೧೪. ವಿಪಾಕಪಚ್ಚಯೋ
ಛತ್ತಿಂಸವಿಧಾ ವಿಪಾಕಭೂತಾ ಸಹಜಾತಚಿತ್ತಚೇತಸಿಕಾ ಧಮ್ಮಾ ವಿಪಾಕ ಪಚ್ಚಯೋ। ತೇಯೇವ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಞ್ಚ ಪಟಿಸನ್ಧಿಕ್ಖಣೇ ಕಮ್ಮಜರೂಪಾನಿ ಚ ಪವತ್ತಿಕ್ಖಣೇ ವಿಪಾಕ ಚಿತ್ತಜಾತಾನಿ ಚಿತ್ತಜರೂಪಾನಿ ಚ ವಿಪಾಕಪಚ್ಚಯುಪ್ಪನ್ನಾ।
ಕೇನಟ್ಠೇನ ವಿಪಾಕೋತಿ। ವಿಪಚ್ಚನಟ್ಠೇನ ವಿಪಾಕೋ। ವಿಪಚ್ಚನಂ ನಾಮ ಮುದುತರುಣಭಾವಂ ಅತಿಕ್ಕಮ್ಮ ವಿಪಕ್ಕಭಾವಂ ಆಪಜ್ಜನಂ। ಕಸ್ಸ ಪನ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಮುದುತರುಣಭಾವೋ, ಕಸ್ಸ ವಿಪಕ್ಕಭಾವೋತಿ। ನಾನಾಕ್ಖಣಿಕಕಮ್ಮಪಚ್ಚಯ ಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಅತೀತಕಮ್ಮಸ್ಸ ಮುದುತರುಣಭಾವೋ, ತಸ್ಸೇವ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ವಿಪಕ್ಕಭಾವೋ।
ತತ್ಥ ಏಕಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಚತಸ್ಸೋ ಅವತ್ಥಾಯೋ ಹೋನ್ತಿ ಚೇತನಾ ವತ್ಥಾ ಕಮ್ಮಾವತ್ಥಾ ನಿಮಿತ್ತಾವತ್ಥಾ ವಿಪಾಕಾವತ್ಥಾತಿ।
ತತ್ಥ ತಾಯ ಚೇತನಾಯ ನಿರುದ್ಧಾಯಪಿ ತಸ್ಸಾ ಕಿರಿಯಾ ವಿಸೇಸೋ ನ ನಿರುಜ್ಝತಿ, ತಂ ಚಿತ್ತಸನ್ತಾನಂ ಅನುಗಚ್ಛತಿಯೇವ। ಅಯಂ ಕಮ್ಮಾವತ್ಥಾ ನಾಮ।
ನಿಮಿತ್ತಾವತ್ಥಾತಿ ತಂ ಕಮ್ಮಂ ಯದಾ ವಿಪಚ್ಚಿತುಂ ಓಕಾಸಂ ಲಭತಿ, ತದಾ ಮರಣಾಸನ್ನಕಾಲೇ ತಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ತಮೇವ ಕಮ್ಮಂ ವಾ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾತಿ, ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ತದಾ ದಾನಂ ದೇನ್ತೋ ವಿಯ ಸೀಲಂ ರಕ್ಖನ್ತೋ ವಿಯ ಪಾಣಘಾತಂ ವಾ ಕರೋನ್ತೋ ವಿಯ ಹೋತಿ। ಕಮ್ಮನಿಮಿತ್ತಂ ವಾ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾತಿ, ದಾನ ವತ್ಥುಆದಿಕಂ ವಾ ಸತ್ಥಾದಿಕಂ ವಾ ಅಞ್ಞಂ ವಾಪಿ ಪುಬ್ಬೇ ತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಉಪಕರಣಭೂತಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ತದಾ ತಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಹತ್ಥಗತಂ ವಿಯ ಹೋತಿ। ಗತಿನಿಮಿತ್ತಂ ವಾ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾತಿ, ದಿಬ್ಬವಿಮಾನಾದಿಕಂ ವಾ ನಿರಯಗ್ಗಿಜಾಲಾದಿಕಂ ವಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಭವೇ ಉಪಲಭಿತಬ್ಬಂ ವಾ ಅನುಭವಿತಬ್ಬಂ ವಾ ಆರಮ್ಮಣಂ ತದಾ ದಿಸ್ಸಮಾನಂ ಹೋತಿ। ಅಯಂ ನಿಮಿತ್ತಾ ವತ್ಥಾ ನಾಮ।
ವಿಪಾಕಾವತ್ಥಾತಿ ಸಚೇ ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ತಥಾ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಿತಂ ತಂ ಕಮ್ಮಂ ವಾ ಕಮ್ಮನಿಮಿತ್ತಂ ವಾ ಗತಿನಿಮಿತ್ತಂ ವಾ ಏಕಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಅಮುಞ್ಚಮಾನೋ ಮರತಿ, ತದಾ ತಂ ಕಮ್ಮಂ ತಸ್ಮಿಂಭವೇ ವಿಪಚ್ಚತಿ, ತಂ ಕಮ್ಮಂ ತಸ್ಮಿಂಭವೇ ಏಕೋ ಅತ್ತಭಾವೋ ಹುತ್ವಾ ಪಾತುಭವತಿ
ತತ್ಥ ಯಥಾ ಅಮ್ಬಪ್ಫಲಾನಿ ನಾಮ ಯದಾ ವಿಪಕ್ಕಭಾವಂ ಆಪಜ್ಜನ್ತಿ, ತದಾ ಸಬ್ಬಸೋ ಸಿನಿದ್ಧರೂಪಾನಿ ಹೋನ್ತಿ। ಏವಮೇವಂ ವಿಪಾಕಧಮ್ಮಾ ನಾಮ ನಿರುಸ್ಸಾಹಾ ನಿಬ್ಯಾಪಾರಾ ಹುತ್ವಾ ಸಬ್ಬಸೋ ಸನ್ತರೂಪಾ ಹೋನ್ತಿ। ತೇಸಂ ಸನ್ತರೂಪತ್ತಾಯೇವ ಭವಙ್ಗಚಿತ್ತಾನಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಅವಿಭೂತಂ ಹೋತಿ, ಭವಙ್ಗತೋ ವುಟ್ಠಾನಕಾಲೇ ತಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ನ ಜಾನಾತಿ। ತಥಾಹಿ ರತ್ತಿಯಂ ನಿದ್ದಾಯನ್ತಸ್ಸ ಪುರಿಮಭವೇ ಮರಣಾಸನ್ನಕಾಲೇ ಯಥಾಗಹಿತಂ ಕಮ್ಮಾದಿಕಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಆರಬ್ಭ ಭವಙ್ಗಸೋತಂ ಪವತ್ತಮಾನಂಪಿ ತಸ್ಸ ಭವಙ್ಗಸೋತಸ್ಸ ತಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಆರಬ್ಭ ಇದಂ ನಾಮ ಮೇ ಪುರಿಮಭವೇ ಆರಮ್ಮಣಂ ದಿಟ್ಠನ್ತಿ ಕಸ್ಸಚಿ ಜಾನನವೀಥಿಚಿತ್ತಸ್ಸ ಉಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಪಚ್ಚಯೋ ನ ಹೋತಿ। ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ನಿದ್ದಾಯನಕಾಲೇಪಿ ಉಟ್ಠಾನಕಾಲೇಪಿ ಪುರಿಮಭವಸಿದ್ಧಂ ತಂ ನಿಮಿತ್ತಂ ನ ಜಾನಾತಿ। ಏವಂ ನಿರುಸ್ಸಾಹನಿಬ್ಯಾಪಾರಸನ್ತರೂಪ ಭಾವೇನ ಉಪಕಾರಕತಾ ವಿಪಾಕಪಚ್ಚಯತಾ ನಾಮಾತಿ। ವಿಪಾಕ ಪಚ್ಚಯದೀಪನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।