೧. ಸಗ್ಗಕಣ್ಡವಣ್ಣನಾ
೧. ಇದಾನಿ ಯಸ್ಮಾ ಅಭಿಧೇಯ್ಯತ್ಥೋ ನಾಮ ಪಞ್ಞತ್ತಿಪರಮತ್ಥತ್ಥವಸೇನ ದುವಿಧೋ, ತೇಸು ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಪಞ್ಞತ್ತತ್ಥತೋ ಪರಮತ್ಥತ್ಥೋವ ಸೇಟ್ಠೋ, ತೇಸುಪಿ ಓಧಿಸೋ ಕಿಲೇಸಾನಂ ಸಮುಚ್ಛೇದಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧಿಕರತ್ತಾ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ಅಟ್ಠ ಧಮ್ಮಾ ಸೇಟ್ಠಾ, ತತೋಪಿ ನಿಬ್ಬಾನಮೇವ ಸೇಟ್ಠಂ, ತೇಸಂ ಸಬ್ಬೇಸಮ್ಪಿ ಧಮ್ಮಾನಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋವ ಸೇಟ್ಠೋ। ವುತ್ತಞ್ಹಿ ಭಗವತಾ ‘‘ವಿರಾಗೋ ಸೇಟ್ಠೋ ಧಮ್ಮಾನಂ, ದ್ವಿಪದಾನಞ್ಚ ಚಕ್ಖುಮಾ’’ತಿ ಸಗ್ಗಕಣ್ಡಸ್ಸ ಆದಿಮ್ಹಿ ಪತ್ಥಿಯವಸೇನ ‘‘ಬುದ್ಧೋ’’ಚ್ಚಾದಿ। ತತ್ಥ ಜಿನಸದ್ದನ್ತಂ ಸಬ್ಬಬುದ್ಧಸ್ಸ ನಾಮಂ। ಸಬ್ಬಂ ಬುದ್ಧವಾತಿ ಬುದ್ಧೋ, ಸಕಮ್ಮಕಾ ಕತ್ತರಿ ತಪಚ್ಚಯೋ। ವಿಸಿಟ್ಠಾ ಬುದ್ಧಿ ಅಸ್ಸತ್ಥೀತಿ ಬುದ್ಧೋ, ಪಸಂಸಾಯಂ ಯದಾದಿನಾ ಣಪಚ್ಚಯೋ। ದಾನಸೀಲಕ್ಖನ್ಧಾದಯೋ ಠಾನಾಟ್ಠಾನಞಾಣಾದಯೋ ವಾ ದಸ ದಸಬಲೋ। ಸಾಸತಿ ವಿನಯತಿ ಸತ್ತೇತಿ ಸತ್ಥಾ। ಸಬ್ಬಧಮ್ಮಜಾನನಸೀಲತಾಯ ಸಬ್ಬಞ್ಞೂ। ದ್ವಿಪದಾನಂ, ದ್ವಿಪದೇಸು ವಾ ಉತ್ತಮೋ ದ್ವಿಪದುತ್ತಮೋ, ಬುದ್ಧವಂಸವಣ್ಣನಾಯಂ ಮುನಿನ್ದೋ। ಪುಞ್ಞಞಾಣಭಾಗ್ಯಾದಯೋ ಭಗಂ ನಾಮ, ತಂಯೋಗಾ ಭಗವಾ। ನಾಥತಿ ಸತ್ತಾನಂ ಹಿತಂ ಯಾಚತಿ, ಕಿಲೇಸೇ ವಾ ಉಪತಾಪೇತಿ, ಸತ್ತೇಸು ವಾ ಇಸ್ಸರಿಯಂ ಕರೋತಿ, ತೇಸಂ ವಾ ಹಿತಂ ಆಸೀಸತೀತಿ ನಾಥೋ। ಬುದ್ಧಧಮ್ಮಸಮನ್ತಞಾಣದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಸಙ್ಖಾತೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಚಕ್ಖೂಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತತ್ತಾ ಚಕ್ಖುಮಾ। ಸಬ್ಬದಾ ಬ್ಯಾಮಪ್ಪಭಾಯ ಕಾಯತೋ ನಿಚ್ಛರಣವಸೇನ ಅಙ್ಗೀರಸೋ। ಸಬ್ಬಾಕಾರೇನ ಸಬ್ಬಧಮ್ಮಾನಂ ಮುನನತೋ ಮುನಿ, ಧಮ್ಮವಾದೇಸು ವಾ ಮೋನಕರಣತೋ ಮುನಿ।
೨. ಲೋಕಾನಂ, ಲೋಕೇಸು ವಾ ನಾಥೋ ಲೋಕನಾಥೋ। ಅತ್ತನೋ ಅಧಿಕಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿಪಿ ಉತ್ತಮಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಅಭಾವತೋ ಅನಧಿವರೋ, ಸಬ್ಬಪರಿಯನ್ತಗತತ್ತಭಾವತ್ತಾ ವಾ ನತ್ಥಿ ಏತಸ್ಸ ಇತೋ ಅಞ್ಞೋ ಅಧಿಕೋ ಪತ್ಥೇತಬ್ಬೋ ಅತ್ತಭಾವೋತಿ ಅನಧಿವರೋ। ಮಹನ್ತಾನಂ ಸೀಲಕ್ಖನ್ಧಾದೀನಂ ಏಸನತೋ ಗವೇಸನತೋ ಮಹೇಸಿ, ಮಹನ್ತೋ ವಾ ಈಸೋ ವಿಭೂತಿ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಮಹೇಸಿ। ಹಿತಂ ವಿನಯತಿ ಅನುಸಾಸತೀತಿ ವಿನಾಯಕೋ, ವಿಸಿಟ್ಠಂ ವಾ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಸತ್ತೇ ನೇತೀತಿ ವಿನಾಯಕೋ। ಸಬ್ಬಧಮ್ಮದಸ್ಸನಸೀಲತಾಯ ಸಮನ್ತಚಕ್ಖು। ಸೋಭನಂ ಗತಂ ಞಾಣಮಸ್ಸ, ಸಂಸಾರಾ ವಾ ಸುಟ್ಠು ಅಪುನರಾವತ್ತಿಯಾ ಗತವಾತಿ ಸುಗತೋ, ಸಪರಸುಖಸಿದ್ಧತ್ಥಂ ವಾ ಸಮ್ಮಾ ಗತವಾತಿ ಸುಗತೋ। ಭೂರಿ ಬಹುಕಾ ಪಞ್ಞಾ ಯಸ್ಸ, ಅನನ್ತತ್ತಾ ವಾ ಭೂರಿಸಮಾ ಪಞ್ಞಾ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಭೂರಿಪಞ್ಞೋ, ಅನನ್ತಾಯ ಮಹಾಪಥವಿಯಾ ಸದಿಸಪಞ್ಞೋತ್ಯತ್ಥೋ। ಕಿಲೇಸಾದಿಪಞ್ಚವಿಧಂ ಮಾರಂ ಜಿತವಾತಿ ಮಾರಜಿ।
೩. ನರಾನಂ ಸೀಹೋ ಸೇಟ್ಠೋ, ಪರಪ್ಪವಾದಮದ್ದನಸಹನತೋ ವಾ ನರೋ ಚ ಸೋ ಸೀಹೋ ಚಾತಿ ನರಸೀಹೋ, ಸಹತೀತಿ ಸೀಹೋ, ನಿರುತ್ತಿನಯೇನ ಪುಬ್ಬವಣ್ಣಾಕಾರಸ್ಸೀಕಾರೋ, ಸೀಹಸದಿಸತ್ತಾ ವಾ ನರೋ ಚ ಸೋ ಸೀಹೋ ಚಾತಿ ನರಸೀಹೋ। ಯಥಾ ಹಿ ಸೀಹೋ ಮಿಗರಾಜಾ ಚತೂಹಿ ದಾಠಾಹಿ ಸಬ್ಬಸತ್ತೇ ಹಿಂಸತಿ ಅಭಿಭವತಿ, ತಥಾ ಭಗವಾಪಿ ಸೀಲಪಞ್ಞಾಪುಞ್ಞಿದ್ಧಿಸಙ್ಖಾತೇಹಿ ಚತೂಹಿ ಧಮ್ಮೇಹಿ ಸಬ್ಬಂ ಲೋಕಂ ಹಿಂಸತಿ ಅಭಿಭವತೀತಿ ಓಪಮ್ಮಸಂಸನ್ದನಂ। ಸಬ್ಬಪುರಿಸಾನಂ ಸೇಟ್ಠತ್ತಾ ನರವರೋ, ನರಾನಂ ವಾ ದೇವಮನುಸ್ಸಾನಂ ಸೇಟ್ಠತ್ತಾ ನರವರೋ, ‘‘ಸೀಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ನರೋ ಸಪಞ್ಞೋ’’ತಿ ನರಸದ್ದೇನ ಸಬ್ಬೇ ದೇವಮನುಸ್ಸಾ ಸಙ್ಗಹಿತಾ। ಧಮ್ಮಸ್ಸ ರಾಜಪವತ್ತಕತ್ತಾ ಧಮ್ಮರಾಜಾ, ಧಮ್ಮತೋ ವಾ ಸದೇವಕಸ್ಸ ಲೋಕಸ್ಸ ರಾಜಾ ಜಾತೋ, ನಾಧಮ್ಮತೋತಿ ಧಮ್ಮರಾಜಾ, ಧಮ್ಮೇನ ರಾಜತೀತಿ ವಾ ಧಮ್ಮರಾಜಾ, ಧಮ್ಮಪಾಲಕೋ ವಾ ರಾಜಾ ಧಮ್ಮರಾಜಾ। ಮುನೀನಂ ಸೇಟ್ಠತ್ತಾ ಮಹಾಮುನಿ। ದೇವಾನಂ ಅತಿದೇವೋತಿ ದೇವದೇವೋ, ದೇವಾನಂ ಅಧಿಕೋ ವಾ ದೇವೋ ದೇವದೇವೋ। ಲೋಕಾನಂ ಗರು ಆಚರಿಯೋ ಲೋಕಗರು, ಲೋಕಾನಂ ಗರುಭಾಜನತ್ತಾ ವಾ ಲೋಕಗರು। ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಸಾಮಿ ಯಥಾವುತ್ತನಯೇನ ಧಮ್ಮಸ್ಸಾಮೀ। ಯಥಾ ಪುರಿಮಕಾ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಾ ತಥಾಗತೋ, ತಥಾ ವಾ ಸಮ್ಮಾ ಗತಂ ಞಾಣಮಸ್ಸಾತಿ ತಥಾಗತೋತ್ಯಾದಿನಾ ತಥಾಗತಸದ್ದಸ್ಸ ಅತ್ಥಪಪಞ್ಚೋ ತತ್ಥ ತತ್ಥ
೪. ಸಯಮೇವ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಭವತಿ, ಅನಞ್ಞಬೋಧಿತೋತಿ ಸಯಮ್ಭೂ। ಸಮ್ಮಾ ಅವಿಪರೀತೇನ ಸ’ಮತ್ತನಾಯೇವ ಸಬ್ಬಧಮ್ಮೇ ಬುಜ್ಝತಿ ಅಬುಜ್ಝಿ ಬುಜ್ಝಿಸ್ಸತೀತಿ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ। ಸೇಟ್ಠಪಞ್ಞಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತತ್ತಾ ವರಪಞ್ಞೋ। ಸತ್ತೇ ಸಂಸಾರಣ್ಣವತೋ ನಿಬ್ಬಾನಪಾರಂ ನೇತೀತಿ ನಾಯಕೋ। ಜಿತಪಞ್ಚಮಾರತ್ತಾ ಜಿನೋ। ಏತ್ಥ ಚ ಸಮನ್ತಭದ್ರ, ಲೋಕಜಿ, ಛಳಭಿಞ್ಞ, ಅದ್ವಯವಾದೀ, ಸಿರೀಘನ, ಅಕನಿಟ್ಠಗ ಸಮನ್ತಭದ್ರೋತ್ಯಾದೀನಿ ಚ ನಿಬ್ಬಚನಾನಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ। ವುತ್ತಞ್ಚ –
‘‘ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಾನಿ ನಾಮಾನಿ, ಸಗುಣೇನ ಮಹೇಸಿನೋ।
ಗುಣೇನ ನಾಮಮುದ್ಧೇಯ್ಯಂ, ಅಪಿ ನಾಮಸಹಸ್ಸತೋ’’ತಿ
ತತ್ಥ ಉದ್ಧೇಯ್ಯನ್ತಿ ಉದ್ಧರಿತಬ್ಬಂ। ಅಪಿ ನಾಮಸಹಸ್ಸತೋತಿ ಅನೇಕೇಹಿ ನಾಮಸಹಸ್ಸೇಹೀತ್ಯತ್ಥೋ। ಸಬ್ಬಬುದ್ಧನಾಮಕಥಾ।
ಸಕ್ಕಾದಿಸತ್ತಕಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ನಾಮಂ। ಪಞ್ಚಮಾರೇ ಜೇತುಂ ಸಕ್ಕೋತೀತಿ ಸಕ್ಕೋ, ಭಗಿನೀಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸಂವಾಸಕರಣತೋ ವಾ ಲೋಕಮರಿಯಾದಂ ಛಿನ್ದಿತುಂ ಸಕ್ಕುಣನ್ತೀತಿ ಸಕ್ಕಾ, ಸಾಕಿಯರಾಜೂನಂ ಪುಬ್ಬರಾಜಾನೋ, ತೇಸಂ ವಂಸಭೂತತ್ತಾ ಭಗವಾ ‘‘ಸಕ್ಕೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಅಸ್ಸ ಚ ಜಾತಿಸಮನನ್ತರಂ ನಿಧಯೋ ರತನಾನಿ ಚ ಉಪ್ಪನ್ನಾನೀತಿ ಸಿದ್ಧತ್ಥೋತಿ ನಾಮಂ ಕತಂ, ಸಬ್ಬೇಸಂ ವಾ ಲೋಕಾನಂ ಸಿದ್ಧಾ ಅತ್ಥಾ ಏತೇನ ಹೇತುಭೂತೇನಾತಿ ಸಿದ್ಧತ್ಥೋ। ಸುದ್ಧಂ ಓದನಂ ಅಸ್ಸಾತಿ ಸುದ್ಧೋದನೋ, ತಸ್ಸ ಅಪಚ್ಚಂ ಸುದ್ಧೋದನಿ। ಗೋತಮವಂಸಸ್ಸ ಕಪಿಲಸ್ಸ ಮುನಿನೋ ಸಿಸ್ಸತಾಯ ಸಕ್ಯಾ ಗೋತಮಾ, ಭಗವಾ ಪನ ಗೋತಮವಂಸೇ ಉಪ್ಪನ್ನತ್ತಾ ಗೋತಮಸ್ಸ ಮುನಿನೋ ಅಪಚ್ಚಂ ಗೋತಮೋ।
೫. ಸಕ್ಯವಂಸಾವತಿಣ್ಣೋ ಸಕ್ಯಸೀಹೋ, ಸಕ್ಯಾನಂ ವಾ ಸೇಟ್ಠತ್ತಾ ಸಕ್ಯಸೀಹೋ। ಸಕ್ಯಕುಲತೋ ಸಕ್ಯಮುನಿ। ಸೂರಿಯದೇವಪುತ್ತಸ್ಸ ಸೋತಾಪನ್ನತ್ತಾ ಭಗವಾ ಆದಿಚ್ಚಬನ್ಧೂತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಆದಿಚ್ಚಸ್ಸ ಬನ್ಧು ಞಾತೀತಿ ನಿಬ್ಬಚನಂ ಕತ್ವಾ। ಏತ್ಥಪಿ ಮಾಯಾದೇವೀಸುತ, ಮಹಾಸಮಣ, ಕಲಿಸಾಸನಾದೀನಿ
೬. ಮೋಕ್ಖಾದೀನಿ ನಿಬ್ಬುತಿಪರಿಯನ್ತಾನಿ ಛಚತ್ತಾಲೀಸ ನಾಮಾನಿ ನಿಬ್ಬಾನಸ್ಸ ನಾಮಾನಿ। ಮುಚ್ಚನ್ತಿ ಏತ್ಥ, ಏತೇನ ವಾ ರಾಗಾದೀಹೀತಿ ಮೋಕ್ಖೋ। ನಿರುಜ್ಝನ್ತಿ ಏತ್ಥ ರಾಗಾದಯೋತಿ ನಿರೋಧೋ, ರುನ್ಧತಿ ವಾ ನಿಬ್ಬಾನನ್ತಿ ರೋಧೋ, ಕಿಲೇಸೋ, ಸೋ ಏತ್ಥ ನತ್ಥೀತಿ ನಿರೋಧೋ। ವಾನಸಙ್ಖಾತಾಯ ತಣ್ಹಾಯ ನಿಕ್ಖನ್ತತ್ತಾ, ನಿಬ್ಬಾತಿ ವಾ ಏತೇನ ರಾಗಗ್ಗಿಆದಿಕೋತಿ ನಿಬ್ಬಾನಂ। ಯಥಾ ಪಕತಿದೀಪೋ ನದೀಸೋತೇನ ವುಯ್ಹಮಾನಾನಂ ಪತಿಟ್ಠಾ ಹೋತಿ, ಏವಮಿದಮ್ಪಿ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಸಂಸಾರಮಹೋಘೇನ ವುಯ್ಹಮಾನಾನಂ ಪತಿಟ್ಠಾತಿ ದೀಪೋ ವಿಯಾತಿ ದೀಪೋ, ನಿಕ್ಕಿಲೇಸಾನಂ ವಾ ಪದೀಪಸದಿಸಭಾವಕರಣತೋ ದೀಪೋ ವಿಯಾತಿ ದೀಪೋ, ‘‘ನಿಬ್ಬನ್ತಿ ಧೀರಾ ಯಥಯಂ ಪದೀಪೋ’’ತಿ ಹಿ ವುತ್ತಂ, ದಿಪ್ಪತಿ ವಾ ಅರಿಯಾನಂ ಞಾಣಚಕ್ಖುಸ್ಸೇವ ಪಕಾಸತೀತಿ ದೀಪೋ। ತಣ್ಹಾನಂ ಖಯಹೇತುತ್ತಾ ತಣ್ಹಕ್ಖಯೋ। ರಾಗಾದೀನಂ ಪಟಿಪಕ್ಖತ್ತಾ, ಉತ್ತಮಟ್ಠೇನ ವಾ ಪರಂ। ತಾಯತಿ ರಕ್ಖತಿ ಅಪಾಯಾದಿತೋತಿ ತಾಣಂ। ನಿಲೀಯನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಸಂಸಾರಭಯಭೀರುಕಾತಿ ಲೇಣಂ। ನತ್ಥಿ ದೀಘರಸ್ಸಾದಿಕಂ ರೂಪಂ ಸಣ್ಠಾನಮೇತಸ್ಸಾತಿ ಅರೂಪಂ, ಅಪ್ಪಚ್ಚಯತ್ತಾ ವಾ ಅರೂಪಂ। ರಾಗಾದೀನಂ ಸನ್ತಕರಣತ್ತಾ ಸನ್ತಂ। ರಾಗಕ್ಖಯಹೇತುಭಾವೇನ ಅವಿಪರೀತತ್ತಾ, ಚತುಸಚ್ಚಪರಿಯಾಪನ್ನತ್ತಾ ಸಚ್ಚಂ। ನತ್ಥಿ ಆಲಯೋ ತಣ್ಹಾ ಏತ್ಥಾತಿ ಅನಾಲಯಂ।
೭. ಪಚ್ಚಯೇಹಿ ನ ಸಙ್ಕರೀಯತೇತಿ ಅಸಙ್ಖತಂ। ಸಿವಂ ಖೇಮಭಾವಂ ಕರೋತೀತಿ ಸಿವಂ, ಸಂಸಾರಭೀರುಕೇಹಿ ಸೇವಿತಬ್ಬತ್ತಾ ವಾ ಸಿವಂ, ಯದಾದಿನಾ ವಪಚ್ಚಯೋ। ನತ್ಥಿ ಏತ್ಥ ಮತಂ ಮರಣಂ, ಏತಸ್ಮಿಂ ವಾ ಅಧಿಗತೇ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಮತನ್ತಿ ಅಮತಂ। ಪಸ್ಸಿತುಂ ಸುದುಕ್ಕರತಾಯ ಸುದುದ್ದಸಂ। ಪರೇಹಿ ಉತ್ತಮೇಹಿ ಅರಿಯಪುಗ್ಗಲೇಹಿ ಅಯಿತಬ್ಬಂ ಗನ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ಪರಾಯಣಂ, ಪರತೋ ವಾ ಅಯಿತಬ್ಬಂ ಗನ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ಪರಾಯಣಂ, ಸಂಸಾರಸಭಾವತೋ ಅಞ್ಞಸಭಾವವಸೇನ ಬುಜ್ಝಿತಬ್ಬನ್ತ್ಯತ್ಥೋ, ಪರೇಸಂ ವಾ ಅರಿಯಪುಗ್ಗಲಾನಂ ಪತಿಟ್ಠಾನತ್ತಾ ಪರಾಯಣಂ। ಯೇನ ಚತ್ತಾರೋ ಮಗ್ಗಾ ಓಧಿಸೋ ಕಿಲೇಸೇ ಸರನ್ತಿ ಹಿಂಸನ್ತಿ ತಂ ಧಮ್ಮಂ ಸರಣಂ, ಅರಿಯಾನಂ ವಸಿತಗೇಹತ್ತಾ ವಾ ಸರಣಂ। ಈತಿ ಉಪದ್ದವೋ ಪವಾಸೋ ಚ ತೇ ಯತ್ಥ ನ ಸನ್ತಿ, ತಂ ಅನೀತಿಕಂ, ಸತ್ತೇ ಸಂಸಾರಂ ನೇತೀತಿ ‘‘ನೀತೀ’’ತಿ ಲದ್ಧನಾಮಾಯ ತಣ್ಹಾಯ ಅಭಾವತೋ ವಾ ಅನೀತಿಕಂ। ಆಸವಾನಂ ಅನಾರಮ್ಮಣತಾಯ ಅನಾಸವಂ। ನಿಚ್ಚಟ್ಠೇನ ಧುವಂ, ಧವತಿ ವಾ ಮಗ್ಗಾನಮಾರಮ್ಮಣಭಾವಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಧುವಂ, ‘‘ಧು ಗತಿಥೇರಿಯೇಸೂ’’ತಿ ಹಿ ಕಾತನ್ತಧಾತು। ದಟ್ಠಬ್ಬಸಭಾವಸ್ಸ ನತ್ಥಿತಾಯ ಅನಿದಸ್ಸನಂ। ಪಚ್ಚಯೇಹಿ ಅಕತತ್ತಾ ಅಕತಂ। ಸದಾ ವಿಜ್ಜಮಾನತ್ತಾ ಅಪಲುಜ್ಜನಸಭಾವಂ ಗಚ್ಛತಿ, ತೇನ ವಾ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ ಅಪಲೋಕಿತಂ। ‘‘ಇತಂ ಗತೇ ಚ ವಿಞ್ಞಾತೇ’’ತಿ ಹಿ ನಾನತ್ಥಸಙ್ಗಹೇ ವುತ್ತಂ। ಲೋಕಸಭಾವೇನ ವಾ ವಿಞ್ಞಾಯತೀತಿ ಲೋಕಿತಂ, ತಬ್ಭಾವಾಪಗಮನತೋ ಅಪಲೋಕಿತಂ। ಸಣ್ಹಟ್ಠೇನ ನಿಪುಣಂ, ಯೇನ ವಾ ಚತ್ತಾರೋ ಮಗ್ಗಾ ಓಧಿಸೋ ಕಿಲೇಸೇ ನಿಸ್ಸೇಸತೋ ಪುನನ್ತಿ ಸೋಧೇನ್ತಿ, ತಂ ನಿಪುಣಂ। ನ ಕದಾಚಿಪಿ ಯಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ವಿನಾಸೋ ಅತ್ಥಿ, ತಂ ಅನನ್ತಂ। ಖರನ್ತಿ ಅಕ್ಖರಂ, ಖರಸಙ್ಖಾತಾನಂ ವಾ ಸಙ್ಖತಾನಂ ಪಟಿಪಕ್ಖತ್ತಾ ಅಕ್ಖರಂ। ಏತ್ಥ ಚ ಅಸಙ್ಖತನ್ತ್ಯಾದಿಕಾ ಗಾಥಾ ರುಚಿರಾ ನಾಮ।
೮. ಸಬ್ಬದುಕ್ಖಾನಂ ಖಯಕಾರಣತ್ತಾ ದುಕ್ಖಕ್ಖಯೋ। ಬ್ಯಾಬಾಧತೀತಿ ಬ್ಯಾಬಾಧೋ, ಸೋ ಏವ ಬ್ಯಾಬಾದೋ, ದುಕ್ಖಸಚ್ಚಂ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಬ್ಯಾಬಜ್ಜಂ, ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಪೀಳನಾದ್ಯತ್ಥೋ, ತಂ ಯತ್ಥ ನತ್ಥಿ, ತಂ ಅಬ್ಯಾಬಜ್ಜಂ, ಅಬ್ಯಾಪಜ್ಝನ್ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ತತ್ಥ ಬ್ಯಾಪಜ್ಜನ್ತಿ ವಿನಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಬ್ಯಾಪಾದಾ, ಸಙ್ಖತಾ, ತೇಸಂ ಭಾವೋ ಬ್ಯಾಪಜ್ಝಂ, ಸಙ್ಖತಾನಂ ವಿನಸ್ಸನಭಾವೋ, ತಂ ಯತ್ಥ ನತ್ಥಿ, ತಂ ಅಬ್ಯಾಪಜ್ಝನ್ತಿ ಏವಮತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ, ನಿರುತ್ತಿನಯೇನ ಚ ದ್ಯಸ್ಸ ಜ್ಝಕಾರೋ। ಕಿಲೇಸಕಮ್ಮವಿಪಾಕವಟ್ಟಾನಮಭಾವತೋ ವಿವಟ್ಟಂ। ನಿಬ್ಭಯಟ್ಠೇನ ಖೇಮಂ, ಖಯನ್ತಿ ವಾ ಏತೇನ ರಾಗಗ್ಗಿಆದಯೋತಿ ಖೇಮಂ। ಸಙ್ಖಾರೇಹಿ ಅಸಮ್ಮಿಸ್ಸತಾಯ, ವಿಸಂಯೋಗತಾಯ ಚ ಕೇವಲಂ। ಅಪವಜ್ಜನ್ತಿ ಸಙ್ಖಾರಾ ಏತಸ್ಮಾತಿ ಅಪವಗ್ಗೋ। ಯಸ್ಮಾ ರಾಗೋ ವಿಗತೋ, ಸೋ ವಿರಾಗೋ। ಪಧಾನಭಾವಂ ನೀತಂ ಪಣೀತಂ। ನತ್ಥಿ ಏತಸ್ಮಿಂ ಅಧಿಗತೇ ಅರಿಯಾನಂ ಚುತಂ ಚವನನ್ತಿ ಅಚ್ಚುತಂ। ಅರಿಯೇಹಿ ಪಜ್ಜಿತಬ್ಬತ್ತಾ ಗನ್ತಬ್ಬತ್ತಾ ಪದಂ।
೯. ಚತ್ತಾರೋ ಯೋಗಾ ಖಯನ್ತಿ ಏತೇನಾತಿ ಯೋಗಕ್ಖೇಮೋ। ಪಾರೇತಿ ಸಕ್ಕೋತಿ ಸಂಸಾರದುಕ್ಖಸನ್ತಾಪಂ ಸಮೇತುನ್ತಿ ಪಾರಂ, ‘‘ಸಂಸಾರದುಕ್ಖಸನ್ತಾಪತತ್ತಸ್ಸಾ’ಲಂ ಸಮೇತವೇ’’ತಿ ಹಿ ವುತ್ತಂ। ಪಗತಾ ಸಂಸಾರಚಕ್ಕಸ್ಸ ಅರಾ ಏತಸ್ಮಾತಿ ವಾ ಪಾರಂ। ಕಿಲೇಸೇಹಿ ಮುಚ್ಚನತೋ ಮುತ್ತಿ, ನಿಕಾಯನ್ತರಿಯಾ ಪನ ‘‘ಸರೀರೇನ್ದ್ರಿಯೇಹಿ ಅತ್ತನೋ ಮುತ್ತತ್ತಾ ಮುತ್ತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ। ಕಿಲೇಸಸಮನತೋ ಸನ್ತಿ। ವಿಸುಜ್ಝನ್ತಿ ಸತ್ತಾ ಏತಾಯ ರಾಗಾದಿಮಲೇಹೀತಿ ವಿಸುದ್ಧಿ ವಿಮುತ್ತಿ। ಅಸಙ್ಖತಮೇವ ನಿಸ್ಸತ್ತನಿಜ್ಜೀವಟ್ಠೇನ, ಸನ್ತಿಲಕ್ಖಣಧಾರಣತೋ ವಾ ಧಾತೂತಿ ಅಸಙ್ಖತಧಾತು। ಸುಜ್ಝನ್ತಿ ಸತ್ತಾ ಏತಾಯ ರಾಗಾದಿಮಲೇಹೀತಿ ಸುದ್ಧಿ। ಆವುಣೋತಿ ಸಂಸಾರತೋ ನಿಕ್ಖನ್ತುಮಪ್ಪದಾನವಸೇನಾತಿ ವುತಿ, ತಣ್ಹಾ, ತತೋ ನಿಕ್ಖನ್ತತ್ತಾ ನಿಬ್ಬುತಿ।
೧೦. ಖೀಣಾಸವಾದಿಚತುಕ್ಕಂ ಅರಹನ್ತೇ। ಖೀಣಾ ಆಸವಾ ಯಸ್ಸ ಸೋ ಖೀಣಾಸವೋ। ತತೋ ಉತ್ತರಿ ಕರಣೀಯಾಭಾವತೋ ನತ್ಥಿ ಸಿಕ್ಖಾ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಅಸೇಕ್ಖೋ। ವಿಗತೋ ರಾಗೋ ಯಸ್ಮಾತಿ ವೀತರಾಗೋ। ಸಂಸಾರಚಕ್ಕಸ್ಸ ಅರೇ ಹತವಾತಿ ಅರಹಾ, ‘‘ಅರಹ’’ನ್ತಿಪಿ ಪಾಠೋ।
ದೇವಲೋಕಾದಿಪಞ್ಚಕಂ ಸಗ್ಗಸ್ಸ ನಾಮಂ। ದೇವಾನಂ ಲೋಕೋ ಭವನಂ ದೇವಲೋಕೋ। ದಿಬ್ಬನ್ತ್ಯತ್ರ ದಿವೋ। ಅಜ ಗತಿಯಂ, ಅನೇಕತ್ಥತ್ತಾ ಠಿತಿಯಂ, ಚಿರಂ ಠಿಯತೇ ಅಸ್ಮಿನ್ತಿ ಅಗ್ಗೋ, ಠಾನಂ, ಸೋಭನೋ ಅಗ್ಗೋ ಸಗ್ಗೋ, ಪುಞ್ಞೇನ ವಾ ಸುಟ್ಠು ಅಜೀಯತೇತಿ ಸಗ್ಗೋ। ತಯೋ ದೇವಾ ದಿಬ್ಬನ್ತ್ಯತ್ರೇತಿ ತಿದಿವೋ। ಪಧಾನತೋ ಹಿ ತೀಹಿ ಹರಿಹರಬ್ರಹ್ಮೇಹಿ ಬ್ಯಪದೇಸೋ। ತಿದಸಾನಂ ದೇವಾನಂ ಆಲಯೋ ಠಾನನ್ತಿ ತಿದಸಾಲಯೋ। ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ದೇವಲೋಕಾದಿತ್ತಯಂ ಸಗ್ಗಸಾಮಞ್ಞಸ್ಸ ನಾಮಂ, ತಿದಿವಾದಿದ್ವಯಂ ತಾವತಿಂಸಸ್ಸಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ತಂ ಅಮರಕೋಸಾದೀಸು ಸಾಮಞ್ಞಸ್ಮಿಂಯೇವ ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ಗಹಣತೋ ನ ಸಾರತೋ ಪಚ್ಚೇತಬ್ಬಂ। ಏತ್ಥಾಪಿ ನಾಕ, ಸುರಲೋಕ, ತಿಪಿಟ್ಠಪ
೧೧-೧೨. ತಿದಸಾದಿಚತುದ್ದಸಕಂ ದೇವತಾಸಾಮಞ್ಞಸ್ಸ ನಾಮಂ। ಜಾತೀಸು ತಿದಸಾ। ಏತೇ ಹಿ ಮನುಸ್ಸಾದಯೋ ವಿಯ ಬುದ್ಧಿವಿಪರಿಣಾಮಖಯೇಹಿ ನ ಯುಜ್ಜನ್ತಿ, ಪಞ್ಚವೀಸತಿವಸ್ಸುದ್ದೇಸಿಯಾ ಏವ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ಸನ್ತಿ ವಿನಸ್ಸನ್ತಿ ಚ। ಮರಣಂ ಮರೋ, ಸೋ ಯೇಸಂ ನತ್ಥಿ, ತೇ ಅಮರಾ। ದಿಬ್ಬನ್ತಿ ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣಾದೀಹಿ ಕೀಳನ್ತೀತಿ ದೇವಾ। ವಿಬುಜ್ಝನ್ತಿ ನ ಸುಪನ್ತೀತಿ ವಿಬುಧಾ, ಅತೀತಾನಾಗತಜಾತಿಂ ವಿಬುಜ್ಝನ್ತೀತಿ ವಾ ವಿಬುಧಾ। ಸುಧಾಭೋಜನಭುಞ್ಜನಸೀಲತಾಯ ಸುಧಾಸಿನೋ। ಸಮುದ್ದುಟ್ಠಾ ಸುರಾ, ಸುರನ್ತಿ ವಾ ಕೀಳನ್ತೀತಿ ಸುರಾ, ಸುಖೇನ ರಮನ್ತೀತಿ ವಾ ಸುರಾ। ದೀಘಾಯುಕಾಪಿ ಸಮಾನಾ ಯಥಾಪರಿಚ್ಛೇದಂ ಸಮ್ಪತ್ತಕಾಲೇ ಮರನ್ತಿ ಸೀಲೇನಾತಿ ಮರೂ। ದಿವೋ ದೇವಲೋಕೋ ಓಕೋ ಆಸಯೋ ಯೇಸಂ ತೇ ದಿವೋಕಾ। ಸುಧಾಹಾರಸ್ಸ ಪಾತಬ್ಬಸ್ಸಪಿ ಸಮ್ಭವತೋ ಅಮತಂ ಪಿವನ್ತೀತಿ ಅಮತಪಾ, ಅಮತೋಸಧಂ ವಾ ಪಿವನ್ತೀತಿ ಅಮತಪಾ। ಸಗ್ಗೇ ವಸನಸೀಲತ್ತಾ ಸಗ್ಗವಾಸಿನೋ। ಸದಾ ಪಞ್ಚವೀಸತಿವಸ್ಸುದ್ದೇಸಿಯತ್ತಾ ನಿರಾಕತಾ ಜರಾ ಏತೇಸನ್ತಿ ನಿಜ್ಜರಾ। ನ ನಿಮಿಸನ್ತೀತಿ ಅನಿಮಿಸಾ, ಭಮುಕಾ ನಿಚ್ಚಲಂ ಕರೋನ್ತೀತ್ಯತ್ಥೋ। ದಿವೇ ವಸನ್ತೀತಿ ದಿಬ್ಬಾ। ದೇವಾ ಏವ ದೇವತಾ, ಸಕತ್ಥೇ ದೇವಸದ್ದತೋ ತಾಪಚ್ಚಯೋ, ದೇವತಾ ಏವ ದೇವತಾನಿ, ಸಕತ್ಥೇ ನಿಪಚ್ಚಯೋ। ‘‘ಅಪುಮೇ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಪಠಮಸಕತ್ಥಿಕವಸೇನ ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗತ್ತಂ, ದುತಿಯಸಕತ್ಥಿಕವಸೇನ ಅಮರಕೋಸೇ ಪನ ‘‘ದೇವತಾನಿ ಪುಮೇ ವಾ’’ತಿ ದೇವತಾನಿಸದ್ದೋ ವಿಕಪ್ಪೇನ ಪುಲ್ಲಿಙ್ಗೇ, ನಿಚ್ಚಂ ನಪುಂಸಕೇತಿ। ಟೀಕಾಯಞ್ಚ ‘‘ಸಕತ್ಥಿಕಾ ಪಕತಿತೋ ಲಿಙ್ಗವಚನಾನಿ ಅತಿವತ್ತನ್ತೀತಿ ಪುನ್ನಪುಂಸಕತ್ತ’’ನ್ತಿ ಸಕತ್ಥಿಕಾತಿ ದುತಿಯಸಕತ್ಥಿಕಂ ವುತ್ತಂ, ಪಕತಿತೋತಿ ಪಠಮಸಕತ್ಥಿಕಂ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಪುನ್ನಪುಂಸಕತ್ತ’’ನ್ತಿ, ಇತರಥಾ ತಾಪಚ್ಚಯನ್ತಸ್ಸ ನಿಚ್ಚಂ ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗತಾಯ ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗತ್ತಮೇವ ವದೇಯ್ಯ। ಸುಪಬ್ಬಾ, ಸುಮನಾ, ತಿದಿವೇಸಾ, ಆದಿತೇಯ್ಯಾ, ದಿವಿಸದಾ, ಲೇಖಾ, ಅದಿತಿನನ್ದನಾ, ಆದಿಚ್ಚಾ, ರಿಭವೋ
೧೩. ಸಿದ್ಧಾದಯೋ ಇಮೇ ದೇವಯೋನಿಯೋ ದೇವಪ್ಪಭವಾ ದೇವವಂಸಾ ಏತೇಸಮುಪ್ಪತ್ತಿಯಂ ದೇವಾನಮೇವ ಆದಿಕಾರಣತ್ತಾ। ಅಣಿಮಾದಿಗುಣೋಪೇತತ್ತಾ ಸಿಜ್ಝನ್ತಿ ಏತಸ್ಸ ಯಥಿಚ್ಛಿತಾ ಅತ್ಥಾತಿ ಸಿದ್ಧೋ। ಯಸ್ಸ ಭಾಸಾಯ ಬ್ರೂಹತಿ ಕಥಾ, ಸೋ ಭೂತೋ ಭೂತೋತಿ। ಗನ್ಧಂ ಅಬ್ಬತಿ ಪರಿಭುಞ್ಜತೀತಿ ಗನ್ಧಬ್ಬೋ, ದೇವಗಾಯನಾ ‘‘ಹಾಹಾ ಹೂಹೂ’’ ಪಭುತಯೋ ಗುಯ್ಹಕೋ, ಸಞ್ಞಾಯಂ ಕೋ, ಮಣಿಭದ್ರಾದಿಕೋ ಕುವೇರಾನುಚರೋ। ಯಕ್ಖ ಪೂಜಾಯಂ, ಯಕ್ಖೀಯತೇ ಪೂಜೀಯತೇತಿ ಯಕ್ಖೋ, ಕುವೇರಾದಿಕೋ। ರಕ್ಖನ್ತಿ ಅತ್ತಾನಂ ಏತಸ್ಮಾತಿ ರಕ್ಖಸೋ, ವಿಭೀಸಣಾದಿ। ಕುಮ್ಭಪ್ಪಮಾಣಣ್ಡತಾಯ ಕುಮ್ಭಣ್ಡೋ। ಪಿಸಿತಂ ಮಂಸಂ ಅಸತಿ ಭಕ್ಖತೀತಿ ಪಿಸಾಚೋ, ಸಕುನಿ ಸಕುನ್ತಿಆದಿಕೋ ಕುವೇರಾನುಚರೋ, ಯದಾದಿನಾ ಪಿಸಿತಸ್ಸ ಪಿಭಾವೋ, ಅಸಸ್ಸ ಚ ಸಾಚಾದೇಸಭಾವೋ ಆದಿಸದ್ದೇನ ವಿಜ್ಜಾಧರ, ಅಪಸರ, ಕಿನ್ನರೇ ಚ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ। ವಿಜ್ಜಂ ಗುಳಿಕಾಞ್ಜನಮನ್ತಾದಿಕಂ ಧರತೀತಿ ವಿಜ್ಜಾಧರೋ। ಅಪಸಾರಯನ್ತಿ ಖಲಯನ್ತೀತಿ ಅಪಸರಾ, ಉಬ್ಬಸ್ಯಾದಿಕಾ ಸುರವೇಸಿಯೋ ಅಪಸರಸದ್ದಸ್ಸ ಜಾತಿಯಂ ಸಯಂ ಬಹುತ್ತಂ, ಬ್ಯತ್ತಿಯನ್ತು ತದವಯವಂ ವಾ ಸಯಂ, ತಥಾ ಚ ಬಹುತ್ತಂವ। ವನಾದಿಸದ್ದೋ ಕದಾಚಿ ಜಾತಿಯಂ ಪಯುಜ್ಜತೇ, ಕದಾಚಿ ಬ್ಯತ್ತಿಯಂ। ತತ್ರ ಯದಾ ಜಾತಿಯಂ, ತದಾ ಬ್ಯತ್ತಿಗತಂ ಸಙ್ಖ್ಯಮಾದಾಯ ಪವತ್ತತಿ। ಯದಾ ಬ್ಯತ್ತಿಯಂ ಪಯುಜ್ಜತೇ, ತದಾ ತಂಬ್ಯತ್ತಾವಯವಾನಂ ಪಾಣಿಪಾದಾದೀನಂ ಬಹುತ್ತಸಙ್ಖ್ಯಮಾದಾಯ ಪವತ್ತತಿ। ವನಸದ್ದೋ ತು ಜಾತಿಗತೇಕಸಙ್ಖ್ಯಾವಿಸಿಟ್ಠದಬ್ಬಾಭಿಧಾನತೋ ಧವಾದಿಬ್ಯತ್ತಿಗತಜಾತ್ಯಾಭಿಧಾನತೋ ವಾ ಏಕವಚನನ್ತಿ ಅಪಸರಸದ್ದೋ ವಾಮನಾದಿಮತೇನ ಇತ್ಥಿಯಂ ಬಹುವಚನೇ ಚ, ತದಞ್ಞೇಸಂ ಪನ ಮತೇನ ಪುಮಿತ್ಥಿಯಂ ವಚನದ್ವಯೇ ಚ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಅಸ್ಸಮುಖನರಸರೀರತ್ತಾ ಕುಚ್ಛಿತೋ ನರೋ, ಕಿಞ್ಚಿ ವಾ ನರೋ, ನರಸದಿಸತ್ತಾ ವಾ ಕಿನ್ನರೋ। ಏತಾ ದೇವಯೋನಿಯೋ। ಗಣದೇವತಾ ಪನ –
‘‘ಆದಿಚ್ಚಾ ವಿಸು ವಸವೋ, ತುಸಿತಾ’ಭಸ್ಸರಾ’ನಿಲಾ।
ಮಹಾರಾಜಿಕಾ ಸಾಧ್ಯಾ ಚ, ರುದ್ದಾ ಚ ಗಣದೇವತಾ’’ತಿ
ಅಮರಕೋಸೇ
ತತ್ರಾದಿಚ್ಚಾ ದ್ವಾದಸಕಾ, ವಿಸುದೇವಾ ದಸ ಠಿತಾ।
ವಸವೋ ಅಟ್ಠಸಙ್ಖ್ಯಾತಾ, ಛತ್ತಿಂಸ ತುಸಿತಾ ಮತಾ॥
ಆಭಸ್ಸರಾ ಚತುಸಟ್ಠಿ, ವಾತಾ ಪಣ್ಣಾಸೇಕೂನಕಾ।
ಮಹಾರಾಜಿಕನಾಮಾಯೋ, ದ್ವಿಸತಂ ವೀಸತಾಧಿಕಾ॥
ಸಾಧ್ಯಾ ದ್ವಾದಸ ವಿಖ್ಯಾತಾ, ರುದ್ದಾ ಚೇಕಾದಸ ಠಿತಾ।
ಸಮಯನ್ತರತೋ ಏತಾ, ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ ಗಣದೇವತಾ॥
೧೪. ಪುಬ್ಬದೇವಾದಿಚತುಕ್ಕಂ ಅಸುರೇ। ಪುಬ್ಬಂ ದೇವಾ ಪುಬ್ಬದೇವಾ, ದುತಿಯಾಸಮಾಸೋ, ಪುಬ್ಬೇ ವಾ ದೇವಾ ಪುಬ್ಬದೇವಾ, ಪುಬ್ಬೇ ಹ್ಯೇತೇ ದೇವಪುರೇ ಠಿತಾ, ಅನನ್ತರಂ ಸಕ್ಕಾದೀಹಿ ತತೋ ಚಾಲಿತಾ। ಸುರಾನಂ ರಿಪೂ ಸತ್ತವೋ ಸುರರಿಪೂ। ಸುರಾನಂ ಪಟಿಪಕ್ಖಭಾವತೋ ಅಸುರಾ, ದೇವಾ ವಿಯ ನ ಸುರನ್ತಿ ನ ಕೀಳನ್ತೀತಿ ವಾ ಅಸುರಾ, ಸಮುದ್ದುಟ್ಠಾ ವಾ ಸುರಾ ದೇವೇಹಿ ಅಭ್ಯುಪಗತಾ, ನಾಸುರೇಹೀತಿ ನತ್ಥಿ ಸುರಾ ಏತೇಸನ್ತಿ ಅಸುರಾತಿ ನಿಕಾಯನ್ತರಿಯಾ। ದನುನಾಮಾಯ ಮಾತುಯಾ ಅಪಚ್ಚಂ ದಾನವಾ। ದನು ನಾಮ ತೇರಸಸು ರಕ್ಖಸದುಹಿತೀಸು ಏಕಿಸ್ಸಾ ದುಹಿತು ನಾಮಂ। ಏತೇ ಪುಬ್ಬದೇವಾದಯೋ ಸದಾ ಪುಮೇ ಪುಲ್ಲಿಙ್ಗೇ ವತ್ತನ್ತಿ। ದೇಚ್ಚಾ, ದೇತೇಯ್ಯಾ, ದನುಜಾ, ಇನ್ದಾರೀ, ಸುರದಿಸಾ, ಸುಕ್ಕಸಿಸ್ಸಾ, ದಿತಿಸುತಾ, ಪುಬ್ಬಜಾಇಚ್ಚಾದೀನಿಪಿ ಅಸುರಸ್ಸ ಸಾಮಞ್ಞನಾಮಾನಿ।
ತಬ್ಬಿಸೇಸಾ ಅಸುರಪ್ಪಭೇದಾ। ಸುರೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸಙ್ಗಾಮತ್ಥಂ ಅತ್ತನೋ ಬಲಕಾಯಾನಂ ಪಹಾರಂ ಆಯುಧಂ ದದಾತೀತಿ ಪಹಾರದೋ, ಸೋ ಏವ ಪಹಾರಾದೋ। ಸಂ ಪಸತ್ಥೋ ವರೋ ಜಾಮಾತಾ ಯಸ್ಸ ಸಮ್ಬರೋ, ತಸ್ಸ ಹಿ ಸಕ್ಕೋ ಜಾಮಾತಾ ಸಮ್ಬರೋ। ಬಲಮೇತಸ್ಸತ್ಥೀತಿ ಬಲೀ, ಅತಿಸಯಬಲಕಾಯತ್ತಾ ವಾ ಬಲೀ, ಸೋ ಏವ ಬಲಿ, ‘‘ಬಲಿಆದಯೋ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಮಾಸೇಪಿ ಸನ್ಧಿ ನತ್ಥೀತಿ ದೀಪೇತಿ। ಆದಿನಾ ಮಚ್ಛಸಕುಣಾದಿಕೇಪಿ ಕುಞ್ಚಾದಿಕೇಪಿ ಅಸುರಭೇದೇ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ।
೧೫. ಪಿತಾಮಹಾದ್ಯಟ್ಠಕಂ ಬ್ರಹ್ಮನಿ। ಪಿತೂನಂ ಪಜಾಪತೀನಂ ಲೋಕಪಿತೂನಮ್ಪಿ ಪಿತಾ ಪಿತಾಮಹೋ, ಆಮಹಪಚ್ಚಯೋ ಪಿತಾ, ಸಬ್ಬಲೋಕಂ ವಾ ಪಾತಿ ರಕ್ಖತೀತಿ ಪಿತಾ, ರಿತುಪಚ್ಚಯೋ। ಮಹನ್ತಸರೀರತಾಯ ಬ್ರಹ್ಮಾ, ಬ್ರಹ ವುಡ್ಢಿಯಂ ಮಪಚ್ಚಯೋ। ಲೋಕಾನಂ ಈಸೋ ಇನ್ದೋ ಲೋಕೇಸೋ। ಕಮಲಸಮ್ಭವತ್ತಾ ಕಮಲಂ, ಪದ್ಮಂ। ತಂ ಆಸನಮುಪ್ಪತ್ತಿಟ್ಠಾನಮಸ್ಸ ಕಮಲಾಸನೋ। ಹಿರಞ್ಞಂ ಸುವಣ್ಣಮಯಂ ಅಣ್ಡಂ ಹಿರಞ್ಞಂ, ತಸ್ಸ ಗಬ್ಭೋ ಭೂಣೋ ಹಿರಞ್ಞಗಬ್ಭೋ। ಝಾನಾದಿಗುಣೇಹಿ ಸುರಾನಂ ಜೇಟ್ಠತ್ತಾ ಸುರಜೇಟ್ಠೋ। ಪಜಾನಂ ಸತ್ತಾನಂ ಪತಿ ಸಾಮಿಭೂತೋ ಪಜಾಪತಿ, ಪಜಂ ಪಾಲೇತೀತಿ ವಾ ಪಜಾಪತಿ। ಅತ್ತಭೂ, ಪರಮೇಟ್ಠಿ, ಸಯಮ್ಭೂ, ಚತುರಾನನೋ, ಧಾತಾ, ಕಮಲಯೋನಿ, ದುಹಿಣೋ, ವಿರಿಞ್ಚಿ, ಸಜಿತಾ, ವೇಧಾ, ವಿಧಾತಾ, ವಿಧಿ, ಹಂಸರಥೋ, ವಿರಿಞ್ಚೋ, ಪಪಿತಾಮಹೋ ಇಚ್ಚಾದಯೋಪಿ ಬ್ರಹ್ಮನಾಮಾನಿ।
೧೬-೧೭. ವಾಸುದೇವಾದಿಪಞ್ಚಕಂ ವಾಸುದೇವೋ। ಮಚ್ಚಾನಂ ಜೀವಿತಂ ಹರತಿ ಸೀಲೇನಾತಿ ಹರಿ। ಕಣ್ಹಗುಣಯೋಗತೋ ಕಣ್ಹೋ। ಕೇಸಿಂ ನಾಮ ಅಸುರಂ ಹತವಾತಿ ಕೇಸವೋ, ಈಕಾರಸ್ಸ ಅಕಾರೋ, ಹನಸ್ಸ ಚ ವೋ। ವುತ್ತಞ್ಚ –
‘‘ಯಸ್ಮಾ ತಯಾ ಹತೋ ಕೇಸೀ,
ತಸ್ಮಾ ಮೇ ಸಾಸನಂ ಸುಣ।
ಕೇಸವೋ ನಾಮ ನಾಮೇನ,
ಸೇಯ್ಯೋ ಲೋಕೇ ಭವಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ
ಚಕ್ಕಂ ಪಾಣಿಮ್ಹಿ ಅಸ್ಸ ಚಕ್ಕಪಾಣಿ। ವಿಸಣು
ಮಹಿಸ್ಸರಾದಿಛಕ್ಕಂ ಹರೇ। ಮಹನ್ತೋ ಇಸ್ಸರೋ ವಿಭೂತಿ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಮಹಿಸ್ಸರೋ। ಗುಣಾವತ್ಥಾರಹಿತೋ ಸಮ್ಪತಿ ಪರಮಾನನ್ದರೂಪತ್ತಾ ನಿಬ್ಬಿಕಾರೋ ಸಮತಿ ಭವತೀತಿ ಸಿವೋ, ನಿರುತ್ತಿನಯೇನ ಅಕಾರಸ್ಸ ಇತ್ತಂ, ಮಸ್ಸ ವೋ ಚ। ಏವಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಯದಾದಿನಾ ವಾ ನಿರುತ್ತಿನಯೇನ ವಾ ಸದ್ದಸಿದ್ಧಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾತಿ। ಸೂಲಪಾಣಿತ್ತಾ ಸೂಲೀ। ಇಟ್ಠೇ ಪಭವತೀತಿ ಇಸ್ಸರೋ, ಇಸ್ಸತಿ ಅಭಿಭವತೀತಿ ವಾ ಇಸ್ಸರೋ। ಪಸೂನಂ ಪಮಥಾನಂ ಪತಿ ಪಸುಪತಿ। ‘‘ಪಸು ಮಿಗಾದೋ ಛಗಲೇ, ಪಮಥೇಪಿ ಪಸು ಪುಮೇ’’ತಿ ರುದ್ದೋ ಹರೋ। ವುತ್ತೋತಿ ಕ್ರಿಯಾಪದಂ। ಸಮ್ಭು, ಈಸೋ, ಸಬ್ಬೋ, ಈಸಾನೋ, ಸಙ್ಕರೋ, ಚನ್ದಸೇಖರೋ, ಭೂತೇಸೋ, ಖಣ್ಡಪರಸು, ಗಿರೀಸೋ, ಮಚ್ಚುಞ್ಜಯೋ, ಪಿನಾಕೀ, ಪಮಥಾಧಿಪೋ, ಉಗ್ಗೋ, ಕಪದ್ದಿ, ಸಿರೀಕಣ್ಠೋ, ಕಾಳಕಣ್ಠೋ, ಕಪಾಲಭರೋ, ವಾಮದೇವೋ, ಮಹಾದೇವೋ, ವಿರೂಪಕ್ಖೋ, ತಿಲೋಚನೋ, ಸಬ್ಬಞ್ಞೂ, ನೀಲಲೋಹಿತೋ, ಮಾರಹರೋ, ಭಗ್ಗೋ, ತ್ಯಮ್ಬಕೋ, ತಿಪುರನ್ತಕೋ, ಗಙ್ಗಾಧರೋ, ಅನ್ಧಕರಿಪು, ಬ್ಯೋಮಕೇಸೋ, ಭವೋ, ಭೀಮೋ, ರುದ್ದೋ, ಉಮಾಪತಿ, ಭಗಾಲೀ, ಕಪಿಸಞ್ಜನೋ, ಹೀರೋ, ಪಞ್ಚಾನನೋ, ಖಕುನ್ತಲೋ, ಗೋಪಾಲಕೋ, ಪಿಙ್ಗಕ್ಖೋ
ಕುಮಾರಾದಿತ್ತಯಂ ಕುಮಾರ ಕೀಳಾಯಂ, ಕುಮಾರೇತಿ ಕೀಳತೀತಿ ಕುಮಾರೋ, ಸೋಳಸವಸ್ಸಿಕೋ, ಅಯಞ್ಚ ಸೋಳಸವಸ್ಸಿಕೋ। ‘‘ಬಾಲೋ ಚ ಸೋಳಸ ಭವೇ’’ತಿ ಹಿ ವುತ್ತಂ। ಖಣ್ಡತಿ ದಾನವಬಲನ್ತಿ ಖನ್ದೋ, ಣ್ಡಸ್ಸ ನ್ದೋ। ಸತ್ತಿಂಪಹರಣವಿಸೇಸಂ ಧರತೀತಿ ಸತ್ತಿಧರೋ, ಪಭಾವುಸ್ಸಾಹಮನ್ತಸಙ್ಖಾತಂ ವಾ ಸತ್ತಿತ್ತಯಂ ಧರತೀತಿ ಸತ್ತಿಧರೋ। ಅಮರಕೋಸೇ ಪನ –
‘‘ಕತ್ತಿಕೇಯ್ಯೋ ಮಹಾಸೇನೋ,
ಸರಜಾತೋ ಛಳಾನನೋ।
ಪಬ್ಬತೀನನ್ದನೋ ಖನ್ದೋ,
ಸೇನಾನೀ ಅಗ್ಗಿಭೂ ಗುಹೋ॥
ಬಾಹುಲೇಯ್ಯೋ ತಾರಕಜಿ,
ವಿಸಾಖೋ ಸಿಖಿವಾಹನೋ।
ಛಮಾತುರೋ ಸತ್ತಿಧರೋ,
ಕುಮಾರೋ ಕೋಞ್ಚದಾರಣೋ’’ತಿ
೧೮-೨೧. ಸಕ್ಕಾದೀನಿ ವೀಸತಿ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ನಾಮಾನಿ। ಅಸುರೇ ಜೇತುಂ ಸಕ್ಕುಣಾತೀತಿ ಸಕ್ಕೋ। ಪುರೇ, ಪುರಂ ವಾ ದದಾತೀತಿ ಪುರಿನ್ದದೋ ದೇವರಾಜಾ। ವಜಿರಂ ಪಾಣಿಮ್ಹಿ ಅಸ್ಸ ವಜಿರಪಾಣಿ। ಸುಜಾಯ ಅಸುರಕಞ್ಞಾಯ ಪತಿ ಸುಜಮ್ಪತಿ। ಬಹೂನಂ ದೇವಮನುಸ್ಸಾನಂ ಚಿನ್ತಿತತ್ಥಸ್ಸ ದಸ್ಸನಸಮತ್ಥತಾಯ ಸಹಸ್ಸಕ್ಖೋ। ಮಹತಂ ದೇವಾನಂ ಇನ್ದೋ ರಾಜಾ ಮಹಿನ್ದೋ, ದೇವೇಹಿ ಮಹಿತಬ್ಬೋ ವಾ ಇನ್ದೋ ರಾಜಾ ಮಹಿನ್ದೋ, ಮಹನ್ತೋ ಚ ಸೋ ಇನ್ದೋ ಚಾತಿ ವಾ ಮಹಿನ್ದೋ। ವಜಿರಂ ಆವುಧಂ ಯಸ್ಸ ವಜಿರಾವುಧೋ, ‘‘ವಜಿರಾಯುಧೋ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ। ವಸೂನಿ ರತನಾನಿ ಸನ್ತ್ಯಸ್ಸೇತಿ ವಾಸವೋ। ದಸಸತಾನಿ ನಯನಾನಿ ಯಸ್ಸ ಸೋ ದಸಸತನಯನೋ। ದ್ವಿನ್ನಂ ದೇವಲೋಕಾನಂ ಅಧಿಪತಿಭೂತತ್ತಾ ತಿದಿವಾಧಿಭೂ। ಸುರಾನಂ ನಾಥೋ ಸುರನಾಥೋ। ವಜಿರಂ ಹತ್ಥೇ ಯಸ್ಸ ಸೋ ವಜಿರಹತ್ಥೋ। ಭೂತಾನಂ ಸತ್ತಾನಂ ಪತಿ ಭೂತಪತಿ। ಮಹಿತಬ್ಬತ್ತಾ ಮಘವಾ। ಮಹ ಪೂಜಾಯಂ, ಹಸ್ಸ ಘವೋ। ಕೋಸಸಙ್ಖಾತಾನಿ ಧನಾನಿ ಸನ್ತಿ ಯಸ್ಸ, ಸೋ ಕೋಸಿಯೋ, ‘‘ಕೋಸಿಯಗೋತ್ತತಾಯ ಕೋಸಿಯೋ’’ತಿ ಚ ವದನ್ತಿ। ಇನ್ದತಿ ಪರಮಿಸ್ಸರಿಯೇನ ಯುಜ್ಜತೇತಿ ಇನ್ದೋ। ವತ್ರಂ ನಾಮ ಅಸುರಂ ಅಭಿಭವತೀತಿ ವತ್ರಭೂ। ಪಾಕೋ ನಾಮವತ್ರಾಸುರಸ್ಸ ಭಾತಾ, ತಸ್ಸ ಸಾಸನತೋ ನಿಗ್ಗಹತೋ ಪಾಕಸಾಸನೋ। ವಿಡಂ ಬ್ಯಾಪಕಂ ಓಜೋ ಏತಸ್ಸ ವಿಡೋಜೋ। ಸುನಾಸೀರೋ, ಪುರನ್ದರೋ, ಲೇಖಾಸಭೋ
ಅಸ್ಸ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ಭರಿಯಾ ಸುಜಾತಾ ನಾಮ। ಸುಖೇನ ಜಾತಾ, ಸುನ್ದರಾ ವಾ ಜಾತಿ ಯಸ್ಸಾ ಸಾ ಸುಜಾತಾ। ಪುಲೋಮಜಾ, ಸಚೀ, ಇನ್ದಾನೀ ಇಚ್ಚಾದೀನಿಪಿ ಸಕ್ಕಭರಿಯಾಯ ನಾಮಾನಿ।
ಅಸ್ಸ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ಪುರಂ ಮಸಕ್ಕಸಾರಾದಯೋ ತಯೋ ಭವೇ। ಮೋ ಚ ಸಕ್ಕೋ ಚ ಮಸಕ್ಕಾ, ತೇ ಸರನ್ತಿ ಗಚ್ಛನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಕೀಳಾವಸೇನಾತಿ ಮಸಕ್ಕಸಾರಾ, ಮಹಿಸ್ಸರಾದೀನಂ ಪರಿಸಾನಂ, ಸಕ್ಕಸ್ಸ ಚ ಕೀಳಾನುಭವನಟ್ಠಾನನ್ತ್ಯತ್ಥೋತಿ ಚಿನ್ತಾಮಣಿಥುತಿಟೀಕಾಯಂ ವುತ್ತಂ। ಸಙ್ಗಹಟೀಕಾಯಂ ಪನ ‘‘ಮಸಕ್ಕನ್ತಿ ವಾ ವಸೋಕನ್ತಿ ವಾ ಅಸುರಪುರಸ್ಸ ನಾಮಂ, ಇದಂ ಪನ ತೇಸಂ ಉತ್ತಮತ್ತಾ ಮಸಕ್ಕಸಾರೋ, ವಸೋಕಸಾರೋತಿ ಚ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಅಮರಾ ಏತಿಸ್ಸಂ ಸನ್ತಿ ಅಮರವತೀ, ಸಾ ಏವ ಅಮರಾವತೀ, ರಸ್ಸಸ್ಸ ದೀಘತಾ
ಅಸ್ಸ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ಪಾಸಾದೋ ವೇಜಯನ್ತೋ ನಾಮ। ವೇಜಯನ್ತೀ ಪಟಾಕಾ ಪಸತ್ಥಾ, ಭೂತಾ ವಾ ಅಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ವೇಜಯನ್ತೋ।
ಅಸ್ಸ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ಸಭಾ ಸುಧಮ್ಮಾ ಮತಾ। ಸೋಭನೋ ಧಮ್ಮೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ಸುಧಮ್ಮಾ, ದೇವಮಣ್ಡಪೋ।
೨೨. ತಸ್ಸ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ರಥೋ ವೇಜಯನ್ತೋ ನಾಮ। ವೇಜಯನ್ತೀನಾಮಾಯ ಪಟಾಕಾಯ ಯೋಗತೋ ವೇಜಯನ್ತೋ। ತಸ್ಸ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ಸಾರಥಿ ಸೂತೋ ಮಾತಲಿನಾಮ। ಮತಲಸ್ಸ ಮಾತಲಿ, ತಸ್ಸ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ಗಜೋ ಏರಾವಣೋ ನಾಮ, ಇರಾವಣೋ ಸಮುದ್ದೋ, ತತ್ರಜಾತೋ ಏರಾವಣೋ ತಸ್ಸ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ಸಿಲಾಸನಂ ಪಣ್ಡುಕಮ್ಬಲೋ ನಾಮ। ಪಣ್ಡುವಣ್ಣಕಮ್ಬಲಸದಿಸತ್ತಾ ಪಣ್ಡುಕಮ್ಬಲೋ। ಸಿಲಾ ಪಾಸಾಣೋ ಏವ ಆಸನಂ ಸಿಲಾಸನಂ।
೨೩. ತಸ್ಸ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ಪುತ್ತಾ ಸುವೀರ, ಜಯನ್ತಇಚ್ಚಾದಯೋ। ಅತಿಸಯೇನ ಸೂರತ್ತಾ ಸುವೀರೋ। ಅಸುರೇ ಜಯತೀತಿ ಜಯನ್ತೋ। ತಸ್ಸ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ಪೋಕ್ಖರಣೀ ನನ್ದಾ ನಾಮ ಭವೇ। ನನ್ದೀಯತೀತಿ ನನ್ದಾ। ಪೋಕ್ಖರಂ ವುಚ್ಚತಿ ಪದುಮಂ, ಸಲಿಲಞ್ಚ, ತೇಹಿ ಸತ್ತಾನಂ ಪೋಕ್ಖರಣೀ, ಪೋಕ್ಖರೇನ ವಾ ಸುನ್ದರೇನ ಅಣ್ಣೇನ ಜಲೇನ ಸಹಿತತ್ತಾ ಪೋಕ್ಖರಣ್ಣೀ, ಸಾ ಏವ ಪೋಕ್ಖರಣೀ। ತಸ್ಸ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ವನಾನಿ ಉಯ್ಯಾನಾನಿ ನನ್ದನಾದೀನಿ ಚತ್ತಾರಿ। ನನ್ದಯತೀತಿ ನನ್ದನಂ। ನಾನಾದಿಬ್ಬರುಕ್ಖೇಹಿ ಮಿಸ್ಸಕತ್ತಾ ಮಿಸ್ಸಕಂ। ನಾನಾಲತಾಹಿ ವಲ್ಲೀಹಿ ಚಿತ್ತತ್ತಾ ಚಿತ್ತಲತಾ, ನಾನಾವಿರಾಗವಣ್ಣವಿಚಿತ್ತಾಯ ವಾ ಲತಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತತ್ತಾ ಚಿತ್ತಲತಾ, ದೇವತಾನಂ ವಾ ಚಿತ್ತಾಸಾ ಏತ್ಥ ಅತ್ಥೀತಿ ಚಿತ್ತಾ, ಆಸಾವತೀ ನಾಮ ಲತಾ, ಸಾ ಯಸ್ಸ ಅತ್ಥಿ, ತಂ ಚಿತ್ತಲತಾ। ದೇವತಾನಂ ವಾ ಚಿತ್ತಂ ಲನ್ತಿ ಗಣ್ಹನ್ತೀತಿ ಚಿತ್ತಲಾ, ದಿಬ್ಬರುಕ್ಖಾ, ತೇಸಂ ಸಮೂಹೋ ಚಿತ್ತಲತಾ, ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗೇನ ತಸ್ಸ ವನಸ್ಸ ನಾಮಂ, ಯಥಾ ‘‘ಖುದ್ದಸಿಕ್ಖಾ’’ತಿ। ಫಾರುಸಕಾನಿ ಯತ್ಥ ಸನ್ತಿ, ತಂ ಫಾರುಸಕಂ।
೨೪. ಅಸನ್ಯಾದಿತ್ತಯಂ ತಸ್ಸ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ಆಯುಧಂ। ಅಸ್ಸತೇ ಭುಜ್ಜತೇ ಲೋಕಧಾತುಕಮನೇನಾಯುಧೇನಾತಿ ಅಸನಿ, ಅಯಂ ಅಸನಿಸದ್ದೋ ದ್ವೀಸು ಪುಮಿತ್ಥಿಲಿಙ್ಗೇಸು ವತ್ತತಿ। ಕುಲಿಮ್ಹಿ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ಸೇತಿ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ಕುಲಿಸಂ, ಕುಲಿ ಹತ್ಥೋ ಭುಜಾದಲೋತಿ ಹಿ ತಿಕಣ್ಡಸೇಸೋ ಕುಲಿಸಂ। ವಜ ಗತಿಯಂ, ವಜತೇವ ನ ಪಟಿಹಞ್ಞತೇ ಯಸ್ಸ ಗಮನಂ ಕೇನಚೀತಿ ವಜಿರಂ, ಇರಪಚ್ಚಯೋ। ವಜಿರಸಹಚರಣತೋ ಕುಲಿಸಸದ್ದೋಪಿ ಪುನ್ನಪುಂಸಕೇ। ಭಿದುರಂ, ಪವಿ, ಸತಕೋಟಿ, ಸುರು, ಸಮ್ಬೋ, ದಮ್ಭೋಲಿಇಚ್ಚಾದೀನಿಪಿ ವಜಿರಸ್ಸ ನಾಮಾನಿ। ತತ್ರ ಭಿದುರಂ ಪುನ್ನಪುಂಸಕೇ, ಪವಿಆದಯೋ ಪುಮೇ।
ರಮ್ಭಾ ಅಚ್ಛರಾಯೋ। ‘‘ಅಪಸರಾ’’ತಿಪಿ ಏತಾಸಮೇವ ಸಾಮಞ್ಞಸಞ್ಞಾ। ದೇವಪುತ್ತಾನಂ ರತಿಂ ಭಾವೇನ್ತಿ ವಡ್ಢೇನ್ತೀತಿ ರಮ್ಭಾ, ರಂ ಕಾಮಗ್ಗಿಂ ಭನ್ತಿ ದೀಪಯನ್ತಿ ಜಾಲೇನ್ತೀತಿ ವಾ ರಮ್ಭಾ, ನಿಗ್ಗಹೀತಾಗಮೋ। ಕಾಮರತಿವಸೇನ ದೇವಪುತ್ತೇ ಅತ್ತನಿ ವಸಾಪೇತುಂ ಅಲಂ ಸಮತ್ಥಾತಿ ಅಲಮ್ಬುಸಾ, ಅಸ್ಸುಕಾರೋ। ದೇವಾನಂ ದೇವಪುತ್ತಾನಂ, ದೇವೀಭೂತಾ ವಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ದೇವಿತ್ಥಿಯೋ।
‘‘ಪಞ್ಚಸಿಖೋ, ಹಾಹಾ, ಹೂಹೂ’’ಇಚ್ಚಾದಯೋ ಗನ್ಧಬ್ಬಾ ನಾಮ। ಪಞ್ಚ ಸಿಖಾ ಚೂಳಾ ಯಸ್ಸ ಸೋ ಪಞ್ಚಸಿಖೋ। ‘‘ಹಾ’’ತಿ ಅನನ್ದಿತಂ ಧನಿಂ ಹಾಹಾ। ‘‘ಹೂ’’ತಿ ಗೀತವಿಸೇಸಸದ್ದಂ ಹೂಯತೇತಿ ಹೂಹೂ। ಗನ್ಧಂ ಅಬ್ಬನ್ತಿ ಭುಞ್ಜನ್ತೀತಿ ಗನ್ಧಬ್ಬಾ, ಗಾಯನಂ ವಾ ಧಮ್ಮೋ ಏತೇಸಂ ಗನ್ಧಬ್ಬಾ, ಮ್ಮಸ್ಸ ಬ್ಬೋ।
೨೫. ವಿಮಾನಾದಿದ್ವಯಂ ವಿಮಾನೇ। ದೇವಾನಮಾಕಾಸೇ ಗಮನಂ ಯೇನ ತಂ ವಿಮಾನಂ, ವಿಗತಂ ವಿಮಾನಂ। ವಿಹೇ ಆಕಾಸೇ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಬ್ಯಮ್ಹಂ, ಹಕಾರತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಅಮಪಚ್ಚಯೋ। ಏತ್ಥ ಚ ವಿಮಾನಬ್ಯಮ್ಹಸದ್ದಾ ದ್ವೇಪಿ ಅನಿತ್ಥಿಯಂ ಪುನ್ನಪುಂಸಕೇ ವತ್ತನ್ತಿ।
ಪೀಯುಸಾದಿತ್ತಯಂ ಅಮತೇ। ಪೀಯತೇತಿ ಪೀಯುಸಂ, ‘‘ಅಮತಪಾ’’ತಿ ಹಿ ವುತ್ತಂ, ಉಸಪಚ್ಚಯೋ ‘‘ಪೇಯುಸೋ’’ತಿಪಿ ನಾಮಮಸ್ಸ। ನ ಮತಂ ಮರಣಮನೇನ ಅಮತಂ। ಸುಖೇನ ಧಯನ್ತಿ ಪಿವನ್ತಿ ತಂ ಇತಿ ಸುಧಾ। ಏತ್ಥ ಚ ಅಮತಸದ್ದೋ ಯಞ್ಞಸೇಸಪೀಯುಸಸಲಿಲಘತಾದೀಸು ನಪುಂಸಕೇ ಪೀಯುಸಸದ್ದೋಪಿ ತೀಸು ಲಿಙ್ಗೇಸು। ಸುಧಾಸದ್ದೋ ಪನ ಅಮತನುಹೀಲೇಪಾದೀಸುಪಿ ನಿಚ್ಚಮಿತ್ಥಿಲಿಙ್ಗೋವ
ಸಿನೇರುಆದಿಪಞ್ಚಕಂ ಪಬ್ಬತರಾಜೇ। ಸಿನಾ ಸೋಚೇಯ್ಯೇ, ಸಿನಾತಿ ಸೋಚೇತಿ ದೇವೇತಿ ಸಿನೇರು, ಏರುಪಚ್ಚಯೋ। ಮೀ ಹಿಂಸಾಯಂ, ಮಿನಾತಿ ಹಿಂಸತಿ ಸಬ್ಬೇ ಪಬ್ಬತೇ ಅತ್ತನೋ ಉಚ್ಚತರಟ್ಠೇನಾತಿ ಮೇರು, ರುಪಚ್ಚಯೋ। ತಿದಿವಾನಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ದೇವಲೋಕಾನಂ ಆಧಾರೋ ಪತಿಟ್ಠಾತಿ ತಿದಿವಾಧಾರೋ। ದೇವೇ ನಯತೀತಿ ನೇರು। ಸುಮೇರೂತಿ ಉಪಸಗ್ಗೇನ ನಾಮಂ ವಡ್ಢಿತಂ। ಹೇಮದ್ದಿ, ರತನಸಾನು, ಸುರಾಲಯಾದೀನಿಪಿ ಪಬ್ಬತರಾಜಸ್ಸ ನಾಮಾನಿ।
೨೬. ಯುಗನ್ಧರಾದೀನಿ ಸಿನೇರುಸ್ಸ ಪರಿವಾರಭೂತಾನಂ ಸತ್ತನ್ನಂ ಪರಿಭಣ್ಡಪಬ್ಬತಾನಂ ನಾಮಾನಿ। ಚನ್ದಸೂರಿಯಸಙ್ಖಾತಂ ಯುಗಂ ಧಾರೇತಿ ತದುಬ್ಬೇಧಮಗ್ಗಚಾರಿತ್ತಾತಿ ಯುಗನ್ಧರೋ। ಈಸಂ ಮಹಿಸ್ಸರಂ ಧಾರೇತಿ ತಸ್ಸ ನಿವಾಸಟ್ಠಾನತ್ತಾತಿ ಈಸಧರೋ। ಕರವೀರಾ ಅಸ್ಸಮಾರಕಾ ಬಹವೋ ಏತ್ಥ ಸನ್ತೀತಿ ಕರವೀರೋ, ಕೇ ವಾ ಮಯೂರಾ ರವನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಕರವೀರೋ, ‘‘ಕರವೀಕೋ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಇಧಾಪಿ ಪಚ್ಛಿಮೋಯೇವತ್ಥೋ, ಕರವೀಕಸಕುಣಾ ವಾ ಬಹವೋ ಏತ್ಥ ಸನ್ತೀತಿ ಕರವೀಕೋ। ಸುದಸ್ಸನಾ ಓಸಧಿವಿಸೇಸಾ ಬಹುಕಾ ಏತ್ಥ ಸನ್ತೀತಿ ಸುದಸ್ಸನೋ, ಸುಖೇನ ಪಸ್ಸಿತಬ್ಬತ್ತಾ ವಾ ಸುದಸ್ಸನೋ ಸುದಸ್ಸನೋ। ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಪಬ್ಬತಚಕ್ಕಾನಂ ನೇಮಿಸದಿಸಂ ಕತ್ವಾ ಅತ್ತಾನಂ ಧಾರೇತೀತಿ ನೇಮಿನ್ಧರೋ, ನೇಮಿಭಾವೇನ ವಾ ಧಾರೇತಬ್ಬೋ ಉಪಲಕ್ಖೇತಬ್ಬೋತಿ ನೇಮಿನ್ಧರೋ, ನೇಮಿಂವಾ ರಥದ್ದುಮಂ ಧಾರೇತಿ ಯೇಭುಯ್ಯೇನಾತಿ ನೇಮಿನ್ಧರೋ। ವಿನತಾ ನಾಮ ಸುಪಣ್ಣಮಾತಾ, ತಸ್ಸಾ ನಿವಾಸಟ್ಠಾನತ್ತಾ ವಿನತಕೋತಿ ಚಿನ್ತಾಮಣಿಟೀಕಾ। ವಿತ್ಥಿಣ್ಣಾ ವಾ ನತಾ ನದಿಯೋ ಏತ್ಥಾತಿ ವಿನತಕೋ। ಅಸ್ಸಕಣ್ಣಾ ಸಜ್ಜದುಮಾ ಬಹವೋ ಏತ್ಥ ಸನ್ತೀತಿ ಅಸ್ಸಕಣ್ಣೋ, ಅಸ್ಸಕಣ್ಣಸದಿಸಕೂಟತ್ತಾ ವಾ ಅಸ್ಸಕಣ್ಣೋ। ಕುಲಾಚಲಾತಿ ಏತೇ ಸಿನೇರುಆದಯೋ ಅಟ್ಠ ಪಬ್ಬತಾ ಅಚಲಸಙ್ಖಾತಾನಂ ಪಬ್ಬತಾನಂ ಕುಲಾನಿ ಯೋನಿಯೋ ಪಭವಾ, ಏತೇ ಚ ಸಿನೇರುಆದಯೋ ಅನುಪುಬ್ಬಸಮುಗ್ಗತಾ, ಸಬ್ಬಬಾಹಿರೋ ಚೇತ್ಥ ಅಸ್ಸಕಣ್ಣೋ। ನಿಮಿಜಾತಕೇ ಪನ –
‘‘ಸುದಸ್ಸನೋ ಕರವೀಕೋ, ಈಸಧರೋ ಯುಗನ್ಧರೋ।
ನೇಮಿನ್ಧರೋ ವಿನತಕೋ, ಅಸ್ಸಕಣ್ಣೋ ಗಿರಿ ಬ್ರಹಾ’’ತಿ
ವತ್ವಾ ಸಿನೇರುಂ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಅಸ್ಸಕಣ್ಣೋ ನಾಮ ಪಬ್ಬತೋ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ, ತಂ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ವಿನತಕೋ ನಾಮ ಪಬ್ಬತೋತಿ ಏವಮಞ್ಞೋಯೇವಾನುಕ್ಕಮೋ ಕಥಿತೋ। ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಕಥಿತೋ, ನಾಮಭೇದಮತ್ತಕತೋಯೇವ ಪನೇತ್ಥ ಭೇದೋ, ನಾತ್ಥಭೇದಕತೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ।
೨೭. ಆಕಾಸವಾಹೀಗಙ್ಗಾಯಂ ಮೇರುಸಿಙ್ಗೋಬ್ಭವಾಯಂ ಮನ್ದಾಕಿನ್ಯಾದಿನಾಮತ್ತಯಂ। ಮನ್ದಂ ಅಕಿತುಂ ಸೀಲಮಸ್ಸಾತಿ ಮನ್ದಾಕಿನೀ। ಆಕಾಸೇ ಸನ್ದಮಾನಾ ಗಙ್ಗಾ ಆಕಾಸಗಙ್ಗಾ। ಸುರಾನಂ ದೇವಾನಂ ನದೀ ಸುರನದೀ। ಸುರದೀಘಿಕಾತಿಪಿ ಏತಿಸ್ಸಾ ನಾಮಂ।
೨೮. ಕೋವಿಳಾರಾದಿತ್ತಯಂ ಕೋವಿಳಾರೋ, ದಸ್ಸ ಳೋ। ಪರಿ ಸಮನ್ತತೋ ಛತ್ತಂ ವಿಯ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ಪಾರಿಚ್ಛತ್ತಕೋ। ಪಾರಿನೋ ಸಮುದ್ದಸ್ಸ ಜಾತೋ ಅಪಚ್ಚಂ ಪಾರಿಜಾತಕೋ, ಸಕತ್ಥೇ ಕೋ। ಪಾರಿಭದ್ದೋ, ನಿಮ್ಬತರು, ಮನ್ದಾರೋಇಚ್ಚಾದೀನಿಪಿ ಪಾರಿಚ್ಛತ್ತಕಸ್ಸ ನಾಮಾನಿ।
ಕಪ್ಪರುಕ್ಖೋ ಚ ಸನ್ತಾನೋ ಚ ಆದಿನಾ ಮನ್ದಾರೋ ಪಾರಿಜಾತಕೋ ಚ ಹರಿಚನ್ದನಞ್ಚ ಏತೇ ಪಞ್ಚ ದೇವದ್ದುಮಾ ಕಪ್ಪರುಕ್ಖೋ। ತನನಂ ತಾನೋ, ಭಾವೇ ಣೋ। ಗನ್ಧಸ್ಸ ಸಮ್ಮಾ ತಾನೋ ಅಸ್ಸೇತಿ ಸನ್ತಾನೋ, ಸಿರೀಸರುಕ್ಖೋ। ಮನ್ದನ್ತೇ ಮೋದನ್ತೇ ದೇವಾ ಅನೇನಾತಿ ಮನ್ದಾರೋ, ಆರಪಚ್ಚಯೋ। ಹರಿಮಿನ್ದಂ ಚದಯತಿ ಸುಖಯತೀತಿ ಹರಿಚನ್ದನಂ। ಏತೇ ಪಞ್ಚ ದೇವತರವೋ ಅಮರಕೋಸನಯೇನ ವುತ್ತಾ, ಸೋಗತನಯೇನ ಪನ ಸತ್ತ ದೇವತರವೋ। ವುತ್ತಞ್ಚ –
‘‘ಪಾಟಲೀ ಸಿಮ್ಬಲೀ ಜಮ್ಬೂ, ದೇವಾನಂ ಪಾರಿಛತ್ತಕೋ।
ಕದಮ್ಬೋ ಕಪ್ಪರುಕ್ಖೋ ಚ, ಸಿರೀಸೇನ ಭವತಿ ಸತ್ತಮ’’ನ್ತಿ
ತತ್ಥ ಪಾಟಲೀತಿ ಚಿತ್ರಪಾಟಲೀ, ಸಾ ಅಸುರಲೋಕೇ ತಿಟ್ಠತಿ। ತಥಾ ಸಿಮ್ಬಲೀ ಗರುಳೇಸು, ಜಮ್ಬೂ ಜಮ್ಬುದೀಪೇ, ಪಾರಿಚ್ಛತ್ತಕೋ ತಾವತಿಂಸೇ, ಕದಮ್ಬೋ ಅಪರಗೋಯಾನೇ। ಕಪ್ಪರುಕ್ಖೋ ಉತ್ತರಕುರೂಸು ಸಿರೀಸೋ ಪುಬ್ಬವಿದೇಹೇತಿ। ಏತೇ ಸತ್ತ ದೇವಾನಮೇವ ಪತಿಟ್ಠಾನಭೂಮೀಸು ಸಮ್ಭವತೋ ದೇವತರವೋತ್ವೇವ ವುಚ್ಚನ್ತಿ।
ಸಗ್ಗವಣ್ಣನಾ ಸಮತ್ತಾ।
೨೯. ಪುಬ್ಬಪಚ್ಛಿಮಉತ್ತರಾ ದಿಸಾ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ಪಾಚೀ ಪತೀಚೀ ಉದೀಚೀ ನಾಮ ಭವನ್ತಿ। ಪಠಮಂ ಪಾತೋ ಅನ್ಚತಿ ರವಿ ಯಸ್ಸಂ ಸಾ ಪಾಚೀ, ನಕಾರಲೋಪೋ। ಪಚ್ಛಾ ದಿವಾವಸಾನೇ ಅನ್ಚತಿ ರವಿ ಯಸ್ಸಂ ಸಾ ಪತೀಚೀ। ಉದ್ಧಂ ಅನ್ಚತಿ ರವಿ ಯಸ್ಸಂ ಸಾ ಉದೀಚೀ, ಯಸ್ಸಂ ವಾ ಸೀತವಿಯೋಗಂ ದತ್ವಾ ಅನ್ಚತಿ ಸಾ ಉದೀಚೀ, ವಿಯೋಗತ್ಥವಾಚಕೋ ಹೇತ್ಥ ಉಕಾರೋ, ದಸದ್ದೋ ದಾನತ್ಥೋ। ಅಥ ವಾ ಪನ್ಚತಿ ಪುಬ್ಬಭಾವಮಾಪಜ್ಜತೇತಿ ಪಾಚೀ। ಪತಿನ್ಚತಿ ಪಚ್ಛಾಭಾವಮಾಪಜ್ಜತೇತಿ ಪತೀಚೀ। ಉದಞ್ಚತಿ ಸೀತವಿಯೋಗದಾನತ್ತಮಾಪಜ್ಜತೇತಿ ಉದೀಚೀ। ಏತ್ಥ ಚ ಉದೀಚೀಸಹಚರಣತೋ ಪತೀಚೀ ಇತ್ಥಿಯಂ, ಪತೀಚೀಸಹಚರಣತೋ ಪಾಚೀ ಇತ್ಥಿಯಂ ವತ್ತತೀತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಏವಂ ತಂತಂಸಹಚರಣಭಾವೇನ ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ತಂತಂಲಿಙ್ಗತ್ತಮುಪನೇಯ್ಯುಂ। ಪುಬ್ಬಪಚ್ಛಿಮಉತ್ತರಾತಿ ಸಬ್ಬನಾಮಸ್ಸ ವುತ್ತಮತ್ತೇ ಪುಮ್ಭಾವೋ।
ದಕ್ಖಿಣಾದಿದ್ವಯಂ ದಕ್ಖಿಣದಿಸಾಯಂ। ಮಜ್ಝೇ ಅಪಾಯಂ ಅಞ್ಚತಿ ಯಸ್ಸಂ ರವಿ, ಸಾ ಅಪಾಚೀ। ಮಜ್ಝತ್ಥೋಯಂ ಅಪಸದ್ದೋ, ಯಥಾ ‘‘ಅಪದಿಸ’’ನ್ತಿ, ‘‘ಅವಾಚೀ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಅವಪುಬ್ಬೋ ಅಞ್ಚ ಅಧೋಮುಖೀಭಾವೇ। ಅವಞ್ಚತಿ ಅಧೋಮುಖೀ ಭವತಿ ಯಸ್ಸಂ ರವಿ, ಸಾ ಅವಾಚೀ। ಉಣ್ಹಾದಿಕೇ ವಾ ತಬ್ಬಿಯೋಗೇ ಕರೋನ್ತೋ ಯಸ್ಸಂ ರವಿ ಅಞ್ಚತಿ, ಸಾ ಅವಾಚೀ। ವಿದಿಸಾದಿದ್ವಯಂ ದಿಸಾಮಜ್ಝೇ। ದಿಸಾಹಿ ವಿನಿಗ್ಗತಾ ವಿದಿಸಾ। ದಿಸಾನಮನುರೂಪಾ, ಅನುವತ್ತಕಾ ವಾ ದಿಸಾ ಅನುದಿಸಾ। ಅಪದಿಸನ್ತಿಪಿ ವಿದಿಸಾಯ ನಾಮಂ
೩೦. ಏರಾವತಾದಯೋ ದಿಸಾಗಜಾ ನಾಮ, ಪುಣ್ಡರೀಕಂ ನಾಮ ಸಿತಮ್ಬೋಜಂ, ತಂಸದಿಸವಣ್ಣತಾಯ ಪುಣ್ಡರೀಕೋ। ರಸ್ಸಸರೀರತಾಯ ವಾಮನೋ। ಕುಯಂ ಪಥವಿಯಂ ಮೋದತೇ ಕುಮುದೋ। ಅಞ್ಜನವಣ್ಣತಾಯ ಅಞ್ಜನೋ। ಪುಪ್ಫಾ ಪಕಾಸಮಾನಾ ದನ್ತಾ ಅಸ್ಸ ಪುಪ್ಫದನ್ತೋ। ಸಬ್ಬಭೂಮಿಯಂ ಚರತೀತಿ ಸಬ್ಬಭುಮ್ಮೋ, ಸಬ್ಬಭುಮ್ಮೋ ವಾ ಚಕ್ಕವತ್ತೀ ತಸ್ಸಾನುರೂಪತ್ತಾ ಸಬ್ಬಭುಮ್ಮೋ। ಸೋಭನದನ್ತಾವಯವತ್ತಾ ಸುಪ್ಪತೀಕೋ ನಾನತ್ಥಸಙ್ಗಹೇ ವುತ್ತಂ। ಏರಾವತಾದೀನಂ ದಿಸಾನಂ ಸಮ್ಬನ್ಧಕಥನಂ ಪಾಚೀವಾರಣಾದಿನಾಮಸೂಚನತ್ಥಂ, ಏಸಂ ಕರೇಣುಯೋ ಪನ –
ಅಬ್ಭಮು ಕಪಿಲಾ ಚೇವ, ಪಿಙ್ಗಲಾ ನುಪಮಾ ಮತಾ।
ತಮ್ಬಕಣ್ಣೀ ಸುಭದನ್ತೀ, ಅಙ್ಗನಾ ಅಞ್ಜನಾವತೀ
೩೧. ಧತರಟ್ಠಾದಿದ್ವಯಂ ಪುಬ್ಬದಿಸಾಧಿಪತಿದೇವೇ। ಧಾರಿತಂ ರಟ್ಠಮನೇನಾತಿ ಧತರಟ್ಠೋ, ರಸ್ಸ ತೋ। ಪಞ್ಚಸಿಖಾದೀನಂ ಗನ್ಧಬ್ಬಾನಂ ಅಧಿಪೋ ನಾಯಕೋ ಗನ್ಧಬ್ಬಾಧಿಪೋ। ಕುಮ್ಭಣ್ಡಸಾಮ್ಯಾದಿದ್ವಯಂ ದಕ್ಖಿಣದಿಸಾಧಿಪತಿದೇವೇ। ಕುಮ್ಭಣ್ಡಾನಂ ಸಾಮಿ ನಾಯಕೋ ಕುಮ್ಭಣ್ಡಸಾಮಿ। ವಿರುಹನ್ತಿ ವುಡ್ಢಿಂ ವಿರೂಳ್ಹಿಮಾಪಜ್ಜನ್ತಿ ಏತಸ್ಮಿಂ ಕುಮ್ಭಣ್ಡಾತಿ ವಿರೂಳ್ಹಕೋ। ವಿರೂಳ್ಹಂ ವುಡ್ಢಿಪ್ಪತ್ತಂ ವಾ ಕಂ ಸುಖಮೇತಸ್ಸಾತಿ ವಿರೂಳ್ಹಕೋ। ವಿರೂಪಕ್ಖಾದಿದ್ವಯಂ ಪಚ್ಛಿಮದಿಸಾಧಿಪತಿದೇವೇ। ವಿರೂಪಾನಿ ಅಕ್ಖೀನಿ ಯಸ್ಸ ವಿರೂಪಕ್ಖೋ, ವಿವಿಧಸಣ್ಠಾನಾನಿ ಅಕ್ಖೀನಿ ಯಸ್ಸ ವಾ ವಿರೂಪಕ್ಖೋ। ನಾಗಾನಂ ಅಧಿಪತಿ ನಾಗಾಧಿಪತಿ।
೩೨. ಯಕ್ಖಾಧಿಪಾದಿಚತುಕ್ಕಂ ಯಕ್ಖಾಧಿಪೋ। ವಿಸ್ಸವಣಸ್ಸ ಅಪಚ್ಚಂ ವೇಸ್ಸವಣೋ। ತಿಚರಣಾಟ್ಠದಾಠಾಭಯಾನಕಮತ್ಥಿತಾಯ ಕುಚ್ಛಿತಂ ವೇರೋ ಸರೀರಮಸ್ಸ ಕುವೇರೋ। ಖುದ್ದೇನಾಸ್ಸ ನರಯುತ್ತಾ ಸಿವಿಕಾರಥೇತಿ ನರೋ ವಾಹನಮಸ್ಸ ನರವಾಹನೋ। ತ್ಯಮ್ಬಕಸಖೋ, ಯಕ್ಖರಾಜೋ, ಗುಯ್ಹಕೇಸರೋ, ಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಾ, ಧನದೋ, ರಾಜರಾಜೋ, ಧನಾಧಿಪೋ, ಕಿನ್ನರೇಸೋ, ಯಕ್ಖೋ, ಏಕಪಿಙ್ಗಲೋ, ಸಿರಿದೋ, ಪುಞ್ಞಜನೇಸ್ಸರೋಇಚ್ಚಾದೀನಿಪಿ ಕುವೇರಸ್ಸ ನಾಮಾನಿ।
ಅಸ್ಸ ಕುವೇರಸ್ಸ ಪುರೀ ‘‘ಅಳಕಾ, ಅಳಕಮನ್ದಾ’’ತಿ ಚ ವುಚ್ಚತಿ। ಅಲಂ ವಿಭೂಸನೇ, ಅಲಂ ವಿಭೂಸನಂ ಕರೋತೀತಿ ಅಲಕಾ, ಸಾ ಏವ ಅಳಕಾ। ಅಳಕಾ ಏವ ಮೋದಕರಣತೋ ಅಳಕಮನ್ದಾ, ಉಕಾರಸ್ಸ ಅಕಾರೋ, ನಾಗಮೋ ಚ। ಕೇಲಾಸೋತಿಪಿ ತಸ್ಸ ನಾಮಂ, ಕೇಲಿ ಪಯೋಜನಂ ಅಸ್ಸ ಕೇಲೋ, ಆಸತೇ ಅಸ್ಮಿನ್ತಿ ಆಸೋ, ಕೇಲೋ ಚ ಸೋ ಆಸೋ ಚೇತಿ ಕೇಲಾಸೋ, ಕಣ್ಹಸಪ್ಪಾದಿ ವಿಯ ನಿಚ್ಚಂ ಕಮ್ಮಧಾರಯೋ। ಅಸ್ಸ ಕುವೇರಸ್ಸ ಪಹರಣಂ ಆಯುಧಂ ಗದಾ, ಗಂ ವುಚ್ಚತಿ ವಜಿರಂ, ತಂ ವಿಯ ದುಕ್ಖಂ ದದಾತೀತಿ ಗದಾ। ಇಮೇ ಚತ್ತಾರೋ ಯಥಾವುತ್ತಾ ಧತರಟ್ಠಾದಯೋ ದೇವಾ ಕಮತೋ ಪುಬ್ಬಾದೀನಂ ಚತುದ್ದಿಸಾನಂ ಅಧಿಪಾ ಅಧಿಪತಯೋ ನಾಮ। ಅಮರಕೋಸೇ ಪನ –
‘‘ಇನ್ದೋ ಅಗ್ಗಿ ಪಿತುಪತಿ, ನೇರಿತೋ ವರುಣೋ’ನಿಲೋ।
ಕುವೇರೋ ಈಸೋ ಪತಯೋ, ಪುಬ್ಬಾದೀನಂ ಇಮೇ ಕಮಾ॥
ರವಿ
ಬುಧೋ ಸುರಗುರು ಚೇತಿ, ದಿಸಾಧಿಪಾ ತಥಾ ಗಹಾ’’ತಿ
ಅಞ್ಞೇಯೇವ ದಿಸಾಧಿಪತಯೋ ಕಥಿತಾ, ಇನ್ದರವಿಮಾದೀನಞ್ಚ ದಿಸಾಧಿಪಚ್ಚಕಥನಂ ಪಾಝಾದೀನಂ ಇನ್ದದಿಸಾರವಿದಿಸಾದಿನಾಮಸೂಚನಫಲಂ।
೩೩-೩೪. ಜಾತವೇದಾದ್ಯಟ್ಠಾರಸಕಂ ಅಗ್ಗಿಮ್ಹಿ। ಜಾತೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ವಿನ್ದತಿ ಘಾತಯತೀತಿ ಜಾತವೇದೋ। ಅನ್ಧಕಾರೇ ಜಾತಂ ವಿಜ್ಜಮಾನಂ ವಿನ್ದತಿ ಲಭತಿ, ವಿದತಿ ಜಾನಾತಿ ಏತೇನಾತಿ ವಾ ಜಾತವೇದೋ, ಜನನಂ ಜಾತಂ ವೇದೋ ಪಾಕಟೋ ಯಸ್ಸ ವಾ ಸೋ ಜಾತವೇದೋ। ಸಿಖಾ ವುಚ್ಚತಿ ಜಾಲಾ, ತಾಯ ಯೋಗತೋ ಸಿಖೀ। ಜೋತತಿ ದಿಪ್ಪತೀತಿ ಜೋತಿ। ಪುನಾತೀತಿ ಪಾವಕೋ, ಣ್ವು। ದಹತೀತಿ ದಹನೋ। ಅನನ್ತಿ ಪಾಲೇನ್ತ್ಯನೇನೇತಿ ಅನಲೋ, ಅಲಪಚ್ಚಯೋ। ವೇದೇ ಹುತಂ ವಹತಿ ಪಾಪಯತಿ, ಸಯಂ ವಾ ಲಭತೇತಿ ಹುತಾವಹೋ। ಅಚ್ಚಿ ವುಚ್ಚತಿ ಜಾಲಾ, ತಾಯ ಯೋಗತೋ ಅಚ್ಚಿಮಾ। ಧೂಮೋ ಕೇತು ಧಜೋ ಯಸ್ಸಾತಿ ಧೂಮಕೇತು। ಅಜತಿ ಜಲಮಾನೋ ಕುಟಿಲಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಅಗ್ಗಿ, ಇ। ಗೋ ರಂಸಿ ಏತಸ್ಸತ್ಥೀತಿ ಗಿನಿ, ಅಸ್ಸತ್ಥ್ಯತ್ಥೇ ಇನಿ, ಅಗ್ಗಿನೀತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಸೋ ಅಗ್ಗಿಸದಿಸೋ। ಭಾನು ಪಭಾ ಯಸ್ಸತ್ಥಿ, ಸೋ ಭಾನುಮಾ। ತೇಜೇತಿ ಸೇಸಭೂತೋಪಾದಾರೂಪಾನೀತಿ ತೇಜೋ। ಧೂಮೋ ಸಿಖಾ ಚೂಳಾ ಯಸ್ಸ ಧೂಮಸಿಖೋ। ವಾಯು ಸಖಾ ಅಸ್ಸ ವಾಯುಸಖೋ। ದಹಿತ್ವಾ ಕಣ್ಹವತ್ತನೀ। ವಿಸ್ಸಾನರಸ್ಸ ಇಸಿನೋ ಅಪಚ್ಚಂ ವೇಸ್ಸಾನರೋ। ಹುತಂ ಹುತಾಸೋ। ಧನಞ್ಜಯೋ, ಜಲನೋ, ಆಸಯಾಸೋ, ರೋಹಿತಸ್ಸೋ, ಸತ್ತಾಚ್ಚಿ, ಸುಕ್ಕೋ, ಚಿತ್ರಭಾನು, ವಿಭಾವಸು, ಸುಚಿಇಚ್ಚಾದೀನಿಪಿ ಅಗ್ಗಿಸ್ಸ ನಾಮಾನಿ।
ಸಿಖಾದಿತ್ತಯಂ ಅಗ್ಗಿಜಾಲಾಯಂ। ಸಿನೋತಿ ನಿಸಾನೀ ಭವತೀತಿ ಸಿಖಾ, ‘‘ಸಿ ನಿಸಾನೇ’’ತಿ ಕಾತನ್ತ ಧಾತು, ಖಪಚ್ಚಯೋ। ಜಲತೀತಿ ಜಾಲಾ। ಅಚ್ಚತೇ ಪುಜ್ಜತೇ ಅನೇನೇತಿ ಅಚ್ಚಿ। ಸಿಖಾ ಜಾಲಾ ಭಿಯ್ಯೋ ರೂಪನ್ತರಾ ಇತ್ಥಿಯಂ, ಅಚ್ಚಿ ಪನ ಅಪುಮೇ।
೩೫. ದ್ವಯಂ ಅಗ್ಗಿಕಣೇ ವಿಪ್ಫುಲಿಙ್ಗಂ। ತಥಾ ಫುಲಿಙ್ಗಂ। ಸಬ್ಬಧರಕತೇ ಪನ ‘‘ಫುಲಿಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಫುಲಿಙ್ಗೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ತಿಕಂ ಛಾರಿಕಾಯಂ। ಮಲೀನಕಂಸವತ್ಥಾದೀನಂ ತಂ ದಿತ್ತಿಂ ಸೇತಿ ಪವತ್ತೇತೀತಿ ಭಸ್ಮಂ, ಮಪಚ್ಚಯೋ, ಭಸತಿ ವಾ ಅಧೋ ಪತತಿ ವತ್ಥಾದೀನಂ ಮಲಮೇತೇನಾತಿ ಭಸ್ಮಂ। ಕಂಸಾದೀನಂ ಸುಕ್ಕಭಾವತ್ಥಂ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬತ್ತಾ ಇಟ್ಠಿ ಅಭಿಲಾಸೋ ಸೋಭನಂ ಏತಸ್ಸಾ ಅತ್ಥೀತಿ ಸೇಟ್ಠಿ, ‘‘ಸಪಕ್ಖಕೋ ಸಲೋಮಕೋ’’ತ್ಯಾದೀಸು ವಿಯ ಸಸದ್ದಸ್ಸ ವಿಜ್ಜಮಾನತ್ಥತ್ತಾ। ಮಲಸ್ಸ ಸರಣಂ ಕರೋತೀತಿ ಸಾರಿಕಾ, ಸಾ ಏವ ಛಾರಿಕಾ, ಯಥಾ ‘‘ಸಳಾಯತನ’’ನ್ತ್ಯಾದೀಸು।
೩೬. ದ್ವಯಂ ಉಣ್ಹಛಾರಿಕಾಯಂ। ಉಣ್ಹತ್ತಾ ಕುಕ್ಕುಂ ಕುಚ್ಛಿತಂ ಲಾತೀತಿ ಕುಕ್ಕುಲೋ, ‘‘ಕುಕ್ಕು ವಿದತ್ಥಿಯಂ ಹತ್ಥೇ, ಪಕೋಟ್ಠೇ ಕುಚ್ಛಿತೇಪಿ ಚೇ’’ತಿ ಹಿ ನಾನತ್ಥಸಙ್ಗಹೇ ವುತ್ತಂ। ಕುಕ್ಕುಂ ವಾ ಹತ್ಥಂ ಲುನಾತಿ ಛಿನ್ದತಿ ದಹತೀತಿ ಕುಕ್ಕುಲೋ, ಸೋ ಏವ ಕುಕ್ಕುಳೋ ಉಣ್ಹಭಸ್ಮಂ, ತಸ್ಮಿಂ। ತಿಕಂ ದಿತ್ತಕಟ್ಠಾದಿನ್ಧನೇ। ಅಙ್ಗತಿ ಹಾನಿಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಅಙ್ಗಾರೋ, ಆರಪಚ್ಚಯೋ, ಪುನ್ನಪುಂಸಕೋಯಂ। ‘‘ಅಲಾತೇ’ನಿತ್ಥಿ ಕುಜೇ’ಙ್ಗಾರೋ’’ತಿ ಹಿ ತಿಕಣ್ಡಸೇಸೇ ಅಲಾತಂ। ಉದ್ಧಂ ಧೂಮಂ ಮುಞ್ಚತೀತಿ ಉಮ್ಮುತಂ, ತದೇವ ಉಮ್ಮುಕಂ। ಪಞ್ಚಕಂ ಕಟ್ಠಾದಿನ್ಧನೇ। ಸನ್ತಮಗ್ಗಿಂ ಏಧಯತಿ ವಡ್ಢಯತೀತಿ ಸಮಿಧಾ। ಏಧಯತೀತಿ ಇಧುಮಂ, ಉಮೋ। ಏಧಯತೀತಿ ಇಧೋ। ಉಪಾದಿಯತೇ ಅಗ್ಗಿನೇತಿ ಉಪಾದಾನಂ। ಏಧಯತೀತಿ ಇನ್ಧನಂ।
೩೭. ಪಞ್ಚಕಂ ಆಲೋಕೇ। ಓಭಾಸತಿ ದಿಪ್ಪತೀತಿ ಓಭಾಸೋ। ಪಕಾಸತಿ ದಿಪ್ಪತೀತಿ ಪಕಾಸೋ। ಆಲೋಚಯತಿ ಪಸ್ಸತಿ ಏತೇನಾತಿ ಆಲೋಕೋ, ಆಲೋಕೇತಿ ವಾ ಏತೇನಾತಿ ಆಲೋಕೋ, ‘‘ಲೋಕ, ಲೋಚ ದಸ್ಸನೇ’’ತಿ ಧಾತುದ್ವಯಪಾಠತೋ। ಉಜ್ಜೋತತೀತಿ ಉಜ್ಜೋತೋ, ಅನ್ಧಕಾರಂ ವಿದ್ಧಂಸೇನ್ತೋ ಜೋತತೀತಿ ವಾ ಉಜ್ಜೋತೋ। ಆ ಸಮನ್ತತೋ ತಪತಿ ದಿಪ್ಪತೀತಿ ಆತಪೋ। ಸಮಾತಿ ಏತೇ ಪಞ್ಚ ತುಲ್ಯತ್ಥಾತಿ ಭಾವೋ।
ದಸಕಂ ವಾತೇ। ಆಹಾರೋ ವಿಯ ಪಾಣಭೂತೋಪಿ ಕದಾಚಿ ಸತ್ತೇ ಮಾರೇತೀತಿ ಮಾರುತೋ, ಸೋವ ಮಾಲುತೋ। ಪುನಾತಿ ಸಙ್ಕಾರಾದಿಕನ್ತಿ ಪವನೋ। ವಾಯತಿ ಗಚ್ಛತೀತಿ ವಾಯು, ವಾಯತಿ ವಾ ಪುಪ್ಫಾದೀನಂ ಗನ್ಧೋ ಯೇನ ಸೋ ವಾಯು। ತಥಾ ವಾತೋ। ಅನನ್ತಿ ಪಾಣನ್ತ್ಯನೇನೇತಿ ಅನಿಲೋ, ಇಲೋ। ಸನ್ತಂ ನಿಚ್ಚಲಂ ಸಮೀರಣೋ, ಸಮೀರಿತುಂ ಕಮ್ಪಿತುಂ ಸೀಲಮಸ್ಸಾತಿ ವಾ ಸಮೀರಣೋ। ಗನ್ಧಂ ವಹತೀತಿ ಗನ್ಧವಾಹೋ, ಣೋ। ವಾಯೋ ವಾಯುಸದಿಸೋ, ಉಭಯತ್ರಾಪಿ ಯಾಗಮೋ। ಸಮನ್ತತೋ ಈರತಿ ಖಿಪತಿ ರುಕ್ಖಾದಯೋತಿ ಸಮೀರೋ। ಸದಾ ಸಬ್ಬದಾ ಗತಿ ಯಸ್ಸ ಸದಾಗತಿ। ಸಸನೋ, ಗನ್ಧವಹೋ, ಆಸುಗೋ, ಮರುತೋ, ಜಗತಿಪಾಣೋ, ಪವಮಾನೋ, ಪಭಞ್ಜನೋ ಇಚ್ಚಾದೀನಿಪಿ ವಾತನಾಮಾನಿ।
೩೮. ಇಮೇ ಛ ವಕ್ಖಮಾನಾ ವಾಯುಭೇದಾ ವಾಯುವಿಸೇಸಾ, ಉದ್ಧಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಉದ್ಧಙ್ಗಮೋ, ಉಚ್ಚಾರಪಸ್ಸಾವಾದೀನಂ ನೀಹರಣವಸೇನ ಅಧೋಭಾಗಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಅಧೋಗಮೋ। ಕುಚ್ಛಿಮ್ಹಿ ಉದರೇ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ಕುಚ್ಛಿಟ್ಠೋ। ಕೋಟ್ಠೇ ಅನ್ತೇ ಸೇತಿ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ಕೋಟ್ಠಾಸಯೋ। ಪುನಪ್ಪುನಂ ಸಸನ್ತಿ ಯೇನ ಅಸ್ಸಾಸೋ, ಬಹಿನಿಕ್ಖನ್ತವಾತೋ। ಪಸ್ಸಾಸೋತಿ ಅನ್ತೋಪವಿಸನಕವಾತೋಪಿ ‘‘ಅಸ್ಸಾಸೋ’’ತಿ ಏತೇನ ಸಙ್ಗಯ್ಹತೇ ಸಹಚಾರಿತತ್ತಾ। ಸಬ್ಬಙ್ಗೇಸು ಅನುಸರತಿ ಸೀಲೇನ ಸೇದಲೋಹಿತಾದಿಸಮ್ಪಾದನತೋತಿ ಅಙ್ಗಾನುಸಾರೀ। ಅಮರಕೋಸೇ ಪನಾಯಂ ವಾತೋ ಠಾನಬ್ಯಾಪಾರಭೇದೇನ ಪಞ್ಚಧಾ ಕಥಿತೋ ಟೀಕಾಯಞ್ಚಸ್ಸ –
‘‘ಹದಯೇ ಪಾಣೋ ಗುದೇ’ಪಾನೋ, ಸಮಾನೋ ನಾಭಿಮಜ್ಝಟ್ಠೋ।
ಉದಾನೋ ಕಣ್ಠದೇಸೇ ತು, ಬ್ಯಾನೋ ಸಬ್ಬಙ್ಗಸನ್ಧಿಸು
ತತ್ರಪಾಣೋಅನ್ನಪ್ಪವೇಸಾದಿಕರೋ ಪಾಣೋ। ಮುತ್ತಾದಿಕಂ ಅಪನೇತ್ವಾ ಅನನ್ತ್ಯನೇನಾತಿ ಅಪಾನೋ। ಸಮ್ಮಾ ಅನನ್ತಿ ಅನೇನ ಭುತ್ತಪರಿಪಾಚನತೋತಿ ಸಮಾನೋ। ಉದ್ಧಮನನ್ತ್ಯನೇನ ಭಾಸಿತಾದೋ ಸಾಮತ್ಥಿಯಜನನತೋತಿ ಉದಾನೋ। ವಿಸೇಸೇನ ಅನನ್ತ್ಯನೇನ ಸೇದರತ್ತಸೇಮ್ಹಾದಿ ಬ್ಯಾನೋ’’ತಿ
೩೯. ದ್ವಯಂ ಅನ್ತೋಪವಿಸನಕವಾತೇ। ಆನಂ ವುಚ್ಚತಿ ಬಹಿನಿಕ್ಖಮನವಾತೋ, ತತೋ ಅಪಗತಂ ಅಪಾನಂ। ಅಸ್ಸಾಸತೋ ಅಪಗತೋ ಪಸ್ಸಾಸೋ। ದ್ವಯಂ ಬಹಿನಿಕ್ಖಮನವಾತೇ। ಆದಿಮ್ಹಿ ಪವತ್ತೋ ಸಾಸೋ ಅಸ್ಸಾಸೋ। ಅನನ್ತಿ ಪಾಣನ್ತ್ಯನೇನೇತಿ ಆನಂ, ಆದಿಮ್ಹಿ ಪವತ್ತಂ ಆನಂ ಆನಂ, ಏಕಸ್ಸಾಕಾರಸ್ಸ ಲೋಪೋ।
೪೦. ವೇಗಖಿಪ್ಪಾದಯೋ ವಾತಧಮ್ಮತ್ತೇನ ನಿಚ್ಚಪ್ಪವತ್ತಿಕಾ ಇತಿ ತಪ್ಪಕ್ಕಮೇ ರಯನ್ತಂ ವೇಗೇ। ಸಬ್ಬತ್ರ ಕರಣಸಾಧನಂ। ಇಚ್ಛಿತಟ್ಠಾನಂ ವಜನ್ತಿ ಪಾಪುಣನ್ತಿ ಏತೇನಾತಿ ವೇಗೋ।
‘‘ಕ್ರಿಯಾವಾಚಿತ್ತಮಾಖ್ಯಾತುಂ
ಪಯೋಗತೋನುಗನ್ತಬ್ಬಾ, ಅನೇಕತ್ಥಾ ಹಿ ಧಾತವೋ’’ತಿ
ವುತ್ತತ್ತಾ ವಜಧಾತು ಪಾಪುಣನೇಪಿ ಪವತ್ತತಿ, ಏವಂ ಸಬ್ಬತ್ರ, ಅಕಾರಸ್ಸ ಏ। ಜವನ್ತಿ ಏತೇನಾತಿ ಜವೋ, ರಯನ್ತಿ ಗಚ್ಛನ್ತಿ ಏತೇನಾತಿ ರಯೋ।
ಖಿಪ್ಪಾದಿನವಕಂ ಸೀಘೇ। ಅಥ ಜವಸೀಘಾನಂ ಕೋ ಭೇದೋ? ಸವೇಗಗತಿವಚನಾ ಜವಾದಯೋ, ಸೀಘಾದಯೋ ತು ಧಮ್ಮವಚನಾ, ತಥಾ ಚ ‘‘ಸೀಘಂ ಪಚತಿ ಖಿಪ್ಪಂ, ಖಿಪ ಪೇರಣೇ। ಸಯತೀತಿ ಸೀಘಂ, ಸೀ ಸಯೇ, ಘಪಚ್ಚಯೋ। ಬ್ಯುಪ್ಪತ್ತಿ ಹಿ ಯಥಾ ಕಥಞ್ಚಿಪಿ ಭವತಿ, ಸಞ್ಞಾ ತು ಲೋಕತೋವಾವಗನ್ತಬ್ಬಾ, ಸಬ್ಬತ್ರೇವಂ। ತರತೀತಿ ತುರಿತಂ। ಲಙ್ಘತೀತಿ ಲಹು, ಲಙ್ಘ ಗತಿಸೋಸನೇಸು, ಘಸ್ಸ ಹೋ, ನಿಗ್ಗಹೀತಲೋಪೋ, ಉಪಚ್ಚಯೋ ಚ, ಲಹುಪರಿಯಾಯೋ ಲಘುಸದ್ದೋಪ್ಯತ್ಥಿ। ಅಸತಿ ಖೇಪತೀತಿ ಆಸು, ಉ। ತರತೀತಿ ತುಣ್ಣಂ, ರಸ್ಸ ಣೋ। ಅರತಿ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಅರಂ। ನ ವಿಲಮ್ಬೀಯತಿ ನ ಓಹೀಯತೀತಿ ಅವಿಲಮ್ಬಿತಂ, ಲಬಿ ಅವಸಂಸನೇ। ತುವಟ್ಟತಿ ಸಯತೀತಿ ತುವಟ್ಟಂ, ತುರಿತಭಾವೇನ ವತ್ತತೀತಿ ವಾ ತುವಟ್ಟಂ, ರಿತಲೋಪೋ।
೪೧. ಅರಿಯಾಸಾಮಞ್ಞಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಡ್ಢಂ ಸನ್ತತೇ। ಏತ್ಥ ಚ ಅಟ್ಠಸು ಗಣೇಸು ಛಟ್ಠೋ ಸಬ್ಬಲಹುಕೋ, ತತೋಪರೇ ಛಗ್ಗಣಾ ಸ ಸತತಂ। ನಾಸಭಾವೇನ ನ ಇಚ್ಚಂ ನ ಗನ್ತಬ್ಬಂ ನಿಚ್ಚಂ, ನಾಸಂ ವಾ ನ ಗಚ್ಛತೀತಿ ನಿಚ್ಚಂ। ‘‘ನಾಗೋ’’ತ್ಯಾದೀಸು ವಿಯಾತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ನ ದೋಸೋ, ತಸ್ಸ ಚೋ। ನ ವಿರಮತೀತಿ ಅವಿರತಂ। ನ ಆರಮತೀತಿ ಅನಾರತಂ। ಸಮನ್ತತೋ, ಪುನಪ್ಪುನಂ ವಾ ತನೋತೀತಿ ಸನ್ತತಂ। ನ ಅವರಮತೀತಿ ಅನವರತಂ। ಸದಾ ಧವತಿ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಧುವಂ। ‘‘ಧು ಗತಿಥೇರಿಯೇಸೂ’’ತಿ ಕಾತನ್ತಧಾತು।
ವಿಪುಲಾಡ್ಢಂ ಅತಿಸಯೇ। ಏತ್ಥ ಹಿ ಅಯುಗಪಾದೇ ದ್ವಾದಸಮತ್ತಾ, ಯುಗೇ ಅಟ್ಠಾರಸಮತ್ತಾ, ಸಬ್ಬಾಸು ಅರಿಯಾಸು ಪಠಮೇ ಪಾದೇ ದ್ವಾದಸಮತ್ತಾ, ದುತಿಯೇ ಅಟ್ಠಾರಸ, ತತಿಯೇ ದ್ವಾದಸ, ಚತುತ್ಥೇ ಪಞ್ಚದಸ। ಯದಾ ಪನ ಪಠಮತತಿಯೇಸು ಪರಿಹಾಯನ್ತಿ, ತದಾ ಯುಗೇ ಅಧಿಕಾ ಹೋನ್ತಿ, ಇದಂ ವಿಪುಲಾಲಕ್ಖಣಂ। ಅಥ ಸತತಾತಿಸಯಾನಂ ಕೋ ಭೇದೋ? ಸತತಂ ಸನ್ತತಿ ಅವಿಚ್ಛೇದೋಕ್ರಿಯನ್ತರೇಹಿ ಅಬ್ಯವಧಾನಂ, ಅತಿಸಯೋ ತು ಪೋನೋಪುಞ್ಞಂ, ಪಕಟ್ಠೋ ಚ। ತೇಸು ಪೋನೋಪುಞ್ಞಂ ಕ್ರಿಯಾಬ್ಯಾವುತ್ತಿ, ಪಕಟ್ಠೋ ತು ಕ್ರಿಯಾವಯವಾನಂ ಉಕ್ಕಂಸತಾ। ಭಾಸತಿ ಸಬ್ಬೇಸನ್ತಿ ಭುಸಂ, ಆಸ್ಸ ಉ। ಭಸ್ಸತಿ ಅಧೋ ಪತತೀತಿ ವಾ ಭುಸಂ। ಭಸ ಅಧೋಪತನೇ, ಅಸ್ಸ ಉ। ಅತಿಸಯನಂ ಅತಿಸಯೋ, ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ವಾಸಯನಂ ಪವತ್ತನಂ ಅತಿಸಯೋ। ದಹತಿ ಸಬ್ಬನ್ತಿ ದಳ್ಹಂ, ಹತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಳೋ, ದಲತಿ ವಿದಾರಯತೀತಿ ವಾ ದಳ್ಹಂ, ಹಪಚ್ಚಯೋ, ದಹನ್ತೋ ಲಾತೀತಿ ವಾ ದಳ್ಹಂ, ವಣ್ಣವಿಪರಿಯಯೋ, ಅಭಿಸಯೋ ಚ ದಳ್ಹಞ್ಚ ಅತಿಸಯದಳ್ಹಾ। ತರತಿ ಅತಿಕ್ಕಮತೀತಿ ತಿಬ್ಬಂ, ರಸ್ಸ ವೋ, ಅಸ್ಸ ಇ। ಏತಿ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಏಕೋ, ಸೋ ಏವ ಏಕನ್ತಂ, ಏಕಂ ತರತಿ ಅತಿಕ್ಕಮತೀತಿ ವಾ ಏಕನ್ತಂ। ಮತ್ತತೋ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಂ ಅತಿಮತ್ತಂ। ಬಹುಂ ಲಾತೀತಿ ಬಾಳ್ಹಂ, ಉಲೋಪೋ, ವಣ್ಣವಿಪರಿಯಯೋ ಚ ಹಸದ್ದೋ। ಅತಿವೇಲಂ, ಅಚ್ಚತ್ಥಂ, ನಿಬ್ಭರಂ, ನಿತನ್ತಂ, ಗಾಳ್ಹಂಇಚ್ಚಾದೀನಿಪಿ ಅತಿಸಯೇ।
ದಬ್ಬಂ ಸತ್ವಂ, ತಂವಿಪರೀತೇ ಧಮ್ಮಮತ್ತೇ ವತ್ತಮಾನಾ ಬಾಳ್ಹಪರಿಯನ್ತಾ ಖಿಪ್ಪಾದಯೋ ಅತಿಸಯಂ ವಿನಾ ಪಣ್ಡಕೇ ನಪುಂಸಕೇ ವತ್ತನ್ತಿ ತೇಸು ಖಿಪ್ಪಾದೀಸು ಯೇ ದಬ್ಬಗಾ ದಬ್ಬಾಭಿಧಾಯಿನೋ, ತೇ ತೀಸು ಲಿಙ್ಗೇಸು। ‘‘ದಬ್ಬಧಮ್ಮೋ ಲಿಙ್ಗ’’ನ್ತಿ ದಸ್ಸನನ್ತರಂ। ಯಥಾ ಖಿಪ್ಪಾ ಜರಾ, ಖಿಪ್ಪೋ ಮಚ್ಚು, ಖಿಪ್ಪಂ ಗಮನಂ। ಸನ್ತತಾ ತಣ್ಹಾ, ಸನ್ತತಂ ದುಕ್ಖಂ, ಸನ್ತತೋ ಆಕಾಸೋ। ಅತಿಮತ್ತಾ ಕ್ರಿಯಾ, ಅತಿಮತ್ತೋ ನರೋ, ಅತಿಮತ್ತಂ ಪದಂ ಇಚ್ಚಾದಿ।
೪೨-೪೩. ದ್ವಾದಸಕಂ ಮಾರೇ। ಹರನಯನಗ್ಗಿದಡ್ಢತ್ತಾ ಅವಿಗ್ಗಹೋ। ಕಾಮಯತಿ ರತಿಚ್ಛಂ ಉಪ್ಪಾದಯತೀತಿ ಕಾಮೋ, ಕಾರಿತನ್ತಾ ಅಪಚ್ಚಯೋ। ಸಿಙ್ಗಾರರೂಪೇನ ಪಾಣೀನಂ ಮನಸಿ ಭವತೀತಿ ಮನೋಭೂ। ಪಞ್ಚಕಾಮಗುಣೇಸು ಮದಯತೀತಿ ಮದನೋ। ಲೋಕಾನಂ ಅನ್ತಂ ವಿನಾಸಂ ಕರೋತೀತಿ ಅನ್ತಕೋ। ವಸೇ ವತ್ತೇತಿ ಸೀಲೇನಾತಿ ವಸವತ್ತೀ। ಪಾಪಂ ಇಚ್ಛತಿ ಕರೋತಿ, ತೇನ ಯುತ್ತೋತಿ ವಾ ಪಾಪಿಮಾ। ಪರತೋ ಜಾಯತೀತಿ ಪಜಾ, ಅಚ್ಛನ್ದಿಕಾ, ತಾಸಂ ಪತಿ ಪಜಾಪತಿ। ಯೇ ಕುಸಲಧಮ್ಮೇಸು ಪಮತ್ತಾ, ತೇಸಮೇವ ಬನ್ಧು ಪಮತ್ತಬನ್ಧು। ಕಣ್ಹಧಮ್ಮಯುತ್ತತಾಯ ಕಣ್ಹೋ। ಕುಸಲಧಮ್ಮೇ ಮಾರೇತೀತಿ ಮಾರೋ। ಅಕುಸಲಧಮ್ಮೇ ನ ಮುಞ್ಚತೀತಿ ನಮುಚಿ। ಮೀನಕೇತನೋ, ಕನ್ದಪ್ಪೋ, ದಪ್ಪಕೋ, ಅನಙ್ಗೋ, ಪಞ್ಚಸರೋ, ಸಮ್ಬರಾರಿ, ಮನಸಿಜೋ, ಕುಸುಮೇಸು
ತಣ್ಹಾ ಅರತೀ ರಗಾ ಚೇತಿ ಏತಾ ತಿಸ್ಸೋ ತಸ್ಸ ಮಾರಸ್ಸ ಧೀತರೋ। ಯೋ ತಂ ಪಸ್ಸತಿ, ತಂ ತಸಿತಂ ಕರೋತೀತಿ ತಣ್ಹಾ, ಸಲೋಪೋ, ಣ್ಹಾ ಚ। ಪರೇಸಂ ಕುಸಲಧಮ್ಮೇಸು ಅರತಿಂ ಕರೋತೀತಿ ಅರತೀ। ರಜ್ಜನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ರಗಾ। ತಸ್ಸ ಮಾರಸ್ಸ ಹತ್ಥೀ ಗಿರಿಮೇಖಲೋ ನಾಮ। ಸರೀರಮಹನ್ತಭಾವೇನ ಗಿರಿಸದಿಸತ್ತಾ ಗಿರಿ ವಿಯಾತಿ ಗಿರಿ। ಮಾರೇನ ಮಮಾಯನವಸೇನ ‘‘ಅಯಂ ಮೇ ಹತ್ಥೀ ಮೇಖಲೋ ನಾಮ ಹೋತೂ’’ತಿ ಕತನಾಮತ್ತಾ ಮೇಖಲಾ ವಿಯಾತಿ ಮೇಖಲೋತಿ ಸಮುದಿತನಾಮದ್ವಯೇನ ಏಕಮೇವ ಹತ್ಥಿಂ ವದತಿ, ಯಥಾ ‘‘ವಜಿರಾಸನಿ, ಸೀತುಣ್ಹ’’ನ್ತಿ।
೪೪. ತಿಕಂ ಯಮೇ। ಪಜಾಸಂಯಮನತೋ ಯಮಾ, ಮಚ್ಚುಪ್ಪಭುತಯೋ ಅಸ್ಸ ಕಿಙ್ಕಾರಾ, ತೇಸು ರಾಜತೇತಿ ಯಮರಾಜಾ। ತೇಧಾತುಕೇಸುಪಿ ಆಣಾಪವತ್ತಕತ್ತಾ ಮಹನ್ತೋ ವಿಸಯೋ ಏತಸ್ಸ ವಿಸಯೀ, ಣೀ, ಸೋ ಏವ ವೇಸಾಯೀ। ಯತ್ಥ ಲಕ್ಖಣೇನ ನ ಸಿಜ್ಝತಿ, ತತ್ಥ ಸಬ್ಬತ್ರ ‘‘ಯದಾದಿನಾ ವಾ ನಿರುತ್ತಿನಯೇನ ವಾ ಸದ್ದಸಿದ್ಧಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ’’ತಿ ಹಿ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತಂ, ದುಕ್ಖಜನಕತ್ತಾ ವಾ ವಿಸದಿಸಟ್ಠಾನಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ ವೇಸಾ, ನೇರಯಿಕಾ, ತೇಸಂ ಅಧಿಪತಿಭಾವೇನ ಅಯತಿ ಪವತ್ತತೀತಿ ವೇಸಾಯೀ, ಈ। ಯಮಾನಂ ರಾಜಾ ಯಮೋ। ಧಮ್ಮರಾಜೋ, ಕತನ್ತೋ, ಸಮವತ್ತೀ, ಕಾಲೋ, ದಣ್ಡಧರೋ, ಅನ್ತಕೋಇಚ್ಚಾದೀನಿಪಿ ಯಮಸ್ಸ ನಾಮಾನಿ। ಅಸ್ಸ ಯಮಸ್ಸ ಆವುಧಂ ನಯನಮೇವ। ತೇನ ಕಿರ ಕೋಧಚಿತ್ತೇನ ಓಲೋಕಿತಮತ್ತೇನ ಸತ್ತಾನಂ ಸರೀರಾನಿ ಆತಪೇ ಖಿತ್ತಘತಪಿಣ್ಡಾನಿ ವಿಯ ವಿಲೀಯನ್ತೀತಿ।
ದ್ವಯಂ ವೇಪಚಿತ್ತಿ ಪುಲೋಮೋ, ಪುಲಾಮಹತೀ ಉಮಾ ಕಿತ್ತಿ, ಕನ್ತಿ ವಾ ಯಸ್ಸಾತಿ ಪುಲೋಮೋ। ‘‘ಉಮಾತಸೀಹೇಮವತಿ-ಹಲಿದ್ದಾಕಿತ್ತಿಕನ್ತಿಸೂ’’ತಿ ಹಿ ನಾನತ್ಥಸಙ್ಗಹೇ ವುತ್ತಂ। ಅಯಂ ಪನ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ಭರಿಯಾಯ ಸುಜಾತಾಯ ಪಿತಾ। ದ್ವಯಂ ಕಿನ್ನರೇ। ಅಸ್ಸಮುಖನರಸರೀರತಾಯ ಕುಚ್ಛಿತೋ ಪುರಿಸೋ, ಕಿಞ್ಚಿ ವಾ ಪುರಿಸೋ, ಪುರಿಸಸದಿಸೋತಿ ವಾ ಕಿಮ್ಪುರಿಸೋ। ಏವಂ ಕಿನ್ನರೋ। ತುರಙ್ಗವದನ, ಅಸ್ಸಮುಖಾದೀನಿಪಿ ಕಿನ್ನರಸ್ಸ ನಾಮಾನಿ।
೪೫-೪೬. ಅದ್ಧಪಜ್ಜೇನ ಆಕಾಸಸ್ಸ ನಾಮಾನಿ। ತೇಸಂ ತೇಸಂ ವತ್ಥೂನಂ ಅನ್ತರಂ ನಾನತ್ತಂ ಇಕ್ಖತೇ ಲೋಕೋ ಏತ್ಥ, ಅನೇನಾತಿ ವಾ ಅನ್ತಲಿಕ್ಖಂ, ರಸ್ಸ ಲೋ। ಇಕ್ಖನಂ ವಾ ದಸ್ಸನಂ ಇಕ್ಖಾ, ತಸ್ಸ ಅನ್ತರಂ ಕಾರಣಂ ಅನ್ತಲಿಕ್ಖಂ। ಖನತಿ ಬ್ಯವಧಾನನ್ತಿ ಖಂ, ಕ್ವಿ। ಸಬ್ಬಗಹಗಾಮಣಿನೋ ಆದಿಚ್ಚಸ್ಸ ಪಥೋ ಮಗ್ಗೋ ಆದಿಚ್ಚಪಥೋ। ನ ಭವತೀತಿ ಅಬ್ಭಂ। ಗಚ್ಛನ್ತ್ಯನೇನ ದೇವಾತಿ ಗಗನಂ, ಯು, ಮಸ್ಸ ಗೋ। ಅಮ್ಬತೇ ಸದ್ದಾಯತೇ ಅತ್ರಾತಿ ಅಮ್ಬರಂ, ರೋ। ಹಯ ಗತಿಮ್ಹಿ, ವಿಸೇಸೇನ ಹಯತಿ ಗಚ್ಛತಿ ಸಬ್ಬತ್ರಾತಿ ವೇಹಾಸೋ, ಯಸ್ಸ ಸೋ, ವಿಗತೋ ವಾ ಹಾಸೋ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಏತ್ಥಾರಮ್ಮಣಾಲಾಭತೋತಿ ವೇಹಾಸೋ। ಅನಿಲಸ್ಸ ವಾತಸ್ಸ ಪಥೋ ಅನಿಲಪಥೋ। ಭುಸಂ ಕಾಸನ್ತೇ ದಿಪ್ಪನ್ತೇ ಪದತ್ಥಾ ಏತೇನಾತಿ ಆಕಾಸೋ, ನ ಕಸ್ಸತಿ ನ ವಿಲೇಖೀಯತೀತಿ ವಾ ಆಕಾಸೋ। ನ ಭವತಿ ನಭಂ, ನತ್ಥಿ ಭೂಮಿ ಏತ್ಥಾತಿ ವಾ ನಭಂ, ನ ಭಾಯನ್ತಿ ಪಕ್ಖಿನೋ ಅನೇನ, ಏತ್ಥಾತಿ ವಾ ನಭಂ। ವಿನೋ ಪಕ್ಖಿನೋ ಹಯನ್ತಿ ಗಚ್ಛನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ವೇಹಾಯಸಂ, ಅಸೋ। ತಾರಾ ವುಚ್ಚನ್ತಿ ನಕ್ಖತ್ತಾದಯೋ, ತೇಸಂ ಪಥೋ ತಾರಾಪಥೋ। ಸುರಾನಂ ದೇವಾನಂ ಪಥೋ ಸುರಪಥೋ। ನ ಹಞ್ಞತೇತಿ ಅಘಂ, ಹನಸ್ಸ ಘೋ। ಅನನ್ತಂ, ವಿಸಣುಪದಂಇಚ್ಚಾದೀನಿಪಿ ಆಕಾಸಸ್ಸ ನಾಮಾನಿ।
೪೭-೪೮. ಮೇಘಾದ್ಯೇಕಾದಸಕಂ ಮೇಘೇ। ಮೇಹತಿ ಘರತಿ ಸೇಚತೀತಿ ಮೇಘೋ। ವಾರಿಂ ವಹತೀತಿ ವಲಾಹಕೋ, ವಾರಿಸದ್ದಸ್ಸ ವೋ, ವಸ್ಸ ಲೋ ದೇವೋ। ಪಜಾನಂ ಲೋಕಾನಂ ಅನ್ನಂ ಭೋಜನಂ ಭವತಿ ಏತೇನಾತಿ ಪಜ್ಜುನ್ನೋ, ಅಕಾರಸ್ಸುಕಾರೋ। ಅಮ್ಬುಂ ಉದಕಂ ಧಾರೇತೀತಿ ಅಮ್ಬುಧರೋ। ಲೋಕಾನಂ ಸನ್ತಾಪಂ ಹನ್ತೀತಿ ಘನೋ, ಹಸ್ಸ ಘೋ। ಜಲಧಾರಂ ಧಾರೇತೀತಿ ಧಾರಾಧರೋ। ಜೀವನಂ ಜಲಂ ಮೂತಂ ಬನ್ಧಮನೇನೇತಿ ಜೀಮೂತೋ, ವನಸದ್ದಲೋಪೋ, ಲೋಕಾನಂ ವಾ ಜೀವಿತಂ ಮುನಾತಿ ಬನ್ಧತೀತಿ ಜೀಮೂತೋ, ವಿತಲೋಪೋ, ಜೀವಿತಸ್ಸ ಜೀ ಆದೇಸೋ ವಾ ವಾರಿವಾಹೋ। ಅಮ್ಬುಂ ದದಾತೀತಿ ಅಮ್ಬುದೋ। ಆಪಂ ಭರತೀತಿ ಅಬ್ಭಂ, ಕ್ವಿ, ಪಸ್ಸ ಬೋ।
ತಿಕಂ ವುಟ್ಠಿಯಂ। ವಸ್ಸತಿ ಸಿಞ್ಚತೀತಿ ವಸ್ಸಂ, ವಸ್ಸ ಸೇಚನೇ। ಏವಂ ವಸ್ಸನವುಟ್ಠಿಯೋ।
ಪಞ್ಚಕಂ ತಲೋಪೋ, ಸೋ ಏವ ಸತೇರಿತಾ। ಖಣಮತ್ತಮ್ಪಿ ನ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ಅಕ್ಖಣಾ। ಕುಟಿಲಂ ಅಚಿರಟ್ಠಾಯಿತತ್ತಾ ವಿರೂಪಂ ಹುತ್ವಾ ಜವತೀತಿ ವಿಜ್ಜು। ವಿಜ್ಜೋತತೀತಿ ವಿಜ್ಜುತಾ। ಅಚಿರಂ ಪಭಾ ಯಸ್ಸ ಅಚಿರಪ್ಪಭಾ।
೪೯. ಚತುಕ್ಕಂ ಮೇಘನಾದೇ। ಮೇಘಾನಂ ನಾದೋ ಮೇಘನಾದೋ। ಧನೀಯತೇ ಧನಿತಂಧನ ಸದ್ದೇ। ಗಜ್ಜನಂ ಗಜ್ಜಿತಂ, ಗಜ್ಜ ಸದ್ದೇ। ರಸೀಯತೇ ರಸಿತಂ। ಆದಿನಾ ಹರಾದಾದಿ ಇನ್ದಾವುಧಂ, ಇನ್ದಧನು ಚ। ವಾತೇನ ಖಿತ್ತಮಮ್ಬು ವಾತಕ್ಖಿತ್ತಮ್ಬು, ಬಿನ್ದು। ಸೀತಂ ಕರೋತೀತಿ ಸೀಕರೋ, ಸಿಞ್ಚತೀತಿ ವಾ ಸೀಕರೋ, ಚಸ್ಸ ಕೋ, ಅರೋ ಚ, ವಾತವಸೇನ ವಾ ತತೋ ತತೋ ಸರತೀತಿ ಸೀಕರೋ, ಅಸ್ಸ ಈ, ಮಜ್ಝೇ ಕಾಗಮೋ ಚ।
೫೦. ತಿಕಂ ಜಲಧಾರಾಯಂ। ವೇಗತೋ ಜಲಧಾರಾನಂ ಸಂ ಭುಸಂ ಪತನಂ ಆಸಾರೋ, ಪುನಪ್ಪುನಂ ಸರತೀತಿ ಆಸಾರೋ। ವೇಗಂ ಧಾರೇತೀತಿ ಧಾರಾ। ಅಧೋ ಪತತೀತಿ ಸಮ್ಪಾತೋ, ಸಂಸದ್ದೋ ಅಧೋಭಾಗೇ ಕರಕಾ, ಜಲಂ ಪಿಣ್ಡಂ ಕರೋತೀತಿ ವಾ ಕರಕಾ, ‘‘ವಸ್ಸೋಪಲೇ ರುದ್ದೋ, ಕರಸದ್ದೋತ್ರ। ‘‘ಕರೋ ವಸ್ಸೋಪಲೇ ಪಾಣಿ-ಸೋಣ್ಡಾಪಚ್ಚಾಯರಂಸಿಸೂ’’ತಿ ನಾನತ್ಥಸಙ್ಗಹೇ ವುತ್ತಂ। ಘನತೋ, ಘನಕಾಲೇ ವಾ ಸಞ್ಜಾತಂ ಉಪಲಂ ಸಿಲಾ ಘನೋಪಲಂ। ದುಟ್ಠು ದಿನಂ ದುದ್ದಿನಂ, ಅಯಂ ದುದ್ದಿನಸದ್ದೋ ಮೇಘಚ್ಛನ್ನಾಹೇ ವತ್ತತಿ, ಅಸೋಭನತ್ಥೋಪ್ಯತ್ಥಿ ದುದ್ದಿನಸದ್ದೋ, ಅಗುಣವಚನತಾಯಂ ವಾಚ್ಚಲಿಙ್ಗೋ।
೫೧-೫೨. ಛಕ್ಕಂ ತಿರೋಧಾನೇ। ಧರ ಆವರಣೇ, ಅಪಾದಿಪುಬ್ಬೋ। ಅಪಿಧರತಿ ಆವುಣೋತೀತಿ ಪಿಧಾನಂ, ಅಲೋಪೋ। ಅಪಧರತೀತಿ ಅಪಧಾರಣಂ। ತಿರೋ ಧರತಿ ಪಿದಹತೀತಿ ತಿರೋಧಾನಂ। ಅನ್ತರಂ ಧರತೀತಿ ಅನ್ತರಧಾನಂ, ನಿಗ್ಗಹೀತಲೋಪೋ। ಅಪಿಧರತೀತಿ ಅಪಿಧಾನಂ। ಏತ್ಥ ಚ ಅಪಾದಿಉಪಸಗ್ಗಾ ಧಾತುನೋ ಆವರಣತ್ಥಜೋತಕಾ। ಛಾದಯತೀತಿ ಛಾದನಂ। ಬ್ಯವಧಾ, ಅನ್ತರಧಿಇಚ್ಚಾದಯೋಪಿ ತಿರೋಧಾನೇ।
ಸಾದ್ಧಪಜ್ಜೇನ ಚನ್ದಸ್ಸ ನಾಮಾನಿ। ಇನ್ದತಿ ನಕ್ಖತ್ತಾನಂ ಪರಮಿಸ್ಸರಿಯಂ ಕರೋತೀತಿ ಇನ್ದು। ಚನ್ದತಿ ಹಿಲಾದಯತಿ ಸುಖಯತಿ ಪಜನ್ತಿ ಚನ್ದೋ। ನಕ್ಖತ್ತಾನಂ ರಾಜಾ ನಕ್ಖತ್ತರಾಜಾ। ಉಮಾ ಕನ್ತಿ, ತಾಯ ಸಹ ವಿಜ್ಜತೀತಿ ಸೋಮೋ, ಸುಖಂ ಅಭಿಸ್ಸವತೀತಿ ವಾ ಸೋಮೋ, ಮಪಚ್ಚಯೋ। ನಿಸಂ ರತ್ತಿಂ ಕರೋತಿ, ತತ್ಥ ವಾ ಕರೋ ರಂಸಿ ಏತಸ್ಸ ನಿಸಾಕರೋ। ಅನ್ಧಕಾರಂ ಉಸೇನ್ತಿ ದಹನ್ತಿ ವಿನಾಸೇನ್ತೀತಿ ಓಸಾ, ರಂಸಯೋ, ತೇ ಏತ್ಥ ಧಿಯನ್ತಿ ಪತಿಟ್ಠಹನ್ತೀತಿ ಓಸಧಿ, ತಾರಾವಿಸೇಸೋ, ತಸ್ಸ ಈಸೋ ಪತಿ ಓಸಧೀಸೋ। ಹಿಮೋ ಸೀತಲೋ ರಂಸಿ ಯಸ್ಸ ಹಿಮರಂಸಿ। ಸಸೋ ಅಙ್ಕೋ ಲಕ್ಖಣಂ ಯಸ್ಸ ಸಸಙ್ಕೋ। ಚನ್ದಂ ಕಪ್ಪೂರಂ ಮಾತಿ ಸದಿಸಂ ನಯತೀತಿ ಚನ್ದಿಮಾ। ಇಕಾರಾದೇಸೋ। ಸಸಲಕ್ಖಣಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥಿ ಸಸೀ ಸಸೀ, ಈಪಚ್ಚಯೋ ತದುಪಲಕ್ಖಿತೇ ತದುಪಚಾರಂ। ಸೀತಾ ರಂಸಯೋ ಯಸ್ಸತ್ಥೀತಿ ಸೀತರಂಸಿ। ನಿಸಾಯ ರತ್ತಿಯಾ ನಾಥೋ ತದಾಲಙ್ಕಾರಭಾವತೋತಿ ನಿಸಾನಾಥೋ। ಉಳೂನಂ ತಾರಾನಂ ರಾಜಾ ಉಳುರಾಜಾ। ಮಾತಿ ಅತ್ತಾನಂ ಕಪ್ಪೂರೇನ ಸದಿಸಂ ಕರೋತೀತಿ ಮಾ, ಮಾಸದ್ದೋಯಂ ಪುಮೇ, ತಂಸಹಚರಣತೋ ಉಳುರಾಜಾದಯೋಪಿ। ಹಿಮಂಸು, ಕುಮುದಬನ್ಧು, ವಿಧು, ಸುಧಂಸು, ಸುಬ್ಭಂಸು, ನಿಸಾಪತಿ, ಮಿಗಙ್ಕೋ, ಕಲಾನಿಧಿ, ದ್ವಿಜರಾಜೋ, ಸಸಧರೋ, ನಕ್ಖತ್ತೇಸೋಇಚ್ಚಾದೀನಿಪಿ ಚನ್ದಸ್ಸ ನಾಮಾನಿ।
೫೩-೫೪. ಸೋಳಸನ್ನಂ ಭಾಗಾನಂ ಪೂರಣೋ ಸೋಳಸಮೋ ಭಾಗೋ ಚನ್ದಸ್ಸ ಕಲಾ, ಕಲ ಸಙ್ಖ್ಯಾನೇ, ಕಲೀಯತೇ ಏಕಾದಿನಾ ಸಙ್ಖ್ಯಾಯತೇತಿ ಕಲಾ। ದ್ವಯಂ ಚನ್ದಸ್ಸ ಸರೀರೇ। ಮಞ್ಞತೇ ಞಾಯತೇ ಅನೇನೇತಿ ಬಿಮ್ಬಂ। ಮನತೋ ವಪಚ್ಚಯೋ, ನಿಪಾತನಾ ಮಸ್ಸ ಬೋ, ಅಸ್ಸಿ, ನಸ್ಸ ಮೋ, ವಸ್ಸ ಬೋ, ಬಿಮ್ಬಸದ್ದೋ ಅನಿತ್ಥಿಯಂ। ಮಣ್ಡಯತೇತಿ ಮಣ್ಡಲಂ, ಅಲೋ, ಇತ್ಥಿಯಂ ಮಣ್ಡಲೀ, ಅಯಂ ತೀಸ್ವಪಿ
ಪಾದಹೀನಪಜ್ಜೇನ ಅದ್ಧಭಾಗೋ। ಅಸತಿ ಖೇಪೇತಿ ಸಮುದಾಯನ್ತಿ ಅಡ್ಢೋ, ತೋ। ತಥಾ ಅದ್ಧೋ। ಉಪಡ್ಢೋತಿ ಉಪಸಗ್ಗೇನ ಪದಂ ವಡ್ಢಿತಂ, ಏತೇ ತಯೋ ಪುಮೇ। ಖಣ್ಡಯತಿ ಸಮುದಾಯನ್ತಿ ಖಣ್ಡಂ। ಸಕ್ಯತೇ ಸಕಲಂ, ಅಲೋ, ಖಣ್ಡಸಕಲಾ ವಾ ಪುಮೇ, ಸತ್ಥೇ ರೂಪಭೇದತೋ ನಪುಂಸಕೇ। ಏತೇ ಚ ಅಡ್ಢಾದಯೋ ತಯೋ ಅಸಮೇ ಭಾಗೇ ಪುಮೇ, ಸಮೇ ತು ನಪುಂಸಕೇತಿ ರೂಪಭೇದೇನಾಹ ‘‘ಅದ್ಧಂ ವುತ್ತಂ ಸಮೇ ಭಾಗೇ’’ತಿ। ಖಣ್ಡಾದಿದ್ವಯಂ ಪನ ಅಸಮೇಪಿ ವತ್ತಮಾನಂ ಪುನ್ನಪುಂಸಕೇ ವತ್ತತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಅದ್ಧಂ ವುತ್ತಂ ಸಮೇ ಭಾಗೇ’’ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಅಡ್ಢಂ, ಉಪಡ್ಢ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ದ್ವಯಮ್ಪಿ ಸಙ್ಗಹಿತಂ
ಪಸಾದಾದಯೋ ಚನ್ದೇ ಅವಸ್ಸಮ್ಭಾವಿನೋ, ಅಞ್ಞತ್ರ ತು ಪಾಸಙ್ಗಿಕಾ ಇತಿ ಚನ್ದಪಕ್ಕಮೇ ಉಚ್ಚನ್ತೇ। ವಿಸೇಸೇನ ಸಾದಯತಿ ಪಸಾದಯತೀತಿ ಪಸಾದೋ। ಏವಂ ಪಸನ್ನೋ, ಸೋ ಏವ ಪಸನ್ನತಾ।
ತಿಕಂ ಚನ್ದಪ್ಪಭಾಯಂ। ಕುಮುದಸ್ಸಾಯಂ ವಿಕಾಸೋ ಕೋಮುದೀ। ಚನ್ದಂ ಆಚಿಕ್ಖತಿ ಪಟಿಪಾದಯತೀತಿ ಚನ್ದಿಕಾ। ಜುತಿ ಅಸ್ಸಾತ್ಥೀತಿ ಜುಣ್ಹಾ। ತಸ್ಸ ಣೋ, ಹಪಚ್ಚಯೋ ಚ, ಚನ್ದಸ್ಸ ವಾ ಜುತಿಂ ಸೋಭಂ ನಯ್ಹತಿ ಬನ್ಧತೀತಿ ಜುಣ್ಹಾ।
ಚತುಕ್ಕಂ ಸೋಭನಮತ್ತೇ। ಕನತಿ ದಿಪ್ಪತೀತಿ ಕನ್ತಿ, ಕನ ದಿತ್ತಿಯಂ, ಕಾಮೀಯತೀತಿ ವಾ ಕನ್ತಿ। ಸುನ್ದರಂ ಭಾತಿ ದಿಪ್ಪತೀತಿ ಸೋಭಾ। ಜೋತಯತೀತಿ ಜುತಿ। ಛಾದಯತೀತಿ ಛವಿ। ಛದ ಸಂವರಣೇ, ವಿಪಚ್ಚಯೋ, ದಲೋಪೋ।
೫೫. ಸತ್ತಕಂ ಲಕ್ಖಣೇ। ಕಂ ಅತ್ತಾನಂ ಲಙ್ಕಯತಿ ಹೀನಂ ಕರೋತೀತಿ ಕಲಙ್ಕೋ। ಲಞ್ಛತೇ ಲಕ್ಖತೇ ಅನೇನೇತಿ ಲಞ್ಛನಂ ಲಕ್ಖಂ। ತಥಾ ಲಕ್ಖಣಂ। ಅಙ್ಕೀಯತೇ ಲಕ್ಖ್ಯತೇ ಅನೇನೇತಿ ಅಙ್ಕೋ। ಅಭಿ ವಿಸೇಸಂ ಜಾನಾತಿ ಏತೇನಾತಿ ಅಭಿಞ್ಞಾಣಂ। ಚಿಹೀಯತಿ ಲಕ್ಖೀಯತಿ ಅನೇನೇತಿ ಚಿಹನಂ। ಚಿಹ ಲಕ್ಖಣೇ।
ಸಬ್ಬಾಸಂ ಸೋಭಾನಂ ಮಜ್ಝೇ ಪರಮಾ ಸೋಭಾ ಸುಸಮಾ ನಾಮ, ಸೋಭನಂ ಸಮಂ ಸಬ್ಬಂ ಅಸ್ಸಂ ಸುಸಮಾ, ಸೇಟ್ಠಾ ಸೋಭಾ।
೫೬. ಗುಣೇ ಫೋಟ್ಠಬ್ಬವಿಸೇಸೇ ಸೀತನ್ತಿ ನಪುಂಸಕಂ ಭವತಿ। ದೇವದತ್ತಸ್ಸ ಸೀತಂ ವತ್ತತಿ। ಸೀತಾದಯೋ ತಯೋ ಗುಣೀಲಿಙ್ಗಾ ಗುಣಿನೋ ಲಿಙ್ಗಂ ಗಣ್ಹನ್ತಿ, ತಂ ಯಥಾ – ಸೀತಲಾ ಭೂಮಿ, ಸೀತಲಂ ಜಲಂ, ಸೀತಲೋ ವಾತೋ। ಉಣ್ಹಾಭಿತತ್ತೇಹಿ ಸೇವೀಯತೀತಿ ಸೀತಂ, ತೇನ ಯುತ್ತೋ ಸೀತೋ। ಸಸ ಗತಿಯಂ, ಇರೋ, ಇತ್ತಞ್ಚ, ಸೀತತ್ಥಿಕೇನ ಸರೀಯತೀತಿ ವಾ ಸಿಸಿರಂ। ಸೀತಂ ಗುಣಂ ಲಾತೀತಿ ಸೀತಲೋ।
ಮಹಿಕಾನ್ತಂ ಹಿಮೇ। ಹಿಂಸತೀತಿ ಹಿಮಂ, ಸಸ್ಸ ಮೋ,ನಿಗ್ಗಹೀತಲೋಪೋ ಚ। ತುಹ ಅದನೇ, ತೋಹತಿ ಹಿಂಸತೀತಿ ತುಹಿನಂ, ಇನೋ। ಉಪರಿತೋ ಸವತೀತಿ ಉಸ್ಸಾವೋ। ನೀಹರನ್ತಿ ನಿಸ್ಸಸನ್ತ್ಯನೇನೇತಿ ನೀಹಾರೋ, ನತ್ಥಿ ಈಹಾ ವಾ ಏತಸ್ಮಾ ಹೇತುಭೂತಾತಿ ನೀಹಾರೋ, ಆರೋ। ಮಹೀಯತೇ ರಾಗೀಹೀತಿ ಮಹಿಕಾ, ಣ್ವು।
೫೭. ಛಕ್ಕಂ ನಕ್ಖತ್ತೇ। ಪುನಪ್ಪುನಂ ಉದಯತ್ತಾ ನ ಖೀಯತೇ ನಕ್ಖತ್ತಂ, ಅತ್ತನೋ ಗಮನಟ್ಠಾನಂ ನ ಖರತಿ ನ ವಿನಾಸೇತೀತಿ ವಾ ನಕ್ಖತ್ತಂ, ಅಥ ನಕ್ಖ ಗತಿಯಂ, ನಕ್ಖತೀತಿ ನಕ್ಖತ್ತಂ। ಜೋತತಿ ಸುಭಾಸುಭನಿಮಿತ್ತಂ ಪಕಾಸೇತೀತಿ ಜೋತಿ, ನಕ್ಖತ್ತ ಭಂಸದ್ದೇಹಿ ಸಹಚರಣತೋ ನಪುಂಸಕೇ। ಯಥಾವುತ್ತಂ ನಿಮಿತ್ತಂ ಭಾತಿ ಪಕಾಸೇತೀತಿ ಭಂ। ಕತ್ತಬ್ಬಂ ತರನ್ತಿ ಲೋಕಾ ಏತಾಯಾತಿ ತಾರಾ, ಅತ್ತನೋ ವೀಥಿಂ ತಾಯತಿ ಅರತಿ ಗಚ್ಛತೀತಿ ವಾ ತಾರಾ, ತಾರೇತಿ ವಾ ಲೋಕೇ ಅಹಿತತೋತಿ ತಾರಾ, ಅಯಞ್ಚ ತಾರಕಾ, ಉಳು ಚ ಏತೇ ತಯೋ ಅಪುಮೇ। ತರಾ ಏವ ಣ್ವು, ತಾರಕಾ ಉಳು। ನ ಕೇವಲಂ ತಾರಕಾ ಏವ ಅಪುಮೇ, ಅಥ ಖೋ ಉಳು ಚಾತಿ ಚಸದ್ದತ್ಥೋ। ಉಳುಸಹಚರಿಯತೋ ಪಕ್ಖೇ ನಪುಂಸಕೇ ಚ।
೫೮-೬೦. ಅಸ್ಸಯುಜಾದಯೋ ರೇವತ್ಯನ್ತಾ ಸತ್ತಾಧಿಕವೀಸತಾರಕಾ ನಕ್ಖತ್ತಾ ನಾಮ ಹೋನ್ತಿ। ತಾನಿ ಚ ನಕ್ಖತ್ತಾನಿ ಆಕಾಸೇ ಯಥಾಠಿತಾನಿ ಕಮತೋಯೇವ ಏತ್ಥ ಕಥಿತಾನಿ, ನ ಉಪ್ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ। ವಕ್ಖತಿ ಚ ‘‘ಕಮತೋ ಸತ್ತಾಧಿಕವೀಸತಿ ನಕ್ಖತ್ತಾ’’ತಿ। ಅಸ್ಸರೂಪಯೋಗತೋ ಅಸ್ಸಯುಜೋ। ಯಮಸದಿಸತ್ತಾಸಬ್ಬತ್ರ ಭರತೀತಿ ಭರಣೀ। ಯು, ಈ। ಅಗ್ಗಿಸದಿಸತ್ತಾ ಕನ್ತತಿ ಛಿನ್ದತೀತಿ ಕತ್ತಿಕಾ, ಕರೋತಿ ತಸ್ಮಾ ವಾ ಕತ್ಥಿಕಾ, ಕತ್ತಿಕಾಯ ಸಹಿತಾ ಸಕತ್ತಿಕಾ। ಭರಣೀ, ರೋಹಿಣೀ ವಾ। ಕಮಲಸಮ್ಭವತ್ತಾ ಕಮಲೇ ರುಹತಿ ವಡ್ಢತೀತಿ ರೋಹಿಣೀ। ಮಿಗಸೀಸಣ್ಠಾನತ್ತಾ ಮಿಗಸಿರಂ, ಛಟ್ಠೀಸಮಾಸೋ ಉತ್ತರಪ್ಪಧಾನತ್ತಾ ನಪುಂಸಕತ್ತಂ। ರುದ್ದರಸಾವಟ್ಠಿತಕೋಧರುದ್ದಸದಿಸತ್ತಾ ಕದಾಚಿ ಅದತಿ ಘಸತೀತಿ ಅದ್ದಾ। ಪುನಪ್ಪುನಂ ಸತ್ತೇಸು ಹಿತಂ ವಸ್ಸತೀತಿ ಪುನಬ್ಬಸು, ವಸ್ಸ ಸೇಚನೇ। ಪೋಸೇತಿ ಕ್ರಿಯಾನಿ, ಪೋಸೇನ್ತ್ಯಸ್ಮಿನ್ತಿ ವಾ ಪುಸ್ಸೋ। ಭುಜಗಸದಿಸತ್ತಾ ನ ಸಿಲಿಸ್ಯತೇ ನಾಲಿಙ್ಗ್ಯತೇತಿ ಅಸಿಲೇಸೋ।
ಮಹೀಯತೇ ಕಾರಿಯತ್ಥಿಕೇಹೀತಿ ಮಘಾ ಘೋ। ಫಲಂ ಗಣ್ಹಾಪೇತೀತಿ ಫಗ್ಗುನೀ, ಯು, ಈ। ದ್ವೇತಿ ಪುಬ್ಬಫಗ್ಗುನೀ, ಉತ್ತರಫಗ್ಗುನೀ ಚೇತಿ ದ್ವೇ। ಹತ್ಥಸಣ್ಠಾನತಾಯ ಹತ್ಥೋ। ತಚ್ಛಕಸದಿಸತ್ತಾ ವಿಚಿತ್ತಂ ಫಲಂ ದದಾತೀತಿ ಚಿತ್ತಾ। ಸೋಭನಾ ಆತಿ, ಸಾತಿ ವಾ ತನುಂ ಕರೋತಿ ಸುಭಾಸುಭನ್ತಿ ಸಾತಿ ಸಾತಿ, ‘‘ಸಾತಿ ದಾನಾವಸಾನೇಸೂ’’ತಿ ಹಿ ನಾನತ್ಥಸಙ್ಗಹೇ ವುತ್ತಂ, ಅಯಂ ದ್ವೀಸು। ವಿಸದಿಸಂ ಫಲಂ ಖಣತೀತಿ ವಿಸಾಖಾ, ವಿವಿಧಾ ವಾ ಸಖಾ ಮಿತ್ತಾ ಯಸ್ಸಾ ಸಾ ವಿಸಾಖಾ। ಅನುರಾಧಯತಿ ಸಂಸಿಜ್ಝತಿ ಸುಭಾಸುಭಫಲಮೇತಾಯಾತಿ ಅನುರಾಧಾ। ಗುಣೇಹಿ ಸಬ್ಬಾಸಂ ವುಡ್ಢತ್ತಾ ಜೇಟ್ಠಾ। ಮೂಲತಿ ಪತಿಟ್ಠಾತಿ ಸುಭಾಸುಭಫಲಮೇತ್ಥಾತಿ ಮೂಲಂ। ಆಸಾಳ್ಹೋ ನಾಮ ಭತೀನಂ ದಣ್ಡೋ, ತಂಸಣ್ಠಾನತ್ತಾ ಆಸಾಳ್ಹಾ ನಾಮ ದ್ವೇ ನಕ್ಖತ್ತಾ ಪುಬ್ಬಾಸಾಳ್ಹಉತ್ತರಾಸಾಳ್ಹವಸೇನ।
ಸವತಿ ಸುಭಾಸುಭಫಲಮೇತೇನಾತಿ ಸವಣೋ, ಸವಣಂ ವಾ। ಧನಮೇಸನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಧನಿಟ್ಠಾ, ಧನತಿ ವಾ ವಿಭೂತಿ ನಿಧಾನಂ ಧನಿಟ್ಠಾ। ಸತಂ ಭಿಸಜಾ ಏತ್ಥ, ಸತಭಿಸಜಾನಂ ವಾ ಅಧಿಪತಿ ಸತಭಿಸಜೋ। ಭದ್ದೋ ಗೋ, ತಸ್ಸೇವ ಪದಾನಿ ಪಾದಾ ಅಸ್ಸಂ ಭದ್ದಪದಾ, ಪುಬ್ಬಭದ್ದಪದಾ ದ್ವೇ, ಉತ್ತರಭದ್ದಪದಾ ದ್ವೇ, ಸಮೂಹೋ ಚೇಸಂ ಚತುಸಙ್ಖ್ಯಾತಿ ಬಹುವಚನಂ। ರಾ ವುಚ್ಚತಿ ಧನಂ, ತಬ್ಬನ್ತತಾಯ ರೇವತೀ, ಆಕಾರಸ್ಸೇ, ರೇವತೋ ವಾ ಇಸಿಭೇದೋ, ತಸ್ಸ ಅಪಚ್ಚಂ ರೇವತೀ।
೬೧. ದ್ವಯಂ ಸೋಬ್ಭಾನು। ರಹತಿ ಚನ್ದಾದೀನಂ ಸೋಭಂ ಜಹಾಪೇತೀತಿ ರಾಹು। ತಮೋ, ವಿಧುನ್ತುದೋ, ಚನ್ದಾದೋ, ಸೇಹಿಕೇಯೋತಿಪಿ ರಾಹುಸ್ಸ ನಾಮಾನಿ।
ಸೂರ, ಚನ್ದ, ಅಙ್ಗಾರಕ, ಬುಧ, ಜೀವ, ಸುಕ್ಕ, ಅಸಿತ, ರಾಹು, ಕೇತೂತಿ ಏತೇ ಸೂರಾದಯೋ ನವಗ್ಗಹಾ ನಾಮ।
ಮೇಸಾದಿಕೋ ದ್ವಾದಸಕೋಟ್ಠಾಸೋ ರಾಸಿ ನಾಮ। ಆದಿನಾ ಉಸಭ, ಮೇಥುನ, ಕಕ್ಕಟ, ಸೀಹ, ಕಞ್ಞಾ, ತುಲಾ, ವಿಚ್ಛಿಕ, ಧನು, ಮಕರ, ಕುಮ್ಭ, ಮೀನೇ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ।
ದ್ವಯಂ ಭದ್ದಪದನಕ್ಖತ್ತಾನಂ ನಾಮಂ। ಪೋಟ್ಠೋ ಗೋ ಪೋಟ್ಠಪದಾ।
೬೨-೬೩. ಪಜ್ಜದ್ವಯೇನ ಸೂರಿಯಸ್ಸ ನಾಮಾನಿ। ಆ ಭುಸೋ ದಿಪ್ಪತೀತಿ ಆದಿಚ್ಚೋ, ಪ್ಪಸ್ಸ ಚ್ಚೋ। ಲೋಕಾನಂ ಸೂರಭಾವಂ ಜನೇತೀತಿ ಸೂರಿಯೋ। ತಥಾ ಸೂರೋ। ಸತಂ ಬಹವೋ ರಂಸಯೋ ಯಸ್ಸ ಸತರಂಸಿ। ದಿವಾ ದಿವಸಂ ಕರೋತೀತಿ ದಿವಾಕರೋ, ದಿವಸೇ ವಾ ಕರೋ ದಿವಾಕರೋ, ದಿವಾಸದ್ದೋಯಂ ಸಬ್ಬಕಾರಕವಚನೋ, ನ ತು ಆಧಾರವಚನೋ ಏವ। ವಿಸೇಸೇನ ರೋಚತೇ ದಿಪ್ಪತೇತಿ ವೇರೋಚನೋ। ದಿನಂ ಕರೋತಿ, ಕುಮುದಾನಂ ವಾ ದಿನಂ ಮಾಕುಲ್ಯಂ ಕರೋತೀತಿ ದಿನಕರೋ, ಉಣ್ಹೋ ರಂಸಿ ಯಸ್ಸ ಉಣ್ಹರಂಸಿ। ಪಭಂ ಕರೋತೀತಿ ಪಭಙ್ಕರೋ।
ಅಂಸುನೋ ಮಾಲಾ, ಸಾ ಯತ್ಥ ಅತ್ಥಿ ಅಂಸುಮಾಲೀ। ದಿನಾನಂ ಪತಿ ದಿನಪತಿ। ತಪತೀತಿ ತಪನೋ। ರವನ್ತಿ ಏತೇನ ಸತ್ತಾ ಪಭಾವಿತ್ತಾತಿ ರವಿ। ಭಾನು ಯಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಭಾನುಮಾ। ರಂಸಿ ಯಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ರಂಸಿಮಾ। ಭಂ ಆಭಂ ಕರೋತಿ, ತಾಸಂ ವಾ ಆಕರೋ ಉಪ್ಪತ್ತಿಟ್ಠಾನಂ ಭಾಕರೋ। ಭಾತಿ ದಿಪ್ಪತೀತಿ ಭಾನು। ದೇವೇಹಿಪಿ ಅಚ್ಚತೇ ಪೂಜೀಯತೇತಿ ಅಕ್ಕೋ। ಸಹಸ್ಸಂ ಬಹವೋ ರಂಸಯೋ ಯಸ್ಸ ಸಹಸ್ಸರಂಸಿ। ದ್ವಾದಸತ್ತಾ, ಪಭಾಕರೋ, ವಿಭಾಕರೋ, ವಿಕತ್ತನೋ
೬೪. ಪಜ್ಜೇನ ಸೂರಿಯಾದೀನಂ ರಂಸಿಪ್ಪಭಾನಂ ನಾಮಾನಿ। ರಸನ್ತಿ ತಂ ಸತ್ತಾತಿ ರಂಸಿ। ಆ ಭುಸೋ ಭಾತೀತಿ ಆಭಾ। ಪಕಾರೇನ ಭಾತೀತಿ ಪಭಾ। ದಿಪ್ಪತೀತಿ ದಿತ್ತಿ। ರೋಚತೇ ದಿಪ್ಪತೇತಿ ರುಚಿ। ದೀಧ್ಯತಿ ದಿಪ್ಪತೀತಿ ದೀಧಿತಿ। ದಿಪ್ಪತೀತಿ ವಾ ದೀಧಿತಿ, ಪಸ್ಸ ಧೋ, ಇಕಾರಾಗಮೋ। ಮಿಯ್ಯನ್ತೇ ಖುದ್ದಜನ್ತವೋ ಅನೇನೇತಿ ಮರೀಚಿ, ಈಚಿ। ಅಸತಿ ಗಚ್ಛತಿ ದಿಸನ್ತನ್ತಿ ಅಂಸು, ಉಸ್ಸಾಗಮೋ। ಮರೀಚಿಸಹಚರಣತೋ ದೀಧಿತ್ಯಾದಯೋ ಭಾನು ಅಂಸು ಚ ದ್ವೀಸು। ಮಯ ಗಮನತ್ಥೋ ಖಪಚ್ಚಯೋ ಊಕಾರಾಗಮೋ, ಅಥ ವಾ ಮಾ ಮಾನೇ, ಉಖ ಗತ್ಯತ್ಥೋ ದಣ್ಡಕೋ ಧಾತು ಮಯೂಖೋ ಕಿರಣೋ। ಕಿರತಿ ತಿಮಿರಂ ಕರೋ।
೬೫. ದ್ವಯಂ ಆದಿಚ್ಚಮಣ್ಡಲೋತಿಖ್ಯಾತೇ ಉಪ್ಪಾತಾದಿಜಾತೇ ರಂಸಿಮಣ್ಡಲೇ। ಸೂರಿಯಸ್ಸ ಪರಿ ಸಮನ್ತತೋ ಧೀಯತೇ ಪರಿಧೀ, ಪರಿ ಸಮನ್ತತೋ ವಿಸತೀತಿ ಪರಿವೇಸೋ, ಸೂರಿಯಂ ವಾ ಪರಿವೇಠಯತೀತಿ ಪರಿವೇಸೋ। ಠಸ್ಸ ಸೋ। ಉಪಸೂರಿಯಕಂ, ಮಣ್ಡಲನ್ತಿ ದ್ವೇಪಿ ಪರಿಧಿನೋ ನಾಮಾನಿ।
ದ್ವಯಂ ಮರೀಚಿಕಾಯಂ। ಮರೀಚಿಸದಿಸತಾಯ ಮರೀಚಿ। ಮಿಗಾನಂ ತಣ್ಹಾ ಪಿಪಾಸಾ ಯಸ್ಸಂ ಜಲಾಭಾಸತ್ತಾ ಸಾ ಮಿಗತಣ್ಹಿಕಾ।
ಸೂರಿಯಸ್ಸ ಉದಯತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಉಟ್ಠಿತರಂಸಿ ಉಗ್ಗತರಂಸಿ ಅರುಣೋ ನಾಮ ಸಿಯಾ। ಅರುಣವಣ್ಣತಾಯ ಅರತಿ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಅರುಣೋ। ಸೂರಸೂತೋ, ಅನೂರು, ಕಸ್ಸಪೇಯ್ಯೋ, ಕಸ್ಸಪಿ, ಗರುಡಾಗ್ಗಜೋತಿಪಿ ಅರುಣಸ್ಸ ನಾಮಾನೀತಿ। ಆಕಾಸವಣ್ಣನಾ।
೬೬-೬೭. ಚತುಕ್ಕಂ ಕಾಲೋ, ಕರಣಂ ವಾ ಕಾರೋ, ಭಾವೇ ಣೋ, ಸೋ ಏವ ಕಾಲೋ, ನ ಹಿ ಕ್ರಿಯಾವಿನಿಮುತ್ತೋ ಕಾಲೋ ನಾಮ ಕೋಚಿ ಅತ್ಥಿ, ಮಹಾಕಾಲಸ್ಸ ಪನ ಸಸ್ಸತಭಾವತೋ ಅತೀತಾದಿವೋಹಾರೋ ನತ್ಥೇವಾತಿ ಅವಯವಕಾಲಾನಂ ಸಮೂಹಭಾವತೋ ಸೋಪಿ ‘‘ಕಾಲೋ’’ತಿ ವುತ್ತೋ। ಸತ್ತಾನಂ ಜೀವಿತಂ ಅಸತಿ ಖೇಪೇತೀತಿ ಅದ್ಧಾ, ತಸ್ಸ ಧೋ, ಆಕಾರನ್ತೋಯಂ ಅದ್ಧಾಸದ್ದೋ ಪುಮೇ। ಪುನಪ್ಪುನಂ ಏತೀತಿ ಸಮಯೋ। ವಿನಾಸಂ ಲಾತೀತಿ ವೇಲಾ, ವಣ್ಣಲೋಪೋ। ದಿಟ್ಠೋ, ಅನೇಹೋತಿಪಿ ಕಾಲಸ್ಸೇವನಾಮಾನಿ।
ಖಣಾದಯೋ ಪನ ತಬ್ಬಿಸೇಸಾ ತಸ್ಸ ಕಾಲಸ್ಸ ವಿಸೇಸಾ ಭೇದಾ। ಕೇ ತೇ, ಕಿತ್ತಕಪ್ಪಮಾಣಾ ಚೇತ್ಯಾಹ ‘‘ಖಣೋ’’ಇಚ್ಚಾದಿ। ದಸಹಿ ಅಚ್ಛರಾಹಿ ಅಙ್ಗುಲಿಫೋಟನೇಹಿ ಲಕ್ಖಿತೋ ಕಾಲೋ ಖಣೋ ನಾಮ, ಖಣು ಹಿಂಸಾಯಂ, ಖಣೋತೀತಿ ಖಣೋ, ಅ। ದಸ ಖಣಾ ಲಯೋ ನಾಮ ಭವೇ ಭವನ್ತಿ, ಏತೇನ ವಾ ವಚನೇನ ವಿಕಭಿಸಙ್ಖ್ಯಾಪೇಕ್ಖಿನೋಪಿ ವಾಚಕಾ ಸನ್ತೀತಿ ಗಮ್ಯತೇ। ಲಯತಿ ಗಚ್ಛತಿ, ಸತ್ತಾನಂ ಜೀವಿತಂ ಲುನನ್ತೋ ವಾ ಅಯತಿ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಲಯೋ। ದಸ ಲಯಾ ಖಣಲಯೋ ನಾಮ, ಖಣಲಯಾನಂ ಸಮೂಹಭಾವತೋ। ತೇ ದಸ ಖಣಲಯಾ ಮುಹುತ್ತೋ ನಾಮ ಸಿಯಾ ಸಿಯುಂ ವಾ, ಅಯಮನಿತ್ಥೀ। ಹುಚ್ಛ ಕೋಟಿಲ್ಯೇ ಮುಹುತ್ತೋ, ತೋ, ಧಾತುಯಾದಿಮ್ಹಿ ಮುಕಾರಾಗಮೋ, ಚ್ಛಲೋಪೋ ಚ। ತೇ ದಸ ಮುಹುತ್ತಾ ಖಣಮುಹುತ್ತೋ ನಾಮ।
ತಿಕಂ ದಿನೇ। ದಿಬ್ಬನ್ತಿ ಕೀಳನ್ತ್ಯಸ್ಮಿಂ ದಿವಸೋ, ಸೋ। ನ ಜಹಾತಿ ಪಚ್ಚಾಗಮನಂ ಅಹಂ। ಆದದಾತಿ ನಿಬ್ಯಾಪಾರನ್ತಿ ದಿನಂ, ಇನೋ, ಆಲೋಪೋ ಚ, ದಿಬ್ಬತಿ ವಾ ಏತ್ಥಾತಿ ದಿನಂ, ವಸ್ಸ ನೋ। ಘಸರೋ
೬೮. ಕಲ್ಲನ್ತಂ ಪಚ್ಚೂಸೇ। ಪಭಾತ್ಯಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೋತಿ ಪಭಾತಂ। ತಥಾ ವಿಭಾತಂ। ಉಸ ರುಜಾಯಂ, ಪಚ್ಚೂಸತಿ ವಿನಾಸೇತಿ ತಿಮಿರನ್ತಿ ಪಚ್ಚೂಸೋ। ಕಲ್ಯನ್ತೇ ಸಙ್ಖ್ಯಾಯನ್ತೇ ಅನೇನ ಸಙ್ಖ್ಯಾದಯೋತಿ ಕಲ್ಲಂ। ಅಹೋಮುಖಂ, ಊಸೋತಿಪಿ ಪಚ್ಚೂಸಸ್ಸ ನಾಮಾನಿ।
ದ್ವಯಂ ಪದೋಸೇ। ದೋಸಾಯ ರತ್ತಿಯಾ ಆರಮ್ಭೋ ಅಭಿದೋಸೋ। ದೋಸಾಯ ರತ್ತಿಯಾ ಪಾರಮ್ಭೋ ಪದೋಸೋ। ಅಭಿಧಾನತೋ ಪಾಸದ್ದಸ್ಸ ಪುಬ್ಬನಿಪಾತೋ, ಅಪ್ಪಧಾನರಸ್ಸೋ ಚ, ಅಥ ವಾ ಅಭಿದುಸ್ಸನ್ತಿ ಪದುಸ್ಸನ್ತಿ ಚ ಯತ್ಥ ಸಬ್ಬಕಮ್ಮಾನಿ ಅಭಿದೋಸೋ ಪದೋಸೋ ಚ।
ತಿಕಂ ಸಾಯನ್ಹೇ। ಸಾಯತಿ ದಿನಂ ಅವಸಾಯತೀತಿ ಸಾಯೋ, ಸಾಯನ್ತೋ ವಾ ದಿನನ್ತಂ ಕರೋನ್ತೋ ಅಯತೀತಿ ಸಾಯೋ, ಪುನ್ನಪುಂಸಕೇ। ಸಮ್ಮಾಝಾಯನ್ತಿ ತಂ ಸಞ್ಝಾ, (‘‘ಬ್ರಹ್ಮುನೋ ತನು ಪಿತಾ ಲೋಕಸ್ಸ ಜನೇತ್ತೀ’’ತಿ ಹಿ ಆಗಮೋ ನಿಕಾಯನ್ತರಿಕಾನಂ।) ದಿನಚ್ಚಯೋ। ದಿನನ್ತೋತಿಪಿ ತಸ್ಸೇವ ನಾಮಂ।
ಪುಬ್ಬಣ್ಹಾಪರಣ್ಹಮಜ್ಝನ್ಹವಸೇನ ತಿವಿಧಾ ಸಞ್ಝಾ ಪುಬ್ಬಣ್ಹಂ। ಅಪರಞ್ಚ ತಂ ಮಜ್ಝಞ್ಚ ತಂ ಅಹಞ್ಚೇತಿ ಅಪರಣ್ಹಂ ಮಜ್ಝನ್ಹಂ। ಸಬ್ಬತ್ರಾವಯವೇ ಸಮುದಾಯೋಪಚಾರತೋ ಅಹಸ್ಸೇಕದೇಸೇ ಅಹಸದ್ದೋತಿ ಕಮ್ಮಧಾರಯೋ, ತಾಸಂ ತಿಸ್ಸನ್ನಂ ಸಞ್ಝಾನಂ ಸಮಾಹಾರೋತಿ ಸಞ್ಝಮಿತ್ಯುಚ್ಚತೇ। ಸಮಾಹರಣಂ ಸಮಾಹಾರೋ, ಏಕೀಭಾವೋ, ಸೋ ಚ ಭಿನ್ನಕಾಲಾನಂ ನ ಭವತೀತಿ ಬುದ್ಧಿಯಾ ಸಮಕಾಲಗ್ಗಹಣತೋ ಏಕಕಾಲತ್ತಾ ತಸ್ಮಿಂ ಅಭಿಧೇಯ್ಯೇ ದಿಗುಸಮಾಸೋ, ತಥಾ ಹಿ ಸಮಾಹಾರೋ ಸಮೂಹೋ ತಂಸಮ್ಬನ್ಧೇ ಛಟ್ಠಿಯಾಯೇವ ಭವಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇನ್ತೋ ಆಚರಿಯೋ ನ ಅಞ್ಞಪದತ್ಥಸಮಾಸೋ ಅಯನ್ತಿ ಆಕಾರಸ್ಸಾಪ್ಪಧಾನೇ ರಸ್ಸತ್ತನ್ತಿ ಸಞ್ಝಂ। ಸಮಾಹಾರೋ ಭಾವೋ ತಸ್ಸೇಕತ್ತಾ ಏಕವಚನಂ, ಕಮ್ಮವಚನೇ ತು ಸಮಾಹಾರೇ ತಿಸ್ಸೋ ಸಞ್ಝಾ ಸಮಾಹಟಾತಿ ಪಠಮನ್ತಾನಂ ಸಮಾಸೇ ಸಪದತ್ಥಪಾಧಾನ್ಯಾ ಬಹುವಚನಂ, ರಸ್ಸಾಭಾವೋ ಚ।
೬೯. ಪಞ್ಚಕಂ ರತ್ತಿಯಂ। ನಿಸತಿ ತನುಂ ಕರೋತಿ ಸಬ್ಬಬ್ಯಾಪಾರಂ ನಿಸಾ। ರಜ್ಜನ್ತಿ ರಾಗಿನೋ ಅತ್ರ ರಜನೀ, ಯು, ಈ। ರಾತಿ ಗಣ್ಹಾತಿ ಅಬ್ಯಾಪಾರನ್ತಿ ರತ್ತಿ,ತಿ, ರಜ್ಜನ್ತಿ ವಾ ಏತ್ಥ ರತ್ತಿ। ಪಠಮಮಜ್ಝಿಮಪಚ್ಛಿಮಯಾಮವಸೇನ ತಯೋ ಯಾಮಾ ಪಹಾರಾ ಯಸ್ಸಾ ತಿಯಾಮಾ। ಸಂವುಣೋತಿ ದಿನಂ ಸಂವರೀ। ನಿಸೀಥಿನೀ, ಖಣದಾ, ಖಪಾ, ವಿಭಾವರೀ, ತಮಸ್ಸಿನೀ, ಯಾಮಿನೀ, ತಮೀಇಚ್ಚಾದೀನಿಪಿ ರತ್ತಿಯಾ ನಾಮಾನಿ।
ಚನ್ದಿಕಾಯುತ್ತಾ ಜುಣ್ಹಾ। ತಮೋ ಉಸ್ಸನ್ನೋ ಯಸ್ಸಂ ಸಾ ತಮುಸ್ಸನ್ನಾ ರತ್ತಿ ತಿಮಿಸಿಕಾ ನಾಮ, ತಿಮಿಸಂ ಉಸ್ಸನ್ನಂ ಏತ್ಥಾತಿ ತಿಮಿಸಿಕಾ, ಉಪಧಾಯ ಇತ್ತಞ್ಚ।
೭೦. ತಿಕಂ ಅಡ್ಢರತ್ತಿಯಂ। ಮಜ್ಝಿಮಾರತ್ತಿ ಕಮ್ಮಭೂತಾ ‘‘ನಿಸೀಥೋ, ಅಡ್ಢರತ್ತೋ, ಮಹಾನಿಸಾ’’ತಿ ಚ ವುಚ್ಚತಿ। ನಿಸ್ಸತೇ ಸಯತೇ ಅಸ್ಮಿಂ ನಿಸೀಥೋ। ಅಡ್ಢಞ್ಚ ತಂ ರತ್ತಿ ಚಾತಿ ಅಡ್ಢರತ್ತೋ, ರತ್ತೇಕದೇಸೇ ರತ್ತಿಸದ್ದೋ, ರತ್ತಿಯಾ ಅಡ್ಢನ್ತಿ ವಾ ಅಡ್ಢರತ್ತೋ। ಮಹತೀ ಚ ಸಾ ನಿಸಾ ಚಾತಿ ಮಹಾನಿಸಾ।
ಚತುಕ್ಕಂ ಅನ್ಧಕಾರೇ। ಅನ್ಧಂ ಹತಂ ದಿಟ್ಠಸತ್ತಿಕಂ ಲೋಕಂ ಕರೋತೀತಿ ಅನ್ಧಕಾರೋ। ತಮತೀತಿ ತಮೋ, ಅಥ ವಾ ತಮನ್ತಿ ಆಕಙ್ಖನ್ತಿ ರತಿಂ ಲೋಕಾ ಏತ್ಥ ತಮೋ, ತಮು ಆಕಙ್ಖಾಯಂ, ತಮಸದ್ದೋ ಅನಿತ್ಥೀ, ತಂಸಹಚರಣತೋ ಅನ್ಧಕಾರೋಪಿ। ತಿಮಿಸಂ ಇಸೋ, ಅಥ ವಾ ತಿಮು ತೇಮನೇ, ತಿಮನ್ತಿ ಏತ್ಥ ರಾಗೇನಾತಿ ತಿಮಿಸಂ। ತಿಮಿರಂ, ಪುಬ್ಬೇವ ಇರಪಚ್ಚಯೋ।
೭೧. ಚತುದ್ದಸನ್ನಂ ರತ್ತೀನಂ ಪೂರಣೀ ಚತುದ್ದಸೀಸಙ್ಖಾತೋ ಕಾಳಪಕ್ಖೋ ಚ ಏಕಗ್ಘನೋ ವನಸಣ್ಡೋ ಚ ಮೇಘಪಟಲಞ್ಚ ಅಡ್ಢರತ್ತಿ ಚ ಏತೇಹಿ ಚತೂಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ತಮೋ ಚತುರಙ್ಗತಮಂ ನಾಮ।
೭೨. ಅನ್ಧಞ್ಚ ತಂ ತಮಞ್ಚಾತಿ ಅನ್ಧತಮಂ, ಯಂ ಲೋಕಂ ಅನ್ಧಕಾರಂ ಕರೋತಿ। ಅಯಂ ಅನ್ಧತಮಸದ್ದೋ ಘನತಮೇ ಬಾಳ್ಹತಮೇ ವತ್ತತಿ।
ದ್ವಯಂ ಪಹಾರೋ, ಪುಮೇ ಸಞ್ಞಾಯಂ ಅಪಚ್ಚಯೋ। ಯಾ ಪಾಪುಣೇ ಮೋ, ಉಪಯಮೇತಿ ವಾ ಅಹೋ ರತ್ತಿ ಚಾನೇನ ಯಾಮೋ, ಯಮಿತೋ ಣೋ। ಪಹಾರೋ ಏವ ಯಾಮೋ ಇತಿ ಸಞ್ಞಿತೋ ಯಾಮಸಞ್ಞಿತೋ।
ದುತಿಯಾ ತಿಥಿ ಪಾಟಿಪದೋ ನಾಮ। ಪಟಿಪಜ್ಜತೇ ಚನ್ದೋ ಖಯಂ, ಉದಯಂ ವಾ ಯಸ್ಸಂ ಪಾಟಿಪದೋ। ತತಿಯಾದೀ ತಿಥಿಯೇವ, ನ ಪಾಟಿಪದೋ। ತನೋತೀತಿ ತಿಥಿ, ಅಥ ವಾ ತಾ ಪಾಲನೇ ಇಥಿ। ತಿಥಿಸದ್ದೋ ದ್ವೀಸು।
೭೩. ದ್ವಯಂ ಪನ್ನರಸಿಯಂ, ಪನ್ನರಸನ್ನಂ ತಿಥೀನಂ ಪೂರಣೀ ಪನ್ನರಸೀ, ಪಣ್ಣರಸೀತಿಪಿ ಪಾಠೋ ಅತ್ಥಿ। ದ್ವಯಂ ಪುಣ್ಣಮಾಯಂ ತಿಥಿಯಂ। ಮಿಯ್ಯತೇ ತಿಥೀನಂ ಖಯೋ ವುಡ್ಢಿ ಚಾನೇನ ಮಾಸೋ, ಚನ್ದೋ, ಪುಣ್ಣೋ ಚ ಸೋ ಮಾಸೋ ಚಾತಿ ಪುಣ್ಣಮಾಸೋ, ತಸ್ಸಾಯಂ ತಿಥಿ, ಪುಣ್ಣಮಾಸೋ ಯಸ್ಸಮತ್ಥೀತಿ ವಾ ಪುಣ್ಣಮಾಸೀ। ಪುಣ್ಣೋ ಮಾ ಚನ್ದೋ ಯತ್ಥ, ಪುಣ್ಣಮಸ್ಸಾಯಂ ವಾ ತಿಥಿ ಪುಣ್ಣಮಾ, ‘‘ಪುಣ್ಣಿಮಾ’’ತಿ ಪಾಠೇ ಪನ ಸತಿ ಚನ್ದಸ್ಸ ಪುಣ್ಣಭಾವೋ ಪುಣ್ಣೋ, ತೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ ಭಾವಪಚ್ಚಯನ್ತಾ ತೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತೇ ಇಮೋ ದಿಸ್ಸತಿ, ಲೋಕಾಸಯತ್ತಾ ಲಿಙ್ಗಸ್ಸ ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗತ್ತಂ, ಸಾ ಪುಣ್ಣಮಾ ಏಕಕಲಾಹೀನೇ ಚನ್ದೇ ಸತಿ ಅನುಮತಿ ನಾಮ, ಅನುಮಞ್ಞನ್ತೇ ಅನುಗಚ್ಛನ್ತೇ ದೇವತಾಪಿತೂಹಿ ಸಹ ಯಸ್ಸಂ ಸಾ ಅನುಮತಿ। ಪುಣ್ಣೇ ಪನ ಚನ್ದೇ ಸಾ ಪುಣ್ಣಮಾ ರಾಕಾ ನಾಮ, ರಾತಿ ದಸ್ಸನಾವಕಾಸಂ ರಾಕಾ, ಕೋ
ಅಪರಾ ಕಾಳಪಕ್ಖಸಮ್ಭೂತಾಪನ್ನರಸೀ ಪನ ಅಮಾವಸೀ, ಅಮಾವಾಸೀತಿಪಿ ಉಚ್ಚತೇ। ಅಮಾ ಸಹ ವಸನ್ತಿ ರವಿಚನ್ದಾ ಯಸ್ಸಂ ಅಮಾವಸೀ, ಅಮಾವಾಸೀ ಚ ದೀಘಂ ಕತ್ವಾ, ಅಮಾಸದ್ದೋ ಸಹತ್ಥೋ ಅಬ್ಯಯಂ। ದಸ್ಸೋ
೭೪. ಸಟ್ಠಿಘಟಿಕಾಹಿ ಘಟಿಕಾ। ಅಹೋ ಚ ರತ್ತಿ ಚ ಅಹೋರತ್ತೋ, ಪುಮೇ। ಅದಿಗುತ್ತೇಪಿ ಅಹೋರತ್ತನ್ತಿ ನಪುಂಸಕೇಪಿ। ತೇ ಪಞ್ಚದಸ ಅಹೋರತ್ತಾ ಪಕ್ಖೋ ನಾಮ। ಪಚನ್ತಿ ಪರಿಣಮನ್ತಿ ಭೂತಾನ್ಯನೇನೇತಿ ಪಕ್ಖೋ। ಪುಬ್ಬಾಪರಭೂತಾ ತೇ ಚ ಪಕ್ಖಾ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ಸುಕ್ಕಕಾಳಾ ಸುಕ್ಕಪಕ್ಖಕಾಳಪಕ್ಖಾ ನಾಮ। ಜೋತಿಸತ್ಥಕ್ಕಮೇನ ಸುಕ್ಕಪಕ್ಖೋ ಪುಬ್ಬಸಞ್ಞಿತೋ, ಕಣ್ಹಪಕ್ಖೋ ಅಪರಸಞ್ಞಿತೋ। ತತೋ ಏವ ಮಾಸವಿಸೇಸೇ ಲೋಕೇ ಸಕಪರಪಕ್ಖೋತಿ ಸುಚ ಸೋಕೇ, ಸುಕ್ಕೋ, ಸೋಚನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಅನ್ಧಕಾರಾಭಿಲಾಸಿನೋತಿ ಕತ್ವಾ, ಸೂಚೇತಿ ಪಕಾಸೇತೀತಿ ವಾ ಸುಕ್ಕೋ। ಕಿರತಿ ಸುಕ್ಕನ್ತಿ ಕಾರೋ, ಣೋ, ಸೋವ ಕಾಳೋ, ಕೇನ ವಾ ಜೋತಿನಾ ಅರತಿ ಏತ್ಥ ಕಾರೋ, ಸೋವ ಕಾಳೋ। ತೇ ದುವೇ ಸುಕ್ಕಕಾಳಪಕ್ಖಾ ಸಮುದಿತಾ ಮಾಸೋ ನಾಮ। ಮಸಿ ಪರಿಮಾಣೇ, ಕಮ್ಮನಿಣೋ।
೭೫-೭೬. ಸಾದ್ಧಪಜ್ಜೇನ ದ್ವಾದಸಮಾಸಾನಂ ನಾಮಾನಿ। ಚಿತ್ತಾಯ ಪರಿಪುಣ್ಣೇನ್ದುಯುತ್ತಾಯ ಯುತ್ತೋ, ಉಪಲಕ್ಖಿತೋ ವಾ ಮಾಸೋ ಚಿತ್ತೋ ಜೇಟ್ಠೋ। ಅಸಯ್ಹೋ ರವಿ ಅತ್ರೇತಿ ಆಸಾಳ್ಹೋ। ಯಸ್ಸ ಳೋ, ಸವನ್ತ್ಯಸ್ಮಿಂ ಸಾವಣೋ, ಯು। ಫಲನ್ತ್ಯತ್ರ ಫಗ್ಗುನೋ, ಯು, ಲಸ್ಸ ಗೋ, ಅಸ್ಸ ಉ। ಕತ್ತಿಕಮಾಸೋ ಪಚ್ಛಿಮಕತ್ತಿಕೋ ನಾಮ। ಅಸ್ಸಯುಜಮಾಸೋ ಪುಬ್ಬಕತ್ತಿಕೋ ನಾಮ।
೭೭. ದ್ವಯಂ ಸಾವಣಮಾಸೇ। ಅನ್ತೋವೀಥಿತೋ ಬಹಿ ನಿಕ್ಖಮತಿ ಸೂರಿಯೋ ಏತ್ಥ, ಅಧಿಕರಣೇ ಅನೀಯೋ। ದ್ವಯಂ ಚಿತ್ತಮಾಸೇ। ನಾನಾಪುಪ್ಫಫಲವಿಚಿತ್ತತಾಯ ಲೋಕಾನಂ ರಮ್ಮಂ ಕರೋತಿ, ರಮನ್ತಿ ವಾ ಏತ್ಥಾತಿ ರಮ್ಮಕೋ।
೭೮. ಕತ್ತಿಕಕಾಳಪಕ್ಖತೋ ಪಚ್ಛಿಮಕತ್ತಿಕತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಚತುರೋ ಚತುರೋ ಮಾಸಾ ಕಮಾ ಕಮತೋ ಹೇಮನ್ತಗಿಮ್ಹಾನವಸ್ಸಾನಸಞ್ಞಿತಾ ಉತುಯೋ ನಾಮ ಹೋನ್ತಿ। ಹಿಮಾನಿ ಏತ್ಥ ಸನ್ತಿ ಹೇಮೋ, ಸೋ ಏವ ಹೇಮನ್ತೋ, ‘‘ಸುತ್ತನ್ತೋ ವನನ್ತೋ’’ತಿ ಯಥಾ, ಹಿನೋತಿ ವಾ ಹಾನಿಂ ಗಚ್ಛತಿ ಸಬ್ಬಮೇತ್ಥಾತಿ ಹೇಮನ್ತೋ, ಅನ್ತಪಚ್ಚಯೋ, ಮಾಗಮೋ ಚ। ಗಿರತಿ ಪೀಳಯತೀತಿ ಗಿಮ್ಹಾನೋ, ಮಾನೋ, ರಸ್ಸ ಹೋ, ವಣ್ಣವಿಪರಿಯಯೋ ಚ। ವಸ್ಸತಿ ಏತ್ಥ ವಸ್ಸಾನೋಯು। ಉತುಯೋ ದ್ವೀಸೂತಿ ಪಚ್ಚಾಸತ್ಯಾ ಉತುಸದ್ದೋ ಏವ ದ್ವೀಸು, ನ ಹೇಮನ್ತಾದಯೋ, ಅಮರಕೋಸೇ ಪನ ಉತುಸದ್ದೋ ಪುಮೇ ವುತ್ತೋ
೭೯. ಅಞ್ಞಥಾಪಿ ‘‘ಹೇಮನ್ತೋ’’ಇಚ್ಚಾದಿ। ವಾ ಅಥ ವಾ ವುತ್ತಾನುಸಾರೇನ ಉತುತ್ತಯಪಭೇದೇ ವುತ್ತವಚನಸ್ಸಾನುಸಾರೇನ। ಇದಂ ಪನ ‘‘ಕತ್ತಿಕಕಾಳಪಕ್ಖತೋ’’ತಿ ವಚನಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ಕತ್ತಿಕಕಾಳಪಕ್ಖತೋ ಪಭುತಿ ದ್ವೇ ದ್ವೇ ಮಾಸಾ ಕಮಾ ಕಮತೋ ಹೇಮನ್ತೋ, ಸಿಸಿರೋ, ವಸನ್ತೋ, ಗಿಮ್ಹೋ, ವಸ್ಸಾನೋ, ಸರದೋ ಉತೂತಿ ಛ ಉತೂ ಭವನ್ತಿ, ಪುನಪ್ಪುನಂ ಏತೀತಿ ಕತ್ವಾ, ತು, ಇಸ್ಸ ಉ। ಸಿಸಿರಂ ಸೀತಲಂ, ತಂಯೋಗಾ ಸಿಸಿರಂ, ವಾವಿಧಾನತೋ ನ ವುದ್ಧಿ, ಮಕಾರೋ ಪದಸನ್ಧಿಕರೋ। ವಸ ಕನ್ತಿಯಂ। ವಸೀಯತೇತಿ ವಸನ್ತೋ। ಪುಪ್ಫಧನುತ್ತಾ ವಸನ್ತೋ। ಸರತಿ ಪೀಳಯತಿ ಅಸ್ಮಿನ್ತಿ ಸರದೋ, ತಸ್ಸ ದೋ। ಸಾ ಸುನಖಾ ರಮನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ವಾ ಸರದೋ, ಮಸ್ಸ ದೋ।
೮೦-೮೧. ತಿಕಂ ಗಿಮ್ಹೇ। ಉಸತಿ ದಹತೀತಿ ಉಣ್ಹೋ, ಣ್ಹೋ, ಸಲೋಪೋ ಚ। ನಿದಹನ್ತೇ ಯಸ್ಮಿನ್ತಿ ನಿದಾಘೋ, ಹಸ್ಸ ಘೋ। ಗಿರತಿ ಗಿಮ್ಹೋ, ಮೋ, ರಸ್ಸ ಹೋ, ವಣ್ಣವಿಪರಿಯಯೋ ಚ। ತಿಕಂ ವಸ್ಸಾನೋತುಮ್ಹಿ। ವಸ್ಸತಿ ಪವಸ್ಸತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ವಸ್ಸೋ, ವಸ್ಸಾನೋ, ಪಾವುಸೋ ಚ। ಅಸ್ಸ ಉ, ಸಂಯೋಗಲೋಪೋ ಚ।
ವಸ್ಸಾನಾದಿಕೇಹಿ ತೀಹಿ ಉತೂಹಿ ದಕ್ಖಿಣಾಯನಂ ಸೂರಿಯಸ್ಸ ದಕ್ಖಿಣದಿಸಾಗಮನಂ ಭವತಿ, ಅಞ್ಞೇಹಿ ತೀಹಿ ಸಿಸಿರವಸನ್ತಗಿಮ್ಹೇಹಿ ಉತ್ತರಾಯನಂ ಉತ್ತರದಿಸಾಗಮನಂ ಭವತಿ। ಇ ಗತಿಯಂ, ಭಾವೇ ಯು, ಅಯನಂ। ಪುಸ್ಸಸಙ್ಕನ್ತಿಮಾರಬ್ಭ ಆಸಾಳ್ಹಂ ಯಾವ ಆದಿಚ್ಚಸ್ಸ ಉತ್ತರಾ ಗತಿ ಉತ್ತರಾಯನಂ। ಆಸಾಳ್ಹಸಙ್ಕನ್ತಿಮಾರಬ್ಭ ಪುಸ್ಸಂ ಯಾವ ದಕ್ಖಿಣಾ ಗತಿ ದಕ್ಖಿಣಾಯನಂ। ವಸ್ಸೋಯನದ್ವಯನ್ತಿ ಇದಂ ಅಯನದ್ವಯಂ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡಿತಂ ವಸ್ಸೋ ನಾಮ। ವಸ್ಸನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ವಸ್ಸೋ, ವಸ್ಸಕಾಲೇನ ವಾ ಉಪಲಕ್ಖಿತೋ ವಸ್ಸೋ, ‘‘ಚಿತ್ತೋ, ಚಕ್ಖುದಸಕ’’ನ್ತಿ ಯಥಾ।
ಪಜ್ಜದ್ಧಂ ವಸ್ಸೇ। ಸಂವಸತಿ ಏತ್ಥ ಸಂವಚ್ಛರೋ, ಛರೋ, ಸಸ್ಸ ಚೋ, ‘‘ವಚ್ಛರೋ’’ತಿಪಿ ತಸ್ಸೇವ ನಾಮಂ। ನತ್ಥಿ ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗತ್ತಮೇತೇಸು ಅನಿತ್ಥೀ। ಪಚ್ಚಾಸತ್ಯಾ ಸರದೋಪಿ ತಂಪಚ್ಚಾಸತ್ಯಾ ಹಾಯನೋಪಿ। ಸರದಕಾಲೇನ ಲಕ್ಖಿತೋ ಸರದೋ, ಯಥಾ ‘‘ಸೋತದಸಕಂ, ವೇಸಾಖೋ’’ತಿ। ಜಹಾತಿ ಭಾವೇತಿ ಹಾಯನೋ, ಪದತ್ಥೇ ವಾ ಜಹನ್ತೋ ಅಯತೀತಿ ಹಾಯನೋ। ಸಮಯತಿ ವಿಕಲಯತಿ ಭಾವೇತಿ ಸಮಾ, ಸಮ ವೇಕಲ್ಯೇ। ‘‘ಸಮಾ ವಸ್ಸೇ ಥೀಲಿಙ್ಗೋ ತು, ಸಮಂ ಸಬ್ಬಸಮಾನೇಸೂ’’ತಿ ರುದ್ದೋ।
ಸಬ್ಬಸತ್ತಾನಂ ಸಬ್ಬಪಾರಿಸದತ್ತಾ
‘‘ಏಸಾ
ಏತಂ ಸಹಸ್ಸಗುಣಿತಂ, ಅಹೋ ಬ್ರಹ್ಮಮುದಾಹಟ’’ನ್ತಿ
ತಞ್ಚ ನರಾನಂ ಚತುಯುಗಂ ದಿಬ್ಬಸಹಸ್ಸದ್ವಯೇನ ಬ್ರಹ್ಮುನೋ ದ್ವೇ ದಿವೇತಿ। ಕತ, ತೇತಾ, ದ್ವಾಪರ, ಕಲಿವಸೇನ ಚತುಯುಗಂ। ತತ್ರ ಕತಯುಗಸ್ಸ ಮನುಸ್ಸಸಙ್ಖ್ಯಾಯ ಪಮಾಣಂ ಅಟ್ಠವೀಸತಿಸಹಸ್ಸಾಧಿಕಾನಿ ಸತ್ತರಸವಸ್ಸಲಕ್ಖಾನಿ, ತೇತಾಯ ಛನ್ನವುತಿಸಹಸ್ಸಾಧಿಕಾನಿ ದ್ವಾದಸವಸ್ಸಲಕ್ಖಾನಿ, ದ್ವಾಪರಸ್ಸ ಚತುಸಟ್ಠಿಸಹಸ್ಸಾಧಿಕಾನಿ ಅಟ್ಠವಸ್ಸಲಕ್ಖಾನಿ, ಕಲಿಸ್ಸ ಬಾತ್ತಿಂಸಸಹಸ್ಸಾಧಿಕಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ವಸ್ಸಲಕ್ಖಾನಿ। ವುತ್ತಞ್ಚ –
‘‘ಸುಞ್ಞಂ ಸುಞ್ಞಂ ಖಂ ನಾಗಾ, ಕರಮುನಿಸಸಿನೋ।
ಮಾನ’ಮಾದೋ ಯುಗಸ್ಸ, ತೇತಾಯ ಖಂಖಂಸುಞ್ಞಂ॥
ರಸನವಸೂರಿಯಾ, ವಸ್ಸಸಙ್ಖ್ಯಾ ಪಸಿದ್ಧಾ।
ಸುಞ್ಞಂ ಸುಞ್ಞಂ ಖಂ ವೇದಾ, ರಸಭುಜಗಮಿತಿ॥
ದ್ವಾಪರೇ ವಸ್ಸಸಙ್ಖ್ಯಾ, ಸುಞ್ಞಾಕಾಸಂಖಂನೇತ್ತ-।
ಗುಣಜಲನಿಧಯೋ, ವಸ್ಸಸಙ್ಖ್ಯಾ ಕಲಿಸ್ಸೇ’’ತಿ॥
ಪಿಣ್ಡೋ ಚೇಸ ವೀಸತಿವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾಧಿಕಾನಿ ತೇಚತ್ತಾಲೀಸವಸ್ಸಲಕ್ಖಾನಿ। ವುತ್ತಞ್ಚ ‘‘ಖಾಕಾಸಸುಞ್ಞಮ್ಬರದನ್ತಸಾಗರಾ ಚತುಯುಗಾನಂ ಪರಿಮಾಣಸಙ್ಗಹೋ’’ತಿ। ಬ್ರಹ್ಮುನೋ ಅಹೋರತ್ತೇನ ನರಾನಂ ದ್ವೇ ಕಪ್ಪಾ।
ತತ್ರ ಅಟ್ಠ ನಾಗಾ, ದ್ವೇ ಕರಾ, ಸತ್ತ ಮುನಯೋ, ಏಕೋ ಸಸೀ, ಛ ರಸಾ, ದ್ವಾದಸ ಸೂರಿಯಾ, ಚತ್ತಾರೋ ವೇದಾ ಜಲನಿಧಯೋ ಚ। ದ್ವೇ ನೇತ್ತಾನಿ, ತಯೋ ಗುಣಾ, ಬಾತ್ತಿಂಸ ದನ್ತಾ, ಸಙ್ಖ್ಯಾಯ ಪಸಿದ್ಧೇಹೇತೇಹಿ ಸಙ್ಖ್ಯಾ ಗಹೇತಬ್ಬಾ। ಖಾಕಾಸಮ್ಬರಸದ್ದಾ ಸುಞ್ಞಪರಿಯಾಯಾ। ಸುಞ್ಞಞ್ಚ ಗಣಿತೇ ಬಿನ್ದುನಾ ಸಙ್ಗಹಿತಂ। ಸಬ್ಬಞ್ಚೇತಂ ಪಟಿಯುಗಂ ಪಟಿಲೋಮೇನ ಪತ್ಥಾರಯೇ। ತತ್ರ ಕತಯುಗಸ್ಸ ಪತ್ಥಾರೋ ಯಥಾ – ೧೭೨೮೦೦೦। ತೇತಾಯ ಯಥಾ – ೧೨೯೬೦೦೦
‘‘ಏಕಂ ದಸ ಸತಞ್ಚೇವ, ಸಹಸ್ಸ’ಮಯುತಂ ತಥಾ।
ಲಕ್ಖಞ್ಚ ನಿಯುತಞ್ಚೇವ, ಕಮಾ ದಸಗುಣೋತ್ತರ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ರ ದಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ಅಯುತಂ। ದಸಲಕ್ಖಾನಿ ನಿಯುತಂ। ತಞ್ಚ ಕಲಿದ್ವಾಪರೇಸು ನತ್ಥೀತಿ ಲಕ್ಖಪರಿಯನ್ತಮೇವ ತತ್ರ ಗಣಯೇ, ತದೇವಂ ಯುಗಾನಂ, ತಂಪಿಣ್ಡಸ್ಸ ಚ ಅಙ್ಕತೋ ಪುಬ್ಬವುತ್ತಾ ವಸ್ಸಸಙ್ಖ್ಯಾ ಸಞ್ಞಾತಾ ಭವತೀತಿ।
ತತ್ರ ಬ್ರಹ್ಮುನೋ ದಿನಂ ನರಾನಂ ಉದಯಕಪ್ಪೋ, ರತ್ತಿ ಪನ ಖಯಕಪ್ಪೋ। ಏಕಸ್ಮಿಞ್ಚ ಬ್ರಹ್ಮದಿನೇ ಮನುಸಞ್ಞಿತಾ ಚತುದ್ದಸ ಬ್ರಹ್ಮಸುತಾ ಭವನ್ತಿ। ತತ್ರೇಕಸ್ಸ ಮನ್ವನ್ತರಸ್ಸ ಏಕಸತ್ತತಿದಿಬ್ಬಯುಗಾನಿ ಪಮಾಣಂ, ತಞ್ಚ ಮಾನುಸಂ ಚತುದ್ದಸಭಿ ಉತ್ತರಂ ಸೂರಿಯಸಿದ್ಧನ್ತೇ
‘‘ಯುಗಾನಂ ಸತ್ತತಿ ಸೇಕಾ, ಮನ್ವನ್ತರ’ಮಿಹೋ’ಚ್ಚತೇ।
ಕತಸ್ಸ ಸಙ್ಖ್ಯಾ ತಸ್ಸನ್ತೇ, ಸನ್ಧಿ ವುತ್ತೋ ಜಲಪ್ಲವೋ॥
ಸಸನ್ಧಯೋ ತೇ ಮನವೋ, ಕಪ್ಪೇ ಞೇಯ್ಯಾ ಚತುದ್ದಸ।
ಕತಪ್ಪಮಾಣಾ ಕಪ್ಪಾದೋ, ಸನ್ಧೀ ಪಞ್ಚದಸಟ್ಠಿತಾ’’ತಿ॥
ಕತಯುಗಸ್ಸ ಚ ಪಾದೇನ ಕಲಿನೋ ಪಮಾಣಂ, ಪಾದದ್ವಯೇನ ದ್ವಾಪರಸ್ಸ, ಪಾದತ್ತಯೇನ ತೇತಾಯ। ಚತುಯುಗಞ್ಚೇತಂ ಚಕ್ಕಮಿವ ಭಮತೀತಿ ಪಞ್ಚದಸಹಿ ಸನ್ಧೀಹಿ ನರಾನಂ ಯುಗಾನಿ ಚತುವೀಸತಿ ಭವನ್ತಿ। ದೇವಾನಂ ಮನ್ವನ್ತರಂ, ಬ್ರಹ್ಮಸುತಾ ಏವ ಮನವೋ।
೮೨. ಪಞ್ಚಕಂ ಖಯಕಪ್ಪೇ। ಕಪ್ಪತೇ ಜಗತೀ ವಿನಸ್ಸತೇತಿ ಕಪ್ಪೋ। ಖಯನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಖಯೋ। ಕಪ್ಪೋ ಚ ಖಯೋ ಚಾತಿ ಕಪ್ಪಕ್ಖಯಾ। ಸಂವತ್ತತೇ ಉಪರಮತೇ, ವಿನಸ್ಸತೇ ವಾ ಜಗತೀ ಅಸ್ಮಿನ್ತಿ ಸಂವಟ್ಟೋ। ಚತುಯುಗಾನಮನ್ತೇ ಜಾತೋ ಯುಗನ್ತೋ। ಪಲೀಯತೇ ಖೀಯತೇ ಯತ್ಥ ಲೋಕೋತಿ ಪಲಯೋ, ಪುಮೇ, ಸಞ್ಞಾಯಂ ಣೋ। ಕೇಚಿ ಪನೇತ್ಥ ‘‘ಕಪ್ಪಕ್ಖಯೋ ತೂ’’ತಿ ಪಾಠಂ ವತ್ವಾ ದ್ವಿನ್ನಮೇಕಾಭಿಧಾನತ್ತಂ ಕಪ್ಪೇನ್ತಿ, ತಂ ಅಮರಕೋಸೇನ ಚ ತಟ್ಟೀಕಾಯ ಚ ನ ಸಮೇತಿ। ವುತ್ತಞ್ಹಿ ತತ್ಥ ‘‘ಸಂವಟ್ಟೋ, ಪಲಯೋ, ಕಪ್ಪೋ, ಖಯೋ, ಕಪ್ಪನ್ತಮಿಚ್ಚಪೀ’’ತಿ
ದ್ವಯಂ ಕಾಳಕಣ್ಣಿಯಂ। ನಿನ್ದಿತಬ್ಬತ್ತಾ ನ ಲಕ್ಖೀಯತೇತಿ ಅಲಕ್ಖೀ। ಅತ್ತನೋ ನಿಸ್ಸಯಂ ಕಾಳವಣ್ಣಸದಿಸಂ ಕರೋತಿ ಅಪ್ಪಕಾಸಕತ್ತಾತಿ ಕಾಳಕಣ್ಣೀ, ಕರತೋ ಣೋ, ರಸ್ಸ ಣೋ, ಈ ಚ। ದ್ವಯಂ ಸಿರಿಯಂ। ಪಸಂಸಿತಬ್ಬತ್ತಾ ಲಕ್ಖೀಯತೇತಿ ಲಕ್ಖೀ। ಕತಪುಞ್ಞೇಹಿ ಸೇವೀಯತೇ, ತೇ ವಾ ಸೇವತೀತಿ ಸಿರೀ, ರೋ, ಈ ಚ।
೮೩. ದ್ವಯಂ ದಾನವಾನಂ ಮಾತರಿ। ದಾ ಅವಖಣ್ಡನೇ, ದಾಯತೀತಿ ದನು। ದ್ವಯಂ ದೇವಾನಂ ಮಾತರಿ। ದಿತೀತಿ ಅಸುರಾನಮೇವ ವೇಮಾತಿಕಾ ಮಾತಾ, ತಸ್ಸಾ ಪಟಿಪಕ್ಖಭಾವೇನ ಅದಿತಿ।
೮೪. ಆಗುನ್ತಂ ಪಾಪಂ, ಪಕಾರವಣ್ಣಾಗಮೋ, ದುಗ್ಗತಿಂ ಪಾಪನತೋ ವಾ ಪಾಪಂ। ಕಿಲ್ಯತೇ ಸಿಥಿಲೀ ಕರಿಯ್ಯತೇ ಯೇನೇತಿ ಕಿಬ್ಬಿಸಂ, ಲಸ್ಸ ವೋ, ಇಸೋ ಚ, ಕರೋತಿ ಅನಿಟ್ಠಫಲನ್ತಿ ವಾ ಕಿಬ್ಬಿಸಂ, ಇಬ್ಬಿಸೋ। ವಿರೂಪೇನ ಗಚ್ಛತೀತಿ ವೇರಂ। ನ ಹನ್ತಿ ಧಞ್ಞನ್ತಿ ಅಘಂ, ಹನಸ್ಸ ಘೋ, ಸಾಧೂಹಿ ಅಗನ್ತಬ್ಬತ್ತಾ ವಾ ಅಘಂ, ಹನ ಗತಿಯಂ। ಕುಚ್ಛಿತಂ ಚರಿತಂ ದುಚ್ಚರಿತಂ। ದು ನಿನ್ದಿತಂ ಕರಣಮಸ್ಸ ದುಕ್ಕಟಂ। ನ ಪುನಾತೀತಿ ಅಪುಞ್ಞಂ। ಕುಸಲಾನಂ ಪಟಿಪಕ್ಖಂ ಅಕುಸಲಂ। ಕಂ ಸುಖಂ ಹನತೀತಿ ಕಣ್ಹಂ, ವಣ್ಣವಿಪರಿಯಯೋ। ಕಲ್ಯತೇ ಅನೇನ ಕಲುಸಂ, ಉಸೋ, ಕಂ ವಾ ಸುಖಂ ಲುನನ್ತೋ ಸೇತೀತಿ ಕಲುಸಂ। ದು ನಿನ್ದಿತಂ ಇತಂ ಗಮನಮಸ್ಸ ದುರಿತಂ। ಅಗನ್ತಬ್ಬಂ ಗಚ್ಛತಿ ಏತೇನಾತಿ ಆಗು, ಆ ಪೀಳಯಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ವಾ ಆಗು, ‘‘ಆ ತು ಕೋಧಮುದಾಟ್ಟೀಸೂ’’ತಿ ಹಿ ಏಕಕ್ಖರಕೋಸೇ ವುತ್ತಂ।
೮೫-೮೬. ಛಕ್ಕಂ ಧಮ್ಮೇ। ಕುಚ್ಛಿತೇನಾಕಾರೇನ ಸನ್ತಾನೇ ಸೇನ್ತೀತಿ ಕುಸಾ, ರಾಗಾದಯೋ, ತೇ ಲುನಾತಿ ಛಿನ್ದತೀತಿ ಕುಸಲಂ। ಸುಖಂ ಕರೋತಿ, ಸೋಭನಂ ವಾ ಕರಣಮಸ್ಸ ಸುಕತಂ। ಸುಖಂ ಕರೋತೀತಿ ಸುಕ್ಕಂ। ಪುನಾತೀತಿ ಪುಞ್ಞಂ। ಧರತಿ ಸಬ್ಬನ್ತಿ ಧಮ್ಮಂ। ಅಪರೇ ಪನಿದಂ ‘‘ಪುಞ್ಞಧಮ್ಮ’’ಮಿತ್ಯೇಕಪದಂ ವದನ್ತಿ, ತಂ ಅಮರಕೋಸೇನ ಸುಚರಿತಂ।
ತಿಕಂ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಿಕಂ। ಇಹಲೋಕೇ ಜಾತಂ ಇಹಲೋಕಿಕಂ। ಸನ್ದಿಟ್ಠೇ ಪಚ್ಚಕ್ಖೇ ಅತ್ತಭಾವೇ ಜಾತಂ ಸನ್ದಿಟ್ಠಿಕಂ। ದ್ವಯಂ ಸಮ್ಪರಾಯಿಕೇ। ತಂ ವಚನತ್ಥತೋ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಂ।
ದ್ವಯಂ ತಕ್ಕಾಲೇ। ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಕಾಲೇ ಜಾತಂ, ನಾಸನ್ನಕಾಲಾದೀಸೂತಿ ತಕ್ಕಾಲಂ। ತದಾ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಕಾಲೇ ಜಾತಂ ತದಾತ್ವಂ, ತ್ವಂ, ತದಾತ್ತನ್ತಿಪಿ ಪಾಠೋ। ದ್ವಯಂ ಆಯತಿಕಾಲೇ। ಉತ್ತರಕಾಲೋ ಪಚ್ಛಿಮೋ ಕಾಲೋ। ಆಗಮಿಸ್ಸತೀತಿ ಆಯತಿ, ಆಪುಬ್ಬೋ ಇ ಗತಿಮ್ಹಿ। ಏತ್ಥ ಚ ಯಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅತ್ತಭಾವೇ ದೂರಮಾಸನ್ನಂ ವಾ, ತಂ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಿಕಂ। ಯಂ ಪನ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅತ್ತಭಾವೇ ವಾ ಸಮ್ಪರಾಯೇ ವಾ ದೂರತರಂ, ತಂ ಆಯತಿ।
೮೭-೮೮. ಪಮೋದನ್ತಂ ಪಾಮೋಜ್ಜೇ। ಹಸತಿ ಯೇನಾತಿ ಹಾಸೋ। ಅತ್ತಾ ಮನೋ ಯಸ್ಸ ಅತ್ತಮನೋ। ದುಟ್ಠಸ್ಸ ಹಿ ಮನೋ ಅತ್ತಾ ನಾಮ ನ ಹೋತಿ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಅತ್ತಮನತಾ, ಪಾಮೋಜ್ಜಂ। ಪೀಣೇತಿ ತಪ್ಪೇತೀತಿ ಪೀತಿ। ವಿನ್ದತಿ ಸುಖಂ ಏತಾಯಾತಿ ವಿತ್ತಿ। ತುಸ್ಸನ್ತಿ ಏತಾಯಾತಿ ತುಟ್ಠಿ, ತಂಸಹಚರಣತೋ ವಿತ್ತಿ, ತಂಸಹಚರಣತೋ ಪೀತಿ ಚ ನಾರಿಯಂ, ಅತ್ತಮನತಾ ಪನ ನಿದ್ದೇಸತೋ ರೂಪಭೇದೋ। ಆ ಭುಸೋ ನನ್ದಯತೀತಿ ಆನನ್ದೋ। ಮುದ ಹಾಸೇ, ಪಮುದೋ, ಆಮೋದೋಪಿ। ಸನ್ತುಸ್ಸನಂ ಸನ್ತೋಸೋ ನನ್ದಿ। ಸಮ್ಮದೋ ಸಮ್ಮದಾಪಿ ಉಕಾರಸ್ಸ ಅ। ಪಮೋದಿತಸ್ಸ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ, ಚಿತ್ತಸ್ಸ ವಾ ಭಾವೋ ಪಾಮೋಜ್ಜಂ।
ತಿಕಂ ಸುಖೇ। ಸುಟ್ಠು ಖಣತೀತಿ ಸುಖಂ, ಕ್ವಿ। ಸಾದೀಯತಿ ಅಸ್ಸಾದೀಯತೀತಿ ಸಾತಂ। ಫಸ್ಸತಿ ಸಿನೇಹತೀತಿ ಫಾಸು, ಫುಸತಿ ವಾ ಬಾಧತಿ ದುಕ್ಖನ್ತಿ ಫಾಸು। ಸತ್ತಕಂ ಕಲ್ಯಾಣೇ। ಭದಿ ಕಲ್ಯಾಣೇ, ಭದ್ದತೀತಿ ಭದ್ದಂ। ಪಸತ್ಥತರತ್ತಾ ಸೇಯ್ಯೋ। ಸೋಭತೀತಿ ಸೋಭಂ। ಖೀ ಖಯೇ, ಖೇಪೇತಿ ಅಸುಖಂ ಖೇಮಂ, ಮೋ। ಕಲ್ಯಂ ನಿರೋಗಂ ಅಣತಿ ಗಚ್ಛತಿ, ಕಲ್ಯಂ ವಾ ಹಿತಂ ಅಣಯತಿ ಪಾಪಯತೀತಿ ಕಲ್ಯಾಣಂ, ಕಮ್ಮನಿ ಣೋ ಮಙ್ಗ ಗತ್ಯತ್ಥೋ, ಮಙ್ಗತಿ ಧಞ್ಞಂ ಮಙ್ಗಲಂ, ಅಲೋ। ಸಮೇತಿ ದುಕ್ಖನ್ತಿ ಸಿವಂ, ವೋ।
೮೯. ಛಕ್ಕಂ ದುಕ್ಖೇ। ದುಕ್ಕರಂ ಖಮನಮೇತ್ಥ ದುಕ್ಖಂ। ಕಸ ಗಮನೇ, ಕಸತಿ ಅಪುಞ್ಞನ್ತಿ ಕಸಿರಂ, ಇರೋ, ಕುಚ್ಛಿತೇನಾಕಾರೇನ ಸೇತೀತಿ ವಾ ಕಸಿರಂ। ಕಿರ ವಿಕ್ಖಿಪನೇ, ಕಿರತಿ ಸುಖನ್ತಿ ಕಿಚ್ಛಂ, ಕತಾ ವಾ ಪುಞ್ಞಕರಣಿಚ್ಛಾ ಯೇನಾತಿ ಕಿಚ್ಛಂ, ‘‘ದುಕ್ಖೂಪನಿಸಾ ಸದ್ಧಾ’’ತಿ ಹಿ ವುತ್ತಂ। ನತ್ಥಿ ಅಧಿಗಮನತ್ಥಂ ಈಹಾ ಏತ್ಥಾತಿ ನೀಘೋ, ಹಸ್ಸ ಘೋ, ಅಥ ವಾ ನಿಹನ್ತ್ಯಪುಞ್ಞಂ ಹಿಂಸತಿ ಗಚ್ಛತೀತಿ ವಾ ನೀಘೋ, ಪುಞ್ಞಂ ವಾ ನ ಹನ್ತಿ ನ ಗಚ್ಛತೀತಿ ನೀಘೋ। ವಿರೂಪಮಸತಿ ಯೇನಾತಿ ಬ್ಯಸನಂ, ವಿಸಿಟ್ಠಂ ವಾ ಅಸತಿ ಖೇಪೇತೀತಿ ಬ್ಯಸನಂ। ನ ಹನ್ತಿ ಧಞ್ಞನ್ತಿ ಅಘಂ। ಏತೇ ಪಾಪಾದಯೋ ಗುಣೇ ಯಥಾವುತ್ತಲಿಙ್ಗಾ। ಪಾಪಪುಞ್ಞಾನಿ ಸುಖಾದಿ ಚ ಆಕಿಚ್ಛಂ ಕಿಚ್ಛನ್ತಂ ಗುಣಯೋಗತೋ ದಬ್ಬೇ ವಿಸೇಸ್ಯೇ ವತ್ತಮಾನಾನಿ ತೀಸು। ಯಥಾ –
ಪಾಪಾ ಉತುಮತೀ ಕಞ್ಞಾ, ಪಾಪೋ ರಾಜಾಪ್ಯರಕ್ಖಕೋ।
ಪಾಪಂ ಬ್ಯಾಧಕುಲಂ ಹಿಂಸಂ, ಪಾಪೋ ವಿಪ್ಪೋ ಚ ಸೇವಕೋ।
ಪುಞ್ಞಂ ತಿತ್ಥಮಿದಂ ಪುಞ್ಞಾ, ನದೀ ಪುಞ್ಞೋ’ಯ’ಮಸ್ಸಮೋ॥
ಸುಖಂ
ಸುಖಾ ಯುವತಿ’ರಿಚ್ಛನ್ತೀ, ಸುಖಾ ವೇ ಮಘವಗ್ಗಹಾ
ಯದಾ ತು ಸಕತ್ಥಪ್ಪಧಾನಂ ಸುಖಾದಿಕಮೇವ ವಿಸೇಸ್ಯತ್ತೇನ ವತ್ತುಮಿಚ್ಛತೇ, ನ ತು ದಬ್ಬಂ (ಪುಬ್ಬಮಿವ ವಿಸೇಸನಂ,)
‘‘ದಾಲಿದ್ದೇಪಿ
ಸುಖಂ ಸಜ್ಜನವಾಸೋ ಚ, ಸುಖಂ ಸನ್ತಿ ಅನುತ್ತರಾ’’ತಿ॥
ನನು ‘‘ದುಕ್ಕಟೋಯಂ ಬ್ಯಾಪಾರೋ, ಸುಕತಂ ಕಮ್ಮಂ, ಕಲುಸೋಯಂ ಮೇ ಬ್ಯಾಪಾರೋ’’ತಿ ಅಞ್ಞೇಸಮ್ಪಿ ತೀಸು ವುತ್ತಿ ಅತ್ಥೇವೇತಿ ಕಿಂ ಪಾಪಪುಞ್ಞಾನಮೇವ ಗಹಣಂ ಭವತೀತಿ? ವುಚ್ಚತೇ – ‘‘ದುಟ್ಠು ಕತೋ ದುಕ್ಕಟೋ, ಸುಟ್ಠು ಕತಂ ಸುಕತ’’ಮಿಚ್ಚೇವಂ ಕ್ರಿಯಾನಿಬನ್ಧನಾಪಿ ತೀಸು ವುತ್ತಿ ಸಮ್ಭವತಿ, ನಾವಸ್ಸಂ ಗುಣನಿಬನ್ಧನಾ ಏವ। ಕಲುಸಸ್ಸಪಿ ಯದಾ ಸಿಟ್ಠಪಯೋಗೇಸು ವಿಸೇಸ್ಯವುತ್ತಿ ತಿಲಿಙ್ಗತಾ ಉಪಲಬ್ಭತೇ, ತದಾ ಪಾಪಗ್ಗಹಣ’ಮತ್ಥಪ್ಪಧಾನಂ ಬ್ಯಾಖ್ಯಾತಬ್ಬಂ।
೯೦. ಪಞ್ಚಕಂ ಸುಭಾಸುಭಕಮ್ಮಮತ್ತೇ। ಇಟ್ಠಾನಿಟ್ಠವಿಪಾಕಭಾಗೋ ಯತ್ಥ ಅತ್ಥೀತಿ ಭಾಗ್ಯಂ। ಸುಭಾಸುಭಫಲಂ ನೇತೀತಿ ನಿಯತಿ,ತಿ। ಸುಭಾಸುಭಫಲಂ ಭಾಜೇತೀತಿ ಭಾಗೋ। ಇಟ್ಠಾನಿಟ್ಠವಿಭಾಗಭಾಗೋಧೀಯತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಭಾಗಧೇಯ್ಯಂ। ಸುಭಾಸುಭಫಲಂ ವಿದಧಾತೀತಿ ವಿಧಿ। ಅಯೋ, ಸುಭಾವಹೋ, ದೇವಂ, ದಿಟ್ಠಂಇಚ್ಚಾದೀನಿಪಿ ಸುಭಾಸುಭಕಮ್ಮಮತ್ತಸ್ಸ ನಾಮಾನಿ। ಪಞ್ಚಕಂ ಜಾತಿಯಂ। ಉಪ್ಪಜ್ಜನಂ ಉಪ್ಪತ್ತಿ, ನಿಪ್ಪಜ್ಜನಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ಪದ ಗತಿಯಂ, ನಿಪುಬ್ಬೋ,ತಿ, ಪಸ್ಸ ಬೋ। ಜನನಂ ಜಾತಿ। ಜನೀಯತೇ ಜನನಂ। ಉದ್ಧಂ ಭವನಂ ಉಬ್ಭವೋ।
೯೧. ಪಜ್ಜಂ ನಿಮಿತ್ತಂ, ಮಾ ಪರಿಮಾಣೇ, ನಿಪುಬ್ಬೋ। ಕರೋತಿ ಫಲನ್ತಿ ಕಾರಣಂ। ತಿಟ್ಠತಿ ಫಲಮೇತ್ಥಾತಿ ಠಾನಂ। ಪಜ್ಜತಿ ನಿಪಜ್ಜತಿ ಫಲಮೇತೇನಾತಿ ಪದಂ, ವಿಸೇಸೇನ ಜಾಯತೇತಿ ಬೀಜಂ, ರಸ್ಸಸ್ಸ ದೀಘತಾ। ನಿಸ್ಸೇಸೇನ ಅತ್ತನೋ ಫಲಂ ಬನ್ಧತಿ ಪವತ್ತೇತೀತಿ ನಿಬನ್ಧನಂ। ನಿದೀಯತೇ ನಿಚ್ಛೀಯತೇ ಅನೇನೇತಿ ನಿದಾನಂ, ಯು, ನಿದದಾತಿ ಫಲನ್ತಿ ವಾ ನಿದಾನಂ। ಪಭವತಿ ಫಲಮೇತಸ್ಮಾತಿ ಪಭವೋ, ಹಿನೋತಿ ಗಚ್ಛತಿ ಪರಿಣಮತಿ ಕಾರಿಯರೂಪತನ್ತಿ ಹೇತು, ತು, ಹಿನೋತಿ ವಾ ಪತಿಟ್ಠಾತಿ ಫಲಮೇತ್ಥಾತಿ ಹೇತು, ಹಿ ಪತಿಟ್ಠಾಯಂ। ಸಮ್ಭವತಿ ಯೇನ ಫಲನ್ತಿ ಸಮ್ಭವೋ। ಸಿನೋತಿ ಫಲಂ ಬನ್ಧತೀತಿ ಸೇತು। ಪಟಿಚ್ಚ ಫಲಮೇತಸ್ಮಾ ಏತೀತಿ ಪಚ್ಚಯೋ।
೯೨. ಯಂ ಕಾರಣಂ ಸಮಾಸನ್ನಂ ಆಸನ್ನತರಂ ಫಲೇನ, ತಂ ಪದಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಮತಂ। ಪದಾನಂ ಹೇತೂನಂ ಠಾನಂ ಪದಟ್ಠಾನಂ, ಯಥಾ ‘‘ರಾಜರಾಜಾ’’ತಿ। ತಿವಿಧಂ ಕಾರಣಂ ಉಪಾದಾನಕಾರಣಂ ಸಹಕಾರೀಕಾರಣಂ ಕಾರಣಕಾರಣನ್ತಿ। ಯಥಾ ಬೀಜಂ ಅಙ್ಕುರಸ್ಸ ಉಪಾದಾನಕಾರಣಸಙ್ಖಾತಂ ಪದಟ್ಠಾನಂ, ಭೂಮಿಜಲಾದಿ ಸಹಕಾರೀಕಾರಣಂ, ‘‘ಕಮ್ಮಸ್ಸ
ತಿಕಂ ಜೀವೋ। ಪೂರೇತಿ ನಿಸ್ಸಯಸ್ಸಾಭಿಲಾಸನ್ತಿ ಪುರಿಸೋ, ಇಸೋ। ಅತನ್ತಿ ಸತತಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ ಸತ್ತಾ ಯೇನಾತಿ ಅತ್ತಾ। ದ್ವಯಂ ಸತ್ತರಜೋತಮೋಸಾಮ್ಯಾವತ್ಥಾಯಂ। ಪಧೀಯನ್ತೇ ಪಲೀಯನ್ತೇ ಅತ್ರ ಗುಣಾ ಸತ್ತರಜೋತಮೋ ರೂಪಾತಿ ಪಧಾನಂ, ಯು। ಪಕರೋತಿ ಪುರಿಸೋಪಭೋಗತ್ಥಂ ಸದ್ದಾದಿಕಾರಿಯನ್ತಿ ಪಕತಿ,ತಿ। ಮೋಹರಾಗದೋಸಾನಂ ಯಥಾಸಙ್ಖ್ಯಂ ಸತ್ತರಜೋತಮಾನೀತಿ ಸಞ್ಞಾ। ಸತೋ ಭಾವೋ ಸತ್ತಂ, ಠಿತಿಪರತಾ। ರಜ್ಜನ್ತ್ಯತ್ರಾತಿ ರಜೋ, ಸಟ್ಠಿಪರತಾ। ತಮನ್ತ್ಯತ್ರಾತಿ ತಮೋ, ಪಲಯಪರತಾ।
೯೩. ಪಜ್ಜೇನ ಪಾಣಿನೋ ನಾಮಾನಿ। ಪಣನ್ತಿ ಜೀವನ್ತಿ ಸತ್ತಾ ಯೇನಾತಿ ಪಾಣೋ, ಸೋ ಯಸ್ಸತ್ಥಿ, ಸೋ ಪಾಣೋ। ಸರೀರಸಙ್ಖಾತೋ ಕಾಯೋ ಯಸ್ಸತ್ಥಿ, ಸೋ ಸರೀರೀ। ಕಮ್ಮೇನ ಭವತೀತಿ ಭೂತಂ, ನಪುಂಸಕೇ, ಪುಮೇವಾತಿ ವಾಸದ್ದತ್ಥೋ। ರೂಪಾದೀಸು ಸಞ್ಜತೀತಿ ಸತ್ತೋ, ನಿಚ್ಛನ್ದರಾಗಾಪಿ ರೂಳ್ಹಿಯಾ ಸತ್ತಾತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ದೇಹೋ ಕಾಯೋ ಯಸ್ಸತ್ಥೀತಿ ದೇಹೀ। ಪೂರೇತೀತಿ ಪೂತಿ, ಪೂತಿಸಙ್ಖಾತಂ ಆಹಾರಂ ಗಿಲತಿ ಅದತೀತಿ ಪುಗ್ಗಲೋ, ತಿಸ್ಸ ಲೋಪೋ, ಸತ್ತಾನಂ ಆಯುಂ ಪೂರೇನ್ತೋ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಪುಗ್ಗೋ, ತಂ ಲಾತಿ ಭಕ್ಖತೀತಿ ಪುಗ್ಗಲೋ। ಜೀವನ್ತಿ ಯೇನಾತಿ ಜೀವಂ, ತಮಸ್ಸತ್ಥೀತಿ ಜೀವೋ। ಯಥಾವುತ್ತತ್ಥೋ ಪಾಣೋ ಯಸ್ಸತ್ಥೀತಿ ಪಾಣೀ। ಪಕಾರೇನ ಜಾತತ್ತಾ ಪಜಾ। ಜಾಯತೀತಿ ಜನ್ತು, ತು। ಕುಸಲಾಕುಸಲಂ ಜನೇತೀತಿ ಜನೋ। ಲುಜ್ಜತೀತಿ ಲೋಕೋ, ಲುಜ ವಿನಾಸೇ, ಜಸ್ಸ ಕೋ। ಯಥಾ ಪುರಿಮಕಾ ಸತ್ತಾ ಜಾತಿಜರಾಮರಣಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ತಥಾ ಅಯಮ್ಪಿ ಗಚ್ಛತೀತಿ ತಥಾಗತೋ।
೯೪. ರೂಪಾದಯೋ ರೂಪಂ। ಸಪ್ಪತಿ ಉಚ್ಚಾರೀಯತೀತಿ ಸದ್ದೋ, ಸಪ್ಪ ಗತಿಯಂ ವಾ, ಸಪ್ಪತೇ ಞಾಯತೇ ಯೇನೇತಿ ಸದ್ದೋ। ಗನ್ಧ ಅದ್ದನೇ, ಅದ್ದನಂ ಹಿಂಸನಂ, ಯಾಚನಞ್ಚ, ಹಿಂಸತೇ ಅಭಿಲಸೀಯತೇ ವಾ ಗನ್ಧೋ, ಗನ್ಧೇತಿ ವಾ ಅತ್ತನೋ ವತ್ಥುಂ ಸೂಚೇತಿ ಪಕಾಸೇತಿ ‘‘ಇದಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಪೇಸುಞ್ಞಂ ಕರೋನ್ತೋ ವಿಯ ಹೋತೀತಿ ಗನ್ಧೋ। ರಸನ್ತಿ ತಂ ಸತ್ತಾ ಅಸ್ಸಾದೇನ್ತೀತಿ ರಸೋ। ಫುಸೀಯತೀತಿ ಫಸ್ಸೋ। ಗಾವೋ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ಚರನ್ತ್ಯೇತೇಸು ಗೋಚರಾ। ಚಿತ್ತಚೇತಸಿಕೇಹಿ ಆಲಮ್ಬೀಯನ್ತೇತಿ ಆಲಮ್ಬಾ। ಸಿ ಬನ್ಧನೇ ವಿಪುಬ್ಬೋ, ವಿಸಿನೋನ್ತಿ ವಿಬನ್ಧನ್ತಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನೀತಿ ವಿಸಯಾ। ಆಗನ್ತ್ವಾ ಚಿತ್ತಚೇತಸಿಕಾ ರಮನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಆರಮ್ಮಣಾನಿ, ಯು। ಏತೇ ಇನ್ದ್ರಿಯತ್ಥಾತಿಪ್ಯುಚ್ಚನ್ತೇ, ಇನ್ದ್ರಿಯೇಹಿ ಅತ್ಥ್ಯನ್ತೇ ಅಭಿಲಸೀಯನ್ತೇತಿ ಕತ್ವಾ।
೯೫. ಪಜ್ಜದ್ಧಂ ಸುಕ್ಕೇ। ಸುಚ ಸೋಕೇ, ಸೋಚನ್ತಿ ಏತೇನ ತದತ್ಥಿಕಾತಿ ಸುಕ್ಕೋ, ಅ। ಗು ಸದ್ದೇ, ಗುಯತೇ ಕಿತ್ತೀಯತೇತಿ ಗೋರೋ, ರೋ। ಸಿ ಸೇವಾಯಂ, ಸೇವೀಯತೇತಿ ಸಿತೋ, ಸಿನೋತಿ ವಾ ಬನ್ಧತಿ ಚಿತ್ತನ್ತಿ ಸಿತೋ। ಅವದಾಯತಿ ಸಬ್ಬವಣ್ಣೇತಿ ಓದಾತೋ। ದಾ ಅವಖಣ್ಡನೇ ಅವಪುಬ್ಬೋ। ಧಾವತಿ ಸುಜ್ಝತ್ಯನೇನೇತಿ ಧವಲೋ, ಅಲೋ। ಸಿತ ವಣ್ಣೇ, ಣೋ, ಸೇತೋ ಪಣ್ಡರೋ, ಅರೋ। ಸುಚಿ, ವಿಸದೋ, ಅಜ್ಜುನೋತಿಪಿ ಸುಕ್ಕನಾಮಾನಿ।
ಛಕ್ಕಂ ರತ್ತೇ। ಸೋಣ ವಣ್ಣೇ, ಣೋ, ರತ್ತುಪ್ಪಲವಣ್ಣೋ, ರುಹ ಜನನೇ, ಇತೋ, ಲತ್ತೇ ಲೋಹಿತೋ। ರಞ್ಜನ್ತ್ಯನೇನೇತಿ ರತ್ತೋ, ರನ್ಜ ರಙ್ಗೇ। ತಮ್ಬೋ ಉದುಮ್ಬರಸಙ್ಖಾತೋ ಲೋಹವಿಸೇಸೋ, ತಬ್ಬಣ್ಣತಾಯ ತಮ್ಬೋ। ಮಞ್ಜೇಟ್ಠಾ ನಾಮ ರತ್ತವಲ್ಲಿ, ಯಾಯ ಹತ್ಥಿದನ್ತಾದಿವಿಕತಿಯೋ ರತ್ತಾ ಭವನ್ತಿ, ತಬ್ಬಣ್ಣತಾಯ ಮಞ್ಜೇಟ್ಠೋ। ರೋಹಿತೋ ಲೋಹಿತಸಮೋ, ಅಲತ್ತಮೇವ ವಿಸೇಸೋ।
೯೬. ಸಾಮಲನ್ತಂ ಕಣ್ಹೇ। ನೀಲ ವಣ್ಣೇ, ಅ। ಕಸ್ಸತೇತಿ ಕಣ್ಹೋ, ಕಸ ವಿಲೇಖನೇ, ಣ್ಹೋ। ನ ಸಿತೋ ಅಸಿತೋ। ವಣ್ಣೇಸು ಏಕಕೋಟ್ಠಾಸಭಾವೇನ ಕಲ್ಯತೇತಿ ಕಾಲೋ, ಸೋ ಏವ ಕಾಳೋ। ಮಚ, ಮಚಿ ಕಕ್ಕನೇ, ಕಕ್ಕನಂ ಪಿಸನಂ, ಸೇತಾದಿಕಂ ಮಚತೀತಿ ಮೇಚಕೋ, ಣ್ವು, ಅಸ್ಸೇತ್ತಂ। ಸಾ ತನುಕರಣೇ, ಸಾಯತಿ ತನುಕರೀಯತಿ ಪಟಿಪಕ್ಖವಣ್ಣೇಹೀತಿ ಸಾಮೋ। ಸಾಮಲೋ ಸಾಮಸದಿಸೋ, ಮಲಪಚ್ಚಯೋವ ವಿಸೇಸೋ।
ಪಣ್ಡುಸದ್ದೋ ಸಿತಪೀತೇ ಉತ್ತೋ, ಸಿತಪೀತಸಮ್ಮಿಸ್ಸಿತವಣ್ಣೇ ಪಣ್ಡುಸದ್ದೋ ವುತ್ತೋತ್ಯತ್ಥೋ। ವುತ್ತಞ್ಚ ‘‘ಸಿತಪೀತಸಮಾಯುತ್ತೋ, ಪಣ್ಡುವಣ್ಣೋ ಪಕಿತ್ತಿತೋ’’ತಿ ಪಣ್ಡು, ಪಡಿ ಗತಿಯಂ, ಉ। ಹರಿಣೋ, ಪಣ್ಡುರೋತಿಪಿ ಪಣ್ಡುವಣ್ಣನಾಮಾನಿ। ಈಸಂಪಣ್ಡು ಅಬ್ಯತ್ತಪಣ್ಡುವಣ್ಣೋ ಧೂಸರೋ ನಾಮ, ಯಥಾ ಧೂಲಿವಣ್ಣೋ। ಧೂಸ ಕನ್ತಿಕರಣೇ, ಚುರಾದಿ, ಅರೋ।
೯೭. ಕಿಞ್ಚಿರತ್ತೋ ಅರುಣೋ ನಾಮ, ಯಥಾ ಮಚ್ಛಸ್ಸ ಚಕ್ಖು
ಸೇತಲೋಹಿತೋ ಸೇತರತ್ತಮಿಸ್ಸೋ ವಣ್ಣೋ ಪಾಟಲೋ ನಾಮ, ಯಥಾ ಪಾಟಲಕುಸುಮಂ। ಪಾಟಯತೇತಿ ಪಾಟಲೋ, ಅಲೋ, ಪಟ ವಿಭಾಜನೇ।
ದ್ವಿಕಂ ಪೀತೇ। ಪಾ ಪಾನೇ, ಕಮ್ಮನಿ ತೋ, ಈತ್ತಞ್ಚ। ಹಲಿದ್ದಿಯಾ ಇವ ಆಭಾ ಯಸ್ಸ ಹಲಿದ್ಯಾಭೋ।
ತಿಕಂ ತಿಣಪತ್ತಾದಿಗತೇ ವಣ್ಣೇ। ಲಸ ಕನ್ತಿಯಂ, ಅತಿಸಯೇನ ಲಸ್ಯತೇತಿ ಪಲಾಸೋ। ‘‘ಪಾಲಾಸೋ’’ತಿ ಪಾಠೇ ತು ರಸ್ಸಸ್ಸ ದೀಘತಾ। ಹರ ಹರಣೇ, ಮನಂ ಹರತೀತಿ ಹರಿತೋ, ಇತೋ। ಇ, ಹರಿ।
೯೮. ನೀಲಪೀತಸಮ್ಮಿಸ್ಸವಣ್ಣೇ ಕಳಾರೋ, ಕಪಿಲೋ ಚ ವತ್ತನ್ತಿ। ಕಲ ಸಙ್ಖ್ಯಾನೇ। ಅರೋ, ಲಸ್ಸ ಳೋ, ಕಳಾರೋ। ಕಬ ವಣ್ಣೇ, ಇಲೋ, ಬಸ್ಸ ಪೋ, ಕಪಿಲೋ।
ರೋಚನಪ್ಪಭೇ ಗೋರೋಚನಸದಿಸಪ್ಪಭಾಯಂ ಪಿಙ್ಗೋ, ಪಿಸಙ್ಗೋ ಚ ವತ್ತನ್ತಿ। ಪಭಾಸದ್ದಸ್ಸ ದ್ವಿಲಿಙ್ಗತ್ತಮೇವ। ಪಿಜಿ ಭಾಸತ್ಥೋ, ಪಿಙ್ಗೋ। ಪರತ್ರ ಸಕಾರವಣ್ಣಾಗಮೋ, ಪಿಸಙ್ಗೋ।
ಕಳಾರಾದೀನಂ ‘‘ಕಳಾರಾದಿ’’ಚ್ಚಾದಿ। ತಸ್ಸಾಯಮತ್ಥೋ – ನ ಕೇವಲಂ ಕಳಾರಾದಯೋ ಪಿಙ್ಗಲವಿಸೇಸತ್ಥೇಯೇವ ಪವತ್ತನ್ತಿ, ಅಥ ಖೋ ಪಿಙ್ಗಲಸಾಮಞ್ಞತ್ಥೇಪಿ ವತ್ತನ್ತೀತಿ। ವುತ್ತಞ್ಹಿ ಅಮರಕೋಸೇ ‘‘ಕಳಾರೋ ಕಪಿಲೋ ಪಿಙ್ಗೋ, ಪಿಸಙ್ಗೋ ಕದ್ದು ಪಿಙ್ಗಲೋ’’ತಿ ಕಳಾರಾದಯೋ ಪಿಸಙ್ಗಪರಿಯನ್ತಾ ಚತ್ತಾರೋ ಸದ್ದಾ ಪಿಙ್ಗಲಗುಣೇ ವತ್ತಮಾನಾ ಪುಮೇ ವತ್ತನ್ತಿ, ಗುಣಿನಿ ಪನ ವಾಚ್ಚಲಿಙ್ಗಾತಿ ಏವಂ ಪಚ್ಛಿಮೇನ ಸಮ್ಬನ್ಧಂ ಕತ್ವಾ ವದನ್ತಿ, ತಂ ಅಮರಕೋಸೇನ ವಿರುಜ್ಝನತೋ ಇಧ ಚ ‘‘ಸುಕ್ಕಾದಯೋ’’ತಿ ಸಬ್ಬೇಸಂಯೇವ ಗಹಣತೋ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ।
೯೯. ತಿಕಂ ಸಬಲೇ ಕೋಕಿಲಕಣ್ಠಸದಿಸೇ। ಕಲ್ಯತೇತಿ ಕಲೋ, ಮಸಿ ಪರಿಮಾಣೇ, ಕಮ್ಮನಿ ಣೋ, ಕಲೋ ಏವ ಮಾಸೋ ಕಮ್ಮಾಸೋ, ಲಸ್ಸ ಮೋ, ಕಲನಂ ವಾ ಕಲೋ, ತಂ ಮಸತೀತಿ ಕಮ್ಮಾಸೋ, ಯಥಾ ‘‘ಕುಮ್ಭಕಾರೋ’’ತಿ। ಸಬ ಗತಿಯಂ, ಸಬತೀತಿ ಸಬಲೋ, ಅಲೋ। ಚಿಯ್ಯತೇತಿ ಚಿತ್ತೋ, ತ। ತ್ರಣಪಚ್ಚಯೇ ಚಿತ್ರೋ। ಕಮ್ಮೀರೋ, ಕಬ್ಬುರೋತಿಪಿ ಸಬಲಸ್ಸ ನಾಮಾನಿ।
ಕಣ್ಹಪೀತಮಿಸ್ಸೇ ಸಾವೋ ವುತ್ತೋ। ಸೇ ಗತಿಮ್ಹಿ, ಸಯತೀತಿ ಸಾವೋ, ಅವೋ। ಕಪಿಸೋತಿಪಿ ಸಾವಸ್ಸ ನಾಮಂ। ಕಣ್ಹಲೋಹಿತಮಿಸ್ಸೇ ಧೂಮಾಭೇ ಪನ ಧೂಮ, ಧೂಮಲಾ ವತ್ತನ್ತಿ। ಧೂಮೋ ವಿಯಾತಿ ಧೂಮೋ। ಧೂಮಂ ಲಾತೀತಿ ಧೂಮಲೋ। ಏತೇ ಸುಕ್ಕಾದಯೋ ಸಾವನ್ತಾ ಯದಾ ಅಭೇದೋಪಚಾರಾ ಗುಣಿನಿ ಗುಣಿಮ್ಹಿ ವತ್ತನ್ತಿ, ತದಾ ವಾಚ್ಚಲಿಙ್ಗಾ, ಯಥಾ ಸುಕ್ಕೋ ಹಂಸೋ, ಸುಕ್ಕಾ ಹಂಸೀ ಗುಣೇ ಗುಣಮತ್ತೇ ವತ್ತನ್ತಿ, ತದಾ ಪುಮೇ, ಯಥಾ ಹಂಸಸ್ಸ ಸುಕ್ಕೋ, ಮಯೂರಸ್ಸ ಚಿತ್ತೋ ಇಚ್ಚಾದಿ ಯೋಜ್ಜಂ।
೧೦೦. ಲಾಸನನ್ತಂ ನಚ್ಚೇ। ನತ ಗತ್ತವಿನಾಮೇ, ಪಬ್ಬಜ್ಜಾದಿತ್ತಾ ನಚ್ಚಾದೇಸೋ। ನತನಂ ನಚ್ಚಂ, ನಟನಂ ವಾ ನಚ್ಚಂ, ಸಬ್ಬತ್ರ ಭಾವಸಾಧನಂ। ನತೀಯತೇ ನತ್ತನಂ। ಲಸ್ಯತೇ ಲಾಸನಂ, ಲಸ ಕನ್ತಿಯಂ, ಲಸಿತಬ್ಬನ್ತಿ ವಾ ಲಾಸನಂ।
ನಚ್ಚಂ, ವಾದಿತಂ, ಗೀತಂ ಇತಿ ಇದಂ ಭೋರಿಯತ್ತಿಕಂ ನಾಟ್ಯಂ ನಾಮೇತ್ಯುಚ್ಚತೇ ತುರ ತುರಣಹಿಂಸಾಸು। ತುರೀಯನ್ತೇನೇನೇತಿ ತೂರಿಯಂ, ಮುರಜಾದಿ। ತಬ್ಭವೋ ಸದ್ದೋ ತೋರಿಯೋ, ಣೋ। ತೇನ ಲಕ್ಖಿತಂ ತಿಕಂ ತೋರಿಯತ್ತಿಕಂ। ನಟಸ್ಸೇದಂ ನಾಟ್ಯಂ। ತತಿಯಸ್ಸ ತೋರಿಯಸಾಮಞ್ಞಸ್ಸ ತು ಪಾಸಙ್ಗಾ ನಾಟಕಾ।
೧೦೧. ನಚ್ಚಟ್ಠಾನಂ ರಾಜಙ್ಗಣಾದಿ ರಙ್ಗೋ ನಾಮ ಸಿಯಾ ‘‘ರಮನ್ತಾ ಗಚ್ಛನ್ತಿ ಏತ್ಥ, ರಜ್ಜನ್ತಿ ಏತ್ಥಾ’’ತಿ ವಾ ಕತ್ವಾ। ಸೂಝಸೂಚನಂ ಹತ್ಥಾದೀಹಿ ಸೂಚಿತಬ್ಬಸ್ಸ ಪಕಾಸೇತಬ್ಬಸ್ಸ ಸತ್ಥಪ್ಪಹಾರಾದಿನೋ ಸೂಚನಂ ಪಕಾಸನಂ ಅಭಿನಯೋ ನಾಮ ‘‘ನಯನಂ ನಯೋ, ಪಸ್ಸನ್ತಾನಂ ಅಭಿಮುಖಂ ನಯೋ’’ತಿ ಕತ್ವಾ। ಬ್ಯಞ್ಜಕೋತಿಪಿ ತಸ್ಸೇವ ನಾಮಂ।
ಭರತಸತ್ಥವುತ್ತಅಟ್ಠುತ್ತರಸತಕರಣನಿಪ್ಫನ್ನಥಿರಹತ್ಥಪರಿಯತ್ಥಕಾದಿನಾಮಕೋ ದ್ವತ್ತಿಂ ಸಪ್ಪಕಾರೋ ಅಙ್ಗವಿಕ್ಖೇಪೋ, ಅಙ್ಗಹಾರೋ ನಾಮ ‘‘ಅಙ್ಗಸ್ಸ ಹಾರೋ, ವಿಕ್ಖೇಪೋ’’ತಿ ಕತ್ವಾ ನಟ್ಟಕೋ’’ತ್ಯಾದಿನಾ।
೧೦೨. ಸಿಙ್ಗಾರಾದಯೋ ನವ ರಸಾ ನಾಟ್ಯರಸಾ ಅಸ್ಸಾದನೀಯತ್ತಾ। ಯಥಾ ಹಿ ನಾನಾಬ್ಯಞ್ಜನಸಙ್ಖತಮನ್ನಂ ಭುಞ್ಜನ್ತಾ ರಸೇ ಅಸ್ಸಾದಯನ್ತಿ ಸುಮನಾ ಪುರಿಸಾ ಹಾಸಂವ ಅಧಿಗಚ್ಛನ್ತಿ, ತಥಾ ನಾನಾಭಿನಯಬ್ಯಞ್ಜಿತೇ ಅಙ್ಗಸತ್ತೋಪೇತೇ ಠಾಯೀಭಾವೇ ಅಸ್ಸಾದಯನ್ತಿ ಸುಮನಾತಿ
೧೦೩. ತೇಸು ಸಿಙ್ಗಾರಸ್ಸೇವ ಸರೂಪಂ, ಪಭೇದಞ್ಚ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಪೋಸಸ್ಸೇ’’ಚ್ಚಾದಿ। ನಾರಿಯಂ ಸಙ್ಗಮಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಕಾರಣಂ ಕತ್ವಾ ಪೋಸಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಯಾ ಪಿಹಾ ಇಚ್ಛಾ ಮನೋವಿಕಾರವಿಸೇಸೋ ಪೋಸೇ ಚ ಪುರಿಸೇ ಸಙ್ಗಮಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಕಾರಣಂ ಕತ್ವಾ ಇತ್ಥಿಯಾ ಯಾ ಪಿಹಾ ಇಚ್ಛಾ ಮನೋವಿಕಾರವಿಸೇಸೋ, ಏಸೋ ರತಿಕೀಳಾದೀನಂ ಕಾರಣಭೂತೋ, ರತಿಕೀಳಾದಿಕಾರಣಸಹಿತೋ ವಾ ರಸೋ ಸಿಙ್ಗಾರೋ ನಾಮ। ಏತ್ಥ ಚ ಇತ್ಥಿಪುರಿಸಾನಂ ದಸ್ಸನಸವನಫುಸನವಸೇನ ವಾ ವಿಪ್ಪಯೋಗವಸೇನ ವಾ ಯಾ ಪಿಹಾ ಸಞ್ಜಾತಾ, ಸೋ ರಸೋ ನಾಮ। ಯಂ ಪನ ತಂ ಕಾರಣಂ ಕತ್ವಾ ಪವತ್ತಂ ಗೀತಂ, ತಮೇವ ಲೋಕಾನಂ ಅಸ್ಸಾದಜನಕತ್ತಾ ರಸೋ ನಾಮ। ಫಲೂಪಚಾರವಸೇನ ಪನ ಪಿಹಾ ರಸೋತಿ ವುತ್ತಾ, ಸಬ್ಬತ್ರೇವಂ।
೧೦೪. ಉತ್ತಮಾನಂ ಉತ್ತಮಪಕತಿಪ್ಪಾಯೋ, ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಉತ್ತಮಾನಂ ಸಂಯೋಗವಿಯೋಗಪ್ಪವತ್ತಂ ಗೀತಮೇವ ಸಿಙ್ಗಾರೋ ನಾಮಾತ್ಯತ್ಥೋ। ಇತ್ಥಿಪುರಿಸಾನಂ ಪಿಹಾ ಹೇತು ಏತಸ್ಸಾತಿ ಇತ್ಥಿಪುರಿಸಹೇತುಕೋ। ಸೋ ಸಿಙ್ಗಾರೋ ಸಮ್ಭೋಗೋ, ವಿಯೋಗೋತಿ ಇಮಿನಾ ಪಭೇದೇನ ದುವಿಧೋ ಮತೋ। ತತ್ರ ಚ –
ವಾಪಿವನಗೇಹುಯ್ಯಾನ-ಮಾಲಾಚನ್ದನಾದಯೋ।
ಸಮ್ಭೋಗಸ್ಸ ವಿಭಾವಾ ತೇ, ಯೇ ಚಞ್ಞೇ ಲಲಿತಙ್ಕರಾ॥
ವಿಯೋಗಸ್ಸ ತು ಪಿಯಾದಸ್ಸನಂ ವಿಭಾವೋ, ರಸಜನಕೋ ಚ ವಿಭಾವೋ। ವುತ್ತಞ್ಚ –
‘‘ಜಯನ್ತೇ ಚ ರಸಾ ಯೇನ,
ಸ ವಿಭಾವೋ ಪಕಿತ್ತಿತೋ।
ತೇಸಮೇವಾ’ನುಭಾವೋ’ಯಂ,
ಖ್ಯಾತೋ ಕವೀಹಿ ಬ್ಯಞ್ಜಕೋ’’ತಿ॥
ಸಹ ಭುಞ್ಜನಮನುಭವನಂ ಸಮ್ಭೋಗೋ। ವಿಯುಜ್ಜನಂ ನಾನಾಭವನಂ ವಿಯೋಗೋ। ಸಿಙ್ಗಂ ನಾಮಧಾತು, ವಿಜ್ಝನಟ್ಠೇನ ಸಿಙ್ಗಂ, ನಾಗರಿಕಭಾವಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಕಿಲೇಸಸಿಙ್ಗಸ್ಸೇತಂ ನಾಮಂ, ತಂ ಕರೋತಿ, ಸಿಙ್ಗಂ ವಾ ಪಭುತ್ತಂ, ತಂ ಕರೋತಿ ರಾಗೀಸೂತಿ ಸಿಙ್ಗಾರೋ, ಆರೋ, ಕಿಲೇಸಸಿಙ್ಗಕರಣಂ ವಿಲಾಸೋತಿ ವುತ್ತಂ। ಸುಚಿ, ಉಜ್ಜಲೋತಿಪಿ ಸಿಙ್ಗಾರಸ್ಸ ನಾಮಾನಿ।
ಸೋಕೋಪಚಯಸಭಾವೋ ಕರುಣೋ।
ಇಟ್ಠನಾಸಙ್ಗನಾಸಾಯ
ವಧಬನ್ಧನತಾಳನಾ।
ಸಾಪಕ್ಲೇಸೋಪತಾಪೇಹಿ,
ಜಾಯತೇ ಕರುಣೋ ರಸೋ॥
ಉಸ್ಸಾಹವದ್ಧನೋ ವೀರೋ। ವಿಭಾವಾ ತಸ್ಸ ವಿನಯುಪತಾಪಬಲವಿಕ್ಕಮಾ। ಸ ಚಾಯಂ ದಾನವೀರೋ ಧಮ್ಮವೀರೋ ಯುದ್ಧವೀರೋತಿ ತಿವಿಧೋ।
ವಿಮ್ಹಯೋಪಚಯಸಭಾವೋ ಅಬ್ಭುತೋ।
ಪಾಸಾದುಯ್ಯಾನಸೇಲಾದಿ-ಗಮನಾ ದಿಬ್ಬದಸ್ಸನಾ।
ಸಭಾವಿಮಾನಮಾಯೇನ್ದ-ಜಾಲಸಿಪ್ಪಾದಿದಸ್ಸನಾ
ಹದಯೇಚ್ಛಿತಲಾಭೇಹಿ, ವಿಭಾವೇಹಿಸ್ಸ ಸಮ್ಭವೋ॥
ಹಾಸೋಪಚಯಸಭಾವೋ ಹಾಸೋ।
ಸಾಬಹಿತ್ಥಾ ಸವಿಕತಾ, ನೇಪಥ್ಯಾ ಬ್ಯಙ್ಗದಸ್ಸನಾ।
ಅಸಮ್ಬನ್ಧಕಥಾಲಾಪಾ, ಹಾಸೋ ಸೋ ಕುಹಕಾದಿಭಿ॥
ಭಯೋಪಚಯಸಭಾವೋ ಭಯಾನಕೋ।
ಉಚ್ಚಭೇರವಸಂರಾವ-ಯಕ್ಖಪೇತಾದಿದಸ್ಸನಾ।
ಸುಞ್ಞಾಗಾರಮಹಾರಞ್ಞ-ವಧಬನ್ಧನದಸ್ಸನಾ॥
ತಾಸಾಯಾಸಙ್ಕತೋಬ್ಬೇಗೋ, ಸಿವೋಲೂಕರುಣಾದಿಭಿ।
ವಿಭಾವೇಹಿ ಚ ಇತ್ಥೀನಂ, ನೀಚಾನಞ್ಚ ಭಯಾನಕೋ॥
ಸಮಣೋಪಚಯಸಭಾವೋ ಸನ್ತೋ।
ದಸ್ಸನಾ ಸನ್ತವೇಸಾನಂ, ಸನ್ತಚಿತ್ತಾನ ತಾದಿನಂ।
ಸನ್ತಕಾರಣಧಮ್ಮಾನಂ, ಸನ್ತೋ ನಾಮ ರಸೋ ಭವೇ॥
ಜಿಗುಚ್ಛೋಪಚಯಸಭಾವೋ ಬೀಭಚ್ಛೋ।
ಪೂತಿಮಂಸಾದಿಕಾನಂ ತು, ದಸ್ಸನಸುತಿಕಿತ್ತನಾ।
ವಿಗತೇಹಿ ವಿಭಾವೇಹಿ, ಬೀಭಚ್ಚೋ ಜಾಯತೇ ರಸೋ॥
ಕೋಧೋಪಚಯಸಭಾವೋ ರುದ್ದಂ।
ತಞ್ಚ ಸಙ್ಗಾಮಹೇತುಕಂ, ಉಗ್ಗಕಮ್ಮಉಪಘಾತ-।
ಮುಸಾವಾದಾದಿಫರುಸಾ, ವಚನಾದೀಹಿ ಭವತಿ॥
ಏತೇಸು ಚ ಬೀಭಚ್ಛರುದ್ದಾನಿ ನಪುಂಸಕೇ, ಅಞ್ಮೇ ತು ಪುಮೇ ರೂಪಭೇದಾ। ಏತೇ ಚ ನವ ನಾಟ್ಯರಸಾ ರತನಕೋಸನಯೇನ ವುತ್ತಾ। ವುತ್ತಞ್ಹಿ ತತ್ಥ –
‘‘ಸಿಙ್ಗಾರವೀರ ಬೀಭಚ್ಛ-ರುದ್ದ ಹಾಸ ಭಯಾನಕಾ।
ಕರುಣಾ’ಬ್ಭುತ ಸನ್ತಾಚ, ನವ ನಾಟ್ಯರಸಾ ಇಮೇ’’ತಿ॥
ಅಮರಕೋಸೇ ಪನ –
‘‘ಸಿಙ್ಗಾರವೀರ ಕರುಣಾ-ಬ್ಭುತ ಹಾಸ ಭಯಾನಕಾ।
ಬೀಭಚ್ಛ ರುದ್ದಾತಿ ರಸಾ’’ತಿ
ಅಟ್ಠೇವ ರಸಾ ವುತ್ತಾ। ಅಥೇಹ ನವಮೋ ಸನ್ತೋ ರಸೋ ಕಸ್ಮಾ ನ ವುತ್ತೋತಿ? ವುಚ್ಚತೇ –
ಹಾಸೋ ರತಿ ಚ ಕಾರುಞ್ಞಂ,
ಕೋಧುಸ್ಸಾಹಭಯಂ ತಥಾ।
ಜಿಗುಚ್ಛಾ ವಿಮ್ಹಯೋ ಚೇತಿ,
ಠಾಯೀಭಾವಾ ಪಕಿತ್ತಿತಾ॥
ಠಾಯೀ ಏವ ತು ರಸೀಭವತಿಪ್ಯಾಗಮೋ, ತಸ್ಮಾ ಪಕತಿಯಾ ಅಟ್ಠಸಙ್ಖ್ಯತ್ತಾ ಅಟ್ಠೇವ ತು ತೇ ವುತ್ತಾತಿ ನ ವುತ್ತೋ। ಸನ್ತರಸೋ ಚಾಯಂ ಧಮ್ಮಸಿಙ್ಗಾರತ್ತಾ ಸಿಙ್ಗಾರರಸೇ ಏವಾನುಪವಿಟ್ಠೋ। ಧಮ್ಮಯುದ್ಧಕಾಮತ್ತೇನ ತಿವಿಧೋ ಹಿ ಸಿಙ್ಗಾರೋ। ಕೇಚಿ ಪನ ಪಿಯಸಮಾಗಮಾದಿವಿಭಾವಜಪರಮಂ ವಸ್ಸಲ್ಯಾಖ್ಯಂ ರಸಮಾಹು।
ರಭಸೋಪ್ಯಾಹ
‘‘ಸಿಙ್ಗಾರ ವೀರ ಬೀಭಚ್ಛ-ರುದ್ದ ಹಾಸ ಭಯಾನಕಾ।
ಕರುಣಾ’ಬ್ಭುತಸನ್ತಾ ಚ, ವಸ್ಸಲ್ಯಞ್ಚ ರಸಾ ದಸೇ’’ತಿ॥
ಅಞ್ಞೇ ತು –
‘‘ಸಿಙ್ಗಾರಾನುಗತೋ ಹಾಸೋ,
ಕರುಣೋ ರುದ್ದಕಮ್ಮಜೋ।
ವೀರತೋ ಅಬ್ಭುತೋ ಜಾತೋ,
ಬೀಭಚ್ಛಾ ಚ ಭಯಾನಕೋ’’ತಿ –
ಚತ್ತಾರೋ ರಸಾ ಇಚ್ಚಾಹು।
ಬೀಭಚ್ಛನ್ತಿ ವಧ ಬನ್ಧನೇ, ಛೋ, ಅಬ್ಭಾಸಿಕಾರಸ್ಸ ದೀಘೋ। ವಸ್ಸ ಭೋ, ಧಸ್ಸ ಚೋ ಬೀಭಚ್ಛೋ। ರುದ್ದೋ ದೇವತಾ ಅಸ್ಸೇತಿ ರುದ್ದಂ। ವುತ್ತಞ್ಚ –
‘‘ಸಿಙ್ಗಾರೋ ಹರಿದೇವೋಹಿ, ಹಾಸೋ ಪಮಥದೇವತೋ।
ಕರುಣೋ ಯಮದೇವೋ ತು, ರುದ್ದೋ ರುದ್ದಾಧಿದೇವತೋ’’ತಿ
ಏತ್ಥ ಚ ಕಾಮಕೋಧಹಾಸಾದಿಕತೋ ಚಿತ್ತವಿಕಾರೋ ಭಾವೋ ‘‘ಭಾವಯತಿ ಪಕಾಸಯತಿ ಕವಿನೋ ಅಧಿಪ್ಪಾಯ’’ನ್ತಿ ಕತ್ವಾ। ಸೋ ಚ ಠಾಯೀ ಬ್ಯಭಿಚಾರೀ ಸಾತ್ತಿಕೋ ಚೇತಿ ತಿವಿಧೋ। ತತ್ರ –
ಹಾಸೋ ರತಿ ಚ ಕಾರುಞ್ಞಂ,
ಕೋಧು’ಸ್ಸಾಹ ಭಯಂ ತಥಾ।
ಜಿಗುಚ್ಛಾ ವಿಮ್ಹಯೋ ಚೇತಿ,
ಠಾಯೀಭಾವಾ ಪಕಿತ್ತಿತಾ॥
ಬ್ಯಭಿಚಾರೀ ತು ತೇತ್ತಿಂಸಪ್ಪಭೇದಾ। ಯಥಾ –
ಸಙ್ಕಾ ಗಿಲಾನಿ ನಿಬ್ಬೇದೋ,
ತಥಾ ಇಸ್ಸಾ ಮದೋ ಸಮೋ।
ಆಲಸ್ಯಂ ದೀನತಾ ಚಿನ್ತಾ,
ಮೋಹೋ ಸತಿ ಮತೀ ಧಿತಿ॥
ಚಾಪಲ್ಯಂ
ಆವೇಗೋ ಜಳತು’ಗ್ಗತಾ।
ಸುತ್ತಂ ವಿತಕ್ಕೋ ತಾಸೋ ಚ,
ಗಬ್ಭು’ಸ್ಸುಕ್ಕೋ ವಿಸಾದತಾ॥
ನಿದ್ದಾ’ಬಹಿತ್ಥಾ’ಮರಿಸಾ,
ಮರಣಂ ಬ್ಯಾಧಿರೇವ ಚ।
ಅಪಮಾರೋ ಚ ಉಮ್ಮಾದೋ,
ವಿಬೋಧೋ ತಿಂಸ ತುತ್ತರಾ॥
ಸಾತ್ತಿಕೋ ಅಟ್ಠವಿಧೋ। ಯಥಾ –
ಥಮ್ಭೋ ಸೇದೋ ಚ ರೋಮಞ್ಚೋ,
ಸರಭೇದೋ ತು ವೇಪಥು।
ವೇವಣ್ಣ’ಮಸ್ಸುಪಲಯಾ,
ಇಚ್ಚೇತೇ ಅಟ್ಠ ಸಾತ್ತಿಕಾತಿ॥
ಥಿರತ್ತಾ ಏಕನ್ತಿಕತ್ತಾ ಠಾಯೀ। ಬ್ಯಭಿಚಾರೀ ಅನೇಕನ್ತಿಕತ್ತಾ। ಯಥಾ ನಾಟಿಕಾಯ ಸಿಙ್ಗಾರೋ ಠಾಯೀ, ತದುಪಕಾರಾ ಹಾಸಾದಯೋ ಬ್ಯಭಿಚಾರಿನೋ, ಮೋಹರಾಗದೋಸಾ ಏವ ಸಙ್ಖ್ಯಭಾಸಾಯ ಸತ್ತರಜೋತಮಾನೀತ್ಯುಚ್ಚನ್ತೇ। ತತ್ರ ಸತ್ತೇನ ಆಸಯೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ಸಾತ್ತಿಕೋ। ಭಾವಸ್ಸ ಬೋಧಕೋ ಅಭಿನಯೋ ಅನುಭಾವೋ ‘‘ಅನು ಪಚ್ಛಾ ಭಾವಯತಿ ಪಕಾಸಯತೀ’’ತಿ ಕತ್ವಾ।
ತತ್ರ ಸಮ್ಭೋಗಸಭಾವೋ ಯೋ ರತ್ಯಾಖ್ಯೋ ಭಾವೋ, ತಸ್ಸ ಲೋಚನಚಾತುರಿಯಭಮುಕ್ಖೇಪಮಿಹಿತವಿಬ್ಭಮಚಿತ್ತಙ್ಗಹಾರಿವಾಕ್ಯಾದಿ ಅನುಭಾವೋ। ವುತ್ತಞ್ಚ –
‘‘ತಸ್ಸ ಲೋಚನಚಾತುರ-ಭಮುಕ್ಖೇಪಸಿತವಿಬ್ಭಮೋ।
ಚಿತ್ತಙ್ಗಹಾರಿವಾಕ್ಯಾದಿ, ಅನುಭಾವೋ ಪಕಿತ್ತಿತೋ’’ತಿ॥
ವಿಯೋಗಸ್ಸ
ಅಭಿಲಾಪೋ ತಥಾ ಚಿನ್ತಾ,
ತಸ್ಸ ಸರಣಕಿತ್ತನಾ।
ಉಬ್ಬೇಗೋ ಚ ವಿಲಾಪೋ ಚ,
ಉಮ್ಮಾದೋ ಬ್ಯಾಧಿರೇವ ಚ।
ಜಳತಾ ಮರಣಞ್ಚೇವ,
ದಸೇವೇತ್ಥ ಪಕಿತ್ತಿತಾ॥
ಹಾಸಸ್ಸ ತು ವಿಕಾರಕಾಲಾದಿ ಅನುಭಾವೋ, ಯೋ ತು ಕರುಣೋ।
ಅಸ್ಸುಸಾಸೇಹಿ ವೇವಣ್ಣ-
ಥಮ್ಭಗತ್ತಸತಿಕ್ಖಯಾ।
ಪರಿದೇವಿತಸೋಕೇಹಿ,
ಅಭಿನಯೋ ಸಸೂರಿಭಿ॥
ಕರಚರಣವದನವೇಪಥುಗತ್ತಥಮ್ಭಹದಯಕಮ್ಪನಸುಕ್ಖೋಟ್ಠತಾಲುಕಣ್ಠೇಹಿ ಭಯಾನಕೋ ನಿಚ್ಚಮಭಿನಯೋ।
ರುದ್ದಸ್ಸ ತು ಭೂಕುಟ್ಯಾದಿ ಅನುಭಾವೋ।
ವೀರೋ’ಭಿನೀಯತೇ ಚಾಗ-
ವೇಸಾರಜ್ಜಾದಿತೋ ತಥಾ।
ಅಕ್ಖೇಪಸೂಚತಾದೀಹಿ,
ಥೇರಸೋರಾದಿತೋ ಭವೇ॥
ಬೀಭಚ್ಛಸ್ಸ ತು –
ಅಯಂ ಪಚ್ಛಾದನಾ ಬ್ಯತ್ತ-
ಪಾದಬಾಹಚ್ಛಿಕೂಲನಾ।
ಉಬ್ಬೇಜನಾದೀಹಿ ಮತೋ,
ತಜ್ಜೇಹಿ’ಭಿನಯೋ ಸದಾ॥
ಅಬ್ಭುತಂ
ದನ್ತಲೋಚನವಿತ್ಥಾರಾ,
ಪಸಾದೋಪಸಮಾದಿಹಿ।
ರೋಮಞ್ಚಸೇದತಾಸಸ್ಸು,
ಸಾಧುವಾದೇಹಿ ದಸ್ಸಯೇ॥
ಸಾತ್ತಿಕಾನಂ ತ್ವಟ್ಠನ್ನಂ ಥಮ್ಭಸೇದರೋಮಞ್ಚಸರಭೇದವೇಪಥುವೇವಣ್ಣಮಸ್ಸುಪಲಯಾನಂ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ನಿಕ್ರಿಯತಾ, ವಾತ, ಚ್ಚಾಸೀತ, ದೋಭಗ್ಗಳಾ’ಪಾಙ್ಗಪೂರಣ, ಮುಖಚ್ಛಾಯಾವಿಪಲ್ಲಾಸ, ಲೋಚನಮಜ್ಜನ, ಮಹಿಪಾತಾದಯೋ ಅಭಿನಯಾ।
ಏವಂ ಬ್ಯಭಿಚಾರೀನಮ್ಪಿ ನಿಬ್ಬೇದ, ಗಿಲಾನಿ, ಸಙ್ಕಿ’ಸ್ಸಾ, ಮದ, ಸಮಾ’ಲಸ್ಯಾದೀನಂ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ಸಾಸ, ಸನ್ತಾಪ, ದಿಸಾವಲೋಕನ, ಗುಣಮಚ್ಛೇರ, ಭೀತ, ಙ್ಗಮದ್ದನ, ಸಮಾದಯೋ ಅಭಿನಯಾತಿ।
ಬ್ಯಭಿಚಾರೀಸು ಸಙ್ಕಾ ನಾಮ ಆಸಙ್ಕಚಿತ್ತತಾ। ಗಿಲಾನಿ ಗೇಲಞ್ಞತಾ। ನಿಬ್ಬೇದೋ ಅತ್ತಾವಮಾನನಂ। ಮದೋ ಪಮಾದುಕ್ಕಂಸೋ। ಸಮೋ ಖೇದೋ। ದೀನತಾ ಚೇತಸೋ ದುಕ್ಖತಾ। ಧಿತಿ ಸನ್ತೋಸೋ। ಹರಿಸೋ ಚೇತೋಪಸಾದೋ। ಪೀಳಾ ರುದ್ದಾಚಾರಾದೀಹಿ ಮುಖವಿಕಾರೋ। ಆವೇಗೋ ಸಮ್ಭಮೋ। ಜಳತಾ ಅಪ್ಪಟಿಪತ್ತಿ, ಉಗ್ಗತಾ ದಾರುಣತ್ತಂ। ಸುತ್ತಂ ಸುಪನಂ। ತಾಸೋ ಚಿತ್ತಕ್ಖೋಭೋ। ಉಸ್ಸಾಹೋ ಉಸ್ಸುಕ್ಕಂ। ವಿಸಾದೋ ಖೇದೋ। ಅಬಹಿತ್ಥಾ ಆಕಾರಗುತ್ತತಾ। ಅಮರಿಸೋ ಅಕ್ಖಮತಾ। ವಿಬೋಧೋ ವಿನಿದ್ದತಾ। ಸೇಸಾ ಪಪಞ್ಚಭಯಾ ನ ವಿತ್ಥಾರಿತಾತಿ। ರಸವಣ್ಣನಾ।
೧೦೫. ಸಿಲೋಕೇನ ವಚಸೋ ನಾಮಾನಿ। ಭಾಸಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಭಾಸಿತಂ। ಲಪ ವಚನೇ, ಲಪಿತಂ। ಭಾಸೀಯತೇತಿ ಭಾಸಾ। ವೋಹರೀಯತೇತಿ ವೋಹಾರೋ, ಹರ ಹರಣೇ ವಿಪುಬ್ಬೋ, ‘‘ವೋಹಾರ ವಚನೇ’’ತಿ ವಾ ಧಾತು। ವುಚ್ಚತೇತಿ ವಚನಂ। ವಚೋಪಿ, ಮನೋಗಣೋಯಂ। ಉಚ್ಚತೇತಿ ಉತ್ತಿ,ತಿ। ವುಚ್ಚತೇತಿ ವಾಚಾ, ಅ। ಗಿಣನ್ತಿ ಸದ್ದಾಯನ್ತಿ ತನ್ತಿ ಗಿರಾ, ಗೇ ಸದ್ದೇ, ಇರೋ, ಗಾಯಿತಬ್ಬಾತಿ ವಾ ಗಿರಾ। ವಾಯತೇ ಸದ್ದಾಯತೇತಿ ವಾಣೀ, ಯು, ಈ ಚ, ಪರೇಸಂ ಮಮ್ಮವಿಜ್ಝನಟ್ಠೇನ ವಾಣೋ ವಿಯಾತಿ ವಾ ವಾಣೀ, ಈ। ಭರತೋ ನಾಮ ಸತ್ಥಕಾರೋ ಇಸಿ, ತಸ್ಸೇಸಾ ಭಾರತೀ। ಕಥೀಯತೇತಿ ಕಥಿತಾ। ವುಚ್ಚತೇತಿ ವಚೀ, ಈ। ಬ್ರಹ್ಮೀ, ಸರೋವತೀತಿಪಿ ವಚಸೋ ನಾಮಾನಿ।
೧೦೬. ಏಕಮೇವಾಖ್ಯಾತಪದಂ ಯತ್ಥ ಏಕಾಖ್ಯಾತೋ ಸವಿಸೇಸನೇನ ಕಾರಕಪದೇನ ಸಹಿತತ್ತಾ ಸಕಾರಕೋ ಪದಚಯೋ ಸಮ್ಬನ್ಧತ್ಥೋ ಪದಸಮುದಾಯೋ ವಾಕ್ಯಂ ನಾಮ ಸಿಯಾ, ಯಥಾ – ವೇಸ್ಸನ್ತರೋ ರಾಜಾ ಸುಖವಿಪಾಕಂ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋತಿ, ಪುರಿಸೋ ಗಚ್ಛತಿ। ಆಖ್ಯಾತಗ್ಗಹಣಞ್ಚೇತ್ಥ ಕ್ರಿಯಾಸದ್ದೋಪಲಕ್ಖಣಂ, ತೇನ ದೇವದತ್ತೋ ಕಟಂ ಕತವಾ ಇಚ್ಚಾದೀನಿಪಿ ವಾಕ್ಯಂ ನಾಮ ಸಿಯಾ। ಅಮರಕೋಸೇ ಪನ – ‘‘ತಿಸ್ಯಾದ್ಯನ್ತಚಯೋ ವಾಕ್ಯಂ, ಕ್ರಿಯಾ ವಾ ಕಾರಕಾನ್ವಿತಾ’’ತಿ ತಿಸ್ಯಾದ್ಯನ್ತಚಯೋ ತ್ಯಾದಿಸ್ಯಾದ್ಯನ್ತಪದಾನಂ ಚಯೋ ಸಮೂಹೋ ಸಮ್ಬನ್ಧತ್ಥೋ ವಾಕ್ಯಂ, ತಂ ಯಥಾ – ಉಚ್ಚಂ ಪಠತಿ, ಓದನಂ ಪಚತಿ। ತಥಾ ಚ ಭಾವಾಖ್ಯಂ ಆಖ್ಯಾತಂ ಸಾಬ್ಯಯಕಾರಕವಿಸೇಸನಂ ವಾಕ್ಯಂ, ಆಖ್ಯಾತಂ ತ್ಯಾದ್ಯನ್ತಂ ಸಾಬ್ಯಯಂ ವಾ ಸಕಾರಕಂ ವಾ ಸವಿಸೇಸನಂ ವಾ ವಾಕ್ಯಮುಚ್ಚತೇ। ತ್ಯಾದಿಗ್ಗಹಣಂ ಕ್ರಿಯಾಸದ್ದೋಪಲಕ್ಖಣಂ, ತೇನ ದೇವದತ್ತೋ
ಭಯಾದೀಹಿ ಯಂ ದ್ವಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವಾ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ವಾ ಉದೀರಣಂ ಕಥನಂ ‘‘ಸಪ್ಪೋ ಸಪ್ಪೋ, ವಿಜ್ಝ ವಿಜ್ಝಾ’’ತ್ಯಾದಿಕಂ, ತಂ ಆಮೇಡಿತಂ ಞೇಯ್ಯಂ। ಮೇಡಿ ಉಮ್ಮಾದನೇ, ಆಪುಬ್ಬೋ ದ್ವತ್ತಿಕ್ಖತ್ತುಮುಚ್ಚಾರಣೇ ವತ್ತತಿ। ಯಥಾ ‘‘ಏತದೇವ ಯದಾ ವಾಕ್ಯಂ, ಆಮೇಡಯತಿ ವಾಸವೋ’’
೧೦೭. ಆಮೇಡಿತಸ್ಸ ವಿಸಯಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಭಯೇ’’ಚ್ಚಾದಿ। ‘‘ಸಪ್ಪೋ ಸಪ್ಪೋ, ಚೋರೋ ಚೋರೋ’’ತ್ಯಾದೀಸು ಭಯೇ। ‘‘ವಿಜ್ಝ ವಿಜ್ಝ, ಪಹರ ಪಹರಾ’’ತ್ಯಾದೀಸು ಕೋಧೇ। ‘‘ಸಾಧು ಸಾಧೂ’’ತ್ಯಾದೀಸು ಪಸಂಸಾಯಂ। ‘‘ಗಚ್ಛ ಗಚ್ಛ, ಲುನಾಹಿ ಲುನಾಹೀ’’ತ್ಯಾದೀಸು ತುರಿತೇ। ‘‘ಆಗಚ್ಛ ಆಗಚ್ಛಾ’’ತ್ಯಾದೀಸು ಕೋತೂಹಲೇ। ‘‘ಬುದ್ಧೋ ಬುದ್ಧೋತಿ ಚಿನ್ತಯನ್ತೋ’’ತ್ಯಾದೀಸು ಅಚ್ಛರೇ। ‘‘ಅಭಿಕ್ಕಮಥಾಯಸ್ಮನ್ತೋ ಅಭಿಕ್ಕಮಥಾಯಸ್ಮನ್ತೋ’’ತ್ಯಾದೀಸು ಹಾಸೇ। ‘‘ಕಹಂ ಏಕಪುತ್ತಕ, ಕಹಂ ಏಕಪುತ್ತಕಾ’’ತ್ಯಾದೀಸು ಸೋಕೇ। ‘‘ಅಹೋ ಸುಖಂ ಅಹೋ ಸುಖ’’ನ್ತ್ಯಾದೀಸು ಪಸಾದೇ। ಚಸದ್ದೋ ಅವುತ್ತಸಮುಚ್ಚಯತ್ಥೋ, ತೇನ ಗರಹಾ’ಸಮ್ಮಾನಾದೀನಂ ಸಙ್ಗಹೋ ಗರಹಾಯಂ। ‘‘ಅಭಿರೂಪಕ, ಅಭಿರೂಪಕಾ’’ತ್ಯಾದೀಸು ಅಸಮ್ಮಾನೇ। ಏವಮೇತೇಸು ನವಸು, ಅಞ್ಞೇಸು ಚ ಆಮೇಡಿತವಚನಂ ಬುಧೋ ಪಣ್ಡಿತೋ ಕರೇ ಕರೇಯ್ಯ ಯೋಜೇಯ್ಯ ಆಮೇಡನಂ ಪುನಪ್ಪುನುಚ್ಚಾರಣಂ ಆಮೇಡಿಯತಿ ವಾ ಪುನಪ್ಪುನುಚ್ಚಾರೀಯತೀತಿ ಆಮೇಡಿತನ್ತಿ ಕತ್ವಾ।
೧೦೮. ಇರು, ಯಜು, ಸಾಮನ್ತಿ ತಯೋ ವೇದಾ ಸಿಯುಂ, ತತ್ರ ಇರುಸದ್ದೋ ನಾರೀ ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗೋ। ಇಚ ಥುತಿಯಂ, ಇಚ್ಚನ್ತೇ ದೇವಾ ಏತಾಯಾತಿ ಇರು, ಉ, ಚಸ್ಸ ರೋ। ಯಜನ್ತೇ ಅನೇನೇತಿ ಯಜು, ಉ। ಸೋ ಅನ್ತಕಮ್ಮನಿ, ಕರಣೇ ಮೋ, ಸೋಯನ್ತಿ ಪಾಪಮನೇನೇತಿ ಸಾಮಂ, ಓಸ್ಸಾ, ‘‘ಸಾ ತನುಕರಣಾವಸಾನೇಸೂ’’ತಿ ವಾ ಧಾತ್ವತ್ಥೋ। ವಿದನ್ತಿ ಧಮ್ಮಮೇತೇಹೀತಿ ವೇದಾ।
ಏತೇ ಏವ ತಯೋ ವೇದಾ ತಯೀ ನಾಮ, ತಯೋ ಅವಯವಾ ಅಸ್ಸಾತಿ ತಯೀ। ಅಯಂ ತಯೀಸದ್ದೋ ನಾರೀ ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗೋ। ತಿಕಂ ವೇದೇ। ಮುನಾತಿ ಜಾನಾತಿ ಧಮ್ಮಂ ಅನೇನಾತಿ ಮನ್ತೋ, ತೋ, ಉಸ್ಸ ಅ। ಸುಯ್ಯತೇ ಧಮ್ಮಂ ಏತಾಯಾತಿ ಸುತಿ। ಇತ್ಥಿಯಂ ಸುತಿಸದ್ದೋ।
೧೦೯. ವೇದಸತ್ಥಕಾರಕೇ ದಸ ಇಸಯೋದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಅಟ್ಠಕೋ’’ಚ್ಚಾದಿ। ಅತ್ಥಂ ಹಿತಂ, ಅತ್ಥೇ ವಾ ಸತ್ಥೇ ಕರೋತೀತಿ ಅಟ್ಠಕೋ। ವಾಮಂ ಕಲ್ಯಾಣವಚನಂ ಕರೋತೀತಿ ವಾಮಕೋ, ರಸ್ಸಸರೀರತ್ತಾ ವಾಮಕೋ, ನಸ್ಸ ಕಕಾರತ್ತಂ ಕತ್ವಾ। ವಾಮೋ ನಾಮ ಹರೋ, ಸೋ ದೇವೋ ಅಸ್ಸ ವಾಮದೇವೋ।
‘‘ವಾಮಂ ಸಬ್ಯೇ ಪತೀಪೇ
ಪಯೋಧರೇ ಹರೇ ಕಾಮೇ, ಜಞ್ಞಾ ವಾಮ’ಮಪಿತ್ಥಿಯ’’ನ್ತಿ॥
ಹಿ ನಾನತ್ಥಸಙ್ಗಹೇ।
ಅಙ್ಗಿರಸಸ್ಸ ಇಸಿನೋ ಅಪಚ್ಚಂ ಅಙ್ಗಿರಸೋ, ಚಿತ್ರಸಿಖಣ್ಡಿನೋ ಅಪಚ್ಚಂ ಪುತ್ತೋ। ಅಥ ವಾ ಅಙ್ಗಿಮ್ಹಿ ಕಾಯೇ ರಸೋ ಸಿದ್ಧಿಪ್ಪತ್ತೋ ಪಾರದೋ ಯಸ್ಸಾತಿ ಅಙ್ಗಿರಸೋ। ತೇನೇವ ತಸ್ಸ ಪುತ್ತಂ ಸುರಾಚರಿಯಂ ‘‘ಜೀವೋ’’ತಿ ವದತಿ। ಜೀವಯತಿ ರಣೇ ಅಸುರನಿಹತೇ ದೇವೇತಿ ಜೀವೋ ಭಗು, ಭಂ ವಾನಕ್ಖತ್ತಂ ಗಚ್ಛತಿ ಜಾನಾತೀತಿ ಭಗು, ಉ। ಯಮಂ ಸಂಯಮಂ ದದಾತಿ ಪರೇಸನ್ತಿ ಯಮದೋ ಚ ಸೋ ದಕ್ಖಿಣೇಯ್ಯಗ್ಗಿತ್ತಾ ಅಗ್ಗಿ ಚೇತಿ ಯಮದಗ್ಗಿ, ರಾಮಸ್ಸ ಪಿತಾ ವಾಸಿಟ್ಠೋ। ಭಾರದ್ವಾಜಸ್ಸ ಅಪಚ್ಚಂ ಭಾರದ್ವಾಜೋ। ಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ಅಪಚ್ಚಂ ಕಸ್ಸಪೋ। ವೇಸ್ಸಾಮಿತ್ತಸ್ಸ ಅಪಚ್ಚಂ ವೇಸ್ಸಾಮಿತ್ತೋ। ಇತಿ ಇಮೇ ದಸ ಇಸಯೋ ಮನ್ತಾನಂ ವೇದಾನಂ ಕತ್ತಾರೋ ಕಾರಕಾ।
೧೧೦. ವೇದೇ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಛಳಙ್ಗಾನಿ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಕಪ್ಪೋ’’ಚ್ಚಾದಿ। ಯಞ್ಞಕಮ್ಮಾನಮುಪದೇಸಕೋ ಕಪ್ಪೋ ‘‘ಕಪ್ಪತೇ ಪಭವತೀ’’ತಿ ಕತ್ವಾ। ಸಾಧುಸದ್ದಾನಮನ್ವಾಖ್ಯಾಯಕಂ ಬ್ಯಾಕರಣಂ ವಿಸೇಸೇನ ಆಕರೀಯನ್ತೇ ಪಕತಿಚ್ಚಾದಿನಾ ಆಬ್ಯಾಪಾದ್ಯನ್ತೇ ಅನೇನ ಜೋತಿಸತ್ಥಂ ಗಣನಸತ್ಥಂ ಸುಭಾಸುಭಕಮ್ಮಫಲಜೋತನಕಂ। ಸಿಕ್ಖ್ಯನ್ತೇ ಅಬ್ಭಸ್ಯನ್ತೇ ಸಿಕ್ಖಾ, ಅಕಾರಾದಿವಣ್ಣಾನಂ ಠಾನಕರಣಪಯತನಾನಂ ಪಟಿಪಾದಿಕಾ। ನಿಚ್ಛಯೇನ, ನಿಸ್ಸೇಸತೋ ವಾ ಉತ್ತಿ ನಿರುತ್ತಿ, ವಣ್ಣಾಗಮೋ ವಣ್ಣವಿಪರಿಯಯೋಚ್ಚಾದಿಕಾ। ಛನ್ದಸಿ ಅನುಟ್ಠುಭಾದಿವುತ್ತಾನಂ ಪಟಿಪಾದಿಕಾ ಛನ್ದೋವಿಚಿತಿ, ಏತಾನಿ ಛ ವೇದಾನಂ ಅಙ್ಗಾನೀತಿ ವದನ್ತಿ।
೧೧೧. ಪುರಾವುತ್ತನಿಬನ್ಧನಪಾಯತ್ತಾ ಪುರಾವುತ್ತಂ, ತಸ್ಸ ಪಬನ್ಧೋ ವಿತ್ಥಾರೋ, ಸನ್ತಾನೋ ವಾ ಭಾರತಾದಿಕೋ ಭಾರತಯುದ್ಧಕಥಾದಿಕೋ ಬ್ಯಾಸಾದಿಪಕತೋ ಗನ್ಥೋ ಇತಿಹಾಸೋ ನಾಮ, ಇತಿಹಸದ್ದೋ ಪಾರಮ್ಪರಿಯೋಪದೇಸೇ ನಿಪಾತೋ, ಇತಿಹಾ’ತ್ಥಿ ಅಸ್ಮಿನ್ತಿ ಇತಿಹಾಸೋ।
ರುಕ್ಖಾದೀನಂ ನಾಮಪರಿಯಾಯೇಹಿ ನಾಮಪ್ಪಕಾಸಕಂ ರತನಮಾಲಾದಿಕಂ ಸತ್ಥಂ ನಿಘಣ್ಟು ನಾಮ, ಸೋತಿಮಿನಾ ನಿಘಣ್ಟುಸದ್ದಸ್ಸ ಪುಲ್ಲಿಙ್ಗತ್ತಂ ದೀಪೇತಿ, ಸಬ್ಬತ್ರೇವಂ। ತತ್ಥ ತತ್ಥಾಗತಾನಿ ನಾಮಾನಿ ನಿಸ್ಸೇಸತೋ ಘಟೇನ್ತಿ ರಾಸೀಕರೋನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ನಿಘಣ್ಟು, ಬಿನ್ದಾಗಮೋ, ವಚನೀಯವಾಚಕಭಾವೇನ ಅತ್ಥಂ ಸದ್ದಞ್ಚ ನಿಖಣ್ಡತಿ ಭಿನ್ದತಿ ವಿಭಜ್ಜ ದಸ್ಸೇತೀತಿ ವಾ ನಿಖಣ್ಟು, ಸೋ ಏವ ಖಸ್ಸ ಘಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ನಿಘಣ್ಟೂತಿ ವುತ್ತೋ। ರುಕ್ಖಾದೀನಂ ನಾಮಪ್ಪಕಾಸಕನ್ತಿಮಿನಾ ಏಕೇಕಸ್ಸ ಅತ್ಥಸ್ಸ ಅನೇಕಪರಿಯಾಯನಾಮಪ್ಪಕಾಸಕತ್ತಂ ವುತ್ತಂ, ನಿದಸ್ಸನಮತ್ತಞ್ಚೇತಂ, ಅನೇಕೇಸಂ ಅತ್ಥಾನಂ ಏಕಸದ್ದವಚನೀಯತಾಪಕಾಸಕವಸೇನಪಿ
೧೧೨. ಲೋಕೇ ಯಂ ವಿತಣ್ಡವಾದೀನಂ ಸತ್ಥಂ, ತಂ ಲೋಕಾಯತನ್ತಿ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಂ। ತನು ವಿತ್ಥಾರೇ, ಅಞ್ಞಮಞ್ಞವಿರುದ್ಧಂ, ಸಗ್ಗಮೋಕ್ಖವಿರುದ್ಧಂ ವಾ ತನೋನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ವಿತಣ್ಡೋ, ಡೋ, ಣತ್ತಂ, ವಿರುದ್ಧೇನ ವಾ ವಾದದಣ್ಡೇನ ತಾಳೇನ್ತಿ ಏತ್ಥ ವಾದಿನೋತಿ ವಿತಣ್ಡೋ, ತಡಿ ತಾಳನೇ, ಅದೇಸಮ್ಪಿ ಹಿ ಯಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ವಾದೀನಂ ವಾದೋ ಪವತ್ತೋ, ತಂ ತೇಸಂ ದೇಸತೋಪಿ ಉಪಚಾರವಸೇನ ವುಚ್ಚತಿ, ಯಥಾ ‘‘ಚಕ್ಖುಂ ಲೋಕೇ ಪಿಯರೂಪಂ ಸಾತರೂಪಂ, ಏತ್ಥೇಸಾ ತಣ್ಹಾ ಪಹೀಯಮಾನಾ ಪಹೀಯತಿ, ಏತ್ಥ ನಿರುಜ್ಝಮಾನಾ ನಿರುಜ್ಝತೀ’’ತಿ ಲೋಕಾತಿ ಬಾಲಲೋಕಾ, ತೇ ಏತ್ಥ ಆಯತನ್ತಿ ಉಸ್ಸಹನ್ತಿ ವಾಯಮನ್ತಿ ವಾದಸ್ಸಾದೇನಾತಿ ಲೋಕಾಯತಂ, ಆಯತಿಂ ಹಿತಂ ತೇನ ಲೋಕೋ ನ ಯತತಿ ನ ಈಹತೀತಿ ವಾ ಲೋಕಾಯತಂ, ತಞ್ಹಿ ಗನ್ಥಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಸತ್ತಾ ಪುಞ್ಞಕ್ರಿಯಾಯ ಚಿತ್ತಮ್ಪಿ ನ ಉಪ್ಪಾದೇನ್ತಿ।
ಯೋ ಕವೀನಂ ಪಣ್ಡಿತಾನಂ ಹಿತೋ ಕವಿತ್ತಭೋಗಸಮ್ಪತ್ತಾದಿಪಯೋಜನಕರೋ ಕ್ರಿಯಾಕಪ್ಪವಿಕಪ್ಪೋ ಕವೀನಂ ಕ್ರಿಯಾಸಙ್ಖಾತಕಪ್ಪಬನ್ಧನವಿಧಿವಿಧಾಯಕೋ ಸುಬೋಧಾಲಙ್ಕಾರಾದಿಕೋ ಗನ್ಥೋ, ಸೋ ಕೇಟುಭಂ ನಾಮ, ಕಿಟನ್ತಿ ಗಚ್ಛನ್ತಿ ಕೋಸಲ್ಲಂ ಕವಯೋ ಬನ್ಧನೇಸು ಏತೇನಾತಿ ಕೇಟುಭಂ, ಕಿಟ ಗತಿಯಂ, ಅಭೋ, ಅಸ್ಸುಕಾರೋ, ಅಥ ವಾ ಕಿಟತಿ ಗಮೇತಿ ಕ್ರಿಯಾದಿವಿಭಾಗಂ, ತಂ ವಾ ಅನವಸೇಸೇನ ಪರಿಯಾದಾನತೋ ಗಮೇನ್ತೋ ಪೂರೇತೀತಿ ಕೇಟುಭಂ, ಉಭ, ಉಮ್ಭ ಪೂರಣೇ।
ವಚೀಭೇದಾದಿಲಕ್ಖಣಾ ಕ್ರಿಯಾಕಪ್ಪೋ। ಸೋ ಪನ ವಣ್ಣಪದಸಮ್ಬನ್ಧಪದತ್ಥಾದಿವಿಭಾಗತೋ ಅತಿಬಹು ವಿಕಪ್ಪೋತಿ ಆಹ ‘‘ಕ್ರಿಯಾಕಪ್ಪವಿಕಪ್ಪೋ’’ತಿ, ಇದಞ್ಚ ಮೂಲಕ್ರಿಯಾಕಪ್ಪಗನ್ಥಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ಸೋ ಹಿ ಮಹಾವಿಸಯೋ ಸತಸಹಸ್ಸಪರಿಮಾಣೋ ನಯಚರಿತಾದಿಪಕರಣಂ
೧೧೩. ಉಪಲದ್ಧೋ ಕೇನಪ್ಯತ್ಥೋ ಯಸ್ಸಂ ಸಾ ಉಪಲದ್ಧತ್ಥಾ, ಇತಿ ಆಖ್ಯಾಯಿಕಾತ್ಯುಚ್ಚತೇ ಆಖ್ಯಾಯತೇ ನಾಯಕಾನುಸಾಸಕಚರಿತಮಸ್ಸನ್ತಿ, ಸಞ್ಞಾಯಂ ಣ್ವು।
ಪಬನ್ಧೇನೇವ ಚ ಸವಿತ್ಥಾರೇನ ಕಪ್ಪನಂ ಯಸ್ಸಂ ಸಾ ಪಬನ್ಧಕಪ್ಪನಾ, ಕಾದಮ್ಬರೀಪಭುತಿ। ಕಥೀಯತೀತಿ ಕಥಾ।
ಅತ್ಥಾ ಭೂಮಿಹಿರಞ್ಞಾದಯೋ, ತತ್ರ ಪಧಾನಂ ಭೂಮಿ ಇತರೇಸಂ ತಪ್ಪಭವತ್ತಾ, ತೇಸಂ ಅಜ್ಜನೇ ಪಾಲನೇ ಚ ಉಪಾಯಭೂತಂ ಸತ್ಥಂ ಅತ್ಥಸತ್ಥಂ, ಪಯಾನಕ್ಯಾದಿಪಣೀತಂ ದಣ್ಡನೀತಿಸದ್ದೋ ಪವತ್ತೋ। ಸಾಮಾದೀನಂ ಚತುತ್ಥೋಪಾಯೋ ವಧಬನ್ಧನಾದಿಲಕ್ಖಣೋ ದಣ್ಡೋ, ತಸ್ಸ ನೀತಿ ಪಣಯನಂ ದಣ್ಡನೀತಿ, ಪಾಯೇನ ನೀತಿಸ್ಸ ದಣ್ಡೇನ ಬ್ಯಪ್ಪದೇಸೋ, ವಧದೋಸಬಾಹುಲ್ಯೇನ ಪಾಯಸೋ ದಣ್ಡಸ್ಸ ಪಣಯನತೋ, ದಣ್ಡನೀತ್ಯತ್ಥತ್ತಾ ಸತ್ಥಞ್ಚ ದಣ್ಡನೀತಿ।
ದ್ವಯಂ ಕಥಾಯಂ। ವುತ್ತೋ ಅನುವತ್ತನೀಯೋ ಅನ್ತೋ ಪರಿಸಮತ್ತಿ ಯಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ಕಾರಿಯಭಾಗಸ್ಸ ಪಾಪನತೋತಿ ವುತ್ತನ್ತೋ। ಪವತ್ತನ್ತೇ ಕಾರಿಯಾ ಯಸ್ಸಂ ಪವತ್ತಿ,ತಿ। ಚಕಾರೇನ ವುತ್ತಉದನ್ತಾದಯೋ ಗಹಿತಾ। ಕಾರಿಯಸ್ಸ ವುತ್ತಿ ಅತ್ರತ್ಥೀತಿ ಅಸ್ಸತ್ಥ್ಯತ್ಥೇ ಉದನ್ತೋ।
೧೧೪. ಅಧಿವಚನನ್ತಂ ನಾಮೇ। ಸಞ್ಜಾನನ್ತಿ ಏತಾಯಾತಿ ಸಞ್ಞಾ, ಅ। ಆಖ್ಯಾಯತೇ ಏತಾಯಾತಿ ಆಖ್ಯಾ। ಅಹ್ವಯತೇ ಏತಾಯಾತಿ ಅವ್ಹಾ, ಹು ಸದ್ದೇ, ವ್ಹೇ ಅವ್ಹಾನೇತಿ ವಾ ಧಾತು, ಅ। ಸಮ್ಮಾ ಆಜಾನಾತಿ, ಸಮಂ ವಾ ಜಾನಾತಿ ಏತಾಯಾತಿ ಸಮಞ್ಞಾ। ಅಭಿಧೀಯತೇ ಯೇನ, ಯು। ನಮ್ಯತೇ ಅಬ್ಭಸ್ಸತೇ ಅಸ್ಮಿನ್ತಿ ನಾಮಂ, ನಮತಿ ನಾಮಯತೀತಿ ವಾ ನಾಮಂ। ಅಹ್ವಾಯತೇತಿ ಅವ್ಹಯೋ, ಕಮ್ಮೇ ಯೋ। ನಾಮಮೇವ ನಾಮಧೇಯ್ಯಂ। ನಾಮರೂಪೇಹಿ ನಾಮಧೇಯ್ಯಂ। ಅಧೀನಂ ವಚನಂ ಅಧಿವಚನಂ, ಕೇನ ಅಧೀನಂ? ಅತ್ಥೇನ। ಪುಟ್ಠಸ್ಸ ಪಟಿವಚನಂ ಪಟಿವಾಕ್ಯಂ। ಪಟಿಗತಂ ಪಚ್ಛಾಗತಂ ವಾಕ್ಯಂ ಪಟಿವಾಕ್ಯಂ। ಉತ್ತರೀಯತೇ ಅತಿಕ್ಕಮ್ಯತೇ ಯೇನಾತಿ ಉತ್ತರಂ।
೧೧೫. ತಿಕಂ ಪುಚ್ಛಾಯಂ। ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬೋತಿ ಪಞ್ಹೋ, ಞಾತುಮಿಚ್ಛಿತೋ ಹಿ ಅತ್ಥೋ ಪಞ್ಹೋ ನಾಮ। ಪುಚ್ಛ ಪುಚ್ಛನೇ, ಚಸ್ಸ ಞೋ, ಛಸ್ಸ ಹೋ, ಉಸ್ಸ ಅ, ಪಞ್ಹ ಪುಚ್ಛನೇತಿಪಿ ಧಾತು। ಯುಜ ಯೋಗೇ, ಅನುಯುಞ್ಜಿತಬ್ಬೋ ಅನುಯೋಗೋ। ಪುಚ್ಛನಂ, ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬಾತಿ ವಾ ಪುಚ್ಛಾ। ಏತೇನೇವ ನಯೇನ ದ್ವೀಸುಪಿ ಭಾವಸಾಧನಮ್ಪಿ ಕತ್ತಬ್ಬಮೇವ।
ಚತುಕ್ಕಂ ನಿದಸ್ಸನೇ। ಪಕತೇನ ಸದಿಸಂ ನಿದಸ್ಸೇತಿ ಏತೇನಾತಿ ನಿದಸ್ಸನಂ, ಪಕತಸ್ಸೋಪಪಾದನಂ ವಾಕ್ಯಂ। ಉಪೋಗ್ಘಞ್ಞತೇ ಉಪೋಗ್ಘಾತೋ। ಉಪ ಉಪುಬ್ಬೋ ಹನಧಾತು ಪಟಿಪಾದನತ್ಥೋ। ದಸ್ಸೀಯತೇ ಅನೇನಾತಿ ದಿಟ್ಠನ್ತೋ, ಅನ್ತೋ, ದಿಟ್ಠೋ ವಾ ಪಕತಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ಪರಿಸಮತ್ತಿ ಯೇನಾತಿ ದಿಟ್ಠನ್ತೋ। ಸಬ್ಬತ್ರಾಪಿ ವಾ ಕಮ್ಮಸಾಧನಮ್ಪಿ ಕತ್ತಬ್ಬಂ। ಉದಾಹರೀಯತಿ ಪಕತಸ್ಸೋಪಪಾದನಾಯಾತಿ ಉದಾಹರಣಂ।
೧೧೬. ಚತುಕ್ಕಂ ಸಙ್ಖೇಪೇ। ಸಮಾತಿ ತುಲ್ಯತ್ಥಾ। ಸಙ್ಖಿಪೀಯತೇ ಏಕದೇಸತೋ ಕಥೀಯತೀತಿ ಸಙ್ಖೇಪೋ, ಖಿಪ ಪೇರಣೇ। ಸಂಹರೀಯತೇ ಸಙ್ಖೇಪೇನ ಪಚ್ಚಾಖ್ಯಾಯತೇ ಏತೇನಾತಿ ಸಂಹಾರೋ। ಸಮಸ್ಯತೇ ಸಙ್ಖಿಪೀಯತೇತಿ ಸಮಾಸೋ, ಅಸು ಖೇಪನೇ। ಸಙ್ಖೇಪೇನ ಗಯ್ಹತೇ ಅನೇನಾತಿ ಸಙ್ಗಹೋ।
‘‘ತ್ವಂ ಸತಂ ಸುವಣ್ಣಂ ಧಾರಯಸಿ’’ಇತ್ಯಾದಿಕಂ ತುಚ್ಛಭಾಸನಂ ಅಭೂತಭಾಸನಂ ಅಬ್ಭಕ್ಖಾನಂ ನಾಮ। ಅಸಚ್ಚೇನ ಅಕ್ಖಾನಂ ಭಾಸನಂ ಅಬ್ಭಕ್ಖಾನಂ।
೧೧೭. ದ್ವಯಂ ವೋಹಾರೋ। ವಿರುದ್ಧಂ ಕತ್ವಾ ವದತಿ ಯನ್ತಿ ವಿವಾದೋ। ಸಬ್ಬತ್ರ ಭಾವಸಾಧನಂ ವಾ ಯುಜ್ಜತಿ। ‘‘ಮುಸಾವಾದಂ ವದನ್ತೋ ಘೋರಾನಿ ತ್ವಂ ನರಕಾನಿ ಯಸ್ಸಸೀ’’ತ್ಯಾದಿಸರೂಪಂ ಸಪನಂ। ಸಪ ಅಕ್ಕೋಸೇ, ಥೋ, ಸಪಥೋ।
ತಿಕಂ ಖ್ಯಾತೇ। ಯಜತಿ ಏತೇನಾಥಿ ಯಸೋ, ಜಸ್ಸ ಸೋ, ಸಬ್ಬತ್ಥ ಯಾತೀತಿ ವಾ ಯಸೋ, ಸೋ, ಯಸತಿ ಪಯಸತೀತಿ ವಾ ಯಸೋ। ಸಿಲೋಕತಿ ಪತ್ಥರತೀತಿ ಸಿಲೋಕೋ, ಸಿಲೋಕ ಸಙ್ಘಾತೇ। ಕಿತ್ತ ಸದ್ದನೇ, ಕಿತ್ತೀಯತೇ ಕಥೀಯತೇತಿ ಕಿತ್ತಿ, ಇ। ಸಮಞ್ಞಾ ಚ ಖ್ಯಾತೇ, ಸಂ ಆಪುಬ್ಬೋ ಜಾನಾತಿ ಖ್ಯಾತೇ। ತಥಾ ಹಿ ‘‘ಞಾತೋ, ಅಭಿಞ್ಞಾತೋ, ಸಙ್ಖ್ಯಾತೋ, ವಿಸ್ಸುತೋ, ಸಮಞ್ಞಾತೋ’’ತಿ ರತನಕೋಸೇ ವುತ್ತಂ। ಉಚ್ಚಧನಿನಾ ಸದ್ದನಂ ಘೋಸನಾ ನಾಮ, ಘುಸ ಸದ್ದೇ, ಘುಸನಂ ಸದ್ದನಂ ಘೋಸನಾ।
೧೧೮-೧೧೯. ದ್ವಯಂ ಪಟಿಸದ್ದೇ। ಘುಸನಂ ಘೋಸೋ, ತಂ ಪಟಿಗತೋ, ದುತಿಯಾಸಮಾಸೋ। ಏವಂ ರವಂ ಪಟಿಗತೋ ಪಟಿರವೋ। ಅಥ ಪಟಿಘೋಸೋ। ರವಸ್ಸ ಪತಿರೂಪೋ ಪಟಿರವೋ। ಪಟಿಸುತಿ, ಪಟಿದ್ಧನೀತಿಪಿ ಪಟಿಸದ್ದಸ್ಸ ನಾಮಾನಿ, ವಚೀಮುಖಂ ವಚನೋಪಕ್ಕಮೋ ಉಪಞ್ಞಾಸೋ ನಾಮ, ಉಪನಿಪುಬ್ಬೋ ಆಸ ಉಪವೇಸನೇ, ಉಪ ಪಠಮಂ ಪುರಿಮವಚನಸ್ಸ ಸಮೀಪಂ ವಾ ನ್ಯಾಸೋ ಠಪನಂ ಉಪಞ್ಞಾಸೋ, ನ್ಯಸ್ಸ ಞೋ।
ಸತ್ತಕಂ ಥುತಿಯಂ। ಕತ್ಥ ಸಿಲಾಘಾಯಂ, ಯು, ಕಥನಂ ವಾಅಸರೂಪದ್ವಿಭಾವವಸೇನ ಕತ್ಥನಾ। ಸಿಲಾಘ ಕತ್ಥನೇ, ಸಿಲಾಘಾ। ಸೀಲಸ್ಸ ವಾ ಸಭಾಗಗುಣಸ್ಸ ಆಹನನಂ ಸೀಲಾಘಾ, ಸಾ ಏವ ರಸ್ಸಂ ಕತ್ವಾ ಸಿಲಾಘಾ। ವಣ್ಣ ಪಸಂಸಾಯಂ, ವಣ್ಣೀಯತೇತಿ ವಣ್ಣನಾ। ನು ಥುತಿಯಂ,ತಿ, ನುತಿ। ಥು ಅಭಿತ್ಥವೇ,ತಿ, ಥುತಿ। ಥೋಮ ಸಿಲಾಘಾಯಂ, ಥೋಮನಂ। ಪಪುಬ್ಬೋ ಸಂಸ ಪಸಂಸನೇ, ಅ।
ಸಿಖಣ್ಡೀನಂ ಮಯೂರಾನಂ ನಾದೋ ನದರವೋ ಕೇಕಾ ನಾಮ, ಕಾ ಸದ್ದೇ, ಕೇಇತಿ ಕಾಯತೀತಿ ಕೇಕಾ, ಕಮ್ಮನಿ ಅ, ಅಥ ವಾ ಕಾಯತಿ, ಕಾಯನಂ ವಾ ಕಾ, ಕೇ ಮಯೂರೇ ಪವತ್ತಾ ಕಾ ಕೇಕಾ, ಅಲುತ್ತಸಮಾಸೋ। ಗಜಾನಂ ನಾದೋ ಕೋಞ್ಚನಾದೋ ನಾಮ, ಕೋಞ್ಚಸಕುಣನಾದಸದಿಸೋ ನಾದೋ ಕೋಞ್ಚನಾದೋ। ಹಯಾನಂ ಅಸ್ಸಾನಂ ಧನಿ ಸದ್ದೋ ಹೇಸಾ ನಾಮ, ಹೇಸ ಅಬ್ರತ್ತಸದ್ದೇ, ಹೇಸನಂ ಹೇಸಾ, ಹೇ ಇತಿ ಪವತ್ತತೀತಿ ವಾ ಹೇಸಾ।
೧೨೦-೧೨೧. ದ್ವಯಂ ಪರಿಯಾಯೇ। ಪರಿಬ್ಯತ್ತಮತ್ಥಂ ಅಯನ್ತಿ ಗಚ್ಛನ್ತಿ ಬುಜ್ಝನ್ತಿ ಏತೇನಾತಿ ಪರಿಯಾಯೋ। ಏಕೋ ಅತ್ಥೋ ಪುನಪ್ಪುನಂ ವುಚ್ಚತಿ ವೇವಚನಂ। ದ್ವಯಂ ಸಾಕಚ್ಛಾಯಂ। ಸಹ, ಸಮ್ಮಾ ವಾ ಅವಿರೋಧೇನ ಕಥಾ ಸಾಕಚ್ಛಾ, ಸಂಕಥಾ ಚ। ತೋ, ಥಸ್ಸ ಚೋ, ತಸ್ಸ ಛೋ।
ಸಾದ್ಧಪಜ್ಜೇನ ಗರಹಸ್ಸ ನಾಮಾನಿ। ದೋಸಕ್ಖಾನೇನ ವದನಂ ಉಪವಾದೋ। ಕುಸ ಅವ್ಹಾನೇ ಭೇದನೇ ಚ, ಕ್ವಚಿ ‘‘ಅಪಕ್ಕೋಸೋ’’ತಿ ಪಾಠೋ, ಣೋ। ವಣ್ಣೋ ಥುತಿ, ತಸ್ಸ ಅವದನಂ ಅವಣ್ಣವಾದೋ। ಹೀಳನೇನ ವದನಂ ಅನುವಾದೋ। ಜನಾನಂ ವಾದೋ ಗರಹಣಂ ಜನವಾದೋ। ಗರಹಣೇನ ವಾದೋ ಅಪವಾದೋ। ಪರಿವದನಂ ಪರಿವಾದೋ, ರಸ್ಸಸ್ಸ ದೀಘತಾ। ಏತೇ ಉಪವಾದಾದಯೋ ತುಲ್ಯತ್ಥಾ ಸಮಾನತ್ಥಾ। ವಿಸಮವುತ್ತಪ್ಪಭೇದೇಸು ವತ್ತಮಿದಂ। ಖಿಪ ಪೇರಣೇ, ಖಿಪನಂ ಬಹಿಕರಣಂ ಖೇಪೋ। ನಿದಿ ಕುಚ್ಛಾಯಂ, ಅ, ನಿನ್ದಾ। ಯಥಾ ಉಪವಾದಾದಯೋ ಗರಹತ್ಥಾ, ಕುಚ್ಛಾದಯೋಪಿ ತಥಾತಿ ತಥಾತ್ಥೋ। ಕುಚ್ಛ ಅವಕ್ಖೇಪನೇ, ಚುರಾದಿ, ಕುಸ ಅಕ್ಕೋಸೇತಿಮಸ್ಸ ವಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾದಿತ್ತಾ ‘‘ಕುಚ್ಛಾ’’ತಿ ರೂಪಂ ನಿಪ್ಫಜ್ಜತಿ। ಗುಪ, ಗೋಪ ಕುಚ್ಛನೇಸು, ‘‘ತಿಜಗುಪಕಿತಮಾನೇಹಿ ಖಛಸಾ ವಾ’’ತಿ ಛೋ। ಗರಹ ಕುಚ್ಛನೇ। ತತ್ಥ ಕೇಚಿ ‘‘ಉಪವಾದಾದಯೋ ಅಬ್ಭಕ್ಖಾನತ್ಥಾ, ಖೇಪಾದಯೋ ನಿನ್ದತ್ಥಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ತಂ ಅಮರಕೋಸೇನ ವಿರುಜ್ಝನತೋ ಅಬ್ಭಕ್ಖಾನತ್ಥಸ್ಸ ಚ ವುತ್ತತ್ತಾ ನ ಗಹೇತಬ್ಬಂ। ಏತೇ ಉಪವಾದಾದಯೋ ಸತ್ತ ಅಬ್ಭಕ್ಖಾನೇಪಿ ವತ್ತನ್ತಿ।
ವಿವಾದಕಾಮಸ್ಸ ದುಬ್ಬಾದೋ ಉಪಾರಮ್ಭೋ, ಸೋ ಚ ಈದಿಸೇ ಸಬ್ಬಲೋಕಚೂಳಾಮಣಿಭೂತೇ ಸಕ್ಯಕುಲೇ ಸಮ್ಭೂತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಕಿಮಿದಂ ಕಮ್ಮಮುಚಿತನ್ತಿ ಗುಣಾವಿಕರಣಪುಬ್ಬಕೋಪ್ಯತ್ಥಿ, ಬನ್ಧಕೀಸುತಸ್ಸ ತವೇದಮುಚಿತಮೇವಾತಿ ನಿನ್ದಾಪುಬ್ಬಕೋಪಿ ಉಪಾರಮ್ಭೋ। ತತ್ರ ಯೋ ನಿನ್ದಾಪುಬ್ಬೋ ಸನಿನ್ದೋ ಉಪಾರಮ್ಭೋ, ಸೋ ಪರಿಭಾಸನಮುಚ್ಚತೇ। ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ಪರೇಸಂ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಆರಮ್ಭನಂ ವಿಕೋಪನಂ ಉಪಾರಮ್ಭೋ। ದೋಸಕ್ಖಾನೇನ ಭಾಸನಂ ಪರಿಭಾಸನಂ।
೧೨೨. ಅನರಿಯಾನಂ ಅರಿಯಾನಂ ಉತ್ತಮಜನಾನಂ ವಾ ಅವೋಹಾರತೋ ಅನರಿಯವೋಹಾರೋತಿ ಸಙ್ಖಾತಾನಂ ಅದಿಟ್ಠೇ ದಿಟ್ಠವಾದಾದೀನಂ ಅಟ್ಠನ್ನಂ ವೋಹಾರಾನಂ ವಸೇನ ಯಾ ವಾಚಾ ಲಾಮಕಜನೇಹಿ ಪವತ್ತಿತಾ ವುತ್ತಾ, ವೀತಿಕ್ಕಮದೀಪನೀ ಅಜ್ಝಾಚಾರವೀತಿಕ್ಕಮಸಾಧನೀ ಸಾ ವಾಚಾ ಅರಿಯಜನೇಹಿ ವತ್ತಬ್ಬಮರಿಯಾದಾತಿಕ್ಕಮತ್ತಾ ಅಭಿವಾಕ್ಯಂ ನಾಮ ಸಿಯಾ।
೧೨೩. ಮುಹುಂಭಾಸಾ ಬಹುಸೋ ಅಭಿಧಾನಂ ಅನುಲಾಪೋ ನಾಮ, ಅನು ಪುನಪ್ಪುನಂ ಲಾಪೋ ಅನುಲಾಪೋ। ಅನತ್ಥಿಕಾ ಗಿರಾ ನಿಪ್ಪಯೋಜನಂ ಉಮ್ಮತ್ತಾದಿವಚನಂ ಪಲಾಪೋ, ಪಯೋಜನರಹಿತೋ ಲಾಪೋ ಪಲಾಪೋ, ಪಸದ್ದೋ ವಿಯೋಗತ್ಥಜೋತಕೋ।
ಗಮನಾಗಮನಾದಿಸಮಯೇ ಆದಿಮ್ಹಿ ಭಾಸನಂ ಪಿಯವಚನಂ ಆಲಾಪೋ, ಆದಿಮ್ಹಿ ಲಾಪೋ ಆಲಾಪೋ, ಆಪುಚ್ಛಾಸದ್ದೋಪ್ಯತ್ರ। ದೋಸೇನ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ ಪರಿದ್ದವೋ ಪರಿದೇವನಂ ಅನುಸೋಚನಂ ಅತಿಕ್ಕಮಲಾಪೋ ವಿಲಾಪೋ ನಾಮ, ವಿವಿಧೇನ, ವಿವಿಧಂ ವಾ ಲಾಪೋ ವಿಲಾಪೋ। ಪರಿದೇವನಂ ಪರಿದೇವೋ, ಸೋ ಏವ ಪರಿದ್ದವೋ, ದೇವ ಪರಿದೇವನೇ।
೧೨೪. ವಿರುದ್ಧಂ ವಿರೋಧೋತ್ತಿ। ವಿರುದ್ಧಂ ಪಲಾಪೋ ವಿಪ್ಪಲಾಪೋ। ಸನ್ದಿಸ್ಸತೇತಿ ಸನ್ದೇಸೋ, ಸನ್ದಿಸ್ಸಮಾನೋ ಅತ್ಥೋ, ತಸ್ಸೋತ್ತಿ। ಯಾಯ ಸನ್ದಿಟ್ಠೋ ಅತ್ಥೋ ಅಭಿಧೀಯತೇ, ಸಾ ಸನ್ದೇಸೋತ್ತಿ ವಾಚಿಕಮುಚ್ಚತೇ। ವಚ ಸನ್ದೇಸೇ, ಸಕತ್ಥೇ ಣಿಕೋ, ಸನ್ದಿಟ್ಠತ್ಥಾ ವಾಚಾ ಏವ ವಾಚಿಕಮಿಚ್ಚತ್ಥೋ।
ಮಿಥು ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ವಿರೋಧರಹಿತಂ ವಚನಂ ‘‘ಸಮ್ಭಾಸನಂ, ಸಲ್ಲಾಪೋ’’ತಿ ಚ ವುಚ್ಚತಿ। ಯಥಾ ಏಕೋ ಬ್ರೂತೇ ‘‘ಅಜ್ಜ ಸೋಭನಂ ನಕ್ಖತ್ತ’’ನ್ತಿ, ಇತರೋಪ್ಯಾಹ ‘‘ತಥೇವಾ’’ತಿ।
೧೨೫. ನಿಟ್ಠುರಂ ವಾಕ್ಯಂ ಕಕ್ಕಸವಚನಂ ಫರುಸಂ ನಾಮ, ಪರೇ ಜನೇ ಉಸ್ಸಾಪೇತಿ ದಾಹೇತೀತಿ ಪರುಸಂ, ತದೇವ ಪಸ್ಸ ಫಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ಫರುಸಂ। ಅಸವನೀಯತ್ತಾ ನ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬನ್ತಿ ನಿಟ್ಠುರಂ, ಉರೋ, ಯಥಾ ‘‘ನಾಗೋ’’ತಿ। ದ್ವಯಂ ಕಣ್ಣಸುಖವಚನೇ। ಮನಂ ಆ ಭುಸಂ ಞಾಪೇತಿ ತೋಸೇತೀತಿ ಮನುಞ್ಞಂ, ಞಾ ಪರಿಮಾಣತೋಸನನಿಸಾನೇಸು, ಅಸ್ಸುಕಾರೋ। ಹದಯಂ ಮನಂ ಗಚ್ಛತಿ ಪವಿಸತೀತಿ ಹದಯಙ್ಗಮಂ।
ಸಂಕುಲಾದಿದ್ವಯಂ ಪುಬ್ಬಾಪರವಿರೋಧಿನಿ ಪುಬ್ಬಾಪರವಿರುದ್ಧೇ ವಾಕ್ಯೇ, ಯಥಾ –
ಯಾವಜೀವಮಹಂ ಮೋನೀ, ಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀ ಚ ಮೇ ಪಿತಾ।
ಮಾತಾ ಚ ಮಮ ವಞ್ಝಾಸಿ, ಅಪುತ್ತೋ ಚ ಪಿತಾಮಹೋ॥
ಸಂಕುಲನ್ತಿ ಜಳೀಭವನ್ತ್ಯನೇನಾತಿ ಸಂಕುಲಂ। ಕಿಲಿಸ್ಸನ್ತೇ ಏತ್ಥಾತಿ ಕಿಲಿಟ್ಠಂ।
೧೨೬. ಸಮುದಾಯತ್ಥರಹಿತಂ ಕಿತ್ತಿತಂ ಕಥಿತಂ, ನ ಬಜ್ಝತೇ ಹದಯಮತ್ರಾತಿ ಅಬದ್ಧಂ, ತೋ।
ನತ್ಥಿ ತಥಂ ಸಚ್ಚಮತ್ರಾತಿ ವಿತಥಂ। ಫರುಸಾದಯೋ ವಿತಥಸದ್ದಂ ಯಾವ ತಿಲಿಙ್ಗಿಕಾ।
೧೨೭. ಪಜ್ಜದ್ಧಂ ಸಚ್ಚವಚನೇ। ಸಮ್ಮಾಸದ್ದೋಯಂ ಅಬ್ಯಯಂ, ಸಬ್ಬಲಿಙ್ಗವಿಭತ್ತಿವಚನೇಸು ಚ ಸಮಾನೋ। ನ ವಿತಥಂ ಅವಿತಥಂ। ಸನ್ತೇಸು ಸಾಧೂಸು ಭವಂ ಸಚ್ಚಂ। ಸತ ಸಾತಚ್ಛೇ ವಾ, ವಜಾದಿನಾ ಯೋ, ಸಚ್ಚಂ। ತಥಸದ್ದೋ ಭೂತಪರಿಯಾಯೋ, ‘‘ತಥೇನ ಮಗ್ಗೇನ ಯಥಾತ್ಥಭಾಜಿನಾ’’ತಿ ತಚ್ಛಂ, ಸಾಧ್ವತ್ಥೇ ಯೋ। ಯಥಾತಥಸದ್ದಾಪಿ ಚ ಸಚ್ಚತ್ಥಾ ಅಲಿಙ್ಗಾ। ತಬ್ಬನ್ತಾ ಸಚ್ಚವಚನವನ್ತವಾಚಕಾ ಸಮ್ಮಾ ಸಚ್ಚಂ ಯಥಾತಥಂಸದ್ದವಜ್ಜಿತಾ ಸೇಸಾ ಅವಿತಥಾದಯೋ ತೀಸು ಲಿಙ್ಗೇಸು ವತ್ತನ್ತಿ। ಸಚ್ಚಂಸದ್ದೋ ತು ಅಲಿಙ್ಗೋ। ಅಮರಕೋಸೇ ಪನ ಸಮ್ಮಾ ಸಚ್ಚಸದ್ದಾನಮ್ಪಿ ತಬ್ಬತಿ ತಿಲಿಙ್ಗತ್ತಂ ವುತ್ತಂ, ಯಥಾ – ಸಚ್ಚಂ ತಚ್ಛಂ ರಿತಂ ಸಮ್ಮಾ, ಅಮೂನಿ ತೀಸು ತಬ್ಬತಿ ಸಮ್ಮಾಸದ್ದಸ್ಸ ಅಬ್ಯಯತ್ತಂ, ತಿಲಿಙ್ಗೇಸ್ವಪಿ ರೂಪಭೇದಾಭಾವಾ ಸಚ್ಚಂಸದ್ದಸ್ಸ ಅಲಿಙ್ಗತ್ತಞ್ಚ ವುತ್ತಂ। ಯಥಾ – ಸಮ್ಮಾ ವಾಚಾ, ಸಮ್ಮಾ ವೋಹಾರೋ, ಸಮ್ಮಾ ವಚನಂ। ಸಚ್ಚಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ, ಸಚ್ಚಂ ನಾರೀ, ಸಚ್ಚಂ ವಿಪ್ಪಕುಲಂ। ಮಿಚ್ಛಾಮುಸಾಸದ್ದಾ ಪನ ಸಬ್ಬತ್ರಾಪಿ ಅಬ್ಯಯಮೇವ ಭವನ್ತಿ। ಯಥಾ
೧೨೮. ಸೋಳಸ ಸದ್ದಮತ್ತಪರಿಯಾಯೇ ದಸ್ಸೇತುಂ ಉಪಜಾತಿಂ ‘‘ರವೋ’’ಇಚ್ಚಾದಿಮಾಹ। ರುಯತೇ ಸದ್ದಾಯತೇತಿ ರವೋ, ರು ಸದ್ದೇ। ನದನಂ ನಾದೋ, ನಿರತ್ಥೋ ನಾದೋ ನಿನಾದೋ, ನದ ಅಬ್ಯತ್ತಸದ್ದೇ। ಏವಂ ನಿನದೋ, ರಸ್ಸತ್ತಮೇವ ವಿಸೇಸೋ। ಸಪ್ಪತಿ ಉಚ್ಚಾರೀಯತೀತಿ ಸದ್ದೋ। ಘುಸ ಸದ್ದೇ, ಪಾತುಭಾವೋ ಘೋಸೋ ನಿಗ್ಘೋಸೋ। ನದನಂ ನಾದೋ। ಧನ ಸದ್ದೇ, ಧನೀಯತೀತಿ ಧನಿ। ನಿಗ್ಘೋಸೋ ಚ ನಾದೋ ಚ ಧನಿ ಚ ನಿಗ್ಘೋಸನಾದಧನಯೋ। ರವೋ ಏವ ರಾವೋ। ಆರಾವೋತಿ ಉಪಸಗ್ಗೇನ ಪದಂ ವಡ್ಢಿತಂ। ತಥಾ ಸಂರಾವವಿರಾವಆರವಾ। ಘುಸನಂ ಘೋಸೋ। ಆರಾವೋ ಚ ಸಂರಾವೋ ಚ ವಿರಾವೋ ಚ ಘೋಸೋ ಚ ಆರವೋ ಚಾತಿ ದ್ವನ್ದೋ। ಸು ಸವನೇ, ಸುಯ್ಯತೇತಿ ಸುತಿ। ಸರತಿ ಸುಯ್ಯಮಾನತಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಸರೋ। ನಿಸ್ಸನತಿ ಏತೇನಾತಿ ನಿಸ್ಸನೋ, ಸನ ಸಮ್ಭತ್ತಿಯಂ ನಿಪುಬ್ಬೋ। ಸರೋ ಚ ನಿಸ್ಸನೋ ಚಾತಿ ದ್ವನ್ದೋ।
೧೨೯. ವಿಸಜ್ಜೀಯತೇ ನ ಲಗ್ಗೀಯತೇ ಸೇಮ್ಹಾದೀಹೀತಿ ವಿಸಟ್ಠೋ। ಮನಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಮಞ್ಜು, ಜು, ಮನ ಞಾಣೇ, ಸುಣನ್ತಾನಂ ವಾ ಮನಂ ರಞ್ಜೇತೀತಿ ಮಞ್ಜು, ಉ, ನ ರಲೋಪೋ। ಸುಖೇನೇವ ವಿಜಾನಿತಬ್ಬತ್ತಾ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯೋ। ಹಿತಸುಖನಿಪ್ಫಾದನತೋ ಸೋತಬ್ಬೋತಿ ಸವನೀಯೋ। ಬಹಿದ್ಧಾಪರಿಸಾ ಅಙ್ಗುಲಿಮತ್ತಮ್ಪಿ ನ ವಿಸರತಿ ನ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಅವಿಸಾರೀ ಅವಿಸಾರೀ, ಛಿನ್ನಸ್ಸರಾನಂ ವಿಯ ದ್ವೇಧಾ ನ ಹೋತೀತ್ಯತ್ಥೋ। ವಿನ್ದ್ಯತೇ ಲಬ್ಭತೇತಿ ಬಿನ್ದು, ವಸ್ಸ ಬೋ, ನಿಗ್ಗಹೀತಾಗಮೋ, ಉ ಚ, ವಟ್ಟತ್ತಾ ವಾ ಬಿನ್ದು, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪಕ್ಖೇ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾದಿನಾ ರೂಪಸಿದ್ಧಿ। ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಠಾನಗತೀನಂ ದೂರಟ್ಠಾನತೋ ಜಾತತ್ತಾ ಗಮ್ಭೀರೋ। ಪುನಪ್ಪುನಂ ನಾದೋ ನಿನ್ನಾದೋ, ಕ್ರಿಯಾಭಿಕ್ಖಞ್ಞತ್ತಾ ದ್ವಿತ್ತಂ, ಅಸ್ಸ ಇ, ನಿಗ್ಗಹೀತಾಗಮೋ, ಸೋ ಏತ್ಥ ಅತ್ಥೀತಿ ನಿನ್ನಾದೀ। ಇಚ್ಚೇವಂ ಭಗವತೋ ಅಟ್ಠಙ್ಗಿಕೋ ಸರೋ ಹೋತಿ।
೧೩೦. ಖಗ್ಗಾದೀನಂ ತಿರಚ್ಛಾನಗತಾನಂ ರುತಂ ವಸ್ಸಿತನ್ತ್ಯುಚ್ಚತೇ। ರು ಸದ್ದೇ, ರುತಂ। ವಸ್ಸ ಸದ್ದೇ, ವಸ್ಸನಂ ರವನಂ ವಸ್ಸಿತಂ।
ಕೋಲಾಹಲಾದಿದ್ವಯಂ ಬಹೂಹಿ ಸಮ್ಭೂಯ ಕತೇ ಅಬ್ಯತ್ತಸದ್ದೇ। ಕುಲ ಸಙ್ಘಾತೇ ಕೋಲಾಹಲೋ। ಕರೋತಿ ಹಿಂಸತಿ ಮಧುರನ್ತಿ ಕಲೋ, ತಂ ಹಲತೀತಿ ಕಲಹಲೋ। ಹಲ ವಿಲೇಖನೇ।
ತಿಕಂ ಗಾಯನೇ। ಗೇ ಸದ್ದೇ, ಗೇತಬ್ಬಂ ಗೀತಂ ಗಾನಂ ಗೀತಿಕಾ ಚ। ಸಬ್ಬತ್ರ ಭಾವಸಾಧನಂ।
೧೩೧. ತನ್ತಿಕಣ್ಠೋಟ್ಠಿತಾ ಗಾಮಾ ಸಮೂಹಾತ್ಯತ್ಥೋ। ವುತ್ತಞ್ಚ ‘‘ಗಾಮೋ ನಾಮ ಸರಸಮೂಹಸ್ಸ ಸನ್ಧಾನ’’ನ್ತಿ। ಮನುಸ್ಸಲೋಕವಾದನವಿಧಿನಾ ಏಕೇಕಸ್ಸ ಸಕ್ಕಪಞ್ಹಸುತ್ತಸಂವಣ್ಣನಾಯಂ ‘‘ಸಮಪಞ್ಞಾಸ ಮುಚ್ಛನಾ ಮುಚ್ಛಿತ್ವಾ’’ತಿ ಮುಚ್ಛ ಮೋಹಸಮುಸ್ಸಯೇಸು, ಯು, ಮುಚ್ಛನಾ। ಯಥಾ ಕಮೇನ ವೀಣಾ ವಾದಿತುಂ ಸಕ್ಕಾ, ಏವಂ ಸಜ್ಜನಾಹಿ ಮುಚ್ಛನಟ್ಠಾನಾನಿ ಏಕೂನಪಞ್ಞಾಸಾತ್ಯತ್ಥೋ। ಏಕೇಕಸ್ಸ ಸರಸ್ಸ ಸತ್ತ ಸತ್ತ ಠಾನಾನಿ। ಯತೋ ಸರಸ್ಸ ಮನ್ದತಾರವವತ್ಥಾನಂ ಹೋತಿ, ತೇನ ಏಕೂನಪಞ್ಞಾಸ ಠಾನಾನಿ। ಇಚ್ಚೇತಂ ಸರಮಣ್ಡಲಂ ಸರಸಮೂಹೋ।
೧೩೨. ಸರಾದೀನಂ ನಾಮಸರೂಪಪ್ಪಭೇದಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ಉಸಭೋ’’ಚ್ಚಾದಿ। ಇಸ ಗತಿಯಂ। ಇಸತಿ ಚಿತ್ತಂ ಪವಿಸತೀತಿ ಉಸಭೋ, ಅಭೋ, ಇಸ್ಸು ಚ। ‘‘ಉಸ ದಾಹೇ’’ತಿ ವಾ ಧಾತ್ವತ್ಥೋ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಸೋ ಸರೋ ಉಸಭೋ ವಿಯ ನದತಿ, ತಸ್ಮಾ ಉಸಭೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಧೀಮನ್ತೇಹಿ ಗೀಯತೇತಿ ಧೇವತೋ, ವಣ್ಣವಿಕಾರೋ, ವತ್ತಂ।
ನಾಸಂ ಕಣ್ಠಮುರೋ ತಾಲುಂ,
ಜಿವ್ಹಂ ದನ್ತೇ ಚ ನಿಸ್ಸಿತೋ।
ಛಧಾ ಸಞ್ಜಾಯತೇ ಯಸ್ಮಾ,
ತಸ್ಮಾ ಛಜ್ಜೋ ಸ ಉಚ್ಚತೇ
ಗನ್ಧಂ ಗನ್ಧಾರೋ, ಣೋ। ಮಜ್ಝೇ ಲಯವಿಸೇಸೇ ಭವೋ ಮಜ್ಝಿಮೋ। ಪಞ್ಚನ್ನಮ್ಪಿ ಧೇವತಾದೀನಂ ಪೂರಣೋ ಪಞ್ಚಮೋ, (ಪಞ್ಚನ್ನಂ ವಾ ಮಹಾಭೂತಾನಂ ಪೂರಣೋ ಪಞ್ಚಮೋ।) ಗದಿತಾ ಕಥಿತಾ।
೧೩೩-೧೩೫. ಉಸಭಾದಯೋ ಯೇ ನದನ್ತಿ, ತೇ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ನದನ್ತಿ’’ಚ್ಚಾದಿ। ಉಸಭಂ ನಾಮ ಸರಂ ಗಾವೋ ನದನ್ತಿ। ತಥಾ ಧೇವತಂ ತುರಙ್ಗಾ ಅಸ್ಸಾ, ಛಜ್ಜಂ ಮಯೂರಾ ಸಿಖಣ್ಡಿನೋ, ಗನ್ಧಾರಂ ಅಜಾ, ಮಜ್ಝಿಮಂ ಕೋಞ್ಚಾ ಸಕುಣವಿಸೇಸಾ, ಪಞ್ಚಮಂ ಪರಪುಟ್ಠಾದೀ ಕೋಕಿಲಾದಯೋ, ನಿಸಾದಂ ವಾರಣಾ ಹತ್ಥಿನೋ ನದನ್ತಿ। ವುತ್ತಞ್ಚ ನಾರದಮುನಿನಾ –
‘‘ಛಜ್ಜಂ
ಅಜೋ ರೋತಿ ಚ
ಪುಪ್ಫಸಾಧಾರನೇ ಕಾಲೇ, ಕೋಕಿಲೋ ರೋತಿ ಪಞ್ಚಮಂ।
ಅಸ್ಸೋ ತು ಧೇವತಂ ರೋತಿ, ನಿಸಾದಂ ರೋತಿ ಕುಞ್ಜರೋ’’ತಿ॥
ಮಯೂರಾದಯೋಪಿ ಸಬ್ಬೇ ಇಮೇ ಸತ್ತಾ ಸಮದಾ
ಛಜ್ಜೋ ಗಾಮೋ, ಮಜ್ಝಿಮೋ ಗಾಮೋ, ಸಾಧಾರಣೋ ಗಾಮೋತಿ ತಯೋ ಗಾಮಾ। ತತ್ರ ವೀಣಾದಣ್ಡಂ ವಿಭಾಗಂ ಕತ್ವಾ ಅಧೋಭಾಗಸ್ಸ ‘‘ಛಜ್ಜಗಾಮೋ’’ತಿ ಸಞ್ಞಾ, ಮಜ್ಝಭಾಗಸ್ಸ ‘‘ಮಜ್ಝಿಮಗಾಮೋ’’ತಿ, ಉಪರಿಭಾಗಸ್ಸ ‘‘ಸಾಧಾರಣಗಾಮೋ’’ತಿ ಸಞ್ಞಾ। ಕಿಂ ಪನ ಗಾಮಭೇದೇ ಕಾರಣಂ? ಯಸ್ಮಾ ಏಕಸ್ಸೇವ ಸರಸ್ಸ ಗಾಮನ್ತರೇ ಭೇದೋ, ತಂಭೇದೇ ಗಾಮಾನಮ್ಪಿಭೇದೋ। ಮಾಘಟೀಕಾಯಂ ಪನ ಸಾಧಾರಣಗಾಮಟ್ಠಾನೇ ಗನ್ಧಾರಗಾಮೋ ಕಥಿತೋ, ಏಕೇಕಸ್ಮಿಞ್ಚ ಗಾಮೇ ಸತ್ತ ಸತ್ತ ಮುಚ್ಛನಾ। ಇಧ ಪನ ಉಸಭಾದೀಸು ಸತ್ತಸು ಸರೇಸು ಪಚ್ಚೇಕಂ ತಿಸ್ಸೋ ತಿಸ್ಸೋ ಮುಚ್ಛನಾ ಕಥಿತಾ। ಕಿಂಕಾರಣಾ? ಇಧ ಮನುಸ್ಸಲೋಕವಾದನವಿಧಿನಾ, ತತ್ಥ ಚ ದೇವಲೋಕವಾದನವಿಧಿನಾ ಕಥಿತತ್ತಾ ತಥೇವ ಠಾನಾನಿ ಸತ್ತ ಸತ್ತೇವ ಲಬ್ಭರೇತಿ। ಯಥಾ ಉಸಭಾದೀಸು ತೇಸು ಯಥಾವುತ್ತೇಸು ಸರೇಸು ಪಚ್ಚೇಕಂ ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ಸರೇ ತಿಸ್ಸೋ ತಿಸ್ಸೋ ಮುಚ್ಛನಾ ಸಿಯುಂ, ತಥೇವ ಠಾನಾನಿಪಿ ಸತ್ತ ಸತ್ತೇವ ಲಬ್ಭರೇತ್ಯತ್ಥೋ।
೧೩೬. ಸರಾನಂ ಗಾಮೇಸು ಭಿನ್ನಸುತಿತ್ತಂ ದಸ್ಸೇತುಮಾಹ ‘‘ತಿಸ್ಸೋ’’ಇಚ್ಚಾದಿ। ಉಸಭಸ್ಸ ಸರಸ್ಸ ತಾರಕಲಮನ್ದವಸೇನ ತಿಸ್ಸೋ ಸುತಿಯೋ। ಧೇವತಸ್ಸ ಸರಸ್ಸ ತಾರ ಮನ್ದವಸೇನ ಮಾಘಟೀಕಾಯಂ ಪನ ಅಞ್ಞಥಾ ಸುತಿಭೇದೋ ವುತ್ತೋ। ವುತ್ತಞ್ಹಿ ತತ್ಥ –
‘‘ಚತುಸ್ಸುತಿ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯೋ, ಮಜ್ಝಿಮೋ ಮಜ್ಜಿಮಟ್ಠಿತೋ।
ದ್ವಿಸ್ಸುತಿ ಚಾಪಿ ಗನ್ಧಾರೋ, ತಿಸ್ಸುತಿ ಉಸಭೋ ತಥಾ॥
ಛಜ್ಜೋ ಚತುಸ್ಸುತಿ ಞೇಯ್ಯೋ, ನಿಸಾದೋ ದ್ವಿಸ್ಸುತೀ ತಥಾ।
ಚತುಸ್ಸುತಿ ಧೇವತೋ ತು, ಪಞ್ಚಮೋ ತಿಸ್ಸುತೀ ಮತೋ’’ತಿ॥
ಸಬ್ಬಮೇತಂ ನಾಟಕಸತ್ಥತೋ ಗಹೇತಬ್ಬಂ।
೧೩೭. ‘‘ಉಚ್ಚತರೇ’’ತ್ಯಾದಿನಾ ಸುತಿಭೇದೇ ಸರೂಪತೋ ದಸ್ಸೇತಿ। ಉಚ್ಚತರೇ ರವೇ ಅತ್ಯುಚ್ಚಧನಿಮ್ಹಿ ತಾರೋ, ತಾರಯತಿ ಬೋಧಯತೀತಿ ತಾರೋ। ಅಬ್ಯತ್ತೇ ಅಬ್ಯತ್ತಕ್ಖರೇ ಮಧುರೇ ಸುತಿಸುಖೇ ಕಲೋ, ಕಲ ಮದೇ। ಗಮ್ಭೀರೇ ಧನಿಮ್ಹಿ ಮನ್ದೋ। ಮದಿ ಥುತಿಮೋದಮದಮೋಹಸುಪನಗತೀಸು। ಮನ್ದಯತೇ ಬುಜ್ಝತೇನೇನಾತಿ ಮನ್ದೋ।
ತಾರಾದಯೋ ತಯೋ ವಾಚ್ಚಲಿಙ್ಗತ್ತಾ ತೀಸು। ತಾರೋ ಧನಿ, ತಾರಾ ವಾಣೀ, ತಾರಂ ರುತಂ ಇಚ್ಚಾದಿ। ಅಬ್ಯತ್ತಮಧುರಸದ್ದೋ ಕಲೋ। ತತ್ರ ಕಲೇ ಸುಖುಮೇ ಕಾಕಲೀಸದ್ದೋ, ಈಪಚ್ಚಯನ್ತೋ, ಈಸಂ ಕಾಕಲೀ ನಾಮ, ಕಾಸದ್ದೋಯಮೀಸತ್ಥೋ। ಕ್ರಿಯಾದಿಸಮತಾತಿ ಗೀತವಾದಿತಪಾದನ್ಯಾಸಾದಿಕ್ರಿಯಾನಂ, ಕಾಲಸ್ಸ ಚ ಸಮತ್ತಂ ಲಯೋ ನಾಮ, ಲಯ ಸಾಮ್ಯಗತೀಸು, ಆಧಾರೇ ಅಪಚ್ಚಯೋ, ಸಬ್ಬಾಭಿನಯಾನಮ್ಪಿ ಸಾಮ್ಯಂ ಲಯೋತಿ ಕೇಚಿ।
೧೩೮. ದ್ವಯಂ ವೀಣಾಯಂ। ವಿ ಜನನೇ, ತೋ, ಈಣತ್ತಂ, ವೀಣ ವೇಠನೇತಿ ವಾ ಧಾತು, ಆ, ವೀಣಾ। ವಲ್ಲ ಸಂವರಣೇ, ವಲ್ಲತೇ ಧನಿವಿಸೇಸಂ, ಣ್ವು, ವಲ್ಲಕೀ, ನದಾದಿ। ವಿಪಞ್ಚೀತಿಪಿ ವೀಣಾಯ ನಾಮಂ। ವಿಪಞ್ಚಯತೀತಿ ವಿಪಞ್ಚೀ
ಸಾ ವೀಣಾ ಸತ್ತತನ್ತೀ ಸತ್ತಹಿ ತನ್ತೀಹಿ ವಿಸಿಟ್ಠಾ ಪರಿವಾದಿನೀ ನಾಮ, ಪರಿತೋ ವದತೀತಿ ಪರಿವಾದಿನೀ, ಇನೀ। ವೀಣಾದಯೋ ಚತ್ತಾರೋಪಿ ವೀಣಾಸಾಮಞ್ಞವಾಚಕಾ ಇಚ್ಚೇಕೇ, ತೇಸಂ ಮತೇ ಸಾಸದ್ದಸ್ಸ ಚತುನ್ನಮ್ಪಿ ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗತ್ಥದೀಪಕತಾ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ, ತಥಾಪಿ ಅಮರಕೋಸೇನ
ಕಟ್ಠಾದೀಹಿ ದೋಣಿಸಣ್ಠಾನೇನ ಕತಂ ವಜ್ಜಭಣ್ಡಂ ವೀಣಾಯ ಪೋಕ್ಖರೋ ನಾಮ, ಪೋಸೇತಿ ವಡ್ಢೇತಿ ಸದ್ದೇತಿ ಪೋಕ್ಖರೋ, ಖರೋ, ವುದ್ಧಿ, ವಣ್ಣವಿಕಾರೋ ಚ। ದು ಗಮನೇ, ಣಿ, ದೋಣಿ। ಕಕುಭೋ, ಪಸೇವಕೋತಿಪಿ ಪೋಕ್ಖರಸ್ಸ ನಾಮಾನಿ। ಕಂ ವಾತಂ ಕುಭತಿ ಬನ್ಧತೀತಿ ಕಕುಭೋ। ಪಸಿಬ್ಬನ್ತಿ ತಮಿತಿ ಪಸೇವಕೋ।
ದ್ವಯಂ ಪೋಕ್ಖರವೇಠಕೇ ಚಮ್ಮನಿ। ವೀಣಾಭಾವಂ ಉಪಗಚ್ಛತಿ ಯೇನಾತಿ ಉಪವೀಣೋ। ವೇಠತಿ ಪೋಕ್ಖರನ್ತಿ ವೇಠಕೋ, ಣ್ವು।
೧೩೯. ಆತತಾದಿಪಞ್ಚಕಂ
೧೪೦. ಚಮ್ಮಾವನದ್ಧೇಸು ಚಮ್ಮೇನ ಬನ್ಧನೀಯೇಸು ಭೇರಿಯಾದೀಸು ಮಜ್ಝೇ ತಲೇಕೇಕಯುತಂ ಏಕೇಕೇನ ತಲೇನ ಯುತ್ತಂ ಕುಮ್ಭಥುಣದದ್ದರಿಕಾದಿಕಂ ತೂರಿಯಂ ಆತತಂ ನಾಮ, ಆತನೋತೀತಿ ಆತತಂ, ತನು ವಿತ್ಥಾರೇ। ಮಹತೀಆದಿವೀಣಾವಿಸೇಸೋಪಿ ಕುಮ್ಭಥುಣಂ, ಅಥ ವಾ ಥು ಅಭಿತ್ಥವೇ, ಕಮ್ಮನಿ ಣೋ। ಕುಮ್ಭೋ ಚ ಸೋ ಥುಣೋ ಚೇತಿ ಕುಮ್ಭಥುಣೋ, ಥುಣ ಪೂರಣೇತಿ ವಾ ಧಾತ್ವತ್ಥೋ। ದರ ವಿದಾರಣದಾಹೇಸು, ದ್ವೇಭಾವೋ, ಕಾಪುಬ್ಬಸ್ಸಿಕಾರೋ ಚ, ದದ್ದರಸದ್ದಂ ಕರೋತೀತಿ ವಾ ದದ್ದರಿಕಾ।
೧೪೧. ಉಭಯತಲಂ ಮುರಜಾದಿಕಂ ತೂರಿಯಂ ವಿತತಂ ನಾಮ, ವಿಸೇಸೇನ ಸದ್ದಂ ತನೋತೀತಿ ವಿತತಂ, ಸಬ್ಬವಿನದ್ಧಂ ಸಬ್ಬಪಸ್ಸೇಸು, ಪುಬ್ಬಪಚ್ಛಾಭಾಗೇಸು ಚ ಪರಿಯೋನದ್ಧಂ ಪಣವಾದಿಕಂ, ಆದಿನಾ ಚತುರಸ್ಸಆಲಮ್ಬರಗೋಮುಖೀಆದಯೋ ಆತತವಿತತಂ ನಾಮ, ‘‘ಚಮ್ಮಪರಿಯೋನದ್ಧಂ ಹುತ್ವಾ ತನ್ತಿಬದ್ಧಂ ಆತತವಿತತ’’ನ್ತಿ ಹಿ ವುತ್ತಂ। ಪಣ ಬ್ಯವಹಾರಥುತೀಸು, ಪಣೀಯತೀತಿ ಪಣವೋ, ಅವೋ।
೧೪೨. ವಂಸಸಙ್ಖಾದಿಕಂ ಸುಸಿರಂ। ವನ, ಸನ ಸಮ್ಭತ್ತಿಯಂ, ಸೋ, ವಂಸೋ। ಸಮ ಉಪಸಮಖೇದೇಸು, ಖೋ, ಸಙ್ಖೋ। ಸಮ್ಮತಾಳಾದಿಕಂ ಅಚ್ಚನ್ತಂ ಪೀಳನತೋ, ಅನಲಸಂಯೋಗತೋ ವಾ ದ್ರವೀಭೂತಂ ಪುನ ಘನಾಯತೇತಿ ಘನಾಖ್ಯಂ। ಹನ ಹಿಂಸಾಯಂ, ಕಮ್ಮನಿ ಣೋ, ಹಸ್ಸ ಘೋ। ಘನಭಾವೇನ ಸಮಂ ಭವತೀತಿ ಸಮ್ಮಂ, ದಣ್ಡಾದೀಹಿ ತಾಳಿತಬ್ಬತೋ ತಾಳಂ, ತಳ ತಾಳನೇ, ಸಮ್ಮಞ್ಚ ತಂ ತಾಳಞ್ಚೇತಿ ಸಮ್ಮತಾಳಂ। ಆದಿನಾ ಕಂಸತಾಳಸಿಲಾತಾಳಾದೀನಂ ಗಹಣಂ। ತತ್ಥ ಸಮ್ಮತಾಳಂ ನಾಮ ಕಟ್ಠಮಯತಾಳಂ। ಕಂಸತಾಳಂ ನಾಮ ಲೋಹಮಯಂ। ಸಿಲಾಯ ಚ ಅಯೋಪಟ್ಟೇನ ಚ ವಾದನತಾಳಂ ಸಿಲಾತಾಳಂ।
ಚತುಕ್ಕಂ ಆತತಾದೀನಂ ನಾಮಂ। ಆ ಸಮನ್ತತೋ ತುಜ್ಜತೇ ತಾಳೀಯತೇತಿ ಆತೋಜ್ಜಂ। ವಂಸಾದಿಕೇಪಿ ಮುಖವಾಯುನಾ ಆತೋಜ್ಜನಮತ್ಥೇವ। ವಾದಯನ್ತಿ ಧನಯನ್ತಿ ತನ್ತಿ ವಾದಿತ್ತಂ ವಾದಿತಞ್ಚ, ಇತ್ತೋ, ತೋ ಚ। ವಾದಯನ್ತಿ ತನ್ತಿ ವಜ್ಜಂ, ಯೋ।
೧೪೩. ದ್ವಯಂ ಭೇರಿಯಂ। ಭಾಯನ್ತಿ ಸತ್ತುಜನಾ ಏತೇನಾತಿ ಭೇರಿ, ರಿ। ಉಭ ಪೂರಣೇ, ಉಭನಂ ಉಭಿ। ‘‘ದುನ್ದ’’ಇತಿ ಸದ್ದೇನ ಉಭಿ ಯತ್ರ ಸ ದುನ್ದುಭಿ। ಪುಮಿತ್ಥಿಯಮೇತೇ ದ್ವೇ ಮುದಿಙ್ಗೋ। ಮುರಾ ಅಸುರಾ ಜಾತೋ ಮುರಜೋ।
ಅಸ್ಸ ಭೇದಾ ವಿಸೇಸಾ ಆಲಿಙ್ಗಙ್ಕ್ಯೋದ್ಧಕಾ ಭವನ್ತಿ। ವುತ್ತಞ್ಚ –
‘‘ಹರಿತಕ್ಯಾಕತಿ ತ್ವಙ್ಕ್ಯೋ,
ಯವಮಜ್ಝೋ ತಥೋ’ದ್ಧಕೋ।
ಆಲಿಙ್ಗ್ಯೋ ಚೇವ ಗೋಪುಚ್ಛೋ,
ಆಕತ್ಯಾ ಸಮ್ಪಕಿತ್ತಿತೋ’’ತಿ
ಆಲಿಙ್ಗ್ಯತೇತಿ ಆಲಿಙ್ಗೋ, ಣೋ। ಉಚ್ಛಙ್ಕೇ ಭವೋ ಅಕ್ಯೋ। ಉದ್ಧಂ ಕತ್ವಾ ಏಕೇನ ಮುಖೇನ ವಾದನತೋ ಉದ್ಧೋ ಸನ್ತೋ ಕಾಯತಿ ಸದ್ದಾಯತೀತಿ ಉದ್ಧಕೋ, ಉದ್ಧಸದ್ದೋಯಂ ತಿಲಿಙ್ಗಿಕೋ। ಉಗ್ಗಚ್ಛತೀತಿ ಉದ್ಧೋ, ತೋ, ಗಮಿಸ್ಸ ದೋ, ನೇರುತ್ತೋ। ಯೋ ತು ಉಪರಿಪರಿಯಾಯೋ ಉದ್ಧಂಸದ್ದೋ, ಸೋ ಅಬ್ಯಯಮೇವ।
ತಿಣವಾದೀನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಪಣವಸ್ಸ ನಾಮಾನಿ। ತನು ವಿತ್ಥಾರೇ, ಅವೋ, ಅಸ್ಸ ಇತ್ತಂ, ಣತ್ತಞ್ಚ, ತಿಣವೋ। ಮಾ ಮಾನೇ ಸದ್ದೇ ಚ, ‘‘ಡಿಣ್ಡಿ’’ಇತಿ ಮಾಯತೇ ಸದ್ದಾಯತೇತಿ ಡಿಣ್ಡಿಮೋ, ಣೋ।
೧೪೪. ‘‘ಆಲಮ್ಬ’’ಇತಿ ಸದ್ದಾಯತೇತಿ ಆಲಮ್ಬರೋ। ‘‘ಆಲಮ್ಬರೋ ತೂರಿಯರವೇ, ಗಜೇನ್ದಾನಞ್ಚ ಗಜ್ಜಿತೇ’’ತಿ ಅಮರಕೋಸ ನಾನತ್ಥಸಙ್ಗಹೇಸು।
ವೀಣಾದೀನಂ ವಾದನಕಟ್ಠಕುಟಿಲಾದಿಕಂ ಕೋಣೋ, ಕುಣ್ಯತೇ ಸದ್ದಾಯತೇನೇನಾತಿ ಕೋಣೋ, ಣೋ। ‘‘ದದ್ದ’’ಇತಿ ಸದ್ದಂ ಕರೋತೀತಿ ದದ್ದರಿ, ದದ್ದತಿ ವಾ ಸದ್ದವಿಸೇಸೇನ ಪರಿಣಮತೀತಿ ದದ್ದರಿ, ರಿ। ‘‘ಪಟ’’ಇತಿ ಸದ್ದಂ ಜಹಾತೀತಿ ಪಟಹೋ, ಪಟಂ ಹನ್ತೀತಿ ವಾ ಪಟಹೋ। ಹನ ಹಿಂಸಾಗತೀಸು, ಕ್ವಿ। ಅಪರೇ ಮದ್ದಲಾದಯೋ ಭೇರಿಪ್ಪಭೇದಾ ಮದ್ದಲಾ, ಲಾ ಆದಾನೇ, ಅ। ‘‘ಮನ್ದಲಾ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಮನ್ದಂ ಸದ್ದಂ ಲಾತೀತಿ ಮನ್ದಲಾ। ಆದಿನಾ ಡಮರುಆದಯೋಪಿ ಭೇರಿಪ್ಪಭೇದಾ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ।
೧೪೫. ಜನಪ್ಪಿಯೇ ಜನೇಹಿ ಪಿಯಾಯಿತಬ್ಬೇ ವಿಮದ್ದೋಟ್ಠೇ ವಿಲೇಪನಕುಙ್ಕುಮಾದೀನಂ, ನಾನಾಗನ್ಧದಬ್ಬಾನಞ್ಚ ವಿಮದ್ದನೋಬ್ಭೂತೇ ಪರಿಮಲೋ ಭವೇ, ಪರಿಮಜ್ಜತಿ ಪವತ್ತಯತ್ಯಾಸಯನ್ತಿ, ಅ, ನೇರುತ್ತೋ, ಮಲ, ಮಲ್ಲ ಧಾರಣೇ ವಾ। ಪರಿಮಲ್ಯತೇ ಧಾರೀಯತೇತಿ, ಣೋ। ವಿಮದ್ದಗ್ಗಹಣೇನ ವಾಪಿಕೂಪಾದಿನೋ ಜನಗ್ಗಹಣೇನ ಮಕ್ಖಿಕಾದಿನೋ। ಸೋ ಪರಿಮಲೋ ಗನ್ಧೋ ದೂರಗಾಮೀ ಅತಿನಿಹಾರೀ ಅತಿದೂರಪಾತೀ ಆಮೋದೋ ವುಚ್ಚತೇ, ಆಮೋದನ್ತೇ ಅನೇನ, ಣೋ। ಇತೋ ಪರಂ ಇಟ್ಠಗನ್ಧಾದಯೋ ವಿಸ್ಸಸದ್ದಪರಿಯನ್ತಾ ತೀಸು ಲಿಙ್ಗೇಸು ವತ್ತನ್ತೇ।
೧೪೬. ಚತುಕ್ಕಂ ಇಟ್ಠಗನ್ಧೇ। ಇಟ್ಠೋ ಗನ್ಧೋ ಇಟ್ಠಗನ್ಧೋ, ಅಥ ವಾ ಇಟ್ಠೋ ಗನ್ಧೋ ಅಸ್ಸ ಇಟ್ಠಗನ್ಧೋ। ಸುಟ್ಠು ರಭನ್ತಿ ತುಸ್ಸನ್ತ್ಯನೇನಾತಿ ಸುರಭಿ, ಇ। ಸುನ್ದರೋ ಗನ್ಧೋ ಅಸ್ಸ ಸುಗನ್ಧೋ, ಸುಗನ್ಧಿ ಚ, ಅನ್ತಸ್ಸಿಕಾರಾದೇಸೋ।
ದ್ವಯಂ ದುಗ್ಗನ್ಧೇ। ಪೂತಿ ಗನ್ಧೋ ಅಸ್ಸ, ಪುಬ್ಬೇ ವಿಯ ಇಕಾರಾದೇಸೋ, ಕಮ್ಮಧಾರಯಸಮಾಸಂ ಅಸ್ಸತ್ಥ್ಯತ್ಥೇಪಿ ಕತ್ತುಮಿಚ್ಛನ್ತಿ, ಪಕ್ರಿಯಾಲಾಘವತ್ಥಂ ಬಹುಬ್ಬೀಹಿಯೇವ ನ್ಯಾಯೋತಿ। ದುಟ್ಠು ಗನ್ಧೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ದುಗ್ಗನ್ಧೋ, ತೇನ ವುತ್ತಂ ಕಚ್ಚಾಯನೇನ – ‘‘ಕಮ್ಮಧಾರಯಮನ್ತತ್ಥಿಯೇಹಿ ಬಹುಬ್ಬೀಹಿ ಲಘುತರೋ’’ತಿ। ಅಞ್ಞೇ ತು ಲಾಘವ’ಮನಾದರಮಾನಾ ಇಚ್ಛನ್ತೇವ ಮನ್ತತ್ಥಿಯಂ। ದುವಿಧೋ ವಾ ವಾಚ್ಚಧಮ್ಮೋ ಲಹು ಗರು ಚ, ತತ್ರ ಬಹುಬ್ಬೀಹಿನಾ ಲಹು, ಕಮ್ಮಧಾರಯಮನ್ತತ್ಥಿಯೇನಗರು। ಕಿಞ್ಚ ಬಹುಬ್ಬೀಹಿನಾ ಅತಿಸಾಯನಾದ್ಯತ್ಥೋ ನ ಗಮ್ಯತೇತಿ ಅವಸ್ಸಂ ತಪ್ಪಟಿಪಾದನಾಯ ಕಮ್ಮಧಾರಯಪುಬ್ಬಕೋ ಮನ್ತತ್ಥಿಯೇವ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ।
ದ್ವಯಂ ಚಿತಾಧೂಮಾದಿಗನ್ಧೇ। ವಿಸ ವಿಪ್ಪಯೋಗೇ, ಸೋ। ಆಮಸ್ಸ ವಸಾದಿವತ್ಥುನೋ ಗನ್ಧೋ ತಂಯೋಗಾ, ಇ, ಯಂಸದ್ದೋ ತಸ್ಸ ನಪುಂಸಕತ್ತದೀಪಕೋ।
೧೪೭. ಕುಙ್ಕುಮಾದಯೋ ಚತ್ತಾರೋ ಚತುಜ್ಜಾತಿಗನ್ಧೋ ನಾಮ। ಕುಕ, ವಕ ಆದಾನೇ, ಉಮೋ, ನಿಗ್ಗಹೀತಾಗಮೋ ಚ, ಕುಙ್ಕುಮಂ, ಲೋಹಿತಚನ್ದನಂ, ಯಂ ‘‘ಕಸ್ಮೀರಜ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಕಮಿಸ್ಸ ವಾ ಕುಙ್ಕಾದೇಸೋ, ಕುಙ್ಕುಮಂ। ಯು ಮಿಸ್ಸನೇ, ಯು, ಯವನಂ, ತಸ್ಸ ಪುಪ್ಫಂ ಯವನಪುಪ್ಫಂ, ದೇವಕುಸುಮಂ, ಯವನದೇಸೇ ಜಾತಂ ಪುಪ್ಫನ್ತಿ ವಾ ಯವನಪುಪ್ಫಂ। ಯಂ ‘‘ಲವಙ್ಗ’’ನ್ತಿಪಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಯಂ ಪುಪ್ಫಂ ನುಹೀಪುಪ್ಫಸಮಾನಂ। ತಗಿ ಗತ್ಯತ್ಥೋ ದಣ್ಡಕೋ ಧಾತು, ಅರೋ, ತಗರಂ, ಕುಟಿಲಂ। ತರುತೋ ಜಾತೋ ತುರುಕ್ಖೋ, ಖೋ, ಉತ್ತಞ್ಚ, ಸಲ್ಲಕೀದವೋ ಹಿ ‘‘ತುರುಕ್ಖೋ’’ತಿ ವುತ್ತೋ।
೧೪೮. ಪಜ್ಜೇನ ಛರಸಾನಂ ನಾಮಾನಿ। ಕಂ ಪಾನೀಯಂ ಸೇವತೇತಿ ಕಸಾವೋ, ಅವೋ, ಅಥ ವಾ ಕಂ ಸವಾಪೇತೀತಿ ಕಸಾವೋ ಸು ಕಸಾವಪರಿಯಾಯೋ। ತಿಜ ನಿಸಾನೇ, ತೋ, ತಿತ್ತೋ, ಕಟು। ಮಧು ಮಾಧುರಿಯಂ, ತಂಯೋಗಾ ಮಧುರೋ। ಲುನಾತಿ ಜಳತ್ತನ್ತಿ ಲವಣೋ, ಯು। ಅಮ್ಬಸದ್ದೇ, ಅರೋ, ಇತ್ತಂ, ಲತ್ತಞ್ಚ। ಕಟ ಗತಿಯಂ, ಣ್ವು, ಉತ್ತಂ। ಇಮೇ ಛ ರಸಾ ನಾಮ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ತಬ್ಬತಿ ದಬ್ಬೇ ಕಸಾವಾದಿಸದ್ದಾ ತೀಸು ಲಿಙ್ಗೇಸು ವತ್ತನ್ತಿ।
೧೪೯. ದ್ವಯಂ ಫೋಟ್ಠಬ್ಬೇ। ಫುಸಿತಬ್ಬೋ ಫಸ್ಸೋ, ಫೋಟ್ಠಬ್ಬೋ ಚ, ತಬ್ಬೋ, ಸಸ್ಸ ಟೋ, ತಸ್ಸ ಠೋ। ತಿಕಂ ವಿಸಯಿಮ್ಹಿ। ವಿಸಯೋ ಅಸ್ಸ ಗಯ್ಹಟ್ಠೇನಾತ್ಥೀತಿ ವಿಸಯಿ। ಉಖತಿ ಗಚ್ಛತಿ ವಿಸಯೇತಿ ಅಕ್ಖಂ, ಉಸ್ಸತ್ತಂ ದ್ವಿತ್ತಞ್ಚ, ನತ್ಥಿ ಖಂ ವೇದನಾ ಏತ್ಥಾತಿ ವಾ ಅಕ್ಖಂ, ನ ಹಿ ಸುಖವೇದನಾದಯೋ ಸಮ್ಪಯೋಗವಸೇನ ಪಞ್ಚಸು ಇನ್ದ್ರಿಯೇಸು ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ಜವನಾದೀಸು ಏವ ಪನ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೀತಿ ತಥಾ ವುತ್ತಂ, ಮನಿನ್ದ್ರಿಯೇ ತೂಪಚಾರಾ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ, ಇಯೋ। ನಾ’ನನ್ತರೇನ ಪಯೋಜಕಂ ಚಕ್ಖಾದಯೋ ಬ್ಯಾಪಾರಯನ್ತೇ, ತಸ್ಮಾ ಅತ್ಥಿ ಅತ್ತಾ ಚಕ್ಖಾದೀನಂ ಪಯೋಜಕೋತಿ ಚಕ್ಖಾದಿಕಂ ಲಿಙ್ಗಮತ್ತನೋ ಭವತೀತಿ ನಿಕಾಯನ್ತರಿಕಾ। ಸಯಂ ತಿಕ್ಖಮನ್ದಾದಿಭಾವೇ ಚಕ್ಖುವಿಞ್ಞಾಣಾದೀನಂ ತಿಕ್ಖಮನ್ದಾದಿಭಾವಸಮ್ಭವತೋ ತೇಸು ಇನ್ದತಿ ಪರಮಿಸ್ಸರಿಯಂ ಕರೋತೀತಿ ವಾ ಇನ್ದ್ರಿಯಂ।
ಛಕ್ಕಂ ನಯನೇ। ನೇತಿ ಅತ್ತನೋ ನಿಸ್ಸಿತಂ ಪುಗ್ಗಲನ್ತಿ ನಯನಂ, ಯು। ಅಸು ಬ್ಯಾಪನೇ, ಅಸತಿ ವಿಸಯೇಸು ಬ್ಯಾಪೀ ವಿಯ ಭವತೀತಿ ಅಕ್ಖಿ, ಸಸ್ಸ ಕೋ, ಅಥ ವಾ ಅಕ್ಖ ಬ್ಯಾಪನದಸ್ಸನೇಸು, ಅಕ್ಖತಿ ವಿಸಯೇಸು ಬ್ಯಾಪೀಭವತಿ, ಅಕ್ಖತಿ ವಾ ಪಸ್ಸತಿ ಏತೇನಾತಿ ನೇತ್ತಂ। ಲೋಚತಿ ಪಸ್ಸತಿ ಏತೇನಾತಿ ಲೋಚನಂ। ಅಚ್ಛ ದಸ್ಸನಬ್ಯಾಪನೇಸು, ಇ, ಅಚ್ಛಿ। ಚಕ್ಖತಿ ಅಸ್ಸಾದೇತಿ ರೂಪನ್ತಿ ಚಕ್ಖು, ಉ, ಚಕ್ಖತಿ ಪಸ್ಸತೀತಿ ವಾ ಚಕ್ಖು।
೧೫೦. ಪಞ್ಚಕಂ ಸೋತೇ। ಸುಣಾತಿ ಏತೇನಾತಿ ಸೋತಂ। ಸದ್ದೋ ಗಯ್ಹತೇ ಅನೇನಾತಿ ಸದ್ದಗ್ಗಹೋ। ಕರ ಕರಣೇ, ಣೋ, ಕಣ್ಣೋ, ಕಣ್ಣತಿ ಸುಣಾತಿ ಏತೇನಾತಿ ವಾ ಕಣ್ಣೋ, ಕಣ್ಣ ಸವನೇ। ಸುಣಾತಿ ಯೇನಾತಿ ಸವನಂ, ಸುತಿ ಚ, ಯು,ತಿ ಚ।
ಚತುಕ್ಕಂ ಘಾನೇ। ನಸನ್ತಿ ಏತಾಯಾತಿ ನತ್ಥು, ಥು, ಆ, ನಾಸಾ। ಣ್ವು, ಅಕ ಚ ಇಕಾರೋ ಚ ನಾಸಿಕಾ। ಘಾ ಗನ್ಧೋಪಾದಾನೇ, ಘಾಯತಿ ಗನ್ಧೋಪಾದಾನಂ ಕರೋತೀತಿ ಘಾನಂ, ಯು, ಘಾಯನ್ತ್ಯನೇನಾತಿ ವಾ ಘಾನಂ।
ದ್ವಯಂ ಜಿವ್ಹಾಯಂ। ಜೀವತಿ ಏತಾಯಾತಿ ಜಿವ್ಹಾ, ಹೋ, ಜೀವ ಪಾಣಧಾರಣೇ। ಜೀವಿತನಿಮಿತ್ತಂ ರಸೋ ಜೀವಿತಂ ನಾಮ, ತಂ ಅವ್ಹಾಯತೀತಿ ವಾ ಜಿವ್ಹಾ, ವಣ್ಣಲೋಪೋ। ರಸನ್ತಿ ಏತಾಯಾತಿ ರಸನಾ, ರಸ ಅಸ್ಸಾದನೇ, ರಸಂ ಜಾನಾತೀತಿ ವಾ ರಸನಾ, ಞಾಸ್ಸ ನಾ, ನೀ ನಯೇ ವಾ, ಅ।
೧೫೧. ಪಜ್ಜಂ ಸರೀರೇ। ಸರತಿ ಗಚ್ಛತಿ, ಸರನ್ತಿ ವಾ ತಂ ಹಿಂಸನ್ತೀತಿ ಸರೀರಂ, ಈರೋ। ವಪ ಬೀಜಸನ್ತಾನೇ। ವಪತಿ ಕುಸಲಾಕುಸಲಬೀಜಮೇತ್ಥಾತಿ ವಪು, ಉ। ಗಚ್ಛತಿ, ಗಣ್ಹಾತಿ ವಾ ಕುಸಲಾಕುಸಲಮೇತೇನಾತಿ ಗತ್ತಂ, ಗಮು ಗತಿಯಂ, ಗಹ ಉಪಾದಾನೇ ವಾ। ‘‘ಅತ್ತಾ’’ತಿ ಅಭಿಧಾನಂ, ಬುದ್ಧಿ ಚ ಭವನ್ತಿ ಏತಸ್ಮಾತಿ ಅತ್ತಭಾವೋ। ವುಣೋತಿ ಸಂವರತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಬೋನ್ದಿ, ವು ಸಂವರಣೇ, ದಿ, ನಿಗ್ಗಹೀತಾಗಮೋ। ವಿವಿಧಂ ಗಣ್ಹಾತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ವಿಗ್ಗಹೋ। ದಿಹ ಉಪಚಯೇ, ದಿಹತಿ ವಡ್ಢತಿ ಏತ್ಥ ಕುಸಲಾಕುಸಲನ್ತಿ ದೇಹಂ। ಅಯಂ ದೇಹಸದ್ದೋ ಪುರಿಸೇ ಪುಲ್ಲಿಙ್ಗೇವತ್ತತಿ। ಕುಚ್ಛಿತಾನಂ ಆಯೋ ಉಪ್ಪತ್ತಿಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಕಾಯೋ। ತನು ವಿತ್ಥಾರೇ, ಉ, ತನು, ತನುಸದ್ದೋಯಂ ಇತ್ಥಿಯಂ। ಏತ್ಥಾಪಿ ವಾಸದ್ದೋ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತಬ್ಬೋ। ‘‘ಅಙ್ಗೇನಾಙ್ಗಂ ತನು ಚ ತನುನಾ ಗಾಳ್ಹತತ್ತೇನ ತತ್ತ’’ನ್ತಿ ಮೇಘದೂತೇ ವುತ್ತಂ। ಕಳೇ ರೇತಸಿ ವರಂ ಕಳೇವರಂ, ಅಲುತ್ತಸಮಾಸೋಯಂ।
೧೫೨-೧೫೪. ಛಕ್ಕಂ ಚಿತ್ತೇ। ಚಿನ್ತೇತೀತಿ ಚಿತ್ತಂ। ಚೇತೋ ಚ, ನಲೋಪೋ। ಮನತಿ ಜಾನಾತೀತಿ ಮನೋ। ವಿಜಾನಾತೀತಿ ವಿಞ್ಞಾಣಂ, ಯು। ಹರತಿ ಅತ್ತನೋ ಆಧಾರನ್ತಿ ಹದಯಂ, ಯೋ, ರಸ್ಸ ದೋ ಚ। ಮನೋ ಏವ ಮಾನಸಂ, ಸಕತ್ಥೇ ಸಣ।
ಚುದ್ದಸ ಬುದ್ಧಾಖ್ಯಸ್ಸ ಗುಣಸ್ಸ ನಾಮಾನಿ। ಝಾಯತೀತಿ ಧೀ, ಝೇ ಚಿನ್ತಾಯಂ, ಝಸ್ಸ ಧೋ, ನದಾದಿ, ಧೀ, ಧಾರೇತೀತಿ ವಾ ಧೀ, ಕ್ವಿ, ನದಾದಿ, ಧೀ ಧೀ, ನದಾದಿ। ಪಞ್ಞಾಯತೇ ಏತಾಯಾತಿ ಪಞ್ಞಾ, ಅ। ಬುಜ್ಝತೇ ತಾಯಾತಿ ಬುದ್ಧಿ,ತಿ। ಮೇಧ ಹಿಂ ಸಾಸಙ್ಗಮೇಸು, ಕರಣೇ ಅ, ಮಿ ಹಿಂಸಾಯಂ ವಾ, ಧೋ, ಮೇಧಾ। ಮನತಿ ಜಾನಾತೀತಿ ಮತಿ, ಮುತಿ ಚ, ಉತ್ತಂ, ಮುನಾತೀತಿ ವಾ ಮುತಿ, ಮುನ ಞಾಣೇ,ತಿ, ಮುತಿ। ಭೂ ಸತ್ತಾಯಂ, ರಿ, ನದಾದಿ, ಭೂರೀ, ಭೂಸಙ್ಖಾತೇ ಅತ್ಥೇ ರಮತೀತಿ ವಾ ಭೂರೀ, ಕ್ವಿ, ನದಾದಿ। ಮನತಿ ಜಾನಾತೀತಿ ಮನ್ತಾ, ಅನ್ತ, ಆ। ವಿದತಿ ಜಾನಾತೀತಿ ವಿಜ್ಜಾ, ಪಬ್ಬಜ್ಜಾದಿನಾ ಸಿದ್ಧಂ। ಯು ಮಿಸ್ಸನೇ। ಯಮತಿ ಮಿಸ್ಸೀಭವತಿ ಞೇಯ್ಯೇಸೂತಿ ಯೋನಿ। ಪಟಿಮುಖಂ ಭನ್ತಿ ಉಪಟ್ಠಹನ್ತಿ ಞೇಯ್ಯಾ ಏತೇನಾತಿ ಪಟಿಭಾನಂ, ಯು। ನ ಮುಯ್ಹತಿ ಏತೇನಾತಿ ಅಮೋಹೋ। ವೀಮಂಸಾ ವಿಚಯೋ ಸಮುಪೇಕ್ಖಾ ಉಪಲದ್ಧಿ ಪಟಿಪತ್ತಿ ಉತ್ತಿಚೇತನಾದೀನಿಪಿ ಬುದ್ಧಿನಾಮಾನಿ।
ವಿಪಸ್ಸನಾದಯೋ ನೇಪಕ್ಕನ್ತಾ ಪರಿಯಾಯಾ ಪಞ್ಞಾಭೇದಾ ಪಞ್ಞಾವಿಸೇಸಾ। ತತ್ಥ ವಿವಿಧಂ ಅನಿಚ್ಚಾದಿಕಂ ಸಙ್ಖಾರೇಸು ಪಸ್ಸತೀತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾ, ಯು। ಸಮ್ಮಾದಸ್ಸನಲಕ್ಖಣಾ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ, ಸಾ ದುವಿಧಾ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರವಸೇನ। ತತ್ಥ ಪುರಿಮಾ ಛಬ್ಬಿಸುದ್ಧಿಪ್ಪವತ್ತಿಕಾಲೇ, ಇತರಾ ಞಾಣದಸ್ಸನವಿಸುದ್ಧಿಕಾಲೇ ಲಬ್ಭತಿ। ಆದಿಪರಿಯಾಯೇನ ಪಭುತಿನಾ ಅನಞ್ಞಾತಞ್ಞಸ್ಸಾಮೀತಿನ್ದ್ರಿಯಾದಯೋ ಗಹಿತಾ। ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಕಾರಿಯೇಸು ವಿಚಾರಣಾ। ಮಾನ ವೀಮಂಸಾಯಂ, ಸೋ, ಚಿತ್ತಾಭೋಗಾದಿ। ವಿಚಾರಯತೇ ಏತಾಯಾತಿ ವಿಚಾರಣಾ, ಚರ ಸಞ್ಚಯೇ, ಚುರಾದಿಗಣೋ, ಯು। ಸಮ್ಪಜಾನಾತೀತಿ ಸಮ್ಪಜಾನೋ, ಪುಗ್ಗಲೋ, ಧಮ್ಮಸಮೂಹೋ ವಾ, ಞಾಸ್ಸ ಜಾ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಸಮ್ಪಜಞ್ಞಂ, ನ್ಯಸ್ಸ ಞೋ, ದ್ವಿತ್ತಂ, ತಂ ಸಾತ್ಥಕಸಮ್ಪಜಞ್ಞಾದಿವಸೇನ ಚತುಬ್ಬಿಧಂ। ನಿಸ್ಸೇಸತೋ ಪಾಚೇತಿ ಕುಸಲಧಮ್ಮೇತಿ ನಿಪಕೋ, ಞಾಣೀ ಪುಗ್ಗಲೋ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ನೇಪಕ್ಕಂ। ದ್ವಯಂ ವೇದನಾಯಂ। ವೇದಯತೀತಿ ವೇದಯಿತಂ, ವಿದ ಅನುಭವನೇ, ಚುರಾದಿತ್ತಾ ಣಯೋ, ತೋ, ಇಕಾರಾಗಮೋ ಚ। ವೇದಯತೀತಿ ವೇದನಾ, ಯು।
೧೫೫. ಪಞ್ಚಕಂ ತಕ್ಕ ವಿತಕ್ಕೇ। ತಕ್ಕೇತಿ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಧಮ್ಮೇ ಆರಮ್ಮಣಂ ಅಭಿನಿರೋಪೇತೀತಿ ತಕ್ಕೋ। ವಿತಕ್ಕೋತಿ ಉಪಸಗ್ಗಮತ್ತಮೇವ ವಿಸೇಸೋ। ಸಙ್ಕಪ್ಪನ್ತಿ ಪಭವನ್ತ್ಯನೇನಾತಿ ಸಙ್ಕಪ್ಪೋ, ಣೋ, ಕಪ್ಪ ವಿತಕ್ಕೇ, ಕಪ್ಪ ಸಾಮತ್ಥಿಯೇ ವಾ, ಭೂವಾದಿ, ಸಙ್ಕಪ್ಪಯನ್ತಿ ಪಭವನ್ತ್ಯನೇನಾತಿ ವಾ ಸಙ್ಕಪ್ಪೋ, ಕಪ್ಪ ವಿತಕ್ಕೇ, ಚುರಾದಿ। ಅಪ ಪಾಪುಣನೇ, ಅಪ್ಪೇತಿ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಧಮ್ಮೇ ಪಾಪೇತಿ ಆರಮ್ಮಣನ್ತಿ ಅಪ್ಪನಾ, ಯು, ಆ। ಊಹ ವಿತಕ್ಕೇ। ಊಹನ್ತ್ಯನೇನಾತಿ ಊಹೋ। ತಕ್ಕಊಹಸದ್ದಾ ಚೇತ್ಥ ಅಜ್ಝಾಹಾರವಾಚಕಾಪಿ ಭವನ್ತಿ, ಅಜ್ಝಾಹಾರಂ ನಾಮ ಊನಪೂರಣತ್ಥಮಧಿಕಪ್ಪಭೇದಾಹರಣಂ ಅಮರಕೋಸೇ ವುತ್ತಂ। ದ್ವಯಂ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯೇ। ಅಯಇತಿ ಗಮನತ್ಥೋ ದಣ್ಡಕೋ ಧಾತು। ಅಯತಿ ಅದ್ಧಾನಂ ಗಚ್ಛತಿ ಯೇನಾತಿ ಆಯು, ಣು, ಏತಿ ಏತೇನಾತಿ ವಾ ಆಯು, ಇ ಗತಿಮ್ಹಿ, ಣು, ಇಸ್ಸೇ, ಏ ಅಯ। ಜೀವನ್ತಿ ಅನೇನಾತಿ ಜೀವಿತಂ, ಜೀವ ಪಾಣಧಾರಣೇ।
ಚತುಕ್ಕಂ ಸಮಾಧಿಮ್ಹಿ। ನಾನಾಲಮ್ಬಣವಿಸಾರಣಾಭಾವತೋ ಏಕಂ ಅಗ್ಗಂ ಆರಮ್ಮಣಮೇತಸ್ಸಾತಿ ಏಕಗ್ಗಂ, ಚಿತ್ತಂ, ‘‘ಅಗ್ಗಸದ್ದೋ ಚೇತ್ಥ ಆಲಮ್ಬಣವಾಚಕೋ’’ತಿ ಹಿ ಸದ್ಧಮ್ಮಟೀಕಾಯಂ ವುತ್ತಂ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಏಕಗ್ಗತಾ, ಏಕಂ ವಾ ಆರಮ್ಮಣಂ ಅಜತಿ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಏಕಗ್ಗಂ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಏಕಗ್ಗತಾ। ಕಾಮಚ್ಛನ್ದಂ ಸಮೇತೀತಿ ಸಮಥೋ, ಥೋ, ಸಮು ಉಪಸಮೇ, ‘‘ಸಮಾಧಿ ಕಾಮಚ್ಛನ್ದಸ್ಸ ಪಟಿಪಕ್ಖೋ’’ತಿ ಅವಿಕ್ಖೇಪೋ। ಏಕಾರಮ್ಮಣೇ ಸುಟ್ಠು ಆಧಾನಂ ಸಮಾಧಿ, ಸಞ್ಞಾಯಮಿ, ನಾನಾಲಮ್ಬಣವಿಕ್ಖೇಪವಸಪ್ಪವತ್ತಂ ಅಧಿಸಙ್ಖಾತಂ ಚಿತ್ತಬ್ಯಧಂ ಸಮೇತೀತಿ ವಾ ಸಮಾಧಿ, ನೇರುತ್ತೋ।
೧೫೬. ಪಜ್ಜೇನ ವೀರಿಯಸ್ಸ ನಾಮಾನಿ। ಉ ದುಕ್ಖಲಾಭಂ, ಉದ್ಧಂ ವಾ ಸಹತಿ ಖಮತೀತಿ ಉಸ್ಸಾಹೋ, ಣೋ। ಆ ಭುಸೋ ಕಾಯಂ, ಚಿತ್ತಞ್ಚ ತಾಪೇತೀತಿ ಆತಪ್ಪೋ ತಪ ಸನ್ತಾಪೇ। ಲೀನಂ ಚಿತ್ತಂ ಪಗ್ಗಣ್ಹಾತಿ ಉಕ್ಖಿಪತೀತಿ ಪಗ್ಗಹೋ। ಅತ್ತನೋ ನಿಸ್ಸಯಂ ಪರಮತ್ಥಂ ಗಣ್ಹಾಪೇತೀತಿ ವಾ ಪಗ್ಗಹೋ। ‘‘ಪಸದ್ದೋ ಪರಮತ್ಥೇಪೀ’’ತಿ ಹಿ ಏಕಕ್ಖರಕೋಸೇ ವುತ್ತಂ। ವಾಯಮನ್ತಿ ಯೇನಾತಿ ವಾಯಾಮೋ, ವಾಯಮ ಉಸ್ಸಾಹನೇ, ಅಥ ವಾ ವಯ ಗಮನತ್ಥೋ ದಣ್ಡಕೋ ಧಾತು, ವಯತಿ ಸಬ್ಬಕಾಲನ್ತಿ ವಾಯಾಮೋ, ಅಮೋ, ವಾಯೋ ವಿಯ ಸದಾ ಅಮತಿ ಗಚ್ಛತೀತಿ ವಾ ವಾಯಾಮೋ। ಪರಂ ಪರಂ ಠಾನಂ ಅಕ್ಕಮತೀತಿ ಪರಕ್ಕಮೋ, ಪರಂ ಪಚ್ಚನೀಕಭೂತಂ ಕೋಸಜ್ಜಂ ಅಕ್ಕಮತೀತಿ ವಾ ಪರಕ್ಕಮೋ। ಪದಹತಿ ಯೇನಾತಿ ಪಧಾನಂ, ಯು। ದಹಸ್ಸ ಧೋ, ದಹ ಭಸ್ಮೀಕರಣೇ ವೀರಿಯಂ, ಈರ ಗತಿಯಂ, ಈಹತಿ ಏತಿ ವಾ ಯಾಯ ಸುಭಾಸುಭಫಲನ್ತಿ ಈಹಾ, ಈಹ ಚೇಟ್ಠಾಯಂ, ಇ ವಾ ಗತಿಮ್ಹಿ, ಪಚ್ಛಿಮೇ ಹಪಚ್ಚಯೋ, ಉದ್ಧಂ ಯನ್ತಿ ಯೇನಾತಿ ಉಯ್ಯಾಮೋ, ಅಮೋ। ತಿಟ್ಠತಿ ಏತ್ಥ ಸುಭಾಸುಭಫಲನ್ತಿ ಧಿತಿ,ತಿ, ಠಾ ಗತಿನಿವತ್ತಿಯಂ।
೧೫೭. ಪಜ್ಜೇನ ವುತ್ತಪರಿಯಾಯಸ್ಸ ವೀರಿಯಸ್ಸ ಚತ್ತಾರಿ ಅಙ್ಗಾನಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ತಚಾದೀನಂ ತಿಣ್ಣಂ ಅವಸಿಸ್ಸನಂ ಅವಸೇಸತಾ ಮಂಸಲೋಹಿತೇಹಿ ಅವಧಿಭೂತೇಹಿ, ಮಂಸಲೋಹಿತಾನಂ ಪನ ಸುಸ್ಸನಂ ಸುಕ್ಖತಾ ಅಙ್ಗಾನಿ ಕಾರಣಾನಿ ಹೋನ್ತಿ। ಅಙ್ಗ ಗಮನತ್ಥೋ ದಣ್ಡಕೋ ಧಾತು। ಅಙ್ಗತಿ ಸಿದ್ಧಿಂ ಗಚ್ಛತಿ ವೀರಿಯಫಲಮೇತೇಹೀತಿ ಅಙ್ಗಾನಿ। ತಚ ಪಾಲನೇ, ಣೋ, ತಚೋ। ನಹ ಬನ್ಧನೇ ಆರು। ನ್ಹಾರೂತಿಪಿ ಪಾಠೋ। ತತ್ಥ ನನ್ತಸ್ಸ ಲೋಪೋ। ಸಿಸ ಅಸಬ್ಬಪ್ಪಯೋಗೇ, ಯು, ದ್ವಿತ್ತಂ। ಅಸತಿ ಖೇಪೇತಿ ಅದ್ಧಾನನ್ತಿ ಅಟ್ಠಿ,ತಿ, ನಪುಂಸಕೇ, ನೇರುತ್ತೋ, ಆ ಭುಸೋ ತಿಟ್ಠತಿ ಏತೇನಾತಿ ವಾ ಅಟ್ಠಿ, ಇ। ಮನ ಞಾಣೇ, ಸೋ, ನಸ್ಸ ನಿಗ್ಗಹೀತಂ, ಮಂಸಂ। ರುಹ ಜನನೇ, ಇತೋ, ಲತ್ತಂ, ಲೋಹಿತಂ।
೧೫೮. ಅಸಾಝಸಾಧನೇಪಿ ಯಸ್ಸಾ ವಸೇನ ಉಯ್ಯಾಮೋ, ಸಾ ಅಧಿಮತ್ತೇಹಾ ಅಧಿಕಸತ್ತಿಯುತ್ತಾ ಈಹಾ ಉಸ್ಸೋಳ್ಹೀ ನಾಮ, ಉ ಪಬಲಂ ದುಕ್ಕರಕಮ್ಮಂ ಸಹತಿ ಯಾಯಾತಿ ಉಸ್ಸೋಳೀ, ಸಹಸ್ಸ ಸೋಳ್ಹೋ, ನದಾದಿ, ಉಸ್ಸಾಹಾನಂ ಊಹಾತಿ ವಾ ಉಸ್ಸೋಳೀ, ಯಥಾ ‘‘ಪದಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ, ಆಕಾರಸ್ಸೋ, ಹಸ್ಸ ಳೋ, ಊಲೋಪೋ, ನದಾದಿ, ವಾಯಾಮಮತ್ತೇಪಿ। ದ್ವಯಂ ಸತಿಯಂ। ಸರತಿ, ಸರನ್ತಿ ವಾ ತಾಯ, ಸರಣಮತ್ತಮೇವ ವಾ ಏಸಾತಿ ಸತಿ,ತಿ, ಪಮಾದಂ ವಾ ಸರತಿ ಹಿಂಸತೀತಿ ಸತಿ। ಅನು ಪುನಪ್ಪುನಂ ಸತಿ ಅನುಸ್ಸತಿ, ಉಪಸಗ್ಗಮತ್ತಮೇವ ವಾ ವಿಸೇಸೋ, ದ್ವೇಪಿ ಇತ್ಥಿಯಂ।
ದ್ವಯಂ ಲಜ್ಜಾಯಂ। ಲಜಿ ಪೀಳೇ, ಕಾತನ್ತಧಾತು। ಲಜ್ಜ ಲಜ್ಜನೇ, ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನಧಾತು, ಲಜ್ಜತಿ ಪಾಪಾತಿ ಲಜ್ಜಾ, ಅ। ಹಿರೀ ಲಜ್ಜಿಯಂ, ಇ। ಹಿರಿಯತಿ ಪಾಪಾತಿ ಹಿರೀ। ಸಮಾನಾ ತುಲ್ಯತ್ಥಾ ದ್ವೇ। ದ್ವಯಂ ಓತ್ತಪ್ಪೇ। ಓತ್ತಪ್ಪತಿ ಭಾಯತಿ ಪಾಪತೋತಿ ಓತ್ತಪ್ಪಂ, ತಪ ಭಯೇ ಅವಪುಬ್ಬೋ। ಪಾಪತೋ ಭಾಯತಿ ಸೀಲೇನಾತಿ ಪಾಪಭೀರು, ಪುಗ್ಗಲೋ, ಚಿತ್ತಂ ವಾ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ತಥಾ।
೧೫೯. ಪಜ್ಜದ್ಧೇನ ಮಜ್ಝತ್ತಿಕಾ। ದ್ವಿನ್ನಂ ವೇದನಾನಂ ಸಮೀಪೇ ಪವತ್ತಾ ಇಕ್ಖಾ ಅನುಭವನನ್ತಿ ಉಪೇಕ್ಖಾ, ಇಕ್ಖ ದಸ್ಸನೇ। ಅದುಕ್ಖಾ ಚ ಸಾ ಅಸುಖಾ ಚೇತಿ ಅದುಕ್ಖಮಸುಖಾ, ಮಕಾರೋ ಪದಸನ್ಧಿಕರೋ।
ದ್ವಯಂ ಮನಸಿಕಾರೇ। ಭವಙ್ಗವಸೇನ ಪವತ್ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಆಭುಜನತೋ ಆವಟ್ಟಾಪನತೋ ಚಿತ್ತಾಭೋಗೋ। ಪಾಲನಜ್ಝೋಹಾರತ್ಥೋ ಚೇತ್ಥ ಭುಜಧಾತು ಆವಟ್ಟನತ್ಥೋ ಆಪುಬ್ಬತ್ತಾ, ಇದಂ ಪನ ವೀಥಿಜವನಪಟಿಪಾದಕೇ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ, ಚಿತ್ತಸ್ಸಾರಮ್ಮಣೇ ಆಭುಜನಂ ಪವತ್ತನಂ ವಾ ಚಿತ್ತಾಭೋಗೋ, ಇದಂ ಪನ ಆರಮ್ಮಣಪಟಿಪಾದಕವಸೇನ ವುತ್ತಂ। ಭವಙ್ಗಮನತೋ ವಿಸದಿಸಂ ಮನಂ ಕರೋತೀತಿ ಮನಕ್ಕಾರೋ, ಕರಣಂ ವಾ ಕಾರೋ, ಮನಸ್ಮಿಂ ಕಾರೋ ಮನಕ್ಕಾರೋ। ಏತ್ಥ ಚ ಪಠಮವಿಕಪ್ಪೇನ ದ್ವೇ ಪಟಿಪಾದಕಾ ವುತ್ತಾ, ಪಚ್ಛಿಮೇನ ತು ಇತರೋ।
ದ್ವಯಂ ಅಧಿಮೋಕ್ಖೇ। ಮುಚ ಮೋಚನೇ, ಅಧಿಮುಚ್ಚನಂ ‘‘ಇದಮೇವಾ’’ತಿ ಸನ್ನಿಟ್ಠಾನಕರಣಂ ಅಧಿಮೋಕ್ಖೋ। ನಿಚ್ಛಯನಂ ನಿಣ್ಣಯನಂ ನಿಚ್ಛಯೋ, ಚಯ ಗಮನತ್ಥೋ ದಣ್ಡಕೋ ಧಾತು, ಚಸ್ಸ ದ್ವಿತ್ತಂ, ಛತ್ತಂ, ನಿ ಭುಸಂ ಛೇದನಂ ವಾ ನಿಚ್ಛಯೋ, ಛಿದಿ ದ್ವಿಧಾಕರಣೇ, ಇಸ್ಸತ್ತಂ, ದಸ್ಸ ಯೋ, ಅಸರೂಪದ್ವಿತ್ತಂ।
೧೬೦. ಪಜ್ಜದ್ಧಂ ದಯಾಯಂ। ದಯ ದಾನಗತಿಹಿಂಸಾರಕ್ಖಣೇಸು। ದಯತಿ ಪರದುಕ್ಖಂ, ಅತ್ತಸುಖಞ್ಚ ಹಿಂಸತೀತಿ ದಯಾ, ಅ। ಕಪಿ ಅನುಕಮ್ಪಾ। ಕಂ ಸುಖಂ ರುನ್ಧತೀತಿ ಕರುಣಾ, ರುಧಿ ಆವರಣೇ, ಧಸ್ಸ ಣೋ, ಅಥ ವಾ ಕರೋನ್ತಿ ಅತ್ತಾನಮಧೀನಮೇತಾಯಾತಿ ಕರುಣಾ, ಯು, ಆ, ಕರುಣಾ, ಸಾ ಏವ ಕಾರುಞ್ಞಂ। ಅನುದ್ದಯಾತಿ ಉಪಸಗ್ಗೇನ ಪದಂ ವಡ್ಢಿತಂ।
ಪಜ್ಜದ್ಧಂ ವಿರತಿಯಂ। ರಮು ಉಪರಮೇ ವಿಪುಬ್ಬೋ, ವಿರಮಣಂ ವೇರಮಣೀ, ಯು, ನದಾದಿ, ವೇರಂ ಮಣತಿ ವಿನಾಸೇತೀತಿ ವಾ ವೇರಮಣೀ। ವಿರಮಣಂ ವಿರತಿ,ತಿ। ದೂರತೋ ವಿರಮಣಂ ಆರತಿ।
೧೬೧. ಚತುಕ್ಕಂ ಖನ್ತಿಯಂ। ತಿತಿಕ್ಖನಂ ಖಮನಂ ತಿತಿಕ್ಖಾ, ತಿಜ ಖನ್ತಿಯಂ, ಖೋ, ದ್ವಿತ್ತಂ, ಕತ್ತಾದಿ, ಆ। ಖಮನಂ ಸಹನಂ ಖನ್ತಿ,ತಿ। ಖಮತೇ ಖಮನಂ, ಖಮಾ ಚ, ಖಮು ಸಹನೇ। ದ್ವಯಂ ಮೇತ್ತಿಯಂ। ಮಿದ ಸ್ನೇಹೇ, ಮಿಜ್ಜತಿ ಸಿನೇಹತೀತಿ ಮೇತ್ತಾ, ತ, ಆ। ಮೇತ್ತಿ,ತಿ। ಅಥ ವಾ ಮಿತ್ತೇ ಭವಾ ಮೇತ್ತಾ, ಮೇತ್ತಿ ಚ।
ಪಜ್ಜದ್ಧಂ ದಿಟ್ಠಿಯಂ। ದಸ್ಸೀಯತೇ ದಸ್ಸನಂ, ದಿಸ ಪೇಕ್ಖನೇ, ಯು। ದಸ್ಸನಂ ದಿಟ್ಠಿ। ಲಭ ಲಾಭೇ,ತಿ, ಲದ್ಧಿ, ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಯಮೇವ। ಸೇಸಾ ತು ಉಭಯತ್ರ। ಠಿತಪಕ್ಖೋ ಸಿದ್ಧನ್ತೋ ಸಮಯೋ।
೧೬೨. ದೋಹಳನ್ತಂ ತಣ್ಹಾಯಂ। ತಸ ಪಿಪಾಸಾಯಂ, ಯಾಯ ತಸನ್ತಿ, ಸಾ ತಣ್ಹಾ, ಣ್ಹೋ। ಇಣಮ್ಹಿ ತಸಿಣಾ। ಏಜ ಕಮ್ಪನೇ, ಏಜಾ ಜಾಲಿನೀ, ಉಪಮಾನೇ ಇನೀ। ವಿಸ ಪವೇಸನೇ, ಸಬ್ಬತ್ರ ವಿಸತಾ ಪತ್ಥತಾತಿ ವಿಸತ್ತಿಕಾ, ಸಕತ್ಥೇ ಣಿಕೋ। ಛನ್ದ ಇಚ್ಛಾಯಂ, ಛನ್ದನಂ ಛನ್ದೋ, ಕತ್ತುಕಮ್ಯತಾಪಿ। ತೇಸು ತೇಸ್ವಾರಮ್ಮಣೇಸು ಆಕುಲೀಭೂತತ್ತಾ ಜಟಾ ವಿಯಾತಿ ಜಟಾ। ಕಮು ಇಚ್ಛಾಯಂ,ತಿ, ನಿಕನ್ತಿ। ಇಸು ಇಚ್ಛಾಯಂ, ಅ, ಇಸ್ಸ ಆ, ಆಸಾ। ಸಿವು ತನ್ತಸನ್ತಾನೇ, ಭವಾದೀಹಿ ಭವಾದಯೋ ಸಿಬ್ಬತೀತಿ ಸಿಬ್ಬಿನೀ, ಅ, ಇನೀ। ಸತ್ತೇ ಭವಂ ನೇತೀತಿ ಭವನೇತ್ತಿ,ತಿ।
೧೬೩. ಝೇಚಿನ್ತಾಯಂ, ಆರಮ್ಮಣಾಭಿಮುಖಂ ಝಾಯತೀತಿ ಅಭಿಜ್ಝಾ, ಆ। ವನ ಸಮ್ಭತ್ತಿಯಂ, ವನತಿ ಯೇನ ಸೋ ವನಥೋ, ಥೋ। ವಾ ಗತಿಯಂ, ವಾತಿ ಆರಮ್ಮಣನ್ತಿ ವಾನಂ, ಯು। ಲುಭ ಇಚ್ಛಾಯಂ, ಲುಬ್ಭನಂ ಲೋಭೋ, ಣೋ। ರನ್ಜ ರಾಗೇ, ರಜ್ಜನಂ, ರಜ್ಜನ್ತಿ ವಾ ಯೇನ ಸೋ ರಾಗೋ, ಣೋ। ಲಯ ಗತಿಯಂ, ಆ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಲಯತ್ಯಾರಮ್ಮಣೇಸೂತಿ ಆಲಯೋ, ಪುನಪ್ಪುನಂ ಲಯತಿ ಸಂಸಿಲೇಸತಿ ಯೇನಾತಿ ವಾ ಆಲಯೋ। ‘‘ಲಯೋ ವಿನಾಸೇ ಸಂಸಿಲೇಸೇ, ಸಾಮ್ಯೇ ತೋರಿಯತ್ತಿಕಸ್ಸ ಚೇ’’ತಿ ನಾನತ್ಥಸಙ್ಗಹೇ। ಪಿಹ ಇಚ್ಛಾಯಂ, ಚುರಾದಿ, ಅ, ಪಿಹಯತಿ ಯಾಯಾತಿ ಪಿಹಾ। ಚಿತ್ತಸ್ಸ ನಾನಾರಮ್ಮಣೇಸು ವಿಬ್ಭಮಕರಣತೋ ಮನಸೋ ರಥೋ ಇವ ಮನೋರಥೋ, ಮನೋ ಏವ ರಥೋ ವಿಯಾತಿ ವಾ ಮನೋರಥೋ। ಇಸು ಇಚ್ಛಾಯಂ, ಅ, ಸಸ್ಸ ಚ್ಛಾದೇಸೋ। ಲಸ ಕನ್ತಿಯಂ, ಅಭಿಮುಖಂ ಕತ್ವಾ ಲಸತಿ ಯೇನಾತಿ ಅಭಿಲಾಸೋ, ಣೋ। ಕಮು ಇಚ್ಛಾಯಂ, ಣೋ, ಕಾಮೋ । ದುಹ ಪಪೂರಣೇ, ದುಹನಂ ದೋಹೋ, ತಂ ಲಾತೀತಿ
ಅತಣ್ಹಾಸಭಾವಮ್ಪಿ ರುಚಿಂ ಆಲಮ್ಬಣಿಚ್ಛಾಸಭಾವಸಾಮಞ್ಞೇನ ಇಧೇವ ವತ್ತುಮಾಹ ‘‘ಆಕಙ್ಖಾತು’’ಇಚ್ಚಾದಿ। ಕಙ್ಖ ಇಚ್ಛಾಯಂ, ಅ। ರುಚ ರೋಚನೇ, ರೋಚನಂ ಕತ್ತುಕಾಮತಾ, ಇ, ರುಚ ದಿತ್ತಿಯಂ ವಾ, ರುಚಿ। ಕತ್ತುಕಾಮತೇವ। ಸಾ ರುಚಿ ಅಧಿಕಾ ಲಾಲಸಾ ನಾಮ, ಲಸ ಕನ್ತಿಯಂ, ಪುನಪ್ಪುನಂ, ಅತಿಸಯಂ ವಾ ಲಸತೀತಿ ಲಾಲಸಾ, ದ್ವಿತ್ತಂ, ಅಸ್ಸಾ। ‘‘ಯಾಚನಾಯಂ ಮಹಿಚ್ಛಾಯಂ ರುದ್ದೋ।
೧೬೪. ತಿಕಂ ವಿರೋಧೇ। ಪಾಯೇನ ವೀರೇಸು ಭವಂ ವೇರಂ, ಪಟಿಘಪಾಪೇಸುಪಿ। ರುಧ ಪಟಿಘಾತೇ, ವಿರುಜ್ಝನಂ ವಿರೋಧೋ। ದಿಸ ಅಪ್ಪೀತಿಯಂ, ವಿದ್ದೇಸನಂ ವಿದ್ದೇಸೋ।
ರೋಸನ್ತಂ ಕೋಧೇ। ದುಸ ಅಪ್ಪೀತಿಯಂ, ದುಸ್ಸನಂ ದೋಸೋ। ಆರಮ್ಮಣೇ ಪಟಿಹಞ್ಞತೀತಿ ಪಟಿಘಂ, ಹನ ಹಿಂಸಾಯಂ, ಪಟಿಘಸದ್ದೋಯಂ ಪುಲ್ಲಿಙ್ಗೇ ವಾ ಭವತಿ। ಕುಧ ಕೋಪೇ, ಕುಜ್ಝನಂ ಕೋಧೋ। ಆಗನ್ತ್ವಾ ಹಞ್ಞತೀತಿ ಆಘಾತೋ। ಕುಪ ಕೋಪೇ, ಕುಪ್ಪತೀತಿ ಕೋಪೋ, ಕೋಪಯತಿ ವಾ ಚಿತ್ತನ್ತಿ ಕೋಪೋ। ರುಸ ರೋಸನೇ, ರುಸನಂ ದುಸ್ಸನಂ ರೋಸೋ।
ದ್ವಯಂ ಬ್ಯಾಪಾದೋ, ಪಟಿಘೇಪಿ। ಪದ ಗತಿಮ್ಹಿ। ಪರಸಮ್ಪತ್ತೀಸು ನಾಭಿರಮತೀತಿ ಅನಭಿರತಿ, ರಮು ರಮಣೇ,ತಿ।
೧೬೫. ದ್ವಯಂ ಉಪನಾಹೇ। ನಹ ಬನ್ಧನೇ, ಪುನಪ್ಪುನಂ, ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ವಾ ನಯ್ಹತಿ ಚಿತ್ತನ್ತಿ ಉಪನಾಹೋ। ಬಜ್ಝತಿ ವೇರಮನೇನಾತಿ ಬದ್ಧವೇರಂ। ದ್ವಯಂ ಸೋಕೇ। ಸುಚ ಸೋಕೇ, ಣೋ, ಸುಚನಂ ಸೋಕೋ। ಸುಚತೇ ಸೋಚನಂ।
ತಿಕಂ ರುದಿತೇ। ರುದಿ ಅಸ್ಸುವಿಮೋಚನೇ, ಸಬ್ಬತ್ರ ಭಾವೇ ತೋ। ಕದಿ ಅವ್ಹಾನೇ, ರೋದನೇ ಚ, ತಪಚ್ಚಯಸ್ಸ ಅಣ್ಣಾದೇಸೇ ರುಣ್ಣಂ। ದ್ವಯಂ ಪರಿದೇವನೇ। ದೇವನಂ ಸೋಕೇನ ವಿಲಾಪೋ, ಪುನಪ್ಪುನಂ, ಸಮನ್ತತೋ ವಾ ದೇವೋ ಪರಿದೇವೋ, ಪರಿದ್ದವೋ ಚ।
೧೬೬. ತಿಕಂ ಭಯೇ ಚಿತ್ತುತ್ರಾಸಸಙ್ಖಾತೇ। ಸಬ್ಬತ್ರ ಭಾವಸಾಧನಂ। ಭೀ ಭಯೇ, ಭಾಯನಂ ಭೀತಿ,ತಿ। ಭಯಂ, ಣೋ। ತಸ ಉಬ್ಬೇಜೇ, ಉತ್ತಸತೇ ಉತ್ತಾಸೋ, ಣೋ। ದ್ವಯಂ ಮಹತಿ ಭಯೇ। ಭೀರುನೋ ಇದಂ ಭೇರವಂ, ಣೋ। ಮಹನ್ತಞ್ಚ ತಂ ಭಯಜನಕತ್ತಾ ಭಯಞ್ಚಾತಿ ಮಹಬ್ಭಯಂ। ಮಹಾಭಯನ್ತಿಪಿ ಪಾಠೋ।
೧೬೭. ಪಜ್ಜಂ ಭಾಯಿತಬ್ಬಸಾಮಞ್ಞೇ। ಭೇರವಸದ್ದೋಯಂ ಸಾಮಞ್ಞವಾಚಕೋಪಿ ಅತ್ಥೀತಿ ಇಧ ನಿದ್ದೇಸೋ। ಭಾಯತಿ ಯಸ್ಮಾತಿ ಭಿಂಸನಂ, ಸೋ, ಯು, ಬಿನ್ದಾಗಮೋ। ಭಾಯತಿ ಯಸ್ಮಾತಿ ಭೀಮಂ, ಮೋ। ದರ ವಿದಾರಣೇ, ದರೀಯತೀತಿ ದಾರುಣಂ, ಉಣೋ। ಭಾಯತಿ ಯಸ್ಮಾತಿ ಭಯಾನಕಂ, ಣ್ವು, ಅನಕಾದೇಸೋ। ಘುರ ಭೀಮೇ, ಘುರತಿ ಭಿಂಸತೀತಿ ಘೋರಂ, ಣೋ। ಪಟಿವತ್ತತಿ ಭಯಂ ಚಿತ್ತುತ್ರಾಸೋ ಯಸ್ಮಾತಿ ಪಟಿಭಯಂ। ಭಾಯತಿ ಯಸ್ಮಾತಿ ಭೇಸ್ಮಂ, ಸ್ಮಪಚ್ಚಯೋ। ಭಯಂ ಕರೋತೀತಿ ಭಯಙ್ಕರಂ, ಅಲುತ್ತಸಮಾಸೋಯಂ। ಇಮೇ ನವ ಭೇರವಾದಯೋ ಭಯಭೇರವಾದಿಹೇತುಮ್ಹಿ ದಬ್ಬೇ ವಿಸೇಸನಭಾವೇನ ವತ್ತನ್ತೇ, ತದಾ ತೀಸು ಲಿಙ್ಗೇಸು, ಸಾಮಞ್ಞೇನ ತು ನಪುಂಸಕೇ।
೧೬೮. ದ್ವಯಂ ಪರಾಭ್ಯುದಯಾಸಹನೇ। ಇಸ್ಸ ಇಸ್ಸತ್ಥೇ, ಇಸ್ಸ ಇಸ್ಸಾಯನ್ತಿ ವಾ ಧಾತ್ವತ್ಥೋ, ಇಸ್ಸತಿ ಸನ್ತೇಸುಪಿ ಗುಣೇಸು ವಚಸಾ, ಮನಸಾ ವಾ ದೋಸಾರೋಪನಂ ಕರೋತೀತಿ ಇಸ್ಸಾ, ಅ। ಉಸ್ಸುಯ ಮಸು ಆಮಸನೇ, ಚ್ಛೇರಚ್ಛರಪಚ್ಚಯಾ, ಮಚ್ಛರಮೇವ ಮಚ್ಛರಿಯಂ, ಸಕತ್ಥೇ ಇಯೋ, ಅಥ ವಾ ಮಸುಇಚ್ಚೇತಸ್ಸ ಪಾಟಿಪದಿಕಸ್ಸ ಸುಸ್ಸ ಣಮ್ಹಿ ಚ್ಛೇರಚ್ಛರಾ, ಮಸು ಮಚ್ಛೇರೇತಿಪಿ ಧಾತು।
ತಿಕಂ ಅಞ್ಞಾಣೇ। ಮೂಹ ವೇಚಿತ್ತೇ, ಮುಯ್ಹನ್ತಿ ತೇನ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಧಮ್ಮಾ, ಸಯಂ ವಾ ಮುಯ್ಹತಿ, ಮುಯ್ಹನಮತ್ತಮೇವ ವಾ ತನ್ತಿ ಮೋಹೋ। ವಿದ ಞಾಣೇ, ನ ವಿದತೀತಿ ಅವಿಜ್ಜಾ। ನ ವಿಜಾನಾತೀತಿ ಅಞ್ಞಾಣಂ। ತಿಕಂ ಮಾನೇ। ಭೂತೇನಾಭೂತೇನ ವಾ ಪರತೋ ಉಕ್ಕಂಸಕಪ್ಪನೇನ ಚೇತಸೋ ಉನ್ನತಿ ಮಾನೋ, ಯಥಾ ‘‘ಸೂರೋ ಅತ್ಥವಾಹ’ಮಸ್ಮಿ ಸೀಲವಾ ಬುದ್ಧಿಸಮ್ಪನ್ನೋ’’ತಿ ಮಾನ ಪೂಜಾಯಂ, ಚುರಾದಿ, ಅ। ಧಾರಣತ್ಥೋ ಧಾಧಾತು, ಕರೋತ್ಯತ್ಥೇ ವಿಪುಬ್ಬೋ, ಸೇಯ್ಯಾದಿಭಾವೇ ಅತ್ತಾನಂ ವಿದಧಾತಿ ಯಾಯ ಸಾ ವಿಧಾ, ತೀಸು। ಉದ್ಧಂ ನಮತಿ ಯಾಯ ಸಾ ಉನ್ನತಿ, ಇತ್ಥಿಯನ್ತಿ।
೧೬೯. ದ್ವಯಂ ಹನ ಗತಿಯಂ, ಉದ್ಧಂ ಉದ್ಧಂ ಹನತಿ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಉದ್ಧತೋ, ತೋ, ಹನಸ್ಸ ಧೋ, ಅಸರೂಪದ್ವಿತ್ತಂ, ಚಿತ್ತಂ, ಉದ್ಧತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಉದ್ಧಚ್ಚಂ। ಧಾವ ಗತಿಯಂ, ಉದ್ಧಂ ಧಾವತಿ ಚಿತ್ತಮೇತೇನಾತಿ ಉದ್ಧವಂ, ಅ, ರಸ್ಸೋ।
ತಾಪಾದಿಪಞ್ಚಕಂ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚೇ। ತಪ, ಧುಪ ಸನ್ತಾಪೇ, ತಪತಿ ಚಿತ್ತಮೇತೇನಾತಿ ತಾಪೋ, ಣೋ। ಕುಚ್ಛಿತಂ ಕರೋತೀತಿ ಕುಕ್ಕುತಂ, ಚಿತ್ತಂ, ತಂಸಮಙ್ಗೀ ವಾ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ಕುಕ್ಕುಚ್ಚಂ। ಪಚ್ಛಾ ತಪತಿ ಏತೇನಾತಿ ಪಚ್ಛಾತಾಪೋ। ಅನು ಪಚ್ಛಾ ತಪತಿ ಯೇನ ಸೋ ಅನುತಾಪೋ। ಸರ ಗತಿಯಂ, ವಿರೂಪೇನ ಪತಿ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಸರತಿ ಚಿತ್ತಮೇತೇನಾತಿ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೋ, ತಸ್ಸ ಟೋ।
೧೭೦. ಪಜ್ಜಂ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಯಂ। ಲಿಖ ಲೇಖನೇ, ಮನಂ ವಿಲೇಖತಿ ದ್ವಿಧಾಕರಣವಸೇನಾತಿ ಮನೋವಿಲೇಖೋ। ದಿಹ ಉಪಚಯೇ। ಇಧ ಪನ ಸಂಪುಬ್ಬತ್ತಾ ಸಂಸಯೇ, ಕರಣೇ ಣೋ। ಸೀ ಸಯೇ, ಇಧ ಸಂಪುಬ್ಬತ್ತಾ ಕಙ್ಖಾಯಂ, ಸಬ್ಬತ್ರೇವಂ। ‘‘ಕಥಮಿದ’’ಮಿತಿ ಕಥಯತಿ ಯಾಯ ಸಾ ಕಥಂಕಥಾ। ಕಿತ ರೋಗಾಪನಯನೇ, ಛಪಚ್ಚಯೋ, ದ್ವಿತ್ತಾದಿ, ವಿಗತಾ ಚಿಕಿಚ್ಛಾ ಞಾಣಪ್ಪಟಿಕಾರೋ ಏತಾಯಾತಿ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ। ಇಲ ಗತಿಕಮ್ಪನೇಸು, ದ್ವಿಧಾ ಇಲತಿ ಚಿತ್ತಮೇತೇನಾತಿ ದ್ವೇಳ್ಹಕಂ, ಹಪಚ್ಚಯೋ, ಸಕತ್ಥೇ ಕೋ ಚ। ಕಙ್ಖ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಯಂ, ಅ, ಇತ್ಥಿಯಂ। ಸಙ್ಕ ಸಙ್ಕಾಯಂ। ವಿವಿಧೇನಾಕಾರೇನ ಮಞ್ಞತಿ ಯಸ್ಮಾ, ಸಾ ವಿಮತಿ। ಮನ ಞಾಣೇ, ಇತ್ಥಿಯನ್ತಿ।
೧೭೧. ತಿಕಂ ರಭಸೋ। ಗಬ್ಬ ಮಾನೇ, ಚುರಾದಿ, ಅ, ಅಥ ವಾ ಗರ ಸೇಚನೇ, ಬೋ। ಮಾನ ಪೂಜಾಯಂ, ವಿಸೇಸತೋ ಮಾನೇತೀತಿ ಅಭಿಮಾನೋ। ಅಹಂಕಾರೇ ಅಹಂಸದ್ದೋ ನಿಪಾತೋ, ಅಮ್ಹಸದ್ದೋಪ್ಯತ್ರ, ‘‘ಅಹ’’ಮಿತಿ ಅತ್ತಾನಂ ಕರೋತಿ ಯೇನಾತಿ ಅಹಂಕಾರೋ। ದ್ವಯಂ ಚಿನ್ತಾಯಂ। ಚಿನ್ತ ಚಿನ್ತಾಯಂ, ಅ। ಝೇ ಚಿನ್ತಾಯಂ, ಝಾಯತೇ ಝಾನಂ, ದ್ವೀಸುಪಿ ಭಾವಸಾಧನಂ, ಅ। ವಿತಕ್ಕಚಿನ್ತಾನಂ ಕೋ ಭೇದೋ? ವಿತಕ್ಕೋ ತಾವ ವಾಚಾಯ ಪುಬ್ಬಭಾಗಪ್ಪವತ್ತೋ, ‘‘ಪುಬ್ಬೇವ ಖೋ, ಗಹಪತಿ, ವಿತಕ್ಕೇತ್ವಾ ವಿಚಾರೇತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ವಾಚಂ ಭಿನ್ದತೀ’’ತಿ
ದ್ವಯಂ ನಿಚ್ಛಯೇ। ನಯ ಗಮನತ್ಥೋ ದಣ್ಡಕೋ ಧಾತು, ಆರಮ್ಮಣಂ ನಿಚ್ಛಿನನ್ತೋ ನಯತೀತಿ ನಿಣ್ಣಯೋ, ನಸ್ಸ ಣತ್ತಂ। ಅಥ ಅಧಿಮೋಕ್ಖನಿಣ್ಣಯಾನಂ ಕೋ ಭೇದೋ? ಅಧಿಮೋಕ್ಖೋ ಆರಮ್ಮಣಂ ಅಜ್ಝೋಗಾಹೇತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತಿ, ನಿಣ್ಣಯೋ ವಿನಿಚ್ಛಯಮತ್ತಮೇವಾತಿ ಅಯಮೇತೇಸಂ ವಿಸೇಸೋ। ಅಥ ವಾ ಅಧಿಮೋಕ್ಖೋ ಪಸಾದೇಪಿ ಸಮ್ಭವತಿ, ಇತರೋ ಪನ ನ ತಥಾತಿ ಅಯಂಪ್ಯೇತೇಸಂ ಭೇದೋ ನಿಚ್ಛಯಸದ್ದೋ ಇಧಾಪಿ ಪವತ್ತತೀತಿ ದ್ವೀಸುಪಿ ವುತ್ತೋ।
ಪಾದೇನ ಅಭ್ಯುಪಗಮಸ್ಸ ನಾಮಾನಿ। ಪತಿಪುಬ್ಬೋ ಜಾನಾತಿ ಅಭ್ಯುಪಗಮೇ, ಇತ್ಥಿಯಂ ಅ, ಪಟಿಞ್ಞಾ। ತಥಾ ಸುಣೋತಿ ಚ, ಅ, ಪಟಿಸ್ಸವೋ, ದ್ವೀಸುಪಿ ಭಾವಸಾಧನಂ। ಸಂವಿದಾ’ಗೂ, ಪಟಿಞ್ಞಾನಂ, ನಿಯಮೋ, ಅಸ್ಸವೋ, ಸಂಸವೋ, ಅಙ್ಗೀಕಾರೋ, ಅಭ್ಯುಪಗಮೋ, ಸಮಾಧಿಇಚ್ಚಾದೀನಿಪಿ ಅಭ್ಯುಪಗಮಸ್ಸ ನಾಮಾನಿ
೧೭೨. ಛಹಿ ಪದೇಹಿ ಅನಾದರಸ್ಸ ನಾಮಾನಿ। ಮಾನ ಪೂಜಾಯಂ, ಚುರಾದಿ, ಮನ ಞಾಣೇ ವಾ, ಹೇಟ್ಠಾ ಕತ್ವಾ ಜಾನನಂ ಅವಮಾನಂ, ಭಾವೇ ಯು। ಯೋ ಯೇನಾನಾದರಿತೋ, ಸ ತತೋ ಅವಸ್ಸಮೇವ ಕಾಯವಚೀಮನಾನಂ ಅಞ್ಞತರೇನಾವಧೀಯತೇತಿ ಅನಾದರೇಪಿ ಬ್ಯವಧಾನಾಭಿಚಾರತೋ ತಿರಸದ್ದೋ ಅನ್ತರಧಾನೇ ವತ್ತಮಾನೋ ಸಮ್ಬಜ್ಝತೇತಿ ತಿರೋಧಾನಕರಣಂ ತಿರಕ್ಕಾರೋ। ಪರಿ ಪರಾಪುಬ್ಬೋ ಭೂಧಾತು ಅವಞ್ಞಾಣೇ, ಅವಪುಬ್ಬೋ ಜಾನಾತಿ ಚ, ಸಬ್ಬತ್ರ ಭಾವೇ ಣೋ, ಅ ಚ। ದರ ಆದರೇ, ಆದರೋ ಸಕ್ಕಾರೋ, ತಬ್ಬಿಪರೀತೋ ಅನಾದರೋ। ಪರಾಭವನಂ ಪರಾಭವೋ। ಅವಜಾನನಂ ಅವಞ್ಞಾ।
ದ್ವಯಂ ಉಮ್ಮಾದೇ। ಚಿತ್ತಸ್ಸ ವಿಬ್ಭಮೋ ಭನ್ತಿ ಉಮ್ಮಾದೋ। ಮದ ಉಮ್ಮಾದೇ, ಉಗ್ಗತೇಹಿ, ಉಮ್ಮಗ್ಗಸಣ್ಠಿತೇಹಿ ವಾ ದೋಸೇಹಿ ಮದನಂ ಉಮ್ಮಾದೋ।
೧೭೩. ಸ್ನೇಹನ್ತಂ ಪೇಮಂ, ಇಮೋ, ಪಿಯಸ್ಸ ಪತ್ತಂ, ಪೀನಯತೀತಿ ವಾಪೀ, ಪಿನೋ ಭಾವೋ ಪೇಮಂ, ಇಮೋ। ಸಿನಿಹ, ಸ್ನಿಹ ಪೀತಿಯಂ, ಭಾವೇ ಣೋ। ದ್ವಯಂ ಮುಚ್ಛಾಯಂ। ಪೀಳ ವಿಬಾಧಾಯಂ, ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಪೀಳಾ ಚಿತ್ತಪೀಳಾ, ವಿಗತಾ ನೀಲಾದಿಸಞ್ಜಾನನಲಕ್ಖಣಾ ಸಞ್ಞಾ ಏತಸ್ಮಾತಿ ವಿಸಞ್ಞೀ, ತಸ್ಸ ಭಾವೋ ವಿಸಞ್ಞಿತಾ।
ದ್ವಯಂ ಪಮಾದೇ। ಯೇನ ಸಕ್ಕೋ ಸಮಾನೋ ಸಯಂ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ನ ಕರೋತಿ, ಸೋ ಪಮಾದೋ, ಮದ ಪಮಾದೇ ಪಪುಬ್ಬೋ, ಪಮಜ್ಜನಂ ಪಮಾದೋ, ಣೋ। ಸಜ ವಿಸಜ್ಜನಾಲಿಙ್ಗನನಿಮ್ಮಾನೇಸು। ಸತಿಯಾ ವಿಸಜ್ಜನಂ ಸತಿವೋಸಗ್ಗೋ, ಇಸ್ಸ ಓ। ಅಪುಬ್ಬವತ್ಥುಪರಿಕ್ಖಾತಿಸಯೇ ಕೋತೂಹಲಾದಿದ್ವಯಂ। ತುಜ ಹಿಂಸಾಯಂ, ಕುಂ ಪಾಪಂ ತೋಜತೀತಿ ಕೋತೂಹಲಂ, ಅಲೋ, ವಣ್ಣವಿಕಾರೋ ಚ। ತುಲ ನಿಕ್ಕಸೇ, ಕುಂ ಪಾಪಂ ತುಲಯತೀತಿ ಕುತೂಹಲಂ, ಅ, ಹಕಾರವಣ್ಣಾಗಮೋ। ಕೋತುಕಂ, ಕುತುಕಞ್ಚ ಏತೇಸಂ ಪರಿಯಾಯಾನಿ।
೧೭೪. ವಿಲಾಸಾದಯೋ ಕ್ರಿಯಾ ಚೇಟ್ಠಾ, ಕಿಂವಿಸಿಟ್ಠಾ? ಸಾ ಕ್ರಿಯಾ ನಾರಿಸಿಙ್ಗಾರಭಾವಜಾ ಇತ್ಥೀನಂ ರತಿಭಾವಜಾ, ಯಾ ಹಾವಸದ್ದೇನೋಚ್ಚನ್ತೇ। ಹುಯನ್ತೇ ರಾಗಿನೋ ಅತ್ರಾತಿ ಹಾವೋ, ಹು ಹವನೇ, ಣೋ। ಆದಿನಾ ವಿಚ್ಛಿತ್ತಿಪಭುತೀನಂ ಗಹಣಂ, ತಥಾ ಹಿ ವುತ್ತಂ ನಾಟಕರತನಕೋಸೇ –
‘‘ಲೀಲಾ
ಮೋಟ್ಟಾಯಿತಂ ಕುಟ್ಟಮಿತಂ, ವಿಬ್ಬೋಕೋ ಲಲಿತಂ ತಥಾ॥
ವಿಕತಞ್ಚೇತಿ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ, ದಸ ಥೀನಂ
ಹಾವೋ ಚ ಹೇಲಾ ವಿಕ್ಖೇಪ-ಸಮ್ಮೂಳ್ಹಮದಕಪಣ್ಯ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ರ ಪಿಯಸಮೀಪಗಮನೇ ಯೋ ಠಾನಾಸನಗಮನವಿಲೋಕಿತೇಸು ವಿಕಾರೋ, ಅಕಸ್ಮಾ ಚ ಕೋಧಮಿಹಿತಚಮಕ್ಕಾರಮುಖವಿಕೂಣನಂ, ಸೋ ವಿಲಾಸೋ, ವಿಪುಬ್ಬಾ ಲಸಧಾತುಮ್ಹಾ ಣೋ। ಸುಕುಮಾರವಿಧಾನೇನ ಭಮುಕನೇತ್ತಾದಿಕ್ರಿಯಾಸಚಿವಕರಚರಣಙ್ಗವಿನ್ಯಾಸೋ ಲಲಿತಂ, ಲಲ ವಿಲಾಸೇ, ತೋ। ಅಲದ್ಧಪಿಯಸಮಾಗಮೇನ ಕುಚಿತ್ತವಿನೋದನತ್ಥಂ ಪಿಯಸ್ಸ ಯಾ ವೇಸಗತಿದಿಟ್ಠಿಹಸಿತಭಣಿತೇಹಾನುಕತಿ ಕರೀಯತೇ, ಸಾ ಲೀಲಾ, ಲಲ ವಿಲಾಸೇ, ಲಲ ಉಪಸೇವಾಯನ್ತಿ ವಾ ಧಾತ್ವತ್ಥೋ, ಅ। ಸುರತೇ ಪವಡ್ಢೇಚ್ಛಾ ಹೇಳಾ, ಹೇಲಾ ವಾ, ಹಿಲ ಹಾವಕರಣೇ, ಅ। ಮದರಾಗಹಸ್ಸಜನಿತೋ ವಿಪರಿಯಾಸೋ ವಿಬ್ಭಮೋ। ಆಭರಣವಿಲೇಪನಾದೀನಂ ಕುತೋಚಿ ಪಿಯಾಪರಾಧತೋ ಇಸ್ಸಾಯಾನಾದರೇನ ಚತ್ತಾನಂ ಸಖೀನಂ ಪಯತನೇನ ವಾರಣಂ ವಿಚ್ಛಿತ್ತಿ, ಛಿದಿ ದ್ವೇಧಾಕರಣೇ,ತಿ। ಪಿಯೇನ ದತ್ತಂ ಪೀತಿನಿಬನ್ಧನಂ ಸ್ವಪ್ಪಮಪಿ ಭೂಸನಂ ವಿಚ್ಛಿತ್ತೀತ್ಯಞ್ಞೇ। ಕಿಲಕಿಞ್ಚಿತಾದಯೋ ನಾಟಕಸತ್ಥಾನುಸಾರತೋ
೧೭೫. ತಿಕಂ ಹಸಿತೇ। ಹಸ ಹಸನೇ, ಸಬ್ಬತ್ರ ಭಾವಸಾಧನಂ। ಸೋ ಹಾಸೋ ಮನ್ದೋ ಸಮಾನೋ ಮಿಹಿತಂ, ಸಿತಞ್ಚುಚ್ಚತೇ। ಮಿಹ ಈಸಂಹಸನೇ। ಮನ್ದಸ್ಸಿತಂ ಮ್ಹಿತನ್ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಮ್ಹಿ ಮ್ಹಿಸ್ಸ, ಮಿಹಿಸ್ಸ ವಾ ಸ್ಯಾದೇಸೋ, ಸಿತಂ। ಸಬ್ಬತ್ರ ಭಾವೇ ತೋ।
ಈಸಂಫುಲ್ಲಿತದನ್ತೇಹಿ, ಕಟಾಕ್ಖೇಹಿ ಸೋಟ್ಠವೇಹಿ ಚ।
ಅಲಕ್ಖಿತದ್ವಿಜದ್ವಾರಂ, ಸಿತಮಿಚ್ಛನ್ತಿ ಸೂರಯೋ
ದ್ವಯಂ ಮಹಾಹಸಿತೇ। ಅಟ ಗತಿಯಂ, ದೂರಗಾಮಿಹಾಸೋ ಅಟಹಾಸೋ, ಅತಿಕ್ಕನ್ತೋ ವಾ ಹಾಸೋ ಅಟಹಾಸೋ, ತಸ್ಸ ಟೋ, ಇಕಾರಸ್ಸತ್ತಞ್ಚ। ಸಿತಾತಿಹಸಿತಾನಂ ಅನ್ತರಾಳಿಕಂ ವಿಹಸಿತಂ।
ಆಕುಞ್ಚಿತಕಪೋಲ’ಕ್ಖಂ, ಸಸ್ಸನಂ ನಿಸ್ಸನಂ ತಥಾ।
ಪತ್ಥಾವೋತ್ಥಂ ಸಾನುರಾಗಂ, ಆಹು ವಿಹಸಿತಂ ಬುಧಾ
ದ್ವಯಂ ಲೋಮುಗ್ಗಮೇ। ರೋಮಾನಂ ಅಞ್ಚನಂ ರೋಮಞ್ಚೋ, ಅಞ್ಚ ಗಮನೇ, ಣೋ। ಲೋಮಾನಂ ಹಂಸನಂ ಉದ್ಧಗ್ಗಭಾವೋ ಲೋಮಹಂಸನೋ।
೧೭೬. ಪರಿಹಾಸಾದಿಛಕ್ಕಂ ವಲ್ಲಭಾದೀನಂ ಪರಿಹಾಸೇ। ಪರಿಹಸನ್ತ್ಯತ್ರಾತಿ ಪರಿಹಾಸೋ, ಣೋ, ಪರಿಭವಿತುಕಾಮೇನ ಹಾಸೋತಿ ವಾ ಪರಿಹಾಸೋ। ದು ಪರಿಹಾಸೇ, ದು ಅನಾದರೇತಿ ವಾ ಧಾತು, ಅ, ದವ ದಾಹೇತಿ ವಾ ಧಾತು। ಖಿಡ ಕೀಳಾಯಂ, ಖಿಡ್ಡಾ, ಖಿದ್ದಾತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಅಥ ವಾ ಖಂ ತುಚ್ಛಂ ಇಡ್ಡಾ ವಾಚಾ, ಸಾ ಏತ್ಥಾತಿ ಖಿಡ್ಡಾ। ಕೀಳ ಪೀತಿಯಕೀಳನೇಸು, ಕೀಳ ವಿಹಾರೇತಿ ವಾ, ಕೀಳನಂ ಕೇಳಿ ಕೀಳಾ ಚ ಕೀಳಿತಞ್ಚ। ಪರಿಹಾಸಾದಿಛಕ್ಕೇಸುಪಿ ಅಧಿಕರಣಸಾಧನಮ್ಪಿ ಆಚರಿಯಾ ವದನ್ತಿ।
ತಿಕಂ ದಾ ಸುಪನೇ, ಅ। ಸುಪ ಸಯೇ, ಇನೋ, ಸುಪಿನಂ। ಅ, ಸೋಪ್ಪಂ। ಅಚ್ಚನ್ತಪರಿಸ್ಸಮಾದಿಕಾರಣಾ ಸಬ್ಬಙ್ಗನಿಮೀಲನಂ ಮಿದ್ಧಂ। ಮುಚ್ಛಾಪಾಯಂ ಮಿದ್ಧಂ। ಮಿದ ಕಾರಿಯಕ್ಖಮನೇ, ತೋ। ಮೇಧಯತಿ ವಾ ಮಿದ್ಧಂ, ಅಕಮ್ಮಞ್ಞಭಾವೇನ ವಿಹಿಂ ಸತೀತ್ಯತ್ಥೋ, ಕಮ್ಪನತ್ಥೋ ಚಲಧಾತು ಮುಚ್ಛಾಪಾಯೇ ಪಪುಬ್ಬೋ। ಅಕ್ಖಿದಲಾನಂ ಪಚಲಭಾವೇನ ಅಯತಿ ಪವತ್ತತೀತಿ ಪಚಲಾಯಿಕಾ, ಣ್ವು, ಅಸ್ಸಿತ್ತಂ।
೧೭೭-೧೭೮. ಕೇತವನ್ತಂ ಕೂಟೇ। ಕರಣಂ ಕತಿ, ನಿನ್ದಿತಾ ಕತಿ ನಿಕತಿ। ಅಟ ಗಮನೇ, ಕುಚ್ಛಿತೇನಾಕಾರೇನ ಅಟತೀತಿ ಕೂಟಂ। ಕುಟ ಛೇದನೇತಿ ವಾ ಧಾತು ರಭಿ ಬ್ಯಾಜೇ, ಬ್ಯಾಜೋ ನಾಮ ಕೇತವಂ। ಸಠ ಕೇತವೇ, ಸಠಂ, ಸಠಯತಿ ನ ಸಮ್ಮಾ ಭಾಸತಿ ಯೇನಾತಿ ವಾ ಸಠಂ। ಕಿತವಸ್ಸ ಧಮ್ಮೋ ಕೇತವಂ, ಕಿತವೋ ನಾಮ ಜೂತಕಾರೋ, ಚೋರೋ ವಾ, ಕಿತ ನಿವಾಸೇ, ಅವೋ। ಕಪಟೋ, ಬ್ಯಾಜೋ, ಉಪಧಿ, ಕುಸತಿ ಇಚ್ಚಾದೀನಿಪಿ ಕೇತವಸ್ಸ ನಾಮಾನಿ।
ಸತ್ತಕಂ ಸಭಾವೇ। ಭವನಂ ಭಾವೋ, ಸಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ, ಸನ್ತೋ ವಾ ಸಂವಿಜ್ಜಮಾನೋ ಭಾವೋ ಸಭಾವೋ। ಸಜ ವಿಸಜ್ಜನಾಲಿಙ್ಗನನಿಮ್ಮಾನೇಸು, ನತ್ಥಿ ವಿಸಜ್ಜನಮೇತಸ್ಸಾತಿ ನಿಸ್ಸಗ್ಗೋ। ರೂಪ ಪಕಾಸನೇ, ಸಂವಿಜ್ಜಮಾನಂ ರೂಪಂ ಸರೂಪಂ। ಕರಣಂ ಭವನಂ ಕತಿ, ಪಠಮಂ ಕತಿ ಪಕತಿ। ಯಥಾ ಪಠಮಕಾಲೇ ಸಮ್ಭೂತಾ, ತಥೇವ ಸಬ್ಬದಾಪೀತ್ಯತ್ಥೋ। ಸೀಲ ಸಮಾಧಿಮ್ಹಿ, ಸಮಾಧಿ ನಿಯಮೋ। ಲಕ್ಖ ದಸ್ಸನಙ್ಕೇಸು, ತಥೇವ ಲಕ್ಖಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಲಕ್ಖಣಂ, ಯು। ತಥೇವ ಭವತೀತಿ ಭಾವೋ।
ದ್ವಯಂ ಉಸ ದಾಹೇ। ಕಂ ಉಸವನ್ತಿ ಉಗ್ಗಿರಯನ್ತ್ಯತ್ರಾತಿ ಉಸ್ಸವೋ, ನಾನಾಸಮಿದ್ಧೀಹಿ ಸವನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ವಾ ಉಸ್ಸವೋ। ಛಿ ಛೇದನೇ, ಛಿನ್ದತಿ ಸೋಕಮೇತ್ಥಾತಿ ಛಣೋ। ಯು। ಇಸ್ಸ ಲೋಪೋ। ಸೋಕಂ, ಪಾಪಞ್ಚ ಛಿನ್ದನ್ತಾ ಅಣನ್ತಿ ಸದ್ದಾಯನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ವಾ ಛಣೋ। ಛಿ ಛೇದನೇ। ಅಣ ಸದ್ದತ್ಥೋ ದಣ್ಡಕೋ ಧಾತು।
೧೭೯. ಯಥಾ ಸಸ್ನೇಹಂ ಪಕತಿತಿಲತೇಲಾದಿಸ್ನೇಹಸಹಿತಂ ದೀಪಕಂ ಪಜ್ಜೋತಂ ಧಾರೇನ್ತೋ ಜನ್ತು ನರೋ ಅತ್ಯನ್ಧಕಾರಗಬ್ಭಾದೀಸ್ವಪಿ ಠಿತಾನಿ ಖುದ್ದಕಾನ್ಯತ್ಥಜಾತಾನಿ ಅತಿಸುಖುಮಾನಿಪಿ ನಾನಾದಬ್ಬಸಮೂಹಾನಿ ಸುಖಂವ ಸಮ್ಪಸ್ಸತಿ, ತಥಾ ಸಸ್ನೇಹಂ ಬುದ್ಧಪರಿಯಾಯಾದಿಅನೇಕಪರಿಯಾಯಸ್ನೇಹಸಹಿತಂ ಇಮಂ ಅಭಿಧಾನಪ್ಪದೀಪಿಕಂ ಗನ್ಥಂ ಉಗ್ಗಹಣಧಾರಣಾದಿನಾ ಧಾರೇನ್ತೋ ಜನ್ತು ಸೋತುಜನೋ ಖುದ್ದಕಾನಿ ಅತ್ಥಜಾತಾನಿ ನಾನಾಸತ್ಥೇಸು ಆಗತಾನಿ ಅತಿಗಮ್ಭೀರಾನಿ ಅತ್ಥಜಾತಾನಿ ಸುಖಂ ಸಮ್ಪಸ್ಸತೀತಿ ಯೋಜನಾ।
ಇತಿ ಸಕಲಬ್ಯಾಕರಣಮಹಾವನಾಸಙ್ಗಞಾಣಚಾರಿನಾ ಕವಿಕುಞ್ಜರಕೇಸರಿನಾ ಸಿರಿಮಹಾಚತುರಙ್ಗಬಲೇನ ಮಹಾಮಚ್ಚೇನ ವಿರಚಿತಾಯಂ ಅಭಿಧಾನಪ್ಪದೀಪಿಕಾವಣ್ಣನಾಯಂ ಸಗ್ಗಕಣ್ಡವಣ್ಣನಾ ಸಮತ್ತಾ।
ಸಗ್ಗಕಣ್ಡವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।