೧೬. ಇನ್ದ್ರಿಯಪಚ್ಚಯೋ
ತಿವಿಧೋ ಇನ್ದ್ರಿಯಪಚ್ಚಯೋ ಸಹಜಾತಿನ್ದ್ರಿಯಪಚ್ಚಯೋ ಪುರೇ ಜಾತಿನ್ದ್ರಿಯಪಚ್ಚಯೋ ರೂಪಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಪಚ್ಚಯೋ।
ತತ್ಥ ಪನ್ನರಸಿನ್ದ್ರಿಯಧಮ್ಮಾ ಸಹಜಾತಿನ್ದ್ರಿಯಪಚ್ಚಯೋ ನಾಮ, ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಮನಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಸುಖಿನ್ದ್ರಿಯಂ ದುಕ್ಖಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಸೋಮನಸ್ಸಿನ್ದ್ರಿಯಂ ದೋಮನಸ್ಸಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಉಪೇಕ್ಖಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯಂ ವೀರಿಯಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಸತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಸಮಾಧಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಪಞ್ಞಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಅನಞ್ಞಾತಞ್ಞಸ್ಸಾಮೀತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಅಞ್ಞಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಅಞ್ಞಾತಾವಿನ್ದ್ರಿಯನ್ತಿ। ತೇಹಿ ಸಹಜಾತಾ ಚಿತ್ತಚೇತಸಿಕಧಮ್ಮಾ ಚ ರೂಪಧಮ್ಮಾ ಚ ತಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯುಪ್ಪನ್ನಾ।
ಪಞ್ಚಿನ್ದ್ರಿಯರೂಪಾನಿ ಪುರೇಜಾತಿನ್ದ್ರಿಯಪಚ್ಚಯೋ, ಚಕ್ಖುನ್ದ್ರಿಯಂ ಸೋತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಘಾನಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಜಿವ್ಹಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಕಾಯಿನ್ದ್ರಿಯಂ। ಪಞ್ಚವಿಞ್ಞಾಣಚಿತ್ತ ಚೇತಸಿಕ ಧಮ್ಮಾ ತಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯುಪ್ಪನ್ನಾ।
ಏಕಂ ರೂಪಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ರೂಪಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಪಚ್ಚಯೋ। ಸಬ್ಬಾನಿ ಕಮ್ಮಜ ರೂಪಾನಿ ಜೀವಿತರೂಪವಜ್ಜಿತಾನಿ ತಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯುಪ್ಪನ್ನಾನಿ।
ಕೇನಟ್ಠೇನ ಇನ್ದ್ರಿಯನ್ತಿ। ಇಸ್ಸರಿಯಟ್ಠೇನ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ। ತತ್ಥ ಕತ್ಥ ಇಸ್ಸರಿಯನ್ತಿ। ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಪಚ್ಚಯುಪ್ಪನ್ನೇಸು ಧಮ್ಮೇಸು ಇಸ್ಸರಿಯಂ। ಕಸ್ಮಿಂ ಕಸ್ಮಿಂ ಕಿಚ್ಚೇ ಇಸ್ಸರಿಯನ್ತಿ
ಏತ್ಥ ವದೇಯ್ಯ, ದ್ವೇ ಇತ್ಥಿನ್ದ್ರಿಯಪುರಿಸಿನ್ದ್ರಿಯಧಮ್ಮಾ ಇನ್ದ್ರಿಯಭೂತಾ ಸಮಾನಾಪಿ ಕಸ್ಮಾ ಇನ್ದ್ರಿಯಪಚ್ಚಯೇ ವಿಸುಂ ನ ಗಹಿತಾತಿ। ಪಚ್ಚಯಕಿಚ್ಚಸ್ಸ ಅಭಾವತೋ। ತಿವಿಧಞ್ಹಿ ಪಚ್ಚಯಕಿಚ್ಚಂ ಜನನಕಿಚ್ಚಞ್ಚ ಉಪತ್ಥಮ್ಭನಕಿಚ್ಚಞ್ಚ ಅನುಪಾಲನಕಿಚ್ಚಞ್ಚ। ತತ್ಥ ಯೋ ಪಚ್ಚಯೋ ಪಚ್ಚಯುಪ್ಪನ್ನಧಮ್ಮಸ್ಸ ಉಪ್ಪಾದಾಯ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ, ಯಸ್ಮಿಂ ಅಸತಿ ಪಚ್ಚಯುಪ್ಪನ್ನೋ ಧಮ್ಮೋ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯಕಿಚ್ಚಂ ಜನನಕಿಚ್ಚಂ ನಾಮ। ಯಥಾ ಅನನ್ತರಪಚ್ಚಯೋ। ಯೋ ಪಚ್ಚಯೋ ಪಚ್ಚಯುಪ್ಪನ್ನಧಮ್ಮಸ್ಸ ಠಿತಿಯಾ ಚ ವುಡ್ಢಿಯಾ ಚ ವಿರುಳ್ಹಿಯಾ ಚ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ, ಯಸ್ಮಿಂ ಅಸತಿ ಪಚ್ಚಯುಪ್ಪನ್ನೋ ಧಮ್ಮೋ ನ ತಿಟ್ಠತಿ ನ ವಡ್ಢತಿ ನ ವಿರೂಹತಿ, ತಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯಕಿಚ್ಚಂ ಉಪತ್ಥಮ್ಭನಕಿಚ್ಚಂ ನಾಮ। ಯಥಾ ಪಚ್ಛಾಜಾತಪಚ್ಚಯೋ। ಯೋ ಪಚ್ಚಯೋ ಪಚ್ಚಯುಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಪವತ್ತಿಯಾ ಪಚ್ಚಯೋ ಹೋತಿ, ಯೇನ ವಿನಾ ಪಚ್ಚಯುಪ್ಪನ್ನೋ ಧಮ್ಮೋ ಚಿರಕಾಲಂ ನ ಪವತ್ತತಿ, ಸನ್ತತಿ ಗಮನಂ ಛಿಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯ ಕಿಚ್ಚಂ ಅನುಪಾಲನಕಿಚ್ಚಂ ನಾಮ। ಯಥಾ ರೂಪ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಪಚ್ಚಯೋ। ಏತೇ ಪನ ದ್ವೇ ಇನ್ದ್ರಿಯಧಮ್ಮಾ ತೇಸು ತೀಸು ಪಚ್ಚಯ ಕಿಚ್ಚೇಸು ಏಕಕಿಚ್ಚಂಪಿ ನಸಾಧೇನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಏತೇ ದ್ವೇ ಧಮ್ಮಾ ಇನ್ದ್ರಿಯ ಪಚ್ಚಯೇ ವಿಸುಂ ನ ಗಹಿತಾತಿ।
ಏತಂ ಸನ್ತೇ ಏತೇ ದ್ವೇ ಧಮ್ಮಾ ಇನ್ದ್ರಿಯಾತಿಪಿ ನ ವತ್ತಬ್ಬಾತಿ। ನೋ ನ ವತ್ತಬ್ಬಾ। ಕಸ್ಮಾ। ಇನ್ದ್ರಿಯಕಿಚ್ಚಸಬ್ಭಾವತೋತಿ। ಕಿಂ ಪನ ಏತೇಸಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಕಿಚ್ಚನ್ತಿ। ಲಿಙ್ಗನಿಮಿತ್ತಕುತ್ತಆಕಪ್ಪೇಸು ಇಸ್ಸರತಾ ಇನ್ದ್ರಿಯ ಕಿಚ್ಚಂ। ತಥಾ ಹಿ ಯಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಪಟಿಸನ್ಧಿಕ್ಖಣೇ ಇತ್ಥಿನ್ದ್ರಿಯರೂಪಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಸ ಸನ್ತಾನೇ ಚತೂಹಿ ಕಮ್ಮಾದೀಹಿ ಪಚ್ಚಯೇಹಿ ಉಪ್ಪನ್ನಾ ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧ ಧಮ್ಮಾ ಇತ್ಥಿಭಾವಾಯ ಪರಿಣಮನ್ತಿ, ಸೋ ಅತ್ತಭಾವೋ ಏಕನ್ತೇನ ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗ ಇತ್ಥಿನಿಮಿತ್ತ ಇತ್ಥಿಕುತ್ತ ಇತ್ಥಾಕಪ್ಪಯುತ್ತೋ ಹೋತಿ, ನೋ ಅಞ್ಞಥಾ। ನ ಚ ಇತ್ಥಿನ್ದ್ರಿಯರೂಪಂ ತೇ ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧಧಮ್ಮೇ ಜನೇತಿ, ನ ಚ ಉಪತ್ಥಮ್ಭತಿ, ನಾಪಿ ಅನುಪಾಲೇತಿ, ಅಥ ಖೋ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಪಚ್ಚಯೇಹಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಾ ಏವಞ್ಚೇವಞ್ಚ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೂತಿ ಆಣಂ ಠಪೇನ್ತಂ ವಿಯ ತೇಸು ಅತ್ತನೋ ಅನುಭಾವಂ ಪವತ್ತೇತಿ। ತೇ ಚ ಧಮ್ಮಾ ತಥೇವ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ನೋ ಅಞ್ಞಥಾತಿ। ಅಯಂ ಇತ್ಥಿನ್ದ್ರಿಯರೂಪಸ್ಸ ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗಾದೀಸು ಇಸ್ಸರತಾ। ಏಸ ನಯೋ ಪುರಿಸಿನ್ದ್ರಿಯರೂಪಸ್ಸ ಪುರಿಸಲಿಙ್ಗಾದೀಸು ಇಸ್ಸರತಾಯಂ। ಏವಂ ಏತೇ ದ್ವೇ ಧಮ್ಮಾ ಲಿಙ್ಗಾದೀಸು ಇನ್ದ್ರಿಯಕಿಚ್ಚ ಸಬ್ಭಾವತೋ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ನಾಮ ಹೋನ್ತೀತಿ।
ಹದಯವತ್ಥುರೂಪಂ ಪನ ದ್ವಿನ್ನಂ ವಿಞ್ಞಾಣಧಾತೂನಂ ನಿಸ್ಸಯವತ್ಥುಕಿಚ್ಚಂ ಸಾಧಯಮಾನಂಪಿ ತಾಸು ಇನ್ದ್ರಿಯಕಿಚ್ಚಂ ನ ಸಾಧೇತಿ। ನ ಹಿ ಭಾವಿತ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಹದಯರೂಪೇ ಪಸನ್ನೇವಾ