣಾತಿ ಸದಿಸರೂಪಸಣ್ಠಾನಾ ಅಭಿರೂಪಾ ಪಾಸಾದಿಕಾ ದಸ್ಸನೀಯಾ ಪಭಾಸಮ್ಪನ್ನಾ। ಸಮಾನಭೋಗಾತಿ ಸದಿಸಪಞ್ಚಕಆಮಗುಣಭೋಗಾ। ಸಮಾನಾಹಾರಾತಿ ಸದಿಸಸುಧಾಭೋಜನಾದಿಆಹಾರಾ। ಸೇಸಂ ವುತ್ತನಯಮೇವ। ನನು ಅತ್ಥಿ ಅಸುರಕಾಯೋತಿ ಇದಂ ಅಸುರಕಾಯಸ್ಸೇವ ಸಾಧಕಂ। ತಸ್ಸ ಪನ ವಿಸುಂ ಗತಿಪರಿಚ್ಛೇದಾಭಾವೇನ ನ ಗತಿಸಾಧಕನ್ತಿ।
ಛಗತಿಕಥಾವಣ್ಣನಾ।
೨. ಅನ್ತರಾಭವಕಥಾವಣ್ಣನಾ
೫೦೫. ಇದಾನಿ ಅತ್ಥೀತಿ ಪುಚ್ಛಾ ಸಕವಾದಿಸ್ಸ, ಲದ್ಧಿಯಂ ಠತ್ವಾ ಪಟಿಞ್ಞಾ ಇತರಸ್ಸ। ಅಥ ನಂ ಯೇ ಚ ಭಗವತಾ ತಯೋ ಭವಾ ವುತ್ತಾ, ತೇಸಂ ವಸೇನ ಚೋದೇತುಂ ಕಾಮಭವೋತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ರಾಯಂ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ – ಯದಿ ತೇ ಅನ್ತರಾಭವೋ ನಾಮ ಕೋಚಿ ಭವೋ ಅತ್ಥಿ, ತೇನ ಕಾಮಭವಾದೀನಂಯೇವ ಅಞ್ಞತರೇನ ಭವಿತಬ್ಬಂ ಪಞ್ಚವೋಕಾರಭವಾದಿನಾ ವಿಯ, ತೇನ ತಂ ಪುಚ್ಛಾಮಿ – ‘‘ಕಿಂ ತೇ ಅಯಂ ಅನ್ತರಾಭವೋ ನಾಮ ಕಾಮಭವೋ, ಉದಾಹು ರೂಪಭವೋ ಅರೂಪಭವೋ ವಾ’’ತಿ? ಇತರೋ ತಥಾ ಅನಿಚ್ಛನ್ತೋ ಸಬ್ಬಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತಿ। ಕಾಮಭವಸ್ಸ ಚಾತಿಆದಿ ಯದಿ ಅನ್ತರಾಭವೋ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ, ಇಮೇಸಂ ಭವಾನಂ ಅನ್ತರಾ ದ್ವಿನ್ನಂ ಸೀಮಾನಂ ಸೀಮನ್ತರಿಕಾ
೫೦೬. ಪಞ್ಚಮೀ ಸಾ ಯೋನೀತಿಆದೀನಿಪಿ ಯಥಾಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಯೋನಿಆದೀಸು ಸೋ ಸಮೋಧಾನಂ ನ ಗಚ್ಛತಿ, ಅಥ ತೇನ ತತೋ ತತೋ ಅತಿರೇಕೇನ ಭವಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಚೋದೇತುಂ ವುತ್ತಾನಿ। ಅನ್ತರಾಭವೂಪಗಂ ಕಮ್ಮನ್ತಿ ಯದಿ ಸೋಪಿ ಏಕೋ ಭವೋ, ಯಥಾ ಕಾಮಭವೂಪಗಾದೀನಿ ಕಮ್ಮಾನಿ ಅತ್ಥೀತಿ ಸತ್ಥಾರಾ ವಿಭಜಿತ್ವಾ ದಸ್ಸಿತಾನಿ, ಏವಂ ತದುಪಗೇನಾಪಿ ಕಮ್ಮೇನ ಭವಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಚೋದನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಪರಸಮಯೇ ಅನ್ತರಾಭವೂಪಗಂ ನಾಮ ಪಾಟಿಯೇಕ್ಕಂ ಕಮ್ಮಂ ನತ್ಥಿ, ಯಂ ಯಂ ಭವಂ ಉಪಪಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ತದುಪಗೇನೇವ ಕಮ್ಮೇನ ಅನ್ತರಾಭವೇ ನಿಬ್ಬತ್ತತೀತಿ ತೇಸಂ ಲದ್ಧಿ, ತಸ್ಮಾ ‘ನಹೇವ’ನ್ತಿ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಂ। ಅತ್ಥಿ ಅನ್ತರಾಭವೂಪಗಾ ಸತ್ತಾತಿ ಪುಟ್ಠೋಪಿ ಕಾಮಭವೂಪಗಾಯೇವ ನಾಮ ತೇತಿ ಲದ್ಧಿಯಾ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತಿ। ಜಾಯನ್ತೀತಿಆದೀನಿ ಪುಟ್ಠೋಪಿ ತತ್ಥ ಜಾತಿಜರಾಮರಣಾನಿ ಚೇವ ಚುತಿಪಟಿಸನ್ಧಿಪರಮ್ಪರಞ್ಚ
೫೦೭. ಇದಾನಿ ಕಾಮಭವೋ ಭವೋ ಗತೀತಿಆದಿ ಭವಸಂಸನ್ದನಂ ನಾಮ ಹೋತಿ। ತತ್ರಾಯಂ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ – ಯದಿ ತೇ ಅನ್ತರಾಭವೋ ನಾಮ ಕೋಚಿ ಭವೋ ಭವೇಯ್ಯ, ಯಥಾ ಕಾಮಭವಾದೀಸು ಭವಗತಿಆದಿಭೇದೋ ಲಬ್ಭತಿ, ತಥಾ ತತ್ರಾಪಿ ಲಬ್ಭೇಥ। ಯಥಾ ವಾ ತತ್ಥ ನ ಲಬ್ಭತಿ, ತಥಾ ಇಮೇಸುಪಿ ನ ಲಬ್ಭೇಥ। ಸಮಾನಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಭವಭಾವೇ ಏತೇಸ್ವೇವೇಸ ವಿಭಾಗೋ ಅತ್ಥಿ, ನ ಇತರಸ್ಮಿನ್ತಿ ಕೋ ಏತ್ಥ ವಿಸೇಸಹೇತೂತಿ। ಇತರೋ ಪುನ ಲದ್ಧಿಮತ್ತವಸೇನ ತಂ ತಂ ಪಟಿಜಾನಾತಿ ಚೇವ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತಿ ಚ।
೫೦೮. ಸಬ್ಬೇಸಞ್ಞೇವ ಸತ್ತಾನಂ ಅತ್ಥಿ ಅನ್ತರಾಭವೋತಿ ಪುಟ್ಠೋ ಯಸ್ಮಾ ನಿರಯೂಪಗಅಸಞ್ಞಸತ್ತೂಪಗಅರೂಪೂಪಗಾನಂ ಅನ್ತರಾಭವಂ ನ ಇಚ್ಛತಿ, ತಸ್ಮಾ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತಿ। ತೇನೇವ ಕಾರಣೇನ ಪಟಿಲೋಮೇ ಪಟಿಜಾನಾತಿ। ಆನನ್ತರಿಯಸ್ಸಾತಿಆದಿ ಯೇಸಂ ಸೋ ಅನ್ತರಾಭವಂ ನ ಇಚ್ಛತಿ, ತೇ ತಾವ ವಿಭಜಿತ್ವಾ
ಅನ್ತರಾಭವಕಥಾವಣ್ಣನಾ।
೩. ಕಾಮಗುಣಕಥಾವಣ್ಣನಾ
೫೧೦. ಇದಾನಿ ಕಾಮಗುಣಕಥಾ ನಾಮ ಹೋತಿ। ತತ್ಥ ಸಕಸಮಯೇ ತಾವ ಕಾಮಧಾತೂತಿ ವತ್ಥುಕಾಮಾಪಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ – ಕಿಲೇಸಕಾಮಾಪಿ ಕಾಮಭವೋಪಿ। ಏತೇಸು ಹಿ ವತ್ಥುಕಾಮಾ ಕಮನೀಯಟ್ಠೇನ ಕಾಮಾ, ಸಭಾವನಿಸ್ಸತ್ತಸುಞ್ಞತಟ್ಠೇನ ಧಾತೂತಿ ಕಾಮಧಾತು। ಕಿಲೇಸಕಾಮಾ ಕಮನೀಯಟ್ಠೇನ ಚೇವ ಕಮನಟ್ಠೇನ ಚ ಕಾಮಾ, ಯಥಾವುತ್ತೇನೇವತ್ಥೇನ ಧಾತೂತಿ ಕಾಮಧಾತು। ಕಾಮಭವೋ ಕಮನೀಯಟ್ಠೇನ ಪಞ್ಚೇವಾತಿ ಪುಚ್ಛಾ ಸಕವಾದಿಸ್ಸ, ಲದ್ಧಿವಸೇನ ಪಟಿಞ್ಞಾ ಇತರಸ್ಸ। ನನು ಅತ್ಥೀತಿಆದಿ ಕಿಲೇಸಕಾಮದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ತಪ್ಪಟಿಸಂಯುತ್ತೋತಿ ಕಾಮಗುಣಪಟಿಸಂಯುತ್ತೋ, ಕಾಮಗುಣಾರಮ್ಮಣೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ನೋ ಚ ವತ ರೇ ವತ್ತಬ್ಬೇ ಪಞ್ಚೇವಾತಿ ಇಮೇಸು ತಪ್ಪಟಿಸಂಯುತ್ತಛನ್ದಾದೀಸು ಸತಿ
ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಚಕ್ಖುನ್ತಿಆದಿ ವತ್ಥುಕಾಮದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಪರವಾದೀ ಛನ್ನಮ್ಪಿ ಆಯತನಾನಂ ವತ್ಥುಕಾಮಭಾವೇನ ನಕಾಮಧಾತುಭಾವಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪುನ ಮನೋತಿ ಪುಟ್ಠೋ ಮಹಗ್ಗತಲೋಕುತ್ತರಂ ಸನ್ಧಾಯ ನಕಾಮಧಾತುಭಾವಂ ಪಟಿಜಾನಾತಿ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಸಬ್ಬೋಪಿ ತೇಭೂಮಕಮನೋ ಕಾಮಧಾತುಯೇವ, ತಸ್ಮಾ ನಂ ಸಕವಾದೀ ಸುತ್ತೇನ ನಿಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ।
೫೧೧. ಕಾಮಗುಣಾ ಭವೋತಿಆದಿ ಭವಸ್ಸ ಕಾಮಧಾತುಭಾವದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಕಾಮಗುಣಮತ್ತೇ ಭವೋತಿ ವೋಹಾರೋ ನತ್ಥಿ, ತಸ್ಮಾ ಪರವಾದೀ ನಹೇವಾತಿ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತಿ। ಕಾಮಗುಣೂಪಗಂ ಕಮ್ಮನ್ತಿಆದಿ ಸಬ್ಬಂ ಕಾಮಗುಣಮತ್ತಸ್ಸ ನಕಾಮಧಾತುಭಾವದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ। ಕಾಮಧಾತುಸಙ್ಖಾತಕಾಮಭವೂಪಗಮೇವ ಹಿ ಕಮ್ಮಂ ಅತ್ಥಿ, ಕಾಮಭವೂಪಗಾ ಏವ ಚ ಸತ್ತಾ ಹೋನ್ತಿ। ತತ್ಥ ಜಾಯನ್ತಿ ಜಿಯನ್ತಿ ಮಿಯನ್ತಿ ಚವನ್ತಿ ಉಪಪಜ್ಜನ್ತಿ, ನ ಕಾಮಗುಣೇಸೂತಿ ಇಮಿನಾ ಉಪಾಯೇನ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ।
ಕಾಮಗುಣಕಥಾವಣ್ಣನಾ।
೪. ಕಾಮಕಥಾವಣ್ಣನಾ
೫೧೩-೫೧೪. ಇದಾನಿ ಪಞ್ಚೇವಾತಿ ಪುಚ್ಛಾ ಸಕವಾದಿಸ್ಸ, ಪಟಿಞ್ಞಾ ಇತರಸ್ಸ। ಸೇಸಮೇತ್ಥ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವಾತಿ।
ಕಾಮಕಥಾವಣ್ಣನಾ।
೫. ರೂಪಧಾತುಕಥಾವಣ್ಣನಾ
೫೧೫-೫೧೬. ಇದಾನಿ ರೂಪಿನೋತಿ ಪುಚ್ಛಾ ಸಕವಾದಿಸ್ಸ, ಪಟಿಞ್ಞಾ ಇತರಸ್ಸ। ಅಥ ನಂ ಸಕವಾದೀ ಯಸ್ಮಾ ರೂಪಧಾತು ನಾಮ ರೂಪಭವೋ, ನ ರೂಪಮತ್ತಮೇವ, ತಸ್ಮಾ ತೇನತ್ಥೇನ ಚೋದೇತುಂ ರೂಪಧಾತೂತಿಆದಿಮಾಹ। ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಕಾಮಗುಣಕಥಾಯಂ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಸಾವ ಕಾಮಧಾತೂತಿ ಪುಟ್ಠೋ ಭೂಮಿಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ವಿರೋಧಂ ಪಸ್ಸಮಾನೋ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತಿ। ಪುನ ದಳ್ಹಂ ಕತ್ವಾ ಪುಟ್ಠೋ ಅತ್ತನೋ ಲದ್ಧಿವಸೇನ ಪಟಿಜಾನಾತಿ। ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಪನ ದ್ವೀಹಿ ಭವೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತತಾ ಆಪಜ್ಜತಿ, ತೇನ ತಂ ಸಕವಾದೀ ಕಾಮಭವೇನ ಚಾತಿ ಆದಿಮಾಹ। ಇತರೋ ಏಕಸ್ಸ ದ್ವೀಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಾಭಾವತೋ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತೀತಿ।
ರೂಪಧಾತುಕಥಾವಣ್ಣನಾ।
೬. ಅರೂಪಧಾತುಕಥಾವಣ್ಣನಾ
೫೧೭-೫೧೮. ಅರೂಪಧಾತುಕಥಾಯಪಿ
ಅರೂಪಧಾತುಕಥಾವಣ್ಣನಾ।
೭. ರೂಪಧಾತುಯಾ ಆಯತನಕಥಾವಣ್ಣನಾ
೫೧೯. ಇದಾನಿ ರೂಪಧಾತುಯಾ ಆಯತನಕಥಾ ನಾಮ ಹೋತಿ। ತತ್ಥ ಯೇಸಂ ‘‘ರೂಪೀ ಮನೋಮಯೋ ಸಬ್ಬಙ್ಗಪಚ್ಚಙ್ಗೀ ಅಹೀನಿನ್ದ್ರಿಯೋ’’ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೧.೮೭) ಸುತ್ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಬ್ರಹ್ಮಕಾಯಿಕಾನಂ ಘಾನಾದಿನಿಮಿತ್ತಾನಿಪಿ ಆಯತನಾನೇವಾತಿ ಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ಸಳಾಯತನಿಕೋ ತೇಸಂ ಅತ್ತಭಾವೋತಿ ಲದ್ಧಿ, ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ಸಳಾಯತನಿಕೋತಿ ಪುಚ್ಛಾ ಸಕವಾದಿಸ್ಸ, ಲದ್ಧಿವಸೇನ ಪಟಿಞ್ಞಾ ಇತರಸ್ಸ। ಅಥ ನಂ ಯಂ ತತ್ಥ ಆಯತನಂ ನತ್ಥಿ, ತಸ್ಸ ವಸೇನ ಚೋದೇತುಂ ಅತ್ಥಿ ತತ್ಥ ಘಾನಾಯತನನ್ತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ। ತತೋ ಪರವಾದೀ ಯಂ ತತ್ಥ ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಾನಂ ತಿಣ್ಣಂ ಆಯತನಾನಂ ಘಾನಾದಿಕಂ ಸಣ್ಠಾನನಿಮಿತ್ತಂ ತದೇವ ಆಯತನನ್ತಿ ಲದ್ಧಿಯಾ ಪಟಿಜಾನಾತಿ। ಬಾಹಿರಾನಂ ಗನ್ಧಾಯತನಾದೀನಂ ವಸೇನ ಪುಟ್ಠೋ ಘಾನಪ್ಪಸಾದಾದಯೋ ತತ್ಥ ನ ಇಚ್ಛತಿ, ತಸ್ಮಾ ತೇಸಂ ಗೋಚರಂ ಪಟಿಸೇಧೇನ್ತೋ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತಿ। ಪಟಿಲೋಮಪಞ್ಹಸಂಸನ್ದನಪಞ್ಹೇಸುಪಿ ಇಮಿನಾವುಪಾಯೇನ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
೫೨೧. ಅತ್ಥಿ ತತ್ಥ ಘಾನಾಯತನಂ ಅತ್ಥಿ ಗನ್ಧಾಯತನಂ ತೇನ ಘಾನೇನ ತಂ ಗನ್ಧಂ ಘಾಯತೀತಿ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಪರಸಮಯೇ ಏಕಚ್ಚೇ ಆಚರಿಯೇ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ತೇ ಕಿರ ತತ್ಥ ಛ ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಾನಿ ಆಯತನಾನಿ ಪರಿಪುಣ್ಣಾನಿ ಇಚ್ಛನ್ತಿ, ಆಯತನೇನ ಚ ನಾಮ ಸಕಿಚ್ಚಕೇನ ಭವಿತಬ್ಬನ್ತಿ ತೇಹಿ ಘಾನಾದೀಹಿ ತೇ ಗನ್ಧಾದಯೋ ಘಾಯನ್ತಿ ಸಾಯನ್ತಿ ಫುಸನ್ತೀತಿಪಿ ಇಚ್ಛನ್ತಿ। ತಂ ಲದ್ಧಿಂ ಸನ್ಧಾಯ ಪರವಾದೀ ಆಮನ್ತಾತಿ ಪಟಿಜಾನಾತಿ।
೫೨೨. ಅತ್ಥಿ ತತ್ಥ ಮೂಲಗನ್ಧೋತಿಆದೀನಿ ಪನ ಪುಟ್ಠೋ ಅತ್ಥಿಭಾವಂ ಸಾಧೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತಿ। ನನು ಅತ್ಥಿ ತತ್ಥ ಘಾನನಿಮಿತ್ತನ್ತಿಆದಿ ಸಣ್ಠಾನಮತ್ತಸ್ಸೇವ ಸಾಧಕಂ, ನ ಆಯತನಸ್ಸ, ತಸ್ಮಾ ಉದಾಹಟಮ್ಪಿ ಅನುದಾಹಟಸದಿಸಮೇವಾತಿ।
ರೂಪಧಾತುಯಾ ಆಯತನಕಥಾವಣ್ಣನಾ।
೮. ಅರೂಪೇ ರೂಪಕಥಾವಣ್ಣನಾ
೫೨೪-೫೨೬. ಇದಾನಿ ಅರೂಪೇ ರೂಪಕಥಾ ನಾಮ ಹೋತಿ। ತತ್ಥ ಯೇಸಂ ‘‘ವಿಞ್ಞಾಣಪಚ್ಚಯಾ ನಾಮರೂಪ’’ನ್ತಿ ವಚನತೋ ಆರುಪ್ಪಭವೇಪಿ ಓಳಾರಿಕರೂಪಾ ನಿಸ್ಸಟಂ ಸುಖುಮರೂಪಂ ಅತ್ಥೀತಿ ಲದ್ಧಿ, ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ಅನ್ಧಕಾನಂ; ತೇ ಸನ್ಧಾಯ ಅತ್ಥಿ ರೂಪನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಾ ಸಕವಾದಿಸ್ಸ, ಪಟಿಞ್ಞಾ ಇತರಸ್ಸ। ಸೇಸಮೇತ್ಥ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವಾತಿ।
ಅರೂಪೇ ರೂಪಕಥಾವಣ್ಣನಾ।
೯. ರೂಪಂ ಕಮ್ಮನ್ತಿಕಥಾವಣ್ಣನಾ
೫೨೭-೫೩೭. ಇದಾನಿ ಕುಸಲೇನ ಚಿತ್ತೇನ ಸಮುಟ್ಠಿತನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಾ ಸಕವಾದಿಸ್ಸ, ಪಟಿಞ್ಞಾ ಇತರಸ್ಸ। ಅಥ ನಂ ಸಚೇ ತಂ ಕುಸಲಂ, ಯ್ವಾಯಂ ಸಾರಮ್ಮಣಾದಿಭೇದೋ ಕುಸಲಸ್ಸ ಲಬ್ಭತಿ, ಅತ್ಥಿ ತೇ ಸೋ ತಸ್ಸಾತಿ ಚೋದೇತುಂ ಸಾರಮ್ಮಣನ್ತಿಆದಿ ಆರದ್ಧಂ। ತತ್ಥ ಪತ್ಥನಾ ಪಣಿಧೀತಿ ಚೇತನಾಯೇವೇತಂ ವೇವಚನಂ। ಕುಸಲಚೇತನಾಯೇವ ಹಿ ಪಕಪ್ಪಯಮಾನಾ ಪತ್ಥನಾತಿ। ಪಕಪ್ಪನವಸೇನ ಠಿತತ್ತಾ ಪಣಿಧೀತಿ ಚ ವುಚ್ಚತಿ। ಪರತೋ ಪನ ಕುಸಲೇನ ಚಿತ್ತೇನ ಸಮುಟ್ಠಿತಾ ವೇದನಾ ಸಞ್ಞಾ ಚೇತನಾ ಸದ್ಧಾತಿಆದೀಸು ವೇದನಾದೀನಞ್ಞೇವ ಚೇತ್ಥ ಪತ್ಥನಾ ಪಣಿಧೀತಿ ಲಬ್ಭತಿ, ನ ಚೇತನಾಯ। ಕಸ್ಮಾ? ದ್ವಿನ್ನಂ ಚೇತನಾನಂ ಏಕತೋ ಅಭಾವಾ, ಸೋತಪತಿತತ್ತಾ ಪನ ಏವಂ ತನ್ತಿ ಗತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ರೂಪಾಯತನನ್ತಿಆದಿ ಅಸುಚೀತಿ ಪನೇತ್ಥ ಸುಕ್ಕಂ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ। ಸುತ್ತಸಾಧನಂ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವ।
ರೂಪಂ ಕಮ್ಮನ್ತಿಕಥಾವಣ್ಣನಾ।
೧೦. ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಕಥಾವಣ್ಣನಾ
೫೪೦. ಇದಾನಿ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಕಥಾ ನಾಮ ಹೋತಿ। ತತ್ಥ ಯೇಸಂ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ನಾಮ ಚಿತ್ತವಿಪ್ಪಯುತ್ತೋ ಅರೂಪಧಮ್ಮೋ, ತಸ್ಮಾ ರೂಪಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ನತ್ಥೀತಿ ಲದ್ಧಿ, ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ಪುಬ್ಬಸೇಲಿಯಾನಞ್ಚೇವ ಸಮ್ಮಿತಿಯಾನಞ್ಚ; ತೇ ಸನ್ಧಾಯ ಪುಚ್ಛಾ ಸಕವಾದಿಸ್ಸ, ಪಟಿಞ್ಞಾ ಇತರಸ್ಸ। ನತ್ಥಿ ರೂಪೀನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಆಯೂತಿ ಪಞ್ಹೇ ಉಪಾದಿನ್ನರೂಪಾನಮ್ಪಿ ತಿಣಕಟ್ಠಾದೀನಮ್ಪಿ ಸನ್ತಾನವಸೇನ ಪವತ್ತಿಮೇವ ಆಯು ಠಿತಿ ಯಪನಾ ಯಾಪನಾ ಇರಿಯನಾ ವತ್ತನಾ ಪಾಲನಾತಿ ಇಚ್ಛತಿ, ತಸ್ಮಾ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತಿ। ಅತ್ಥೀತಿ ಪಞ್ಹೇಪಿ ಇಮಿನಾ ಕಾರಣೇನ ಪಟಿಜಾನಾತಿ। ಅತ್ಥಿ ಅರೂಪಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯನ್ತಿ ಪಞ್ಹೇ
೫೪೧. ರೂಪೀನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಆಯು ಅರೂಪಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯನ್ತಿ ಪಞ್ಹೇ ಸತ್ತಸನ್ತಾನೇ ರೂಪಿನೋ ವಾ ಹೋನ್ತು ಅರೂಪಿನೋ ವಾ, ಸಬ್ಬೇಸಂ ಚಿತ್ತವಿಪ್ಪಯುತ್ತಂ ಅರೂಪಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಮೇವ ಇಚ್ಛತಿ, ತಸ್ಮಾ ಪಟಿಜಾನಾತಿ।
೫೪೨. ನಿರೋಧಸಮಾಪನ್ನಪಞ್ಹೇಸುಪಿ ಚಿತ್ತವಿಪ್ಪಯುತ್ತಂ ಅರೂಪಜೀವಿತಮೇವ ಸನ್ಧಾಯ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತಿ ಚ ಪಟಿಜಾನಾತಿ ಚ। ಸಕವಾದೀ ಪನ ತಂ ಅಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ತೋ ಯಂ ಅರೂಪಪವತ್ತೇ ಅಸತಿ ಅತ್ಥಿ, ರೂಪೇನ ತೇನ ಭವಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಚೋದೇತುಂ ಹಞ್ಚೀತಿಆದಿಮಾಹ। ಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧಪಞ್ಹೇ ಫಸ್ಸಾದಿಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧಂ ಸನ್ಧಾಯ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತಿ, ಕಾಯಕಮ್ಮಾದಿಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧಂ ಸನ್ಧಾಯ ಪಟಿಜಾನಾತಿ। ಕಾಯವಿಞ್ಞತ್ತಿ ಅತ್ಥಿ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋತಿ ಆದಿಮಾಹ। ಇತರೋ ಅನ್ತೋಸಮಾಪತ್ತಿಂ ಸನ್ಧಾಯ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತಿ, ಸಮಾಪಜ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಚ ವುಟ್ಠಹನ್ತಸ್ಸ ಚ ಪುಬ್ಬಾಪರಭಾಗಂ ಸನ್ಧಾಯ ಪಟಿಜಾನಾತಿ।
೫೪೩. ಅಸಞ್ಞಸತ್ತವಾರೇಪಿ ಪಞ್ಚವೋಕಾರಭವೋತಿ ಆಹ। ಇತರೋ ಸುತ್ತವಿರೋಧಭಯಾ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತಿ।
೫೪೪-೫೪೫. ಏಕದೇಸಂ ಭಿಜ್ಜತೀತಿ ಪಞ್ಹೇ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಭಿಜ್ಜತಿ, ವಿಪ್ಪಯುತ್ತಂ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ತಸ್ಸ ಲದ್ಧಿ, ತಸ್ಮಾ ಪಟಿಜಾನಾತಿ। ದ್ವೇ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಾನೀತಿ ಪುಚ್ಛಾ ಪರವಾದಿಸ್ಸ, ಪಟಿಞ್ಞಾ ಸಕವಾದಿಸ್ಸ। ರೂಪಾರೂಪವಸೇನ ಹಿ ದ್ವೇ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಾನಿ, ತೇಹಿಯೇವ ಸತ್ತೋ ಜೀವತಿ, ತೇಸಂ ಭಙ್ಗೇನ ಮರತೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಚುತಿಕ್ಖಣಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ದ್ವೇಪಿ ಜೀವಿತಾನಿ ಸಹೇವ ಭಿಜ್ಜನ್ತಿ।
ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಕಥಾವಣ್ಣನಾ।
೧೧. ಕಮ್ಮಹೇತುಕಥಾವಣ್ಣನಾ
೫೪೬. ಇದಾನಿ ಕಮ್ಮಹೇತೂತಿ ಪುಚ್ಛಾ ಸಕವಾದಿಸ್ಸ, ಪಟಿಞ್ಞಾ ಇತರಸ್ಸ। ಸೇಸಂ ಪರಿಹಾನಿಕಥಾಯಂ ವುತ್ತನಯಮೇವ
ಹನ್ದ ಹಿ ಅರಹನ್ತಾನಂ ಅಬ್ಭಾಚಿಕ್ಖತೀತಿ ಇದಂ ಯಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಹೇತು ಪರಿಹಾಯತಿ, ತಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಾಪೇತುಂ ವದತಿ। ಅಥ ನಂ ಸಕವಾದೀ ತಂ ಪಕ್ಖಂ ಪಟಿಜಾನಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಯದಿ ಏವಂ ಯೇಹಿ ಅರಹನ್ತೋ ನ ಅಬ್ಭಾಚಿಕ್ಖಿತಪುಬ್ಬಾ, ತೇ ಸಬ್ಬೇ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣೇಯ್ಯು’’ನ್ತಿ ಚೋದೇತುಂ ಯೇ ಕೇಚೀತಿಆದಿಮಾಹ। ಇತರೋ ತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಅರಹತ್ತಂ ಸಮ್ಪಾಪುಣನೇ ನಿಯಾಮಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತೋ ಪಟಿಕ್ಖಿಪತಿ।
ಕಮ್ಮಹೇತುಕಥಾವಣ್ಣನಾ।
ಅಟ್ಠಮೋ ವಗ್ಗೋ।