೧೭. ಸತ್ತರಸಮೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ
ಅಭಿಞ್ಞಾರಮ್ಮಣನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ
೧೧೦೪. ಅನಾಗತಂಸಞಾಣಞ್ಚಾತಿ ನ ಆಗತೋ ಅನಾಗತೋ, ನ ತಾವ ಸಮ್ಪತ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ, ಅನಾಗತೇ ಅಂಸಾ ಕೋಟ್ಠಾಸಾ ತೇಸಂ ಞಾಣಂ ಅನಾಗತಂಸಞಾಣಂ। ಯಂ ಯಂ ಕಮ್ಮಂ ಯಥಾಕಮ್ಮಂ, ತಂ ಉಪಗಚ್ಛತಿ ಜಾನಾತೀತಿ ಯಥಾಕಮ್ಮುಪಗಂ, ವಿಪಾಕಚೇತನಾಜಾನನಕಞಾಣಂ।
೧೧೦೭-೯. ತತ್ಥ ಚಿತ್ತಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಂ ಕತ್ವಾತಿ ತಂ ಕಾಯಂ ಚಿತ್ತಂ ಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಂ ಕರಿತ್ವಾ ತಮೇವ ಕಾಯಚಿತ್ತಚೇತಸಿಕವಸೇನ ಮಹಗ್ಗತೇ ಚಿತ್ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಾರೋಪೇತಿ ಞಾಣಂ ಇದ್ಧಿವಿಧಞಾಣಂ, ತತೋ ಕಾಯಾರಮ್ಮಣತೋ ಕಾಯಸ್ಸ ಪರಿತ್ತತ್ತಾ ಕಾಮಾವಚರತ್ತಾ ಪರಿತ್ತಾರಮ್ಮಣಂ ಞಾಣಂ ಸಿಯಾ।
೧೧೧೦-೩. ದಿಸ್ಸಮಾನೇನ ಕಾಯೇನ, ಗನ್ತುಕಾಮೋ ಯದಾ ಭವೇ ಯೋ ಯೋಗೀ ದಿಸ್ಸಮಾನೇನ ಕಾಯೇನ ಗನ್ತುಕಾಮೋ ಯದಾ ಭವೇಯ್ಯ, ಸೋ ಯೋಗೀ ತದಾ ಚಿತ್ತಂ ಕಾಯಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಂ ಕತ್ವಾ ರೂಪಕಾಯೇ ಸನ್ನಿಸ್ಸಿತಂ ಕತ್ವಾ ತಂ ಪಾದಕಜ್ಝಾನಚಿತ್ತಂ ಕಾಯವಸೇನ ಕಾಯೇ ಆರೋಪೇತಿ, ತದಾ ಝಾನಾರಮ್ಮಣತೋ ತಂ ಞಾಣಂ ಮಹಗ್ಗತಗೋಚರಂ ಹೋತಿ, ಯಂ ಞಾಣಂ ಯದಾ ಅನಾಗತಞ್ಚ ಧಮ್ಮಜಾತಂ, ಅತೀತಞ್ಚ ಧಮ್ಮಜಾತಂ ವಿಸಯಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕರೋತಿ, ತದಾ ತಂ ಞಾಣಂ ಅತೀತಾರಮ್ಮಣಂ ಹೋತಿ, ತದಾ ಅನಾಗತಾರಮ್ಮಣಂ ಆರಮ್ಮಣಕರಣಕಾಲೇ ಅನಾಗತಗೋಚರಂ ಹೋತಿ। ದಿಸ್ಸಮಾನೇನ ಕಾಯೇನ ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಗಮನೇ ಪನ ಸತಿ ತಸ್ಸ ಯೋಗಿನೋ ಞಾಣಸ್ಸ ಗೋಚರೋ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನೋ ನಾಮ ಹೋತಿ, ಇತಿ ವಿನಿದ್ದಿಸೇ।
೧೧೧೪. ಕಾಯಂ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ವಸೇನ ಚಿತ್ತೇ ಆರೋಪೇತಿ, ಚಿತ್ತಂ ಕಾಯಸ್ಸ ವಸೇನ ಕಾಯೇ ಆರೋಪೇತಿ, ಇತಿ ಪರಿಣಾಮನಕಾಲಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಸ ಯೋಗಿನೋ ಞಾಣಂ ಅಜ್ಝತ್ತಾರಮ್ಮಣಂ ಸಿಯಾ। ಸಮ್ಪವತ್ತತಿ ಸತ್ತಸೂತಿ ಪರಿತ್ತಮಹಗ್ಗತಅತೀತಅನಾಗತಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಅಜ್ಝತ್ತಬಹಿದ್ಧಾರಮ್ಮಣಸಙ್ಖಾತೇಸು ಸತ್ತಸು ಆರಮ್ಮಣೇಸು ಸಮ್ಪವತ್ತತಿ।
೧೧೨೦. ಜಾನನೇ ಮಜ್ಝಿಮಾನನ್ತಿ ಮಹಗ್ಗತಾನಂ ಜಾನನೇ।
೧೧೨೨. ಏತಸ್ಸ ಚೇತೋಪರಿಯಞಾಣಸ್ಸ ಮಗ್ಗಾರಮ್ಮಣತಾ ಪರಿಯಾಯೇನ ಏವ ಮತಾ ಞಾತಾ।
೧೧೨೬-೭. ತತ್ಥ ತಿಕ್ಖಣಸಮ್ಪತ್ತಂ, ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಂ ಖಣಾದಿಕಂ।
ತತ್ಥ ತೇಸು ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನೇಸು ಯಂ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಂ ಖಣಾದಿಕಂ ತಿಕ್ಖಣಸಮ್ಪತ್ತಂ ಉಪ್ಪಾದಟ್ಠಿತಿಭಙ್ಗಕ್ಖಣಸಮ್ಪತ್ತಂ ಖಣಾದಿಕಂ ಖಣಾಯೇವ ತಂ ಖಣಾವಯವಂ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಂ ನಾಮ। ಏಕದ್ವೇಸನ್ತತಿವಾರಪರಿಯಾಪನ್ನನ್ತಿ ಏಕಚಿತ್ತದ್ವಿಚಿತ್ತವೀಥಿವಾರಪರಿಯಾಪನ್ನಂ ಸನ್ತತಿಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಂ ನಾಮ। ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನನ್ತಿ ಪಚ್ಛಿಮನ್ತಿ ಅದ್ಧಾಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।
೧೧೩೧-೨. ಯೇನ ತೇಸಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಆವಜ್ಜನಜವನಚಿತ್ತಾನಂ ಸಹಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಅಭಾವಾ ತಂ ‘‘ಖಣಾದಿಕತ್ತಯಂ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನ’’ನ್ತಿಆದಿಕಂ ‘‘ಏಕಸ್ಸ ಚಿತ್ತಮೇಕೇನ, ಅವಸ್ಸಂ ಪನ ವಿಜ್ಝತಿ’’ಇತಿ ಪರಿಯೋಸಾನಂ ವಚನಂ ನ ಯುಜ್ಜತಿ। ಆವಜ್ಜನಜವನಾನಂ ನಾನಾರಮ್ಮಣಭಾವಂ ಪತ್ತಿತೋ ಆಪಜ್ಜನತೋ ಚ ನ ಯುಜ್ಜತಿ। ಅನಿಟ್ಠೇ ಪನ ಠಾನೇ ತೇಸಂ ಆವಜ್ಜನಜವನಾನಂ ಏಕಾರಮ್ಮಣಭಾವೇ ಅನಿಚ್ಛಿತೇ ತಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ನ ಯುಜ್ಜತಿ, ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಪನ ಠಾನೇ ಮಗ್ಗವೀಥಿಯಂ ಆವಜ್ಜನಪರಿಕಮ್ಮಜವನಾನಂ ಕಸಿಣಾದಿಕಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಹೋತಿ, ಗೋತ್ರಭುಲೋಕುತ್ತರಚಿತ್ತಾನಞ್ಚ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಹೋತಿ, ಏತ್ಥ ಆರಮ್ಮಣಜವನಾನಂ ಏಕಾರಮ್ಮಣತಾ ಅನಿಚ್ಛತಾ।
೧೧೩೪-೪೧. ‘‘ಏಕಬ್ಭವಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಂ, ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನನ್ತಿ ಪಚ್ಛಿಮ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಪುನ ಅಞ್ಞೇನ ಪರಿಯಾಯೇನ ತಂ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಇದಂ ಅದ್ಧಾಖ್ಯಂ ಅದ್ಧಾನಾಮ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಂ ಜವನವಾರತೋ ದೀಪೇತಬ್ಬಂ। ಇತಿ ವಚನಂ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಂ। ಯದಾ ಇದ್ಧಿಮಾ ಯೋಗೀ ಪರಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಞಾತುಂ ಆವಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಸ ಆವಜ್ಜನಮನೋ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಖಣವ್ಹಯಂ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಂ ಮನೋದ್ವಾರಾವಜ್ಜನಚಿತ್ತಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ ತೇನ ಚಿತ್ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ನಿರುಜ್ಝತಿ, ತೇಸು ನಿರುದ್ಧೇಸು ತಸ್ಸ ಯೋಗಿನೋ ಚತ್ತಾರಿ, ಪಞ್ಚ ವಾ ಜವನಾನಿ ಜಾಯನ್ತಿ। ಏತೇಸಂ ಚತುನ್ನಂ, ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಜವನಾನಂ ಯಂ ಪಚ್ಛಿಮಂ ಚಿತ್ತಂ ಇದ್ಧಿಚಿತ್ತಮುದೀರಿತಂ। ಇದ್ಧಿಚಿತ್ತತೋ ಸೇಸಾನಿ ಕಾಮಾವಚರಚಿತ್ತಾನಿ। ಏತೇಸಂ ಕಾಮಾವಚರೇ ಇದ್ಧಿಜವನಾನಂ ತದೇವ ಚ ಪರಚಿತ್ತಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಹೋತಿ ಯಸ್ಮಾ, ತಸ್ಮಾ ಸಬ್ಬಾನಿ ತಾನಿ ಜವನಾನಿ ಏಕಾರಮ್ಮಣತಂ ಯನ್ತಿ, ತೇಸಂ ಜವನಾನಂ ನಾನಾರಮ್ಮಣತಾ ಅದ್ಧಾವಸಾ ನ ಭವೇಯ್ಯ, ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಾರಮ್ಮಣತೋ ತೇಸಂ ಜವನಾನಂ ಏಕಾರಮ್ಮಣಭಾವೇಪಿ ಇದ್ಧಿಮಾನಸಮೇವ ಚ ಪರಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಜಾನಾತಿ। ಇತರಾನಿ ಕಾಮಾವಚರಾನಿ ಪನ ಚಿತ್ತಾನಿ ಪರಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ನ ಜಾನನ್ತಿ। ಯಥಾ ಚಕ್ಖುದ್ವಾರೇ ತು ವಿಞ್ಞಾಣನ್ತಿ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಂ ರೂಪಂ ಪಸ್ಸತಿ, ತಥಾ ಇತರಂ ಚಿತ್ತಂ ನ ಪಸ್ಸತಿ।
೧೧೬೧. ಅನಾಗತಂಸಞಾಣಸ್ಸಾತಿ
೧೧೬೯. ವಿವಿಧತ್ಥಾನಿ ವಣ್ಣಪದಾನಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಸೋ ವಿವಿಧತ್ಥವಣ್ಣಪದೋ, ತಂ ಮಧುರತ್ಥಮತಿನೀಹರಂ ಉತ್ತಮಂ ಸೋತುಜನಸ್ಸ ಹದಯಂ ಪೀತಿಕರಂ ಸಚೇತನೋ ಕೋ ನಾಮ ಮನುಜೋ ನ ಸುಣೇಯ್ಯ।
ಇತಿ ಅಭಿಧಮ್ಮಾವತಾರಟೀಕಾಯ
ಅಭಿಞ್ಞಾರಮ್ಮಣನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
ಸತ್ತರಸಮೋ ಪರಿಚ್ಛೇದೋ।