೨. ಉದುಮ್ಬರಿಕಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
ನಿಗ್ರೋಧಪರಿಬ್ಬಾಜಕವತ್ಥುವಣ್ಣನಾ
೪೯. ಏವಂ ಮೇ ಸುತನ್ತಿ ಉದುಮ್ಬರಿಕಸುತ್ತಂ। ತತ್ರಾಯಮಪುಬ್ಬಪದವಣ್ಣನಾ – ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋತಿ ಛನ್ನಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋ। ಉದುಮ್ಬರಿಕಾಯ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಾರಾಮೇತಿ ಉದುಮ್ಬರಿಕಾಯ ದೇವಿಯಾ ಸನ್ತಕೇ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಾರಾಮೇ। ಸನ್ಧಾನೋತಿ ತಸ್ಸ ನಾಮಂ। ಅಯಂ ಪನ ಮಹಾನುಭಾವೋ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ವಿಚರನ್ತಾನಂ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಉಪಾಸಕಸತಾನಂ ಅಗ್ಗಪುರಿಸೋ ಅನಾಗಾಮೀ ಭಗವತಾ ಮಹಾಪರಿಸಮಜ್ಝೇ ಏವಂ ಸಂವಣ್ಣಿತೋ –
‘‘ಛಹಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಙ್ಗೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಸನ್ಧಾನೋ ಗಹಪತಿ ತಥಾಗತೇ ನಿಟ್ಠಙ್ಗತೋ ಸದ್ಧಮ್ಮೇ ಇರಿಯತಿ। ಕತಮೇಹಿ ಛಹಿ? ಬುದ್ಧೇ ಅವೇಚ್ಚಪ್ಪಸಾದೇನ ಧಮ್ಮೇ ಅವೇಚ್ಚಪ್ಪಸಾದೇನ ಸಙ್ಘೇ ಅವೇಚ್ಚಪ್ಪಸಾದೇನ ಅರಿಯೇನ ಸೀಲೇನ ಅರಿಯೇನ ಞಾಣೇನ ಅರಿಯಾಯ ವಿಮುತ್ತಿಯಾ। ಇಮೇಹಿ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಛಹಿ ಅಙ್ಗೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಸನ್ಧಾನೋ ಗಹಪತಿ ತಥಾಗತೇ ನಿಟ್ಠಙ್ಗತೋ ಸದ್ಧಮ್ಮೇ ಇರಿಯತೀ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೬.೧೨೦-೧೩೯)।
ಸೋ ಪಾತೋಯೇವ ಉಪೋಸಥಙ್ಗಾನಿ ಅಧಿಟ್ಠಾಯ ಪುಬ್ಬಣ್ಹಸಮಯೇ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂಸು ವಿಹಾರಂ ಗತೇಸು ಘರೇ ಖುದ್ದಕಮಹಲ್ಲಕಾನಂ ದಾರಕಾನಂ ಸದ್ದೇನ ಉಬ್ಬಾಳ್ಹೋ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ‘‘ಧಮ್ಮಂ ಸೋಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ದಿವಾ ದಿವಸ್ಸ ರಾಜಗಹಾ ನಿಕ್ಖಮೀತಿ। ತತ್ಥ ದಿವಾ ದಿವಸ್ಸಾತಿ ದಿವಸಸ್ಸ ದಿವಾ ನಾಮ ಮಜ್ಝನ್ಹಾತಿಕ್ಕಮೋ, ತಸ್ಮಿಂ ದಿವಸಸ್ಸಾಪಿ ದಿವಾಭೂತೇ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಮತ್ತೇ ಮಜ್ಝನ್ಹಿಕೇ ನಿಕ್ಖಮೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪಟಿಸಲ್ಲೀನೋತಿ ತತೋ ತತೋ ರೂಪಾದಿಗೋಚರತೋ ಚಿತ್ತಂ ಪಟಿಸಂಹರಿತ್ವಾ ನಿಲೀನೋ ಝಾನರತಿಸೇವನಾವಸೇನ ಏಕೀಭಾವಂ ಗತೋ। ಮನೋಭಾವನೀಯಾನನ್ತಿ ಮನವಡ್ಢಕಾನಂ। ಯೇ ಚ ಆವಜ್ಜತೋ ಮನಸಿಕರೋತೋ ಚಿತ್ತಂ ವಿನೀವರಣಂ ಹೋತಿ ಉನ್ನಮತಿ ವಡ್ಢತಿ।
೫೦. ಉನ್ನಾದಿನಿಯಾತಿಆದೀನಿ ಪೋಟ್ಠಪಾದಸುತ್ತೇ ವಿತ್ಥಾರಿತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ।
೫೧. ಯಾವತಾತಿ ಅಯಂ ತೇಸಂ ಅಞ್ಞತರೋತಿ ಅಯಂ ತೇಸಂ ಅಬ್ಭನ್ತರೋ ಏಕೋ ಸಾವಕೋ, ಭಗವತೋ ಕಿರ ಸಾವಕಾ ಗಿಹಿಅನಾಗಾಮಿನೋಯೇವ ಪಞ್ಚಸತಾ ರಾಜಗಹೇ ಪಟಿವಸನ್ತಿ। ಯೇಸಂ ಏಕೇಕಸ್ಸ ಪಞ್ಚ ಪಞ್ಚ ಉಪಾಸಕಸತಾನಿ ಪರಿವಾರಾ, ತೇ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಅಯಂ ತೇಸಂ ಅಞ್ಞತರೋ’’ತಿ ಆಹ। ಅಪ್ಪೇವ ನಾಮಾತಿ ತಸ್ಸ ಉಪಸಙ್ಕಮನಂ ಪತ್ಥಯಮಾನೋ ಆಹ। ಪತ್ಥನಾಕಾರಣಂ ಪನ ಪೋಟ್ಠಪಾದಸುತ್ತೇ ವುತ್ತಮೇವ।
೫೨. ಏತದವೋಚಾತಿ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇಯೇವ ತೇಸಂ ಕಥಾಯ ಸುತತ್ತಾ ಏತಂ ಅಞ್ಞಥಾ ಖೋ ಇಮೇತಿಆದಿವಚನಂ ಅವೋಚ। ತತ್ಥ ಅಞ್ಞತಿತ್ಥಿಯಾತಿ ದಸ್ಸನೇನಪಿ ಆಕಪ್ಪೇನಪಿ ಕುತ್ತೇನಪಿ ಆಚಾರೇನಪಿ ವಿಹಾರೇನಪಿ ಇರಿಯಾಪಥೇನಪಿ ಅಞ್ಞೇ ತಿತ್ಥಿಯಾತಿ ಅಞ್ಞತಿತ್ಥಿಯಾ। ಸಙ್ಗಮ್ಮ ಸಮಾಗಮ್ಮಾತಿ ಸಙ್ಗನ್ತ್ವಾ ಸಮಾಗನ್ತ್ವಾ ರಾಸಿ ಹುತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನಟ್ಠಾನೇ। ಅರಞ್ಞವನಪತ್ಥಾನೀತಿ ಅರಞ್ಞವನಪತ್ಥಾನಿ ಗಾಮೂಪಚಾರತೋ ಮುತ್ತಾನಿ ದೂರಸೇನಾಸನಾನಿ। ಪನ್ತಾನೀತಿ ದೂರತರಾನಿ ಮನುಸ್ಸೂಪಚಾರವಿರಹಿತಾನಿ। ಅಪ್ಪಸದ್ದಾನೀತಿ ವಿಹಾರೂಪಚಾರೇನ ಗಚ್ಛತೋ ಅದ್ಧಿಕಜನಸ್ಸಪಿ ಸದ್ದೇನ ಮನ್ದಸದ್ದಾನಿ। ಅಪ್ಪನಿಗ್ಘೋಸಾನೀತಿ ಅವಿಭಾವಿತತ್ಥೇನ ನಿಗ್ಘೋಸೇನ ಮನ್ದನಿಗ್ಘೋಸಾನಿ। ವಿಜನವಾತಾನೀತಿ ಅನ್ತೋಸಞ್ಚಾರಿನೋ ಜನಸ್ಸ ವಾತೇನ ವಿಗತವಾತಾನಿ। ಮನುಸ್ಸರಾಹಸ್ಸೇಯ್ಯಕಾನೀತಿ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ರಹಸ್ಸಕರಣಸ್ಸ ಯುತ್ತಾನಿ ಅನುಚ್ಛವಿಕಾನಿ। ಪಟಿಸಲ್ಲಾನಸಾರುಪ್ಪಾನೀತಿ ಏಕೀಭಾವಸ್ಸ ಅನುರೂಪಾನಿ। ಇತಿ ಸನ್ಧಾನೋ ಗಹಪತಿ ‘‘ಅಹೋ ಮಮ ಸತ್ಥಾ ಯೋ ಏವರೂಪಾನಿ ಸೇನಾಸನಾನಿ ಪಟಿಸೇವತೀ’’ತಿ ಅಞ್ಜಲಿಂ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ಉತ್ತಮಙ್ಗೇ ಸಿರಸ್ಮಿಂ ಪತಿಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಇಮಂ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇನ್ತೋ ನಿಸೀದಿ।
೫೩. ಏವಂ ವುತ್ತೇತಿ ಏವಂ ಸನ್ಧಾನೇನ ಗಹಪತಿನಾ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇನ್ತೇನ ವುತ್ತೇ। ನಿಗ್ರೋಧೋ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋ ಅಯಂ ಗಹಪತಿ ಮಮ ಸನ್ತಿಕೇ ನಿಸಿನ್ನೋಪಿ ಅತ್ತನೋ ಸತ್ಥಾರಂಯೇವ ಥೋಮೇತಿ ಉಕ್ಕಂಸತಿ, ಅಮ್ಹೇ ಪನ ಅತ್ಥೀತಿಪಿ ನ ಮಞ್ಞತಿ, ಏತಸ್ಮಿಂ ಉಪ್ಪನ್ನಕೋಪಂ ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಉಪರಿ ಪಾತೇಸ್ಸಾಮೀತಿ ಸನ್ಧಾನಂ ಗಹಪತಿಂ ಏತದವೋಚ।
ಯಗ್ಘೇತಿ ಚೋದನತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋ। ಜಾನೇಯ್ಯಾಸೀತಿ ಬುಜ್ಝೇಯ್ಯಾಸಿ ಪಸ್ಸೇಯ್ಯಾಸಿ। ಕೇನ ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ ಸದ್ಧಿಂ ಸಲ್ಲಪತೀತಿ ಕೇನ ಕಾರಣೇನ ಕೇನ
ಸಾಕಚ್ಛನ್ತಿ ಸಂಸನ್ದನಂ। ಪಞ್ಞಾವೇಯ್ಯತ್ತಿಯನ್ತಿ ಉತ್ತರಪಚ್ಚುತ್ತರನಯೇನ ಞಾಣಬ್ಯತ್ತಭಾವಂ। ಸುಞ್ಞಾಗಾರಹತಾತಿ ಅಪರಿಸಾವಚರೋತಿ ಅವಿಸಾರದತ್ತಾ ಪರಿಸಂ ಓತರಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ। ನಾಲಂ ಸಲ್ಲಾಪಾಯಾತಿ ನ ಸಮತ್ಥೋ ಸಲ್ಲಾಪಂ ಕಾತುಂ। ಅನ್ತಮನ್ತಾನೇವಾತಿ ಕೋಚಿ ಮಂ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛೇಯ್ಯಾತಿ ಪಞ್ಹಾಭೀತೋ ಅನ್ತಮನ್ತಾನೇವ ಪನ್ತಸೇನಾಸನಾನಿ ಸೇವತಿ। ಗೋಕಾಣಾತಿ ಏಕಕ್ಖಿಹತಾ ಕಾಣಗಾವೀ। ಸಾ ಕಿರ ಪರಿಯನ್ತಚಾರಿನೀ ಹೋತಿ, ಅನ್ತಮನ್ತಾನೇವ ಸೇವತಿ। ಸಾ ಕಿರ ಕಾಣಕ್ಖಿಭಾವೇನ ವನನ್ತಾಭಿಮುಖೀಪಿ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ ಭವಿತುಂ। ಕಸ್ಮಾ? ಯಸ್ಮಾ ಪತ್ತೇನ ವಾ ಸಾಖಾಯ ವಾ ಕಣ್ಟಕೇನ ವಾ ಪಹಾರಸ್ಸ ಭಾಯತಿ। ಗುನ್ನಂ ಅಭಿಮುಖೀಪಿ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ ಭವಿತುಂ। ಕಸ್ಮಾ? ಯಸ್ಮಾ ಸಿಙ್ಗೇನ ವಾ ಕಣ್ಣೇನ ವಾ ವಾಲೇನ ವಾ ಪಹಾರಸ್ಸ ಭಾಯತಿ। ಇಙ್ಘಾತಿ ಚೋದನತ್ಥೇ ನಿಪಾತೋ। ಸಂಸಾದೇಯ್ಯಾಮಾತಿ ಏಕಪಞ್ಹಪುಚ್ಛನೇನೇವ ಸಂಸಾದನಂ ವಿಸಾದಮಾಪನ್ನಂ ಕರೇಯ್ಯಾಮ। ತುಚ್ಛಕುಮ್ಭೀವ ನನ್ತಿ ರಿತ್ತಘಟಂ ವಿಯ ನಂ। ಓರೋಧೇಯ್ಯಾಮಾತಿ ವಿನನ್ಧೇಯ್ಯಾಮ। ಪೂರಿತಘಟೋ ಹಿ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ನ ಸುವಿನನ್ಧನೀಯೋ ಹೋತಿ। ರಿತ್ತಕೋ ಯಥಾರುಚಿ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಸಕ್ಕಾ ಹೋತಿ ವಿನನ್ಧಿತುಂ, ಏವಮೇವ ಹತಪಞ್ಞತಾಯ ರಿತ್ತಕುಮ್ಭಿಸದಿಸಂ ಸಮಣಂ ಗೋತಮಂ ವಾದವಿನನ್ಧನೇನ ಸಮನ್ತಾ ವಿನನ್ಧಿಸ್ಸಾಮಾತಿ ವದತಿ।
ಇತಿ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋ ಸತ್ಥು ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣಂ ನಲಾಟಮಣ್ಡಲಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತೋ ದಸಬಲಸ್ಸ ಪರಮ್ಮುಖಾ ಅತ್ತನೋ ಬಲಂ ದೀಪೇನ್ತೋ ಅಸಮ್ಭಿನ್ನಂ ಖತ್ತಿಯಕುಮಾರಂ ಜಾತಿಯಾ ಘಟ್ಟಯನ್ತೋ ಚಣ್ಡಾಲಪುತ್ತೋ ವಿಯ ಅಸಮ್ಭಿನ್ನಕೇಸರಸೀಹಂ
೫೪. ಭಗವಾಪಿ ತೇಸಂ ತಂ ಕಥಾಸಲ್ಲಾಪಂ ಅಸ್ಸೋಸಿಯೇವ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅಸ್ಸೋಸಿ ಖೋ ಇಮಂ ಕಥಾಸಲ್ಲಾಪ’’ನ್ತಿ।
ಸುಮಾಗಧಾಯಾತಿ ಸುಮಾಗಧಾ ನಾಮ ಪೋಕ್ಖರಣೀ, ಯಸ್ಸಾ ತೀರೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಅಞ್ಞತರೋ ಪುರಿಸೋ ಪದುಮನಾಳನ್ತರೇಹಿ ಅಸುರಭವನಂ ಪವಿಸನ್ತಂ ಅಸುರಸೇನಂ ಅದ್ದಸ। ಮೋರನಿವಾಪೋತಿ ನಿವಾಪೋ ವುಚ್ಚತಿ ಭತ್ತಂ, ಯತ್ಥ ಮೋರಾನಂ ಅಭಯೇನ ಸದ್ಧಿಂ ನಿವಾಪೋ ದಿನ್ನೋ, ತಂ ಠಾನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಬ್ಭೋಕಾಸೇತಿ ಅಙ್ಗಣಟ್ಠಾನೇ। ಅಸ್ಸಾಸಪತ್ತಾತಿ ತುಟ್ಠಿಪತ್ತಾ ಸೋಮನಸ್ಸಪತ್ತಾ। ಅಜ್ಝಾಸಯನ್ತಿ ಉತ್ತಮನಿಸ್ಸಯಭೂತಂ। ಆದಿಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯನ್ತಿ
ತಪೋಜಿಗುಚ್ಛಾವಾದವಣ್ಣನಾ
೫೫. ವಿಪ್ಪಕತಾತಿ ಮಮಾಗಮನಪಚ್ಚಯಾ ಅನಿಟ್ಠಿತಾ, ವ ಹುತ್ವಾ ಠಿತಾ, ಕಥೇಹಿ, ಅಹಮೇತಂ ನಿಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ಮತ್ಥಕಂ ಪಾಪೇತ್ವಾ ದಸ್ಸೇಮೀತಿ ಸಬ್ಬಞ್ಞುಪವಾರಣಂ ಪವಾರೇಸಿ।
೫೬. ದುಜ್ಜಾನಂ ಖೋತಿ ಭಗವಾ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಸ್ಸ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೋ ಮಯಾ ಸಾವಕಾನಂ ದೇಸೇತಬ್ಬಂ ಧಮ್ಮಂ ತೇಹಿ ಪೂರೇತಬ್ಬಂ ಪಟಿಪತ್ತಿಂ ಪುಚ್ಛತಿ, ಸಚಸ್ಸಾಹಂ ಆದಿತೋವ ತಂ ಕಥೇಸ್ಸಾಮಿ, ಕಥಿತಮ್ಪಿ ನಂ ನ ಜಾನಿಸ್ಸತಿ, ಅಯಂ ಪನ ವೀರಿಯೇನ ಪಾಪಜಿಗುಚ್ಛನವಾದೋ, ಹನ್ದಾಹಂ ಏತಸ್ಸೇವ ವಿಸಯೇ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಾಪೇತ್ವಾ ಪುಥುಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾನಂ ಲದ್ಧಿಯಾ ನಿರತ್ಥಕಭಾವಂ ದಸ್ಸೇಮಿ। ಅಥ ಪಚ್ಛಾ ಇಮಂ ಪಞ್ಹಂ ಬ್ಯಾಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ದುಜ್ಜಾನಂ ಖೋ ಏತನ್ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಸಕೇ ಆಚರಿಯಕೇತಿ ಅತ್ತನೋ ಆಚರಿಯವಾದೇ। ಅಧಿಜೇಗುಚ್ಛೇತಿ ವೀರಿಯೇನ ಪಾಪಜಿಗುಚ್ಛನಭಾವೇ। ಕಥಂ ಸನ್ತಾತಿ ಕಥಂ ಭೂತಾ। ತಪೋಜಿಗುಚ್ಛಾತಿ ವೀರಿಯೇನ ಪಾಪಜಿಗುಚ್ಛಾ ಪಾಪವಿವಜ್ಜನಾ। ಪರಿಪುಣ್ಣಾತಿ ಪರಿಸುದ್ಧಾ। ಕಥಂ ಅಪರಿಪುಣ್ಣಾತಿ ಕಥಂ ಅಪರಿಸುದ್ಧಾ ಹೋತೀತಿ ಏವಂ ಪುಚ್ಛಾತಿ। ಯತ್ರ ಹಿ ನಾಮಾತಿ ಯೋ ನಾಮ।
೫೭. ಅಪ್ಪಸದ್ದೇ ಕತ್ವಾತಿ ನಿರವೇ ಅಪ್ಪಸದ್ದೇ ಕತ್ವಾ। ಸೋ ಕಿರ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ ಏಕಂ ಪಞ್ಹಮ್ಪಿ ನ ಕಥೇತಿ, ಸಲ್ಲಾಪಕಥಾಪಿಸ್ಸ ಅತಿಬಹುಕಾ ನತ್ಥಿ, ಇಮೇ ಪನ ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಮಣಂ ಗೋತಮಂ ಅನುವತ್ತನ್ತಿ ಚೇವ ಪಸಂಸನ್ತಿ ಚ, ಹನ್ದಾಹಂ ಇಮೇ ನಿಸ್ಸದ್ದೇ ಕತ್ವಾ ಸಯಂ ಕಥೇಮೀ’’ತಿ। ಸೋ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅಪ್ಪಸದ್ದೇ ಕತ್ವಾ’’ತಿ। ‘‘ತಪೋಜಿಗುಚ್ಛವಾದಾ’’ತಿಆದೀಸು ತಪೋಜಿಗುಚ್ಛಂ ವದಾಮ, ಮನಸಾಪಿ ತಮೇವ ಸಾರತೋ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಚರಾಮ, ಕಾಯೇನಪಿಮ್ಹಾ ತಮೇವ ಅಲ್ಲೀನಾ, ನಾನಪ್ಪಕಾರಕಂ ಅತ್ತಕಿಲಮಥಾನುಯೋಗಮನುಯುತ್ತಾ ವಿಹರಾಮಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸವಣ್ಣನಾ
೫೮. ತಪಸ್ಸೀತಿ ತಪನಿಸ್ಸಿತಕೋ। ‘‘ಅಚೇಲಕೋ’’ತಿಆದೀನಿ ಸೀಹನಾದೇ (ದೀ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೩೯೩) ತಪಂ ಸಮಾದಿಯತೀತಿ ಅಚೇಲಕಭಾವಾದಿಕಂ ತಪಂ ಸಮ್ಮಾ ಆದಿಯತಿ, ದಳ್ಹಂ ಗಣ್ಹಾತಿ। ಅತ್ತಮನೋ ಹೋತೀತಿ ಕೋ ಅಞ್ಞೋ ಮಯಾ ಸದಿಸೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ತಪೇ ಅತ್ಥೀತಿ ತುಟ್ಠಮನೋ ಹೋತಿ। ಪರಿಪುಣ್ಣಸಙ್ಕಪ್ಪೋತಿ ಅಲಮೇತ್ತಾವತಾತಿ ಏವಂ ಪರಿಯೋಸಿತಸಙ್ಕಪ್ಪೋ, ಇದಞ್ಚ ತಿತ್ಥಿಯಾನಂ ವಸೇನ ಆಗತಂ। ಸಾಸನಾವಚರೇನಾಪಿ ಪನ ದೀಪೇತಬ್ಬಂ। ಏಕಚ್ಚೋ ಹಿ ಧುತಙ್ಗಂ ಸಮಾದಿಯತಿ, ಸೋ ತೇನೇವ ಧುತಙ್ಗೇನ ಕೋ ಅಞ್ಞೋ ಮಯಾ ಸದಿಸೋ ಧುತಙ್ಗಧರೋತಿ ಅತ್ತಮನೋ ಹೋತಿ ಪರಿಪುಣ್ಣಸಙ್ಕಪ್ಪೋ। ತಪಸ್ಸಿನೋ ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸೋ ಹೋತೀತಿ ದುವಿಧಸ್ಸಾಪೇತಸ್ಸ ತಪಸ್ಸಿನೋ ಅಯಂ ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸೋ ಹೋತಿ। ಏತ್ತಾವತಾಯಂ ತಪೋ ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸೋ ಹೋತೀತಿ ವದಾಮಿ।
ಅತ್ತಾನುಕ್ಕಂಸೇತೀತಿ ‘‘ಕೋ ಮಯಾ ಸದಿಸೋ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಅತ್ತಾನಂ ಉಕ್ಕಂಸತಿ ಉಕ್ಖಿಪತಿ। ಪರಂ ವಮ್ಭೇತೀತಿ ‘‘ಅಯಂ ನ ಮಾದಿಸೋ’’ತಿ ಪರಂ ಸಂಹಾರೇತಿ ಅವಕ್ಖಿಪತಿ।
ಮಜ್ಜತೀತಿ ಮಾನಮದಕರಣೇನ ಮಜ್ಜತಿ। ಮುಚ್ಛತೀತಿ ಮುಚ್ಛಿತೋ ಹೋತಿ ಗಧಿತೋ ಅಜ್ಝಾಪನ್ನೋ। ಪಮಾದಮಾಪಜ್ಜತೀತಿ ಏತದೇವ ಸಾರನ್ತಿ ಪಮಾದಮಾಪಜ್ಜತಿ। ಸಾಸನೇ ಪಬ್ಬಜಿತೋಪಿ ಧುತಙ್ಗಸುದ್ಧಿಕೋ ಹೋತಿ, ನ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಸುದ್ಧಿಕೋ। ಧುತಙ್ಗಮೇವ ಅರಹತ್ತಂ ವಿಯ ಸಾರತೋ ಪಚ್ಚೇತಿ।
೫೯. ಲಾಭಸಕ್ಕಾರಸಿಲೋಕನ್ತಿ ಅಭಿನಿಬ್ಬತ್ತೇತೀತಿ ಅಚೇಲಕಾದಿಭಾವಂ ತೇರಸಧುತಙ್ಗಸಮಾದಾನಂ ವಾ ನಿಸ್ಸಾಯ ಮಹಾಲಾಭೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಅಭಿನಿಬ್ಬತ್ತೇತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೋ। ಸೇಸಮೇತ್ಥ ಪುರಿಮವಾರನಯೇನೇವ ದುವಿಧಸ್ಸಾಪಿ ತಪಸ್ಸಿನೋ ವಸೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
೬೦. ವೋದಾಸಂ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ ದ್ವೇಭಾಗಂ ಆಪಜ್ಜತಿ, ದ್ವೇ ಭಾಗೇ ಕರೋತಿ। ಖಮತೀತಿ ರುಚ್ಚತಿ। ನಕ್ಖಮತೀತಿ ನ ರುಚ್ಚತಿ। ಸಾಪೇಕ್ಖೋ ಪಜಹತೀತಿ ಸತಣ್ಹೋ ಪಜಹತಿ। ಕಥಂ? ಪಾತೋವ ಖೀರಭತ್ತಂ ಭುತ್ತೋ ಹೋತಿ। ಅಥಸ್ಸ ಮಂಸಭೋಜನಂ ಉಪನೇತಿ। ತಸ್ಸ ಏವಂ ಹೋತಿ ‘‘ಇದಾನಿ ಏವರೂಪಂ ಕದಾ ಲಭಿಸ್ಸಾಮ, ಸಚೇ ಜಾನೇಯ್ಯಾಮ, ಪಾತೋವ ಖೀರಭತ್ತಂ ನ ಭುಞ್ಜೇಯ್ಯಾಮ, ಕಿಂ ಮಯಾ ಸಕ್ಕಾ ಕಾತುಂ, ಗಚ್ಛ ಭೋ, ತ್ವಮೇವ ಭುಞ್ಜಾ’’ತಿ ಜೀವಿತಂ ಪರಿಚ್ಚಜನ್ತೋ ವಿಯ ಸಾಪೇಕ್ಖೋ ಪಜಹತಿ। ಗಧಿತೋತಿ ಗೇಧಜಾತೋ। ಮುಚ್ಛಿತೋತಿ ಬಲವತಣ್ಹಾಯ ಮುಚ್ಛಿತೋ ಸಂಮುಟ್ಠಸ್ಸತೀ ಹುತ್ವಾ। ಅಜ್ಝಾಪನ್ನೋತಿ ಆಮಿಸೇ ಅತಿಲಗ್ಗೋ, ‘‘ಭುಞ್ಜಿಸ್ಸಥ, ಆವುಸೋ’’ತಿ ಧಮ್ಮನಿಮನ್ತನಮತ್ತಮ್ಪಿ ಅಕತ್ವಾ ಮಹನ್ತೇ ಮಹನ್ತೇ ಕಬಳೇ ಕರೋತಿ। ಅನಾದೀನವದಸ್ಸಾವೀತಿಆದೀನವಮತ್ತಮ್ಪಿ ನ ಪಸ್ಸತಿ। ಅನಿಸ್ಸರಣಪಞ್ಞೋತಿ ಇಧ ಮತ್ತಞ್ಞುತಾನಿಸ್ಸರಣಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣಪರಿಭೋಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರಸಿಲೋಕನಿಕನ್ತಿಹೇತೂತಿ ಲಾಭಾದೀಸು ತಣ್ಹಾಹೇತು।
೬೧. ಸಂಭಕ್ಖೇತೀತಿ ಸಂಖಾದತಿ। ಅಸನಿವಿಚಕ್ಕನ್ತಿ ವಿಚಕ್ಕಸಣ್ಠಾನಾ ಅಸನಿಯೇವ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ ‘‘ಅಸನಿವಿಚಕ್ಕಂ ಇಮಸ್ಸ ದನ್ತಕೂಟಂ ಮೂಲಬೀಜಾದೀಸು ನ ಕಿಞ್ಚಿ ನ ಸಂಭುಞ್ಜತಿ। ಅಥ ಚ ಪನ ನಂ ಸಮಣಪ್ಪವಾದೇನ ಸಮಣೋತಿ ಸಞ್ಜಾನನ್ತೀ’’ತಿ। ಏವಂ ಅಪಸಾದೇತಿ ಅವಕ್ಖಿಪತಿ। ಇದಂ ತಿತ್ಥಿಯವಸೇನ ಆಗತಂ। ಭಿಕ್ಖುವಸೇನ ಪನೇತ್ಥ ಅಯಂ ಯೋಜನಾ, ಅತ್ತನಾ ಧುತಙ್ಗಧರೋ ಹೋತಿ, ಸೋ ಅಞ್ಞಂ ಏವಂ ಅಪಸಾದೇತಿ ‘‘ಕಿಂ ಸಮಣಾ ನಾಮ ಇಮೇ ಸಮಣಮ್ಹಾತಿ ವದನ್ತಿ, ಧುತಙ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ನತ್ಥಿ, ಉದ್ದೇಸಭತ್ತಾದೀನಿ ಪರಿಯೇಸನ್ತಾ ಪಚ್ಚಯಬಾಹುಲ್ಲಿಕಾ ವಿಚರನ್ತೀ’’ತಿ। ಲೂಖಾಜೀವಿನ್ತಿ ಅಚೇಲಕಾದಿವಸೇನ ವಾ ಧುತಙ್ಗವಸೇನ ವಾ ಲೂಖಾಜೀವಿಂ। ಇಸ್ಸಾಮಚ್ಛರಿಯನ್ತಿ ಪರಸ್ಸ ಸಕ್ಕಾರಾದಿಸಮ್ಪತ್ತಿಖೀಯನಲಕ್ಖಣಂ
೬೨. ಆಪಾಥಕನಿಸಾದೀ ಹೋತೀತಿ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಆಪಾಥೇ ದಸ್ಸನಟ್ಠಾನೇ ನಿಸೀದತಿ। ಯತ್ಥ ತೇ ಪಸ್ಸನ್ತಿ, ತತ್ಥ ಠಿತೋ ವಗ್ಗುಲಿವತಂ ಚರತಿ, ಪಞ್ಚಾತಪಂ ತಪ್ಪತಿ, ಏಕಪಾದೇನ ತಿಟ್ಠತಿ, ಸೂರಿಯಂ ನಮಸ್ಸತಿ। ಸಾಸನೇ ಪಬ್ಬಜಿತೋಪಿ ಸಮಾದಿನ್ನಧುತಙ್ಗೋ ಸಬ್ಬರತ್ತಿಂ ಸಯಿತ್ವಾ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಚಕ್ಖುಪಥೇ ತಪಂ ಕರೋತಿ, ಮಹಾಸಾಯನ್ಹೇಯೇವ ಚೀವರಕುಟಿಂ ಕರೋತಿ, ಸೂರಿಯೇ ಉಗ್ಗತೇ ಪಟಿಸಂಹರತಿ, ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಆಗತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಘಣ್ಡಿಂ ಪಹರಿತ್ವಾ ಚೀವರಂ ಮತ್ಥಕೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಚಙ್ಕಮಂ ಓತರತಿ, ಸಮ್ಮುಞ್ಜನಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಹಾರಙ್ಗಣಂ ಸಮ್ಮಜ್ಜತಿ।
ಅತ್ತಾನನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಗುಣಂ ಅದಸ್ಸಯಮಾನೋತಿ ಏತ್ಥ ಅ-ಕಾರೋ ನಿಪಾತಮತ್ತಂ, ದಸ್ಸಯಮಾನೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇದಮ್ಪಿ ಮೇ ತಪಸ್ಮಿನ್ತಿ ಇದಮ್ಪಿ ಕಮ್ಮಂ ಮಮೇವ ತಪಸ್ಮಿಂ, ಪಚ್ಚತ್ತೇ ವಾ ಭುಮ್ಮಂ, ಇದಮ್ಪಿ ಮಮ ತಪೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸೋ ಹಿ ಅಸುಕಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಅಚೇಲಕೋ ಅತ್ಥಿ ಮುತ್ತಾಚಾರೋತಿಆದೀನಿ ಸುತ್ವಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಏಸ ತಪೋ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸೋ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೋತಿಆದೀನಿ ಭಣತಿ। ಅಸುಕಸ್ಮಿಂ ವಾ ಪನ ಠಾನೇ ಪಂಸುಕೂಲಿಕೋ ಭಿಕ್ಖು ಅತ್ಥೀತಿಆದೀನಿ ಸುತ್ವಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಏಸ ತಪೋ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸೋ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೋತಿಆದೀನಿ ಭಣತಿ।
ಕಿಞ್ಚಿದೇವಾತಿ ಕಿಞ್ಚಿ ವಜ್ಜಂ ದಿಟ್ಠಿಗತಂ ವಾ। ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಂ ಸೇವತೀತಿ ಯಥಾ ಅಞ್ಞೇ ನ ಜಾನನ್ತಿ, ಏವಂ ಸೇವತಿ। ಅಕ್ಖಮಮಾನಂ ಆಹ ಖಮತೀತಿ ಅರುಚ್ಚಮಾನಂಯೇವ ರುಚ್ಚತಿ ಮೇತಿ ವದತಿ। ಅತ್ತನಾ ಕತಂ ಅತಿಮಹನ್ತಮ್ಪಿ ವಜ್ಜಂ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕಂ ಕತ್ವಾ ಪಞ್ಞಪೇತಿ, ಪರೇನ ಕತಂ ದುಕ್ಕಟಮತ್ತಂ ವೀತಿಕ್ಕಮಮ್ಪಿ ಪಾರಾಜಿಕಸದಿಸಂ ಕತ್ವಾ ದಸ್ಸೇತಿ। ಅನುಞ್ಞೇಯ್ಯನ್ತಿ ಅನುಜಾನಿತಬ್ಬಂ ಅನುಮೋದಿತಬ್ಬಂ।
೬೩. ಕೋಧನೋ ಹೋತಿ ಉಪನಾಹೀತಿ ಕುಜ್ಝನಲಕ್ಖಣೇನ ಕೋಧೇನ, ವೇರಅಪ್ಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗಲಕ್ಖಣೇನ ಉಪನಾಹೇನ ಚ ಸಮನ್ನಾಗತೋ। ಮಕ್ಖೀ ಹೋತಿ ಪಳಾಸೀತಿ ಪರಗುಣಮಕ್ಖನಲಕ್ಖಣೇನ ಮಕ್ಖೇನ, ಯುಗಗ್ಗಾಹಲಕ್ಖಣೇನ ಪಳಾಸೇನ ಚ ಸಮನ್ನಾಗತೋ।
ಇಸ್ಸುಕೀ ಹೋತಿ ಮಚ್ಛರೀತಿ ಪರಸಕ್ಕಾರಾದೀಸು ಉಸೂಯನಲಕ್ಖಣಾಯ ಇಸ್ಸಾಯ, ಆವಾಸಕುಲಲಾಭವಣ್ಣಧಮ್ಮೇಸು ಮಚ್ಛರಾಯನಲಕ್ಖಣೇನ ಪಞ್ಚವಿಧಮಚ್ಛೇರೇನ ಚ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಹೋತಿ। ಸಠೋ ಹೋತಿ ಮಾಯಾವೀತಿ ಕೇರಾಟಿಕಲಕ್ಖಣೇನ ಸಾಠೇಯ್ಯೇನ, ಕತಪ್ಪಟಿಚ್ಛಾದನಲಕ್ಖಣಾಯ ಮಾಯಾಯ ಚ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಥದ್ಧೋ ಹೋತಿ ಅತಿಮಾನೀತಿ ನಿಸ್ಸಿನೇಹನಿಕ್ಕರುಣಥದ್ಧಲಕ್ಖಣೇನ ಥಮ್ಭೇನ, ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಮಞ್ಞನಲಕ್ಖಣೇನ ಅತಿಮಾನೇನ ಚ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಹೋತಿ। ಪಾಪಿಚ್ಛೋ ಹೋತೀತಿ ಅಸನ್ತಸಮ್ಭಾವನಪತ್ಥನಲಕ್ಖಣಾಯ ಪಾಪಿಚ್ಛತಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಹೋತಿ। ಪಾಪಿಕಾನನ್ತಿ ತಾಸಂಯೇವ ಲಾಮಕಾನಂ ಇಚ್ಛಾನಂ ವಸಂ ಗತೋ। ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಕೋತಿ ನತ್ಥಿ ದಿನ್ನನ್ತಿಆದಿನಯಪ್ಪವತ್ತಾಯ ಅಯಾಥಾವದಿಟ್ಠಿಯಾ ಉಪೇತೋ। ಅನ್ತಗ್ಗಾಹಿಕಾಯಾತಿ ಸಾಯೇವ ದಿಟ್ಠಿ ಉಚ್ಛೇದನ್ತಸ್ಸ ಗಹಿತತ್ತಾ ‘‘ಅನ್ತಗ್ಗಾಹಿಕಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ತಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸನ್ದಿಟ್ಠಿಪರಾಮಾಸೀತಿಆದೀಸು ಸಯಂ ದಿಟ್ಠಿ ಸನ್ದಿಟ್ಠಿ, ಸನ್ದಿಟ್ಠಿಮೇವ ಪರಾಮಸತಿ ಗಹೇತ್ವಾ ವದತೀತಿ ಸನ್ದಿಟ್ಠಿಪರಾಮಾಸೀ। ಆಧಾನಂ ವುಚ್ಚತಿ ದಳ್ಹಂ ಸುಟ್ಠು ಠಪಿತಂ, ತಥಾ ಕತ್ವಾ ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ಆಧಾನಗ್ಗಾಹೀ। ಅರಿಟ್ಠೋ ವಿಯ ನ ಸಕ್ಕಾ ಹೋತಿ ಪಟಿನಿಸ್ಸಜ್ಜಾಪೇತುನ್ತಿ ದುಪ್ಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗೀ। ಯದಿಮೇತಿ ಯದಿ ಇಮೇ।
ಪರಿಸುದ್ಧಪಪಟಿಕಪ್ಪತ್ತಕಥಾವಣ್ಣನಾ
೬೪. ಇಧ, ನಿಗ್ರೋಧ, ತಪಸ್ಸೀತಿ ಏವಂ ಭಗವಾ ಅಞ್ಞತಿತ್ಥಿಯೇಹಿ ಗಹಿತಲದ್ಧಿಂ ತೇಸಂ ರಕ್ಖಿತಂ ತಪಂ ಸಬ್ಬಮೇವ ಸಂಕಿಲಿಟ್ಠನ್ತಿ ಉಪಕ್ಕಿಲೇಸಪಾಳಿಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಪರಿಸುದ್ಧಪಾಳಿದಸ್ಸನತ್ಥಂ ದೇಸನಮಾರಭನ್ತೋ ಇಧ, ನಿಗ್ರೋಧಾತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ‘‘ನ ಅತ್ತಮನೋ’’ತಿಆದೀನಿ ವುತ್ತವಿಪಕ್ಖವಸೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಾನಿ। ಸಬ್ಬವಾರೇಸು ಚ ಲೂಖತಪಸ್ಸಿನೋ ಚೇವ ಧುತಙ್ಗಧರಸ್ಸ ಚ ವಸೇನ ಯೋಜನಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಏವಂ ಸೋ ತಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಪರಿಸುದ್ಧೋ ಹೋತೀತಿ ಏವಂ ಸೋ ತೇನ ನ ಅತ್ತಮನತಾ ನ ಪರಿಪುಣ್ಣಸಙ್ಕಪ್ಪಭಾವಸಙ್ಖಾತೇನ ಕಾರಣೇನ ಪರಿಸುದ್ಧೋ ನಿರುಪಕ್ಕಿಲೇಸೋ ಹೋತಿ, ಉತ್ತರಿ ವಾಯಮಮಾನೋ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಸುದ್ಧಿಕೋ ಹುತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಾತಿ। ಇಮಿನಾ ನಯೇನ ಸಬ್ಬವಾರೇಸು ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
೬೯. ಅದ್ಧಾ ಖೋ, ಭನ್ತೇತಿ ಭನ್ತೇ ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಏಕಂಸೇನೇವ ವೀರಿಯೇನ ಪಾಪಜಿಗುಚ್ಛನವಾದೋ ಪರಿಸುದ್ಧೋ ಹೋತೀತಿ ಅನುಜಾನಾತಿ। ಇತೋ ಪರಞ್ಚ ಅಗ್ಗಭಾವಂ ವಾ ಸಾರಭಾವಂ ವಾ ಅಜಾನನ್ತೋ ಅಗ್ಗಪ್ಪತ್ತಾ ಸಾರಪ್ಪತ್ತಾ ಚಾತಿ ಆಹ। ಅಥಸ್ಸ ಭಗವಾ ಸಾರಪ್ಪತ್ತಭಾವಂ ಪಟಿಸೇಧೇನ್ತೋ ನ ಖೋ ನಿಗ್ರೋಧಾತಿಆದಿಮಾಹ ಪಪಟಿಕಪ್ಪತ್ತಾ ಹೋತೀತಿ ಸಾರವತೋ ರುಕ್ಖಸ್ಸ ಸಾರಂ ಫೇಗ್ಗುಂ ತಚಞ್ಚ ಅತಿಕ್ಕಮ್ಮ ಬಹಿಪಪಟಿಕಸದಿಸಾ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ।
ಪರಿಸುದ್ಧತಚಪ್ಪತ್ತಾದಿಕಥಾವಣ್ಣನಾ
೭೦. ಅಗ್ಗಂ ಪಾಪೇತೂತಿ ದೇಸನಾವಸೇನ ಅಗ್ಗಂ ಪಾಪೇತ್ವಾ ದೇಸೇತು, ಸಾರಂ ಪಾಪೇತ್ವಾ ದೇಸೇತೂತಿ ದಸಬಲಂ ಯಾಚತಿ। ಚಾತುಯಾಮಸಂವರಸಂವುತೋತಿ ಚತುಬ್ಬಿಧೇನ ಸಂವರೇನ ಪಿಹಿತೋ। ನ ಪಾಣಂ ಅತಿಪಾತೇತೀತಿ ಪಾಣಂ ನ ಹನತಿ। ನ ಭಾವಿತಮಾಸೀಸತೀತಿ ಭಾವಿತಂ ನಾಮ ತೇಸಂ ಸಞ್ಞಾಯ ಪಞ್ಚ ಕಾಮಗುಣಾ, ತೇ ನ ಆಸೀಸತಿ ನ ಸೇವತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
ಅದುಂ ಚಸ್ಸ ಹೋತೀತಿ ಏತಞ್ಚಸ್ಸ ಇದಾನಿ ವುಚ್ಚಮಾನಂ ‘‘ಸೋ ಅಭಿಹರತೀ’’ತಿಆದಿಲಕ್ಖಣಂ। ತಪಸ್ಸಿತಾಯಾತಿ ತಪಸ್ಸಿಭಾವೇನ ಹೋತಿ। ತತ್ಥ ಸೋ ಅಭಿಹರತೀತಿ ಸೋ ತಂ ಸೀಲಂ ಅಭಿಹರತಿ, ಉಪರೂಪರಿ ವಡ್ಢೇತಿ। ಸೀಲಂ ಮೇ ಪರಿಪುಣ್ಣಂ, ತಪೋ ಆರದ್ಧೋ, ಅಲಮೇತ್ತಾವತಾತಿ ನ ವೀರಿಯಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತಿ। ನೋ ಹೀನಾಯಾವತ್ತತೀತಿ ಹೀನಾಯ ಗಿಹಿಭಾವತ್ಥಾಯ ನ ಆವತ್ತತಿ। ಸೀಲತೋ ಉತ್ತರಿ ವಿಸೇಸಾಧಿಗಮತ್ಥಾಯ ವೀರಿಯಂ ಕರೋತಿಯೇವ, ಏವಂ ಕರೋನ್ತೋ ಸೋ ವಿವಿತ್ತಂ ಸೇನಾಸನಂ ಭಜತಿ। ‘‘ಅರಞ್ಞ’’ನ್ತಿಆದೀನಿ ಸಾಮಞ್ಞಫಲೇ (ದೀ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೨೧೬) ವಿತ್ಥಾರಿತಾನೇವ। ‘‘ಮೇತ್ತಾಸಹಗತೇನಾ’’ತಿಆದೀನಿ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ ವಣ್ಣಿತಾನಿ। ತಚಪ್ಪತ್ತಾತಿ ಪಪಟಿಕತೋ ಅಬ್ಭನ್ತರಂ ತಚಂ ಪತ್ತಾ। ಫೇಗ್ಗುಪ್ಪತ್ತಾತಿ ತಚತೋ ಅಬ್ಭನ್ತರಂ ಫೇಗ್ಗುಂ ಪತ್ತಾ, ಫೇಗ್ಗುಸದಿಸಾ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
೭೪. ‘‘ಏತ್ತಾವತಾ, ಖೋ ನಿಗ್ರೋಧ, ತಪೋಜಿಗುಚ್ಛಾ ಅಗ್ಗಪ್ಪತ್ತಾ ಚ ಹೋತಿ ಸಾರಪ್ಪತ್ತಾ ಚಾ’’ತಿ ಇದಂ ಭಗವಾ ತಿತ್ಥಿಯಾನಂ ವಸೇನಾಹ। ತಿತ್ಥಿಯಾನಞ್ಹಿ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರೋ ರುಕ್ಖಸ್ಸ ಸಾಖಾಪಲಾಸಸದಿಸೋ। ಪಞ್ಚಸೀಲಮತ್ತಕಂ ಪಪಟಿಕಸದಿಸಂ। ಅಟ್ಠಸಮಾಪತ್ತಿಮತ್ತಂ ತಚಸದಿಸಂ। ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಞಾಣಾವಸಾನಾ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಫೇಗ್ಗುಸದಿಸಾ। ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಂ ಪನೇತೇ ಅರಹತ್ತನ್ತಿ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಚರನ್ತಿ। ತೇನ ನೇಸಂ ತಂ ರುಕ್ಖಸ್ಸ ಸಾರಸದಿಸಂ। ಸಾಸನೇ ಪನ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರೋ ಸಾಖಾಪಲಾಸಸದಿಸೋ। ಸೀಲಸಮ್ಪದಾ ಪಪಟಿಕಸದಿಸಾ। ಝಾನಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ತಚಸದಿಸಾ। ಲೋಕಿಯಾಭಿಞ್ಞಾ ಫೇಗ್ಗುಸದಿಸಾ। ಮಗ್ಗಫಲಂ ಸಾರೋ। ಇತಿ ಭಗವತಾ ಅತ್ತನೋ ಸಾಸನಂ ಓನತವಿನತಫಲಭಾರಭರಿತರುಕ್ಖೂಪಮಾಯ ಉಪಮಿತಂ। ಸೋ ದೇಸನಾಕುಸಲತಾಯ ತತೋ ತಚಸಾರಸಮ್ಪತ್ತಿತೋ ಮಮ ಸಾಸನಂ ಉತ್ತರಿತರಞ್ಚೇವ ಪಣೀತತರಞ್ಚ, ತಂ ತುವಂ ಕದಾ ಜಾನಿಸ್ಸಸೀತಿ ತೇ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಾತಿ ತೇ ತಸ್ಸ ಪರಿವಾರಾ ತಿಂಸಸತಸಙ್ಖ್ಯಾ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಾ। ಏತ್ಥ ಮಯಂ ಅನಸ್ಸಾಮಾತಿ ಏತ್ಥ ಅಚೇಲಕಪಾಳಿಆದೀಸು, ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅಚೇಲಕಪಾಳಿಮತ್ತಮ್ಪಿ ನತ್ಥಿ ಇತೋ ಭಿಯ್ಯೋ ಉತ್ತರಿತರನ್ತಿ ಇತೋ ದಿಬ್ಬಚಕ್ಖುಞಾಣಾಧಿಗಮತೋ ಭಿಯ್ಯೋ ಅಞ್ಞಂ ಉತ್ತರಿತರಂ ವಿಸೇಸಾಧಿಗಮಂ ಮಯಂ ಸುತಿವಸೇನಾಪಿ ನ ಜಾನಾಮಾತಿ ವದನ್ತಿ।
ನಿಗ್ರೋಧಸ್ಸಪಜ್ಝಾಯನವಣ್ಣನಾ
೭೫. ಅಥ ನಿಗ್ರೋಧಂ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕನ್ತಿ ಏವಂ ಕಿರಸ್ಸ ಅಹೋಸಿ ‘‘ಇಮೇ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಾ ಇದಾನಿ ಭಗವತೋ ಭಾಸಿತಂ ಸುಸ್ಸೂಸನ್ತಿ, ಇಮಿನಾ ಚ ನಿಗ್ರೋಧೇನ ಭಗವತೋ ಪರಮ್ಮುಖಾ ಕಕ್ಖಳಂ ದುರಾಸದವಚನಂ ವುತ್ತಂ, ಇದಾನಿ ಅಯಮ್ಪಿ ಸೋತುಕಾಮೋ ಜಾತೋ, ಕಾಲೋ ದಾನಿ ಮೇ ಇಮಸ್ಸ ಮಾನದ್ಧಜಂ ನಿಪಾತೇತ್ವಾ ಭಗವತೋ ಸಾಸನಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತು’’ನ್ತಿ। ಅಥ ನಿಗ್ರೋಧಂ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಂ ಏತದವೋಚ। ಅಪರಮ್ಪಿಸ್ಸ ಅಹೋಸಿ ‘‘ಅಯಂ ಮಯಿ ಅಕಥೇನ್ತೇ ಸತ್ಥಾರಂ ನ ಖಮಾಪೇಸ್ಸತಿ, ತದಸ್ಸ ಅನಾಗತೇ ಅಹಿತಾಯ ದುಕ್ಖಾಯ ಸಂವತ್ತಿಸ್ಸತಿ, ಮಯಾ ಪನ ಕಥಿತೇ ಖಮಾಪೇಸ್ಸತಿ, ತದಸ್ಸ ಭವಿಸ್ಸತಿ ದೀಘರತ್ತಂ ಹಿತಾಯ ಸುಖಾಯಾ’’ತಿ। ಅಥ ನಿಗ್ರೋಧಂ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಂ ಏತದವೋಚ। ಅಪರಿಸಾವಚರಂ ಪನ ನಂ ಕರೋಥಾತಿ ಏತ್ಥ ಪನಾತಿ ನಿಪಾತೋ, ಅಥ ನಂ ಅಪರಿಸಾವಚರಂ ಕರೋಥಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ಅಪರಿಸಾವಚರೇತ’’ನ್ತಿಪಿ ಪಾಠೋ, ಅಪರಿಸಾವಚರಂ ವಾ ಏತಂ ಕರೋಥ, ಗೋಕಾಣಾದೀನಂ ವಾ ಅಞ್ಞತರನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।
ಗೋಕಾಣನ್ತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಗೋಕಾಣಂ ಪರಿಯನ್ತಚಾರಿನಿಂ ವಿಯ ಕರೋಥಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ತುಣ್ಹೀಭೂತೋತಿ ತುಣ್ಹೀಭಾವಂ ಉಪಗತೋ। ಮಙ್ಕುಭೂತೋತಿ ನಿತ್ತೇಜತಂ ಆಪನ್ನೋ। ಪತ್ತಕ್ಖನ್ಧೋತಿ ಓನತಗೀವೋ। ಅಧೋಮುಖೋತಿ ಹೇಟ್ಠಾಮುಖೋ।
೭೬. ಬುದ್ಧೋ ಸೋ ಭಗವಾ ಬೋಧಾಯಾತಿ ಸಯಂ ಬುದ್ಧೋ ಸತ್ತಾನಮ್ಪಿ ಚತುಸಚ್ಚಬೋಧತ್ಥಾಯ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತಿ। ದನ್ತೋತಿ ಚಕ್ಖುತೋಪಿ ದನ್ತೋ…ಪೇ॰… ಮನತೋಪಿ ದನ್ತೋ। ದಮಥಾಯಾತಿ ಅಞ್ಞೇಸಮ್ಪಿ ದಮನತ್ಥಾಯ ಏವ, ನ ವಾದತ್ಥಾಯ। ಸನ್ತೋತಿ ರಾಗಸನ್ತತಾಯ ಸನ್ತೋ, ದೋಸಮೋಹಸನ್ತತಾಯ ಸಬ್ಬ ಅಕುಸಲಸಬ್ಬಾಭಿಸಙ್ಖಾರಸನ್ತತಾಯ ಸನ್ತೋ। ಸಮಥಾಯಾತಿ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ರಾಗಾದಿಸಮನತ್ಥಾಯ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತಿ। ತಿಣ್ಣೋತಿ ಚತ್ತಾರೋ ಓಘೇ ತಿಣ್ಣೋ। ತರಣಾಯಾತಿ ಮಹಾಜನಸ್ಸ ಓಘನಿತ್ಥರಣತ್ಥಾಯ। ಪರಿನಿಬ್ಬುತೋತಿ ಕಿಲೇಸಪರಿನಿಬ್ಬಾನೇನ ಪರಿನಿಬ್ಬುತೋ। ಪರಿನಿಬ್ಬಾನಾಯಾತಿ ಮಹಾಜನಸ್ಸಾಪಿ ಸಬ್ಬಕಿಲೇಸಪರಿನಿಬ್ಬಾನತ್ಥಾಯ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತಿ।
ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಪರಿಯೋಸಾನಾದಿವಣ್ಣನಾ
೭೭. ಅಚ್ಚಯೋತಿಆದೀನಿ ಉಜುಜಾತಿಕೋತಿ ಕಾಯವಙ್ಕಾದಿವಿರಹಿತೋ ಉಜುಸಭಾವೋ। ಅಹಮನುಸಾಸಾಮೀತಿ ಅಹಂ ತಾದಿಸಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಅನುಸಾಸಾಮಿ, ಧಮ್ಮಂ ಅಸ್ಸ ದೇಸೇಮಿ। ಸತ್ತಾಹನ್ತಿ ಸತ್ತದಿವಸಾನಿ, ಇದಂ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಭಗವಾ ದನ್ಧಪಞ್ಞಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ ಅಸಠೋ ಪನ ಅಮಾಯಾವೀ ಉಜುಜಾತಿಕೋ ತಂಮುಹುತ್ತೇನೇವ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸತಿ। ಇತಿ ಭಗವಾ ‘‘ಅಸಠ’’ನ್ತಿಆದಿವಚನೇನ ಸಠೋ ಹಿ ವಙ್ಕವಙ್ಕೋ, ಮಯಾಪಿ ನ ಸಕ್ಕಾ ಅನುಸಾಸಿತುನ್ತಿ ದೀಪೇನ್ತೋ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಂ ಪಾದೇಸು ಗಹೇತ್ವಾ ಮಹಾಮೇರುಪಾದತಲೇ ವಿಯ ಖಿಪಿತ್ಥ। ಕಸ್ಮಾ? ಅಯಞ್ಹಿ ಅತಿಸಠೋ, ಕುಟಿಲಚಿತ್ತೋ ಸತ್ಥರಿ ಏವಂ ಕಥೇನ್ತೇಪಿ ಬುದ್ಧಧಮ್ಮಸಙ್ಘೇಸು ನಾಧಿಮುಚ್ಚತಿ, ಅಧಿಮುಚ್ಚನತ್ಥಾಯ ಸೋತಂ ನ ಓದಹತಿ, ಕೋಹಞ್ಞೇ ಠಿತೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಖಮಾಪೇತಿ। ತಸ್ಮಾ ಭಗವಾ ತಸ್ಸಜ್ಝಾಸಯಂ ವಿದಿತ್ವಾ ‘‘ಏತು ವಿಞ್ಞೂ ಪುರಿಸೋ ಅಸಠೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಸಠಂ ಪನಾಹಂ ಅನುಸಾಸಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋಮೀತಿ।
೭೮. ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಮ್ಯತಾತಿ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಮ್ಯತಾಯ, ಅಮ್ಹೇ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೇ ಇಚ್ಛನ್ತೋ। ಏವಮಾಹಾತಿ ‘‘ಏತು ವಿಞ್ಞುಪುರಿಸೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಯೋ ಏವ ವೋ ಆಚರಿಯೋತಿ ಯೋ ಏವ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪಕತಿಯಾ ಆಚರಿಯೋ। ಉದ್ದೇಸಾ ನೋ ಚಾವೇತುಕಾಮೋತಿ ಅತ್ತನೋ ಅನುಸಾಸನಿಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಅಮ್ಹೇ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಉದ್ದೇಸತೋ ಚಾವೇತುಕಾಮೋ। ಸೋ ಏವ ವೋ ಉದ್ದೇಸೋ ಹೋತೂತಿ ಯೋ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪಕತಿಯಾ ಉದ್ದೇಸೋ, ಸೋ ತುಮ್ಹಾಕಂಯೇವ ಹೋತು ಆಜೀವಾತಿ ಆಜೀವತೋ। ಅಕುಸಲಸಙ್ಖಾತಾತಿ ಅಕುಸಲಾತಿ ಕೋಟ್ಠಾಸಂ ಪತ್ತಾ। ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾತಿ ದ್ವಾದಸ ಅಕುಸಲಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಧಮ್ಮಾ ತಣ್ಹಾಯೇವ ವಾ ವಿಸೇಸೇನ। ಸಾ ಹಿ ಪುನಬ್ಭವಕರಣತೋ ‘‘ಪೋನೋಬ್ಭವಿಕಾ’’ತಿ ವುತ್ತಾ। ಸದರಥಾತಿ ಕಿಲೇಸದರಥಸಮ್ಪಯುತ್ತಾ। ಜಾತಿಜರಾಮರಣಿಯಾತಿ ಜಾತಿಜರಾಮರಣಾನಂ ಪಚ್ಚಯಭೂತಾ। ಸಂಕಿಲೇಸಿಕಾ ಧಮ್ಮಾತಿ ದ್ವಾದಸ ಅಕುಸಲಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಾ। ವೋದಾನಿಯಾತಿ, ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾ ಧಮ್ಮಾ। ತೇ ಹಿ ಸತ್ತೇ ವೋದಾಪೇನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ವೋದಾನಿಯಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ಪಞ್ಞಾಪಾರಿಪೂರಿನ್ತಿ ಮಗ್ಗಪಞ್ಞಾಪಾರಿಪೂರಿಂ। ವೇಪುಲ್ಲತ್ತಞ್ಚಾತಿ ಫಲಪಞ್ಞಾವೇಪುಲ್ಲತಂ, ಉಭೋಪಿ ವಾ ಏತಾನಿ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞವೇವಚನಾನೇವ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ ‘‘ತತೋ ತುಮ್ಹೇ ಮಗ್ಗಪಞ್ಞಞ್ಚೇವ ಫಲಪಞ್ಞಞ್ಚ ದಿಟ್ಠೇವ ಧಮ್ಮೇ ಸಯಂ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರಿಸ್ಸಥಾ’’ತಿ। ಏವಂ ಭಗವಾ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕೇ ಆರಬ್ಭ ಅತ್ತನೋ ಓವಾದಾನುಸಾಸನಿಯಾ ಫಲಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಅರಹತ್ತನಿಕೂಟೇನ ದೇಸನಂ ನಿಟ್ಠಪೇಸಿ।
೭೯. ಯಥಾ ತಂ ಮಾರೇನಾತಿ ಯಥಾ ಮಾರೇನ ಪರಿಯುಟ್ಠಿತಚಿತ್ತಾ ನಿಸೀದನ್ತಿ ಏವಮೇವ ತುಣ್ಹೀಭೂತಾ…ಪೇ॰… ಅಪ್ಪಟಿಭಾನಾ ನಿಸಿನ್ನಾ।
ಮಾರೋ
ತತ್ಥ ಫುಟ್ಠಾ ಪಾಪಿಮತಾತಿ ಪಾಪಿಮತಾ ಮಾರೇನ ಫುಟ್ಠಾ। ಯತ್ರ ಹಿ ನಾಮಾತಿ ಯೇಸು ನಾಮ। ಅಞ್ಞಾಣತ್ಥಮ್ಪೀತಿ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸತಿ ಸತ್ತಾಹೋತಿ ಸಮಣೇನ ಗೋತಮೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಸತ್ತಾಹೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸತಿ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ ‘‘ಸಮಣೇನ ಗೋತಮೇನ ‘ಸಯಂ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರಿಸ್ಸತಿ ಸತ್ತಾಹ’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ, ಸೋ ಸತ್ತಾಹೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಕಿಂ ಅಪ್ಫಾಸುಕಂ ಕರಿಸ್ಸತಿ। ಸೀಹನಾದನ್ತಿ ಪರವಾದಭಿನ್ದನಂ ಸಕವಾದಸಮುಸ್ಸಾಪನಞ್ಚ ಅಭೀತನಾದಂ ನದಿತ್ವಾ। ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾಸೀತಿ ಪತಿಟ್ಠಿತೋ। ತಾವದೇವಾತಿ ತಸ್ಮಿಞ್ಞೇವ ಖಣೇ। ರಾಜಗಹಂ ಪಾವಿಸೀತಿ ರಾಜಗಹಮೇವ ಪವಿಟ್ಠೋ। ತೇಸಂ ಪನ ಪರಿಬ್ಬಾಜಕಾನಂ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಇದಂ ಸುತ್ತನ್ತಂ ಸುತ್ವಾ ವಿಸೇಸೋ ನ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ, ಆಯತಿಂ ಪನ ನೇಸಂ ವಾಸನಾಯ ಪಚ್ಚಯೋ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ। ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಉತ್ತಾನಮೇವಾತಿ।
ಸುಮಙ್ಗಲವಿಲಾಸಿನಿಯಾ ದೀಘನಿಕಾಯಟ್ಠಕಥಾಯ
ಉದುಮ್ಬರಿಕಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।