ಚೇತಸಿಕಸಙ್ಗಹ ಪರಮತ್ಥದೀಪನೀ
೬೮. ಏವಂ ಏಕುಪ್ಪಾದನಿರೋಧಾಚಏಕಾಲಮ್ಬಣವತ್ಥುಕಾತಿ ಚತುಸ್ಸಮ್ಪಯೋಗಲಕ್ಖಣದಸ್ಸನಂ। ಚೇತೋ ಯುತ್ತಾತಿ ವಚನತ್ಥದಸ್ಸನಂ। ಚೇತಸಿಯುತ್ತಾ ಚೇತಸಾವಾ ಯುತ್ತಾ ಚೇತಸಿಕಾತಿ ದಸ್ಸನತೋ। ದ್ವಿಪಞ್ಞಾಸಧಮ್ಮಾತಿ ಸರೂಪದಸ್ಸನಂ। ಚೇತಸಿಕಾತಿ ಪನ ಸಿದ್ಧಪದ ದಸ್ಸನಂ। ತತ್ಥ ಧಮ್ಮಾನಂ ಅನಾಗತಭಾವಸಙ್ಖಾತಾ ಪುಬ್ಬನ್ತತೋ ಉದ್ಧಂ ಪಜ್ಜನಂ ಗಮನಂ ಸರೂಪತೋ ಪಾತುಭವನಂ ಉಪ್ಪಾದೋ। ಜಾತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಸಬ್ಬೇಪಿಹಿ ಸಙ್ಖತ ಧಮ್ಮಾ ಅನಾಗತಭಾವಪುಬ್ಬಾ ಏವ ಹೋನ್ತಿ। ತತೋ ಪಚ್ಚಯಸಾಮಗ್ಗಿಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚುಪ್ಪನ್ನಭಾವಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ತತೋ ನಿರುಜ್ಝಿತ್ವಾ ಅತೀತಭಾವಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ। ನಿರುಜ್ಝನಂ ನಿರೋಧೋ। ಸರೂಪವಿನಾಸೋ ಭಙ್ಗೋ ಅನಿಚ್ಚತಾ ಮರಣನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಯಾ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಜಾತಿ, ಸಾಯೇವ ಫಸ್ಸಾದೀನಂ। ಯಾ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಜರಾ, ಯಂ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಮರಣಂ, ಯಂ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಆರಮ್ಮಣಂ ವತ್ಥು। ತದೇವ ಫಸ್ಸಾದೀನನ್ತಿಆದಿನಾ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನ ಏಕೋ ಉಪ್ಪಾದೋ ಏತೇಸನ್ತಿ ಏಕುಪ್ಪಾದಾ। ಏಕೋ ನಿರೋಧೋ ಏತೇಸನ್ತಿ ಏಕನಿರೋಧಾ। ಏಕುಪ್ಪಾದಾಚ ತೇ ಏಕನಿರೋಧಾಚಾತಿ ಏಕುಪ್ಪಾದನಿರೋಧಾ। ಉತ್ತರಪದೇ ಏಕಸದ್ದಸ್ಸ ಲೋಪೋ। ಏವಂ ಪರತ್ಥಪಿ। ಏಕಂ ಆಲಮ್ಬಣಂ ಏತೇಸನ್ತಿ ಏಕಾಲಮ್ಬಣಾ। ಏಕಂ ವತ್ಥು ಏತೇಸನ್ತಿ ಏಕವತ್ಥುಕಾ। ಏಕಾಲಮ್ಬಣಾಚ ತೇ ಏಕವತ್ಥುಕಾಚಾತಿ ಏಕಾಲಮ್ಬಣವತ್ಥುಕಾ। ಆಲಮ್ಬಣಂ ಪನೇತ್ಥ ಏಕಚಿತ್ತಸ್ಸಪಿ ಬಹುದೇವ ಹೋತಿ। ಏಕತ್ತಂಪನ ಉಪನೇತ್ವಾ ಏಕಂ ಆಲಮ್ಬಣನ್ತಿ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ।
[೭೧] ವಿಭಾವನಿಯಂ ಪನ
‘‘ಏಕತೋ ಉಪ್ಪಾದೋಚ ನಿರೋಧೋಚ ಯೇಸಂ, ತೇ ಏಕುಪ್ಪಾದನಿರೋಧಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ತಂ ನ ಸುನ್ದರಂ।
ನ ಹಿ ಏಕಕ್ಖಣೇ ಏಕತೋ ಉಪ್ಪಾದಮತ್ತೇನ ಏಕುಪ್ಪಾದತಾ ಇಧ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ। ಅಥಖೋ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಮೂಲಟೀಕಾಯಂ –
ಏಕಕಲಾಪಪರಿಯಾಪನ್ನಾನಂ ರೂಪಾನಂಸಹೇವಉಪ್ಪಾದಾದಿಪ್ಪವತ್ತಿತೋ
ಏಕಸ್ಸಕಲಾಪಸ್ಸಉಪ್ಪಾದಾದಯೋ ಏಕೇಕಾವ ಹೋನ್ತೀತಿ॥
ತತ್ರಾಯಂ ಯೋಜನಾ। ಏಕುಪ್ಪಾದನಿರೋಧಾಚ ಏಕಾಲಮ್ಬಣವತ್ಥುಕಾ ಚ ಹುತ್ವಾ ಯೇಧಮ್ಮಾ ಚೇತೋಯುತ್ತಾ। ತೇ ದ್ವಿಪಞ್ಞಾಸಧಮ್ಮಾ ಚೇತಸಿಕಾ ಮತಾತಿ। ಭಾವಪಧಾನಂಪಿವಾ ಏತ್ಥ ಯುತ್ತಂ। ವಿಸೇಸನೇಚ ನಿಸ್ಸಕ್ಕವಚನಂ। ಏಕುಪ್ಪಾದನಿರೋಧಭಾವೇನ ಏಕಾಲಮ್ಬಣ ವತ್ಥುಕ ಭಾವೇನಚ ಯೇಧಮ್ಮಾ ಚೇತೋಯುತ್ತಾ। ತೇ ದ್ವಿಪಞ್ಞಾಸಧಮ್ಮಾ ಚೇತಸಿಕಾನಾಮ ಮತಾ ಞಾತಾತಿ। ಏತ್ಥಚ ಯೇ ಚೇತೋಯುತ್ತಾ। ತೇ ಚೇತಸಿಕಾತಿ ವುತ್ತೇ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಸಹಜಾತಪಚ್ಚಯುಪ್ಪನ್ನರೂಪಾನಿಪಿ ತದಾಯತ್ತವುತ್ತಿತಾಯ ಏಕನ್ತೇನ ಚಿತ್ತಸಮ್ಬನ್ಧೀನಿ ಹುತ್ವಾ ಚೇತೋಯುತ್ತಾನಿ ಚೇತಸಿಕಾನಿ ನಾಮ ಸಿಯುಂ। ತಸ್ಮಾ ತೇಸಂ ನಿವತ್ತನತ್ಥಂ ಏಕುಪ್ಪಾದನಿರೋಧಾಚ, ಏಕಾ ಲಮ್ಬಣವತ್ಥುಕಾತಿ ವುತ್ತಂ। ತಾನಿಹಿ ಚಿತ್ತೇನ ಖಣತೋ ಸಹುಪ್ಪನ್ನಾನಿಪಿ ಭಿನ್ನಸನ್ತಾನತ್ತಾ ಯಾ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಜಾತಿ, ಸಾಏವ ತೇಸನ್ತಿ ಇಮಂ ಲಕ್ಖಣಂಪಿ ನಾನುಭೋನ್ತಿ। ಅಞ್ಞಂಹಿ ರೂಪಸನ್ತಾನಂ। ಅಞ್ಞಂ ಅರೂಪಸನ್ತಾನನ್ತಿ। ಫಸ್ಸಾದೀನಂಪನ ಉಪ್ಪಾದಮತ್ತಮೇವ ಚಿತ್ತೇನ ಸಹ ಏಕಂ ನಹೋತಿ। ಅಥಖೋ ನಿರೋಧೋಪಿ ಆಲಮ್ಬಣಂಪಿ ವತ್ಥುಪಿ ಸಬ್ಬಂ ಏಕಮೇವಾತಿ ಞಾಪನತ್ಥಂ ಏಕ ನಿರೋಧಾದಿಗ್ಗಹಣಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ನ ಹಿ ಏವಂ ಅವುತ್ತೇ ಸಕ್ಕಾ ತಥಾ ಜಾನಿತುನ್ತಿ। ಯಸ್ಮಾಪನ ಯಥಾ ಬಹುಜನಸನ್ತಕೋ ಏಕೋ ಗೋಣೋ ತಿಸ್ಸಸ್ಸ ಗೋಣೋ ದತ್ತಸ್ಸ ಗೋಣೋತಿ ಏವಂ ವಿಸುಂ ವಿಸುಂಪಿ ವತ್ತಬ್ಬೋಯೇವ ಹೋತಿ। ಏವಮೇವಂ ಉಪ್ಪಾದೋ ನಿರೋಧೋಚ ಏಕಸ್ಮಿಂ ರೂಪಾರೂಪಕಲಾಪೇ ಏಕೋವಸಮಾನೋಪಿ ಫಸ್ಸಸ್ಸ ಉಪ್ಪಾದೋ ವೇದನಾಯ ಉಪ್ಪಾದೋ ಪಥವಿಧಾತುಯಾ ಉಪ್ಪಾದೋ ಆಪೋಧಾತುಯಾ ಉಪ್ಪಾದೋತಿ ಏವಮಾದಿನಾ ನಯೇನ ವಿಸುಂ ವಿಸುಂಪಿ ವತ್ತಬ್ಬೋಯೇವ। ತಸ್ಮಾ ಸುತ್ತನ್ತೇಸು –
ವೇದನಾಯ ಉಪ್ಪಾದೋ ಪಞ್ಞಾಯತಿ। ವಯೋ ಪಞ್ಞಾಯತಿ। ಠಿಕಾಯ ಅಞ್ಞತ್ಥಂ ಪಞ್ಞಾಯತಿ। ಸಞ್ಞಾಯ। ಸಙ್ಖಾರಾನಂ। ವಿಞ್ಞಾಣಸ್ಸ। ಲ। ಪಞ್ಞಾಯತೀತಿ ವುತ್ತಂ। ತಥಾ ಯೋ ಭಿಕ್ಖವೇ ಪಥವಿಧಾತುಯಾ ಉಪ್ಪಾದೋ
ವುತ್ತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಇತರಥಾ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಾದೀನಪಿ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಕಲಾಪೇ ಬಹುಭಾವೋ ವತ್ತಬ್ಬೋ ಸಿಯಾ। ಯೋ ಅರೂಪೀನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಆಯು ಠಿತಿ ಅವಟ್ಠಿತೀತಿ ಹಿ ವುತ್ತಂ। ತಥಾ ವಿಕಾರರೂಪಾನಂ। ಸಬ್ಬೇಸಂಪಿವಾ ಚಕ್ಖಾದೀನಂ ಉಪಾದಾರೂಪಾನಂ। ಚತುನ್ನಂ ಚಹಾಭೂತಾನಂ ಉಪಾದಾಯರೂಪನ್ತಿಚ ಚತುನ್ನಂ ಮಹಾಭೂತಾನಂ ಉಪಾದಾಯ ಪಸಾದೋತಿಚ ವುತ್ತನ್ತಿ। ಕಾಯಲಹುತಾ ಚಿತ್ತಲಹುತಾದಯೋಪನ ಅತ್ಥವಿಸೇಸದೀಪನತ್ಥಂ ದ್ವಿಧಾ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ವುತ್ತಾ। ಸೋಚ ಅತ್ಥವಿಸೇಸೋಉಪರಿ ಆವಿ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ। ಅಯಮೇತ್ಥಪರಮತ್ಥದೀಪನಾ।
[೭೨] ವಿಭಾವನಿಯಂ ಪನ
ಇಮಮತ್ಥಂ ಅಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಯಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಯದಿ ಏಕುಪ್ಪಾದಮತ್ತೇನೇವ ಚೇತೋಯುತ್ತಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ। ತದಾ ಚಿತ್ತೇನ ಸಹ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಾನಂ ರೂಪಧಮ್ಮಾನಮ್ಪಿ ಚೇತೋಯುತ್ತತಾ ಆಪಜ್ಜೇಯ್ಯಾತಿ ಏಕ ನಿರೋಧಗ್ಗಹಣಂ। ಏವಮ್ಪಿ ಚಿತ್ತಾನುಪರಿವತ್ತಿನೋ ವಿಞ್ಞತ್ತಿದ್ವಯಸ್ಸ ಪಸಙ್ಗೋ ನಸಕ್ಕಾ ನೀವಾರೇತುಂ। ತಥಾ ಏಕತೋ ಉಪ್ಪಾದೋ ವಾ ನಿರೋಧೋವಾ ಏತೇಸನ್ತಿ ಏಕುಪ್ಪಾದನಿರೋಧಾತಿ ಪರಿಕಪ್ಪೇನ್ತಸ್ಸ ಪುರೇತರಮುಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಭಙ್ಗಕ್ಖಣೇ ನಿರುಜ್ಝಮಾನಾನಮ್ಪಿ ರೂಪಧಮ್ಮಾನನ್ತಿ ಏಕಾಲಮ್ಬಣಗ್ಗಹಣಂ। ಯೇ ಏವಂ ತಿವಿಧಲಕ್ಖಣಾ। ತೇ ನಿಯಾಮತೋ ಏಕವತ್ಥುಕಾ ಯೇವಾತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ। ಏಕವತ್ಥುಕಗ್ಗಹಣನ್ತಿ। ಅಲಮತಿಪಪಞ್ಚೇನಾ’’ತಿ। ಸಬ್ಬಂ ತಂ ನಿರತ್ಥಕಮೇವ।
೬೯. ಕಥಞ್ಚ ದ್ವಿಪಞ್ಞಾಸ ಹೋನ್ತೀತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಪಥಮಂ ದ್ವಿಪಞ್ಞಾಸ ಸರೂಪಂ ತೀಹಿ ರಾಸೀಹಿ ವಿಭಜಿತ್ವಾ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಕಥನ್ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಫುಸತೀತಿ ಫಸ್ಸೋ। ಫುಸನ್ತಿ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಕಾ ಧಮ್ಮಾ ಏತೇನಾತಿ ಫಸ್ಸೋ। ಫುಸನಮತ್ತಮೇವವಾ ಏತನ್ತಿ ಫಸ್ಸೋ। ಫುಸನಞ್ಚೇತ್ಥ ಆರಮ್ಮಣಸ್ಸ ಇಟ್ಠಾನಿಟ್ಠರಸಂ ಆಹಚ್ಚ ಉಪಹಚ್ಚ ಗಹಣಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಯತೋ ತದನುಭವನ್ತಿ
[೭೩] ವಿಭಾವನಿಯಂ ಪನ
‘‘ಖೇಳುಪ್ಪಾದಾದಿವಿಯ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಏವಞ್ಚಸತಿ ಇದಂ ಉಪಮಾ ಮತ್ತಂ ಸಿಯಾ। ಅತಿಪಾಕಟಾಯಪನ ಫಸ್ಸಪ್ಪವತ್ತಿಯಾ ದಸ್ಸನ ಮಿದನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ।
೭೦. ವೇದಯತೀತಿ ವೇದನಾ। ಆರಮ್ಮಣರಸಂ ಅನುಭವತಿ। ಅವಿದಿತಂವಾ ಆರಮ್ಮಣರಸಂ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾನಂ ತಂಸಮಙ್ಗಿಪುಗ್ಗಲಾನಂ ವಾ ವಿದಿತಂಪಾಕಟಂ ಕರೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ವಿನ್ದನ್ತಿವ ಏತಾಯ ಸತ್ತಾ ಸಾತಂವಾ ಅಸಾತಂವಾ ಲಭನ್ತೀತಿ ವೇದನಾ। ವೇದಯಿತಮತ್ತಮೇವವಾ ಏತನ್ತಿ ವೇದನಾ। ಪಾಳಿಯಂಪನ –
ವೇದಯತಿ ವೇದಯತೀತಿ ಖೋ ಭಿಕ್ಖವೇ ತಸ್ಮಾ ವೇದನಾತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಕಿಞ್ಚ ವೇದಯತಿ, ಸುಖಂಪಿ ವೇದಯತಿ। ದುಕ್ಖಂಪಿ ವೇದಯತಿ। ಅದುಕ್ಖಮಸುಖಂಪಿ ವೇದಯತೀತಿ ವುತ್ತಂ।
ನನು ಸಬ್ಬೇಪಿ ಚಿತ್ತಚೇತಸಿಕಾ ಧಮ್ಮಾ ಆರಮ್ಮಣರಸಾನುಭವನಪ್ಪ ಕತಿಕಾಏವಾತಿ ತೇಪಿ ವೇದನಾನಾಮ ಸಿಯುನ್ತಿ। ನಸಿಯುಂ। ತೇಹಿ ಕಿಚ್ಚನ್ತರಬ್ಯಾವಟಾ ಹೋನ್ತಿ। ಆರಮ್ಮಣರಸಂ ಉಜುಂ ಅನುಭವಿತುಂ ನಸಕ್ಕೋನ್ತಿ। ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಕಿಚ್ಚಂ ಕರೋನ್ತಾವ ಏಕದೇಸಮತ್ತೇನ ಅನುಭವನ್ತಿ। ವೇದನಾಯೇವಪನ ಅನಞ್ಞಕಿಚ್ಚತಾಯ ಅನುಭವನಕಿಚ್ಚೇ ಆಧಿಪಚ್ಚಯೋಗತಾಯಚ ಇಸ್ಸರಭಾವೇನ ಅನುಭವತೀತಿ ಸಾಏವ ವೇದನಾನಾಮ ಭವಿತುಂ ಅರಹತೀತಿ। ಏವಞ್ಚಕತ್ವಾ ರಾಜಗ್ಗಭೋಜನ ರಸಾನುಭವನೇ ತೇಸಂ ಸೂದಸದಿಸತಾ ವೇದನಾಯಏವಚ ರಾಜಸದಿಸತಾ ವುತ್ತಾತಿ।
೭೧. ಸಞ್ಜಾನಾತೀತಿ ಸಞ್ಞಾ। ಪುನ ಜಾನನತ್ಥಂ ಸಞ್ಞಾಣಂ ಕರೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಯಞ್ಹಿ ಪುಬ್ಬೇ ಗಹಿತಸಞ್ಞಾನೇನ ಸಞ್ಜಾನನಕಾಲೇಪಿ ಪುನ ಜಾನನತ್ಥಂ ಸಞ್ಞಾಣಂ ಕರೋತಿಯೇವಾತಿ। ಸಾಹಿ ಏವಂ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಸಞ್ಞಾಣಂ ಕತ್ವಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಾ ಥಿರಸಞ್ಞಾಭಾವಂ ಪತ್ವಾ ಯಾವತಾಯುಕಂಪಿ ಭವನ್ತರಂ ಪತ್ವಾಪಿ ಸತ್ತಾನಂ ಅಪ್ಪಮುಟ್ಠಭಾವಂ ಸಾಧೇತಿ। ಮಿಚ್ಛಾ ಭಿನಿವೇಸಸಞ್ಞಾಭಾವಂ ಪತ್ವಾಚ ಇಮೇ ಸತ್ತೇ ಸಬ್ಬಞ್ಞು ಬುದ್ಧೇಹಿಪಿ ಬೋಧೇತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯೇ ಕರೋತೀತಿ। ತಥಾಹಿ ಸಾ ಪುನ ಸಞ್ಜಾನನತ್ಥಂ ನಿಮಿತ್ತಕರಣೇ ದಾರುತಚ್ಛಕಸದಿಸಾತಿಚ। ಯಥಾಗಹಿತ ನಿಮಿತ್ತವಸೇನ ಅಭಿನಿವೇಸಕರಣೇ ಹತ್ಥಿದಸ್ಸಕ ಅನ್ಧಸದಿಸಾತಿಚ। ಉಪಟ್ಠಿತವಿಸಯಗ್ಗಹಣೇ ತಿಣಪುರಿಸಕೇಸು ಮಿಗಪೋತಕಸದಿಸಾತಿಚ ವುತ್ತಾತಿ। ಪಾಳಿಯಂಪನ –
ಸಞ್ಜಾನಾತಿ ಸಞ್ಜಾನಾತೀತಿಖೋ ಭಿಕ್ಖವೇ ತಸ್ಮಾ ಸಞ್ಞಾತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಕಿಞ್ಚ ಸಞ್ಜಾನಾತಿ। ನೀಲಂಪಿ ಸಞ್ಜಾನಾತಿ। ಪೀತಕಂಪಿ ಸಞ್ಜಾನಾತೀತಿಆದಿ ವುತ್ತನ್ತಿ।
೭೨. ಚೇತಯತೀತಿ ಚೇತನಾ। ಸಮ್ಪಯುತ್ತಧಮ್ಮೇ ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ಆರಮ್ಮಣೇವಾ ಕಿಚ್ಚೇವಾ ಅಭಿಸನ್ದಹತಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಘಟೇತಿ, ತತ್ಥ ಪಬನ್ಧವಸೇನ ನಿರನ್ತರಂ ಪವತ್ತಮಾನೇ ಕರೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪಕಪ್ಪೇತಿ ವಾ ತೇ। ಸಂವಿದಹತಿ ಆರಮ್ಮಣಪಟಿಲಾಭಾಯವಾ ಕಮ್ಮಸಿದ್ಧಿಯಾ ಅಭಿಸಙ್ಖರೋತಿ। ಆಯೂಹತಿವಾ ತೇ। ಆರಮ್ಮಣೇ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡೇತಿ ಏಕತೋ ಸಮೋ ಸರನ್ತೇ ಕರೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಥಾಹಿ ಸಾ ಆಯೂಹನರಸಾಹಿಚ ಸಂವಿಧಾನಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾನಾತಿಚ ವುತ್ತಾ। ತಾಯಹಿ ತಸ್ಮಿಂ ನಿರನ್ತರಂ ಉಸ್ಸುಕ್ಕನ ಬ್ಯಾಪಾರವಸೇನ ಪವತ್ತಮಾನಾಯ ತಂ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾಪಿ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಕಿಚ್ಚಂ ಕುರುಮಾನಾ ತಸ್ಮಿಂ ತಥೇವ ಪವತ್ತನ್ತೀತಿ। ತೇನೇವ ಸಾ ಸಕಿಚ್ಚ ಪರಕಿಚ್ಚ ಸಾಧಕ ಜೇಟ್ಠಸಿಸ್ಸ ಮಹಾವಡ್ಢಕಿ ಆದಿಸದಿಸಾತಿ ವುತ್ತಾತಿ।
[೭೪] ವಿಭಾವನಿಯಂ ಪನ
ಚೇತೇತಿ ಸಙ್ಖತಾಭಿಸಙ್ಖರಣೇ ಬ್ಯಾಪಾರಮಾಪಜ್ಜತೀತಿ ವತ್ವಾ ತದತ್ಥಸಾಧನತ್ಥಂ ಯಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ವಿಭಙ್ಗೇ ಸುತ್ತನ್ತಭಾಜನಿಯೇ ಸಙ್ಖಾ ರಕ್ಖನ್ಧಂ
ನ ಹಿ ವಿಭಙ್ಗೇ ಸುತ್ತನ್ತಭಾಜನಿಯೇ ಸಙ್ಖತಮ ಭಿಸಙ್ಖರೋನ್ತೀತಿ ಸಙ್ಖಾರಾತಿ ವುತ್ತಂ ಅತ್ಥಿ। ಖನ್ಧಸಂಯುತ್ತಕೇ ಪನೇತಂ ವುತ್ತನ್ತಿ।
೭೩. ಏಕತ್ತಾರಮ್ಮಣಸಙ್ಖಾತೋ ಅಗ್ಗೋ ಕೋಟ್ಠಾಸೋ ಕೋಟಿ ವಾ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಏಕಗ್ಗಂ। ಚಿತ್ತಂ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಏಕಗ್ಗತಾ। ಆರಮ್ಮಣಞ್ಹಿ ನಾಮ ಏಕಂಪಿ ನಾನಾಸಭಾವಂ ಹೋತಿ। ತಸ್ಮಾ ತಸ್ಸ ಏಕಸ್ಸಪಿ ನಾನಾಸಭಾವೇಸು ವಿಕ್ಖೇಪಂ ಅಪತ್ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಸಭಾವೇ ಖಣಮತ್ತಂಪಿ ಪವತ್ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಯೋನಿಚ್ಚಲಾಕಾರೋ ಅತ್ಥಿ ಅಯಂ ತಸ್ಮಿಂ ಏಕಗ್ಗಾಭಿಧಾನಸ್ಸ ಏಕಗ್ಗಬುದ್ಧಿಯಾಚ ಪವತ್ತಿಹೇತುಭಾವೇನ ಗಯ್ಹತೀತಿ। ತೇ ನೇವ ಹಿ ಸಾ ನಿವಾತೇ ದೀಪಚ್ಚೀನಂ ಠಿತಿವಿಯ ಚೇತಸೋ ಠಿತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಾತಿ ವುತ್ತಾ।
[೭೫] ವಿಭಾವನಿಯಂ ಪನ
‘‘ಏಕಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಅಗ್ಗಂ ಇಮಸ್ಸಾತಿ ಏಕಗ್ಗ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥಪಿ ಅಗ್ಗಸದ್ದೋ ಕೋಟ್ಠಾಸೇವಾ ಕೋಟಿಯಂವಾ ಪವತ್ತೋತಿ ಯುತ್ತೋ। ಕೇಚಿಪನ ಆರಮ್ಮಣೇ ಪವತ್ತೋತಿ ವದನ್ತಿ। ತಂ ನ ಸುನ್ದರಂ।
ನ ಹಿ ಅಗ್ಗಸದ್ದೋ ಆರಮ್ಮಣಪರಿಯಾಯೋ ಕತ್ಥಚಿ ದಿಟ್ಠೋತಿ।
೭೪. ಜೀವನ್ತಿ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾಧಮ್ಮಾ ಏತೇನಾತಿ ಜೀವಿತಂ। ಇನ್ದೋತಿ ಇಸ್ಸರೋ। ಇಧ ಪನ ಇಸ್ಸರಭಾವೋ ವುಚ್ಚತಿ। ಇನ್ದಂ ಇಸ್ಸರಭಾವಂ ಕಾರೇತೀತಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ। ಜೀವಿತಞ್ಚ ತಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಞ್ಚಾತಿ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ। ತಞ್ಹಿ ಮಯಾ ವಿನಾ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಜೀವಿತಂ ನತ್ಥಿ। ತಸ್ಮಾ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಜೀವನಕಿಚ್ಚೇ ಮಂ ಇಸ್ಸರಂ ಕರೋಥಾತಿ ವದನ್ತಮಿವ ಸಹಜಾತಧಮ್ಮೇ ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ ಪವತ್ತತೀತಿ। ತಥಾ ಹಿ ತಂ ಪವತ್ತಸನ್ತತಾಧಿಪತೇಯ್ಯನ್ತಿ ಚ ಪದುಮುಪ್ಪ ಲಾನುಪಾಲಕಮುದಕಂ ವಿಯಾತಿಚ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಯಾವ ಖನ್ಧಪರಿನಿಬ್ಬಾನಾ ಅನುಪ್ಪಬನ್ಧವಸೇನ ಪವತ್ತಮಾನಾ ಚಿತ್ತಸನ್ತತಿ ಪವತ್ತಸನ್ತತಿನಾಮ। ಅಧಿಪತಿಭಾವೋ ಆಧಿಪತೇಯ್ಯಂ। ಪವತ್ತಸನ್ತತಿಯಂ ಆಧಿಪತೇಯ್ಯಂ ಅಸ್ಸಾತಿ ಸಮಾಸೋ। ಪುನಪ್ಪುನಂ ನಿರುದ್ಧಂಪಿ ಹಿ ಚಿತ್ತಸನ್ತಾನಂ ತಸ್ಸ ಬಲೇನ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಜೀವನ್ತಂ ಹುತ್ವಾ ಯಾವ ಖನ್ಧಪರಿನಿಬ್ಬಾನಾ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಪವತ್ತತಿಯೇವ।
ನ
೭೫. ಮನಸ್ಮಿಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಅಸುಞ್ಞಂ ಮನಂವಾ ಆರಮ್ಮಣೇ ನಿಚ್ಚನಿನ್ನಂ ಕರೋತೀತಿ ಮನಸಿಕಾರೋ। ಸೋ ಪನ ತಿವಿಧೋ ವೀಥಿಪಟಿಪಾದಕೋ ಜವನಪಟಿಪಾದಕೋಆರಮ್ಮಣಪಟಿಪಾದಕೋತಿ। ತತ್ಥ ಪಞ್ಚದ್ವಾರಾವಜ್ಜನಂ ವೀಥಿ ಪಟಿಪಾದಕೋ ನಾಮ। ತಞ್ಹಿ ಪಞ್ಚದ್ವಾರಿಕ ಚಿತ್ತಸನ್ತತಿಂ ಆರಮ್ಮಣೇ ಪಟಿಪಾದೇತಿ ಯೋಜೇತೀತಿ। ಮನೋದ್ವಾರಾವಜ್ಜನಂ ಜವನಪಟಿಪಾದಕೋ ನಾಮ। ತಂಪಿ ಜವನ ಸನ್ತತಿಂ ಆರಮ್ಮಣೇ ಪಟಿಪಾದೇತಿ ಯೋಜೇತೀತಿ। ಇದಮೇವ ದ್ವಯಂ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಯೋನಿಸೋ ಮನಸಿಕಾರೋತಿಚ ಅಯೋನಿಸೋ ಮನಸಿಕಾರೋ ತಿಚ ವುತ್ತಂ। ತಞ್ಹಿ ಪಕತಿಯಾ ಸಮುದಾಚಿಣ್ಣನಿನ್ನನಿಯಾಮಿತಾದೀಹಿ ಪಚ್ಚಯೇ ಹಿ ಉಪತ್ಥಮ್ಭಿತಂ ಹುತ್ವಾ ಚಿತ್ತಸನ್ತಾನಂ ಯೋನಿಸೋ ಅಯೋನಿಸೋವಾ ಆರಮ್ಮಣೇ ನಿನ್ನಂ ಕರೋತೀತಿ। ಪಟಿಸನ್ಧಿಚಿತ್ತತೋ ಪನ ಪಟ್ಠಾಯ ಪವತ್ತಮಾನಾ ಚಿತ್ತಸನ್ತತಿ ಆರಮ್ಮಣಂ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ನಿರುಜ್ಝಿತ್ವಾಪಿ ಪುನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಾ ಯಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ವಸೇನ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಆರಮ್ಮಣೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಅಸತಿ ಕಾರಣವಿಸೇಸೇ। ಸೋ ಆರಮ್ಮಣಪಟಿಪಾದಕೋನಾಮ। ಅಯಮಿಧಾ ಧಿಪ್ಪೇತೋ। ಅಯಞ್ಹಿ ಆರಮ್ಮಣಂ ಚಿತ್ತೇ ಚಿತ್ತಂವಾ ಆರಮ್ಮಣೇ ಪಟಿಪಾದೇತಿ ಯೋಜೇತೀತಿ। ತಥಾ ಹಿ ಅಯಂ ಸಾರಣ ಲಕ್ಖಣೋತಿ ಚ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾನಂ ಆರಮ್ಮಣೇನ ಸಂಪಯೋಜನರಸೋತಿಚ ಆರಮ್ಮಣಪಟಿಪಾದಕಟ್ಠೇನ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾನಂ ಸಾರಥೀವಿಯ ದಟ್ಠಬ್ಬೋತಿಚ ವುತ್ತೋ। ತತ್ಥ ಸಾರಣಲಕ್ಖಣೋತಿ ಸಾರಥೀವಿಯ ಅಸ್ಸಾನಂ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಧಮ್ಮಾನಂ ಉಜುಂ ಆರಮ್ಮಣಾಭಿಮುಖಂ ಪವತ್ತಯನಲಕ್ಖಣೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಮಂ ಧಾರೇನ್ತಿತಿ ಸಾಧಾರಣಾ। ಸಬ್ಬೇಸಂ ಚಿತ್ತಾನಂ ಸಾಧಾರಣಾ ಸಬ್ಬಚಿತ್ತಸಾಧಾರಣಾ।
೭೬. ವಿತಕ್ಕೇತೀತಿ ವಿತಕ್ಕೋ। ತಥಾ ತಥಾ ಸಙ್ಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ಆರಮ್ಮಣಂ ಆರೋಹತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಸ್ಮಿಂ ಪನ ತಂ ಕಥಾ ಆರೋಹನ್ತೇ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಧಮ್ಮಾಪಿ ತಂ ಆರೋಹನ್ತಿ। ತದಾ ಸೋಯೇವ ತೇ ಆರಮ್ಮಣಂ ಅಭಿನಿರೋಪೇನ್ತೋನಾಮ ಹೋತೀತಿ ಕತ್ವಾ ಆರಮ್ಮಣಾ ಭಿನಿರೋಪನಲಕ್ಖಣೋ ವಿತಕ್ಕೋತಿ ವುತ್ತೋ। ರಾಜವಲ್ಲಭಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಜನಪದಗಾಸಿನೋ ರಾಜಗೇಹಾರೋಹನಞ್ಚೇತ್ಥ ನಿದಸ್ಸನಂ। ಅವಿತಕ್ಕಂಪಿ ಹಿ ಚಿತ್ತಂ ಸವಿತಕ್ಕಧಮ್ಮಸನ್ತಾನೇ ವಿತಕ್ಕೇನ ಸಹ ಪವತ್ತಪರಿಚಯ ಬಲೇನ ಆರೋಹನತೋ ವಿತಕ್ಕೇನ ಅತಿನಿರೋವಿತಮೇವನಾಮ ಹೋತೀತಿ। ಅಪಿಚ,
೭೭. ವಿಚರತೀತಿ ವಿಚಾರೋ। ವಿಚಾರೇತಿವಾ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಕೇಧಮ್ಮೇ, ತೇ ವಾ ಧಮ್ಮಾ ವಿಚರನ್ತಿ ಏತೇನಾತಿ ವಿಚಾರೋ। ವಿಚರಣಞ್ಚೇತ್ಥ ವಿತಕ್ಕಾ ರುಳ್ಹೇ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಆರಮ್ಮಣೇ ಸಭಾವಾಕಾರಪಾತುಭಾವತ್ಥಂ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಅನುಮಜ್ಜನವಸೇನ ಪವತ್ತನಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಏತ್ಥಚ ವಿತಕ್ಕೋ ಓಳಾರಿಕೋ ಪುಬ್ಬಙ್ಗಮೋ ಆರಮ್ಮಣೇ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಪಥಮಾಭಿನಿಪಾತಭೂತೋಚ ಹೋತೀತಿ ಘಣ್ಡಾಭಿಘಾತೋ ವಿಯ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ವಿಚಾರೋ ಸುಖುಮೋ ಅನುಚರೋ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಆರಮ್ಮಣೇ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಅನುಬನ್ಧನಭೂತೋ ಚ ಹೋತೀತಿ ಘಣ್ಡಾನುರವೋವಿಯ ದಟ್ಠಬ್ಬೋತಿ।
೭೮. ಅಧಿಮುಚ್ಚನಂ ಅಧಿಮೋಕ್ಖೋ। ಆರಮ್ಮಣೇ ಏವಂ ನುಖೋ ನೋ ನುಖೋತಿ ಏವಂ ಪವತ್ತಂ ಸಂಸಪ್ಪನಂ ಅಧಿಭವಿತ್ವಾ ವಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಪಕ್ಖಕೋ ಮುಚ್ಚನವಸೇನ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಪವತ್ತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಏವಞ್ಚ ಕತ್ವಾ ಸೋ ಆರಮ್ಮಣೇ
೭೯. ವೀರಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸೂರಸ್ಸ ಭಾವೋ ಕಮ್ಮವಾ ವೀರಿಯಂ। ತಂಸಮಙ್ಗೀ ಪುಗ್ಗಲೋ ಹಿ ಕಮ್ಮಸೂರೋ ಹೋತಿ। ಮಹನ್ತಂಪಿ ಕಮ್ಮಂ ಅಪ್ಪಕತೋ ಗಣ್ಹಾತಿ। ದುಕ್ಕರಂಪಿ ಸುಕರತೋ, ಭಾರಿಯಂಪಿ ಅಭಾರಿಯತೋ ಗಣ್ಹಾತಿ। ಅತ್ತಕಿಲಮಥಂ ನಗಣೇತಿ। ಕಮ್ಮಸಿದ್ಧಿಯಾ ನಿಚ್ಚಂ ಪಗ್ಗಹಿತ ಕಾಯ ಚಿತ್ತೋವ ಹೋತಿ। ತಸ್ಮಾ ತಂ ತಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ತಥಾಪವತ್ತಿಯಾ ಹೇತುಭಾವೋಚೇವ ತಥಾಪವತ್ತಸ್ಸ ಚ ತಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಕಾಯ ಚಿತ್ತಕ್ರಿಯಾಭೂತಂ ಹೋತೀತಿ। ವಿಧಿನಾವಾ ನಯೇನ ಉಪಾಯೇನ ವೀರಿಯವತೋ ಕಿಂ ನಾಮಕಮ್ಮಂ ನ ಸಿಜ್ಝತೀತಿಆದಿಕೇನ ಪುಬ್ಬಾಭಿಸಙ್ಖಾರೇನ ಈರಯಿತಬ್ಬಂ ಪವತ್ತಯಿತಬ್ಬನ್ತಿ ವೀರಿಯಂ। ವಿಸೇಸೇನವಾ ಸಕಪರಹಿತಹೇತು ಈರನ್ತಿ ಕಮ್ಪನ್ತಿ ತಂ ಸಮಙ್ಗಿನೋ ಏತೇನಾತಿ ವೀರಿಯಂ। ಏತ್ಥಚ ವೀರಿಯು ಪತ್ಥಮ್ಭಿತಾ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಧಮ್ಮಾ ಸದಾ ಅನಿಕ್ಖಿತ್ತಧುರಾ ಪಗ್ಗಹಿತಸೀಸಾವಿಯ ಹುತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಕಿಚ್ಚಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ನಿಚ್ಚಂ ಉಸ್ಸಾಹಜಾತಾವ ಹೋನ್ತಿ, ತೇಸುಚ ತಥಾಹೋನ್ತೇಸು ತಂಸಮಙ್ಗಿನೋ ಪುಗ್ಗಲಾಪಿ ಅತ್ತನೋವಾ ಪರೇಸಂವಾ ಹಿತಹೇತು ನಿಚ್ಚಂ ಬ್ಯಾವಟಕಾಯಚಿತ್ತಾ ಹೋನ್ತಿ। ತಸ್ಮಾ ಈರನ್ತಿ ಕಮ್ಪನ್ತೀತಿ ವುಚ್ಚನ್ತೀತಿ। ತಥಾ ಹಿ ತಂ ಉಪತ್ಥಮ್ಭನಲಕ್ಖಣನ್ತಿ ಚ ಪಗ್ಗಹಲಕ್ಖಣನ್ತಿ ಚ ಉಸ್ಸಾಹಲಕ್ಖಣನ್ತಿ ಚ ಗೇಹಸ್ಸ ಥೂಣೂಪತ್ಥಮ್ಭನ ಸದಿಸನ್ತಿ ಚ ಸಮ್ಮಾ ಆರದ್ಧಂ ಸಬ್ಬಸಮ್ಪತ್ತೀನಂ ಮೂಲನ್ತಿ ಚ ವುತ್ತನ್ತಿ।
೮೦. ವಿನಯತಿ ಕಾಯಚಿತ್ತಂ ತಪ್ಪೇತಿ, ತುಟ್ಠಂ ಸುಹಿತಂ ಜನೇತಿ, ಸುಪುಪ್ಫಿತಪದುಮಂವಿಯವಾ ವಡ್ಢೇತೀತಿ ಪೀತಿ, ವಿನನ್ತಿವಾ ಏತಾಯ ತಂ ಸಮಙ್ಗಿನೋ ಪುಣ್ಣಚನ್ದೋವಿಯ ವಿರೋಚಮಾನ ಕಾಯಚಿತ್ತಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಪೀತಿ। ಸಾ ಪಞ್ಚವಿಧಾ ಖುದ್ದಿಕಾ ಪೀತಿ, ಖಣಿಕಾಪೀತಿ, ಓಕ್ಕನ್ತಿಕಾ ಪೀತಿ, ಉಬ್ಬೇಗಾ ಪೀತಿ, ಫರಣಾಪೀತೀತಿ।
೮೧. ಛನ್ದನಂ ಛನ್ದೋ। ಇಚ್ಛಾ ಪತ್ಥನಾ ಅಭಿಸನ್ಧೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಸೋಪನ ದುವಿಧೋ ತಣ್ಹಾಛನ್ದೋ, ಕತ್ತುಕಮ್ಯತಾ ಛನ್ದೋತಿ। ಇಧ ಕತ್ತುಕಮ್ಯತಾ ಛನ್ದೋ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ। ಏತ್ಥಚ ಕತ್ತುಂ ಕಾಮೇತಿ ಇಚ್ಛತೀತಿ ಕತ್ತುಕಾಮೋ। ಛನ್ದಸಮಙ್ಗಿಪುಗ್ಗಲೋ। ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಕತ್ತುಕಮ್ಯಂ। ತದೇವ ಕತ್ತುಕಮ್ಯತಾ, ಯಥಾ ದೇವೋಯೇವ ದೇವತಾತಿ। ಏತ್ಥಚ ಕತ್ತುಸದ್ದೋ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಧಾತುಸದ್ದಾನಂ ಅತ್ಥೇ ಸಙ್ಗಹೇತ್ವಾ ಪವತ್ತೋ।
ವುತ್ತಞ್ಹಿ ತತ್ಥ
ದಾನವತ್ಥುವಿಸ್ಸಜ್ಜನವಸೇನ ಪವತ್ತಕಾಲೇಪಿ ಚೇಸ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿ ತಬ್ಬೇನ ತೇನ ಅತ್ಥಿಕೋಯೇವ। ಖಿಪಿತಬ್ಬಉಸೂನಂ ಗಹಣೇ ಅತ್ಥಿಕೋ ಇಸ್ಸಾಸೋವಿಯಾತಿ।
ತತ್ಥ ಯದಗ್ಗೇನ ದಾನಂ ದಸ್ಸಾಮೀತಿ ದಾನವತ್ಥುಪರಿಯೇಸನಾದಿವಸೇನ ಪವತ್ತಾ ಪುಬ್ಬಭಾಗಚೇತನಾ ದಾನವತ್ಥುವಿಸ್ಸಜ್ಜನ ಸಙ್ಕಾತೇ ದಾನೇ ಸಙ್ಗಹಿತಾ ಹೋತಿ। ತದಗ್ಗೇನ ತಸ್ಸಾ ಪುಬ್ಬಭಾಗಚೇತನಾಯ ಪವತ್ತಿಕಾಲೋ ಇಧ ದಾನವತ್ಥು ವಿಸ್ಸಜ್ಜನವಸೇನ ಪವತ್ತ ಕಾಲೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತಬ್ಬೇನಾತಿ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತಬ್ಬ ಯುತ್ತಕೇನ। ತೇನ ಅತ್ಥಿಕೋಯೇವ ಪರಸ್ಸ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನತ್ಥಾಯಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಖಿಪಿತಬ್ಬಉಸೂನಂ ಗಹಣೇತಿ ತೇಸಂ ಅಕತಾನಂ ಕರಣವಸೇನ ಅಲದ್ಧಾನಂ ಪರಿಯೇಸನವಸೇನ ಗಹಣೇ। ಏತ್ಥ ಪನ ಕೇಚಿ ಇಸ್ಸಾಸೋ ಉಸೂನಿಖಿಪಿತ್ವಾಪಿ ಲಭಮಾನೋ ತೇಹಿ ಉಸೂಹಿ ಅತ್ಥಿಕೋಯೇವಾತಿ ಏವ ಮತ್ಥಂ ವದನ್ತಿ। ಸೋ ನಯುಜ್ಜತಿ। ಏವಞ್ಹಿ ಸತಿ ಖಿಪಿತಉಸೂನನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಸಿಯಾ। ಯಥಾ ಕಥಿತಂ ಲಪಿತಂ ತಥಾಗತೇನಾತಿ। ತಥಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿತಬ್ಬೇ ನಾತಿ ಏತ್ಥಪೀತಿ। ಕೇಚಿ ಇಸ್ಸಾಸೋ ಉಸೂಹಿ ಅನತ್ಥಿಕೋ ಖಿಪನ್ತೋ ನಹೋತಿ। ಅತ್ಥಿಕೋಯೇವ ಸಮಾನೋ ಅಞ್ಞಂ ಆನಿಸಂಸಂ ಇಚ್ಛನ್ತೋ ಖಿಪತೀತಿ ಏವಂ ಅತ್ಥಂ ವದನ್ತಿ। ಸೋಪಿ ನಯುಜ್ಜತಿ। ಏವಞ್ಹಿ ಸತಿ ಉಸೂಹಿ ಅತ್ಥಿಕೋಯೇವ ತಾನಿ ಖಿಪನ್ತೋ ಇಸ್ಸಾಸೋವಿಯಾತಿವುತ್ತಂ ಸಿಯಾತಿ। ಅತ್ಥತೋ
೮೨. ಸೋಭಣಾ ಸೋಭಣೇಸು ಚಿತ್ತೇಸು ಪಕಿರನ್ತೀತಿ ಪಕಿಣ್ಣಾ। ಕೇಏವ ಪಕಿಣ್ಣಕಾ। ಅಞ್ಞೇಹಿ ಅಞ್ಞೇಸಂವಾ ಸಮಾನಾ ಅಞ್ಞಸಮಾನಾ। ಯದಾ ಸೋಭಣಚಿತ್ತೇಸು ಯುತ್ತಾ, ತದಾ ತೇಹಿ ಅಸೋಭಣತೋ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಸಮಾನಾ। ಯದಾ ಅಸೋಭಣಚಿತ್ತೇಸು ಯುತ್ತಾ, ತದಾ ತೇಹಿ ಸೋಭಣತೋ ಅಞ್ಞೇಹಿ ಸಮಾನಾ ಸದಿಸಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ।
ಅಞ್ಞಸಮಾನರಾಸಿಮ್ಹಿ ಪರಮತ್ಥದೀಪನಾ।
೮೩. ಇದಾನಿ ಅಕುಸಲರಾಸಿಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಮೋಹೋತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಮುಯ್ಹತೀತಿ ಮೋಹೋ। ಮುಯ್ಹನ್ತಿ ಸತ್ತಾ ಏತೇನಾತಿವಾ ಮೋಹೋ। ಮುಯ್ಹನಮತ್ತಂವಾ ಮೋಹೋ, ಚತುರಙ್ಗತಮಸ್ಸ ವಿಯ ಚಕ್ಖುಸ್ಸ ಸಬ್ಬಸೋ ಕಲ್ಯಾಣಪಕ್ಖಂ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಅನ್ಧಭಾವಕರಣನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಪಾಪಪಕ್ಖಂ ಪನ ಪತ್ವಾ ಸೋ ಞಾಣಗತಿಕೋ ಹೋತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ತಥಾ ಹೇಸ ಪಾಳಿಯಂ ಮಿಚ್ಛಾಞಾಣನ್ತಿ ವುತ್ತೋ। ಅಟ್ಠಕಥಾಸುಚ ಮಿಚ್ಛಾಞಾಣನ್ತಿ ಪಾಪಕ್ರಿಯಾಸು ಉಪಾಯಚಿನ್ತಾವಸೇನಪವತ್ತೋ ಮೋಹೋತಿ ವುತ್ತಂ। ಅವಿಜ್ಜಾಯಚ ಅಪ್ಪಟಿಪತ್ತಿ ಮಿಚ್ಛಾಪಟಿಪತ್ತಿವಸೇನ ದುವಿಧಭಾವೋ ವುತ್ತೋ।
೮೪. ನಹಿರಿಯತಿ ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತಾದೀಹಿ ನಲಜ್ಜತಿ ನಜಿಗುಚ್ಛತೀತಿ ಅಹಿರೀ। ಹಿರಿಪ್ಪಟಿಪಕ್ಖಾವಾ ಅಹಿರೀ, ಸಾಏವ ಅಹಿರಿಕಂ। ತಞ್ಹಿ ಪಾಪ ಕ್ರಿಯಾಸು ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಿತಾಸು ಹಿರಿಯಾ ಓಕಾಸಂ ಅದತ್ವಾ ತಾಸು ರುಚಿಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಪವತ್ತತೀತಿ। ತಥಾ ಹಿ ತಂ ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತಾದೀಹಿ ಅಜಿಗುಚ್ಛನಲಕ್ಖಣನ್ತಿಚ ಅಲಜ್ಜಾಲಕ್ಖಣನ್ತಿಚ ವುತ್ತಂ।
೮೫. ನಓತ್ತಪ್ಪತೀತಿ ಅನೋತ್ತಪ್ಪಂ। ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತಾದೀಹಿ ನಭಾಯತಿ ನಉತ್ರಸತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಓತ್ತಪ್ಪಪ್ಪಟಿಪಕ್ಖಂವಾ ಅನೋತ್ತಪ್ಪಂ। ತಂಪಿ ಹಿ ತಾಸು ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಿತಾಸು ಓತ್ತಪ್ಪಸ್ಸ ಓಕಾಸಂ ಅದತ್ವಾ ಚಿತ್ತಂ ತಾಸು ಅಸಾರಜ್ಜಮಾನಂ ಕತ್ವಾ ಪವತ್ತತೀತಿ। ತಥಾ ಹೇತಂ ಕಾಯದುಚ್ಚರಿ ತಾದೀಹಿ ಅಸಾರಜ್ಜಲಕ್ಖಣನ್ತಿ ಚ ಅನುತ್ತಾಸಲಕ್ಖಣನ್ತಿ ಚ ವುತ್ತಂ। ವುಚ್ಚತಿ ಚ –
ಅಜೇಗುಚ್ಛೀ ಅಹಿರಿಕೋ, ಪಾಪಾಗೂಥಾವ ಸೂಕರೋ।
ಅಭೀರುಚ ಅನೋತ್ತಪ್ಪೀ, ಸಲಭೋ ವಿಯ ಪಾವಕಾತಿ॥
೮೬. ಉದ್ಧರತೀತಿ ಉದ್ಧಟಂ। ಪಾಸಾಣಪಿಟ್ಠೇ ವಟ್ಟೇತ್ವಾ ವಿಸ್ಸಟ್ಠ ಗೇಣ್ಡುಕೋ ವಿಯ ನಾನಾರಮ್ಮಣೇಸು ವಿಕ್ಖಿತ್ತಂ ಚಿತ್ತಂ, ಉದ್ಧಟಸ್ಸ ಪನ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಉದ್ಧರಣಾಕಾರಪ್ಪವತ್ತಿಯಾ ಪಚ್ಚಯಭೂತೋ ಧಮ್ಮೋ ಉದ್ಧಚ್ಚಂ। ತಂ ಪನ ವಾತೇರಿತಂ ಜಲಂ ವಿಯ ಧಜಪಟಾಕಾ ವಿಯಚ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ।
೮೭. ಲುಬ್ಭತೀತಿ ಲೋಭೋ, ಲುಬ್ಭನ್ತಿ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಧಮ್ಮಾ ಏತೇ ನಾತಿ ಲೋಭೋ, ಲುಬ್ಭನಮತ್ತಮೇವವಾ ಏತನ್ತಿ ಲೋಭೋ। ಏತ್ಥಚ ಲುಬ್ಭನಂನಾಮ ಆರಮ್ಮಣಾಭಿಸಜ್ಜನಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಸೋಪನ ಆರಮ್ಮಣೇ ಲಗ್ಗ ನಟ್ಠೇನ
೮೮. ದಸ್ಸನಂ ದಿಟ್ಠಿ। ಧಮ್ಮಾನಂ ಯಾಥಾವಸಭಾವೇಸು ಞಾಣದಸ್ಸನಂ ವಿಯ ತೇಸಮೇವ ಅಯಾಥಾವಸಭಾವೇಸು ಮಿಚ್ಛಾದಸ್ಸನನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಸಾಹಿ ಏಕಚ್ಚಾನಂ ಪಣ್ಡಿತಮಾನೀನಂ ಮಿಚ್ಛಾವಿತಕ್ಕಬಹುಲಾನಂ ಉಪ್ಪನ್ನಾ ಥಾಮಗತಾ ಅಯಾಥಾವಪಕ್ಖೇ ಪಟಿವೇಧಞ್ಞಾಣಗತಿಕಾ ಹೋತೀತಿ। ಸಾಪನ ಮಿಚ್ಛಾಭಿನಿವೇಸಲಕ್ಖಣಾ ಪರಮಂವಜ್ಜನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ।
೮೯. ಮಞ್ಞತೀತಿ ಮಾನೋ। ಅಹಂ ಲೋಕೇ ಏಕೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಅಸ್ಮಿ। ನ ಕಟ್ಠಕಲಿಙ್ಗರೋವಿಯ ಅವಮಞ್ಞನಾರಹೋತಿ ಏವಂ ಅತ್ತಾನಂ ದಳ್ಹಂ ಪಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಸಮನುಪಸ್ಸತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸೋಪನ ಜಾತಿ ಕುಲಧನ ಭೋಗ ಯಸ ಇಸ್ಸರಿಯಾದೀಹಿ ಚೇವ ಸೀಲ ಸುತ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರಾ ದೀಹಿಚ ಗುಣೇಹಿ ಉಪತ್ಥಮ್ಭಿತೋ ಅತಿರೇಕತರಂ ವದ್ಧಿತ್ವಾ ಅತ್ತಾನಂ ಜನಮಜ್ಝೇ ಕೇತುಂವಿಯ ಅಚ್ಚುಗ್ಗತಂ ಮಞ್ಞತಿ। ತಸ್ಮಾ ಸೋ ಉನ್ನತಿಲಕ್ಖಣೋತಿಚ ಉಮ್ಮಾದೋವಿಯಾತಿಚ ವುತ್ತೋ।
೯೦. ದುಸ್ಸತೀತಿ ದೋಸೋ। ಸೋಪನ ಚಣ್ಡಿಕ್ಕಟ್ಠೇನ ಪಹತಾ ಸಿವಿಸೋವಿಯ ವಿಸಪ್ಪನಟ್ಠೇನ ಅಸನಿಪಾತೋವಿಯ ಅತ್ತನೋ ನಿಸ್ಸಯ ದಹನಟ್ಠೇನ ದಾವಗ್ಗಿವಿಯ ದುಸ್ಸನಟ್ಠೇನ ಲದ್ಧೋಕಾಸೋ ಸಪತ್ತೋವಿಯ ಸಬ್ಬಸೋ ಅಹಿತರಾಸಿ ಭಾವಟ್ಠೇನ ವಿಸ ಸಂಸಟ್ಠ ಪೂತಿಮುತ್ತಂ ವಿಯ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ।
೯೧. ಇಸ್ಸತೀತಿ ಇಸ್ಸಾ। ಪರಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಉಸ್ಸೂಯತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಾಹಿ ಪರೇಸಂ ಪಕತಿಯಾ ಲದ್ಧಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ದಿಸ್ವಾ ವಾ ಸುತ್ವಾವಾ ನಸಹತಿ। ತಸ್ಸಾ ಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ವಿಪತ್ತಿಂ ಇಚ್ಛತಿ ಆಕಙ್ಖತಿ। ಅಸುಕೋ ಇದಂನಾಮ ಲಭಿಸ್ಸತೀತಿ ಸುತ್ವಾಪಿ ನಸಹತಿ। ತಸ್ಸ ಅಲಾಭಂ ಇಚ್ಛತಿ ಆಕಙ್ಖತಿ। ತಸ್ಮಾ ಸಾ ಪರಸಮ್ಪತ್ತೀನಂ ಉಸ್ಸೂಯನಲಕ್ಖಣಾತಿ ವುತ್ತಾ।
೯೨. ಮಮ ಮಚ್ಛರಿಯಂ। ಇದಂಚ ಇಸ್ಸಾ ವಿಯ ದುವಿಧಂ ಅತ್ತನಾ ಲದ್ಧಸಮ್ಪತ್ತಿ ಲಭಿತಬ್ಬಸಮ್ಪತ್ತಿ ವಸೇನ। ತತ್ಥ ಪಕತಿಯಾ ಲದ್ಧಸಮ್ಪತ್ತಿಯಂ ತಾವ ತಂ ಪರೇಹಿ ಸಾ ಧಾರಣಂವಾ ಯೇನ ಕೇನಚಿವಾ ಕಾರಣೇನ ಅತ್ತಸನ್ತಕಭಾವತೋ ಮುಚ್ಚಿತ್ವಾ ಪರೇಸಂ ಸನ್ತಕಭಾವಂ ಗಮಿಸ್ಸಮಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ವಾ ಸುತ್ವಾವಾ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ದುಕ್ಖೀ ದುಮ್ಮನೋ ಹೋತಿ, ಲಭಿತಬ್ಬಸಮ್ಪತ್ತಿಯಂಪಿ ಅಸುಕಸ್ಮಿಂ ದೇಸೇ ವಾಕಾಲೇವಾ ಇದಂನಾಮ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಸುತ್ವಾವಾ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾವಾ ತಂ ಅತ್ತನಾವ ಲದ್ಧುಂ ಇಚ್ಛತಿ। ಅಞ್ಞೇಸಂ ಲಾಭಂ ನಇಚ್ಛತಿ। ಅಞ್ಞೇ ಲಭಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಸುತ್ವಾವಾ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾವಾ ದುಕ್ಖೀ ದುಮ್ಮನೋ ಹೋತೀತಿ। ತಥಾ ಹೇತಂ ಲದ್ಧಾನಂವಾ ಲಭಿತಬ್ಬಾನಂವಾ ಅತ್ತನೋ ಸಮ್ಪತ್ತೀನಂ ನಿಗ್ಗುಹನಲಕ್ಖಣನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಏತ್ಥಚ ಲಭಿತಬ್ಬಸಮ್ಪತ್ತಿಯಂ ಯಸ್ಸ ಲಾಭಂ ನಇಚ್ಛತಿ। ಸೋಲಭತೀತಿವಾ ಲಭಿಸ್ಸತೀತಿವಾ ಸುತ್ವಾವಾ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾವಾ ಚಿತ್ತವಿಘಾತೋ ಇಸ್ಸಾನಾಮ। ಯಂ ಯಂ ಅತ್ತನಾ ಲದ್ಧುಂ ಇಚ್ಛತಿ। ತಂ ತಂ ಅತ್ತನಾ ಅಲಬ್ಭಮಾನಕಂ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಚಿತ್ತವಿಘಾತೋ ಮಚ್ಛರಿಯಂನಾಮ। ನ ಹಿ ಏತೇ ದ್ವೇ ಏಕತೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೀತಿ।
೯೩. ಕುಕ್ಕುಚ್ಚನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಕಿರಿಯಾ ಕತಂ। ಕುಚ್ಛಿತಂ ಕತನ್ತಿ ಕುಕತಂ। ಕುಚ್ಛಿತಕಿರಿಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪಣ್ಡಿತೇಹಿ ಏಕನ್ತೇನ ನಿನ್ದಿತಬ್ಬೋ ಚಿತ್ತಪ್ಪವತ್ತಿವಿಸೇಸೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಅತ್ಥತೋ ಪನ ಅಕತಂ ವತ ಮೇ ಕಲ್ಯಾಣಂ ಕತಂ ಪಾಪನ್ತಿ ಏವಂ ಅನುಸೋಚನವಸೇನ ಪವತ್ತೋ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದೋಯೇವ, ಸೋ ಹಿ ತಥಾ ಪವತ್ತಮಾನೋಪಿ ಪುಬ್ಬೇ ಅಕತಂವಾ ಕಲ್ಯಾಣಂ ಪುನ ಕತಂ ಕಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ। ಪುಬ್ಬೇ ಕತಂ ವಾ ಪಾಪಂ ಪುನ ಅಕತಂ ಕಾತುಂ ನಸಕ್ಕೋತಿ। ಅಥಖೋ ಕುಸಲಧಮ್ಮೇಸು ಚಿತ್ತಪರಿಯಾದಾನಾಯಏವ ಸಂವತ್ತತಿ। ತಸ್ಮಾ ಕುಚ್ಛಿತಕಿರಿಯಾ ಮತ್ತತ್ತಾ ಕುಕತನ್ತಿ ವುಚ್ಚತೀತಿ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಅಟ್ಠ ಕಥಾಯಂ ಕತಾಕತಸ್ಸ ಸಾವಜ್ಜಾನವಜ್ಜಸ್ಸ ಅಭಿಮುಖಗಮನಂ ಪಟಿಸಾರೋನಾಮ। ಯಸ್ಮಾ ಪನೇಸೋ ಕತಂವಾ ಪಾಪಂ ಅಕತಂ ನಕರೋತಿ। ಅಕತಂವಾ ಕಲ್ಯಾಣಂ ಕತಂ ನಕರೋತಿ। ತಸ್ಮಾ ವಿರೂಪೋ ಕುಚ್ಛಿತೋ ವಾ ಪಟಿಸಾರೋತಿ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೋತಿ। ಏತ್ಥಚ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೋತಿ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚ ಮೇವ।
[೭೬] ವಿಭಾವನಿಯಂ ಪನ
ಇಮಮತ್ಥಂ ಅಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಯಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ಕುಚ್ಛಿತಂ ಕತನ್ತಿ ಕುಕತಂ। ಕತಾಕತ ದುಚ್ಚರಿತಸುಚರಿತ’’ನ್ತಿ। ತಂ ನ ಯುಜ್ಜತಿಯೇವ। ಏತೇನ ಯಞ್ಚ ತತ್ಥ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅಕತಂಪಿ ಹಿ ಕುಕತನ್ತಿ ವೋಹರನ್ತಿ। ಯಂ ಮಯಾ ಅಕಥಂ। ತಂ ಕುಕತನ್ತಿಚ। ಇಧ ಪನ ಕತಾ ಕತಂ ಆರಬ್ಭ ಉಪ್ಪನ್ನೋ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದೋ ಕುಕತ’’ನ್ತಿಚ। ತಂಪಿ ಸಬ್ಬಂ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಮೇವ ಹೋತೀತಿ।
ಕುಕತಸ್ಸ ಯಥಾವುತ್ತಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಸ್ಸ ತಥಾಪವತ್ತಿ ಹೇತುಭಾವೋ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ। ಅಪಿಚ, ಧಾತುಪಾಠೇಸು ಕುಚಸದ್ದಂ ಸಙ್ಕೋಚನ ಮನೋ ವಿಲೇಖನತ್ಥೇಸು ಪಠನ್ತಿಯೇವ। ತಸ್ಮಾ ಕುಚ್ಛಿತೇನ ಆಕಾರೇನ ಕೋಚತಿ ಸಙ್ಕೋಚತಿ ನ ಪಾಪಜಿಗುಚ್ಛನಾಕಾರೇನಾತಿ ಕುಕ್ಕುಚೋ। ಕುಚ್ಛಿತೇನವಾ ಆಕಾರೇನ ಕೋಚತಿ ವಿಲಿಖತಿ ನಕಿಲೇಸಸಲ್ಲೀಖನಾ ಕಾರೇನಾತಿ ಕುಕ್ಕುಚೋ। ತಥಾ ಪವತ್ತಧಮ್ಮಸಮೂಹೋ। ಸೋಹಿ ಕುಚ್ಛಿತೇನ ಅಕತಂ ವತ ಮೇ ಕಲ್ಯಾಣಂ ಕತಂ ಪಾಪನ್ತಿ ಏವಂ ಪವತ್ತೇನ ಅನುತ್ಥುನನಾಕಾರೇನ ಸಙ್ಕೋಚತಿ। ಕುಸಲಧಮ್ಮಸಮಾದಾನೇ ಚಿತ್ತಂ ನಮಿತುಂಪಿ ನದೇತಿ। ಮನಂವಾ ವಿಲೇಖತಿ। ಸದ್ಧಾದೀನಂ ಸಾರಧಮ್ಮಾನಂ ತನುಕರಣೇನ ಚಿತ್ತಂ ಕುಸಲಧಮ್ಮಸಮಾದಾನೇ ಪರಿಯಾದಿನ್ನಥಾಮಬಲಂ ಕರೋತಿ। ತಸ್ಮಾ ಕುಕ್ಕುಚೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಯೇನ ಪನ ಧಮ್ಮೇನ ಯುತ್ತತ್ತಾ ಸೋ ತಥಾ ಪವತ್ತೋ ಹೋತಿ। ಸೋ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂನಾಮ ಕುಕ್ಕುಚಸ್ಸ ಭಾವೋತಿ ಕತ್ವಾ। ತಂ ಪನ ಯಸ್ಮಾ ಪುಬ್ಬೇ ಅಕತಞ್ಚ ಕಲ್ಯಾಣಂ ಕತಞ್ಚ ಪಾಪಂ ಆರಬ್ಭ ಪಚ್ಛಾ ಅನುತಾಪನವಸೇನ ಅನುಸೋಚನವಸೇನಚ ಪವತ್ತತಿ। ತಸ್ಮಾತಂ ಪಚ್ಛಾನುತಾಪಲಕ್ಖಣಂ ಕತಾಕತಾನುಯೋಚನ ರಸನ್ತಿ ಚ ವುತ್ತಂ।
ದ್ವೀಹಾಕಾರೇಹಿ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಕತತ್ತಾ ಚ ಅಕತತ್ತಾ ಚ। ಕಥಞ್ಚ ದ್ವೀಹಾ।ಲ। ಅಕತತ್ತಾಚ। ಅಕತಂ ಮೇ ಕಾಯಸು ಚರಿತಂ। ಕತಂ ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತನ್ತಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ। ಅಕತಂ ಮೇ ವಚೀಸುಚರಿತಂ।ಲ। ಕತಂ ಮನೋದುಚ್ಚರಿತನ್ತಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ। ಅಕತಾಮೇ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ ವೇರಮಣೀ। ಕತೋ ಪಾಣಾತಿ ಪಾತೋತಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ।ಲ। ಅಕತಾ ಮೇ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ। ಕತಾ ಮಿಚ್ಛಾಮಿಟ್ಠೀತಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚನ್ತಿ।
ಏತೇನ ಪನ ಅಕತಸುಚರಿತಾ ರಮ್ಮಣತಾಯ ಕತದುಚ್ಚರಿತಾ ರಮ್ಮಣತಾಯಚ ವಸೇನ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಸ್ಸ ದ್ವಿಧಾಭಾವೋಯೇವ ಸಿದ್ಧೋ ಹೋತಿ। ದ್ವೀಹಾಕಾರೇಹೀತಿ ಹಿ ವುತ್ತಂ। ಸೋಚ ಖೋ ಪುಬ್ಬೇ ಪಾಪಂ ಕತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಅಪಾಯಭಯತಜ್ಜಿತಾನಞ್ಚೇವ ಅಪಾಯೇಸು ಪತಿತ್ವಾ ಪುಬ್ಬೇ ಅತ್ತನಾ ಕತಕಮ್ಮಂ ಅನುಸ್ಸರನ್ತಾನಞ್ಚ ಹೋತಿ। ನಅಞ್ಞೇಸಂ, ಅಕತಂ ಮೇ ಕಾಯಸುಚರಿತಂ। ಕತಂ ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತನ್ತಿ ಹಿ ವುತ್ತಂ। ಯಥಾ ಪನ ಮಾನೋ ದುವಿಧೋ ಹೋತಿ ಯಾಥಾವಮಾನೋ ಅಯಾಥಾವಮಾನೋತಿ। ತಥಾ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂಪಿ, ಯಾಥಾವಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ, ಅಯಾಥಾವ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚನ್ತಿ ದುವಿಧಂ ಹೋತಿ। ತತ್ಥ ಅಯಾಥಾವ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂಪಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಂ ದ್ವೀಹಾಕಾರೇಹೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ಅಕತಂ ವತ ಮೇ ಕಲ್ಯಾಣಂ ಕತಂ ಪಾಪನ್ತಿ। ಕತಮಂ ಪನ ತನ್ತಿ। ಯಞ್ಚ ಪುಬ್ಬೇ ಕಲ್ಯಾಣಕಮ್ಮೇಪಿ ಪಾಪಸಞ್ಞೀ ಪಾಪದಿಟ್ಠಿ ಅಕತ್ವಾ ಪಾಪಕಮ್ಮೇಪಿ ಕಲ್ಯಾಣಸಞ್ಞೀ ಕಲ್ಯಾಣದಿಟ್ಠಿ ಕತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಅನುಸೋಚನವಸೇನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ಯಞ್ಚ ಪುಬ್ಬೇ ಕಲ್ಯಾಣೇ ಕಲ್ಯಾಣಸಞ್ಞೀ ಕತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಪಾಪಸಞ್ಞಿನೋ ಪಾಪೇಚ ಪಾಸಞ್ಞೀ ಅಕತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಕಲ್ಯಾಣಸಞ್ಞಿನೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ಇದಂ ಅಯಾಥಾವಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂನಾಮ। ಅನವಜ್ಜೇ ಸಾವಜ್ಜಸಞ್ಞೀ, ಕಪ್ಪಿಯೇ ಅಕಪ್ಪಿಯಸಞ್ಞೀ, ಅನಾಪತ್ತಿಯಂ ಆಪತ್ತಿಸಞ್ಞೀತಿಆದಿನಾಪಿ
೯೪. ಥಿಯತಿಚಿತ್ತಂ ಮನ್ದಮನ್ದಂ ಕತ್ವಾ ಅಜ್ಝೋತ್ಥರತೀತಿ ಥಿನಂ। ಥಿಯಿಯನಾ ಥಿಯಿತತ್ತನ್ತಿ ಹಿ ಪಾಳಿಯಂ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಂ।
೯೫. ಮೇಧತಿ ಚೇತಸಿಕೇ ಧಮ್ಮೇ ಅಕಮ್ಮಞ್ಞಭೂತೇ ಕತ್ವಾ ವಿಹಿಂ ಸತೀತಿ ಮಿದ್ಧಂ। ತಥಾ ಹಿ ಆರಮ್ಮಣೇ ವಿಪ್ಫಾರವಸೇನ ತಂ ತಂ ಇರಿಯಾ ಪಥಂ ಸನ್ಧಾರೇತ್ವಾ ಪವತ್ತಮಾನೇಸು ಸಮ್ಪಯುತ್ತಧಮ್ಮೇಸು ಮುಗ್ಗರೇನ ಪೋಥೇತ್ವಾ ವಿಯ ತೇ ಆರಮ್ಮಣತೋ ಓಲಿಯಾಪೇತ್ವಾ ಇರಿಯಾಪಥಂಪಿ ಸನ್ಧಾರೇತುಂ ಅಸಮತ್ಥೇ ಕತ್ವಾ ಥಿನಂ ಚಿತ್ತಂ ಅಭಿಭವತಿ। ಮಿದ್ಧಂ ಚೇತಸಿಕೇತಿ।
೯೬. ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾತಿ ಏತ್ಥ। ಚಿಕಿಚ್ಛನಂ ಚಿಕಿಚ್ಛಾ। ಞಾಣಪ್ಪಟಿಕಾ ರೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಿಕಿಚ್ಛಿತುಂ ದುಕ್ಕರತಾಯ ವಿಗತಾ ಚಿಕಿಚ್ಛಾ ಏತಾಯಾತಿ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ। ಸಭಾವಂ ವಿಚಿನನ್ತಾ ಕಿಚ್ಛನ್ತಿ ಕಿಲಮನ್ತಿ ಏತಾಯಾತಿವಾ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ। ವಿಚಿಕಿಚ್ಛತಿವಾ ದ್ವೇಳ್ಹಕಭಾವೇನ ಪವತ್ತತೀತಿ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ। ಸಾ ನೀವರಣಭೂತಾ, ಪಟಿರೂಪಕಾತಿ ದುವಿಧಾ। ತತ್ಥ ಬುದ್ಧಾದೀಸು ಅಟ್ಠಸು ವತ್ಥೂಸು ವಿಮತಿವಸೇನ ಪವತ್ತಮಾನಾ ನೀವರಣಭೂತಾ। ತತೋ ಅಞ್ಞಾಪನ ಅಸಬ್ಬಞ್ಞೂನಂ ತೇಸು ತೇಸು ಆರಮ್ಮಣೇಸು ಕಥಂ ನುಖೋ ಏವಂ ನುಖೋ
ಅಕುಸಲರಾಸಿಮ್ಹಿ ಪರಮತ್ಥದೀಪನಾ।
೯೭. ಸದ್ದಹತೀತಿ ಸದ್ಧಾ। ಯಥಾ ಅಚ್ಛಂ ಪಸನ್ನಂ ನಿಸಿನ್ನಂ ಉದಕಂ ಚನ್ದ ಸೂರಿಯಾದೀನಿ ರೂಪನಿಮಿತ್ತಾನಿ ಸುಟ್ಠು ಅತ್ತನಿ ದಹತಿ। ಏವಂ ಅಯಂ ಬುದ್ಧಗುಣಾ ದೀನಿ ಸುಟ್ಠು ಅತ್ತನಿ ದಹತಿ ಧಾರೇತಿ ಥಪೇತಿವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸದ್ದಹನ್ತಿವಾ ಏತಾಯಾತಿ ಸದ್ಧಾ। ಸದ್ದಹನಮತ್ತಮೇವವಾ ಏತನ್ತಿ ಸದ್ಧಾ। ಸಾಪಿ ಬುದ್ಧಾ ದೀಸು ಸದ್ಧೇಯ್ಯವತ್ಥೂಸು ಅಕಾಲುಸ್ಸಿಯಭಾವೇನ ಪವತ್ತಮಾನಾಏವ ಇಧ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ। ತತೋ ಅಞ್ಞಾಪನ ತಿತ್ಥಿಯೇಸುವಾ ತಿತ್ಥಿಯಧಮ್ಮೇಸು ವಾ ಏವರೂಪೇಸು ಅಸದ್ಧೇಯ್ಯವತ್ಥೂಸು ಸದ್ದಹನವಸೇನ ಪವತ್ತಾ ಓಕಪ್ಪನಾ ಸದ್ಧಾ ಪಟಿರೂಪಕಾನಾಮ ಹೋತಿ। ಸಾ ಪನ ಅತ್ಥತೋ ಮಿಚ್ಛಾಧಿಮೋಕ್ಖೋ ಯೇವಾತಿ। ಯಥಾ ಪನ ಮನುಸ್ಸಾ ಹತ್ಥೇ ಅಸತಿ ರತನಾನಿ ದಿಸ್ವಾ ಪಿ-ಗಹೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ। ವಿತ್ತೇ ಅಸತಿ ತೇಸಂ ಸಬ್ಬಭೋಗಾ ನ ಸಮ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ। ಬೀಜೇ ಅಸತಿ ಸಸ್ಸಾದೀನಿ ನಸಮ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ। ಏವಂ ಸದ್ಧಾಯ ಅಸತಿ ಪುಞ್ಞಕ್ರಿಯಾವತ್ಥೂನಿ ನಸಮ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ। ತಸ್ಮಾ ಏಸಾ ಹತ್ಥವಿತ್ತಬೀಜ ಸದಿಸಾತಿ ವುತ್ತಾ।
೯೮. ಸರತೀತಿ ಸತಿ। ಅತ್ತನಾ ಕತಾನಿ ಕತ್ತಬ್ಬಾನಿ ಚ ಕಲ್ಯಾಣಕಮ್ಮಾವಾ ಬುದ್ಧಗುಣಾದೀನಿವಾ ಅಪ್ಪಮಜ್ಜನವಸೇನ ಉಪಗಚ್ಛತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಾಪಿ ಸಮ್ಮಾಸತಿ ಮಿಚ್ಛಾಸತಿ ದುವಿಧಾ ಹೋತಿ। ತತ್ಥ ಸಮ್ಮಾಸತಿ ಇಧ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ। ಇತರಾ ಪನ ಸತಿಯೇವ ನ ಹೋತಿ। ಕತಸ್ಸ ಕತ್ತಬ್ಬಸ್ಸಚ ಪಾಪಕಮ್ಮಸ್ಸ ಅಪ್ಪಮಜ್ಜನವಸೇನ ಪವತ್ತೋ ಸತಿಪಟಿರೂಪಕೋ ಅಕುಸಲಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದೋಯೇವ। ಯಸ್ಮಾ ಪನೇಸಾ ಚಿತ್ತಂ ಸಬ್ಬೇಹಿ ಅಕುಸಲಧಮ್ಮೇಹಿಚ ರಕ್ಖಿತುಂ ಕುಸಲಧಮ್ಮೇಹಿಚ ಯೋಜೇತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ। ತಸ್ಮಾ ಸಾ ರಞ್ಞೋ ಸಬ್ಬಕಮ್ಮಿಕ ಮಹಾಅಮಚ್ಚೋ ವಿಯ ದಟ್ಠಬ್ಬಾತಿ। ಸತಿಂಖ್ವಾಹಂ ಭಿಕ್ಖವೇ ಸಬ್ಬತ್ಥಿಕಂ ವದಾಮೀತಿ ಹಿ ವುತ್ತಂ।
೯೯. ಹಿರಿಯತೀತಿ ಹಿರಿ। ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತಾದೀಹಿ ಲಜ್ಜತಿ ಜಿಗುಚ್ಛತಿ ಉಕ್ಕಣ್ಠತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
೧೦೦. ತೇಹಿಯೇವ ಓತ್ತಪ್ಪತೀತಿ ಓತ್ತಪ್ಪಂ। ಉಬ್ಬಿಜ್ಜತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏತ್ಥಪಿ ಹಿರಿಓತ್ತಪ್ಪಪ್ಪಟಿರೂಪಕಾನಾಮ ಅತ್ಥಿ, ವುತ್ತಞ್ಹಿ –
ಲಜ್ಜಿತಬ್ಬೇ ನಲಜ್ಜನ್ತಿ, ಅಲಜ್ಜಿಯೇಸು ಲಜ್ಜರೇತಿ ಚ।
ಭಾಯಿತಬ್ಬೇ ನಭಾಯನ್ತಿ, ಅಭಯೇ ಭಯದಸ್ಸಿನೋತಿ ಚ॥
ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಸಪ್ಪುರಿಸಾ ಹಿರಿಯಾ ಅತ್ತನಿ ಓತ್ತಪ್ಪೇನಚ ಪರೇಸು ಆರಕ್ಖದೇವತಾದೀಸು ಗಾರವಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಪಾಪತೋ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಸುದ್ಧಂ ಅತ್ತಾನಂ ಪರಿಹರನ್ತಿ। ತಸ್ಮಾ ಇಮೇ ದ್ವೇ ಲೋಕಪಾಲಧಮ್ಮಾತಿ ವುತ್ತಾ।
೧೦೧. ಲೋಭಪ್ಪಟಿಪಕ್ಖೋ ಅಲೋಭೋ। ಸೋ ಹಿ ಯೇಸು ಅತ್ತನೋ ಹಿತಸಞ್ಞಿತೇಸು ಆರಮ್ಮಣೇಸು ಲೋಭೋ ಲಗ್ಗನವಸೇನ ಪವತ್ತತಿ, ತೇಸ್ವೇವ ತಂ ಲೋಭಂ ವಿಧಮಿತ್ವಾ ಲೋಭವತ್ಥುಭೂತಾ ಭವಭೋಗಸಮ್ಪತ್ತಿಯೋ ಗೂಥರಾಸಿಂವಿಯ ಹೀಳೇತ್ವಾ ಜಿಗುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಏಕಾನೇಕ್ಖಮ್ಮ ಧಾತುನಾಮ ಹುತ್ವಾ ಪವತ್ತತೀತಿ।
೧೦೨. ದೋಸಪ್ಪಟಿಪಕ್ಖೋ ಅದೋಸೋ। ಸೋಪಿ ಹಿ ಯೇಸು ಅತ್ತನೋ ಅಹಿತಸಞ್ಞಿತೇಸು ಆರಮ್ಮಣೇಸು ದೋಸೋ ದುಸ್ಸನವಸೇನ ಪವತ್ತತಿ। ತೇಸ್ವೇವ ತಂದೋಸಂ ವಿಧಮಿತ್ವಾ ದಿಟ್ಠದಿಟ್ಠೇಸು ಸತ್ತೇಸು ಪುಣ್ಣಚನ್ದಸದಿಸಂ ಸೋಮ್ಮಹದಯಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಏಕಾ ಅಬ್ಯಾಪಾದಧಾತು ನಾಮ ಹುತ್ವಾ ಪವತ್ತತೀತಿ। ಅಯಮೇವಚ ಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರೇಸು ಮೇತ್ತಾತಿ ವುತ್ತಾ। ಅಮೋಹೋಪಿ ಇಧ ವತ್ತಬ್ಬೋ। ಮೋಹಪ್ಪಟಿಪಕ್ಖೋ ಅಮೋಹೋ। ಸೋಪಿ ಹಿ ಯೇಸು ಧಮ್ಮೇಸುವಾ ಅತ್ಥೇಸುವಾ ಚತೂಸು ಅರಿಯಸಚ್ಚೇಸುವಾ ಮೋಹೋ ಅನ್ಧಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ಪವತ್ತತಿ। ತೇಸ್ವೇವ ತಂ ಮೋಹಂ ವಿಧಮಿತ್ವಾ ಚನ್ದಸೂರಿಯಸಹಸ್ಸಂ ಉಟ್ಠಾಪೇನ್ತೋವಿಯ ವಿಜ್ಜಾನಾಮ ಹುತ್ವಾ ಪವತ್ತತೀತಿ।
೧೦೩. ತತ್ರಮಜ್ಝತ್ತತಾತಿ ಏತ್ಥ ಅತ್ತಾ ವುಚ್ಚತಿ ಸಭಾವೋ। ಲೀನುದ್ಧಚ್ಚಾದೀನಂ ಉಭಿನ್ನಂ ವಿಸಮಪಕ್ಖಾನಂ ಮಜ್ಝೇ ಪವತ್ತೋ ಅತ್ತಾ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಮಜ್ಝತ್ತಾ। ಸಮಪ್ಪವತ್ತೋ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಧಮ್ಮಸಮೂಹೋ। ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಮಜ್ಝಕ್ಕತಾ।
೧೦೪. ಕಾಯಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಾದೀಸು ಕಾಯೋತಿ ವೇದನಾದಿಕ್ಖನ್ಧತ್ತಯ ಸಙ್ಖಾತೋ ಚೇತಸಿಕಸಮೂಹೋ ವುಚ್ಚತಿ। ಚಿತ್ತನ್ತಿ ಸೋಭಣಚಿತ್ತಂ। ಕಾಯಸ್ಸ ಪಸ್ಸದ್ಧಿ ಕಾಯಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿ। ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಪಸ್ಸದ್ಧಿ ಚಿತ್ತಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧೀತಿಆದಿನಾ ಸಮಾಸೋ। ಪಸ್ಸಮ್ಭನಂ ಪಸ್ಸದ್ಧಿ। ಸನ್ತಸೀತಲಭಾವೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯೇಸಂ ಇದಂ ದ್ವಯಂ ದುಬ್ಬಲಂ ಹೋತಿ। ತೇ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮೇಸು ಚಿತ್ತಸುಖಂ ನಪಿನ್ದನ್ತಿ। ಬಹಿದ್ಧಾಏವ ನೇಸಂ ಚಿತ್ತಂ ಪಕ್ಖನ್ದತಿ। ಸನ್ತತ್ತೇ ಪಾಸಾಣಪಿಟ್ಠೇ ಥಪಿತಮಚ್ಛೋವಿಯ ಹೋತಿ। ಯೇಸಂ ಪನ ಬಲವಂ ಹೋತಿ। ತೇಯೇವ ತತ್ಥ ತಂ ವಿನ್ದನ್ತಿ। ತೇಸಂ ಚಿತ್ತಂ ಸೀತಲೇ ಉದಕೇ ಪಕ್ಖಿತ್ತ ಮಚ್ಛೋ ವಿಯ ಹೋತಿ।
೧೦೫. ಲಹುಭಾವೋ ಲಹುತಾ। ಅಗರುತಾ ಅದನ್ಧತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯೇಸಂ ಇದಂ ದುಬ್ಬಲಂ। ತೇಸಂ ಚಿತ್ತಂ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮೇಸು ನಪಸಾರೇತಿ ಸಙ್ಕೋಚತಿ। ತತ್ತಪಾಸಾಣೇ ಪಕ್ಖಿತ್ತಪದುಮಪುಪ್ಫಂ ವಿಯ ಹೋತಿ। ಯೇಸಂ ಪನ ಬಲವಂ। ತೇಸಂ ಚಿತ್ತಂ ತತ್ಥ ಪಸಾರೇತಿ। ಸೀತಲೇ ಉದಕೇ ಪಕ್ಖಿತ್ತ ಪದುಮಪುಪ್ಫಂ ವಿಯ ಹೋತಿ।
೧೦೬. ಮುದುಭಾವೋ ಮುದುತಾ। ಯೇಸಂ ಇದಂ ದುಬ್ಬಲಂ। ತೇಸಂ ಚಿತ್ತಂ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮೇಸು ಥದ್ಧಂ ಹೋತಿ। ವೇರೀನಂ ಮಜ್ಝೇ ಗತಮಹಾಯೋಧೋವಿಯ ಹೋತಿ। ಯೇಸಂ ಪನ ಬಲವಂ। ತೇಸಂ ಚಿತ್ತಂ ತತ್ಥ ಮುದು ಹೋತಿ। ವಿಯಞ್ಞಾತೀನಂ ಮಜ್ಝೇ ಗತಮಹಾಯೋಧೋ ವಿಯ ಹೋತಿ।
೧೦೭. ಕಮ್ಮನಿ ಸಾಧು ಕಮ್ಮಞ್ಞಂ। ತದೇವ ಕಮ್ಮಞ್ಞತಾ। ಯೇಸಂ ಇದಂ ದುಬ್ಬಲಂ। ತೇಸಂ ಚಿತ್ತಂ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮೇಸು ಯಥಿಚ್ಛಿತಂ ಥಪೇತುಂ ನಲಬ್ಭತಿ, ವಿಕ್ಕಿರತಿ। ಪಟಿವಾತೇ ಖಿತ್ತಥುಸಮುಟ್ಠಿವಿಯ ಹೋತಿ। ಯೇಸಂ ಪನ ಬಲವಂ। ತೇಸಂಯೇವ ತಂ ತತ್ಥ ಯಥಿಚ್ಛಿತಂ ಥಪೇತುಂ ಲಬ್ಭತಿ ನವಿಕ್ಕಿರತಿ। ಪಟಿವಾತೇ ಖಿತ್ತಸುವಣ್ಣಕ್ಖನ್ಧೋವಿಯ ಹೋತಿ।
೧೦೮. ಪಗುಣಸ್ಸ ಪಾಗುಞ್ಞತಾ। ಯೇಸಂ ಇದಂ ದುಬ್ಬಲಂ। ತೇಸಂ ಚಿತ್ತಂ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮೇಸು ವಿಕಮ್ಪತಿ ವಿಹಞ್ಞತಿ। ಗಮ್ಭೀರೇ ಉದಕೇ ಖಿತ್ತವಾನರೋವಿಯ ಹೋತಿ। ಯೇಸಂ ಪನ ಬಲವಂ, ತೇ ಸಂ ತಂ ತತ್ಥ ನವಿಕಮ್ಪತಿ ನವಿಹಞ್ಞತಿ। ಗಮ್ಭೀರೇ ಉದಕೇ ಖಿತ್ತ ಕುಮ್ಭಿಲೋ ವಿಯ ಹೋತಿ।
೧೦೯. ಉಜುಏವ ಉಜುಕಂ, ಉಜುಕಸ್ಸ ಭಾವೋ ಉಜುಕತಾ। ಯೇಸಂ ಇದಂ ದುಬ್ಬಲಂ। ತೇಸಂ ಚಿತ್ತಂ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮೇಸು ವಿಸಮಗಹಿಕಂ ಹೋತಿ। ಕದಾಚಿ ಲೀನಂ। ಕದಾಚಿ ಉದ್ಧಟಂ। ಕದಾಚಿ ಓನತಂ। ಕದಾಚಿ ಉನ್ನತಂ। ಸುರಾಮದಮತ್ತಸ್ಸ ಮಗ್ಗಗಮನಂ ವಿಯ ಹೋತಿ। ಯೇಸಂ ಪನ ಬಲವಂ, ತೇಸಂ ತಂ ವುತ್ತವಿಪರಿಯ ಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬನ್ತಿ।
೧೧೦. ಏತ್ಥಚ ಸಿದ್ಧೇಸುಪಿ ಚಿತ್ತಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಾದಿಕೇಸು ವುತ್ತೇಸು ವಿಸುಂ ಕಾಯಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಾದೀನಂ ವಚನಂ ತೇಸಂ ವಸೇನ ರೂಪಕಾಯಸ್ಸಪಿ ಪಸ್ಸದ್ಧಾದಿ ದೀಪನತ್ಥನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ತತ್ಥ ತಂ ತಂ ಸುತ್ತನ್ತಂ ಸುತ್ವಾ ಗೇಲಞ್ಞವುಟ್ಠಾ ನಾದೀಸು ರೂಪಕಾಯಸ್ಸ ಪಸ್ಸದ್ಧಭಾವೋ ಪಾಕಟೋ ಇದ್ಧಿಮನ್ತಾನಂ ಇದ್ಧಿಯಾ ಆಕಾಸಗಮನಾದೀಸು ಲಹು ಭಾವೋ। ಕಾಯಂ ಖುದ್ದಕಂ ವಾ ಮಹನ್ತಂ ವಾ ಕತ್ವಾ ನಿಮ್ಮಿನನೇಸು ಮುದುಭಾವೋ। ಅನ್ತೋಪಥವಿಯಂವಾ ಅನ್ತೋಪಬ್ಬತೇ ಸುವಾ ಅಸಜ್ಜಮಾನಂ ಕತ್ವಾ ಗಮನಾದೀಸು ಕಮ್ಮಞ್ಞಭಾವೋ। ನಾಗವಣ್ಣಂವಾ ಗರುಳವಣ್ಣಂವಾ ಕತ್ವಾ ನಿಮ್ಮಿನನಾದೀಸು ಪಗುಣಭಾವೋ ತೇಸ್ವೇವ ಸಬ್ಬೇಸು ಯಥಾನಿಮ್ಮಿತವಸೇನ ಚಿರಪ್ಪವತ್ತಿಭಾವೇಸು ಉಜುಕಭಾವೋ ಪಾಕಟೋ ಹೋತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಸಮಂ ಧಾರೇನ್ತೀತಿ ಸಾಧಾರಣಾ, ಸಬ್ಬೇಹಿ ಸೋಭಣಚಿತ್ತೇಹಿ, ತೇಸಂವಾ ಸಾಧಾರಣಾ ಸೋಭಣ ಸಾಧಾರಣಾ।
೧೧೧. ಸಮ್ಮಾವಾಚಾತಿ ಏತ್ಥ ತಿವಿಧಾ ಸಮ್ಮಾವಾಚಾ ಕಥಾ, ಚೇತನಾ, ವಿರತಿವಸೇನ, ತತ್ಥ ಅತ್ಥಧಮ್ಮಪ್ಪಟಿಸಂಯುತ್ತಾ ಸುಭಾಸಿತಾ ವಾಚಾ ಕಥಾ ಸಮ್ಮಾವಾಚಾನಾಮ। ತಂಸಮುಟ್ಠಾಪಿಕಾ ಕುಸಲಕ್ರಿಯಚೇತನಾ ಚೇತನಾಸಮ್ಮಾವಾಚಾನಾಮ। ಯಾ ಪನ ಮುಸಾವಾದಾ ವೇರಮಣಾದೀನಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ ಸಮಾದಿಯನ್ತಸ್ಸವಾ ಅಧಿಟ್ಠಹನ್ತಸ್ಸವಾ ಸಮ್ಪತ್ತಂ ವತ್ಥುಂ ಅವೀತಿಕ್ಕಮನ್ತಸ್ಸವಾ ಪಾಪವಿರಮಣಾಕಾರೇನ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಪವತ್ತಿ। ಅಯಂ ವಿರತಿ ಸಮ್ಮಾವಾಚಾನಾಮ। ಸಾ ಇಧ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ। ಸಮ್ಮಾ ವದನ್ತಿ ಏತಾ ಯಾತಿ
೧೧೨. ಸಮ್ಮಾಕಮ್ಮನ್ತೋಪಿ ತಿವಿಧೋ ಕ್ರಿಯಾ, ಚೇತನಾ, ವಿರತಿ ವಸೇನ। ತತ್ಥ ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಅನವಜ್ಜಂ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಕಾಯಿಕಕ್ರಿಯಾ ಕ್ರಿಯಾಕಮ್ಮನ್ತೋನಾಮ। ತಂಸಮುಟ್ಠಾಪಿಕಾ ಚೇತನಾ ಚೇತನಾಕಮ್ಮನ್ತೋ ನಾಮ। ಯಾ ಪನ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ ವೇರಮಣಾದೀನಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ ಸಮಾದಿ ಯನ್ತಸ್ಸವಾ ಅಧಿಟ್ಠಹನ್ತಸ್ಸವಾ ಸಮ್ಪತ್ತಂ ವತ್ಥುಂ ಅವೀತಿಕ್ಕಮನ್ತಸ್ಸವಾ ಪಾಪವಿರಮಣಾಕಾರೇನ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಪವತ್ತಿ। ಅಯಂ ವಿರತಿ ಸಮ್ಮಾಕಮ್ಮನ್ತೋ ನಾಮ। ಸಮ್ಮಾ ಕರೋನ್ತಿ ಏತೇನಾತಿ ಸಮ್ಮಾಕಮ್ಮಂ, ತದೇವ ಸಮ್ಮಾ ಕಮ್ಮನ್ತೋ ಸುತ್ತನ್ತೋ ವನನ್ತೋವಿಯ। ಸೇಸಮೇತ್ಥ ವುತ್ತನಯಮೇವ।
೧೧೩. ಸಮ್ಮಾಆಜೀವೋಪಿ ವೀರಿಯ, ವಿರತಿವಸೇನ ದುವಿಧೋ। ತತ್ಥ ಪಕತಿಯಾ ಅನವಜ್ಜಾನಿ ಕಸಿಕಮ್ಮಾದೀನಿವಾ ಭಿಕ್ಖಾಚರಿಯಾದೀನಿವಾ ಕತ್ವಾ ಜೀವಿತಂ ಕಪ್ಪೇನ್ತಾನಂ ಉಟ್ಠಾನಬಲಸಙ್ಖಾತೋ ವಾಯಾಮೋ ವೀರಿಯಸಮ್ಮಾಆಜೀವೋನಾಮ। ಯಾ ಪನ ಆಜೀವಸುದ್ಧಿಂ ಅಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಆಜೀವಸೀಲವಿಪತ್ತಿಕಾರಣಾನಿ ಕಾಯವಚೀದುಚ್ಚರಿತಾನಿ ಪಜಹನ್ತಾನಂ ಪಾಪವಿರಮಣಾಕಾರೇನ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಪವತ್ತಿ। ಅಯಂ ವಿರತಿ ಆಜೀವೋನಾಮ। ಅಯಮಿಧಾಧಿಪ್ಪೇತೋ। ಸಮ್ಮಾ ಆಜೀವನ್ತಿ ಜೀವಿತಂ ಪವತ್ತೇನ್ತಿ ಏತೇನಾತಿ ಸಮ್ಮಾಆಜೀವೋ। ಸೇಸಮೇತ್ಥ ವುತ್ತನಯಮೇವಾತಿ।
೧೧೪. ಏಕೇಕಾಪಿ ಚೇತ್ಥ ಸಮ್ಪತ್ತ ವಿರತಿ, ಸಮಾದಾನ ವಿರತಿ, ಸಮುಚ್ಛೇದವಿರತಿವಸೇನ ತಿವಿಧಾ। ತತ್ಥ ಯಾ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ ಅಸಮಾ ದಿಯಿತ್ವಾವಾ
೧೧೫. ಪರದುಕ್ಖೇ ಸತಿ ಕಾರುಣಿಕಾನಂ ಹದಯಖೇದಂ ಕರೋತೀತಿ ಕರುಣಾ। ಕಿರತಿವಾ ಪರದುಕ್ಖಂ ವಿಕ್ಖಿಪತಿ, ಕಿಣಾತಿವಾ ಪರದುಕ್ಖಂ ಹಿಂಸತೀತಿ ಕರುಣಾ। ಕಿರೀಯತಿ ದುಕ್ಖಿತೇಸು ಪಸಾರೀಯತೀತಿವಾ ಕರುಣಾ। ಅಪಿಚ ಕಲಿ ಉಣಾತಿ ಛೇದೋ। ಕಲೀತಿ ದುಕ್ಖಂ ವುಚ್ಚತಿ, ಯಥಾ-ಕಲಿ ಸಮ್ಭವೇ ಭವೇತಿ। ಕಲೀತಿವಾ ಪಾಪಪಿ ಪರಾಜಯೋಪಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಪಾಪೇ ಕಲಿ ಪರಾಜಯೇತಿ ಹಿ ವುತ್ತಂ। ಸಬ್ಬಞ್ಚೇತಂ ಕಾರುಣಿಕಾ ನಂ ಕಾರುಞ್ಞಹೇತುಭೂತಮೇವ ಹೋತಿ। ಇತಿ ಕಲಿಂ ದುಕ್ಖಂವಾ ಪಾಪಂವಾ ಸಬ್ಬಸಮ್ಪತ್ತಿತೋ ಪರಾಜಯಂವಾ ಸತ್ತೇಹಿ ಅವನ್ತಿ ರಕ್ಖನ್ತಿ, ಸತ್ತೇವಾ ತತೋ ವಿಧಕಲಿತೋ ಅವನ್ತಿ ರಕ್ಖನ್ತಿ ಕಾರುಣಿಕಾ ಜನಾ ಏತಾಯಾತಿ ಕರುಣಾ।
೧೧೬. ಪರಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಮೋದನ್ತಿ ಏತಾಯಾತಿ ಮುದಿತಾ। ನತ್ಥಿ ಪಮಾಣಂ ಏತೇಸನ್ತಿ ಅಪ್ಪಮಾಣಾ, ಸತ್ತಾ। ಅಪ್ಪಮಾಣೇಸು ಭವಾತಿ ಅಪ್ಪಮಞ್ಞಾ। ಏತಾಹಿ ಏತ್ತಕೇಸುಯೇವ ಸತ್ತೇಸು ಪವತ್ತೇತಬ್ಬಾ। ನ ಇತೋ ಅಞ್ಞೇಸೂತಿ ಏವಂ ಪರಿಚ್ಛೇದಪ್ಪಮಾಣಸ್ಸ ಅಭಾವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಸತ್ತೇ ಪವತ್ತಾಪಿ ಅಪ್ಪಮಞ್ಞಾಏವನಾಮ ಹೋನ್ತೀತಿ।
[೭೭] ಟೀಕಾಸು ಪನ
ಅಪ್ಪಮಾಣಸತ್ತಾ
೧೧೭. ಪಞ್ಞಿನ್ದ್ರಿಯನ್ತಿ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತೋ ಅಮೋಹೋಏವ। ಸೋ ಹಿ ಪಜಾನನಟ್ಠೇನ ಪಞ್ಞಾ, ಅಧಿಪತಿಯಟ್ಠೇನ ಇನ್ದ್ರಿಯಞ್ಚಾತಿ ಕತ್ವಾ ಪಞ್ಞಿನ್ದ್ರಿಯನ್ತಿ ವುಚ್ಚತೀತಿ।
ಸೋಭಣರಾಸಿಮ್ಹಿ ಪರಮತ್ಥದೀಪನಾ।
೧೧೮. ಏತ್ತಾವತಾತಿಆದಿ ತಿಣ್ಣಂ ರಾಸೀನಂ ಸಙ್ಗಹೋ। ಏವಂ ದ್ವಿಪಞ್ಞಾಸ ಸರೂಪಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಚೇತೋಯುತ್ತಪ್ಪಕಾರಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ತೇಸನ್ತಿಆದಿಮಾಹ। ಇತೋ ಚೇತಸಿಕಾನಂ ಸರೂಪದಸ್ಸನತೋ ಪರಂ ತೇಸಂ ಚಿತ್ತಾವಿಯುತ್ತಾನಂ ಚಿತ್ತೇನ ಅವಿಯುತ್ತಾನಂ ಚೇತಸಿಕಾನಂ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದೇಸು ಪಚ್ಚೇಕಂ ಸಮ್ಪಯೋಗೋ ತಥಾಯೋಗಂ ವುಚ್ಚತೇತಿ ಯೋಜನಾ। ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದೇಸೂತಿ ಚಿತ್ತೇಸು ಇಚ್ಚೇವ ಅತ್ಥೋ। ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ಚೇತಸಿಕಾ ಏತೇಸೂತಿ ಉಪ್ಪಾದಾ। ಚಿತ್ತಾನಿಏವ ಉಪ್ಪಾದಾ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಾತಿ ಕತ್ವಾ। ದ್ವಿಪಞ್ಚವಿಞ್ಞಾಣಾನಂ ಸಬ್ಬದುಬ್ಬಲತ್ತಾ ತೇಸು ಛ ಪಕಿಣ್ಣಕಾ ನುಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ। ಭಾವನಾಬಲೇನ ಪಹೀನತ್ತಾ ವಿತಕ್ಕೋ ದುತೀಯಜ್ಝಾನಿಕಾದೀಸು, ವಿಚಾರೋ ತತೀಯಜ್ಝಾನಿಕಾದೀಸು, ಪೀತಿ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಿಕಾದೀಸು ನುಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ಸನ್ನಿಟ್ಠಾನಸಭಾವತ್ತಾ ಅಧಿಮೋಕ್ಖೋ ಅಸನ್ನಿಟ್ಠಾನಸಭಾವೇ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ ಚಿತ್ತೇ ನುಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ವೀರಿಯಂ ಬಲನಾಯಕತ್ತಾ ದುಬ್ಬಲೇಸು ಪಞ್ಚದ್ವಾರಾವಜ್ಜನಾ ದೀಸು ಸೋಳಸಚಿತ್ತೇಸು ನುಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ಪೀತಿ ಸಮ್ಪಿಯಾಯನಸಭಾವತ್ತಾ ದೋಮನಸ್ಸುಪೇಕ್ಖಾ ಸಹಗತೇಸು ನುಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ಛನ್ದೋ ಇಚ್ಛಾಸಭಾವತ್ತಾ ಇಚ್ಛಾರಹಿತೇಸು ಅಹೇತುಕೇಸು ಮೋಮೂಹಚಿತ್ತೇಸುಚ ನುಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ಆಹ ಪಕಿಣ್ಣಕೇಸುಪನ ವಿತಕ್ಕೋ।ಲ। ಮೋಮೂಹವಜ್ಜಿತಚಿತ್ತೇಸೂತಿ। ತೇ ಪನ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಾ ಪಕಿಣ್ಣಕವಿವಜ್ಜಿತಾ ಸಪಕಿಣ್ಣಕಾತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ।
೧೧೯. ಅಕುಸಲೇಸೂತಿ ಅಕುಸಲಚೇತಸಿಕೇಸು। ಸಬ್ಬಾಕುಸಲ ಸಾಧಾರಣಾನಾಮ। ತಸ್ಮಾ ಸಬ್ಬೇಸುಪಿ ದ್ವಾದಸಾಕುಸಲಚಿತ್ತೇಸು ಲಬ್ಭನ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ।
[೭೮] ವಿಭಾವನಿಯಂ ಪನ
ಪಚ್ಛಿಮಂ
ಇದಞ್ಹಿ ಠಾನಂ ಚಿತ್ತೇಸು ಲಬ್ಭಮಾನತಾದಸ್ಸನಪಧಾನನ್ತಿ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಸಬ್ಬಾನಿ ಅಕುಸಲಚಿತ್ತಾನಿ ಇಮೇಹಿ ಚತೂಹಿ ವಿನಾ ನುಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ। ನ ಹಿ ತಾನಿ ಪಾಪೇಸು ಆದೀನವಂ ಪಸ್ಸಿತ್ವಾ ಠಿತಾನಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ। ನಚ ತೇಹಿ ಲಜ್ಜಾಯವಾ ಭಯೇನವಾ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತಾನಂ। ನಾಪಿ ಕುಸಲೇಸು ಧಮ್ಮೇಸು ಸಮಾಹಿತಾನನ್ತಿ। ತಸ್ಮಾ ತೇ ಸಬ್ಬೇಸು ತೇಸು ಲಬ್ಭನ್ತೀತಿ। ಯಸ್ಮಾಚ ದಿಟ್ಠಿಮಾನಾ ಖನ್ಧೇಸು ಅಸ್ಸಾದಂ ಅಮುಞ್ಚಿತ್ವಾವ ತೇಸು ತಥಾ ತಥಾ ಆಮಸಿತ್ವಾ ಪವತ್ತನ್ತಿ। ತಸ್ಮಾ ತೇ ಲೋಭಮೂಲಚಿತ್ತೇಸ್ವೇವ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ। ತತ್ಥ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೇಸು ಪನ ತೇಸು ದಿಟ್ಠಿ ಖನ್ಧೇಸು ಅತ್ತಗ್ಗಾಹಂ ದಳ್ಹಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತಂ ಅತ್ತಂ ನಿಚ್ಚತಾದೀಹಿ ಮಿಚ್ಛಾಸಭಾವೇಹಿಏವ ಪರಾಮಸನ್ತೀ ಪವತ್ತತಿ। ಮಾನೋ ಪನ ಖನ್ಧೇ ಅಹನ್ತಿ ದಳ್ಹಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತಂ ಗಹಿತಾಕಾರಂ ಸೇಯ್ಯ ತಾದೀಹಿಏವ ಆಮಸನ್ತೋ ಪವತ್ತತಿ। ತಸ್ಮಾ ತೇ ಆಮಸನಾಕಾರತೋ ಅಸದಿಸವುತ್ತಿನೋಏವ ಹೋನ್ತೀತಿ ಆಹ। ದಿಟ್ಠಿಚತೂಸು।ಲ। ವಿಪ್ಪಯುತ್ತೇಸೂತಿ। ಯೇ ಪನ ದಿಟ್ಠಿಗತಿಕಾ ದಿಟ್ಠಿಯಾ ಯಥಾಗಹಿತಂ ಅತ್ತಾನಮೇವ ಅಹನ್ತಿ ಗಣ್ಹನ್ತಿ। ತೇಸಂಪಿ ದಿಟ್ಠಿಮಾನಾ ಆಮಸನಾಕಾರಂ ಪತ್ವಾ ಅಸದಿಸವುತ್ತಿಕಾಏವ ಹೋನ್ತಿ। ನ ಹಿ ಮಾನಸ್ಸ ವಿಯ ದಿಟ್ಠಿಯಾ ಅತ್ತ ಸಂಪಗ್ಗಹಣೇ ಬ್ಯಾಪಾರೋ ಅತ್ಥಿ। ನ ಚ ದಿಟ್ಠಿಯಾ ವಿಯ ಮಾನಸ್ಸ ಧಮ್ಮಾನಂ ಅಯಾಥಾವಪಕ್ಖಪರಿಕಪ್ಪನೇತಿ। ತೇನೇವ ಹಿ ಅಹಂಗಾಹೋ ಮಾನೋ ಅನಾಗಾಮೀನಂಪಿ ಪವತ್ತತಿ। ಅತ್ತಗ್ಗಾಹಭೂತಾ ಪನ ದಿಟ್ಠಿ ಪುಥುಜ್ಜನಾನ ಮೇವಾತಿ।
[೭೯] ವಿಭಾವನಿಯಂ ಪನ
‘‘ಮಾನೋಪಿ ಅಹಂಮಾನವಸೇನ ಪವತ್ತನತೋ ದಿಟ್ಠಿಸದಿಸೋವ ಪವತ್ತತೀತಿ ದಿಟ್ಠಿಯಾ ಸಹ ಏಕಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದೇ ನಪವತ್ತತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಕೇಸರ ಸೀಹೋ ಪಮಾಯ ತಂ ಅತ್ಥಂ ಸಾಧೇತಿ। ತಂ ನ ಸುನ್ದರಂ।
ಸದಿಸಪ್ಪವತ್ತಿ ಹಿ ನಾಮ ಸಹಪವತ್ತಿಯಾ ಏವ ಕಾರಣನ್ತಿ। ಮಚ್ಛರಿಯಂ ಪನ ಅತ್ತಸಮ್ಪತ್ತೀಸು ಲಗ್ಗನಲೋಭಸಮುಟ್ಠಿತಂಪಿ ತಾಸಂ ಪರೇಹಿ ಸಾಧಾರಣಭಾವಂ ದೋಸೋ।ಲ। ಚಿತ್ತೇಸೂತಿ। ಅಕಮ್ಮಞ್ಞ ಲಕ್ಖಣಂ ಥಿನಮಿದ್ಧಂ ಕಮ್ಮಞ್ಞಸಭಾವೇಸು ಅಸಙ್ಖಾರಿಕೇಸು ನಸಮ್ಭವತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಥಿನಮಿದ್ಧಂ ಪಞ್ಚಸು ಸಸಙ್ಖಾರಿಕ ಚಿತ್ತೇಸೂತಿ। ಚತ್ತಾರೋ ಸಬ್ಬಾ ಕುಸಲಸಾಧಾರಣಾ। ತಯೋ ಲೋಭ ದಿಟ್ಠಿಮಾನಾ। ಚತ್ತಾರೋ ದೋಸಾದಯೋ। ದ್ವಯಂ ಥಿನಮಿದ್ಧಂ। ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ ಚಿತ್ತೇಚಾತಿ ಚಸದ್ದೋ ಅವಧಾರಣೇ। ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಚಿತ್ತೇಏವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಚತುದ್ದಸ ಅಕುಸಲ ಚೇತಸಿಕಾ।
೧೨೦. ಸೋಭಣೇಸೂತಿ ಸೋಭಣಚೇತಸಿಕೇಸು। ಲೋಕುತ್ತರೇ ಅಟ್ಠಙ್ಗಿಕಮಗ್ಗೇ ತೀಸು ಖನ್ಧೇಸು ಪಞ್ಞಾಕ್ಖನ್ಧೇ ಸಮ್ಮಾಸಙ್ಕಪ್ಪೋ ನಾಮ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಪಚ್ಛಿಮಕೋವ ಹೋತಿ। ತಸ್ಮಾ ಪಾದಕಜ್ಝಾನಾದಿವಸೇನ ತಸ್ಮಿಂ ಅಸತಿಪಿ ಪಞ್ಞಾಕ್ಖನ್ಧೋ ನಪರಿಹಾಯತಿ। ಸೀಲಸಮಾಧಿಕ್ಖನ್ಧಧಮ್ಮೇಸು ಪನ ಏಕೋ ಏಕಸ್ಸ ಕಿಚ್ಚಂ ನಸಾಧೇತಿ। ತಸ್ಮಾ ಲೋಕುತ್ತರ ಮಗ್ಗೋ ಸತ್ತಙ್ಗಿಕತೋ ಹೇಟ್ಠಾ ನಪವತ್ತತೀತಿ ಆಹ ವಿರತಿಯೋ ಪನ ತಿಸ್ಸೋಪಿ।ಲ। ಲಬ್ಭನ್ತೀತಿ। ನಿಯತಾವ ಏಕತೋವ ಸಬ್ಬಥಾಪಿ ಲಬ್ಭನ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ। ತತ್ಥ ನಿಯತಾವಾತಿ ನ ಲೋಕಿಯೇಸುವಿಯ ಕದಾಚಿಏವ ಲಬ್ಭನ್ತಿ। ಅಥಖೋ ಸಬ್ಬದಾಪಿ ನಿಯತಾ ಹುತ್ವಾವ ಲಬ್ಭನ್ತಿ। ಕಸ್ಮಾ, ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮಾನಂ ನಿಚ್ಚಂ ಸೀಲೇಸು ಪರಿಪೂರಕಾರಿತಾವಸೇನ ಪವತ್ತತ್ತಾ। ನ ಹಿ ತೇ ಲೋಕಿಯಾ ವಿಯ ಕದಾಚಿ ದಾನವಸೇನ ಕದಾಚಿ ಸುತಪರಿಯತ್ತಿವಸೇನ ಕದಾಚಿ ಕಸಿಣಭಾವನಾದಿವಸೇನ ಪವತ್ತನ್ತೀತಿ। ಏಕತೋ ವಾತಿ ನಲೋಕಿಯೇಸು ವಿಯ ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ಲಬ್ಭನ್ತಿ। ಅಥಖೋ ತಿಸ್ಸೋಪಿ ಏಕತೋ ಹುತ್ವಾವ ಲಬ್ಭನ್ತಿ। ಕಸ್ಮಾ, ಅಭಿನ್ನಾರಮ್ಮಣತ್ತಾ। ನ ಹಿ ತೇ ಲೋಕಿಯಾ ವಿಯ ವೀತಿಕ್ಕಮಿತಬ್ಬವತ್ಥುಸಙ್ಖಾತಾನಿ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಾದೀನಿ ನಾನಾರಮ್ಮಣಾನಿ ಆರಬ್ಭ ಪವತ್ತನ್ತಿ। ಏಕಂಪನ ನಿಬ್ಬಾನಮೇವ ಆರಬ್ಭಪವತ್ತನ್ತೀತಿ। ಸಬ್ಬಥಾಪೀತಿ ನ ಲೋಕಿಯೇಸು ವಿಯ ಏಕದೇ ಸಪ್ಪಹಾನವಸೇನ ಲಬ್ಭನ್ತಿ। ಅಥಖೋ ತಿಸ್ಸೋಪಿ ಅನವಸೇಸ ದುಚ್ಚರಿತ ದುರಾಜೀವಪ್ಪಹಾನಾಕಾರೇನ ಲಬ್ಭನ್ತಿ। ಲೋಕಿಯೇಸುಹಿ ಸಕಿಂ ಉಪ್ಪನ್ನಾ ಸಮ್ಮಾವಾಚಾ ಚತುಬ್ಬಿಧಾನಿ ವಚೀದುಚ್ಚರಿತಾನಿ ಸಬ್ಬಾನಿ ಏಕತೋ ಪಜಹಿತುಂ ನಸಕ್ಕೋತಿ। ಮುಸಾವಾದವಿರತಿ ಮುಸಾವಾದಮೇವ ಪಜಹಿತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ। ನ ಇತರಾನಿ। ಮುಸಾವಾದಂಪಿ ಸಮೂಲಂ ಸಾನುಸಯಂ ಪಜಹಿತುಂ ನಸಕ್ಕೋತಿ। ಕದಾಚಿ ಸನ್ದಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಸಮಾದಾನಸಮ್ಪತ್ತವಿರತೀನಂ ಅಞ್ಞತರವಸೇನ ಪವತ್ತಕಾಲೇಏವ ಸನ್ದಿಸ್ಸನ್ತಿ। ಏವಂ ಸನ್ದಿಸ್ಸ ಮಾನಾಪಿ ಭಿನ್ನಾರಮ್ಮಣತ್ತಾ ನಏಕತೋ ಹುತ್ವಾ ಸನ್ದಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ವುತ್ತಂ ವಿಸುಂ ವಿಸುನ್ತಿ। ವಿಸುಂವಿಸುಂ ಸನ್ದಿಸ್ಸಮಾನಾಪಿ ಏಕೇಕದುಚ್ಚರಿತಪ್ಪಹಾನವಸೇನೇವ ಸನ್ದಿಸ್ಸನ್ತಿ। ನ ಲೋಕುತ್ತರೇಸು ವಿಯ ಸಬ್ಬಥಾಪೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ।
೧೨೧. ಅಪ್ಪನಾಪತ್ತಾನಂ ಅಪ್ಪಮಞ್ಞಾನಂ ಸೋಮನಸ್ಸಸಹಗತಭಾವೋವ ವಿಭಙ್ಗೇ ವುತ್ತೋತಿ ವುತ್ತಂ ಪಞ್ಚಮಜ್ಝಾನವಜ್ಜಿತಮಹಗ್ಗತಚಿತ್ತೇಸೂತಿ। ಏತಾಹಿ ಪರಸತ್ತಾನಂ ಹೇತು ಅಧಿಮತ್ತಬ್ಯಾಪಾರಾ ಹೋನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಅತಿಸನ್ತಾಯ ನಿಬ್ಯಾಪಾರಾಯ ಪಞ್ಚಮಜ್ಝಾನುಪೇಕ್ಖಾಯ ಸಹ ನಪವತ್ತನ್ತೀತಿ। ಅಪ್ಪನಾಪುಬ್ಬಭಾಗಭೂತಾನಂ ಪನ ತಾಸಂ ಉಪೇಕ್ಖಾವೇದನಾಯಪಿ ಸಮ್ಪಯೋಗೋ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಅನುಞ್ಞಾತೋಯೇವಾತಿ ವುತ್ತಂ ಕಾಮಾವಚರ।ಲ। ಚಿತ್ತೇಸುಚಾತಿ। ಕದಾಚೀತಿ ಕಾರುಞ್ಞಪ್ಪಕತಿಕಸ್ಸ ಅನಿಸ್ಸುಕಿನೋಚ ಪರೇಸಂ ವಿಪತ್ತಿಸಮ್ಪತ್ತಿದಸ್ಸನಕಾಲೇ। ನಾನಾಹುತ್ವಾ ಜಾಯನ್ತೀತಿ ತೇಸಂ ವಿಪತ್ತಿದಸ್ಸನಕಾಲೇ ಅನುಕಮ್ಪನವಸೇನ ಕರುಣಾ ಏವ ಜಾಯತಿ, ನಮುದಿತಾ। ಸಮ್ಪತ್ತಿದಸ್ಸನಕಾಲೇ ಪನ ಮೋದನವಸೇನ ಮುದಿತಾವ ಜಾಯತಿ, ನಕರುಣಾತಿ ಏವಂ ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ಹುತ್ವಾ ಜಾಯನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯಸ್ಮಾ ಪನೇತಾ ದೋಸಸಮುಟ್ಠಿತಾನಂ ವಿಹಿಂಸಾ ಅರತೀನಂ ನಿಸ್ಸರಣಭೂತಾತಿ ಸುತ್ತನ್ತೇಸು ವುತ್ತಾ। ದೋಮನಸ್ಸಪಟಿಪಕ್ಖಞ್ಚಸೋ ಮನಸ್ಸಮೇವ ಹೋತಿ। ತಸ್ಮಾ ತಾಸಂ ಅಪ್ಪನಾಪುಬ್ಬಭಾಗಭೂತಾನಂಪಿ ನಿಚ್ಚಂ ಸೋಮನಸ್ಸಯೋಗಮೇವ ಕೇಚಿ ಇಚ್ಛನ್ತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತೇಸು।ಲ। ಕೇಚಿ ವದನ್ತೀತಿ। ಸೋ ಪನ ತೇಸಂ ವಾದೋ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಪಿ ಸಹ ವಿರುದ್ಧೋ। ತಸ್ಮಾ ತಂ ಬಹೂ ವಿಞ್ಞುನೋ ನ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಕತ್ವಾ ಸೋವಾದೋ ಥೇರೇನ ಕೇಚಿವಾದೋನಾಮ ಕತೋ। ಯಸ್ಮಾಚ ಸಬ್ಬೇಸಂಪಿ ಲೋಕಿಯ ಲೋಕುತ್ತರಜ್ಝಾನಾನಂ ಪುಬ್ಬಭಾಗ ಭಾವನಾ ನಾಮ ಅಪ್ಪನಾಸನ್ನಕಾಲೇಏವ ಸೋಮನಸ್ಸಜ್ಝಾನಾನಂ ಪುಬ್ಬಭಾಗಾ ಸೋಮನಸ್ಸಸಹಗತಾ ಹೋನ್ತಿ। ಉಪೇಕ್ಖಾಝಾನಾನಂ ಪುಬ್ಬಭಾಗಾ ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಾ ಹೋನ್ತಿ। ಅನಾಸನ್ನಕಾಲೇ ಪನ ಸಬ್ಬೇಸಂಪಿ ತೇಸಂ ಪುಬ್ಬಭಾಗಾ ಕದಾಚಿ ಸೋಮನಸ್ಸಸಹಗತಾ, ಕದಾಚಿ ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಾಹೋನ್ತಿ। ತಸ್ಮಾ ಸೋ ವಾದೋ ಕೇಚಿವಾದೋವ ಕಾತುಂ ಯುತ್ತೋತಿ। ಏತ್ಥಚ ಸಬ್ಬಾನಿಪಿ ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾಭಾವನಾಚಿತ್ತಾನಿನಾಮ ಆದಿಮ್ಹಿ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಾನಿಏವ
[೮೦] ಏತ್ತಾವತಾ ಯಂ ವುತ್ತಂ ವಿಭಾವನಿಯಂ
‘‘ಕರುಣಾಮುದಿತಾ ಭಾವನಾಕಾಲೇ ಅಪ್ಪನಾವೀಥಿತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಪರಿಚಯವಸೇನ ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಚಿತ್ತೇಹಿಪಿ ಪರಿಕಮ್ಮಂ ಹೋತಿ। ಯಥಾತಂ ಪಗುಣಗನ್ಥಂ ಸಜ್ಝಾಯನ್ತಸ್ಸ ಕದಾಚಿ ಅಞ್ಞವಿಹಿ ತಸ್ಸಾಪಿ ಸಜ್ಝಾಯನಂ, ಯಥಾಚ ಪಗುಣವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಸಙ್ಖಾರೇ ಸಮ್ಮಸನ್ತಸ್ಸಕದಾಚಿ ಪರಿಚಯಬಲೇನ ಞಾಣವಿಪ್ಪಯುತ್ತಚಿತ್ತೇಹಿಪಿ ಸಮ್ಮಸನನ್ತಿ ಉಪೇಕ್ಖಾ ಸಹಗತಕಾಮಾವಚರೇಸು ಕರುಣಾ ಮುದಿತಾನಂ ಅಸಮ್ಭವವಾದೋ ಕೇಚಿವಾದೋ ಕತೋ’’ತಿ। ತಂ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಂ ಹೋತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ।
ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಕಸಿಣನಿಮಿತ್ತಾದೀನಿ ಆರಮ್ಮಣಾನಿ ಅಗಮ್ಭೀರಾನಿಏವ ಹೋನ್ತಿ। ತಥಾಪಿ ಯೋಗಕಮ್ಮಬಲೇನ ಚಿತ್ತಸಮಾಧಾನಬಲೇನ ಕಿಲೇಸ ದೂರೀಭಾವೇನಚ ಸಬ್ಬೇಸುಪಿ ಪಞ್ಚ।ಲ। ಚಿತ್ತೇಸುಚಾತಿ।
೧೨೨. ತಯೋ ವಿರತಿಧಮ್ಮಾ। ದ್ವಯಂ ಅಪ್ಪಮಞ್ಞಾಯುಗಳಂ। ಏವಂ ಸೋ ಭಣಚೇತಸಿಕಾ ಸೋಭಣೇಸ್ವೇವ ಚಿತ್ತೇಸು ಚತುಧಾ ಚತೂಹಿ ಪಕಾರೇಹಿ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾತಿ ಯೋಜನಾ। ಇದಾನಿ ಸಬ್ಬೇಸಂಪಿ ಚೇತೋ ಯುತ್ತಾನಂ ನಿಯತಾ ನಿಯತಯೋಗಿವಿಭಾಗಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಇಸ್ಸಾತಿಆದಿಮಾಹ। ಕರುಣಾ ಆದಿ ಯಸ್ಸಾತಿ ಕರುಣಾದಿ। ಅಪ್ಪಮಞ್ಞಾ ದ್ವಯಂ। ಇಸ್ಸಾಮಚ್ಛೇರಕುಕ್ಕುಚ್ಚಾನಿಚ ವಿರತಿಯೋಚ ಕರುಣಾದಿಚ ಇಸ್ಸಾಮಚ್ಛೇ ರಕುಕ್ಕುಚ್ಚವಿರತಿಕರುಣಾದಯೋ। ತೇ ನಾನಾಚ ಜಾಯನ್ತಿ, ಕದಾಚಿಚ ಜಾಯನ್ತಿ। ಮಾನೋಚ ಕದಾಚಿಏವ ಜಾಯತಿ। ಥಿನಮಿದ್ಧಞ್ಚ ತಥಾ ಕದಾಚಿ ಏವ ಜಾಯತಿ। ಜಾಯಮಾನಂ ಪನ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಸಹೇವ ಜಾಯತಿ। ನನಾನಾತಿ ಯೋಜನಾ। ಏತ್ಥಚ ಅಪ್ಪಮಞ್ಞಾವಿರತೀನಂ ನಾನಾ ಕದಾಚಿ ಯೋಗೋ ಹೇಟ್ಠಾಚ ವುತ್ತೋ। ಉಪರಿಚ ವಕ್ಖತಿ। ಇಸ್ಸಾದೀನಂಚ ಉಪರಿ ವಕ್ಖತಿ। ಮಾನಥಿನಮಿದ್ಧಾನಂ ಪನ ಇಧ ವತ್ತಬ್ಬೋತಿ। ತತ್ಥ ಮಾನೋ ಚತೂಸು ದಿಟ್ಠಿವಿಪ್ಪಯುತ್ತೇಸು ಲಬ್ಭಮಾನೋಪಿ ಕದಾಚಿ ತೇಸಂ ಸೇಯ್ಯೋ ಹಮಸ್ಮೀತಿಆದಿನಾ ಪವತ್ತಕಾಲೇಏವ ಲಬ್ಭತಿ, ನಅಞ್ಞದಾ। ಥಿನಮಿದ್ಧಂ ಪಞ್ಚಸು ಸಸಙ್ಖಾರಿಕೇಸು ಲಬ್ಭಮಾನಂಪಿ ಕದಾಚಿ ತೇಸಂ ನಿದ್ದಾತಿಭೂತವಸೇನ ಅಕಮ್ಮಞ್ಞತಾಯ ಪವತ್ತಿಕಾಲೇಏವ ಲಬ್ಭತಿ। ನ ಅಞ್ಞದಾ। ತದಾ ಲಬ್ಭಮಾನಂಪನ ದ್ವಯಂ ಸಹೇವ ಲಬ್ಭತಿ। ನ ನಾನಾತಿ।
[೮೧] ವಿಭಾವನಿಯಂ ಪನ
‘‘ಥಿನಮಿದ್ಧಂ ಕದಾಚಿ ಇಸ್ಸಾಮಚ್ಛೇರಕುಕ್ಕುಚ್ಚೇಹಿಚೇವ ಮಾನೇನಚ ಸಹ ಜಾಯತಿ। ಕದಾಚಿ ತೇಹಿ ತೇನಚ ನಾನಾ ಜಾಯತೀ’’ತಿ ಯೋಜನಾ ವುತ್ತಾ। ಸಾ ಸಾರತೋ ನ ಪಚ್ಚೇತಬ್ಬಾ।
ನ ಹಿ ತೇಹಿ ತೇನಚ ತಸ್ಸ ಸಹಭಾವೋ ನಾನಾಭಾವೋಚ ಕಿಚ್ಚಾರಮ್ಮಣವಿರೋಧಾವಿರೋಧಭಾವೇನ ಸಿದ್ಧೋತಿ।
ಯಾಚ ಟೀಕಾಯಂ
ಮಾನೋಚ ಥಿನಮಿದ್ಧಞ್ಚ ಕದಾಚಿ ನಾನಾ ಜಾಯತಿ। ಕಾರಣಂ ವುತ್ತಮೇವ। ಯೋಜನಾ ವುತ್ತಾ। ಸಾಪಿ ನ ಸುನ್ದರಾ। ಕದಾಚಿ ಸಹಜಾಯತೀತಿ।
ಯಥಾವುತ್ತಾನುಸಾರೇನಾತಿ ಸತ್ತಸಬ್ಬತ್ಥಯುಜ್ಜನ್ತೀತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಂ ಅನುಸಾರೇನ ಸೇಸಾತಿ ಏಕಾದಸಹಿ ಅನಿಯತ ಯೋಗೀಹಿ ಅವಸೇಸಾ ಏಕಚತ್ತಾಲೀಸಧಮ್ಮಾ। ತೇ ಯಥಾವುತ್ತಾನುಸಾರೇನ ಅತ್ತನಾ ಲಬ್ಭಮಾನ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದೇಸು ಅನಿಯತಯೋಗಿನೋ ವೇದಿತಬ್ಬಾತಿ ಯೋಜನಾ।
೧೨೩. ಏವಂ ಚೇತಸಿಕಾನಂ ಯೋಗಟ್ಠಾನಪರಿಚ್ಛಿನ್ದನವಸೇನ ಸಮ್ಪಯೋಗನಯಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಯುತ್ತಧಮ್ಮರಾಸಿಪರಿಚ್ಛಿನ್ದನವಸೇನ ಸಙ್ಗಹ ನಯಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಸಙ್ಗಹಞ್ಚಾತಿಆದಿಮಾಹ। ಇದಾನಿ ತೇಸಂ ಸಙ್ಗಹಞ್ಚ ಯಥಾರಹಂ ಪವಕ್ಖಾಮೀತಿ ಯೋಜನಾ। ಛತ್ತಿಂಸಾತಿಆದಿ ಸಙ್ಗಹನಯಸ್ಸ ಉದ್ದೇಸಗಾಥಾ। ಸತ್ತಪಞ್ಞತ್ತಾರಮ್ಮಣಾ ಅಪ್ಪಮಞ್ಞಾ ನಿಬ್ಬಾನಾ ರಮ್ಮಣೇಸು ನಲಬ್ಭನ್ತಿತಿ ವುತ್ತಂ ಅಪ್ಪಮಞ್ಞಾವಜ್ಜಿತಾತಿ ತಥಾ ಅಟ್ಠಸು ದುತೀಯಜ್ಝಾನಿಕಚಿತ್ತೇಸು ವಿತಕ್ಕವಜ್ಜಾ ಅಞ್ಞಸಮಾನಾ ದ್ವಾದಸಚೇತ ಸಿಕಾ ಅಪ್ಪಮಞ್ಞಾವಜ್ಜಿತಾ ತೇವೀಸತಿ ಸೋಭಣಚೇತಸಿಕಾಚೇತಿ ಪಞ್ಚತ್ತಿಂಸ ಧಮ್ಮಾ ಸಙ್ಗಹಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿಆದಿನಯಂ ತಥಾಸದ್ದೇನ ನಿದ್ದಿಸತಿ। ತೇಏವಾತಿ ವಿತಕ್ಕ ವಿಚಾರ ಪೀತಿಸುಖವಜ್ಜಾ ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಾ ತೇ ಏವ ತೇತ್ತಿಂಸಧಮ್ಮಾ। ಅಟ್ಠಸೂತಿ ಏತ್ಥ ಅಟ್ಠಚ ಅಟ್ಠಚ ಅಟ್ಠಾತಿ ಏಕಸೇಸನಿದ್ದೇಸೋ, ವಿಚ್ಛಾಲೋಪನಿದ್ದೇಸೋವಾ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಪಞ್ಚಕಜ್ಝಾನ ವಸೇನಾತಿ ಪಾಳಿಯಂ ಪಞ್ಚಕನಯೇನ ವುತ್ತಸ್ಸ ಝಾನಭೇದಸ್ಸ ವಸೇನ, ಚತುಕ್ಕನಯೇನ ವುತ್ತಸ್ಸ ಝಾನಭೇದಸ್ಸ ವಸೇನ ಪನ ಚತುಧಾವ ಸಙ್ಗಹೋ ಹೋತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ದ್ವೀಸು ರೂಪಪಥಮಜ್ಝಾನಲಾಭೀಸು ದುತೀಯಜ್ಝಾನಂ ಉಪ್ಪಾದೇನ್ತೇಸು ಮನ್ದೋ ವಿತಕ್ಕಮೋ ಅತಿಕ್ಕಮಿತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ। ತಸ್ಸ ಚತುರಙ್ಗಿಕಂ ದುತೀಯಜ್ಝಾನಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ತಿಕ್ಖಪಞ್ಞೋ ಪನ ವಿತಕ್ಕ ವಿಚಾರೇ ಏಕತೋ ಅತಿಕ್ಕಮಿತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ। ತಸ್ಸ ತಿಯಙ್ಗಿಕಂ ದುತೀಯಜ್ಝಾನಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ಅಯಂ ತೇಸಂ ನಯಾನಂ ವಿಸೇಸೋ।
೧೨೪. ಕಿಚ್ಚಾರಮ್ಮಣವಿರುದ್ಧತ್ತಾ ವಿರತಿಯೋ ಮಹಗ್ಗತೇಸು ನುಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೀತಿ ಆಹ ವಿರತಿತ್ತಯವಜ್ಜಿತಾತಿ। ವಿರತಿಯೋ ಹಿ ಕಾಯವಚೀ ವಿಸೋಧನಕಿಚ್ಚಾ ಹೋನ್ತಿ। ಮಹಗ್ಗತಜ್ಝಾನಾನಿ ಪನ ಸುವಿಸುದ್ಧಕಾಯವಚೀ ಪಯೋಗಸ್ಸೇವ ಚಿತ್ತವಿಸೋಧನಕಿಚ್ಚಾನಿ। ವಿರತಿಯೋಚ ವೀತಿಕ್ಕಮಿತಬ್ಬ ವತ್ಥುಂವಾ ನಿಬ್ಬಾನಂವಾ ಆರಬ್ಭ ಪವತ್ತನ್ತಿ। ಮಹಗ್ಗತಜ್ಝಾನಾನಿ ಪನ ಪಞ್ಞತ್ತಿ ಯೋವಾ ಮಹಗ್ಗತಧಮ್ಮೇವಾತಿ।
೧೨೫. ಕಿಚ್ಚಾರಮ್ಮಣವಿ ಅಪ್ಪಮಞ್ಞಾ ವಿರತಿಯೋ ಪನೇತ್ಥ।ಲ। ಯೋಜೇತಬ್ಬಾತಿ। ವಿರತಿಯೋ ಏಕನ್ತೇನ ದುಸ್ಸಿಲ್ಯಪ್ಪಹಾನ ಕಿಚ್ಚತ್ತಾ ತಪ್ಪಹಾನ ಕಿಚ್ಚರಹಿತೇಸು ಲೋಕಿಯಾಬ್ಯಾಕತೇಸು ನಲಬ್ಭನ್ತೀತಿ ವುತ್ತಂ ವಿರತಿವಜ್ಜಿತಾತಿ। ಪಞ್ಚಸಿಕ್ಖಾಪದಾ ಕುಸಲಾಯೇವಾತಿ ಹಿ ಪಾಳಿಯಂ ವುತ್ತಂ। ಇದಞ್ಚ ಲೋಕಿಯಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತನ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಅಪ್ಪಮಞ್ಞಾನಂ ಸತ್ತಪಞ್ಞತ್ತಾರಮ್ಮಣತ್ತಾ ಮಹಾವಿಪಾಕಾನಞ್ಚ ಏಕನ್ತ ಪರಿತ್ತಾರಮ್ಮಣತ್ತಾ ತಾಸಂ ತೇಸು ಸಮ್ಭವೋ ನತ್ಥೀತಿ ವುತ್ತಂ ಅಪ್ಪಮಞ್ಞಾ ವಿರತಿವಜ್ಜಿತಾತಿ। ನನು ಕಾಮಕುಸಲಂ ಸತ್ತಪಞ್ಞತ್ತಾದಿ ಆರಮ್ಮಣಂಪಿ ಹೋತೀತಿ ತಬ್ಬಿಪಾಕೇನಪಿ ತೇನ ಸದಿಸಾ ರಮ್ಮಣೇನ ಭವಿತಬ್ಬನ್ತಿ। ನ। ವಿಕಪ್ಪರಹಿತತ್ತಾ। ಪಞ್ಞತ್ತಿಯೋ ಹಿ ಅವಿಜ್ಜಮಾನತ್ತಾ ಮಹಗ್ಗತಾನುತ್ತರಧಮ್ಮಾಚ ಸಣ್ಹಸುಖುಮಧಮ್ಮತ್ತಾ ತಥಾ ತಥಾ ವಿಕಪ್ಪೇತ್ವಾವಾ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತ್ವಾವಾ ಗಣ್ಹನ್ತಾನಂ ಕುಸಲಾದೀನಂ ಏವ ಆರಮ್ಮಣಭೂತಾ ಹೋನ್ತಿ। ಕಾಮವಿಪಾಕಾನಿ ಪನ ಸಯಂ ಅತಿದುಬ್ಬಲತಾಯ ಆರಮ್ಮಣಂ ವಿಕಪ್ಪೇತ್ವಾ ವಿಗಹೇತುಂ ನಸಕ್ಕೋನ್ತಿ, ಕುತೋ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ಗಹೇತುಂ। ತಸ್ಮಾ ತಾನಿ ಪಞ್ಞತ್ತಿಯೋವಾ ಮಹಗ್ಗತಾನುತ್ತರಧಮ್ಮೇವಾ ಆಲಮ್ಬಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಮಹಗ್ಗತವಿಪಾಕಾನಿ ಪನ ವಿಕಪ್ಪರಹಿತಾನಿಪಿ ಅಪ್ಪನಾಪತ್ತಕಮ್ಮವಿಸೇ ಸನಿಬ್ಬತ್ತತ್ತಾ ಭಾವನಾಬಲನಿಮ್ಮಿತಾನಿ ಪಞ್ಞತ್ತಿವಿಸೇಸಾನಿ ಆಲಮ್ಬಿತುಂ ಸಕ್ಕೋನ್ತೀತಿ।
[೮೨] ವಿಭಾವನಿಯಂ ಪನ
ಕಾಮತಣ್ಹಾಧಿನಕಮ್ಮಜನಿತತ್ತಾ ಕಾಮವಿಪಾಕಾನಿ ಕಾಮತಣ್ಹಾಯ ಆರಮ್ಮಣಭೂತೇ ಕಾಮಧಮ್ಮೇಏವ ಆಲಮ್ಬಿತುಂ ಲಭನ್ತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ‘‘ಕಾಮತಣ್ಹಾಧಿನಸ್ಸ ಫಲಭೂತತ್ತಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ದಾಸಿಪುತ್ತೋಪಮಾಯ ತದತ್ಥಂ ವಿಭಾವೇತಿ। ತಂ ವಿಚಾರೇತಬ್ಬಂ।
ಏವಞ್ಹಿ ಸತಿ ಮಹಗ್ಗತವಿಪಾಕಾನಿಪಿ ರೂಪಾರೂಪತಣ್ಹಾಧಿನ ಕಮ್ಮಜನಿತಾನಿ ಏವ ಹೋನ್ತೀತಿ ತಾನಿಪಿ ರೂಪಾರೂಪತಣ್ಹಾನಂ ಆರಮ್ಮಣಭೂತೇ ಮಹಗ್ಗತ ಧಮ್ಮೇಏವ ಆಲಮ್ಬೇಯ್ಯುನ್ತಿ। ಅಪಿಚ, ಕಾಮತಣ್ಹಾಪಿ ಕಾಮಧಮ್ಮೇಏವ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕರೋತಿ। ನ ಪಞ್ಞತ್ತಿಧಮ್ಮೇತಿ ನತ್ಥಿ। ನಚ ಇತ್ಥಿಪುರಿಸಾದಿ ಹತ್ಥ ಪಾದಾದಿ ಪಞ್ಞತ್ತೀಸು ಅಸ್ಸಾದವಸೇನ ಪವತ್ತಾ ತಣ್ಹಾ ಕಾಮತಣ್ಹಾ ನಾಮ ಸುಭೇತಿ ಕುಸಲೇ। ಮನೇತಿ ನಿದ್ಧಾರಣೇ ಭುಮ್ಮಂ। ಸುಭೇ ಕ್ರಿಯೇ ಪಾಕೇತಿ ನಿದ್ಧಾರಣೀಯಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಸಹೇತು। ಲ। ಮನೇ ದ್ವಾದಸಧಾವ ಸಙ್ಗಹೋತಿವಾ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ। ನವಿಜ್ಜನ್ತೇತ್ಥಾತಿ ವಜ್ಜಿತಾನಂ ಸಙ್ಗಹೋ। ಏತ್ಥಾತಿ ಸೋಭಣಚಿತ್ತೇಸು। ದ್ವಯನ್ತಿ ವಿರತಿಅಪ್ಪಮಞ್ಞಾದುಕಂ। ಅನುತ್ತರೇತಿ ವಿಸೇಸಕಾನಂ ಸಙ್ಗಹೋ। ಝಾನ ಧಮ್ಮಾತಿ ವಿತಕ್ಕಾದಯೋ। ಮಜ್ಝಿಮೇ ಮಹಗ್ಗತೇ ಅಪ್ಪಮಞ್ಞಾಚ ಝಾನಧಮ್ಮಾ ಚ। ಪರಿತ್ತೇಸು ಕಾಮಸೋಭಣೇಸು ಅಪ್ಪಮಞ್ಞಾಚ ವಿರತಿ ಞಾಣಪೀತಿ ಯೋಚ ವಿಸೇಸಕಾ, ಸಙ್ಗಹನಯ ಭೇದಕಾರಕಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
೧೨೬. ಸತ್ತರಸಧಮ್ಮಾ ಲೋಭದಿಟ್ಠೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕೂನವೀಸತಿ ಹುತ್ವಾ ಸಙ್ಗಹಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ। ಪೀತಿವಜ್ಜಿತಾ ಅಞ್ಞಸಮಾನಾ ದ್ವಾದಸ ಚೇತಸಿಕಾ ಅಕುಸಲಸಾಧಾರಣಾ ಚತ್ತಾರೋಚಾತಿ ಸೋಳಸಧಮ್ಮಾ ಲೋಭದಿಟ್ಠೀಹಿ ಸಹ ಅಟ್ಠಾರಸ ಹುತ್ವಾ ಸಙ್ಗಹಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ಯೋಜನಾ। ಇಸ್ಸಾಮಚ್ಛರಿಯ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಾನಿ ಕಿಚ್ಚತೋ ಆರಮ್ಮಣತೋ ಚ ಭಿನ್ನಾನಿ ಹೋನ್ತೀತಿ ವುತ್ತಂ ಇಸ್ಸಾ।ಲ। ಯೋಜೇತಬ್ಬಾನೀತಿ। ಸಬ್ಬೇಸುಪಿ ಅಕುಸಲಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದೇಸು ಸಮ್ಪಯುತ್ತಧಮ್ಮಾ ಧಮ್ಮತೋ ಅಸದಿಸಾಏವ ಹೋನ್ತಿ। ಗಣನತೋ ಪನ ಏಕಚ್ಚೇ ಏಕಚ್ಚೇಹಿ ಸದಿಸಾ ಏವ ಹೋನ್ತೀತಿ ವುತ್ತಂ ದ್ವಾದಸ।ಲ। ಸಙ್ಗಹಿತಾಭವನ್ತೀತಿ। ಏತ್ಥಚ ಪಞ್ಚಸು ಅಸಙ್ಖಾರಿಕೇಸು ಪಥಮದುತೀಯೇಸು ಏಕೂನವೀಸತಿ। ತತೀಯಚತುತ್ಥೇಸು ಅಟ್ಠಾರಸ। ಪಞ್ಚಮೇ ವೀಸತಿ। ಪಞ್ಚಸು ಸಸಙ್ಖಾರಿಕೇಸು ಪಥಮದುತೀಯೇಸು ಏಕವೀಸತಿ। ತತೀಯಚತುತ್ಥೇಸು ವೀಸತಿ। ಪಞ್ಚಮೇ ದ್ವಾವೀಸತಿ। ಮೋಮೂಹದ್ವಯೇ ಪನ್ನರಸಾತಿ ಏವಂ ಅಕುಸಲೇಸು ಸತ್ತ ಸಙ್ಗಹಾ ಭವನ್ತಿ। ತೇನಾಹ ಏಕೂನವೀಸಾತಿಆದಿಂ। ಸಾಧಾರಣಾತಿ ಸಬ್ಬಾ ಕುಸಲಸಾಧಾರಣಾ। ಸಮಾನಾತಿ ಅಞ್ಞಸಮಾನಾ। ಅಪರೇತಿ ಛನ್ದಪೀತಿಅಧಿಮೋಕ್ಖೇ ಥಪೇತ್ವಾ ಏಕಚ್ಚೇ।
೧೨೭. ಹಸನಚಿತ್ತೇತಿ ಹಸಿತುಪ್ಪಾದಚಿತ್ತೇ। ವೋಟ್ಠಬ್ಬನೇತಿ ಮನೋದ್ವಾರಾವಜ್ಜನೇ। ಸುಖಸನ್ತೀರಣೇತಿ ಸೋಮನಸ್ಸ ಸನ್ತೀರಣೇ। ಮನೋ ಧಾತುತ್ತಿಕಾ ಹೇತುಕ ಪಟಿಸನ್ಧಿ ಯುಗಳೇತಿ ಪಞ್ಚದ್ವಾರಾವಜ್ಜನ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನದ್ವಯಸಙ್ಖಾತೇ ಮನೋಧಾತುತ್ತಿಕೇಚೇವ ಉಪೇಕ್ಖಾ ಸನ್ತೀರಣ ದ್ವಯಸಙ್ಖಾತೇ ಅಹೇತುಕ ಪಟಿಸನ್ಧಿಯುಗಳೇಚ। ಸಬ್ಬತ್ಥ ಸಬ್ಬೇಸು ಅಹೇತುಕೇಸು
೧೨೮. ಇದಾನಿ ಅಯಂ ಚೇತಸಿಕನಿದ್ದೇಸೋತಿ ಕತ್ವಾ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ವಿಯ ಏಕಸ್ಸಪಿ ಚೇತಸಿಕಸ್ಸ ಭೂಮಿಜಾತಿ ಸಮ್ಪಯೋಗಾದಿ ಭೇದೇನ ವಿಭಾಗೋ ಕಥೇತಬ್ಬೋತಿ ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಅನ್ತಿಮಗಾಥಮಾಹ। ಇತ್ಥಂ ಇಮಿನಾ ಯಥಾವುತ್ತಪ್ಪಕಾರೇನ ಚಿತ್ತಾವಿಯುತ್ತಾನಂ ಚೇತಸಿಕಾನಂ ಸೋಳಸವಿಧಂ ಸಮ್ಪಯೋಗಞ್ಚ ತೇತ್ತಿಂಸವಿಧಂ ಸಙ್ಗಹಞ್ಚ ಞತ್ವಾ ತೇಸಂ ಯಥಾ ಯೋಗಂ ಚಿತ್ತೇನ ಸಮಂ ಭೇದಂ ಉದ್ದಿಸೇತಿ ಯೋಜನಾ। ಫಸ್ಸೋ ತಾವ ಏಕೂನನವುತಿಯಾ ಏಕವೀಸಸತೇಸುವಾ ಚಿತ್ತೇಸು ಯುತ್ತತ್ತಾ ಏಕೂನನವುತಿ ಏಕವೀಸಸತವಿಧೇವಾತಿ ಏವಂ ದ್ವಿಪಞ್ಞಾಸಚೇತಸಿಕೇ ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ಯಥಾಯೋಗಂ ಭೂಮಿಜಾತಿಸಮ್ಪಯೋಗಾದಿಭೇದೇಹಿ ತೇಸಂ ವಿಭಾಗಂ ಕಥೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
ಇತಿ ಪರಮತ್ಥದೀಪನಿಯಾನಾಮ ಅಭಿಧಮ್ಮತ್ಥಸಙ್ಗಹಸ್ಸ
ಚತುತ್ಥವಣ್ಣನಾಯ ಚೇತಸಿಕ ಸಙ್ಗಹಸ್ಸ
ಪರಮತ್ಥದೀಪನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।