೩. ಅಧಿಪತಿಪಚ್ಚಯೋ
ದುವಿಧೋ ಅಧಿಪತಿಪಚ್ಚಯೋ ಆರಮ್ಮಣಾಧಿಪತಿಪಚ್ಚಯೋ ಸಹ ಜಾತಾಧಿಪತಿಪಚ್ಚಯೋ ಚ। ತತ್ಥ ಕತಮೋ ಆರಮ್ಮಣಾಧಿಪತಿಪಚ್ಚಯೋ। ಆರಮ್ಮಣಪಚ್ಚಯೇ ವುತ್ತೇಸು ಆರಮ್ಮಣೇಸು ಯಾನಿ ಆರಮ್ಮಣಾನಿ ಅತಿಇಟ್ಠಾನಿ ಹೋನ್ತಿ ಅತಿಕನ್ತಾನಿ ಅತಿಮನಾಪಾನಿ ಗರುಕತಾನಿ। ತಾನಿ ಆರಮ್ಮಣಾನಿ ಆರಮ್ಮಣಾಧಿಪತಿಪಚ್ಚಯೋ। ತತ್ಥ ಅತಿಇಟ್ಠಾನೀತಿ ಸಭಾವತೋ ಇಟ್ಠಾನಿ ವಾ ಹೋನ್ತು ಅನಿಟ್ಠಾನಿ ವಾ, ತೇನ ತೇನ ಪುಗ್ಗಲೇನ ಅತಿಇಚ್ಛಿತಾನಿ ಆರಮ್ಮಣಾನಿ ಇಧ ಅತಿಇಟ್ಠಾನಿ ನಾಮ।
ತಾನಿ ಪನ ಧಮ್ಮತೋ ದ್ವೇ ದೋಸಮೂಲಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದೇ ಚ ದ್ವೇ ಮೋಮೂಹ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದೇ ಚ ದುಕ್ಖಸಹಗತಕಾಯವಿಞ್ಞಾಣಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದೇ ಚ ಠಪೇತ್ವಾ ಅವಸೇಸಾನಿ ಸಬ್ಬಾನಿ ಕಾಮಾವಚರಚಿತ್ತಚೇತಸಿಕಾನಿ ಚ ರೂಪಾರೂಪ ಲೋಕುತ್ತರಚಿತ್ತಚೇತಸಿಕಾನಿ ಚ ಸಬ್ಬಾನಿ ಅತಿಇಟ್ಠರೂಪಾನಿ ಚ ಹೋನ್ತಿ।
ತೇಸುಪಿ
ಕತಮೇ ಧಮ್ಮಾ ತಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯುಪ್ಪನ್ನಾ। ಅಟ್ಠ ಲೋಭ ಮೂಲಚಿತ್ತಾನಿ ಅಟ್ಠ ಕಾಮಾವಚರಕುಸಲಚಿತ್ತಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಕಾಮಾವಚರ ಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಕಿರಿಯಚಿತ್ತಾನಿ ಅಟ್ಠ ಲೋಕುತ್ತರಚಿತ್ತಾನಿ ತಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯುಪ್ಪನ್ನಾ।
ತತ್ಥ ಲೋಕಿಯಾನಿ ಛಳಾರಮ್ಮಣಾನಿ ಲೋಭಮೂಲಚಿತ್ತಾನಂ ಪಚ್ಚಯೋ। ಸತ್ತರಸ ಲೋಕಿಯಕುಸಲಾನಿ ಚತುನ್ನಂ ಞಾಣವಿಪ್ಪಯುತ್ತ ಕುಸಲಾನಂ। ತಾನಿ ಕುಸಲಾನಿಚೇವ ಹೇಟ್ಠಿಮಮಗ್ಗಫಲಾನಿ ಚ ನಿಬ್ಬಾನಞ್ಚ ಚತುನ್ನಂ ಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಕುಸಲಾನಂ। ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಫಲಾನಿ ಚ ನಿಬ್ಬಾನಞ್ಚ ಚತುನ್ನಂ ಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಕಿರಿಯಾನಂ। ನಿಬ್ಬಾನಂ ಅಟ್ಠನ್ನಂ ಲೋಕುತ್ತರ ಚಿತ್ತಾನನ್ತಿ।
ಕೇನಟ್ಠೇನ ಆರಮ್ಮಣಂ, ಕೇನಟ್ಠೇನ ಅಧಿಪತಿ। ಆಲಮ್ಬಿ ತಬ್ಬಟ್ಠೇನ ಆರಮ್ಮಣಂ, ಆಧಿಪಚ್ಚಟ್ಠೇನ ಅಧಿಪತಿ। ಕೋ ಆಧಿಪಚ್ಚಟ್ಠೋ। ಅತ್ತಾನಂ ಗರುಂ ಕತ್ವಾ ಪವತ್ತೇಸು ಚಿತ್ತಚೇತಸಿಕೇಸು ಇಸ್ಸರಭಾವೋ ಆಧಿಪಚ್ಚಟ್ಠೋ। ಲೋಕೇ ಸಾಮಿಕಾ ವಿಯ ಆರಮ್ಮಣಾಧಿಪತಿಪಚ್ಚಯ ಧಮ್ಮಾ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ, ದಾಸಾ ವಿಯ ಪಚ್ಚಯುಪ್ಪನ್ನಧಮ್ಮಾ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ।
ಸುತಸೋಮಜಾತಕೇ ರಾಜಾ ಪೋರಿಸಾದೋ ಮನುಸ್ಸಮಂಸಂ ಗರುಂ ಕರೋನ್ತೋ ಮನುಸ್ಸಮಂಸಹೇತು ರಜ್ಜಂ ಪಹಾಯ ಅರಞ್ಞೇ ವಿಚರತಿ। ತತ್ಥ ಮನುಸ್ಸಮಂಸೇ ಗನ್ಧರಸ ಧಮ್ಮಾ ಆರಮ್ಮಣಾಧಿಪತಿಪಚ್ಚಯೋ। ರಞ್ಞೋ ಪೋರಿಸಾದಸ್ಸ ಲೋಭಮೂಲಚಿತ್ತಂ ಪಚ್ಚಯುಪ್ಪನ್ನಧಮ್ಮೋ। ರಾಜಾ ಸುತ ಸೋಮೋ ಸಚ್ಚಧಮ್ಮಂ ಗರುಂ ಕತ್ವಾ ಸಚ್ಚಧಮ್ಮಹೇತು ರಜ್ಜಸಮ್ಪತ್ತಿಞ್ಚ ಞಾತಿ ಸಙ್ಘಞ್ಚ ಅತ್ತನೋ ಜೀವಿತಞ್ಚ ಛಟ್ಟೇತ್ವಾ ಪುನ ರಞ್ಞೋ ಪೋರಿಸಾದಸ್ಸ ಹತ್ಥಂ ಉಪಗತೋ। ತತ್ಥ ಸಚ್ಚಧಮ್ಮೋ ಆರಮ್ಮಣಾಧಿಪತಿಪಚ್ಚಯೋ। ರಞ್ಞೋ ಸುತಸೋಮಸ್ಸ ಕುಸಲಚಿತ್ತಂ ಪಚ್ಚಯುಪ್ಪನ್ನಧಮ್ಮೋ। ಏಸನಯೋ ಸಬ್ಬೇಸು ಗರುಕತೇಸು ಆರಮ್ಮಣೇಸು।
ಕತಮೋ ಸಹಜಾತಾಧಿಪತಿಪಚ್ಚಯೋ। ಅಧಿಪತಿಭಾವಂ ಪತ್ತಾ ಚತ್ತಾರೋ ಧಮ್ಮಾ ಅಧಿಪತಿಪಚ್ಚಯೋ, ಛನ್ದೋ ಚಿತ್ತಂ ವೀರಿಯಂ ವೀಮಂಸಾ।
ಕತಮೇ ಧಮ್ಮಾ ತಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯುಪ್ಪನ್ನಾ। ಅಧಿಪತಿ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ ಚಿತ್ತಚೇತಸಿಕಾ ಚ ಅಧಿಪತಿಸಮುಟ್ಠಿತಾ ಚಿತ್ತಜರೂಪಧಮ್ಮಾ ಚ ತಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯುಪ್ಪನ್ನಾ।
ಕೇನಟ್ಠೇನ ಸಹಜಾತೋ, ಕೇನಟ್ಠೇನ ಅಧಿಪತಿ।
ಸಹುಪ್ಪಾದನಟ್ಠೇನ ಸಹಜಾತೋ, ಸಹಜಾತಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಅಭಿಭವನಟ್ಠೇನ ಅಧಿಪತಿ। ತತ್ಥ ಸಹುಪ್ಪಾದನಟ್ಠೇನಾತಿ
ಅಭಿಭವನಟ್ಠೇನಾತಿ ಅಜ್ಝೋತ್ಥರಣಟ್ಠೇನ। ಯಥಾ ರಾಜಾ ಚಕ್ಕವತ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಪುಞ್ಞಿದ್ಧಿಯಾ ಸಕಲದೀಪವಾಸಿನೋ ಅಭಿಭವನ್ತೋ ಅಜ್ಝೋತ್ಥರನ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ವಸೇ ವತ್ತಾಪೇತಿ, ಸಕಲದೀಪವಾಸಿನೋ ಚ ತಸ್ಸ ವಸೇ ವತ್ತನ್ತಿ। ತಥಾ ಅಧಿಪತಿಟ್ಠಾನಪತ್ತಾ ಇಮೇ ಚತ್ತಾರೋ ಧಮ್ಮಾ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ವಿಸಯೇ ಸಹಜಾತಧಮ್ಮೇ ಅಭಿಭವನ್ತಾ ಅಜ್ಝೋತ್ಥರನ್ತಾ ಅತ್ತನೋ ವಸೇ ವತ್ತಾಪೇನ್ತಿ, ಸಹಜಾತಧಮ್ಮಾ ಚ ತೇಸಂ ವಸೇ ವತ್ತನ್ತಿ। ಯಥಾ ವಾ ಸಿಲಾಥಮ್ಭೇ ಪಥವಿಧಾತು ಉದಕಕ್ಖನ್ಧೇ ಆಪೋಧಾತು ಅಗ್ಗಿಕ್ಖನ್ಧೇ ತೇಜೋಧಾತು ವಾತಕ್ಖನ್ಧೇ ವಾಯೋಧಾತು ಅತ್ತನಾ ಸಹಜಾತಾ ತಿಸ್ಸೋ ಧಾತುಯೋ ಅಭಿಭವನ್ತಾ ಅಜ್ಝೋತ್ಥರನ್ತಾ ಅತ್ತನೋ ಗತಿಂ ಗಮಾಪೇನ್ತಿ, ಸಹಜಾತಧಾತುಯೋ ಚ ತಾಸಂ ಗತಿಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಏವಮೇವ ಅಧಿಪತಿಟ್ಠಾನಪತ್ತಾ ಇಮೇ ಚತ್ತಾರೋ ಧಮ್ಮಾ ಅತ್ತನೋ ಬಲೇನ ಸಹಜಾತಧಮ್ಮೇ ಅತ್ತನೋ ಗತಿಂ ಗಮಾಪೇನ್ತಿ, ಸಹಜಾತಧಮ್ಮಾ ಚ ತೇಸಂ ಗತಿಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಏವಂ ಸಹಜಾತಧಮ್ಮಾನಂ ಅಭಿಭವನಟ್ಠೇನ।
ಏತ್ಥ ವದೇಯ್ಯುಂ, ಯದಿ ಸಹಜಾತಧಮ್ಮಾನಂ ಅಭಿಭವನಟ್ಠೇನ ಅಧಿಪತಿನಾಮ ಸಿಯಾ। ಏವಂ ಸತಿ ತಿಟ್ಠತು ಛನ್ದೋ, ಲೋಭೋ ಏವ ಅಧಿಪತಿನಾಮ ಸಿಯಾ, ಸೋ ಹಿ ಛನ್ದತೋಪಿ ಬಲವತರೋ ಹುತ್ವಾ ಸಹ ಜಾತಧಮ್ಮೇ ಅಭಿಭವನ್ತೋ ಪವತ್ತತೀತಿ। ವುಚ್ಚತೇ, ಬಾಲಪುಥುಜ್ಜನೇಸು ಏವ ಲೋಭೋ ಛನ್ದತೋ ಬಲವತರೋ ಹೋತಿ, ಪಣ್ಡಿತೇಸು ಪನ ಛನ್ದೋ ಏವ ಲೋಭತೋ ಬಲವತರೋ ಹುತ್ವಾ ಸಹಜಾತಧಮ್ಮೇ ಅಭಿ ಭವನ್ತೋ ಪವತ್ತತಿ। ಸಚೇ ಹಿ ಲೋಭೋ ಏವ ಛನ್ದತೋ ಬಲವತರೋ ಸಿಯಾ, ಕಥಂ ಇಮೇ ಸತ್ತಾ ಲೋಭಸ್ಸ ಹತ್ಥಗತಾ ಭವಸಮ್ಪತ್ತಿ ಭೋಗಸಮ್ಮತ್ತಿಯೋ ಛಟ್ಟೇತ್ವಾ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಧಮ್ಮೇ ಪೂರೇತ್ವಾ ವಟ್ಟದುಕ್ಖತೋ ನಿಸ್ಸರೇಯ್ಯುಂ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಛನ್ದೋ ಏವ ಲೋಭತೋ ಬಲವತರೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಇಮೇ ಸತ್ತಾ ಲೋಭಸ್ಸ ಹತ್ಥಗತಾ ಭವಸಮ್ಪತ್ತಿ ಭೋಗಸಮ್ಪತ್ತಿಯೋ ಛಟ್ಟೇತ್ವಾ ನೇಕ್ಖಮ್ಮಧಮ್ಮೇ ಪೂರೇತ್ವಾ ವಟ್ಟದುಕ್ಖತೋ ನಿಸ್ಸರನ್ತಿ। ತಸ್ಮಾ ಛನ್ದೋ ಏವ ಲೋಭತೋ ಬಲವತರೋ ಹೋತಿ, ಛನ್ದೋ ಏವ ಅಧಿಪತಿ, ನ ಲೋಭೋತಿ। ಏಸ ನಯೋ ದೋಸಾದೀಸುಪೀತಿ।
ತತ್ಥ ಲೋಕೇ ಮಹನ್ತೇಸು ಸುದುಕ್ಕರೇಸು ಪುರಿಸಕಮ್ಮೇಸು ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಿತೇಸು ಇಮೇ ಚತ್ತಾರೋ ಧಮ್ಮಾ ಕಮ್ಮಸಿದ್ಧಿಯಾ ಸಂವತ್ತನ್ತಿ। ಕಥಂ।
ಹೀನಚ್ಛನ್ದಾ ಬಹುಜ್ಜನಾ ಮಹನ್ತಾನಿ ಸುದುಕ್ಕರಾನಿ ಪುರಿಸಕಮ್ಮಾನಿ ದಿಸ್ವಾ ನಿವತ್ತಚ್ಛನ್ದಾ ಹೋನ್ತಿ। ಕಾತುಂ ನ ಇಚ್ಛನ್ತಿ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅವಿಸಯೋತಿ ನಿರಪೇಕ್ಖಾ ಠಪೇನ್ತಿ। ಛನ್ದಾಧಿಕೋ ಪನ ತಾದಿಸಾನಿ ಪುರಿಸಕಮ್ಮಾನಿ ದಿಸ್ವಾ ಉಗ್ಗತಚ್ಛನ್ದೋ ಹೋತಿ, ಅತಿವಿಯ
ಹೀನವೀರಿಯಾ ಚ ಬಹುಜ್ಜನಾ ತಾದಿಸಾನಿ ಕಮ್ಮಾನಿ ದಿಸ್ವಾ ನಿವತ್ತ ವೀರಿಯಾ ಹೋನ್ತಿ, ಇದಂ ಮೇ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಬಹುಂ ಕಾಯದುಕ್ಖಂ ವಾ ಚೇತೋದುಕ್ಖಂ ವಾ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ನಿವತ್ತನ್ತಿ। ವೀರಿಯಾಧಿಕೋ ಪನ ತಾದಿಸಾನಿ ಪುರಿಸಕಮ್ಮಾನಿ ದಿಸ್ವಾ ಉಗ್ಗತವೀರಿಯೋ ಹೋತಿ, ಇದಾನೇವ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಕಾತುಂ ಇಚ್ಛತಿ। ಸೋ ಚಿರಕಾಲಂಪಿ ತಂ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ಬಹುಂ ಕಾಯದುಕ್ಖಂ ವಾ ಚೇತೋದುಕ್ಖಂ ವಾ ಅನುಭವನ್ತೋಪಿ ತಸ್ಮಿಂ ವೀರಿಯ ಕಮ್ಮೇ ನನಿಬ್ಬಿನ್ದತಿ, ಮಹನ್ತೇನ ಕಮ್ಮವೀರಿಯೇನ ವಿನಾ ಭವಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ತಾದಿಸೇನ ವೀರಿಯೇನ ರತ್ತಿದಿವಂ ಖೇಪೇನ್ತೋ ಚಿತ್ತಸುಖಂ ವಿನ್ದತಿ। ಏವಞ್ಚ ಸತಿ ಅತಿಮಹನ್ತಂಪಿ ತಂ ಕಮ್ಮಂ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಸಿದ್ಧಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ।
ಹೀನಚಿತ್ತಾ ಚ ಬಹುಜ್ಜನಾ ತಾದಿಸಾನಿ ಕಮ್ಮಾನಿ ದಿಸ್ವಾ ನಿವತ್ತಚಿತ್ತಾ ಹೋನ್ತಿ। ಪುನ ಆರಮ್ಮಣಂಪಿ ನ ಕರೋನ್ತಿ। ಚಿತ್ತಾಧಿಕೋ ಪನ ತಾದಿಸಾನಿ ಕಮ್ಮಾನಿ ದಿಸ್ವಾ ಉಗ್ಗತಚಿತ್ತೋ ಹೋತಿ, ಚಿತ್ತಂ ವಿನೋದೇತುಂಪಿ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ನಿಚ್ಚಕಾಲಂ ತತ್ಥ ನಿಬನ್ಧಚಿತ್ತೋ ಹೋತಿ। ಸೋ ಚಿತ್ತವಸಿಕೋ ಹುತ್ವಾ ಚಿರಕಾಲಂಪಿ ತಂ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ಬಹುಂ ಕಾಯದುಕ್ಖಂವಾಪೀತಿಆದಿನಾ ಛನ್ದಾಧಿಪತಿನಯೇನ ವತ್ತಬ್ಬಂ।
ಮನ್ದಪಞ್ಞಾ ಚ ಬಹುಜ್ಜನಾ ತಾದಿಸಾನಿ ಕಮ್ಮಾನಿ ದಿಸ್ವಾ ನಿವತ್ತಪಞ್ಞಾ ಹೋನ್ತಿ, ಕಮ್ಮಾನಂ ಆದಿಮ್ಪಿ ನ ಪಸ್ಸನ್ತಿ, ಅನ್ತಪಿ ನ ಪಸ್ಸನ್ತಿ, ಅನ್ಧಕಾರೇ ಪವಿಸನ್ತಾ ವಿಯ ಹೋನ್ತಿ, ತಾನಿ ಕಮ್ಮಾನಿ ಕಾತುಂ ಚಿತ್ತಂಪಿ ನ ನಮತಿ। ಪಞ್ಞಾಧಿಕೋ ಪನ ತಾದಿಸಾನಿ ಕಮ್ಮಾನಿ ದಿಸ್ವಾ ಉಗ್ಗತಪಞ್ಞೋ ಹೋತಿ, ಕಮ್ಮಾನಂ ಆದಿಂಪಿ ಪಸ್ಸತಿ, ಅನ್ತಂಪಿ ಪಸ್ಸತಿ, ಫಲಂಪಿ ಪಸ್ಸತಿ, ಆನಿಸಂಸಂಪಿ ಪಸ್ಸತಿ। ಸುಖೇನ ಕಮ್ಮಸಿದ್ಧಿಯಾ ನಾನಾಉಪಾಯಂಪಿ ಪಸ್ಸತಿ। ಸೋ ಚಿರಕಾಲಂಪಿ ತಂ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೋತಿಆದಿನಾ ವೀರಿಯಾಧಿಪತಿನಯೇನ ವತ್ತಬ್ಬಂ। ಇಧ ಪನ ಮಹತಿಯಾ ಕಮ್ಮವೀಮಂಸಾಯಾತಿ ಚ ತಾದಿಸಿಯಾ ಕಮ್ಮ ವೀಮಂಸಾಯಾತಿ ಚ ವತ್ತಬ್ಬಂ।
ಏವಂ ಲೋಕೇ ಮಹನ್ತೇಸು ಸುದುಕ್ಕರೇಸು ಪುರಿಸಕಮ್ಮೇಸು ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಿತೇಸು ಇಮೇ ಚತ್ತಾರೋ ಧಮ್ಮಾ ಕಮ್ಮಸಿದ್ಧಿಯಾ ಸಂವತ್ತನ್ತಿ। ಇಮೇಸಞ್ಚ ಚತುನ್ನಂ ಅಧಿಪತೀನಂ ವಿಜ್ಜಮಾನತ್ತಾ ಲೋಕೇ ಪುರಿಸವಿಸೇಸಾ ನಾಮ ದಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಸಬ್ಬಞ್ಞುಬುದ್ಧಾ ನಾಮ ದಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಸಬ್ಬಞ್ಞುಬೋಧಿಸತ್ತಾ ನಾಮ ದಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ನಾಮ ದಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಪಚ್ಚೇಕಬೋಧಿಸತ್ತಾನಾಮ ದಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಅಗ್ಗಸಾವಕಾನಾಮ ಮಹಾಸಾವಕಾ ನಾಮ ಸಾವಕಬೋಧಿಸತ್ತಾ ನಾಮ ದಿಸ್ಸನ್ತಿ। ಲೋಕೇಪಿ ಏವರೂಪಾನಂ ಪುರಿಸವಿಸೇಸಾನಂ ವಸೇನ ಸತ್ತ ಲೋಕಸ್ಸ ಅತ್ಥಾಯ ಹಿತಾಯ ಸುಖಾಯ ಪಞ್ಞಾಸಿಪ್ಪವಿಸೇಸಾ ಚ ಪರಿಭೋಗವತ್ಥುವಿಸೇಸಾ ಚ ದಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ। ಅಧಿಪತಿಪಚ್ಚಯದೀಪನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।