೬. ಮಹಾಗೋವಿನ್ದಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
೨೯೩. ಏವಂ ಮೇ ಸುತನ್ತಿ ಮಹಾಗೋವಿನ್ದಸುತ್ತಂ। ತತ್ರಾಯಮನುತ್ತಾನಪದವಣ್ಣನಾ – ಪಞ್ಚಸಿಖೋತಿ ಪಞ್ಚಚೂಳೋ ಪಞ್ಚಕುಣ್ಡಲಿಕೋ। ಸೋ ಕಿರ ಮನುಸ್ಸಪಥೇ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮಕರಣಕಾಲೇ ದಹರೋ ಪಞ್ಚಚೂಳಕದಾರಕಕಾಲೇ ವಚ್ಛಪಾಲಕಜೇಟ್ಠಕೋ ಹುತ್ವಾ ಅಞ್ಞೇಪಿ ದಾರಕೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಬಹಿಗಾಮೇ ಚತುಮಗ್ಗಟ್ಠಾನೇಸು ಸಾಲಂ ಕರೋನ್ತೋ ಪೋಕ್ಖರಣಿಂ ಖಣನ್ತೋ ಸೇತುಂ ಬನ್ಧನ್ತೋ ವಿಸಮಂ ಮಗ್ಗಂ ಸಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ಯಾನಾನಂ ಅಕ್ಖಪಟಿಘಾತನರುಕ್ಖೇ ಹರನ್ತೋತಿ ಏವರೂಪಾನಿ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕರೋನ್ತೋ ವಿಚರಿತ್ವಾ ದಹರೋವ ಕಾಲಮಕಾಸಿ। ತಸ್ಸ ಸೋ ಅತ್ತಭಾವೋ ಇಟ್ಠೋ ಕನ್ತೋ ಮನಾಪೋ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ಕಾಲಂ ಕತ್ವಾ ಚಾತುಮಹಾರಾಜಿಕದೇವಲೋಕೇ ನವುತಿವಸ್ಸಸತಸಹಸ್ಸಪ್ಪಮಾಣಂ ಆಯುಂ ಗಹೇತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ತಸ್ಸ ತಿಗಾವುತಪ್ಪಮಾಣೋ ಸುವಣ್ಣಕ್ಖನ್ಧಸದಿಸೋ ಅತ್ತಭಾವೋ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ಸಕಟಸಹಸ್ಸಮತ್ತಂ ಆಭರಣಂ ಪಸಾಧೇತ್ವಾ ನವಕುಮ್ಭಮತ್ತೇ ಗನ್ಧೇ ವಿಲಿಮ್ಪಿತ್ವಾ ದಿಬ್ಬರತ್ತವತ್ಥಧರೋ ರತ್ತಸುವಣ್ಣಕಣ್ಣಿಕಂ ಪಿಳನ್ಧಿತ್ವಾ ಪಞ್ಚಹಿ ಕುಣ್ಡಲಕೇಹಿ ಪಿಟ್ಠಿಯಂ ವತ್ತಮಾನೇಹಿ ಪಞ್ಚಚೂಳಕದಾರಕಪರಿಹಾರೇನೇವ ವಿಚರತಿ। ತೇನೇತಂ ‘‘ಪಞ್ಚಸಿಖೋ’’ ತ್ವೇವ ಸಞ್ಜಾನನ್ತಿ।
ಅಭಿಕ್ಕನ್ತಾಯ ರತ್ತಿಯಾತಿ ಅಭಿಕ್ಕನ್ತಾಯ ಖೀಣಾಯ ರತ್ತಿಯಾ, ಏಕಕೋಟ್ಠಾಸಂ ಅತೀತಾಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಭಿಕ್ಕನ್ತವಣ್ಣೋತಿ ಅತಿಇಟ್ಠಕನ್ತಮನಾಪವಣ್ಣೋ। ಪಕತಿಯಾಪಿ ಹೇಸ ಕನ್ತವಣ್ಣೋ, ಅಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ಆಗತತ್ತಾ ಪನ ಅಭಿಕ್ಕನ್ತವಣ್ಣೋ ಅಹೋಸಿ। ಕೇವಲಕಪ್ಪನ್ತಿ ಅನವಸೇಸಂ ಸಮನ್ತತೋ। ಅನವಸೇಸತ್ಥೋ ಏತ್ಥ ಕೇವಲಸದ್ದೋ। ಕೇವಲಪರಿಪುಣ್ಣನ್ತಿ ಏತ್ಥ ವಿಯ। ಸಮನ್ತತೋ ಅತ್ಥೋ ಕಪ್ಪಸದ್ದೋ, ಕೇವಲಕಪ್ಪಂ ಜೇತವನನ್ತಿಆದೀಸು ವಿಯ। ಓಭಾಸೇತ್ವಾತಿ ಆಭಾಯ ಫರಿತ್ವಾ, ಚನ್ದಿಮಾ ವಿಯ ಸೂರಿಯೋ ವಿಯ ಚ ಏಕೋಭಾಸಂ ಏಕಪಜ್ಜೋತಂ ಕರಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
ದೇವಸಭಾವಣ್ಣನಾ
೨೯೪. ಸುಧಮ್ಮಾಯಂ ಸಭಾಯನ್ತಿ ಸುಧಮ್ಮಾಯ ನಾಮ ಇತ್ಥಿಯಾ ರತನಮತ್ತಕಣ್ಣಿಕರುಕ್ಖನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತಸಭಾಯಂ
ಧತರಟ್ಠೋತಿಆದೀಸು ಧತರಟ್ಠೋ ಗನ್ಧಬ್ಬರಾಜಾ ಗನ್ಧಬ್ಬದೇವತಾನಂ ಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸೇನ ಪರಿವುತೋ ಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸಸುವಣ್ಣಮಯಾನಿ ಫಲಕಾನಿ ಚ ಸುವಣ್ಣಸತ್ತಿಯೋ ಚ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಪುರತ್ಥಿಮಾಯ ದಿಸಾಯ ಪಚ್ಛಿಮಾಭಿಮುಖೋ ದ್ವೀಸು ದೇವಲೋಕೇಸು ದೇವತಾ ಪುರತೋ ಕತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನೋ।
ವಿರೂಳ್ಹಕೋ ಕುಮ್ಭಣ್ಡರಾಜಾ ಕುಮ್ಭಣ್ಡದೇವತಾನಂ ಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸೇನ ಪರಿವುತೋ ಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸರಜತಮಯಾನಿ ಫಲಕಾನಿ ಚ ಸುವಣ್ಣಸತ್ತಿಯೋ ಚ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ದಕ್ಖಿಣಾಯ ದಿಸಾಯ ಉತ್ತರಾಭಿಮುಖೋ ದ್ವೀಸು ದೇವಲೋಕೇಸು ದೇವತಾ ಪುರತೋ ಕತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನೋ।
ವಿರೂಪಕ್ಖೋ ನಾಗರಾಜಾ ನಾಗಾನಂ ಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸೇನ ಪರಿವುತೋ ಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸಮಣಿಮಯಾನಿ ಮಹಾಫಲಕಾನಿ ಚ ಸುವಣ್ಣಸತ್ತಿಯೋ ಚ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಪಚ್ಛಿಮಾಯ ದಿಸಾಯ ಪುರತ್ಥಿಮಾಭಿಮುಖೋ ದ್ವೀಸು ದೇವಲೋಕೇಸು ದೇವತಾ ಪುರತೋ ಕತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನೋ।
ವೇಸ್ಸವಣೋ ಯಕ್ಖರಾಜಾ ಯಕ್ಖಾನಂ ಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸೇನ ಪರಿವುತೋ ಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸಪವಾಳಮಯಾನಿ ಮಹಾಫಲಕಾನಿ ಚ ಸುವಣ್ಣಸತ್ತಿಯೋ ಚ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಉತ್ತರಾಯ ದಿಸಾಯ ದಕ್ಖಿಣಾಭಿಮುಖೋ ದ್ವೀಸು ದೇವಲೋಕೇಸು ದೇವತಾ ಪುರತೋ ಕತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
ಅಥ ಪಚ್ಛಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಆಸನಂ ಹೋತೀತಿ ತೇಸಂ ಪಚ್ಛತೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ನಿಸೀದಿತುಂ ಓಕಾಸೋ ಪಾಪುಣಾತಿ। ತತೋ ಪರಂ ಪವಿಸಿತುಂ ವಾ ಪಸ್ಸಿತುಂ ವಾ ನ ಲಭಾಮ। ಸನ್ನಿಪಾತಕಾರಣಂ ಪನೇತ್ಥ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತಂ ಚತುಬ್ಬಿಧಮೇವ। ತೇಸು ವಸ್ಸೂಪನಾಯಿಕಸಙ್ಗಹೋ ವಿತ್ಥಾರಿತೋ। ಯಥಾ ಪನ ವಸ್ಸೂಪನಾಯಿಕಾಯ, ಏವಂ ಮಹಾಪವಾರಣಾಯಪಿ ಪುಣ್ಣಮದಿವಸೇ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ‘‘ಅಜ್ಜ ಕತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ಕಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಪವಾರೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಮನ್ತೇನ್ತಿ। ತತ್ಥ ಸಕ್ಕೋ ದೇವಾನಮಿನ್ದೋ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಪಿಯಙ್ಗುದೀಪಮಹಾವಿಹಾರಸ್ಮಿಂಯೇವ ಪವಾರೇತಿ। ಸೇಸಾ ದೇವತಾ ಪಾರಿಚ್ಛತ್ತಕಾದೀನಿ
ದೇವಲೋಕೇ ಆಸಾವತೀ ನಾಮ ಲತಾ ಅತ್ಥಿ। ಸಾ ಪುಪ್ಫಿಸ್ಸತೀತಿ ದೇವಾ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಂ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ಪಾರಿಚ್ಛತ್ತಕೇ ಪುಪ್ಫಮಾನೇ ಏಕವಸ್ಸಂ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ತೇ ತಸ್ಸ ಪಣ್ಡುಪಲಾಸಾದಿಭಾವತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅತ್ತಮನಾ ಹೋನ್ತಿ। ಯಥಾಹ –
‘‘ಯಸ್ಮಿಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಮಯೇ ದೇವಾನಂ ತಾವತಿಂಸಾನಂ ಪಾರಿಚ್ಛತ್ತಕೋ ಕೋವಿಳಾರೋ ಪಣ್ಡುಪಲಾಸೋ ಹೋತಿ, ಅತ್ತಮನಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ದೇವಾ ತಾವತಿಂಸಾ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಹೋನ್ತಿ – ‘ಪಣ್ಡುಪಲಾಸೋ ಖೋ ದಾನಿ ಪಾರಿಚ್ಛತ್ತಕೋ ಕೋವಿಳಾರೋ, ನ ಚಿರಸ್ಸೇವ ಪನ್ನಪಲಾಸೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’ತಿ। ಯಸ್ಮಿಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಮಯೇ ದೇವಾನಂ ತಾವತಿಂಸಾನಂ ಪಾರಿಚ್ಛತ್ತಕೋ ಕೋವಿಳಾರೋ ಪನ್ನಪಲಾಸೋ ಹೋತಿ, ಖಾರಕಜಾತೋ ಹೋತಿ, ಜಾಲಕಜಾತೋ ಹೋತಿ, ಕುಟುಮಲಕಜಾತೋ ಹೋತಿ, ಕೋರಕಜಾತೋ ಹೋತಿ। ಅತ್ತಮನಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ದೇವಾ ತಾವತಿಂಸಾ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಹೋನ್ತಿ – ‘ಕೋರಕಜಾತೋ ದಾನಿ ಪಾರಿಚ್ಛತ್ತಕೋ ಕೋವಿಳಾರೋ ನ ಚಿರಸ್ಸೇವ ಸಬ್ಬಪಾಲಿಫುಲ್ಲೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೭.೬೯)।
ಸಬ್ಬಪಾಲಿಫುಲ್ಲಸ್ಸ ಖೋ ಪನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪಾರಿಚ್ಛತ್ತಕಸ್ಸ ಕೋವಿಳಾರಸ್ಸ ಸಮನ್ತಾ ಪಞ್ಞಾಸ ಯೋಜನಾನಿ ಆಭಾಯ ಫುಟಂ ಹೋತಿ, ಅನುವಾತಂ ಯೋಜನಸತಂ ಗನ್ಧೋ ಗಚ್ಛತಿ। ಅಯಮಾನುಭಾವೋ ಪಾರಿಚ್ಛತ್ತಕಸ್ಸ ಕೋವಿಳಾರಸ್ಸಾ’’ತಿ।
ಪುಪ್ಫಿತೇ ಪಾರಿಚ್ಛತ್ತಕೇ ಆರೋಹಣಕಿಚ್ಚಂ ವಾ ಅಙ್ಕುಸಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ನಮನಕಿಚ್ಚಂ ವಾ ಪುಪ್ಫಾಹರಣತ್ಥಂ ಚಙ್ಕೋಟಕಕಿಚ್ಚಂ ವಾ ನತ್ಥಿ, ಕನ್ತನಕವಾತೋ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಪುಪ್ಫಾನಿ ವಣ್ಟತೋ ಕನ್ತತಿ, ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನಕವಾತೋ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛತಿ, ಪವೇಸನಕವಾತೋ ಸುಧಮ್ಮಂ ದೇವಸಭಂ ಪವೇಸೇತಿ, ಸಮ್ಮಜ್ಜನಕವಾತೋ ಪುರಾಣಪುಪ್ಫಾನಿ ನೀಹರತಿ, ಸನ್ಥರಣಕವಾತೋ ಪತ್ತಕಣ್ಣಿಕಕೇಸರಾನಿ ನಚ್ಚನ್ತೋ ಸನ್ಥರತಿ, ಮಜ್ಝಟ್ಠಾನೇ ಧಮ್ಮಾಸನಂ ಹೋತಿ। ಯೋಜನಪ್ಪಮಾಣೋ ರತನಪಲ್ಲಙ್ಕೋ ಉಪರಿ ತಿಯೋಜನೇನ ಸೇತಚ್ಛತ್ತೇನ ಧಾರಯಮಾನೇನ, ತದನನ್ತರಂ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ದೇವರಞ್ಞೋ
ದೇವಾ ದೇವಸಭಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ನಿಸೀದನ್ತಿ। ತತೋ ಪುಪ್ಫೇಹಿ ರೇಣುವಟ್ಟಿ ಉಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಉಪರಿ ಕಣ್ಣಿಕಂ ಆಹಚ್ಚ ನಿಪತಮಾನಾ ದೇವತಾನಂ ತಿಗಾವುತಪ್ಪಮಾಣಂ ಅತ್ತಭಾವಂ ಲಾಖಾರಸಪರಿಕಮ್ಮಸಜ್ಜಿತಂ ವಿಯ
ಮಾಸಸ್ಸ
ಯದಾ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮಕಾರಕಾ ಬಹೂ ನ ಹೋನ್ತಿ, ಪೋತ್ಥಕೋ ಖುದ್ದಕೋ ಹೋತಿ, ತಂ ದಿಸ್ವಾವ ದೇವಾ – ‘‘ಪಮತ್ತೋ, ವತ ಭೋ ಮಹಾಜನೋ ವಿಹರತಿ, ಚತ್ತಾರೋ ಅಪಾಯಾ ಪರಿಪೂರಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಛ ದೇವಲೋಕಾ ತುಚ್ಛಾ ಭವಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಅನತ್ತಮನಾ ಹೋನ್ತಿ। ಸಚೇ ಪನ ಪೋತ್ಥಕೋ ಮಹಾ ಹೋತಿ, ತಂ ದಿಸ್ವಾವ ದೇವಾ – ‘‘ಅಪ್ಪಮತ್ತೋ, ವತ ಭೋ, ಮಹಾಜನೋ ವಿಹರತಿ, ಚತ್ತಾರೋ ಅಪಾಯಾ ಸುಞ್ಞಾ ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ
ತಥಾಗತಂ ನಮಸ್ಸನ್ತಾತಿ ನವಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ತಥಾಗತಂ ನಮಸ್ಸಮಾನಾ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಚ ಸುಧಮ್ಮತನ್ತಿ ಸ್ವಾಕ್ಖಾತತಾದಿಭೇದಂ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಸುಧಮ್ಮತಂ ಉಜುಪ್ಪಟಿಪನ್ನತಾದಿಭೇದಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಚ ಸುಪ್ಪಟಿಪತ್ತಿನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।
ಅಟ್ಠಯಥಾಭುಚ್ಚವಣ್ಣನಾ
೨೯೬. ಯಥಾಭುಚ್ಚೇತಿ ಯಥಾಭೂತೇ ಯಥಾಸಭಾವೇ। ವಣ್ಣೇತಿ ಗುಣೇ। ಪಯಿರುದಾಹಾಸೀತಿ ಕಥೇಸಿ। ಬಹುಜನಹಿತಾಯ ಪಟಿಪನ್ನೋತಿ ಕಥಂ ಪಟಿಪನ್ನೋ? ದೀಪಙ್ಕರಪಾದಮೂಲೇ ಅಟ್ಠ ಧಮ್ಮೇ ಸಮೋಧಾನೇತ್ವಾ ಬುದ್ಧತ್ಥಾಯ ಅಭಿನೀಹರಮಾನೋಪಿ ಬಹುಜನಹಿತಾಯ ಪಟಿಪನ್ನೋ ನಾಮ ಹೋತಿ।
ದಾನಪಾರಮೀ, ಸೀಲಪಾರಮೀ, ನೇಕ್ಖಮ್ಮಪಾರಮೀ, ಪಞ್ಞಾಪಾರಮೀ, ವೀರಿಯಪಾರಮೀ, ಖನ್ತಿಪಾರಮೀ, ಸಚ್ಚಪಾರಮೀ, ಅಧಿಟ್ಠಾನಪಾರಮೀ, ಮೇತ್ತಾಪಾರಮೀ, ಉಪೇಕ್ಖಾಪಾರಮೀತಿ ಕಪ್ಪಸತಸಹಸ್ಸಾಧಿಕಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಾನಿ ಇಮಾ ದಸ ಪಾರಮಿಯೋ ಪೂರೇನ್ತೋಪಿ ಬಹುಜನಹಿತಾಯ ಪಟಿಪನ್ನೋ।
ಖನ್ತಿವಾದಿತಾಪಸಕಾಲೇ, ಚೂಳಧಮ್ಮಪಾಲಕುಮಾರಕಾಲೇ, ಛದ್ದನ್ತನಾಗರಾಜಕಾಲೇ, ಭೂರಿದತ್ತಚಮ್ಪೇಯ್ಯಸಙ್ಖಪಾಲನಾಗರಾಜಕಾಲೇ, ಮಹಾಕಪಿಕಾಲೇ ಚ ತಾದಿಸಾನಿ ದುಕ್ಕರಾನಿ ಕರೋನ್ತೋಪಿ ಬಹುಜನಹಿತಾಯ ಪಟಿಪನ್ನೋ। ವೇಸ್ಸನ್ತರತ್ತಭಾವೇ ಠತ್ವಾ ಸತ್ತಸತಕಮಹಾದಾನಂ ದತ್ವಾ ಸತ್ತಸು ಠಾನೇಸು ಪಥವಿಂ ಕಮ್ಪೇತ್ವಾ ಪಾರಮೀಕೂಟಂ ಗಣ್ಹನ್ತೋಪಿ ಬಹುಜನಹಿತಾಯ ಪಟಿಪನ್ನೋ। ತತೋ ಅನನ್ತರೇ ಅತ್ತಭಾವೇ ತುಸಿತಪುರೇ ಯಾವತಾಯುಕಂ ತಿಟ್ಠನ್ತೋಪಿ ಬಹುಜನಹಿತಾಯ ಪಟಿಪನ್ನೋ।
ತತ್ಥ ಪಞ್ಚ ಪುಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಾನಿ ದಿಸ್ವಾ ದಸಸಹಸ್ಸಚಕ್ಕವಾಳದೇವತಾಹಿ ಯಾಚಿತೋ ಪಞ್ಚ ಮಹಾವಿಲೋಕನಾನಿ ವಿಲೋಕೇತ್ವಾ ದೇವಾನಂ ಸಙ್ಗಹತ್ಥಾಯ ಪಟಿಞ್ಞಂ ದತ್ವಾ ತುಸಿತಪುರಾ
ದಸ ಮಾಸೇ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿಯಂ ವಸಿತ್ವಾ ಲುಮ್ಬಿನೀವನೇ ಮಾತುಕುಚ್ಛಿತೋ ನಿಕ್ಖಮನ್ತೋಪಿ, ಏಕೂನತಿಂಸವಸ್ಸಾನಿ ಅಗಾರಂ ಅಜ್ಝಾವಸಿತ್ವಾ ಮಹಾಭಿನಿಕ್ಖಮನಂ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಅನೋಮನದೀತೀರೇ ಪಬ್ಬಜನ್ತೋಪಿ, ಛಬ್ಬಸ್ಸಾನಿ ಪಧಾನೇನ ಅತ್ತಾನಂ ಕಿಲಮೇತ್ವಾ ಬೋಧಿಪಲ್ಲಙ್ಕಂ ಆರುಯ್ಹ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಂ ಪಟಿವಿಜ್ಝನ್ತೋಪಿ, ಸತ್ತಸತ್ತಾಹಂ ಬೋಧಿಮಣ್ಡೇ ಯಾಪೇನ್ತೋಪಿ, ಇಸಿಪತನಂ ಆಗಮ್ಮ ಅನುತ್ತರಂ ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಂ ಪವತ್ತೇನ್ತೋಪಿ, ಯಮಕಪಾಟಿಹಾರಿಯಂ ಕರೋನ್ತೋಪಿ, ದೇವೋರೋಹಣಂ ಓರೋಹನ್ತೋಪಿ, ಬುದ್ಧೋ ಹುತ್ವಾ ಪಞ್ಚಚತ್ತಾಲೀಸ ವಸ್ಸಾನಿ ತಿಟ್ಠನ್ತೋಪಿ, ಆಯುಸಙ್ಖಾರಂ ಓಸ್ಸಜನ್ತೋಪಿ, ಯಮಕಸಾಲಾನಮನ್ತರೇ ಅನುಪಾದಿಸೇಸಾಯ ನಿಬ್ಬಾನಧಾತುಯಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯನ್ತೋಪಿ
ನೇವ ಅತೀತಂಸೇ ಸಮನುಪಸ್ಸಾಮ, ನ ಪನೇತರಹೀತಿ ಅತೀತೇಪಿ ಬುದ್ಧತೋ ಅಞ್ಞಂ ನ ಸಮನುಪಸ್ಸಾಮ, ಅನಾಗತೇಪಿ ನ ಸಮನುಪಸ್ಸಾಮ, ಏತರಹಿ ಪನ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಸತ್ಥುನೋ ಅಭಾವತೋಯೇವ ಅಞ್ಞತ್ರ ತೇನ ಭಗವತಾ ನ ಸಮನುಪಸ್ಸಾಮಾತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ। ಅಟ್ಠಕಥಾಯಮ್ಪಿ ಹಿ – ‘‘ಅತೀತಾನಾಗತಾ ಬುದ್ಧಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ
ಗಙ್ಗೋದಕಂ ಯಮುನೋದಕೇನಾತಿ ಗಙ್ಗಾಯಮುನಾನಂ ಸಮಾಗಮಟ್ಠಾನೇ ಉದಕಂ ವಣ್ಣೇನಪಿ ಗನ್ಧೇನಪಿ ರಸೇನಪಿ ಸಂಸನ್ದತಿ ಸಮೇತಿ, ಮಜ್ಝೇ ಭಿನ್ನಸುವಣ್ಣಂ ವಿಯ ಏಕಸದಿಸಮೇವ ಹೋತಿ, ನ ಮಹಾಸಮುದ್ದಉದಕೇನ ಸಂಸಟ್ಠಕಾಲೇ ವಿಯ ವಿಸದಿಸಂ। ಪರಿಸುದ್ಧಸ್ಸ ನಿಬ್ಬಾನಸ್ಸ ಪಟಿಪದಾಪಿ ಪರಿಸುದ್ಧಾವ। ನ ಹಿ ದಹರಕಾಲೇ ವೇಜ್ಜಕಮ್ಮಾದೀನಿ ಕತ್ವಾ ಅಗೋಚರೇ ಚರಿತ್ವಾ ಮಹಲ್ಲಕಕಾಲೇ ನಿಬ್ಬಾನಂ ದಟ್ಠುಂ ಸಕ್ಕಾ, ನಿಬ್ಬಾನಗಾಮಿನೀ ಪನ ಪಟಿಪದಾ ಪರಿಸುದ್ಧಾವ ವಟ್ಟತಿ ಆಕಾಸೂಪಮಾ। ಯಥಾ ಹಿ ಆಕಾಸಮ್ಪಿ ಅಲಗ್ಗಂ ಪರಿಸುದ್ಧಂ ಚನ್ದಿಮಸೂರಿಯಾನಂ ಆಕಾಸೇ ಇಚ್ಛಿತಿಚ್ಛಿತಟ್ಠಾನಂ ಗಚ್ಛನ್ತಾನಂ ವಿಯ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪಟಿಪದಾಪಿ ಕುಲೇ ವಾ ಗಣೇ ವಾ ಅಲಗ್ಗಾ
ಪಟಿಪನ್ನಾನನ್ತಿ ಪಟಿಪದಾಯ ಠಿತಾನಂ। ವುಸಿತವತನ್ತಿ ವುತ್ಥವಾಸಾನಂ ಏತೇಸಂ। ಲದ್ಧಸಹಾಯೋತಿ ಏತೇಸಂ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಸಹ ಅಯನತೋ ಸಹಾಯೋ। ‘‘ಅದುತಿಯೋ ಅಸಹಾಯೋ ಅಪ್ಪಟಿಸಮೋ’’ತಿ ಇದಂ ಪನ ಅಸದಿಸಟ್ಠೇನ ವುತ್ತಂ। ಅಪನುಜ್ಜಾತಿ ತೇಸಂ ಮಜ್ಝೇಪಿ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಯಾ ವಿಹರನ್ತೋ ಚಿತ್ತೇನ ಅಪನುಜ್ಜ, ಅಪನುಜ್ಜೇವ ಏಕಾರಾಮತಂ ಅನುಯುತ್ತೋ ವಿಹರತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
ಅಭಿನಿಪ್ಫನ್ನೋ ಖೋ ಪನ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಲಾಭೋತಿ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಮಹಾಲಾಭೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋ। ಕದಾ ಪಟ್ಠಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನೋ? ಅಭಿಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಪತ್ವಾ ಸತ್ತಸತ್ತಾಹಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಇಸಿಪತನೇ ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಂ ಪವತ್ತೇತ್ವಾ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ದೇವಮನುಸ್ಸಾನಂ ದಮನಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ತಯೋ ಜಟಿಲೇ ಪಬ್ಬಾಜೇತ್ವಾ ರಾಜಗಹಂ ಗತಸ್ಸ ಬಿಮ್ಬಿಸಾರದಮನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನೋ। ಯಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ – ‘‘ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ಭಗವಾ ಸಕ್ಕತೋ ಹೋತಿ ಗರುಕತೋ ಮಾನಿತೋ ಪೂಜಿತೋ ಅಪಚಿತೋ ಲಾಭೀ ಚೀವರಪಿಣ್ಡಪಾತಸೇನಾಸನಗಿಲಾನಪಚ್ಚಯಭೇಸಜ್ಜಪರಿಕ್ಖಾರಾನ’’ನ್ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೨.೭೦)। ಸತಸಹಸ್ಸಕಪ್ಪಾಧಿಕೇಸು ಚತೂಸು ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯೇಸು ಉಸ್ಸನ್ನಪುಞ್ಞನಿಸ್ಸನ್ದಸಮುಪ್ಪನ್ನೋ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರೋ ಮಹೋಘೋ ವಿಯ ಅಜ್ಝೋತ್ಥರಮಾನೋ ಆಗಚ್ಛತಿ।
ಏಕಸ್ಮಿಂ ಕಿರ ಸಮಯೇ ರಾಜಗಹೇ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಸಾಕೇತೇ ಕೋಸಮ್ಬಿಯಂ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಭಗವತೋ ಪಟಿಪಾಟಿಭತ್ತಂ
ಅಸದಿಸದಾನೇ ಪನೇಸ ಲಾಭೋ ಮತ್ಥಕಂ ಪತ್ತೋ। ಏಕಸ್ಮಿಂ ಕಿರ ಸಮಯೇ ಭಗವತಿ ಜನಪದಚಾರಿಕಂ ಚರಿತ್ವಾ ಜೇತವನಂ ಸಮ್ಪತ್ತೇ ರಾಜಾ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ದಾನಂ ಅದಾಸಿ। ದುತಿಯದಿವಸೇ ನಾಗರಾ ಅದಂಸು। ಪುನ ತೇಸಂ ದಾನತೋ ಅತಿರೇಕಂ ರಾಜಾ, ತಸ್ಸ ದಾನತೋ ಅತಿರೇಕಂ ನಾಗರಾತಿ ಏವಂ ಬಹೂಸು ದಿವಸೇಸು ಗತೇಸು ರಾಜಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಇಮೇ ನಾಗರಾ ದಿವಸೇ ದಿವಸೇ ಅತಿರೇಕತರಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಪಥವಿಸ್ಸರೋ ಪನ ರಾಜಾ ನಾಗರೇಹಿ ದಾನೇ ಪರಾಜಿತೋತಿ ಗರಹಾ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ಅಥಸ್ಸ ಮಲ್ಲಿಕಾ ಉಪಾಯಂ ಆಚಿಕ್ಖಿ। ಸೋ ರಾಜಙ್ಗಣೇ ಸಾಲಕಲ್ಯಾಣಿಪದರೇಹಿ ಮಣ್ಡಪಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ತಂ ನೀಲುಪ್ಪಲೇಹಿ
ತಸ್ಸಞ್ಚ
‘‘ನ ವೇ ಕದರಿಯಾ ದೇವಲೋಕಂ ವಜನ್ತಿ,
ಬಾಲಾ ಹವೇ ನಪ್ಪಸಂಸನ್ತಿ ದಾನಂ।
ಧೀರೋ ಚ ದಾನಂ ಅನುಮೋದಮಾನೋ,
ತೇನೇವ ಸೋ ಹೋತಿ ಸುಖೀ ಪರತ್ಥಾ’’ತಿ॥ (ಧ॰ ಪ॰ ೧೭೭)।
ರಾಜಾ ಅನತ್ತಮನೋ ಹುತ್ವಾ – ‘‘ಮಯಾ ಮಹಾದಾನಂ ದಿನ್ನಂ, ಸತ್ಥಾ ಚ ಮೇ ಮನ್ದಮೇವ ಧಮ್ಮಂ ಕಥೇಸಿ, ನಾಸಕ್ಖಿಂ ಮಞ್ಞೇ ದಸಬಲಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಗಹೇತು’’ನ್ತಿ। ಸೋ ಭುತ್ತಪಾತರಾಸೋ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಮಯಾ, ಭನ್ತೇ, ಮಹನ್ತಂ ದಾನಂ ದಿನ್ನಂ, ಅನುಮೋದನಾ ಚ ಮೇ ನ ಮಹತೀ ಕತಾ, ಕೋ ನು ಖೋ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ದೋಸೋ’’ತಿ? ನತ್ಥಿ, ಮಹಾರಾಜ, ತವ ದೋಸೋ, ಪರಿಸಾ ಪನ ಅಪರಿಸುದ್ಧಾ, ತಸ್ಮಾ ಧಮ್ಮಂ ನ ದೇಸೇಸಿನ್ತಿ। ಕಸ್ಮಾ ಪನ ಭಗವಾ ಪರಿಸಾ ನ ಸುದ್ಧಾತಿ? ಸತ್ಥಾ ದ್ವಿನ್ನಂ ಅಮಚ್ಚಾನಂ ಪರಿವಿತಕ್ಕಂ ಆರೋಚೇಸಿ। ರಾಜಾ ಕಾಳಂ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಏವಂ, ತಾತ, ಕಾಳಾ’’ತಿ? ‘‘ಏವಂ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ। ‘‘ಮಯಿ ಮಮ ಸನ್ತಕಂ ದದಮಾನೇ ತವ ಕತರಂ ಠಾನಂ ರುಜ್ಜತಿ, ನ ತಂ ಸಕ್ಕೋಮಿ ಪಸ್ಸಿತುಂ, ಪಬ್ಬಾಜೇಥ ನಂ ಮಮ ರಟ್ಠತೋ’’ತಿ ಆಹ। ತತೋ ಜುಣ್ಹಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಏವಂ ಕಿರ, ತಾತ, ಚಿನ್ತೇಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ। ‘‘ತವ ಚಿತ್ತಾನುರೂಪಮೇವ ಹೋತೂ’’ತಿ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಮಣ್ಡಪೇ ಏವಂ ಪಞ್ಞತ್ತೇಸುಯೇವ ಆಸನೇಸು ಪಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖುಸತಾನಿ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ತಾಯೇವ ಖತ್ತಿಯಧೀತರೋ
ಸತ್ಥಾ ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ದಾನಾನಂ ಅನುಮೋದನಂ ಏಕತೋ ಕತ್ವಾ ದ್ವೇ ಮಹಾನದಿಯೋ ಏಕೋಘಪುಣ್ಣಾ ಕುರುಮಾನೋ ವಿಯ ಮಹಾಧಮ್ಮದೇಸನಂ ದೇಸೇಸಿ। ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಜುಣ್ಹೋ ಸೋತಾಪನ್ನೋ ಅಹೋಸಿ। ರಾಜಾ ಪಸೀದಿತ್ವಾ ದಸಬಲಸ್ಸ ಬಾಹಿರವತ್ಥುಂ ನಾಮ ಅದಾಸಿ। ಏವಂ ಅಭಿನಿಪ್ಫನ್ನೋ ಖೋ ಪನ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಲಾಭೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
ಅಭಿನಿಪ್ಫನ್ನೋ ಸಿಲೋಕೋತಿ ವಣ್ಣಗುಣಕಿತ್ತನಂ। ಸೋಪಿ ಭಗವತೋ ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಪ್ಪವತ್ತನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಭಿನಿಪ್ಫನ್ನೋ। ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಹಿ ಭಗವತೋ ಖತ್ತಿಯಾಪಿ ವಣ್ಣಂ ಕಥೇನ್ತಿ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾಪಿ ಗಹಪತಯೋಪಿ ನಾಗಾ ಸುಪಣ್ಣಾ ಗನ್ಧಬ್ಬಾ ದೇವತಾ ಬ್ರಹ್ಮಾನೋಪಿ ಕಿತ್ತಿಂ ವತ್ವಾ – ‘‘ಇತಿಪಿ ಸೋ ಭಗವಾ’’ತಿಆದಿನಾ। ಅಞ್ಞತಿತ್ಥಿಯಾಪಿ ವರರೋಜಸ್ಸ ಸಹಸ್ಸಂ ದತ್ವಾ ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಅವಣ್ಣಂ ಕಥೇಹೀತಿ ಉಯ್ಯೋಜೇಸುಂ। ಸೋ ಸಹಸ್ಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ದಸಬಲಂ ಪಾದತಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಕೇಸನ್ತಾ ಅಪಲೋಕಯಮಾನೋ ಲಿಕ್ಖಾಮತ್ತಮ್ಪಿ ವಜ್ಜಂ ಅದಿಸ್ವಾ – ‘‘ವಿಪ್ಪಕಿಣ್ಣದ್ವತ್ತಿಂಸಮಹಾಪುರಿಸಲಕ್ಖಣೇ ಅಸೀತಿಅನುಬ್ಯಞ್ಜನವಿಭೂಸಿತೇ ಬ್ಯಾಮಪ್ಪಭಾಪರಿಕ್ಖಿತ್ತೇ ಸುಫುಲ್ಲಿತಪಾರಿಚ್ಛತ್ತಕತಾರಾಗಣಸಮುಜ್ಜಲಿತಅನ್ತಲಿಕ್ಖವಿಚಿತ್ತಕುಸುಮಸಸ್ಸಿರಿಕನನ್ದನವನಸದಿಸೇ ಅನವಜ್ಜಅತ್ತಭಾವೇ ಅವಣ್ಣಂ ವದನ್ತಸ್ಸ ಮುಖಮ್ಪಿ ವಿಪರಿವತ್ತೇಯ್ಯ, ಮುದ್ಧಾಪಿ ಸತ್ತಧಾ ಫಲೇಯ್ಯ, ಅವಣ್ಣಂ ವತ್ತುಂ ಉಪಾಯೋ ನತ್ಥಿ, ವಣ್ಣಮೇವ ವದಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪಾದತಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಕೇಸನ್ತಾ ಅತಿರೇಕಪದಸಹಸ್ಸೇನ ವಣ್ಣಮೇವ ಕಥೇಸಿ। ಯಮಕಪಾಟಿಹಾರಿಯೇ ಪನೇಸ ವಣ್ಣೋ ನಾಮ ಮತ್ಥಕಂ ಪತ್ತೋ। ಏವಂ ಅಭಿನಿಪ್ಫನ್ನೋ ಸಿಲೋಕೋತಿ।
ಯಾವ ಮಞ್ಞೇ ಖತ್ತಿಯಾತಿ ಖತ್ತಿಯಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ವೇಸ್ಸಾ ಸುದ್ದಾ ನಾಗಾ ಸುಪಣ್ಣಾ ಯಕ್ಖಾ ಅಸುರಾ ದೇವಾ ಬ್ರಹ್ಮಾನೋತಿ ಸಬ್ಬೇವ ತೇ ಸಮ್ಪಿಯಾಯಮಾನರೂಪಾ ಹಟ್ಠತುಟ್ಠಾ ವಿಹರನ್ತಿ। ವಿಗತಮದೋ ಖೋ ಪನಾತಿ ಏತ್ತಕಾ ಮಂ ಜನಾ ಸಮ್ಪಿಯಾಯಮಾನರೂಪಾ ವಿಹರನ್ತೀತಿ ನ ಮದಪಮತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ದವಾದಿವಸೇನ ಆಹಾರಂ ಆಹಾರೇತಿ, ಅಞ್ಞದತ್ಥು ವಿಗತಮದೋ ಖೋ ಪನ ಸೋ ಭಗವಾ ಆಹಾರಂ ಆಹಾರೇತಿ।
ಯಥಾವಾದೀತಿ
‘‘ವಾಮೇನ
ಸರೇನ ನೇಲಕೋ ಹೋತಿ, ವಿಸಾಣೇನ ಜರಗ್ಗವೋ’’ತಿ॥ –
ಅಯಂ ಸೂಕರಯಕ್ಖೋ ಸೂಕರೇ ದಿಸ್ವಾ ಸೂಕರಸದಿಸಂ ವಾಮಪಸ್ಸಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ತೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಖಾದತಿ, ಅಜಾಮಿಗೇ ದಿಸ್ವಾ ತಂಸದಿಸಂ
‘‘ಧಮ್ಮಂ ಚರಥ ಭದ್ದಂ ವೋ, ಧಮ್ಮಂ ಚರಥ ಞಾತಯೋ।
ಧಮ್ಮಚಾರೀ ಸುಖಂ ಸೇತಿ, ಅಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೇ ಪರಮ್ಹಿ ಚಾ’’ತಿ॥
ಸಕುಣೇಸು ವಿಸ್ಸಾಸಂ ಉಪ್ಪಾದೇಸಿ, ತತೋ –
‘‘ಭದ್ದಕೋ ವತಾಯಂ ಪಕ್ಖೀ, ದಿಜೋ ಪರಮಧಮ್ಮಿಕೋ।
ಏಕಪಾದೇನ ತಿಟ್ಠನ್ತೋ, ಧಮ್ಮೋ ಧಮ್ಮೋತಿ ಭಾಸತೀ’’ತಿ॥
ಏವಂ ವಿಸ್ಸಾಸಮಾಗತೇ ಸಕುಣೇ ಖಾದಿತ್ಥ। ತೇನ ತೇಸಂ ವಾಚಾ ಕಾಯೇನ, ಕಾಯೋ ಚ ವಾಚಾಯ ನ ಸಮೇತಿ, ನ ಏವಂ ಭಗವತೋ। ಭಗವತೋ ಪನ ವಾಚಾ ಕಾಯೇನ, ಕಾಯೋ ಚ ವಾಚಾಯ ಸಮೇತಿಯೇವಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ।
ತಿಣ್ಣಾ ತರಿತಾ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ ಅಸ್ಸಾತಿ ತಿಣ್ಣವಿಚಿಕಿಚ್ಛೋ। ‘‘ಕಥಮಿದಂ ಕಥಮಿದ’’ನ್ತಿ ಏವರೂಪಾ ವಿಗತಾ ಕಥಂಕಥಾ ಅಸ್ಸಾತಿ ವಿಗತಕಥಂಕಥೋ। ಯಥಾ ಹಿ ಮಹಾಜನೋ – ‘‘ಅಯಂ ರುಕ್ಖೋ, ಕಿಂ ರುಕ್ಖೋ ನಾಮ, ಅಯಂ ಗಾಮೋ, ಅಯಂ ಜನಪದೋ, ಇದಂ ರಟ್ಠಂ, ಕಿಂ ರಟ್ಠಂ ನಾಮ, ಕಸ್ಮಾ ನು ಖೋ ಅಯಂ ರುಕ್ಖೋ ಉಜುಕ್ಖನ್ಧೋ, ಅಯಂ ವಙ್ಕಕ್ಖನ್ಧೋ, ಕಸ್ಮಾ ಕಣ್ಟಕೋ ಕೋಚಿ ಉಜುಕೋ ಹೋತಿ, ಕೋಚಿ ವಙ್ಕೋ, ಪುಪ್ಫಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಸುಗನ್ಧಂ, ಕಿಞ್ಚಿ ದುಗ್ಗನ್ಧಂ, ಫಲಂ ಕಿಞ್ಚಿ
ಪರಿಯೋಸಿತಸಙ್ಕಪ್ಪೋತಿ ಯಥಾ ಕೇಚಿ ಸೀಲಮತ್ತೇನ, ಕೇಚಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಮತ್ತೇನ, ಕೇಚಿ ಪಠಮಜ್ಝಾನೇನ…ಪೇ॰… ಕೇಚಿ ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನಸಮಾಪತ್ತಿಯಾ, ಕೇಚಿ ಸೋತಾಪನ್ನಭಾವಮತ್ತೇನ…ಪೇ॰… ಕೇಚಿ ಅರಹತ್ತೇನ, ಕೇಚಿ ಸಾವಕಪಾರಮೀಞಾಣೇನ, ಕೇಚಿ ಪಚ್ಚೇಕಬೋಧಿಞಾಣೇನ ಪರಿಯೋಸಿತಸಙ್ಕಪ್ಪಾ ಪರಿಪುಣ್ಣಮನೋರಥಾ ಹೋನ್ತಿ, ನ ಏವಂ ಮಮ ಸತ್ಥಾ। ಮಮ ಪನ ಸತ್ಥಾ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣೇನ ಪರಿಯೋಸಿತಸಙ್ಕಪ್ಪೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ।
ಅಜ್ಝಾಸಯಂ ಆದಿಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯನ್ತಿ ಕರಣತ್ಥೇ ಪಚ್ಚತ್ತವಚನಂ, ಅಧಿಕಾಸಯೇನ ಉತ್ತಮನಿಸ್ಸಯಭೂತೇನ ಆದಿಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯೇನ ಪೋರಾಣಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಭೂತೇನ ಚ ಅರಿಯಮಗ್ಗೇನ ತಿಣ್ಣವಿಚಿಕಿಚ್ಛೋ ವಿಗತಕಥಂಕಥೋ ಪರಿಯೋಸಿತಸಙ್ಕಪ್ಪೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ಪುಬ್ಬೇ ಅನನುಸ್ಸುತೇಸು ಧಮ್ಮೇಸು ಸಾಮಂ ಸಚ್ಚಾನಿ ಅಭಿಸಮ್ಬುಜ್ಝಿ, ತತ್ಥ ಚ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಂ ಪತ್ತೋ, ಬಲೇಸು ಚ ವಸೀಭಾವ’’ನ್ತಿ ಹಿ ವಚನತೋ ಪರಿಯೋಸಿತಸಙ್ಕಪ್ಪತಾಪಿ ಭಗವತೋ ಅರಿಯಮಗ್ಗೇನೇವ ನಿಪ್ಫನ್ನಾತಿ।
೨೯೭. ಯಥರಿವ ಭಗವಾತಿ ಯಥಾ ಭಗವಾ, ಏವಂ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಜಮ್ಬುದೀಪತಲೇ ಚತೂಸು ದಿಸಾಸು ಚಾರಿಕಂ ಚರಮಾನಾ ಅಹೋ ವತ ಚತ್ತಾರೋ ಜಿನಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಯ್ಯುನ್ತಿ ಪಚ್ಚಾಸಿಸಮಾನಾ ವದನ್ತಿ। ಅಥಾಪರೇ ತೀಸು ಮಣ್ಡಲೇಸು ಏಕತೋ ವಿಚರಣಭಾವಂ ಆಕಙ್ಖಮಾನಾ ತಯೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಾತಿ ಆಹಂಸು। ಅಪರೇ – ‘‘ದಸ ಪಾರಮಿಯೋ ನಾಮ ಪೂರೇತ್ವಾ ಚತುನ್ನಂ ತಿಣ್ಣಂ ವಾ ಉಪ್ಪತ್ತಿ ದುಲ್ಲಭಾ, ಸಚೇ ಪನ ಏಕೋ ನಿಬದ್ಧವಾಸಂ ವಸನ್ತೋ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಯ್ಯ, ಏಕೋ ಚಾರಿಕಂ ಚರನ್ತೋ, ಏವಮ್ಪಿ ಜಮ್ಬುದೀಪೋ ಸೋಭೇಯ್ಯ ಚೇವ, ಬಹುಞ್ಚ ಹಿತಸುಖಮಧಿಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಅಹೋ ವತ, ಮಾರಿಸಾತಿ ಆಹಂಸು।
೨೯೮. ಅಟ್ಠಾನಮೇತಂ ಅನವಕಾಸೋ ಯನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಠಾನಂ ಅವಕಾಸೋತಿ ಉಭಯಮೇತಂ ಕಾರಣಾಧಿವಚನಮೇವ। ಕಾರಣಞ್ಹಿ ತಿಟ್ಠತಿ ಯನ್ತಿ ಕರಣತ್ಥೇ ಪಚ್ಚತ್ತಂ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ
ಏತ್ಥ ಚ –
‘‘ಯಾವತಾ
ತಾವ ಸಹಸ್ಸಧಾ ಲೋಕೋ, ಏತ್ಥ ತೇ ವತ್ತತೇ ವಸೋ’’ತಿ॥ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೫೦೩) –
ಗಾಥಾಯ ಏಕಚಕ್ಕವಾಳಮೇವ ಏಕಾ ಲೋಕಧಾತು। ‘‘ಸಹಸ್ಸೀ ಲೋಕಧಾತು ಅಕಮ್ಪಿತ್ಥಾ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೩.೧೨೬) ಆಗತಟ್ಠಾನೇ ಚಕ್ಕವಾಳಸಹಸ್ಸಂ ಏಕಾ ಲೋಕಧಾತು। ‘‘ಆಕಙ್ಖಮಾನೋ, ಆನನ್ದ, ತಥಾಗತೋ ತಿಸಹಸ್ಸಿಮಹಾಸಹಸ್ಸಿಲೋಕಧಾತುಂ ಸರೇನ ವಿಞ್ಞಾಪೇಯ್ಯ, ಓಭಾಸೇನ ಚ ಫರೇಯ್ಯಾ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೩.೮೧) ಆಗತಟ್ಠಾನೇ ತಿಸಹಸ್ಸಿಮಹಾಸಹಸ್ಸೀ ಏಕಾ ಲೋಕಧಾತು। ‘‘ಅಯಞ್ಚ ದಸಸಹಸ್ಸೀ ಲೋಕಧಾತೂ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೨೦೧) ಆಗತಟ್ಠಾನೇ ದಸಚಕ್ಕವಾಳಸಹಸ್ಸಾನಿ ಏಕಾ ಲೋಕಧಾತು। ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ಏಕಿಸ್ಸಾ ಲೋಕಧಾತುಯಾತಿ ಆಹ। ಏತ್ತಕಞ್ಹಿ ಜಾತಿಖೇತ್ತಂ ನಾಮ। ತತ್ರಾಪಿ ಠಪೇತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಚಕ್ಕವಾಳೇ ಜಮ್ಬುದೀಪಸ್ಸ ಮಜ್ಝಿಮದೇಸಂ ನ ಅಞ್ಞತ್ರ ಬುದ್ಧಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ಜಾತಿಖೇತ್ತತೋ ಪನ ಪರಂ ಬುದ್ಧಾನಂ ಉಪ್ಪತ್ತಿಟ್ಠಾನಮೇವ ನ ಪಞ್ಞಾಯತಿ। ಯೇನತ್ಥೇನಾತಿ ಯೇನ ಪವಾರಣಸಙ್ಗಹತ್ಥೇನ।
ಸನಙ್ಕುಮಾರಕಥಾವಣ್ಣನಾ
೩೦೦. ವಣ್ಣೇನ ಚೇವ ಯಸಸಾ ಚಾತಿ ಅಲಙ್ಕಾರಪರಿವಾರೇನ ಚ ಪುಞ್ಞಸಿರಿಯಾ ಚಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
೩೦೧. ಸಾಧು ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮೇತಿ ಏತ್ಥ ಸಮ್ಪಸಾದನೇ ಸಾಧುಸದ್ದೋ। ಸಙ್ಖಾಯ ಮೋದಾಮಾತಿ ಜಾನಿತ್ವಾ ಮೋದಾಮ।
ಗೋವಿನ್ದಬ್ರಾಹ್ಮಣವತ್ಥುವಣ್ಣನಾ
೩೦೪. ಯಾವ ದೀಘರತ್ತಂ ಮಹಾಪಞ್ಞೋವ ಸೋ ಭಗವಾತಿ ಏತ್ತಕನ್ತಿ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ನ ಸಕ್ಕಾ ವತ್ತುಂ, ಅಥ ಖೋ ಯಾವ ದೀಘರತ್ತಂ ಅತಿಚಿರರತ್ತಂ ಮಹಾಪಞ್ಞೋವ ಸೋ ಭಗವಾ। ನೋತಿ ಕಥಂ ತುಮ್ಹೇ ಮಞ್ಞಥಾತಿ। ಅಥ ಸಯಮೇವೇತಂ ಪಞ್ಹಂ ಬ್ಯಾಕಾತುಕಾಮೋ – ‘‘ಅನಚ್ಛರಿಯಮೇತಂ, ಮಾರಿಸಾ, ಯಂ ಇದಾನಿ ಪಾರಮಿಯೋ ಭೂತಪುಬ್ಬಂ ಭೋತಿಆದಿಮಾಹ।
ಪುರೋಹಿತೋತಿ ಸಬ್ಬಕಿಚ್ಚಾನಿ ಅನುಸಾಸನಪುರೋಹಿತೋ। ಗೋವಿನ್ದೋತಿ ಗೋವಿನ್ದಿಯಾಭಿಸೇಕೇನ ಅಭಿಸಿತ್ತೋ ಜೋತಿಪಾಲೋತಿ ಜೋತನತೋ ಚ ಪಾಲನತೋ ಚ ಜೋತಿಪಾಲೋ। ತಸ್ಸ ಕಿರ ಜಾತದಿವಸೇ ಸಬ್ಬಾವುಧಾನಿ ಉಜ್ಜೋತಿಂಸು। ರಾಜಾಪಿ ಪಚ್ಚೂಸಸಮಯೇ ಅತ್ತನೋ ಮಙ್ಗಲಾವುಧಂ ಪಜ್ಜಲಿತಂ ದಿಸ್ವಾ ಭೀತೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಗೋವಿನ್ದೋ ಪಾತೋವ ರಾಜೂಪಟ್ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸುಖಸೇಯ್ಯಂ ಪುಚ್ಛಿ ರಾಜಾ – ‘‘ಕುತೋ ಮೇ ಆಚರಿಯ, ಸುಖಸೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಂ ಕಾರಣಂ ಆರೋಚೇಸಿ। ಮಾ ಭಾಯಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಮಯ್ಹಂ ಪುತ್ತೋ ಜಾತೋ, ತಸ್ಸಾನುಭಾವೇನ ಸಕಲನಗರೇ ಆವುಧಾನಿ ಪಜ್ಜಲಿಂಸೂತಿ। ರಾಜಾ – ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಮೇ ಕುಮಾರೋ ಪಚ್ಚತ್ಥಿಕೋ ಭವೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಸುಟ್ಠುತರಂ ಭಾಯಿ। ‘‘ಕಿಂ ವಿತಕ್ಕೇಸಿ ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ ಚ ಪುಟ್ಠೋ ತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸಿ। ಅಥ ನಂ ಗೋವಿನ್ದೋ ‘‘ಮಾ ಭಾಯಿ ಮಹಾರಾಜ, ನೇಸೋ ಕುಮಾರೋ ತುಮ್ಹಾಕಂ ದುಬ್ಭಿಸ್ಸತಿ, ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪೇ ಪನ ತೇನ ಸಮೋ ಪಞ್ಞಾಯ ನ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಮಮ ಪುತ್ತಸ್ಸ ವಚನೇನ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಕಙ್ಖಾ ಛಿಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ, ತುಮ್ಹಾಕಞ್ಚ ಸಬ್ಬಕಿಚ್ಚಾನಿ ಅನುಸಾಸಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಸಮಸ್ಸಾಸೇತಿ। ರಾಜಾ ತುಟ್ಠೋ – ‘‘ಕುಮಾರಸ್ಸ ಖೀರಮೂಲಂ ಹೋತೂ’’ತಿ ಸಹಸ್ಸಂ ದತ್ವಾ ‘‘ಕುಮಾರಂ ಮಹಲ್ಲಕಕಾಲೇ ಮಮ ದಸ್ಸೇಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ಕುಮಾರೋ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ವುಡ್ಢಿಮನುಪ್ಪತ್ತೋ। ಜೋತಿತತ್ತಾ ಪನಸ್ಸ ಪಾಲನಸಮತ್ಥತಾಯ ಚ ಜೋತಿಪಾಲೋತ್ವೇವ ನಾಮಂ ಅಕಂಸು। ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಜೋತನತೋ ಚ ಪಾಲನತೋ ಚ ಜೋತಿಪಾಲೋ’’ತಿ।
ಸಮ್ಮಾ ವೋಸ್ಸಜ್ಜಿತ್ವಾತಿ ಸಮ್ಮಾ ವೋಸ್ಸಜ್ಜಿತ್ವಾ। ಅಯಮೇವ ವಾ ಪಾಠೋ। ಅಲಮತ್ಥದಸತರೋತಿ ಸಮತ್ಥೋ ಪಟಿಬಲೋ ಅತ್ಥದಸೋ ಅಲಮತ್ಥದಸೋ, ತಂ ಅಲಮತ್ಥದಸಂ ತಿರೇತೀತಿ ಅಲಮತ್ಥದಸತರೋ। ಜೋತಿಪಾಲಸ್ಸೇವ ಮಾಣವಸ್ಸ ಅನುಸಾಸನಿಯಾತಿ ಸೋಪಿ ಜೋತಿಪಾಲಂಯೇವ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಅನುಸಾಸತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ।
೩೦೫. ಭವಮತ್ಥು ಭವನ್ತಂ ಜೋತಿಪಾಲನ್ತಿ ಭೋತೋ ಜೋತಿಪಾಲಸ್ಸ ಭವೋ ವುದ್ಧಿ ವಿಸೇಸಾಧಿಗಮೋ ಸಬ್ಬಕಲ್ಯಾಣಞ್ಚೇವ ಮಙ್ಗಲಞ್ಚ ಹೋತೂತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಮ್ಮೋದನೀಯಂ ಕಥನ್ತಿ? ‘‘ಅಲಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಮಾ ಚಿನ್ತಯಿ, ಧುವಧಮ್ಮೋ ಏಸ ಸಬ್ಬಸತ್ತಾನ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನ ಮರಣಪ್ಪಟಿಸಂಯುತ್ತಂ ಸೋಕವಿನೋದನಪಟಿಸನ್ಥಾರಕಥಂ ಪರಿಯೋಸಾಪೇತ್ವಾ। ಮಾ ನೋ ಭವಂ ಜೋತಿಪಾಲೋ ಅನುಸಾಸನಿಯಾ ಪಚ್ಚಬ್ಯಾಹಾಸೀತಿ ಮಾ ಪಟಿಬ್ಯಾಕಾಸಿ, ‘‘ಅನುಸಾಸಾ’’ತಿ ವುತ್ತೋ – ‘‘ನಾಹಂ ಅನುಸಾಸಾಮೀ’’ತಿ ನೋ ಮಾ ಅನುಸಾಸನಿಯಾ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಭಿಸಮ್ಭೋಸೀತಿ ಸಂವಿದಹಿತ್ವಾ ಪಟ್ಠಪೇಸಿ। ಮನುಸ್ಸಾ ಏವಮಾಹಂಸೂತಿ ತಂ ಪಿತರಾ ಮಹಾಪಞ್ಞತರಂ ಸಬ್ಬಕಿಚ್ಚಾನಿ ಅನುಸಾಸನ್ತಂ ಸಬ್ಬಕಮ್ಮೇ ಅಭಿಸಮ್ಭವನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ತುಟ್ಠಚಿತ್ತಾ ಗೋವಿನ್ದೋ ವತ, ಭೋ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ, ಮಹಾಗೋವಿನ್ದೋ ವತ, ಭೋ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋತಿ ಏವಮಾಹಂಸು। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ, ‘‘ಗೋವಿನ್ದೋ ವತ, ಭೋ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಅಹೋಸಿ ಏತಸ್ಸ ಪಿತಾ; ಅಯಂ ಪನ ಮಹಾಗೋವಿನ್ದೋ ವತ, ಭೋ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ’’ತಿ।
ರಜ್ಜಸಂವಿಭಜನವಣ್ಣನಾ
೩೦೬. ಯೇನ ತೇ ಛ ಖತ್ತಿಯಾತಿ ಯೇ ತೇ ‘‘ಸಹಾಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತಾ ಛ ಖತ್ತಿಯಾ, ತೇ ಕಿರ ರೇಣುಸ್ಸ ಏಕಪಿತಿಕಾ ಕನಿಟ್ಠಭಾತರೋ, ತಸ್ಮಾ ಮಹಾಗೋವಿನ್ದೋ ‘‘ಅಯಂ ಅಭಿಸಿತ್ತೋ ಏತೇಸಂ ರಜ್ಜಸಂವಿಭಾಗಂ ಕರೇಯ್ಯ ವಾ ನ ವಾ, ಯಂನೂನಾಹಂ ತೇ ಪಟಿಕಚ್ಚೇವ ರೇಣುಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಪಟಿಞ್ಞಂ ಗಣ್ಹಾಪೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇನ್ತೋ ಯೇನ ತೇ ಛ ಖತ್ತಿಯಾ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ। ರಾಜಕತ್ತಾರೋತಿ ರಾಜಕಾರಕಾ ಅಮಚ್ಚಾ।
೩೦೭. ಮದನೀಯಾ ಕಾಮಾತಿ ಮದಕರಾ ಪಮಾದಕರಾ ಕಾಮಾ। ಗಚ್ಛನ್ತೇ ಗಚ್ಛನ್ತೇ ಕಾಲೇ ಏಸ ಅನುಸ್ಸರಿತುಮ್ಪಿ ನ ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯ, ತಸ್ಮಾ ಆಯನ್ತು ಭೋನ್ತೋ ಆಗಚ್ಛನ್ತೂತಿ ಅತ್ಥೋ।
೩೦೮. ಸರಾಮಹಂ ಭೋತಿ ತದಾ ಕಿರ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಸಚ್ಚವಾದಿಕಾಲೋ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಕದಾ ಮಯಾ ವುತ್ತಂ, ಕೇನ ದಿಟ್ಠಂ, ಕೇನ ಸುತ’’ನ್ತಿ ಅಭೂತಂ ಅವತ್ವಾ ‘‘ಸರಾಮಹಂ ಭೋ’’ತಿ ಆಹ। ಸಮ್ಮೋದನೀಯಂ ಕಥನ್ತಿ ಕಿಂ ಮಹಾರಾಜ ದೇವತ್ತಂ ಗತೇ ರಞ್ಞೇ ಮಾ ಚಿನ್ತಯಿತ್ಥ, ಧುವಧಮ್ಮೋ ಏಸ ಸಬ್ಬಸತ್ತಾನಂ, ಏವಂಭಾವಿನೋ ಸಙ್ಖಾರಾತಿ ಏವರೂಪಂ ಪಟಿಸನ್ಥಾರಕಥಂ। ಸಬ್ಬಾನಿ ಸಕಟಮುಖಾನಿ ಪಟ್ಠಪೇಸೀತಿ ಸಬ್ಬಾನಿ ಛ
‘‘ದನ್ತಪುರಂ ಕಲಿಙ್ಗಾನಂ, ಅಸ್ಸಕಾನಞ್ಚ ಪೋತನಂ।
ಮಾಹಿಸ್ಸತಿ ಅವನ್ತೀನಂ, ಸೋವೀರಾನಞ್ಚ ರೋದುಕಂ॥
ಮಿಥಿಲಾ ಚ ವಿದೇಹಾನಂ, ಚಮ್ಪಾ ಅಙ್ಗೇಸು ಮಾಪಿತಾ।
ಬಾರಾಣಸೀ ಚ ಕಾಸೀನಂ, ಏತೇ ಗೋವಿನ್ದಮಾಪಿತಾ’’ತಿ॥ –
ಏತಾನಿ
‘‘ಸತ್ತಭೂ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೋ ಚ, ವೇಸ್ಸಭೂ ಭರತೋ ಸಹ।
ರೇಣು ದ್ವೇ ಚ ಧತರಟ್ಠಾ, ತದಾಸುಂ ಸತ್ತ ಭಾರಧಾ’’ತಿ॥ –
ಇಮಾನಿ ತೇಸಂ ಸತ್ತನ್ನಮ್ಪಿ ನಾಮಾನಿ। ತೇಸು ಹಿ ಏಕೋ ಸತ್ತಭೂ ನಾಮ ಅಹೋಸಿ, ಏಕೋ ಬ್ರಹ್ಮದತ್ತೋ ನಾಮ, ಏಕೋ ವೇಸ್ಸಭೂ ನಾಮ, ಏಕೋ ತೇನೇವ ಸಹ ಭರತೋ ನಾಮ, ಏಕೋ ರೇಣು ನಾಮ, ದ್ವೇ ಪನ ಧತರಟ್ಠಾತಿ ಇಮೇ ಸತ್ತ ಜಮ್ಬುದೀಪತಲೇ ಭಾರಧಾ ಮಹಾರಾಜಾನೋ ಅಹೇಸುನ್ತಿ।
ಪಠಮಭಾಣವಾರವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
ಕಿತ್ತಿಸದ್ದಅಬ್ಭುಗ್ಗಮನವಣ್ಣನಾ
೩೧೧. ಉಪಸಙ್ಕಮಿಂಸೂತಿ
ಸತ್ತ ಚ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಮಹಾಸಾಲೇತಿ ‘‘ಅಹಂ ಸಬ್ಬಟ್ಠಾನೇಸು ಸಮ್ಮುಖೋ ಭವೇಯ್ಯಂ ವಾ ನ ವಾ, ಯತ್ಥಾಹಂ ಸಮ್ಮುಖೋ ನ ಭವಿಸ್ಸಾಮಿ, ತತ್ಥೇವ ತೇ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಕರಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಸತ್ತ ನಹಾತಕಾ। ವತಚರಿಯಪರಿಯೋಸಾನೇ ವಾ ನಹಾತಾ, ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ನ ಖಾದನ್ತಿ ನ ಪಿವನ್ತೀತಿ ನಹಾತಕಾ।
೩೧೨. ಅಬ್ಭುಗ್ಗಚ್ಛೀತಿ ನ ಖೋ ಪನಾಹನ್ತಿ ಮಹಾಪುರಿಸೋ ಕಿರ – ‘‘ಅಯಂ ಮಯ್ಹಂ ಅಭೂತೋ ವಣ್ಣೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋ, ವಣ್ಣುಪ್ಪತ್ತಿ ಖೋ ಪನ ನ ಭಾರಿಯಾ, ಉಪ್ಪನ್ನಸ್ಸ ವಣ್ಣಸ್ಸ ರಕ್ಖನಮೇವ ಭಾರಿಯಂ, ಅಯಞ್ಚ ಮೇ ಅಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಅಮನ್ತೇತ್ವಾ ಕರೋನ್ತಸ್ಸೇವ ವಣ್ಣೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋವ, ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಮನ್ತೇತ್ವಾ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಪನ ವಿತ್ಥಾರಿಕತರೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಬ್ರಹ್ಮದಸ್ಸನೇ ಉಪಾಯಂ ಪರಿಯೇಸನ್ತೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಸುತಂ ಖೋ ಪನ ಮೇತನ್ತಿಆದಿಅತ್ಥಂ ಪರಿವಿತಕ್ಕೇಸಿ।
೩೧೩. ಯೇನ ರೇಣು ರಾಜಾ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮೀತಿ ಏವಂ ಮೇ ಅನ್ತರಾ ದಟ್ಠುಕಾಮೋ ವಾ ಸಲ್ಲಪಿತುಕಾಮೋ ವಾ ನ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಯತೋ ಛಿನ್ನಪಲಿಬೋಧೋ ಸುಖಂ ವಿಹರಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ಪಲಿಬೋಧುಪಚ್ಛೇದನತ್ಥಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿ, ಏಸ ನಯೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ।
೩೧೬. ಸಾದಿಸಿಯೋತಿ ಸಮವಣ್ಣಾ ಸಮಜಾತಿಕಾ।
೩೧೭. ನವಂ ಸನ್ಧಾಗಾರಂ ಕಾರೇತ್ವಾತಿ ರತ್ತಿಟ್ಠಾನದಿವಾಟ್ಠಾನಚಙ್ಕಮನಸಮ್ಪನ್ನಂ ವಸ್ಸಿಕೇ ಚತ್ತಾರೋ ಮಾಸೇ ವಸನಕ್ಖಮಂ ಬಹಿ ನಳಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಂ ವಿಚಿತ್ತಂ ಆವಸಥಂ ಕಾರೇತ್ವಾ। ಕರುಣಂ ಝಾನಂ ಝಾಯೀತಿ ಕರುಣಾಯ ತಿಕಚತುಕ್ಕಜ್ಝಾನಂ ಝಾಯಿ, ಕರುಣಾಮುಖೇನ ಪನೇತ್ಥ ಅವಸೇಸಾಪಿ ತಯೋ ಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರಾ ಗಹಿತಾವ। ಉಕ್ಕಣ್ಠನಾ ಪರಿತಸ್ಸನಾತಿ ಝಾನಭೂಮಿಯಂ ಠಿತಸ್ಸ ಅನಭಿರತಿಉಕ್ಕಣ್ಠನಾ ವಾ ಭಯಪರಿತಸ್ಸನಾ ವಾ ನತ್ಥಿ, ಬ್ರಹ್ಮುನೋ ಪನ ಆಗಮನಪತ್ಥನಾ ಆಗಮನತಣ್ಹಾ ಅಹೂತಿ ಅತ್ಥೋ।
ಬ್ರಹ್ಮುನಾಸಾಕಚ್ಛಾವಣ್ಣನಾ
೩೧೮. ಭಯನ್ತಿ ಚಿತ್ತುತ್ರಾಸಭಯಮೇವ। ಅಜಾನನ್ತಾತಿ ಅಜಾನಮಾನಾ। ಕಥಂ ಜಾನೇಮು ತಂ ಮಯನ್ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೧೭೯) ಮಯಂ ಕಿನ್ತಿ ತಂ ಜಾನಾಮ, ಅಯಂ ಕತ್ಥವಾಸಿಕೋ, ಕಿನ್ನಾಮೋ, ಕಿಂ ಗೋತ್ತೋತಿಆದೀನಂ ಆಕಾರಾನಂ ಕೇನ ಆಕಾರೇನ ತಂ ಧಾರಯಾಮಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
ಮಂ ವೇ ಕುಮಾರಂ ಜಾನನ್ತೀತಿ ಮಂ ‘‘ಕುಮಾರೋ’’ತಿ ‘‘ದಹರೋ’’ತಿ ಜಾನನ್ತಿ। ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇತಿ ಸೇಟ್ಠಲೋಕೇ। ಸನನ್ತನನ್ತಿ ಚಿರತನಂ ಪೋರಾಣಕಂ ಏವಂ ಗೋವಿನ್ದ ಜಾನಾಹೀತಿ ಗೋವಿನ್ದ ಪಣ್ಡಿತ, ತ್ವಂ ಏವಂ ಜಾನಾಹಿ, ಏವಂ ಮಂ ಧಾರೇಹಿ।
‘‘ಆಸನಂ
ಅಗ್ಘೇ ಭವನ್ತಂ ಪುಚ್ಛಾಮ, ಅಗ್ಘಂ ಕುರುತು ನೋ ಭವ’’ನ್ತಿ॥ –
ಏತ್ಥ ಅಗ್ಘನ್ತಿ ಅತಿಥಿನೋ ಉಪನಾಮೇತಬ್ಬಂ ವುಚ್ಚತಿ। ತೇನೇವ ಇದಮಾಸನಂ ಪಞ್ಞತ್ತಂ, ಏತ್ಥ ನಿಸೀದಥ, ಇದಂ ಉದಕಂ ಪರಿಸುದ್ಧಂ, ಇತೋ ಪಾನೀಯಂ ಪಿವಥ, ಪಾದೇ ಧೋವಥ, ಇದಂ ಪಜ್ಜಂ ಪಾದಾನಂ ಹಿತತ್ಥಾಯ ಅಭಿಸಙ್ಖತಂ ತೇಲಂ, ಇತೋ ಪಾದೇ ಮಕ್ಖೇಥ, ಇದಂ ಮಧುಸಾಕನ್ತಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ನ ಅಞ್ಞೇಸಂ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಸದಿಸಂ ಹೋತಿ, ನ ಸೋ ‘‘ಇದಂ ಸ್ವೇ, ಇದಂ ತತಿಯದಿವಸೇ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಸನ್ನಿಧಿಂ ಅಗ್ಘೇ ಭವನ್ತಂ ಪುಚ್ಛಾಮ। ಏವಂ ಪುಚ್ಛನ್ತಾನಞ್ಚ ಅಗ್ಘಂ ಕುರುತು ನೋ ಭವಂ, ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತು ನೋ ಭವಂ ಇದಮಗ್ಘನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಕಿಂ ಪನೇಸ – ‘‘ಇತೋ ಏಕಮ್ಪಿ ಬ್ರಹ್ಮಾ ನ ಭುಞ್ಜತೀ’’ತಿ ಇದಂ ನ ಜಾನಾತೀತಿ। ನೋ ನ ಜಾನಾತಿ, ಜಾನನ್ತೋಪಿ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಿಕೇ ಆಗತೋ ಅತಿಥಿ ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬೋತಿ ವತ್ತಸೀಸೇನ ಪುಚ್ಛತಿ।
ಅಥ ಖೋ ಬ್ರಹ್ಮಾ – ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಪಣ್ಡಿತೋ ಮಮ ಪರಿಭೋಗಕರಣಾಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಪುಚ್ಛತಿ, ಉದಾಹು ಕೋಹಞ್ಞೇ ಠತ್ವಾ ಪುಚ್ಛತೀ’’ತಿ ಸಮನ್ನಾಹರನ್ತೋ ‘‘ವತ್ತಸೀಸೇ ಠಿತೋ ಪುಚ್ಛತೀ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಿತುಂ ದಾನಿ ಮೇ ವಟ್ಟತೀತಿ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾಮ ತೇ ಅಗ್ಘಂ, ಯಂ ತ್ವಂ ಗೋವಿನ್ದ ಭಾಸಸೀತಿ ಆಹ। ಯಂ ತ್ವಂ ಗೋವಿನ್ದ ಭಾಸಸಿ – ‘‘ಇದಮಾಸನಂ ಪಞ್ಞತ್ತಂ, ಏತ್ಥ ನಿಸೀದಥಾ’’ತಿಆದಿ, ತತ್ರ ತೇ ಮಯಂ ಆಸನೇ ನಿಸಿನ್ನಾ ನಾಮ ಹೋಮ, ಪಾನೀಯಂ ಪೀತಾ ನಾಮ ಹೋಮ, ಪಾದಾಪಿ ಮೇ ಧೋತಾ ನಾಮ ಹೋನ್ತು, ತೇಲೇನಪಿ ಮಕ್ಖಿತಾ ನಾಮ ಹೋನ್ತು, ಉದಕಸಾಕಮ್ಪಿ ಪರಿಭುತ್ತಂ ನಾಮ ಹೋತು, ತಯಾ ದಿನ್ನಂ ಅಧಿವಾಸಿತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಂ ಯಂ ತ್ವಂ ಭಾಸಸಿ, ತಂ ತಂ ಮಯಾ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಮೇವ ಹೋತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ – ‘‘ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾಮ ತೇ ಅಗ್ಘಂ, ಯಂ ತ್ವಂ ಗೋವಿನ್ದ ಭಾಸಸೀ’’ತಿ। ಏವಂ ಪನ ಅಗ್ಘಂ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಪಞ್ಹಸ್ಸ ಓಕಾಸಂ ಕರೋನ್ತೋ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಹಿತತ್ಥಾಯಾತಿಆದಿಮಾಹ।
ಕಙ್ಖೀ ಅಕಙ್ಖಿಂ ಪರವೇದಿಯೇಸೂತಿ ಅಹಂ ಸವಿಚಿಕಿಚ್ಛೋ ಭವನ್ತಂ ಪರೇನ ಸಯಂ ಅಭಿಸಙ್ಖತತ್ತಾ ಪರಸ್ಸ ಪಾಕಟೇಸು ಪರವೇದಿಯೇಸು ಪಞ್ಹೇಸು ನಿಬ್ಬಿಚಿಕಿಚ್ಛಂ।
ಹಿತ್ವಾ ಮಮತ್ತನ್ತಿ ಇದಂ ಮಮ, ಇದಂ ಮಮಾತಿ ಉಪಕರಣತಣ್ಹಂ ಚಜಿತ್ವಾ। ಮನುಜೇಸೂತಿ ಸತ್ತೇಸು, ಮನುಜೇಸು ಯೋ ಕೋಚಿ ಮನುಜೋ ಮಮತ್ತಂ ಹಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏಕೋದಿಭೂತೋತಿ ಏಕೀಭೂತೋ, ಏಕೋ ತಿಟ್ಠನ್ತೋ ಏಕೋ ನಿಸೀದನ್ತೋತಿ। ವಚನತ್ಥೋ ಪನೇತ್ಥ ಏಕೋ ಉದೇತಿ ಪವತ್ತತೀತಿ ಏಕೋದಿ, ತಾದಿಸೋ ಭೂತೋತಿ ಏಕೋದಿಭೂತೋ ಕರುಣೇಧಿಮುತ್ತೋತಿ ಕರುಣಾಝಾನೇ ಅಧಿಮುತ್ತೋ, ತಂ ಝಾನಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ನಿರಾಮಗನ್ಧೋತಿ ವಿಸ್ಸಗನ್ಧವಿರಹಿತೋ। ಏತ್ಥ ಠಿತೋತಿ ಏತೇಸು ಧಮ್ಮೇಸು ಠಿತೋ। ಏತ್ಥ ಚ ಸಿಕ್ಖಮಾನೋತಿ
೩೨೦. ತತ್ಥ ಏತೇ ಅವಿದ್ವಾತಿ ಏತೇ ಆಮಗನ್ಧೇ ಅಹಂ ಅವಿದ್ವಾ, ನ ಜಾನಾಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇಧ ಬ್ರೂಹಿ ಧೀರಾತಿ ತೇ ಮೇ ತ್ವಂ ಇಧ ಧೀರ ಪಣ್ಡಿತ, ಬ್ರೂಹಿ, ವದ। ಕೇನಾವಟಾ ವಾತಿ ಪಜಾ ಕುರುತೂತಿ ಕತಮೇನ ಕಿಲೇಸಾವರಣೇನ ಆವರಿತಾ ಪಜಾ ಪೂತಿಕಾ ವಾಯತಿ। ಆಪಾಯಿಕಾತಿ ಅಪಾಯೂಪಗಾ। ನಿವುತಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಾತಿ ನಿವುತೋ ಪಿಹಿತೋ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ನಿವುತಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೋ। ಕತಮೇನ ಕಿಲೇಸೇನ ಪಜಾಯ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೂಪಗೋ ಮಗ್ಗೋ ನಿವುತೋ ಪಿಹಿತೋ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನೋತಿ ಪುಚ್ಛತಿ।
ಕೋಧೋ ಮೋಸವಜ್ಜಂ ನಿಕತಿ ಚ ದುಬ್ಭೋತಿ ಕುಜ್ಝನಲಕ್ಖಣೋ ಕೋಧೋ ಚ, ಪರವಿಸಂವಾದನಲಕ್ಖಣೋ ಮುಸಾವಾದೋ ಚ, ಸದಿಸಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ವಞ್ಚನಲಕ್ಖಣಾ ನಿಕತಿ ಚ, ಮಿತ್ತದುಬ್ಭನಲಕ್ಖಣೋ ದುಬ್ಭೋ ಚ। ಕದರಿಯತಾ ಅತಿಮಾನೋ ಉಸೂಯಾತಿ ಥದ್ಧಮಚ್ಛರಿಯಲಕ್ಖಣಾ ಕದರಿಯತಾ ಚ, ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಮಞ್ಞನಲಕ್ಖಣೋ ಅತಿಮಾನೋ ಚ, ಪರಸಮ್ಪತ್ತಿಖೀಯನಲಕ್ಖಣಾ ಉಸೂಯಾ ಚ। ಇಚ್ಛಾ ವಿವಿಚ್ಛಾ ಪರಹೇಠನಾ ಚಾತಿ ತಣ್ಹಾಲಕ್ಖಣಾ ಇಚ್ಛಾ ಚ, ಮಚ್ಛರಿಯಲಕ್ಖಣಾ ವಿವಿಚ್ಛಾ ಚ, ವಿಹಿಂಸಾಲಕ್ಖಣಾ ಪರಹೇಠನಾ ಚ। ಲೋಭೋ ಚ ದೋಸೋ ಚ ಮದೋ ಚ ಮೋಹೋತಿ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಲುಬ್ಭನಲಕ್ಖಣೋ ಲೋಭೋ ಚ, ದುಸ್ಸನಲಕ್ಖಣೋ ದೋಸೋ ಚ, ಮಜ್ಜನಲಕ್ಖಣೋ ಮದೋ ಚ, ಮುಯ್ಹನಲಕ್ಖಣೋ ಮೋಹೋ ಚ। ಏತೇಸು ಯುತ್ತಾ ಅನಿರಾಮಗನ್ಧಾತಿ ಏತೇಸು ಚುದ್ದಸಸು ಕಿಲೇಸೇಸು ಯುತ್ತಾ ಪಜಾ ನಿರಾಮಗನ್ಧಾ ನ ಹೋತಿ, ಆಮಗನ್ಧಾ ಸಕುಣಪಗನ್ಧಾ ಆಪಾಯಿಕಾ ನಿವುತಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಾತಿ ಏಸಾ ಪನ ಆಪಾಯಿಕಾ ಚೇವ ಹೋತಿ, ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಮಗ್ಗಾ ಚಾತಿ। ಇದಂ ಪನ ಸುತ್ತಂ ಕಥೇನ್ತೇನ ಆಮಗನ್ಧಸುತ್ತೇನ ದೀಪೇತ್ವಾ ಕಥೇತಬ್ಬಂ, ಆಮಗನ್ಧಸುತ್ತಮ್ಪಿ ಇಮಿನಾ ದೀಪೇತ್ವಾ ಕಥೇತಬ್ಬಂ।
ತೇ ನ ಸುನಿಮ್ಮದಯಾತಿ ತೇ ಆಮಗನ್ಧಾ ಸುನಿಮ್ಮದಯಾ ಸುಖೇನ ನಿಮ್ಮದೇತಬ್ಬಾ ಪಹಾತಬ್ಬಾ ನ ಹೋನ್ತಿ, ದುಪ್ಪಜಹಾ ದುಜ್ಜಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯಸ್ಸ ದಾನಿ ಭವಂ ಗೋವಿನ್ದೋ ಕಾಲಂ ಮಞ್ಞತೀತಿ ‘‘ಯಸ್ಸಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಭವಂ ಗೋವಿನ್ದೋ ಕಾಲಂ ಮಞ್ಞತಿ, ಅಯಮೇವ ಹೋತು, ಏವಂ ಸತಿ ಮಯ್ಹಮ್ಪಿ ತವ ಸನ್ತಿಕೇ ಆಗಮನಂ ಸ್ವಾಗಮನಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಕಥಿತಧಮ್ಮಕಥಾ ಸುಕಥಿತಾ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ತ್ವಂ ತಾತ ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪೇ
ರೇಣುರಾಜಆಮನ್ತನಾವಣ್ಣನಾ
೩೨೧. ಮಹಾಪುರಿಸೋಪಿ
ತತ್ಥ ತ್ವಂ ಪಜಾನಸ್ಸು ರಜ್ಜೇನಾತಿ ತವ ರಜ್ಜೇನ ತ್ವಮೇವ ಜಾನಾಹಿ। ನಾಹಂ ಪೋರೋಹಿಚ್ಚೇ ರಮೇತಿ ಅಹಂ ಪುರೋಹಿತಭಾವೇ ನ ರಮಾಮಿ, ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋಸ್ಮಿ, ಅಞ್ಞಂ ಅನುಸಾಸಕಂ ಜಾನಾಹಿ, ನಾಹಂ ಪೋರೋಹಿಚ್ಚೇ ರಮೇತಿ।
ಅಥ ರಾಜಾ – ‘‘ಧುವಂ ಚತ್ತಾರೋ ಮಾಸೇ ಪಟಿಸಲ್ಲೀನಸ್ಸ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಗೇಹೇ ಭೋಗಾ ಮನ್ದಾ ಜಾತಾ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಧನೇನ ನಿಮನ್ತೇನ್ತೋ – ‘‘ಸಚೇ ತೇ ಊನಂ ಕಾಮೇಹಿ। ಅಹಂ ಪರಿಪೂರಯಾಮಿ ತೇ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪುನ – ‘‘ಕಿನ್ನು ಖೋ ಏಸ ಏಕಕೋ ವಿಹರನ್ತೋ ಕೇನಚಿ ವಿಹಿಂಸಿತೋ ಭವೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ,
‘‘ಯೋ ತಂ ಹಿಂಸತಿ ವಾರೇಮಿ, ಭೂಮಿಸೇನಾಪತಿ ಅಹಂ।
ತುವಂ ಪಿತಾ ಅಹಂ ಪುತ್ತೋ, ಮಾ ನೋ ಗೋವಿನ್ದ ಪಾಜಹೀ’’ತಿ॥ –
ಆಹ ಭೂಮಿಸೇನಾಪತಿ ಅಹನ್ತಿ ಅಥ ವಾ ಅಹಂ ಪಥವಿಯಾ ಸಾಮೀ, ಸ್ವಾಹಂ ಇಮಂ ರಜ್ಜಂ ತುಮ್ಹೇಯೇವ ಪಟಿಚ್ಛಾಪೇಸ್ಸಾಮಿ। ತುವಂ ಪಿತಾ ಅಹಂ ಪುತ್ತೋತಿ ತ್ವಂ ಪಿತಿಟ್ಠಾನೇ ಠಸ್ಸಸಿ, ಅಹಂ ಪುತ್ತಟ್ಠಾನೇ। ಸೋ ತ್ವಂ ಮಮ ಮನಂ ಹರಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋಯೇವ ಮನಂ ಗೋವಿನ್ದ, ಪಾಜೇಹಿ; ಯಥಾ ಇಚ್ಛಸಿ ತಥಾ ಪವತ್ತಸ್ಸು। ಅಹಂ ಪನ ತವ ಮನಂಯೇವ ಅನುವತ್ತನ್ತೋ ತಯಾ ದಿನ್ನಪಿಣ್ಡಂ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತೋ ತಂ ಅಸಿಚಮ್ಮಹತ್ಥೋ ವಾ ಉಪಟ್ಠಹಿಸ್ಸಾಮಿ, ರಥಂ ವಾ ತೇ ಪಾಜೇಸ್ಸಾಮಿ। ‘‘ಮಾ ನೋ ಗೋವಿನ್ದ, ಪಜಹೀ’’ತಿ ವಾ ಪಾಠೋ
‘‘ನ
ಅಮನುಸ್ಸವಚೋ ಸುತ್ವಾ, ತಸ್ಮಾಹಂ ನ ಗಹೇ ರಮೇ’’ತಿ॥ –
ಆಹ। ತತ್ಥ ನ ಮತ್ಥೀತಿ ನ ಮೇ ಅತ್ಥಿ। ಗಹೇತಿ ಗೇಹೇ। ಅಥ ನಂ ರಾಜಾ ಪುಚ್ಛಿ –
‘‘ಅಮನುಸ್ಸೋ ಕಥಂ ವಣ್ಣೋ, ಕಿಂ ತೇ ಅತ್ಥಂ ಅಭಾಸಥ।
ಯಞ್ಚ ಸುತ್ವಾ ಜಹಾಸಿ ನೋ, ಗೇಹೇ ಅಮ್ಹೇ ಚ ಕೇವಲೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಜಹಾಸಿ ನೋ, ಗೇಹೇ ಅಮ್ಹೇ ಚ ಕೇವಲೀತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಸಮ್ಪತ್ತಿಭರಿತೇ ಗೇಹೇ ಸಙ್ಗಹವಸೇನ ಅತ್ತನೋ ಗೇಹೇ ಕರೋನ್ತೋ ಯಂ ಸುತ್ವಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಗೇಹೇ ಚ ಅಮ್ಹೇ ಚ ಕೇವಲೀ ಸಬ್ಬೇ ಅಪರಿಸೇಸೇ ಜಮ್ಬುದೀಪವಾಸಿನೋ ಜಹಾಸೀತಿ ವದತಿ।
ಅಥಸ್ಸ ಆಚಿಕ್ಖನ್ತೋ ಮಹಾಪುರಿಸೋ ಉಪವುತ್ಥಸ್ಸ ಮೇ ಪುಬ್ಬೇತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಉಪವುತ್ಥಸ್ಸಾತಿ ಚತ್ತಾರೋ ಮಾಸೇ ಏಕೀಭಾವಂ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ವುತ್ಥಸ್ಸ। ಯಿಟ್ಠಕಾಮಸ್ಸ ಮೇ ಸತೋತಿ ಯಜಿತುಕಾಮಸ್ಸ ಮೇ ಅಗ್ಗಿ ಪಜ್ಜಲಿತೋ ಆಸಿ, ಕುಸಪತ್ತಪರಿತ್ಥತೋತಿ ಕುಸಪತ್ತೇಹಿ ಪರಿತ್ಥತೋ ಸಪ್ಪಿದಧಿಮಧುಆದೀನಿ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಅಗ್ಗಿ ಜಲಯಿತುಮಾರದ್ಧೋ ಆಸಿ, ಏವಂ ಅಗ್ಗಿಂ ಜಾಲೇತ್ವಾ ‘‘ಮಹಾಜನಸ್ಸ ದಾನಂ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಏವಂ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಠಿತಸ್ಸ ಮಮಾತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ।
ಸನನ್ತನೋತಿ ಸನಙ್ಕುಮಾರೋ ಬ್ರಹ್ಮಾ। ತತೋ ರಾಜಾ ಸಯಮ್ಪಿ ಪಬ್ಬಜಿತುಕಾಮೋ ಹುತ್ವಾ ಸದ್ದಹಾಮೀತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಕಥಂ ವತ್ತೇಥ ಅಞ್ಞಥಾತಿ ಕಥಂ ತುಮ್ಹೇ ಅಞ್ಞಥಾ ವತ್ತಿಸ್ಸಥ। ತೇ ತಂ ಅನುವತ್ತಿಸ್ಸಾಮಾತಿ ತೇ ಮಯಮ್ಪಿ ತುಮ್ಹೇಯೇವ ಅನುವತ್ತಿಸ್ಸಾಮ, ಅನುಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ಅನುವಜಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ತಸ್ಸ ಅನುಗಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಕಾಚೋತಿ ನಿಕ್ಕಾಚೋ ಅಕಕ್ಕಸೋ। ಗೋವಿನ್ದಸ್ಸಾನುಸಾಸನೇತಿ ತವ ಗೋವಿನ್ದಸ್ಸ ಸಾಸನೇ। ಭವನ್ತಂ ಗೋವಿನ್ದಮೇವ ಸತ್ಥಾರಂ ಕರಿತ್ವಾ ಚರಿಸ್ಸಾಮಾತಿ ವದತಿ।
ಛ ಖತ್ತಿಯಆಮನ್ತನಾವಣ್ಣನಾ
೩೨೨. ಯೇನ ತೇ ಛ ಖತ್ತಿಯಾ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮೀತಿ ರೇಣುಂ ರಾಜಾನಂ ‘‘ಸಾಧು ಮಹಾರಾಜ ರಜ್ಜಂ ನಾಮ ಮಾತರಂ ಪಿತರಂ ಭಾತಿಭಗಿನೀಆದಯೋಪಿ ಮಾರೇತ್ವಾ ಗಣ್ಹನ್ತೇಸು ಸತ್ತೇಸು ಏವಂ ಮಹನ್ತಂ ರಜ್ಜಸಿರಿಂ ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿತುಕಾಮೇನ ಉಳಾರಂ ಮಹಾರಾಜೇನ ಕತ’’ನ್ತಿ ಉಪತ್ಥಮ್ಭೇತ್ವಾ ದಳ್ಹತರಮಸ್ಸ ಉಸ್ಸಾಹಂ ಕತ್ವಾ ಉಪಸಙ್ಕಮಿ ಏವಂ ಸಮಚಿನ್ತೇಸುನ್ತಿ ರಞ್ಞೋ ಚಿನ್ತಿತನಯೇನೇವ ಕದಾಚಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಭೋಗಾ ಪರಿಹೀನಾ ಭವೇಯ್ಯುನ್ತಿ ಮಞ್ಞಮಾನಾ ಸಮಚಿನ್ತೇಸುಂ। ಧನೇನ ಸಿಕ್ಖೇಯ್ಯಾಮಾತಿ ಉಪಲಾಪೇಯ್ಯಾಮ ಸಙ್ಗಣ್ಹೇಯ್ಯಾಮ। ತಾವತಕಂ ಆಹರೀಯತನ್ತಿ ತಾವತಕಂ ಆಹರಾಪಿಯತು ಗಣ್ಹಿಯತು, ಯತ್ತಕಂ ಇಚ್ಛಥ, ತತ್ತಕಂ ಗಣ್ಹಥಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಭವನ್ತಾನಂಯೇವ ವಾಹಸಾತಿ ಭವನ್ತೇ ಪಚ್ಚಯಂ ಕತ್ವಾ, ತುಮ್ಹೇಹಿ ದಿನ್ನತ್ತಾಯೇವ ಪಹೂತಂ ಸಾಪತೇಯ್ಯಂ ಜಾತಂ।
೩೨೩. ಸಚೇ ಜಹಥ ಕಾಮಾನೀತಿ ಸಚೇ ವತ್ಥುಕಾಮೇ ಚ ಕಿಲೇಸಕಾಮೇ ಚ ಪರಿಚ್ಚಜಥ। ಯತ್ಥ ಸತ್ತೋ ಪುಥುಜ್ಜನೋತಿ ಯೇಸು ಕಾಮೇಸು ಪುಥುಜ್ಜನೋ ಸತ್ತೋ ಲಗ್ಗೋ ಲಗ್ಗಿತೋ। ಆರಮ್ಭವ್ಹೋ ದಳ್ಹಾ ಹೋಥಾತಿ ಏವಂ ಸನ್ತೇ ವೀರಿಯಂ ಆರಭಥ, ಅಸಿಥಿಲಪರಕ್ಕಮತಂ ಅಧಿಟ್ಠಾಯ ದಳ್ಹಾ ಭವಥ। ಖನ್ತೀಬಲಸಮಾಹಿತಾತಿ ಖನ್ತಿಬಲೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಾ ಭವಥಾತಿ ರಾಜೂನಂ ಉಸ್ಸಾಹಂ ಜನೇತಿ।
ಏಸ ಮಗ್ಗೋ ಉಜುಮಗ್ಗೋತಿ ಏಸ ಕರುಣಾಝಾನಮಗ್ಗೋ ಉಜುಮಗ್ಗೋ ನಾಮ। ಏಸ ಮಗ್ಗೋ ಅನುತ್ತರೋತಿ ಏಸೇವ ಸದ್ಧಮ್ಮೋ ಸಬ್ಭಿ ರಕ್ಖಿತೋತಿ ಏಸೋ ಏವ ಚ ಬುದ್ಧಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಸಾವಕೇಹಿ ಸಬ್ಭಿರಕ್ಖಿತಧಮ್ಮೋ ನಾಮ। ಇತಿ ಕರುಣಾಝಾನಸ್ಸ ವಣ್ಣಭಣನೇನಾಪಿ ತೇಸಂ ಅನಿವತ್ತನತ್ಥಾಯ ದಳ್ಹೀಕಮ್ಮಮೇವ ಕರೋತಿ।
ಕೋ ನು ಖೋ ಪನ ಭೋ ಜಾನಾತಿ ಜೀವಿತಾನನ್ತಿ ಭೋ ಜೀವಿತಂ ನಾಮ ಉದಕಪುಪ್ಫುಳೂಪಮಂ ತಿಣಗ್ಗೇ ಉಸ್ಸಾವಬಿನ್ದೂಪಮಂ ತಙ್ಖಣವಿದ್ಧಂಸನಧಮ್ಮಂ, ತಸ್ಸ ಕೋ ಗತಿಂ ಜಾನಾತಿ, ಕಿಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಭಿಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ? ಗಮನೀಯೋ ಸಮ್ಪರಾಯೋತಿ ಪರಲೋಕೋ ಪನ ಅವಸ್ಸಂ ಗನ್ತಬ್ಬೋವ, ತತ್ಥ ಪಣ್ಡಿತೇನ ಕುಲಪುತ್ತೇನ ಮನ್ತಾಯಂ ಬೋದ್ಧಬ್ಬಂ। ಮನ್ತಾ ವುಚ್ಚತಿ ಪಞ್ಞಾ, ತಾಯ ಮನ್ತೇತಬ್ಬಂ ಬುಜ್ಝಿತಬ್ಬಂ, ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಞ್ಚ ಜಾನಿತಬ್ಬಞ್ಚಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕರಣತ್ಥೇ ವಾ ಭುಮ್ಮಂ। ಮನ್ತಾಯಂ ಬೋದ್ಧಬ್ಬನ್ತಿ ಮನ್ತಾಯ ಬುಜ್ಝಿತಬ್ಬಂ, ಞಾಣೇನ ಜಾನಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕಿಂ ಬುಜ್ಝಿತಬ್ಬಂ? ಜೀವಿತಸ್ಸ ದುಜ್ಜಾನತಾ, ಸಮ್ಪರಾಯಸ್ಸ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಕುಸಲಂ ಚರಿತಬ್ಬಂ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ। ಕಸ್ಮಾ? ಯಸ್ಮಾ ನತ್ಥಿ ಜಾತಸ್ಸ ಅಮರಣಂ।
ಬ್ರಾಹ್ಮಣಮಹಾಸಾಲಾದೀನಂ ಆಮನ್ತನಾವಣ್ಣನಾ
೩೨೪. ಅಪ್ಪೇಸಕ್ಖಾ ಚ ಅಪ್ಪಲಾಭಾ ಚಾತಿ ಭೋ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ನಾಮ ಅಪ್ಪಯಸಾ ಚೇವ, ಪಬ್ಬಜಿತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಹಿ ರಜ್ಜಂ ಪಹಾಯ ಪಬ್ಬಜಿತಂ ವಿಹೇಠೇತ್ವಾ ವಿಹೇಠೇತ್ವಾ ಲಾಮಕಂ ಅನಾಥಂ ಕತ್ವಾವ ಕಥೇನ್ತಿ। ಅಪ್ಪಲಾಭಾ ಚ, ಸಕಲಗಾಮಂ ಚರಿತ್ವಾಪಿ ಅಜ್ಝೋಹರಣೀಯಂ ದುಲ್ಲಭಮೇವ। ಇದಂ ಪನ ಬ್ರಹ್ಮಞ್ಞಂ ಮಹೇಸಕ್ಖಞ್ಚ ಮಹಾಯಸತ್ತಾ, ಮಹಾಲಾಭಞ್ಚ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರಸಮ್ಪನ್ನತ್ತಾ। ಭವಞ್ಹಿ ಏತರಹಿ ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪೇ ಅಗ್ಗಪುರೋಹಿತೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಅಗ್ಗಾಸನಂ ಅಗ್ಗೋದಕಂ ಅಗ್ಗಭತ್ತಂ ಅಗ್ಗಗನ್ಧಂ ಅಗ್ಗಮಾಲಂ ಲಭತೀತಿ।
ರಾಜಾವ ರಞ್ಞನ್ತಿ ಅಹಞ್ಹಿ ಭೋ ಏತರಹಿ ಪಕತಿರಞ್ಞಂ ಮಜ್ಝೇ ಚಕ್ಕವತ್ತಿರಾಜಾ ವಿಯ। ಬ್ರಹ್ಮಾವ ಬ್ರಹ್ಮಾನನ್ತಿ ಪಕತಿಬ್ರಹ್ಮಾನಂ ಮಜ್ಝೇ ಮಹಾಬ್ರಹ್ಮಸದಿಸೋ। ದೇವತಾವ ಗಹಪತಿಕಾನನ್ತಿ ಅವಸೇಸಗಹಪತಿಕಾನಂ ಪನಮ್ಹಿ ಸಕ್ಕದೇವರಾಜಸದಿಸೋ।
ಭರಿಯಾನಂ ಆಮನ್ತನಾವಣ್ಣನಾ
೩೨೫. ಚತ್ತಾರೀಸಾ ಭರಿಯಾ ಸಾದಿಸಿಯೋತಿ ಸಾದಿಸಿಯೋವ ಚತ್ತಾರೀಸಾ ಭರಿಯಾ, ಅಞ್ಞಾ ಪನಸ್ಸ ತೀಸು ವಯೇಸು ನಾಟಕಿತ್ಥಿಯೋ ಬಹುಕಾಯೇವ।
ಮಹಾಗೋವಿನ್ದಪಬ್ಬಜ್ಜಾವಣ್ಣನಾ
೩೨೬. ಚಾರಿಕಂ ಚರತೀತಿ ಗಾಮನಿಗಮಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಚಾರಿಕಂ ಚರತಿ, ಗತಗತಟ್ಠಾನೇ ಬುದ್ಧಕೋಲಾಹಲಂ ವಿಯ ಹೋತಿ। ಮನುಸ್ಸಾ ‘‘ಮಹಾಗೋವಿನ್ದಪಣ್ಡಿತೋ ಕಿರ ಆಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ಪುರೇತರಮೇವ ಮಣ್ಡಪಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಮಗ್ಗಂ ಅಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಏನ್ತಿ, ಮಹಾಲಾಭಸಕ್ಕಾರೋ ಮಹೋಘೋ ವಿಯ ಅಜ್ಝೋತ್ಥರನ್ತೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ। ಸತ್ತಪುರೋಹಿತಸ್ಸಾತಿ ಸತ್ತನ್ನಂ ರಾಜೂನಂ ಪುರೋಹಿತಸ್ಸ। ಇತಿ ಯಥಾ ಏತರಹಿ ಏವರೂಪೇಸು ವಾ ಠಾನೇಸು ಕಿಸ್ಮಿಞ್ಚಿದೇವ ದುಕ್ಖೇ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ‘‘ನಮೋ ಬುದ್ಧಸ್ಸಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ಏವಂ ತದಾ ‘‘ನಮತ್ಥು ಮಹಾಗೋವಿನ್ದಸ್ಸ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ, ನಮತ್ಥು ಸತ್ತಪುರೋಹಿತಸ್ಸಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ।
೩೨೭. ಮೇತ್ತಾಸಹಗತೇನಾತಿಆದಿನಾ ಸಾವಕಾನಞ್ಚ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಸಹಬ್ಯತಾಯ ಮಗ್ಗಂ ದೇಸೇಸೀತಿ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ಬ್ರಹ್ಮುನಾ ಸಹಭಾವಾಯ ಮಗ್ಗಂ ಕಥೇಸಿ।
೩೨೮. ಸಬ್ಬೇನಸಬ್ಬನ್ತಿ ಯೇ ಅಟ್ಠ ಚ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ಪಞ್ಚ ಚ ಅಭಿಞ್ಞಾಯೋ ನಿಬ್ಬತ್ತೇಸುಂ। ಯೇ ನ ಸಬ್ಬೇನ ಸಬ್ಬಂ ಸಾಸನಂ ಆಜಾನಿಂಸೂತಿ ಯೇ ಅಟ್ಠಸು ಸಮಾಪತ್ತೀಸು ಏಕಸಮಾಪತ್ತಿಮ್ಪಿ ನ ಜಾನಿಂಸು, ನ ಸಕ್ಖಿಂಸು ನಿಬ್ಬತ್ತೇತುಂ। ಅಮೋಘಾತಿ ಸವಿಪಾಕಾ। ಅವಞ್ಝಾತಿ ನ ವಞ್ಝಾ। ಸಬ್ಬನಿಹೀನಂ ಪಸವನ್ತಿ ಗನ್ಧಬ್ಬಕಾಯಂ ಸಫಲಾತಿ ಅವಸೇಸದೇವಲೋಕೂಪಪತ್ತೀಹಿ ಸಾತ್ಥಾ। ಸಉದ್ರಯಾತಿ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೂಪಪತ್ತಿಯಾ ಸವುಡ್ಢಿ।
೩೨೯. ಸರಾಮಹನ್ತಿ ಸರಾಮಿ ಅಹಂ ಪಞ್ಚಸಿಖ, ಇಮಿನಾ ಕಿರ ಪದೇನ ಅಯಂ ಸುತ್ತನ್ತೋ ಬುದ್ಧಭಾಸಿತೋ ನಾಮ ಜಾತೋ। ನ ನಿಬ್ಬಿದಾಯಾತಿ ನ ವಟ್ಟೇ ನಿಬ್ಬಿನ್ದನತ್ಥಾಯ। ನ ವಿರಾಗಾಯಾತಿ ನ ವಟ್ಟೇ ವಿರಾಗತ್ಥಾಯ। ನ ನಿರೋಧಾಯಾತಿ ನ ವಟ್ಟಸ್ಸ ನಿರೋಧತ್ಥಾಯ। ನ ಉಪಸಮಾಯಾತಿ ನ ವಟ್ಟಸ್ಸ ಉಪಸಮನತ್ಥಾಯ। ನ ಅಭಿಞ್ಞಾಯಾತಿ ನ ವಟ್ಟಂ ಅಭಿಜಾನನತ್ಥಾಯ। ನ ಸಮ್ಬೋಧಾಯಾತಿ ನ ಕಿಲೇಸನಿದ್ದಾವಿಗಮೇನ ವಟ್ಟತೋ ಪಬುಜ್ಝನತ್ಥಾಯ। ನ ನಿಬ್ಬಾನಾಯಾತಿ ನ ಅಮತನಿಬ್ಬಾನತ್ಥಾಯ।
ಏಕನ್ತನಿಬ್ಬಿದಾಯಾತಿ ಏಕನ್ತಮೇವ ವಟ್ಟೇ ನಿಬ್ಬಿನ್ದನತ್ಥಾಯ। ಏತ್ಥ ಪನ ನಿಬ್ಬಿದಾಯಾತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾ। ವಿರಾಗಾಯಾತಿ ಮಗ್ಗೋ। ನಿರೋಧಾಯ ಉಪಸಮಾಯಾತಿ ನಿಬ್ಬಾನಂ। ಅಭಿಞ್ಞಾಯ ಸಮ್ಬೋಧಾಯಾತಿ ಮಗ್ಗೋ। ನಿಬ್ಬಾನಾಯಾತಿ ನಿಬ್ಬಾನಮೇವ। ಏವಂ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ವಿಪಸ್ಸನಾ, ತೀಸು ಮಗ್ಗೋ, ತೀಸು ನಿಬ್ಬಾನಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ಏವಂ ವವತ್ಥಾನಕಥಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಪರಿಯಾಯೇನ ಪನ ಸಬ್ಬಾನಿಪೇತಾನಿ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಆದೀಸು ಯಂ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ತಂ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ ಸಚ್ಚವಣ್ಣನಾಯಂ ವುತ್ತಮೇವ।
೩೩೦. ಯೇ ನ ಸಬ್ಬೇನಸಬ್ಬನ್ತಿ ಯೇ ಚತ್ತಾರೋಪಿ ಅರಿಯಮಗ್ಗೇ ಪರಿಪೂರೇತುಂ ನ ಜಾನನ್ತಿ, ತೀಣಿ ವಾ ದ್ವೇ ವಾ ಏಕಂ ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತೇನ್ತಿ। ಸಬ್ಬೇಸಂಯೇವ ಇಮೇಸಂ ಕುಲಪುತ್ತಾನನ್ತಿ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಚಿಣ್ಣಕುಲಪುತ್ತಾನಂ। ಅಮೋಘಾ…ಪೇ॰… ಸಫಲಾ ಸಉದ್ರಯಾತಿ ಅರಹತ್ತನಿಕೂಟೇನ ದೇಸನಂ ನಿಟ್ಠಾಪೇಸಿ।
ಭಗವನ್ತಂ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೧೮೮) ಭಗವತೋ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಚಿತ್ತೇನ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನ್ತೋ ಅಭಿನನ್ದಿತ್ವಾ ವಾಚಾಯ ಪಸಂಸಮಾನೋ ಅನುಮೋದಿತ್ವಾ ಮಹನ್ತಂ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಸಿರಸ್ಮಿಂ ಪತಿಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಪಸನ್ನಲಾಖಾರಸೇ ನಿಮುಜ್ಜಮಾನೋ ವಿಯ ದಸಬಲಸ್ಸ ಛಬ್ಬಣ್ಣರಸ್ಮಿಜಾಲನ್ತರಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಚತೂಸು ಠಾನೇಸು ವನ್ದಿತ್ವಾ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ಅಭಿತ್ಥವನ್ತೋ ಅಭಿತ್ಥವನ್ತೋ ಸತ್ಥು ಪುರತೋ ಅನ್ತರಧಾಯಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ದೇವಲೋಕಮೇವ ಅಗಮಾಸೀತಿ।
ಇತಿ ಸುಮಙ್ಗಲವಿಲಾಸಿನಿಯಾ ದೀಘನಿಕಾಯಟ್ಠಕಥಾಯಂ
ಮಹಾಗೋವಿನ್ದಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।