೯. ಆಟಾನಾಟಿಯಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
ಪಠಮಭಾಣವಾರವಣ್ಣನಾ
೨೭೫. ‘‘ಚತುದ್ದಿಸಂ ‘‘ಅಸುರಸೇನಾಯಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಅತ್ತನೋ ಹಿ ಅಧಿಕಾರೇ, ಅತ್ತನೋ ರಕ್ಖಾಯ ಚ ಅಪ್ಪಮಜ್ಜನೇನ ತೇಸಂ ಇದಂ ದ್ವೀಸು ಠಾನೇಸು ಚತೂಸು ದಿಸಾಸು ಆರಕ್ಖಟ್ಠಪನಂ। ಯಞ್ಹಿ ತಂ ಅಸುರಸೇನಾಯ ಪಟಿಸೇಧನತ್ಥಂ ದೇವಪುರೇ ಚತೂಸು ದಿಸಾಸು ಸಕ್ಕಸ್ಸ ದೇವಾನಮಿನ್ದಸ್ಸ ಆರಕ್ಖಟ್ಠಪನಂ, ತಂ ಅತ್ತನೋ ಅಧಿಕಾರೇ ಅಪ್ಪಮಜ್ಜನಂ। ಯಂ ಪನ ನೇಸಂ ಭಗವತೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಉಪಸಙ್ಕಮನೇ ಚತೂಸು ದಿಸಾಸು ಆರಕ್ಖಟ್ಠಪನಂ, ತಂ ಅತ್ತನೋ ಕತಾ ರಕ್ಖಾಯ ಅಪ್ಪಮಜ್ಜನಂ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅಸುರಸೇನಾಯ ನಿವಾರಣತ್ಥ’’ನ್ತಿಆದಿ। ಪಾಳಿಯಂ ಚತುದ್ದಿಸನ್ತಿ ಭುಮ್ಮತ್ಥೇ ಉಪಯೋಗವಚನನ್ತಿ ಭುಮ್ಮವಸೇನ ತದತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಚತೂಸು ದಿಸಾಸೂ’’ತಿ ಆಹ। ಆರಕ್ಖಂ ಠಪೇತ್ವಾತಿ ವೇಸ್ಸವಣಾದಯೋ ಚತ್ತಾರೋ ಮಹಾರಾಜಾನೋ ಅತ್ತನಾ ಅತ್ತನಾ ರಕ್ಖಿತಬ್ಬದಿಸಾಸು ಆರಕ್ಖಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಗುತ್ತಿಂ ಸಮ್ಮದೇವ ವಿದಹಿತ್ವಾ। ಬಲಗುಮ್ಬಂ ಠಪೇತ್ವಾತಿ ಯಕ್ಖಸೇನಾದಿಸೇನಾಬಲಸಮೂಹಂ ಠಪೇತ್ವಾ। ಓವರಣಂ ಠಪೇತ್ವಾತಿ ಪಟಿಪಕ್ಖನಿಸೇಧನಸಮತ್ಥಂ ಆವರಣಂ ಠಪೇತ್ವಾ। ಇತಿ ತೀಹಿ ಪದೇಹಿ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ಪಚ್ಚೇಕಂ ದೇವನಗರದ್ವಾರಸ್ಸ ಅನ್ತೋ, ದ್ವಾರಸಮೀಪೇ, ದ್ವಾರತೋ ಬಹಿ, ದಿಸಾರಕ್ಖಾವಸನೋತಿ ತಿವಿಧಾಯ ರಕ್ಖಾಯ ಠಪಿತಭಾವೋ ವಾ ದೀಪಿತೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಏವಂ ಸಕ್ಕಸ್ಸ…ಪೇ॰… ಕತ್ವಾ’’ತಿ। ಸತ್ತ ಬುದ್ಧೇ ಆರಬ್ಭಾತಿ ಏತ್ಥ ಸತ್ತೇವ ಬುದ್ಧೇ ಆರಬ್ಭ ಪರಿಬನ್ಧನಕಾರಣಂ ಮಹಾಪದಾನಟೀಕಾಯಂ (ದೀ॰ ನಿ॰ ಟೀ॰ ೨.೧೨) ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಧಮ್ಮಆಣನ್ತಿ ಧಮ್ಮಮಯಂ ಆಣಂ, ಸತ್ಥು ಧಮ್ಮಚಕ್ಕನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ಪರಿಸತೋ ಬಾಹಿರಭಾವೋ, ಅಸಮ್ಭೋಗೋ’’ತಿ ಏವಮಾದಿಂ ಇದಞ್ಚಿದಞ್ಚ ವಿವಜ್ಜನಕರಣಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾತಿ। ಸಾವನನ್ತಿ ಚತುನ್ನಮ್ಪಿ ಪರಿಸಾನಂ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಪರಿವಾರೇನ ಅನುಸಾವನಂ, ಯಥಾ ಸಕ್ಕೋ ದೇವಾನಮಿನ್ದೋ ಅಸುರಸೇನಾಯ ನಿವಾರಣತ್ಥಂ ಚತೂಸು ದಿಸಾಸು ಆರಕ್ಖಂ ಠಪಾಪೇತಿ, ಏವಂ ಮಹಾರಾಜಾನೋಪಿ ತಾದಿಸೇ ಕಿಚ್ಚವಿಸೇಸೇ ಅತ್ತನೋ ಆರಕ್ಖಂ ಠಪೇನ್ತಿ। ಇಮೇಸಮ್ಪಿ ಹಿ ತತೋ ಸಾಸಙ್ಕಂ ಸಪ್ಪಟಿಭಯನ್ತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅತ್ತನೋಪೀ’’ತಿಆದಿ।
ಅಭಿಕ್ಕನ್ತಾತಿ ‘‘ಖಯೇ ದಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ತೇನೇವ ಹಿ ‘‘ನಿಕ್ಖನ್ತೋ ಪಠಮೋ ಯಾಮೋ’’ತಿ ಅನನ್ತರಂ ವುತ್ತಂ। ಅಭಿಕ್ಕನ್ತತರೋತಿ ‘‘ಸುನ್ದರೇ ದಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ।
ಕೋತಿ ದೇವನಾಗಯಕ್ಖಗನ್ಧಬ್ಬಾದೀಸು ಕೋ ಕತಮೋ। ಮೇತಿ ಮಮ। ಪಾದಾನೀತಿ ಪಾದೇ। ಇದ್ಧಿಯಾತಿ ಇಮಾಯ ಏವರೂಪಾಯ ದೇವಿದ್ಧಿಯಾ। ‘‘ಯಸಸಾ’’ತಿ ಇಮಿನಾ ಏದಿಸೇನ ಪರಿವಾರೇನ, ಪರಿಚ್ಛೇದೇನ ಚ। ಜಲನ್ತಿ ವಿಜ್ಜೋತಮಾನೋ। ಅಭಿಕ್ಕನ್ತೇನಾತಿ ಅತಿವಿಯ ಕನ್ತೇನ ಕಮನೀಯೇನ ಅಭಿರೂಪೇನ। ವಣ್ಣೇನಾತಿ ಸರೀರವಣ್ಣನಿಭಾಯ। ಸಬ್ಬಾ ಓಭಾಸಯಂ ದಿಸಾತಿ ದಸಪಿ ದಿಸಾ ಪಭಾಸೇನ್ತೋ ಚನ್ದೋ ವಿಯ, ಸೂರಿಯೋ ವಿಯ ಚ ಏಕೋಭಾಸಂ ಏಕಾಲೋಕಂ ಕರೋನ್ತೋತಿ ಗಾಥಾಯ ಅತ್ಥೋ। ಅಭಿರೂಪೇತಿ ಉಳಾರರೂಪೇ ಸಮ್ಪನ್ನರೂಪೇ। ಅಬ್ಭನುಮೋದನೇತಿ ಸಮ್ಪಹಂಸನೇ। ಇಧ ಪನಾತಿ ‘‘ಅಭಿಕ್ಕನ್ತಾಯ ರತ್ತಿಯಾ’’ತಿ ಏತಸ್ಮಿಂ ಪದೇ। ತೇನಾತಿ ಖಯಪರಿಯಾಯತ್ತಾ।
ರೂಪಾಯತನಾದೀಸೂತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಅಕ್ಖರಾದೀನಂ ಸಙ್ಗಹೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣೋತಿ ಸುವಣ್ಣಚ್ಛವೀತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋತಿ ಆಹ ‘‘ಛವಿಯ’’ನ್ತಿ। ತಥಾ ಹಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ಕಞ್ಚನಸನ್ನಿಭತ್ತಚೋ’’ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೩೫; ೩.೨೦೦, ೨೧೮; ಮ॰ ನಿ॰ ೨.೩೮೬) ಸಞ್ಞೂಳ್ಹಾತಿ ಸಙ್ಗನ್ಥಿತಾ। ವಣ್ಣಾತಿ ಗುಣವಣ್ಣನಾತಿ ಆಹ ‘‘ಥುತಿಯ’’ನ್ತಿ, ಥೋಮನಾಯನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕುಲವಗ್ಗೇತಿ ಖತ್ತಿಯಾದಿಕುಲಕೋಟ್ಠಾಸೇ। ತತ್ಥ ‘‘ಅಚ್ಛೋ ವಿಪ್ಪಸನ್ನೋ’’ತಿಆದಿನಾ ವಣ್ಣಿತಬ್ಬಟ್ಠೇನ ವಣ್ಣೋ, ಛವಿ। ವಣ್ಣನಟ್ಠೇನ ವಣ್ಣೋ, ಥುತಿ। ಅಭಿತ್ಥವನಟ್ಠೇನ ವಣ್ಣೋ, ಥುತಿ, ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಅಸಙ್ಕರತೋ ವಣ್ಣೋ, ಖತ್ತಿಯಾದಿಕುಲವಗ್ಗೋ। ವಣ್ಣೀಯತಿ ಞಾಪೀಯತಿ ಏತೇನಾತಿ ವಣ್ಣೋ, ಞಾಪಕಂ ಕಾರಣಂ। ವಣ್ಣನತೋ ಥೂಲರಸ್ಸಾದಿಭಾವೇನ ಉಪಟ್ಠಾನತೋ ವಣ್ಣೋ, ಸಣ್ಠಾನಂ। ‘‘ಮಹನ್ತಂ ಖುದ್ದಕಂ, ಮಜ್ಝಿಮ’’ನ್ತಿ ವಣ್ಣೇತಬ್ಬತೋ ಪಮಾಣೇತಬ್ಬತೋ ವಣ್ಣೋ, ಪಮಾಣಂ। ವಣ್ಣೀಯತಿ ಚಕ್ಖುನಾ ವಿವರೀಯತೀತಿ ವಣ್ಣೋ, ರೂಪಾಯತನನ್ತಿ ಏವಂ ತಸ್ಮಿಂ ತಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥೇ ವಣ್ಣ-ಸದ್ದಸ್ಸ ಪವತ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಸೋತಿ ವಣ್ಣಸದ್ದೋ। ಛವಿಯಂ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ ರೂಪಾಯತನೇ ಗಯ್ಹಮಾನಸ್ಸ ಛವಿಮುಖೇನೇವ ಗಹೇತಬ್ಬತೋ। ‘‘ಛವಿಗತಾ ಪನ ವಣ್ಣಧಾತು ಏವ ಸುವಣ್ಣವಣ್ಣೋತಿ ಏತ್ಥ ವಣ್ಣಗ್ಗಹಣೇನ ಗಹಿತಾ’’ತಿ ಅಪರೇ।
ಕೇವಲಪರಿಪುಣ್ಣನ್ತಿ ಏಕದೇಸಮ್ಪಿ ಅಸೇಸೇತ್ವಾ ನಿರವಸೇಸತೋವ ಪರಿಪುಣ್ಣನ್ತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋತಿ ಆಹ ‘‘ಅನವಸೇಸತಾ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ। ಕೇವಲಕಪ್ಪಾತಿ ಕಪ್ಪ-ಸದ್ದೋ ನಿಪಾತೋ ಪದಪೂರಣಮತ್ತಂ, ಕೇವಲಂ ಇಚ್ಚೇವ ಅತ್ಥೋ ಕೇವಲ-ಸದ್ದೋ ಬಹುಲವಾಚೀತಿ ಆಹ ‘‘ಯೇಭುಯ್ಯತಾ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ। ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಈಸಕಂ ಅಸಮತ್ತಾ ಕೇವಲಕಪ್ಪಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ। ಏವಂ ಸತಿ ಅನವಸೇಸತ್ಥೋ ಏವ ಕೇವಲ-ಸದ್ದತ್ಥೋ ಸಿಯಾ, ಅನತ್ಥನ್ತರೇನ ಪನ ಕಪ್ಪ-ಸದ್ದೇನ ಪದವಡ್ಢನಂ ಕತಂ ಕೇವಲಮೇವ ಕೇವಲಕಪ್ಪನ್ತಿ। ಅಥ ವಾ ಕಪ್ಪನೀಯತಾ, ಪಞ್ಞಾಪೇತಬ್ಬತಾ ಅಬ್ಯಾಮಿಸ್ಸತಾ ವಿಜಾತಿಯೇನ ಅಸಙ್ಕರಾ ಸುದ್ಧತಾ। ಅನತಿರೇಕತಾ ತಂಪರಮತಾ ವಿಸೇಸಾಭಾವೋ। ಕೇವಲಕಪ್ಪನ್ತಿ ಕೇವಲಂ ದಳ್ಹಂ ಕತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕೇವಲಂ ವುಚ್ಚತಿ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಸಬ್ಬಸಙ್ಖತವಿವಿತ್ತತ್ತಾ। ತಂ ಏತಸ್ಸ ಅಧಿಗತಂ ಅತ್ಥೀತಿ ಕೇವಲೀ, ಸಚ್ಛಿಕತನಿರೋಧೋ ಖೀಣಾಸವೋ।
ಕಪ್ಪ-ಸದ್ದೋ ಸಮಣಕಪ್ಪೇಹೀತಿ ವಿನಯಕ್ಕಮಸಿದ್ಧೇಹಿ ಸಮಣವೋಹಾರೇಹಿ। ನಿಚ್ಚಕಪ್ಪನ್ತಿ ನಿಚ್ಚಕಾಲಂ। ಪಞ್ಞತ್ತೀತಿ ನಾಮಞ್ಹೇತಂ ತಸ್ಸ ಆಯಸ್ಮತೋ, ಯದಿದಂ ಕಪ್ಪೋತಿ। ಕಪ್ಪಿತಕೇಸಮಸ್ಸೂತಿ ಕತ್ತರಿಯಾ ಛೇದಿತಕೇಸಮಸ್ಸು। ದ್ವಙ್ಗುಲಕಪ್ಪೋತಿ ಮಜ್ಝನ್ಹಿಕವೇಲಾಯ ವೀತಿಕ್ಕನ್ತಾಯ ದ್ವಙ್ಗುಲತಾವಿಕಪ್ಪೋ। ಲೇಸೋತಿ ಅಪದೇಸೋ। ಅನವಸೇಸಂ ಫರಿತುಂ ಸಮತ್ಥಸ್ಸ ಓಭಾಸಸ್ಸ ಕೇನಚಿ ಕಾರಣೇನ ಏಕದೇಸಫರಣಮ್ಪಿ ಸಿಯಾ, ಅಯಂ ಪನ ಸಬ್ಬಸೋವ ಫರೀತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ಸಮನ್ತತ್ಥೋ ಕಪ್ಪ-ಸದ್ದೋ ಗಹಿತೋತಿ ಆಹ ‘‘ಅನವಸೇಸಂ ಸಮನ್ತತೋ’’ತಿ।
ಯಸ್ಮಾ ದೇವತಾನಂ ಸರೀರಪ್ಪಭಾ ದ್ವಾದಸಯೋಜನಮತ್ತಂ ಠಾನಂ, ತತೋ ಭಿಯ್ಯೋಪಿ ಫರಿತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತಿ, ತಥಾ ವತ್ಥಾಭರಣಾದೀಹಿ ಸಮುಟ್ಠಿತಾ ಪಭಾ, ತಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಚನ್ದಿಮಾ ವಿಯ, ಸೂರಿಯೋ ವಿಯ ಚ ಏಕೋಭಾಸಂ ಏಕಂ ಪಜ್ಜೋತಂ ಕರಿತ್ವಾ’’ತಿ। ಕಸ್ಮಾ ಏತೇ ಮಹಾರಾಜಾನೋ ಭಗವತೋ ಸನ್ತಿಕೇ ನಿಸೀದಿಂಸು? ನನು ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ದೇವತಾ ಭಗವತೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಉಪಗತಾ ಠತ್ವಾವ ಕಥೇತಬ್ಬಂ ಕಥೇನ್ತಾ ಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ? ಸಚ್ಚಮೇತಂ, ಇಧ ಪನ ನಿಸೀದನೇ ಕಾರಣಂ ಅತ್ಥಿ, ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ದೇವತಾನ’’ನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ‘‘ಇದಂ ಪರಿತ್ತಂ ನಾಮ ಸತ್ತಬುದ್ಧಪಟಿಸಂಯುತ್ತಂ ಗರು, ತಸ್ಮಾ ನ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಠತ್ವಾ ಗಹೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಪರಿತ್ತಗಾರವವಸೇನ ನಿಸೀದಿಂಸು।
೨೭೬. ಕಸ್ಮಾ ಪನೇತ್ಥ ವೇಸ್ಸವಣೋ ಏವ ಕಥೇಸಿ, ನ ಇತರೇಸು ಯೋ ಕೋಚೀತಿ? ತತ್ಥ ಕಾರಣಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಕಿಞ್ಚಾಪೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ವಿಸ್ಸಾಸಿಕೋ ಬ್ಯತ್ತೋತಿ ವಿಸಾರದೋ, ತಞ್ಚಸ್ಸ ವೇಯ್ಯತ್ತಿಯಂ ಸುಟ್ಠು ಸಿಕ್ಖಿತಭಾವೇನಾತಿ ಆಹ ‘‘ಸುಸಿಕ್ಖಿತೋ’’ತಿ। ಮನುಸ್ಸೇಸು ವಿಯ ಹಿ ದೇವೇಸುಪಿ ಕೋಚಿದೇವ ಪುರಿಮಜಾತಿಪರಿಚಯೇನ ಸುಸಿಕ್ಖಿತೋ ಹೋತಿ, ತತ್ರಾಪಿ ಕೋಚಿದೇವ ಯಥಾಧಿಪ್ಪೇತಮತ್ಥಂ ವತ್ತುಂ ಸಮತ್ಥೋ ಪರಿಪುಣ್ಣಪದಬ್ಯಞ್ಜನಾಯ ಪೋರಿಯಾ ವಾಚಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತೋ। ‘‘ಮಹೇಸಕ್ಖಾ’’ತಿ ಇಮಸ್ಸ ಅತ್ಥವಚನಂ ‘‘ಆನುಭಾವಸಮ್ಪನ್ನಾ’’ತಿ, ಮಹೇಸಕ್ಖಾತಿ ವಾ ಮಹಾಪರಿವಾರಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪಾಣಾತಿಪಾತೇ ‘‘ಆದೀನವಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ’’ ಇಚ್ಚೇವ ವುತ್ತಂ। ತೇಸು ಸೇನಾಸನೇಸೂತಿ ಯಾನಿ ‘‘ಅರಞ್ಞವನಪ್ಪತ್ಥಾನೀ’’ತಿಆದಿನಾ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೩೪-೪೫) ವುತ್ತಾನಿ ನಿಬದ್ಧವಾಸಿನೋತಿ ರುಕ್ಖಪಬ್ಬತಪಟಿಬದ್ಧೇಸು ವಿಮಾನೇಸು ನಿಚ್ಚವಾಸಿತಾಯ ನಿಬದ್ಧವಾಸಿನೋ। ಬದ್ಧತ್ತಾತಿ ಗಾಥಾಭಾವೇನ ಗನ್ಥಿತತ್ತಾ ಸಮ್ಬನ್ಧಿತತ್ತಾ।
‘‘ಉಗ್ಗಣ್ಹಾತು ಭನ್ತೇ ಭಗವಾ’’ತಿ ಅತ್ತನಾ ವುಚ್ಚಮಾನಂ ಪರಿತ್ತಂ ಭಗವನ್ತಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಾಪೇತುಕಾಮೋ ವೇಸ್ಸವಣೋ ಅವೋಚಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ಚೋದಕೋ ‘‘ಕಿಂ ಪನ ಭಗವತೋ ಅಪ್ಪಚ್ಚಕ್ಖಧಮ್ಮೋ ನಾಮ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಚೋದೇಸಿ। ಆಚರಿಯೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಅಪ್ಪಟಿಹತಞಾಣಚಾರಸ್ಸ ಭಗವತೋ ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಪ್ಪಚ್ಚಕ್ಖನ್ತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ನತ್ಥೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಉಗ್ಗಣ್ಹಾತು ಭನ್ತೇ ಭಗವಾ’’ತಿ ವದತೋ ವೇಸ್ಸವಣಸ್ಸ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಂ ವಿವರನ್ತೋ ‘‘ಓಕಾಸಕರಣತ್ಥ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ। ಯಥಾ ಹಿ ಪಞ್ಚಸಿಖೋ ಗನ್ಧಬ್ಬದೇವಪುತ್ತೋ ದೇವಾನಂ ತಾವತಿಂಸಾನಂ, ಬ್ರಹ್ಮುನೋ ಚ ಸನಙ್ಕುಮಾರಸ್ಸ ಸಮ್ಮುಖಾ ಅತ್ತನೋ ಯಥಾಸುತಂ ಧಮ್ಮಂ ಭಗವತೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ಪವೇದೇತಿ, ಏವಮಯಮ್ಪಿ ಮಹಾರಾಜಾ ಇತರೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಆಟಾನಾಟನಗರೇ ಗಾಥಾವಸೇನ ಬನ್ಧಿತಂ ಪರಿತ್ತಂ ಭಗವತೋ ಪವೇದೇತುಂ ಓಕಾಸಂ ಕಾರೇನ್ತೋ ‘‘ಉಗ್ಗಣ್ಹಾತು ಭನ್ತೇ ಭಗವಾ’’ತಿ ಆಹ, ನ ನಂ ತಸ್ಸ ಪರಿಯಾಪುಣನೇ ನಿಯೋಜೇನ್ತೋ। ತಸ್ಮಾ ಉಗ್ಗಣ್ಹಾತೂತಿ ಯಥಿದಂ ಪರಿತ್ತಂ ಮಯಾ ಪವೇದಿತಮತ್ತಮೇವ ಹುತ್ವಾ ಚತುನ್ನಂ ಪರಿಸಾನಂ ಚಿರಕಾಲಂ ಹಿತಾವಹಂ ಹೋತಿ, ಏವಂ ಉದ್ಧಂ ಆರಕ್ಖಾಯ ಗಣ್ಹಾತು, ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛತೂತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸತ್ಥು ಕಥಿತೇತಿ ಸತ್ಥು ಆರೋಚಿತೇ, ಚತುನ್ನಂ ಪರಿಸಾನಂ ಸತ್ಥು ಕಥನೇ ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸುಖವಿಹಾರಾಯಾತಿ
೨೭೭. ಸತ್ತಪಿ ಬುದ್ಧಾ ಚಕ್ಖುಮನ್ತೋ ಪಞ್ಚಹಿ ಚಕ್ಖೂಹಿ ಚಕ್ಖುಮಭಾವೇ ವಿಸೇಸಾಭಾವತೋ। ತಸ್ಮಾತಿ ಯಸ್ಮಾ ಚಕ್ಖುಮಭಾವೋ ವಿಯ ಸಬ್ಬಭೂತಾನುಕಮ್ಪಿತಾದಯೋ ಸಬ್ಬೇಪಿ ವಿಸೇಸಾ ಸತ್ತನ್ನಮ್ಪಿ ಬುದ್ಧಾನಂ ಸಾಧಾರಣಾ, ತಸ್ಮಾ, ಗುಣನೇಮಿತ್ತಕಾನೇವ ವಾ ಯಸ್ಮಾ ಬುದ್ಧಾನಂ ನಾಮಾನಿ ನಾಮ, ನ ಲಿಙ್ಗಿಕಾವತ್ಥಿಕಯಾದಿಚ್ಛಕಾನಿ, ತಸ್ಮಾ ಬುದ್ಧಾನಂ ಗುಣವಿಸೇಸದೀಪನಾನಿ ‘‘ಚಕ್ಖುಮನ್ತಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿನಾ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೩.೨೭೭) ವುತ್ತಾನಿ ಏತಾನಿ ಏಕೇಕಸ್ಸ ಸತ್ತ ಸತ್ತ ನಾಮಾನಿ ಹೋನ್ತಿ। ತೇಸಂ ನಾಮಾನಂ ಸಾಧಾರಣಭಾವಂ ಅತ್ಥವಸೇನ ಯೋಜೇತಬ್ಬಾತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸಬ್ಬೇಪೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಸಬ್ಬಭೂತಾನುಕಮ್ಪಿನೋತಿ ಅನಞ್ಞಸಾಧಾರಣಮಹಾಕರುಣಾಯ ಸಬ್ಬಸತ್ತಾನಂ ಅನುಕಮ್ಪಿಕಾ। ನ್ಹಾತಕಿಲೇಸತ್ತಾತಿ ಅಟ್ಠಙ್ಗಿಕೇನ ಅರಿಯಮಗ್ಗಜಲೇನ ಸಪರಸನ್ತಾನೇಸು ನಿರವಸೇಸತೋ ಧೋತಕಿಲೇಸಮಲತ್ತಾ। ಮಾರಸೇನಾಪಮದ್ದಿನೋತಿ ಸಪರಿವಾರೇ ಪಞ್ಚಪಿ ಮಾರೇ ಪಮದ್ದಿತವನ್ತೋ। ವುಸಿತವನ್ತೋತಿ ಮಗ್ಗಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯವಾಸಂ, ದಸವಿಧಂ ಅರಿಯವಾಸಞ್ಚ ವುಸಿತವನ್ತೋ। ವುಸಿತವನ್ತತಾಯ ಏವ ಬಾಹಿತಪಾಪತಾ ವುತ್ತಾ ಹೋತೀತಿ ‘‘ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸಾ’’ತಿ ಪದಂ ಅನಾಮಟ್ಠಂ। ವಿಮುತ್ತಾತಿ ಅನಞ್ಞಸಾಧಾರಣಾನಂ ಪಞ್ಚನ್ನಮ್ಪಿ ವಿಮುತ್ತೀನಂ ವಸೇನ ನಿರವಸೇಸತೋ ಮುತ್ತಾ। ಅಙ್ಗತೋತಿ ಸರೀರಙ್ಗತೋ, ಞಾಣಙ್ಗತೋ ಚ, ದ್ವತ್ತಿಂಸಮಹಾಪುರಿಸಲಕ್ಖಣ- (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೩೩; ೩.೨೦೦; ಮ॰ ನಿ॰ ೨.೩೮೫) ಅಸೀತಿಅನುಬ್ಯಞ್ಜನೇಹಿ ನಿಕ್ಖಮನಪ್ಪಭಾ, ಬ್ಯಾಮಪ್ಪಭಾ, ಕೇತುಮಾಲಾಉಣ್ಹೀಸಪ್ಪಭಾ ನ ಏತಾನೇವ ‘‘ಚಕ್ಖುಮಾ’’ತಿಆದಿನಾ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೩.೨೭೭) ವುತ್ತಾನಿ ಸತ್ತ ನಾಮಾನಿ, ಅಥ ಖೋ ಅಞ್ಞಾನಿಪಿ ಬಹೂನಿ ಅಪರಿಮಿತಾನಿ ನಾಮಾನಿ। ಕಥನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಾನಿ ನಾಮಾನಿ ಸಗುಣೇನ ಮಹೇಸಿನೋತಿ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ (ಧ॰ ಸ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧೩೧೩; ಉದಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೫೩; ಪಟಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೭೬)। ಕೇನ ವುತ್ತಂ? ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿನಾ।
ಯದಿ ಏವಂ ಕಸ್ಮಾ ವೇಸ್ಸವಣೋ ಏತಾನೇವ ಗಣ್ಹೀತಿ ಆಹ ‘‘ಅತ್ತನೋ ಪಾಕಟನಾಮವಸೇನಾ’’ತಿ। ಖೀಣಾಸವಾ ಜನಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ। ತೇ ಹಿ ಕಮ್ಮಕಿಲೇಸೇಹಿ ಜಾತಾಪಿ ಏವಂ ನ ಪುನ ಜಾಯಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಇಮಿನಾ ಅತ್ಥೇನ ಜನಾ। ಯಥಾಹ ‘‘ಯೋ ಚ ಕಾಲಘಸೋ ಭೂತೋ’’ತಿ (ಜಾ॰ ೧.೨.೧೯೦) ದೇಸನಾಸೀಸಮತ್ತನ್ತಿ ನಿದಸ್ಸನಮತ್ತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ, ಅವಯವೇನ ವಾ ಸಮುದಾಯುಪಲಕ್ಖಣಮೇತಂ। ಸತಿ ಚ ಪಿಸುಣವಾಚಪ್ಪಹಾನೇ ‘‘ಅಪಿಸುಣಾ’’ ಇಚ್ಚೇವ ವುತ್ತಾ। ಮಹತ್ತಾತಿ ಮಹಾ ಅತ್ತಾ ಸಭಾವೋ ಏತೇಸನ್ತಿ ಮಹತ್ತಾ। ತೇನಾಹ ‘‘ಮಹನ್ತಭಾವಂ ಪತ್ತಾ’’ತಿ। ಮಹನ್ತಾತಿ ವಾ ಮಹಾ ಅನ್ತಾ, ಪರಿನಿಬ್ಬಾನಪರಿಯೋಸಾನಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಮಹನ್ತೇಹಿ ವಾ ಸೀಲಾದೀಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಾ। ಅಯಂ ತಾವ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಆಗತನಯೇನ ಅತ್ಥೋ। ಇತರೇಸಂ ಪನ ಮತೇನ ಬುದ್ಧಾದೀಹಿ ಅರಿಯೇಹಿ ಮಹನೀಯತೋ ಪೂಜನೀಯತೋ ಮಹಂ ನಾಮ ನಿಬ್ಬಾನಂ, ಮಹಮನ್ತೋ ಏತೇಸನ್ತಿ ಮಹನ್ತಾ, ನಿಬ್ಬಾನದಿಟ್ಠಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ನಿಸ್ಸಾರದಾತಿ ಸಾರಜ್ಜರಹಿತಾ, ನಿಬ್ಭಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ವಿಗತಲೋಮಹಂಸಾ’’ತಿ।
ಹಿತನ್ತಿ ಹಿತಚಿತ್ತಂ, ಸತ್ತಾನಂ ಹಿತೇಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯಥಾಭೂತಂ ವಿಪಸ್ಸಿಸುನ್ತಿ ಪಞ್ಚುಪಾದಾನಕ್ಖನ್ಧೇಸು ಸಮುದಯಾದಿತೋ ಯಾಥಾವತೋ ವಿವಿಧೇನಾಕಾರೇನ ಪಸ್ಸಿಂಸು। ‘‘ಯೇ ಚಾಪೀ’’ತಿ ಪುಬ್ಬೇ ಪಚ್ಚತ್ತಬಹುವಚನೇನ ಅನಿಯಮತೋ ವುತ್ತೇ ತೇಸಮ್ಪೀತಿ ಅತ್ಥಂ ಸಮ್ಪದಾನಬಹುವಚನವಸೇನ ನಿಯಮೇತ್ವಾ ‘‘ನಮತ್ಥೂ’’ತಿ ಚ ಪದಂ ಆನೇತ್ವಾ ಯೋಜೇತಿ ಯಂ ತಂ-ಸದ್ದಾನಂ ಅಬ್ಯಭಿಚಾರಿತಸಮ್ಬನ್ಧಭಾವತೋ। ವಿಪಸ್ಸಿಂಸು ನಮಸ್ಸನ್ತೀತಿ ವಾ ಯೋಜನಾ। ಪಠಮಗಾಥಾಯಾತಿ ‘‘ಯೇ ಚಾಪಿ ನಿಬ್ಬುತಾ ಲೋಕೇ’’ತಿ ದುತಿಯಗಾಥಾಯಾತಿ ತದನ್ತರಗಾಥಾಯ। ತತ್ಥ ದೇಸನಾಮುಖಮತ್ತನ್ತಿ ಇತರೇಸಮ್ಪಿ ಬುದ್ಧಾನಂ ನಾಮಗ್ಗಹಣೇ ಪತ್ತೇ ಇಮಸ್ಸೇವ ಭಗವತೋ ನಾಮಗ್ಗಹಣಂ ತಥಾ ದೇಸನಾಯ ಮುಖಮತ್ತಂ, ತಸ್ಮಾ ತೇಪಿ ಅತ್ಥತೋ ಗಹಿತಾ ಏವಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಅಯಮ್ಪಿ ಹೀ’’ತಿಆದಿ। ತತ್ಥ ಅಯನ್ತಿ ಅಯಂ ಗಾಥಾ। ಪುರಿಮಯೋಜನಾಯಂ ತಸ್ಸಾತಿ ವಿಸೇಸಿತಬ್ಬತಾಯ ಅಭಾವತೋ ‘‘ಯನ್ತಿ ನಿಪಾತಮತ್ತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ, ಇಧ ಪನ ‘‘ತಸ್ಸ ನಮತ್ಥೂ’’ತಿ ಏವಂ ಸಮ್ಬನ್ಧಸ್ಸ ಚ ಇಚ್ಛಿತತ್ತಾ ‘‘ಯ’’ನ್ತಿ ನಾಮಪದಂ ಉಪಯೋಗೇಕವಚನನ್ತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಯಂ ನಮಸ್ಸನ್ತಿ ಗೋತಮ’’ನ್ತಿ ಆಹ।
೨೭೮. ‘‘ಯತೋ ‘‘ಯತೋ ಠಾನತೋ ಉದೇತೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಕುತೋ ಪನ ಠಾನತೋ ಉದೇತೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ? ಪುಬ್ಬವಿದೇಹವಾಸೀನಂ ತಾವ ಮಜ್ಝನ್ಹಿಕಟ್ಠಾನೇ ಠಿತೋ ಜಮ್ಬುದೀಪವಾಸೀನಂ ಉದೇತೀತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಉತ್ತರಕುರುಕಾನಂ ಪನ ಓಗ್ಗಚ್ಛತೀತಿ ಇಮಿನಾ ನಯೇನ ಸೇಸದೀಪೇಸುಪಿ ಸೂರಿಯಸ್ಸ ಉಗ್ಗಚ್ಛನೋಗ್ಗಚ್ಛನಪರಿಯಾಯೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಅಯಞ್ಚ ಅತ್ಥೋ ಹೇಟ್ಠಾ ಅಗ್ಗಞ್ಞಸುತ್ತವಣ್ಣನಾಯಂ (ದೀ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೩.೧೨೧) ಪಕಾಸಿತೋ ಏವ। ಅದಿತಿಯಾ ಪುತ್ತೋತಿ ಲೋಕಸಮುದಾಚಾರವಸೇನ ವುತ್ತಂ। ಲೋಕಿಯಾ ಹಿ ದೇವೇ ಅದಿತಿಯಾ ಪುತ್ತಾ, ಅಸುರೇ ಅತಿಥಿಯಾ ಪುತ್ತಾತಿ ವದನ್ತಿ। ಆದಿಪ್ಪನತೋ ಪನ ಆದಿಚ್ಚೋ, ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನೇವ ತೀಸು ದೀಪೇಸು ಆಲೋಕವಿದಂಸನೇನ ಸಮುಜ್ಜಲನತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಮಣ್ಡಲೀತಿ ಏತ್ಥ ಈ-ಕಾರೋ ಭುಸತ್ಥೋತಿ ಆಹ ‘‘ಮಹನ್ತಂ ಮಣ್ಡಲಂ ಅಸ್ಸಾತಿ ಮಣ್ಡಲೀ’’ತಿ। ಮಹನ್ತಂ ಹಿಸ್ಸ ವಿಮಾನಮಣ್ಡಲಂ ಪಞ್ಞಾಸಯೋಜನಾಯಾಮವಿತ್ಥಾರತೋ। ‘‘ಸಂವರೀಪಿ ನಿರುಜ್ಝತೀ’’ತಿ ಇಮಿನಾವ ದಿವಸೋಪಿ ಜಾಯತೀತಿ ಅಯಮ್ಪಿ ಅತ್ಥೋ ವುತ್ತೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ರತ್ತಿ ಅನ್ತರಧಾಯತೀತಿ ಸಿನೇರುಪಚ್ಛಾಯಾಲಕ್ಖಣಸ್ಸ ಅನ್ಧಕಾರಸ್ಸ ವಿಗಚ್ಛನತೋ।
ಉದಕರಹದೋತಿ ಜಲಧಿ। ‘‘ತಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ’’ತಿ ಇದಂ ಪುರತ್ಥಿಮಸಮುದ್ದಸ್ಸ ಉಪರಿಭಾಗೇನ ಸೂರಿಯಸ್ಸ ಗಮನಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ತಥಾ ಹಿ ಜಮ್ಬುದೀಪೇ ಠಿತಾನಂ ಪುರತ್ಥಿಮಸಮುದ್ದತೋ ಸೂರಿಯೋ ಉಗ್ಗಚ್ಛನ್ತೋ ವಿಯ ಉಪಟ್ಠಾತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಯತೋ ಉಗ್ಗಚ್ಛತಿ ಸೂರಿಯೋ’’ತಿ। ಸಮುದ್ದನಟ್ಠೇನ ಅತ್ತನಿ ಪತಿತಸ್ಸ ಸಮ್ಮದೇವ, ಸಬ್ಬಸೋ ಚ ಉನ್ದನಟ್ಠೇನ ಕಿಲೇದನಟ್ಠೇನ ಸಮುದ್ದೋ। ಸಮುದ್ದೋ ಹಿ ಕಿಲೇದನಟ್ಠೋ ರಹದೋ। ಸಾರಿತೋದಕೋತಿ ಅನೇಕಾನಿ ಯೋಜನಸಹಸ್ಸಾನಿ ವಿತ್ಥಿಣ್ಣೋದಕೋ, ಸರಿತಾ ನದಿಯೋ ಉದಕೇ ಏತಸ್ಸಾತಿ ವಾ ಸರಿತೋದಕೋ।
ಸಿನೇರುಪಬ್ಬತರಾಜಾ ಚಕ್ಕವಾಳಸ್ಸ ವೇಮಜ್ಝೇ ಠಿತೋ, ತಂ ಪಧಾನಂ ಕತ್ವಾ ವತ್ತಬ್ಬನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ‘‘ಇತೋತಿ ಸಿನೇರುತೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಥಾ ಪನ ದಿಸಾವವತ್ಥಾನಂ ಅನವಟ್ಠಿತನ್ತಿ ‘‘ತೇಸಂ ನಿಸಿನ್ನಟ್ಠಾನತೋ ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ತೇಸನ್ತಿ ಚತುನ್ನಂ ಮಹಾರಾಜಾನಂ। ನಿಸಿನ್ನಟ್ಠಾನಂ ಆಟಾನಾಟನಗರಂ। ತತ್ಥ ಹಿ ನಿಸಿನ್ನಾ ತೇ ಇಮಂ ಪರಿತ್ತಂ ಬನ್ಧಿಂಸು। ತೇಸಂ ನಿಸಿನ್ನಟ್ಠಾನತೋತಿ ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ತೇಸಂ ನಿಸಿನ್ನಟ್ಠಾನತೋ। ಉಭಯಥಾಪಿ ಸೂರಿಯಸ್ಸ ಉದಯಟ್ಠಾನಾ ಪುರತ್ಥಿಮಾ ದಿಸಾ ನಾಮ ಹೋತಿ। ಪುರಿಮಪಕ್ಖಂಯೇವೇತ್ಥ ವಣ್ಣೇನ್ತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಇತೋ ಸಾ ಪುರಿಮಾ ದಿಸಾ’’ತಿ। ಸೂರಿಯೋ, ಪನ ಚನ್ದನಕ್ಖತ್ತಾದಯೋ ಚ ಸಿನೇರುಂ ದಕ್ಖಿಣತೋ, ಚಕ್ಕವಾಳಪಬ್ಬತಞ್ಚ ವಾಮತೋ ಕತ್ವಾ ಪರಿವತ್ತೇನ್ತಿ। ಯತ್ಥ ಯಂ ದಿಸನ್ತಿ ಯಂ ಪುರತ್ಥಿಮದಿಸಂ ಯಸಸ್ಸೀತಿ ಮಹಾಪರಿವಾರೋ। ಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸಪರಿಮಾಣಾ ಹಿ ದೇವತಾ ಅಭಿಣ್ಹಂ ಪರಿವಾರೇನ್ತಿ। ಚನ್ದನನಾಗರುಕ್ಖಾದೀಸು ಓಸಧಿತಿಣವನಪ್ಪತಿಸುಗನ್ಧಾನಂ ಅಬ್ಬನತೋ, ತೇಹಿ ದಿತ್ತಭಾವೂಪಗಮನತೋ ‘‘ಗನ್ಧಬ್ಬಾ’’ತಿ ಲದ್ಧನಾಮಾನಂ ಚಾತುಮಹಾರಾಜಿಕದೇವಾನಂ ಅಧಿಪತಿ ಭಾವತೋ। ಮೇ ಸುತನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಮೇತಿ ನಿಪಾತಮತ್ತಂ। ಸುತನ್ತಿ ವಿಸ್ಸುತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಯಞ್ಹೇತ್ಥ ಯೋಜನಾ – ತಸ್ಸ ಧತರಟ್ಠಮಹಾರಾಜಸ್ಸ ಪುತ್ತಾಪಿ ಬಹವೋ। ಕಿತ್ತಕಾ? ಅಸೀತಿ, ದಸ ಏಕೋ ಚ। ಏಕನಾಮಾ। ಕಥಂ? ಇನ್ದನಾಮಾ। ‘‘ಮಹಪ್ಫಲಾ’’ತಿ ಚ ಸುತಂ ವಿಸ್ಸುತಮೇತಂ ಲೋಕೇತಿ।
ಆದಿಚ್ಚೋ ಗೋತಮಗೋತ್ತೋ, ಭಗವಾಪಿ ಗೋತಮಗೋತ್ತೋ, ಆದಿಚ್ಚೇನ ಸಮಾನಗೋತ್ತತಾಯ ಆದಿಚ್ಚೋ ಬನ್ಧು ಏತಸ್ಸಾತಿಪಿ ಆದಿಚ್ಚಬನ್ಧು, ಆದಿಚ್ಚಸ್ಸ ವಾ ಬನ್ಧೂತಿ ಆದಿಚ್ಚಬನ್ಧು, ತಂ ಆದಿಚ್ಚಬನ್ಧುನಂ। ಅನವಜ್ಜೇನಾತಿ ಅವಜ್ಜಪಟಿಪಕ್ಖೇನ ಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರೇನ। ಸಮೇಕ್ಖಸಿ ಓಧಿಸೋ, ಅನೋಧಿಸೋ ಚ ಫರಣೇನ ಓಲೋಕೇಸಿಆಸಯಾನುಸಯಚರಿಯಾಧಿಮುತ್ತಿಆದಿವಿಭಾಗಾವಬೋಧವಸೇನ। ವತ್ವಾ ವನ್ದನ್ತೀತಿ ‘‘ಲೋಕಸ್ಸ ಅನುಕಮ್ಪಕೋ’’ತಿ ಕಿತ್ತೇತ್ವಾ ವನ್ದನ್ತಿ। ಸುತಂ ನೇತನ್ತಿ ಸುತಂ ನನೂತಿ ಏತಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥೇ ನು-ಸದ್ದೋ। ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ನೋಕಾರೋಯನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ಅಮ್ಹೇಹೀತಿ ಅತ್ಥೋ ವುತ್ತೋ। ಏತನ್ತಿ ಏತಂ ತಥಾ ಪರಿಕಿತ್ತೇತ್ವಾ ಅಮನುಸ್ಸಾನಂ ದೇವತಾನಂ ವನ್ದನಂ। ವದನ್ತಿ ಧತರಟ್ಠಮಹಾರಾಜಸ್ಸ ಪುತ್ತಾ।
೨೭೯. ಯೇನ ಪೇತಾ ಪವುಚ್ಚನ್ತೀತಿ ಏತ್ಥ ವಚನಸೇಸೇನ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ, ನ ಯಥಾರುತವಸೇನೇವಾತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಯೇನ ದಿಸಾಭಾಗೇನ ನೀಹರೀಯನ್ತೂತಿ ವುಚ್ಚನ್ತೀ’’ತಿ ಆಹ। ಡಯ್ಹನ್ತು ವಾತಿ ಪೇತೇ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ। ಛಿಜ್ಜನ್ತು ವಾ ಹತ್ಥಪಾದಾದಿಕೇ ಪಿಸುಣಾ ಪಿಟ್ಠಿಮಂಸಿಕಾ। ಹಞ್ಞನ್ತು ಪಾಣಾತಿಪಾತಿನೋತಿಆದಿಕಾ। ಪವುಚ್ಚನ್ತೀತಿ ವಾ ಸಮುಚ್ಚನ್ತಿ, ‘‘ಅಲಂ ತೇಸ’’ನ್ತಿ ಸಮಾಚಿನೀಯನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏವಞ್ಹಿ ವಚನಸೇಸೇನ ವಿನಾ ಏವ ಅತ್ಥೋ ಸಿದ್ಧೋ ಹೋತಿ। ರಹಸ್ಸಙ್ಗನ್ತಿ ಬೀಜಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ।
೨೮೦. ಯಸ್ಮಿಂ ದಿಸಾಭಾಗೇ ಸೂರಿಯೋ ಅತ್ಥಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಯತೋ ಠಾನತೋ ಉದೇತೀ’’ತಿ ಏತ್ಥ ವುತ್ತನಯಾನುಸಾರೇನ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
೨೮೧. ಯೇನ ಮಹಾನೇರೂತಿ ಮಹನ್ತೋ, ಮಹನೀಯೋ ಚ ನೇರುಸಙ್ಖಾತೋ ಪಬ್ಬತೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಮಹಾಸಿನೇರು ಪಬ್ಬತರಾಜಾ’’ತಿ। ರಜತಮಯಂ। ತಥಾ ಹಿ ತಸ್ಸ ಪಭಾಯ ಅಜ್ಝೋತ್ಥತಂ ತಸ್ಸಂ ದಿಸಾಯಂ ಸಮುದ್ದೋದಕಂ ಖೀರಂ ವಿಯ ಪಞ್ಞಾಯತಿ। ಮಣಿಮಯನ್ತಿ ಇನ್ದನೀಲಮಯಂ। ತಥಾ ಹಿ ದಕ್ಖಿಣದಿಸಾಯ ಸಮುದ್ದೋದಕಂ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ನೀಲವಣ್ಣಂ ಹುತ್ವಾ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ತಥಾ ಆಕಾಸಂ। ಮನುಸ್ಸಾ ಜಾಯನ್ತಿ। ಕಥಂ ಜಾಯನ್ತಿ? ಅಮಮಾ ಅಪರಿಗ್ಗಹಾತಿ ಯೋಜನಾ। ಮಮತ್ತವಿರಹಿತಾತಿ ‘‘ಇದಂ ಮಮ ಇದಂ ಮಮಾ’’ತಿ ಮಮಙ್ಕಾರವಿರಹಿತಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಯದಿ ತೇಸಂ ‘‘ಅಯಂ ಮಯ್ಹಂ ಭರಿಯಾ’’ತಿ ಪರಿಗ್ಗಹೋ ನತ್ಥಿ, ‘‘ಅಯಂ ಮೇ ಮಾತಾ, ಅಯಂ ಭಗಿನೀ’’ತಿ ಏವರೂಪಾ ಇಧ ವಿಯ ಮರಿಯಾದಾಪಿ ನ ಸಿಯಾ ಮಾತುಆದಿಭಾವಸ್ಸ ಅಜಾನನತೋತಿ ಚೋದನಂ ಸನ್ಧಾಯಾಹ ‘‘ಮಾತರಂ ವಾ’’ತಿಆದಿ। ಛನ್ದರಾಗೋ ನುಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಧಮ್ಮತಾಸಿದ್ಧಸ್ಸ ಸೀಲಸ್ಸ ಆನುಭಾವೇನ ಪುತ್ತೇ
ನಙ್ಗಲಾತಿ ಲಿಙ್ಗವಿಪಲ್ಲಾಸೇನ ವುತ್ತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ನಙ್ಗಲಾನಿಪೀ’’ತಿ। ಅಕಟ್ಠೇತಿ ಅಕಸಿತೇ ಅಕತಕಸಿಕಮ್ಮೇ।
ತಣ್ಡುಲಾವ ತಸ್ಸ ಫಲನ್ತಿ ಸತ್ತಾನಂ ಪುಞ್ಞಾನುಭಾವಹೇತುಕಾ ಥುಸಾದಿಅಭಾವೇನ ತಣ್ಡುಲಾ ಏವ ತಸ್ಸ ಸಾಲಿಸ್ಸ ಫಲಂ। ತುಣ್ಡಿಕಿರನ್ತಿ ಪಚನಭಾಜನಸ್ಸ ನಾಮನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ಉಕ್ಖಲಿಯ’’ನ್ತಿ। ಆಕಿರಿತ್ವಾತಿ ತಣ್ಡುಲಾನಿ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ। ನಿದ್ಧೂಮಙ್ಗಾರೇನಾತಿ ಧೂಮಙ್ಗಾರರಹಿತೇನ ಕೇವಲೇನ ಅಗ್ಗಿನಾ। ಜೋತಿಕಪಾಸಾಣತೋ ಅಗ್ಗಿಮ್ಹಿ ಉಟ್ಠಹನ್ತೇ ಕುತೋ ಧೂಮಙ್ಗಾರಾನಂ ಸಮ್ಭವೋ। ಭೋಜನನ್ತಿ ಓದನಮೇವಾಧಿಪ್ಪೇತನ್ತಿ ‘‘ಭೋಜನಮೇವಾ’’ತಿ ಅವಧಾರಣಂ ಕತ್ವಾ ತೇನ ನಿವತ್ತೇತಬ್ಬಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಅಞ್ಞೋ ಸೂಪೋ ವಾ ಬ್ಯಞ್ಜನಂ ವಾ ನ ಹೋತೀ’’ತಿ ಆಹ। ಯದಿ ಏವಂ ರಸವಿಸೇಸಯುತ್ತೋ ತೇಸಂ ಆಹಾರೋ ನ ಹೋತೀತಿ? ನೋತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಭುಞ್ಜನ್ತಾನಂ…ಪೇ॰… ರಸೋ ಹೋತೀ’’ತಿ ಆಹ। ಮಚ್ಛರಿಯಚಿತ್ತಂ ನಾಮ ನ ಹೋತೀತಿ ಧಮ್ಮತಾಸಿದ್ಧಸ್ಸ ಸೀಲಸ್ಸ ಆನುಭಾವೇನ। ತಥಾ ಹಿ ತೇ ಕತ್ಥಚಿಪಿ ಅಮಮಾ ಪರಿಗ್ಗಹಾವ ಹುತ್ವಾ ವಸನ್ತಿ।
ಅಪಿಚ
ಸತ್ತಾಹಿಕಮೇವ ಚ ತತ್ಥ ಇತ್ಥಿಪುರಿಸಾ ಕಾಮರತಿಯಾ ವಿಹರನ್ತಿ, ತತೋ ವೀತರಾಗಾ ಯಥಾಸಕಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ನ ತತ್ಥ ಇಧ ವಿಯ ಗಬ್ಭೋಕ್ಕನ್ತಿಮೂಲಕಂ, ಗಬ್ಭಪರಿಹರಣಮೂಲಕಂ
ಮಾತಾ ಪನ ಪುತ್ತಂ ವಾ ಧೀತರಂ ವಾ ವಿಜಾಯಿತ್ವಾ ತೇಸಂ ವಿಚರಣಪ್ಪದೇಸೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಅನಪೇಕ್ಖಾ ಯಥಾರುಚಿ ಗಚ್ಛತಿ। ತೇಸಂ ತತ್ಥ ಸಯಿತಾನಂ ಯೇ ಪಸ್ಸನ್ತಿ ಪುರಿಸಾ, ಇತ್ಥಿಯೋ ವಾ, ತೇ ಅತ್ತನೋ ಅಙ್ಗುಲಿಯೋ ಉಪನಾಮೇನ್ತಿ, ತೇಸಂ ಕಮ್ಮಬಲೇನ ತತೋ ಖೀರಂ ಪವತ್ತತಿ, ತೇನ ದಾರಕಾ ಯಾಪೇನ್ತಿ। ಏವಂ ಪನ ವಡ್ಢನ್ತಾ ಕತಿಪಯದಿವಸೇಹೇವ ಲದ್ಧಬಲಾ ಹುತ್ವಾ ದಾರಿಕಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ಉಪಗಚ್ಛನ್ತಿ, ದಾರಕಾ ಪುರಿಸೇ। ಕಪ್ಪರುಕ್ಖತೋ ಏವ ಚ ತೇಸಂ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ವತ್ಥಾಭರಣಾನಿ ನಿಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ। ನಾನಾವಿರಾಗವಣ್ಣವಿಚಿತ್ತಾನಿ ಹಿ ಸುಖುಮಾನಿ ಮುದುಸುಖಸಮ್ಫಸ್ಸಾನಿ ವತ್ಥಾನಿ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಕಪ್ಪರುಕ್ಖೇಸು ಓಲಮ್ಬನ್ತಾನಿ ಇಟ್ಠನ್ತಿ। ನಾನಾವಿಧರಂಸಿಜಾಲಸಮುಜ್ಜಲವಿವಿಧವಣ್ಣರತನವಿನದ್ಧಾನಿ ಅನೇಕವಿಧಮಾಲಾಕಮ್ಮಲತಾಕಮ್ಮಭಿತ್ತಿಕಮ್ಮವಿಚಿತ್ತಾನಿ ಸೀಸೂಪಗಗೀವೂಪಗಹತ್ಥೂಪಗಕಟೂಪಗಪಾದೂಪಗಾನಿ ಸೋವಣ್ಣಮಯಾನಿ ಆಭರಣಾನಿ ಚ ಕಪ್ಪರುಕ್ಖತೋ ಓಲಮ್ಬನ್ತಿ। ತಥಾ ವೀಣಾಮುದಿಙ್ಗಪಣವಸಮ್ಮತಾಳಸಙ್ಖವಂಸವೇತಾಳಪರಿವಾನಿವಲ್ಲಕೀಪಭುತಿಕಾ ತೂರಿಯಭಣ್ಡಾಪಿ ತತೋ ತತೋ ಓಲಮ್ಬನ್ತಿ। ತತ್ಥ ಚ ಬಹೂ ಫಲರುಕ್ಖಾ ಕುಮ್ಭಮತ್ತಾನಿ ತತ್ಥಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಉತ್ತರಕುರುದೀಪೇ।
ಏಕಖುರಂ ಕತ್ವಾತಿ ಅನೇಕಸಫಮ್ಪಿ ಏಕಸಫಂ ವಿಯ ಕತ್ವಾ, ಅಸ್ಸಂ ವಿಯ ಕತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ಗಾವಿ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಪುನ ‘‘ಪಸು’’ನ್ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ ಗಾವಿತೋ ಇತರೋ ಸಬ್ಬೋ ಚತುಪ್ಪದೋ ಇಧ ‘‘ಪಸೂ’’ತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋತಿ ಆಹ ‘‘ಠಪೇತ್ವಾ ಗಾವಿ’’ನ್ತಿ।
ತಸ್ಸಾತಿ ಗಬ್ಭಿನಿತ್ಥಿಯಾ। ಪಿಟ್ಠಿ ಓನಮಿತುಂ ಸಹತೀತಿ ಕುಚ್ಛಿಯಾ ಗರುಭಾರತಾಯ ತೇಸಂ ಆರುಳ್ಹಕಾಲೇ ಪಿಟ್ಠಿ ಓನಮತಿ, ತೇಸಂ ನಿಸಜ್ಜಂ ಸಹತಿ ಪಲ್ಲಙ್ಕೇ ನಿಸಿನ್ನಾ ವಿಯ ಹೋನ್ತಿ। ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಕೇತಿ ಕಮ್ಮಪಥಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಯಾ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಕೇ। ಏತ್ಥಾತಿ ಜಮ್ಬುದೀಪೇ। ಏತ್ಥ ಹಿ ಜನಪದವೋಹಾರೋ, ನ ಉತ್ತರಕುರುಮ್ಹಿ। ತಥಾ ಹಿ ‘‘ಪಚ್ಚನ್ತಿಮಮಿಲಕ್ಖುವಾಸಿಕೇ’’ತಿ ಚ ವುತ್ತಂ।
ತಸ್ಸ ರಞ್ಞೋತಿ ವೇಸ್ಸವಣಮಹಾರಾಜಸ್ಸ। ಇತಿ ಸೋ ಅತ್ತಾನಮೇವ ಪರಂ ವಿಯ ಕತ್ವಾ ವದತಿ। ಏಸೇವ ನಯೋ ಪರತೋಪಿ। ಬಹುವಿಧಂ ದಿಬ್ಬಯಾನಂ ಉಪಟ್ಠಿತಮೇವ ಹೋತಿ ಸುದನ್ತವಾಹನಯುತ್ತಂ, ನ ನೇಸಂ ಯಾನಾನಂ ಉಪಟ್ಠಾಪನೇ ಉಸ್ಸುಕ್ಕಂ ಆಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಂ ಅತ್ಥಿ। ಏತಾನೀತಿ ಹತ್ಥಿಯಾನಾದೀನಿ। ನೇಸನ್ತಿ ವೇಸ್ಸವಣಪರಿಚಾರಿಕಾನಂ। ಕಪ್ಪಿತಾನಿ ಹುತ್ವಾ ಉಟ್ಠಿತಾನಿ ಆರುಹಿತುಂ ಉಪಕಪ್ಪನಯಾನಾನಿ। ನಿಪನ್ನಾಪಿ ನಿಸಿನ್ನಾಪಿ ವಿಚರನ್ತಿ ಚನ್ದಿಮಸೂರಿಯಾ ವಿಯ ಯಥಾಸಕಂ ವಿಮಾನೇಸು।
ನಗರಾ ಅಹೂತಿ ಲಿಙ್ಗವಿಪಲ್ಲಾಸೇನ ವುತ್ತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ನಗರಾನಿ ಭವಿಂಸೂತಿ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ। ಆಟಾನಾಟಾ ನಾಮಾತಿ ಇತ್ಥಿಲಿಙ್ಗವಸೇನ ಲದ್ಧನಾಮಂ ನಗರಂ ಆಸಿ।
ತಸ್ಮಿಂ ಠತ್ವಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಪದೇಸೇ ಪರಕುಸಿಟನಾಟಾನಾಮಕೇ ನಗರೇ ಠತ್ವಾ। ತತೋ ಉಜುಂ ಉತ್ತರದಿಸಾಯಂ। ಏತಸ್ಸಾತಿ ಕಸಿವನ್ತನಗರಸ್ಸ। ಅಪರಭಾಗೇ ಅಪರಕೋಟ್ಠಾಸೇ, ಪರತೋ ಇಚ್ಚೇವ ಅತ್ಥೋ।
ಕುವೇರೋತಿ ತಸ್ಸ ಪುರಿಮಜಾತಿಸಮುದಾಗತಂ ನಾಮನ್ತಿ ತೇನೇವ ಪಸಙ್ಗೇನ ಯೇನಾಯಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿ ಅಧಿಗತಾ, ತದಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಕಮ್ಮಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತುಂ ‘‘ಅಯಂ ಕಿರಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಉಚ್ಛುವಪ್ಪನ್ತಿ ಉಚ್ಛುಸಸ್ಸಂ। ಅವಸೇಸಸಾಲಾಹೀತಿ ಅವಸೇಸಯನ್ತಸಾಲಾಹಿ, ನಿಸ್ಸಕ್ಕವಚನಞ್ಚೇತಂ। ತತ್ಥೇವಾತಿ ಪುಞ್ಞತ್ಥಂ ದಿನ್ನಸಾಲಾಯಮೇವ।
ಪಟಿಏಸನ್ತೋತಿ ‘‘ವಿಸುಂ ವಿಸುಂ ಅತ್ಥೇ ಉಪಪರಿಕ್ಖಮಾನಾ ಅನುಸಾಸಮಾನಾ’’ತಿ। ಯಕ್ಖರಟ್ಠಿಕಾತಿ ಯಕ್ಖರಟ್ಠಾಧಿಪತಿನೋ। ಯಕ್ಖಾ ಚ ವೇಸ್ಸವಣಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ನಿವೇಸನದ್ವಾರೇ ನಿಯುತ್ತಾ ಚಾತಿ ಯಕ್ಖದೋವಾರಿಕಾ, ತೇಸಂ ಯಕ್ಖದೋವಾರಿಕಾನಂ।
ಯಸ್ಮಾ ಧರಣೀಪೋರಕ್ಖಣಿತೋ ಪುರಾಣೋದಕಂ ಭಸ್ಸಯನ್ತಂ ಹೇಟ್ಠಾ ವುಟ್ಠಿ ಹುತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಂ ತತೋ ಗಹೇತ್ವಾ ಮೇಘೇಹಿ ಪವುಟ್ಠಂ ವಿಯ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ಯತೋ ಪೋಕ್ಖರಣಿತೋ ಉದಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಮೇಘಾ ಪವಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ। ಯತೋತಿ ಯತೋ ಧರಣೀಪೋಕ್ಖರಣಿತೋ। ಸಭಾತಿ
ತಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇತಿ ತಸ್ಸಾ ಪೋಕ್ಖರಣಿಯಾ ತೀರೇ ಯಕ್ಖಾನಂ ವಸನವನೇ। ಸದಾ ಫಲಿತಾತಿ ನಿಚ್ಚಕಾಲಂ ಸಞ್ಜಾತಫಲಾ। ನಿಚ್ಚಪುಪ್ಫಿತಾತಿ ನಿಚ್ಚಂ ಸಞ್ಜಾತಪುಪ್ಫಾ। ನಾನಾದಿಜಗಣಾಯುತಾತಿ ನಾನಾವಿಧೇಹಿ ದಿಜಗಣೇಹಿ ಯುತ್ತಾ। ತೇಹಿ ಪನ ಸಕುಣಸಙ್ಘೇಹಿ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಸಮ್ಪತನ್ತೇಹಿ ಪರಿಬ್ಭಮನ್ತೇಹಿ ಯಸ್ಮಾ ಸಾ ಪೋಕ್ಖರಣೀ ಆಕುಲಾ ವಿಯ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ವಿವಿಧಪಕ್ಖಿಸಙ್ಘಸಮಾಕುಲಾ’’ತಿ। ಕೋಞ್ಚಸಕುಣೇಹೀತಿ ಸಾರಸಸಕುನ್ತೇಹಿ।
‘‘ಏವಂ ವಿರವನ್ತಾನ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ತಥಾ ವಸ್ಸಿತವಸೇನ ‘‘ಜೀವಞ್ಜೀವಕಾ’’ತಿ ಅಯಂ ತೇಸಂ ಸಮಞ್ಞಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಉಟ್ಠವಚಿತ್ತಕಾತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಏವಂ ವಸ್ಸಮಾನಾ’’ತಿ। ಪೋಕ್ಖರಸಾತಕಾತಿ ಪೋಕ್ಖರಸಣ್ಠಾನತಾಯ ‘‘ಪೋಕ್ಖರಸಾತಕಾ’’ತಿ ಏವಂ ಲದ್ಧನಾಮಾ।
ಸಬ್ಬಕಾಲಂ ಸೋಭತೀತಿ ಸಬ್ಬಉತೂಸು ಸೋಭತಿ, ನ ತಸ್ಸಾ ಹೇಮನ್ತಾದಿವಸೇನ ಸೋಭಾವಿರತೋ ಅತ್ಥಿ। ಏವಂಭೂತಾ ಚ ನಿಚ್ಚಂ ಪುಪ್ಫಿತಜಲಜಥಲಜಪುಪ್ಫತಾಯ, ಫಲಭಾರಭರಿತರುಕ್ಖಪರಿವಾರಿತತಾಯ, ಅಟ್ಠಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತಸಲಿಲತಾಯ ಚ ನಿರನ್ತರಂ ಸೋಭತಿ।
೨೮೨. ಪರಿಕಮ್ಮನ್ತಿ ಪುಬ್ಬುಪಚಾರಂ। ಪರಿಸೋಧೇತ್ವಾತಿ ಏಕಕ್ಖರಸ್ಸಾಪಿ ಅವಿರಾಧನವಸೇನ ಆಚರಿಯಸನ್ತಿಕೇ ಸಬ್ಬಂ ಸೋಧೇತ್ವಾ। ಸುಟ್ಠು ಉಗ್ಗಹಿತಾತಿ ಪರಿಮಣ್ಡಲಪದಬ್ಯಞ್ಜನಾಯ ಪೋರಿಯಾ ವಾಚಾಯ ವಿಸ್ಸಟ್ಠಾಯ ಅನೇಲಗಳಾಯ ಅತ್ಥಸ್ಸ ವಿಞ್ಞಾಪನೀಯಾ ಸಮ್ಮದೇವ ಉಗ್ಗಹಿತಾ। ತಥಾ ಹಿ ‘‘ಅತ್ಥಞ್ಚ ಬ್ಯಞ್ಜನಞ್ಚ ಪರಿಸೋಧೇತ್ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಅತ್ಥಂ ಜಾನತೋ ಏವ ಹಿ ಬ್ಯಞ್ಜನಂ ಪರಿಸುಜ್ಝತಿ, ನೋ ಅಜಾನತೋ। ಪದಬ್ಯಞ್ಜನಾನೀತಿ ಪದಞ್ಚೇವ ಬ್ಯಞ್ಜನಞ್ಚ ಅಹಾಪೇತ್ವಾ। ಏವಞ್ಹಿ ಪರಿಪುಣ್ಣಾ ನಾಮ ವಿಸಂವಾದೇತ್ವಾತಿ ಅಞ್ಞಥಾ ಕತ್ವಾ। ತೇಜವನ್ತಂ ನ ಹೋತಿ ವಿರಜ್ಝನತೋ ಚೇವ ವಿಮ್ಹಯತ್ಥಭಾವತೋ ಸಬ್ಬಸೋತಿ ಅನವಸೇಸತೋ ಆದಿಮಜ್ಝಪರಿಯೋಸಾನತೋ। ತೇಜವನ್ತಂ ಹೋತೀತಿ ಸಭಾವನಿರುತ್ತಿಂ ಅವಿರಾಧೇತ್ವಾ ಸುಪ್ಪವತ್ತಿಭಾವೇನ ಸಾಧನತೋ। ಏವಂ ಪಯೋಗವಿಪತ್ತಿಂ ಪಹಾಯ ಪಯೋಗಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಸತಿ ಪರಿತ್ತಸ್ಸ ಅತ್ಥಸಾಧಕತಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಅಜ್ಝಾಸಯವಿಪತ್ತಿಂ ಪಹಾಯ ಅಜ್ಝಾಸಯಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಅತ್ಥಸಾಧಕತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಲಾಭಹೇತೂ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಇದಂ ಪರಿತ್ತಭಣನಂ ಸತ್ತಾನಂ ಅನತ್ಥಪಟಿಬಾಹನಹೇತೂತಿ ತಸ್ಸ ಞಾಣಕರುಣಾಪುಬ್ಬಕತಾ ನಿಸ್ಸರಣಪಕ್ಖೋ। ಮೇತ್ತಂ ಪುರೇಚಾರಿಕಂ ಕತ್ವಾತಿ ಮೇತ್ತಾಮನಸಿಕಾರೇನ ಸತ್ತೇಸು ಹಿತಫರಣಂ ಪುರಕ್ಖತ್ವಾ।
‘‘ವತ್ಥುಂ ವಾ’’ತಿಆದಿ ಪುಬ್ಬೇ ಚತುಪರಿಸಮಜ್ಝೇ ಕತಾಯ ಸಾಧನಾಯ ಭಗವತೋ ಪವೇದನಂ। ಘರವತ್ಥುನ್ತಿ ವಸನಗೇಹಂ। ನಿಬದ್ಧವಾಸನ್ತಿ ಪರಗೇಹೇಪಿ ನೇವಾಸಿಕಭಾವೇನ ವಾಸಂ ನ ಲಭೇಯ್ಯ, ಯಂ ಪನ ಮಹಾರಾಜಾನಂ, ಯಕ್ಖಸೇನಾಪತೀನಞ್ಚ ಅಜಾನನ್ತಾನಂಯೇವ ಕದಾಚಿ ವಸಿತ್ವಾ ಗಮನಂ, ತಂ ಅಪ್ಪಮಾಣನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಸಮಿತಿನ್ತಿ ಯಕ್ಖಾದಿಸಮಾಗಮಂ। ಕಾಮಂ ಪಾಳಿಯಂ ‘‘ನ ಮೇ ಸೋ’’ತಿ ಆಗತಂ, ಇತರೇಸಮ್ಪಿ ಪನ ಮಹಾರಾಜಾನಮತ್ತನಾ ಏಕಜ್ಝಾಸಯತಾಯ ತೇಸಮ್ಪಿ ಅಜ್ಝಾಸಯಂ ಹದಯೇ ಠಪೇತ್ವಾ ವೇಸ್ಸವಣೋ ತಥಾ ಅವೋಚ। ಕಞ್ಞಂ ಅನು ಅನು ವಹಿತುಂ ಅಯುತ್ತೋ ಅನಾವಯ್ಹೋ, ಸಬ್ಬಕಾಲಂ ಕಞ್ಞಂ ಲದ್ಧುಂ ಅಯುತ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ, ತಂ ಅನಾವಯ್ಹಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ನ ಆವಾಹಯುತ್ತ’’ನ್ತಿ। ನ ವಿವಯ್ಹನ್ತಿ ಅವಿವಯ್ಹಂ, ಕಞ್ಞಂ ಗಹೇತುಮಯುತ್ತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ನ ವಿವಾಹಯುತ್ತ’’ನ್ತಿ। ಆಹಿತೋ ಅಹಂಮಾನೋ ಏತ್ಥಾತಿ ಅತ್ತಾ, ಅತ್ತಭಾವೋ। ಅತ್ತಾ ಅತ್ತಾ, ಪರಿಭಾಸಾ, ತಾಹಿ। ಪರಿಯತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ವಚನೇನ ಪರಿಪುಣ್ಣಾಹಿ। ಯಥಾ ಯಕ್ಖಾ ಅಕ್ಕೋಸಿತಬ್ಬಾ, ಏವಂ ಪವತ್ತಾ ಅಕ್ಕೋಸಾ ಯಕ್ಖಅಕ್ಕೋಸಾ ನಾಮ, ತೇಹಿ। ತೇ ಪನ ‘‘ಕಳಾರಕ್ಖಿ ಕಳಾರದನ್ತಾ ಕಾಳವಣ್ಣಾ’’ತಿ ಏವಂ ಆದಯೋ।
ವಿರುದ್ಧಾತಿ ರಭಸಾತಿ ಸಾರಮ್ಭಕಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಕರಣುತ್ತರಿಯಾ’’ತಿ। ರಭಸಾತಿ ವಾ ಸಾಹಸಿಕಾ। ಸಾಮಿನೋ ಮನಸೋ ಅಸ್ಸವಾತಿ ಮನಸ್ಸಾ, ಕಿಙ್ಕರಾ। ಯೇ ಹಿ ‘‘ಕಿಂ ಕರೋಮಿ ಭದ್ದನ್ತೇ’’ತಿ ಸಾಮಿಕಸ್ಸ ವಸೇ ವತ್ತನ್ತಿ, ತೇ ಏವಂ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಯಕ್ಖಸೇನಾಪತೀನಂ ಯೇ ಮನಸ್ಸಾ, ತೇಸ’’ನ್ತಿ। ಆಣಾಯ ಅವರೋಧಿತುಪಚಾರಾ ಅವರುದ್ಧಾ, ತೇ ಪನ ಆಣಾವತೋ ಪಚ್ಚತ್ಥಿಕಾ ನಾಮ ಹೋನ್ತೀತಿ ‘‘ಪಚ್ಚಾಮಿತ್ತಾ ವೇರಿನೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಉಜ್ಝಾಪೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಹೇಟ್ಠಾ ಕತ್ವಾ ಚಿನ್ತಾಪೇತಬ್ಬಂ, ತಂ ಉಜ್ಝಾಪನಂ ತೇಸಂ ನೀಚಕಿರಿಯಾಯ ಜಾನಾಪನಂ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಜಾನಾಪೇತಬ್ಬಾ’’ತಿ।
ಪರಿತ್ತಪರಿಕಮ್ಮಕಥಾವಣ್ಣನಾ
ಪರಿತ್ತಸ್ಸ ಪರಿಕಮ್ಮಂ ಕಥೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಆಟಾನಾಟಿಯಪರಿತ್ತಸ್ಸ ಪರಿಕಮ್ಮಂ ಪುಬ್ಬುಪಚಾರಟ್ಠಾನಿಯಂ ಮೇತ್ತಸುತ್ತಾದಿ ಕಥೇತಬ್ಬಂ। ಏವಞ್ಹಿ ತಂ ಲದ್ಧಾಸೇವನಂ ಹುತ್ವಾ ತೇಜವನ್ತಂ ಹೋತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಪಠಮಮೇವ ಹೀ’’ತಿಆದಿ। ಪಿಟ್ಠಂ ವಾ ಮಂಸಂ ವಾತಿ ವಾ-ಸದ್ದೋ ಅನಿಯಮತ್ಥೋ, ತೇನ ಮಚ್ಛಘತಸೂಪಾದಿಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ। ಓತಾರಂ ಲಭನ್ತಿ ಅತ್ತನಾ ಪಿಯಾಯಿತಬ್ಬಆಹಾರವಸೇನ ಪಿಯಾಯಿತಬ್ಬಟ್ಠಾನವಸೇನ ಚ। ‘‘ಪರಿತ್ತ…ಪೇ॰… ನಿಸೀದಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾವ ಪರಿತ್ತಕಾರಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಪರಿಸುದ್ಧಿಪಿ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ।
‘‘ಪರಿತ್ತಕಾರಕೋ…ಪೇ॰… ಸಮ್ಪರಿವಾರಿತೇನಾ’’ತಿ ಇದಂ ಪರಿತ್ತಕರಣೇ ಬಾಹಿರರಕ್ಖಾಸಂವಿಧಾನಂ। ‘‘ಮೇತ್ತಚಿತ್ತಂ …ಪೇ॰… ಕಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ಅಬ್ಭನ್ತರರಕ್ಖಾ ಉಭಯತೋ ಮಙ್ಗಲಕಥಾ ವತ್ತಬ್ಬಾ ಪುಬ್ಬುಪಚಾರವಸೇನ। ಸಬ್ಬಸನ್ನಿಪಾತೋತಿ ತಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇ, ತಸ್ಮಿಂ ವಾ ಗಾಮಖೇತ್ತೇ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸನ್ನಿಪಾತೋ। ಘೋಸೇತಬ್ಬೋ,‘‘ಚೇತಿಯಙ್ಗಣೇ ಸಬ್ಬೇಹಿ ಸನ್ನಿಪತಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ। ಅನಾಗನ್ತುಂ ನಾಮ ನ ಲಬ್ಭತಿ ಅಮನುಸ್ಸೇನ ಬುದ್ಧಾಣಾಭಯೇನ, ರಾಜಾಣಾಭಯೇನ ಚ। ಗಹಿತಕಾಪದೇಸೇನ ಅಮನುಸ್ಸೋವ ಪುಚ್ಛಿತೋ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಅಮನುಸ್ಸಗ್ಗಹಿತಕೋ ‘ತ್ವಂ ಕೋ ನಾಮಾ’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬೋ’’ತಿ। ಮಾಲಾಗನ್ಧಾದೀಸು ಪೂಜನತ್ಥಂ ವಿನಿಯುಞ್ಜಿಯಮಾನೇಸು। ಪತ್ತೀತಿ ತುಯ್ಹಂ ಪತ್ತಿದಾನಂ। ಪಿಣ್ಡಪಾತೇ ಪತ್ತೀತಿ ಪಿಣ್ಡಪಾತೇ ದಿಯ್ಯಮಾನೇ ಪತ್ತಿದಾನಂ। ದೇವತಾನನ್ತಿ ಯಕ್ಖಸೇನಾಪತೀನಂ। ಪರಿತ್ತಂ ಭಣಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ‘‘ಮೇತ್ತಚಿತ್ತಂ ಪುರೇಚಾರಿಕಂ ಕತ್ವಾ’’ತಿ ಚ ‘‘ಮಙ್ಗಲಕಥಾ ವತ್ತಬ್ಬಾ’’ತಿ ಚ ‘‘ವಿಹಾರಸ್ಸ ಉಪವನೇ’’ತಿ ಏವಮಾದಿ ಚ ಸಬ್ಬಂ ಗಿಹೀನಂ ಪರಿತ್ತಕರಣೇ ವುತ್ತಂ ಪರಿಕಮ್ಮಂ ಕಾತಬ್ಬಮೇವ।
ಸರೀರೇ ಅಧಿಮುಚ್ಚತೀತಿ ಸರೀರಂ ಅನುಪವಿಸಿತ್ವಾ ವಿಯ ಆವಿಸನ್ತೋ ಯಥಾ ಗಹಿತಕಸ್ಸ ವಸೇನ ನ ವತ್ತತಿ, ಅತ್ತನೋ ಏವ ವಸೇನ ವತ್ತತಿ, ಏವಂ ಅಧಿಮುಚ್ಚತಿ ಅಧಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಆವಿಸತೀತಿ ತಸ್ಸೇವ ವೇವಚನ’’ನ್ತಿ। ಲಗ್ಗತೀತಿ ತತ್ಥೇವ ಲಗ್ಗೋ ಅಲ್ಲೀನೋ ಹೋತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ನ ಅಪೇತೀ’’ತಿ। ರೋಗಂ ವಡ್ಢೇನ್ತೋತಿ ಧಾತೂನಂ ಸಮಭಾವೇನ ವತ್ತಿತುಂ ಅಪ್ಪದಾನವಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ರೋಗಂ ವಡ್ಢೇನ್ತೋ। ಧಾತೂನಂ ವಿಸಮಭಾವಾಪತ್ತಿಯಾ ಚ ಆಹಾರಸ್ಸ ಚ ಅರುಚ್ಚನೇನ ಗಹಿತಕಸ್ಸ ಸರೀರೇ ಲೋಹಿತಂ ಸುಸ್ಸತಿ, ಮಂಸಂ ಮಿಲಾಯತಿ, ತಂ ಪನಸ್ಸ ಯಕ್ಖೋ ಧಾತುಕ್ಖೋಭನಿಮಿತ್ತತಾಯ ಕರೋನ್ತೋ ವಿಯ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅಪ್ಪಮಂಸಲೋಹಿತಂ ಕರೋನ್ತೋ’’ತಿ।
೨೮೩. ತೇಸಂ ನಾಮಾನಿ ಇನ್ದಾದಿನಾಮಭಾವೇನ ವೋಹರಿತಬ್ಬತೋ। ತತೋತಿ ತೇತಿ ಯಕ್ಖಸೇನಾಪತಯೋ। ಓಕಾಸೋ ನ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಭಿಕ್ಖುಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ, ಉಪಾಸಕಉಪಾಸಿಕಾಯೋ ವಿಹೇಠೇತುಂ ಅವಸರೋ ನ ಭವಿಸ್ಸತಿ ಸಮ್ಮದೇವ ಆರಕ್ಖಾಯ ವಿಹಿತತ್ತಾತಿ।
ಆಟಾನಾಟಿಯಸುತ್ತವಣ್ಣನಾಯ ಲೀನತ್ಥಪ್ಪಕಾಸನಾ।