೩. ವಿಪಾಕತ್ತಿಕವಣ್ಣನಾ
೧-೨೩. ವಿಪಾಕತ್ತಿಕೇ ವಿಪಾಕಂ ಧಮ್ಮಂ ಪಟಿಚ್ಚ ವಿಪಾಕೋ ಧಮ್ಮೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಹೇತುಪಚ್ಚಯಾತಿ ಯೇ ಹೇತುಪಚ್ಚಯೇ ತೇರಸ ವಾರಾ ವುತ್ತಾ, ತೇ ಸಙ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಗಣನಾಯ ದಸ್ಸೇತುಂ ಹೇತುಯಾ ತೇರಸಾತಿ ವುತ್ತಂ। ಆರಮ್ಮಣೇ ಪಞ್ಚಾತಿಆದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಏವಮೇತ್ಥ ತೇರಸ ಪಞ್ಚ ನವ ಸತ್ತ ತೀಣಿ ದ್ವೇತಿ ಛ ಗಣನಪರಿಚ್ಛೇದಾ, ತೇಸಂ ವಸೇನ ಪಚ್ಚಯಸಂಸನ್ದನೇ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಗಣನಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ।
೨೪-೫೨. ಪಚ್ಚನೀಯೇಪಿ ವಿಪಾಕಂ ಧಮ್ಮಂ ಪಟಿಚ್ಚ ವಿಪಾಕೋ ಧಮ್ಮೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ನಹೇತುಪಚ್ಚಯಾತಿ ಯೇ ನಹೇತುಪಚ್ಚಯೇ ದಸ ವಾರಾ ವುತ್ತಾ, ತೇ ಸಙ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಗಣನಾಯ ದಸ್ಸೇತುಂ ನಹೇತುಯಾ ದಸಾತಿ ವುತ್ತಂ। ನ ಆರಮ್ಮಣೇ ಪಞ್ಚಾತಿಆದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಏವಮೇತ್ಥ ದಸ ಪಞ್ಚ ತೇರಸ ದ್ವಾದಸ ದ್ವೇ ಏಕಂ ನವ ತೀಣೀತಿ ಅಟ್ಠ ಗಣನಪರಿಚ್ಛೇದಾ, ತೇಸಂ ವಸೇನ ಪಚ್ಚಯಸಂಸನ್ದನೇ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವಿತ್ಥಾರತೋ ಗಣನಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಪಾಳಿ ಪನ ಸಙ್ಖಿತ್ತಾ, ಏತೇಸಞ್ಞೇವ ಪನ ಲದ್ಧಗಣನರಪರಿಚ್ಛೇದಾನಂ ವಾರಾನಂ ವಸೇನ ಸಂಸನ್ದಿತ್ವಾ ಅನುಲೋಮಪಚ್ಚನೀಯಂ ಪಚ್ಚನೀಯಾನುಲೋಮಞ್ಚ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
ಸಹಜಾತವಾರೋ
೯೨. ಪಞ್ಹಾವಾರೇ ಕುಸಲಾಕುಸಲೇ ನಿರುದ್ಧೇತಿ ಏತಸ್ಮಿಂ ವಿಪಸ್ಸನಾವಸೇನ ಪವತ್ತೇ ಕುಸಲೇ ಸಾರಜ್ಜನಾದಿವಸೇನ ಪವತ್ತೇ ಅಕುಸಲೇ ಚ ನಿರುದ್ಧೇ। ವಿಪಾಕೋ ತದಾರಮ್ಮಣತಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ಕಾಮಾವಚರವಿಪಾಕೋ ತದಾರಮ್ಮಣತಾಯ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ಯೇ ಪನ ‘‘ವಿಪಸ್ಸನಾಜವನಾನಂ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛುದ್ಧಚ್ಚಾನಞ್ಚ ಪರಿಯೋಸಾನೇ ತದಾರಮ್ಮಣಂ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ತೇ ಇಮಾಯ ತನ್ತಿಯಾ ಪಟಿಸೇಧೇತಬ್ಬಾ। ಆಕಾಸಾನಞ್ಚಾಯತನಕುಸಲಂ ವಿಞ್ಞಾಣಞ್ಚಾಯತನಸ್ಸ ಕಿರಿಯಸ್ಸ ಆರಮ್ಮಣಪಚ್ಚಯೇನ ಪಚ್ಚಯೋತಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ಅಸಮಾಪನ್ನಪುಬ್ಬಾ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ಪಟಿಲೋಮತೋ ಸಮಾಪಜ್ಜನ್ತಸ್ಸ ವಸೇನೇತಂ ವುತ್ತಂ। ಇಮಿನಾ ಉಪಾಯೇನ ಸಬ್ಬವಿಸ್ಸಜ್ಜನೇಸು ಸಾಧುಕಂ ಪಾಳಿಂ ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
೧೨೦. ಹೇತುಯಾ ಸತ್ತ, ಆರಮ್ಮಣೇ ನವ, ಅಧಿಪತಿಯಾ ದಸಾತಿಆದೀಸುಪಿ ಸಹಜಾತಾಧಿಪತಿವಸೇನ ಆರಮ್ಮಣಾಧಿಪತಿವಸೇನ ಸಹಜಾತನಿಸ್ಸಯವಸೇನ ಪುರೇಜಾತನಿಸ್ಸಯವಸೇನ ಅನನ್ತರೂಪನಿಸ್ಸಯವಸೇನ ಆರಮ್ಮಣೂಪನಿಸ್ಸಯವಸೇನ
ಯಥಾ ಚೇತ್ಥ, ಏವಂ ಇತೋ ಪರೇಸುಪಿ ತಿಕದುಕೇಸು। ಪಟ್ಠಾನಪಕರಣಞ್ಹಿ ಪಾಳಿತೋವ ಅನನ್ತಂ ಅಪರಿಮಾಣಂ। ತಸ್ಸ ಪದಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಅತ್ಥಂ ವಣ್ಣಯಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಪಟಿಪನ್ನಸ್ಸ ಅತಿದೀಘಾಯುಕಸ್ಸಾಪಿ ಆಯು ನಪ್ಪಹೋತಿ। ನ ಚಸ್ಸ ಏಕದೇಸಂ ವಣ್ಣೇತ್ವಾ ಸೇಸಮ್ಹಿ ನಯತೋ ದಸ್ಸಿಯಮಾನೇ ನ ಸಕ್ಕಾ ಅತ್ಥೋ ಜಾನಿತುಂ, ತಸ್ಮಾ ಇತೋ ಪರಂ ಏತ್ತಕಮ್ಪಿ ಅವತ್ವಾ ಸೇಸೇಸು ತಿಕದುಕೇಸು ಹೇಟ್ಠಾ ಅವುತ್ತಪ್ಪಕಾರತ್ತಾ ಯಂ ಯಂ ಅವಸ್ಸಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ತಂ ತದೇವ ವಕ್ಖಾಮ। ಯಂ ಪನ ಅವತ್ವಾ ಗಮಿಸ್ಸಾಮ, ತಂ ಪಾಳಿನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬನ್ತಿ।
ವಿಪಾಕತ್ತಿಕವಣ್ಣನಾ।