೪. ರಾಜವಗ್ಗೋ
೧. ಘಟಿಕಾರಸುತ್ತಂ
೨೮೨. ಏವಂ ಮೇ ಸುತಂ – ಏಕಂ ಸಮಯಂ ಭಗವಾ ಕೋಸಲೇಸು ಚಾರಿಕಂ ಚರತಿ ಮಹತಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇನ ಸದ್ಧಿಂ। ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ ಮಗ್ಗಾ ಓಕ್ಕಮ್ಮ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ಪದೇಸೇ ಸಿತಂ ಪಾತ್ವಾಕಾಸಿ। ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮತೋ ಆನನ್ದಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಕೋ ನು ಖೋ ಹೇತು, ಕೋ ಪಚ್ಚಯೋ ಭಗವತೋ ಸಿತಸ್ಸ ಪಾತುಕಮ್ಮಾಯ? ನ ಅಕಾರಣೇನ ನ ಅಕಾರಣೇ (ಸೀ॰) ತಥಾಗತಾ ಸಿತಂ ಪಾತುಕರೋನ್ತೀ’’ತಿ। ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಆನನ್ದೋ ಏಕಂಸಂ ಚೀವರಂ ಉತ್ತರಾಸಙ್ಗ (ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰) ಕತ್ವಾ ಯೇನ ಭಗವಾ ತೇನಞ್ಜಲಿಂ ಪಣಾಮೇತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಕೋ ನು ಖೋ, ಭನ್ತೇ, ಹೇತು, ಕೋ ಪಚ್ಚಯೋ ಭಗವತೋ ಸಿತಸ್ಸ ಪಾತುಕಮ್ಮಾಯ? ನ ಅಕಾರಣೇನ ತಥಾಗತಾ ಸಿತಂ ಪಾತುಕರೋನ್ತೀ’’ತಿ। ‘‘ಭೂತಪುಬ್ಬಂ, ಆನನ್ದ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪದೇಸೇ ವೇಗಳಿಙ್ಗಂ ವೇಹಲಿಙ್ಗಂ (ಸೀ॰), ವೇಭಲಿಗಂ (ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰), ವೇಭಲಿಙ್ಗಂ (ಪೀ॰) ನಾಮ ಗಾಮನಿಗಮೋ ಅಹೋಸಿ ಇದ್ಧೋ ಚೇವ ಫೀತೋ ಚ ಬಹುಜನೋ ಆಕಿಣ್ಣಮನುಸ್ಸೋ। ವೇಗಳಿಙ್ಗಂ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ಗಾಮನಿಗಮಂ ಕಸ್ಸಪೋ ಭಗವಾ ಅರಹಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ವಿಹಾಸಿ। ಇಧ ಸುದಂ, ಆನನ್ದ, ಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಅರಹತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಆರಾಮೋ ಅಹೋಸಿ। ಇಧ ಸುದಂ, ಆನನ್ದ, ಕಸ್ಸಪೋ ಭಗವಾ ಅರಹಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ನಿಸಿನ್ನಕೋ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಓವದತೀ’’ತಿ। ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಆನನ್ದೋ ಚತುಗ್ಗುಣಂ ಸಙ್ಘಾಟಿಂ ಪಞ್ಞಪೇತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ತೇನ ಹಿ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವಾ ನಿಸೀದತು ಏತ್ಥ। ಅಯಂ ಭೂಮಿಪದೇಸೋ ದ್ವೀಹಿ ಅರಹನ್ತೇಹಿ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇಹಿ ಪರಿಭುತ್ತೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ನಿಸೀದಿ ಭಗವಾ ಪಞ್ಞತ್ತೇ ಆಸನೇ। ನಿಸಜ್ಜ ಖೋ ಭಗವಾ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಆನನ್ದಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ –
‘‘ಭೂತಪುಬ್ಬಂ, ಆನನ್ದ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪದೇಸೇ ವೇಗಳಿಙ್ಗಂ ನಾಮ ಗಾಮನಿಗಮೋ ಅಹೋಸಿ ಇದ್ಧೋ ಚೇವ ಫೀತೋ ಚ ಬಹುಜನೋ ಆಕಿಣ್ಣಮನುಸ್ಸೋ। ವೇಗಳಿಙ್ಗಂ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ಗಾಮನಿಗಮಂ ಕಸ್ಸಪೋ ಭಗವಾ ಅರಹಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ವಿಹಾಸಿ। ಇಧ ಸುದಂ, ಆನನ್ದ, ಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಅರಹತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಆರಾಮೋ ಅಹೋಸಿ। ಇಧ ಸುದಂ, ಆನನ್ದ, ಕಸ್ಸಪೋ ಭಗವಾ ಅರಹಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ನಿಸಿನ್ನಕೋ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಓವದತಿ।
೨೮೩. ‘‘ವೇಗಳಿಙ್ಗೇ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ಗಾಮನಿಗಮೇ ಘಟಿಕಾರೋ ಘಟೀಕಾರೋ (ಸೀ॰ ಪೀ॰) ನಾಮ ಕುಮ್ಭಕಾರೋ ಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಅರಹತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಉಪಟ್ಠಾಕೋ ಅಹೋಸಿ ಅಗ್ಗುಪಟ್ಠಾಕೋ। ಘಟಿಕಾರಸ್ಸ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ಕುಮ್ಭಕಾರಸ್ಸ ಜೋತಿಪಾಲೋ ನಾಮ ಮಾಣವೋ ಸಹಾಯೋ ಅಹೋಸಿ ಪಿಯಸಹಾಯೋ। ಅಥ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ಘಟಿಕಾರೋ ಕುಮ್ಭಕಾರೋ ಜೋತಿಪಾಲಂ ಮಾಣವಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘ಆಯಾಮ, ಸಮ್ಮ ಜೋತಿಪಾಲ, ಕಸ್ಸಪಂ ಭಗವನ್ತಂ ಅರಹನ್ತಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಂ ದಸ್ಸನಾಯ ಉಪಸಙ್ಕಮಿಸ್ಸಾಮ। ಸಾಧುಸಮ್ಮತಞ್ಹಿ ಮೇ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ದಸ್ಸನಂ ಅರಹತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸಾ’ತಿ। ಏವಂ ವುತ್ತೇ, ಆನನ್ದ, ಜೋತಿಪಾಲೋ ಮಾಣವೋ ಘಟಿಕಾರಂ ಕುಮ್ಭಕಾರಂ ಏತದವೋಚ – ‘ಅಲಂ, ಸಮ್ಮ ಘಟಿಕಾರ। ಕಿಂ ಪನ ತೇನ ಮುಣ್ಡಕೇನ ಸಮಣಕೇನ ದಿಟ್ಠೇನಾ’ತಿ? ದುತಿಯಮ್ಪಿ ಖೋ, ಆನನ್ದ…ಪೇ॰… ತತಿಯಮ್ಪಿ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ಘಟಿಕಾರೋ ಕುಮ್ಭಕಾರೋ ಜೋತಿಪಾಲಂ ಮಾಣವಂ ಏತದವೋಚ – ‘ಆಯಾಮ, ಸಮ್ಮ ಜೋತಿಪಾಲ, ಕಸ್ಸಪಂ ಭಗವನ್ತಂ ಅರಹನ್ತಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಂ ದಸ್ಸನಾಯ ಉಪಸಙ್ಕಮಿಸ್ಸಾಮ। ಸಾಧುಸಮ್ಮತಞ್ಹಿ ಮೇ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ದಸ್ಸನಂ ಅರಹತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸಾ’ತಿ। ತತಿಯಮ್ಪಿ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ಜೋತಿಪಾಲೋ ಮಾಣವೋ ಘಟಿಕಾರಂ ಕುಮ್ಭಕಾರಂ ಏತದವೋಚ – ‘ಅಲಂ, ಸಮ್ಮ ಘಟಿಕಾರ। ಕಿಂ ಪನ ತೇನ ಮುಣ್ಡಕೇನ ಸಮಣಕೇನ ದಿಟ್ಠೇನಾ’ತಿ? ‘ತೇನ ಹಿ, ಸಮ್ಮ ಜೋತಿಪಾಲ, ಸೋತ್ತಿಸಿನಾನಿಂ ಸೋತ್ತಿಂ ಸಿನಾನಿಂ (ಸೀ॰ ಪೀ॰), ಸೋತ್ತಿಸಿನಾನಂ (ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰ ಕ॰) ಆದಾಯ ಆಹರ (ಕ॰) ನದಿಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮ ಸಿನಾಯಿತು’ನ್ತಿ। ‘ಏವಂ ಸಮ್ಮಾ’ತಿ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ಜೋತಿಪಾಲೋ ಮಾಣವೋ ಘಟಿಕಾರಸ್ಸ ಕುಮ್ಭಕಾರಸ್ಸ ಪಚ್ಚಸ್ಸೋಸಿ। ಅಥ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ಘಟಿಕಾರೋ ಚ ಕುಮ್ಭಕಾರೋ ಜೋತಿಪಾಲೋ ಚ ಮಾಣವೋ ಸೋತ್ತಿಸಿನಾನಿಂ ಆದಾಯ ನದಿಂ ಅಗಮಂಸು ಸಿನಾಯಿತುಂ’।
೨೮೪. ‘‘ಅಥ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ಘಟಿಕಾರೋ ಕುಮ್ಭಕಾರೋ ಜೋತಿಪಾಲಂ ಮಾಣವಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘ಅಯಂ, ಸಮ್ಮ ಜೋತಿಪಾಲ, ಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಅರಹತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಅವಿದೂರೇ ಆರಾಮೋ। ಆಯಾಮ, ಸಮ್ಮ ಜೋತಿಪಾಲ, ಕಸ್ಸಪಂ ಭಗವನ್ತಂ ಅರಹನ್ತಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಂ ದಸ್ಸನಾಯ ಉಪಸಙ್ಕಮಿಸ್ಸಾಮ। ಸಾಧುಸಮ್ಮತಞ್ಹಿ ಮೇ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ದಸ್ಸನಂ ಅರಹತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸಾ’ತಿ। ಏವಂ ವುತ್ತೇ, ಆನನ್ದ, ಜೋತಿಪಾಲೋ ಮಾಣವೋ ಘಟಿಕಾರಂ ಕುಮ್ಭಕಾರಂ ಏತದವೋಚ – ‘ಅಲಂ, ಸಮ್ಮ ಘಟಿಕಾರ। ಕಿಂ ಪನ ತೇನ ಮುಣ್ಡಕೇನ ಸಮಣಕೇನ ದಿಟ್ಠೇನಾ’ತಿ? ದುತಿಯಮ್ಪಿ ಖೋ, ಆನನ್ದ…ಪೇ॰… ತತಿಯಮ್ಪಿ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ಘಟಿಕಾರೋ ಕುಮ್ಭಕಾರೋ ಜೋತಿಪಾಲಂ ಮಾಣವಂ ಏತದವೋಚ – ‘ಅಯಂ, ಸಮ್ಮ ಜೋತಿಪಾಲ, ಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಅರಹತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಅವಿದೂರೇ ಆರಾಮೋ। ಆಯಾಮ, ಸಮ್ಮ ಜೋತಿಪಾಲ, ಕಸ್ಸಪಂ ಭಗವನ್ತಂ ಅರಹನ್ತಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಂ ದಸ್ಸನಾಯ ಉಪಸಙ್ಕಮಿಸ್ಸಾಮ। ಸಾಧುಸಮ್ಮತಞ್ಹಿ ಮೇ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ದಸ್ಸನಂ ಅರಹತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸಾ’ತಿ। ತತಿಯಮ್ಪಿ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ಜೋತಿಪಾಲೋ ಮಾಣವೋ ಘಟಿಕಾರಂ ಕುಮ್ಭಕಾರಂ ಏತದವೋಚ – ‘ಅಲಂ, ಸಮ್ಮ ಘಟಿಕಾರ। ಕಿಂ ಪನ ತೇನ ಮುಣ್ಡಕೇನ ಸಮಣಕೇನ ದಿಟ್ಠೇನಾ’ತಿ? ಅಥ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ಘಟಿಕಾರೋ ಕುಮ್ಭಕಾರೋ ಜೋತಿಪಾಲಂ ಮಾಣವಂ ಓವಟ್ಟಿಕಾಯಂ ಪರಾಮಸಿತ್ವಾ ಏತದವೋಚ – ‘ಅಯಂ, ಸಮ್ಮ ಜೋತಿಪಾಲ, ಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಅರಹತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಅವಿದೂರೇ ಆರಾಮೋ। ಆಯಾಮ, ಸಮ್ಮ ಜೋತಿಪಾಲ, ಕಸ್ಸಪಂ ಭಗವನ್ತಂ ಅರಹನ್ತಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಂ ದಸ್ಸನಾಯ ಉಪಸಙ್ಕಮಿಸ್ಸಾಮ। ಸಾಧುಸಮ್ಮತಞ್ಹಿ ಮೇ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ದಸ್ಸನಂ ಅರಹತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸಾ’ತಿ। ಅಥ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ಜೋತಿಪಾಲೋ ಮಾಣವೋ ಓವಟ್ಟಿಕಂ ವಿನಿವಟ್ಟೇತ್ವಾ ವಿನಿವೇಠೇತ್ವಾ (ಸೀ॰ ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰ ಪೀ॰) ಘಟಿಕಾರಂ ಕುಮ್ಭಕಾರಂ ಏತದವೋಚ – ‘ಅಲಂ, ಸಮ್ಮ ಘಟಿಕಾರ। ಕಿಂ ಪನ ತೇನ ಮುಣ್ಡಕೇನ ಸಮಣಕೇನ ದಿಟ್ಠೇನಾ’ತಿ? ಅಥ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ಘಟಿಕಾರೋ ಕುಮ್ಭಕಾರೋ ಜೋತಿಪಾಲಂ ಮಾಣವಂ ಸೀಸಂನ್ಹಾತಂ ಸಸೀಸಂ ನಹಾತಂ (ಸೀ॰), ಸೀಸನ್ಹಾತಂ (ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰) ಕೇಸೇಸು ಪರಾಮಸಿತ್ವಾ ಏತದವೋಚ – ‘ಅಯಂ, ಸಮ್ಮ ಜೋತಿಪಾಲ, ಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಅರಹತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಅವಿದೂರೇ ಆರಾಮೋ। ಆಯಾಮ, ಸಮ್ಮ ಜೋತಿಪಾಲ, ಕಸ್ಸಪಂ ಭಗವನ್ತಂ ಅರಹನ್ತಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಂ ದಸ್ಸನಾಯ ಉಪಸಙ್ಕಮಿಸ್ಸಾಮ । ಸಾಧುಸಮ್ಮತಞ್ಹಿ ಮೇ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ದಸ್ಸನಂ ಅರಹತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸಾ’ತಿ। ಅಥ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ಜೋತಿಪಾಲಸ್ಸ ಮಾಣವಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘ಅಚ್ಛರಿಯಂ ವತ, ಭೋ, ಅಬ್ಭುತಂ ವತ, ಭೋ! ಯತ್ರ ಹಿ ನಾಮಾಯಂ ಘಟಿಕಾರೋ ಕುಮ್ಭಕಾರೋ ಇತ್ತರಜಚ್ಚೋ ಸಮಾನೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸೀಸಂನ್ಹಾತಾನಂ ಕೇಸೇಸು ಪರಾಮಸಿತಬ್ಬಂ ಮಞ್ಞಿಸ್ಸತಿ; ನ ವತಿದಂ ಕಿರ ಓರಕಂ ಮಞ್ಞೇ ಭವಿಸ್ಸತೀ’ತಿ; ಘಟಿಕಾರಂ ಕುಮ್ಭಕಾರಂ ಏತದವೋಚ – ‘ಯಾವತಾದೋಹಿಪಿ ಯಾವೇತದೋಹಿಪಿ (ಸೀ॰ ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰ ಪೀ॰), ಸಮ್ಮ ಘಟಿಕಾರಾ’ತಿ? ‘ಯಾವತಾದೋಹಿಪಿ, ಸಮ್ಮ ಜೋತಿಪಾಲ। ತಥಾ ಹಿ ಪನ ಮೇ ಸಾಧುಸಮ್ಮತಂ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ದಸ್ಸನಂ ಅರಹತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸಾ’ತಿ। ‘ತೇನ ಹಿ, ಸಮ್ಮ ಘಟಿಕಾರ, ಮುಞ್ಚ; ಗಮಿಸ್ಸಾಮಾ’ತಿ।
೨೮೫. ‘‘ಅಥ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ಘಟಿಕಾರೋ ಚ ಕುಮ್ಭಕಾರೋ ಜೋತಿಪಾಲೋ ಚ ಮಾಣವೋ ಯೇನ ಕಸ್ಸಪೋ ಭಗವಾ ಅರಹಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿಂಸು; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಘಟಿಕಾರೋ ಕುಮ್ಭಕಾರೋ ಕಸ್ಸಪಂ ಭಗವನ್ತಂ ಅರಹನ್ತಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಂ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ। ಜೋತಿಪಾಲೋ ಪನ ಮಾಣವೋ ಕಸ್ಸಪೇನ ಭಗವತಾ ಅರಹತಾ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸಮ್ಮೋದಿ। ಸಮ್ಮೋದನೀಯಂ ಕಥಂ ಸಾರಣೀಯಂ ವೀತಿಸಾರೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ। ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸಿನ್ನೋ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ಘಟಿಕಾರೋ ಕುಮ್ಭಕಾರೋ ಕಸ್ಸಪಂ ಭಗವನ್ತಂ ಅರಹನ್ತಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಂ ಏತದವೋಚ – ‘ಅಯಂ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಜೋತಿಪಾಲೋ ಮಾಣವೋ ಸಹಾಯೋ ಪಿಯಸಹಾಯೋ। ಇಮಸ್ಸ ಭಗವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತೂ’ತಿ। ಅಥ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ಕಸ್ಸಪೋ ಭಗವಾ ಅರಹಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಘಟಿಕಾರಞ್ಚ ಕುಮ್ಭಕಾರಂ ಜೋತಿಪಾಲಞ್ಚ ಮಾಣವಂ ಧಮ್ಮಿಯಾ ಕಥಾಯ ಸನ್ದಸ್ಸೇಸಿ ಸಮಾದಪೇಸಿ ಸಮುತ್ತೇಜೇಸಿ ಸಮ್ಪಹಂಸೇಸಿ। ಅಥ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ಘಟಿಕಾರೋ ಚ ಕುಮ್ಭಕಾರೋ ಜೋತಿಪಾಲೋ ಚ ಮಾಣವೋ ಕಸ್ಸಪೇನ ಭಗವತಾ ಅರಹತಾ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇನ ಧಮ್ಮಿಯಾ ಕಥಾಯ ಸನ್ದಸ್ಸಿತಾ ಸಮಾದಪಿತಾ ಸಮುತ್ತೇಜಿತಾ ಸಮ್ಪಹಂಸಿತಾ ಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಅರಹತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಭಾಸಿತಂ ಅಭಿನನ್ದಿತ್ವಾ ಅನುಮೋದಿತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಕಸ್ಸಪಂ ಭಗವನ್ತಂ ಅರಹನ್ತಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಂ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ಪಕ್ಕಮಿಂಸು।
೨೮೬. ‘‘ಅಥ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ಜೋತಿಪಾಲೋ ಮಾಣವೋ ಘಟಿಕಾರಂ ಕುಮ್ಭಕಾರಂ ಏತದವೋಚ – ‘ಇಮಂ ನು ತ್ವಂ, ಸಮ್ಮ ಘಟಿಕಾರ, ಧಮ್ಮಂ ಸುಣನ್ತೋ ಅಥ ಚ ಪನ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ನ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಸೀ’ತಿ? ‘ನನು ಮಂ, ಸಮ್ಮ ಜೋತಿಪಾಲ, ಜಾನಾಸಿ, ಅನ್ಧೇ ಜಿಣ್ಣೇ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಪೋಸೇಮೀ’ತಿ? ‘ತೇನ ಹಿ, ಸಮ್ಮ ಘಟಿಕಾರ, ಅಹಂ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ। ಅಥ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ಘಟಿಕಾರೋ ಚ ಕುಮ್ಭಕಾರೋ ಜೋತಿಪಾಲೋ ಚ ಮಾಣವೋ ಯೇನ ಕಸ್ಸಪೋ ಭಗವಾ ಅರಹಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿಂಸು ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಕಸ್ಸಪಂ ಭಗವನ್ತಂ ಅರಹನ್ತಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಂ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿಂಸು। ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸಿನ್ನೋ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ಘಟಿಕಾರೋ ಕುಮ್ಭಕಾರೋ ಕಸ್ಸಪಂ ಭಗವನ್ತಂ ಅರಹನ್ತಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಂ ಏತದವೋಚ – ‘ಅಯಂ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಜೋತಿಪಾಲೋ ಮಾಣವೋ ಸಹಾಯೋ ಪಿಯಸಹಾಯೋ। ಇಮಂ ಭಗವಾ ಪಬ್ಬಾಜೇತೂ’ತಿ। ಅಲತ್ಥ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ಜೋತಿಪಾಲೋ ಮಾಣವೋ ಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಅರಹತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ, ಅಲತ್ಥ ಉಪಸಮ್ಪದಂ।
೨೮೭. ‘‘ಅಥ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ಕಸ್ಸಪೋ ಭಗವಾ ಅರಹಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಅಚಿರೂಪಸಮ್ಪನ್ನೇ ಜೋತಿಪಾಲೇ ಮಾಣವೇ ಅಡ್ಢಮಾಸುಪಸಮ್ಪನ್ನೇ ವೇಗಳಿಙ್ಗೇ ಯಥಾಭಿರನ್ತಂ ವಿಹರಿತ್ವಾ ಯೇನ ಬಾರಾಣಸೀ ತೇನ ಚಾರಿಕಂ ಪಕ್ಕಾಮಿ। ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಚಾರಿಕಂ ಚರಮಾನೋ ಯೇನ ಬಾರಾಣಸೀ ತದವಸರಿ। ತತ್ರ ಸುದಂ, ಆನನ್ದ, ಕಸ್ಸಪೋ ಭಗವಾ ಅರಹಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ವಿಹರತಿ ಇಸಿಪತನೇ ಮಿಗದಾಯೇ । ಅಸ್ಸೋಸಿ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ಕಿಕೀ ಕಾಸಿರಾಜಾ – ‘ಕಸ್ಸಪೋ ಕಿರ ಭಗವಾ ಅರಹಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಬಾರಾಣಸಿಂ ಅನುಪ್ಪತ್ತೋ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ವಿಹರತಿ ಇಸಿಪತನೇ ಮಿಗದಾಯೇ’ತಿ। ಅಥ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ಕಿಕೀ ಕಾಸಿರಾಜಾ ಭದ್ರಾನಿ ಭದ್ರಾನಿ ಯಾನಾನಿ ಯೋಜಾಪೇತ್ವಾ ಭದ್ರಂ ಭದ್ರಂ ಭದ್ರಂ (ಕ॰) ಯಾನಂ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ಭದ್ರೇಹಿ ಭದ್ರೇಹಿ ಯಾನೇಹಿ ಬಾರಾಣಸಿಯಾ ನಿಯ್ಯಾಸಿ ಮಹಚ್ಚರಾಜಾನುಭಾವೇನ ಮಹಚ್ಚಾ ರಾಜಾನುಭಾವೇನ (ಸೀ॰), ಮಹತಾ ರಾಜಾನುಭಾವೇನ (ಪೀ॰) ಕಸ್ಸಪಂ ಭಗವನ್ತಂ ಅರಹನ್ತಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಂ ದಸ್ಸನಾಯ। ಯಾವತಿಕಾ ಯಾನಸ್ಸ ಭೂಮಿ ಯಾನೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ಯಾನಾ ಪಚ್ಚೋರೋಹಿತ್ವಾ ಪತ್ತಿಕೋವ ಯೇನ ಕಸ್ಸಪೋ ಭಗವಾ ಅರಹಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಕಸ್ಸಪಂ ಭಗವನ್ತಂ ಅರಹನ್ತಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಂ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ। ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸಿನ್ನಂ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ಕಿಕಿಂ ಕಾಸಿರಾಜಾನಂ ಕಸ್ಸಪೋ ಭಗವಾ ಅರಹಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಧಮ್ಮಿಯಾ ಕಥಾಯ ಸನ್ದಸ್ಸೇಸಿ ಸಮಾದಪೇಸಿ ಸಮುತ್ತೇಜೇಸಿ ಸಮ್ಪಹಂಸೇಸಿ। ಅಥ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ಕಿಕೀ ಕಾಸಿರಾಜಾ ಕಸ್ಸಪೇನ ಭಗವತಾ ಅರಹತಾ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇನ ಧಮ್ಮಿಯಾ ಕಥಾಯ ಸನ್ದಸ್ಸಿತೋ ಸಮಾದಪಿತೋ ಸಮುತ್ತೇಜಿತೋ ಸಮ್ಪಹಂಸಿತೋ ಕಸ್ಸಪಂ ಭಗವನ್ತಂ ಅರಹನ್ತಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಂ ಏತದವೋಚ – ‘ಅಧಿವಾಸೇತು ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವಾ ಸ್ವಾತನಾಯ ಭತ್ತಂ ಸದ್ಧಿಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇನಾ’ತಿ। ಅಧಿವಾಸೇಸಿ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ಕಸ್ಸಪೋ ಭಗವಾ ಅರಹಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ತುಣ್ಹೀಭಾವೇನ। ಅಥ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ಕಿಕೀ ಕಾಸಿರಾಜಾ ಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಅಧಿವಾಸನಂ ವಿದಿತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಕಸ್ಸಪಂ ಭಗವನ್ತಂ ಅರಹನ್ತಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಂ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ। ಅಥ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ಕಿಕೀ ಕಾಸಿರಾಜಾ ತಸ್ಸಾ ರತ್ತಿಯಾ ಅಚ್ಚಯೇನ ಸಕೇ ನಿವೇಸನೇ ಪಣೀತಂ ಖಾದನೀಯಂ ಭೋಜನೀಯಂ ಪಟಿಯಾದಾಪೇತ್ವಾ ಪಣ್ಡುಪುಟಕಸ್ಸ ಪಣ್ಡುಮುಟೀಕಸ್ಸ (ಸೀ॰ ಪೀ॰), ಪಣ್ಡುಮುದಿಕಸ್ಸ (ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰) ಸಾಲಿನೋ ವಿಗತಕಾಳಕಂ ಅನೇಕಸೂಪಂ ಅನೇಕಬ್ಯಞ್ಜನಂ, ಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಅರಹತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಕಾಲಂ ಆರೋಚಾಪೇಸಿ – ‘ಕಾಲೋ, ಭನ್ತೇ, ನಿಟ್ಠಿತಂ ಭತ್ತ’ನ್ತಿ।
೨೮೮. ‘‘ಅಥ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ಕಸ್ಸಪೋ ಭಗವಾ ಅರಹಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಪುಬ್ಬಣ್ಹಸಮಯಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಪತ್ತಚೀವರಮಾದಾಯ ಯೇನ ಕಿಕಿಸ್ಸ ಕಾಸಿರಞ್ಞೋ ನಿವೇಸನಂ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪಞ್ಞತ್ತೇ ಆಸನೇ ನಿಸೀದಿ ಸದ್ಧಿಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇನ। ಅಥ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ಕಿಕೀ ಕಾಸಿರಾಜಾ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಪಣೀತೇನ ಖಾದನೀಯೇನ ಭೋಜನೀಯೇನ ಸಹತ್ಥಾ ಸನ್ತಪ್ಪೇಸಿ ಸಮ್ಪವಾರೇಸಿ। ಅಥ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ಕಿಕೀ ಕಾಸಿರಾಜಾ ಕಸ್ಸಪಂ ಭಗವನ್ತಂ ಅರಹನ್ತಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಂ ಭುತ್ತಾವಿಂ ಓನೀತಪತ್ತಪಾಣಿಂ ಅಞ್ಞತರಂ ನೀಚಂ ಆಸನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ। ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸಿನ್ನೋ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ಕಿಕೀ ಕಾಸಿರಾಜಾ ಕಸ್ಸಪಂ ಭಗವನ್ತಂ ಅರಹನ್ತಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಂ ಏತದವೋಚ – ‘ಅಧಿವಾಸೇತು ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವಾ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ವಸ್ಸಾವಾಸಂ; ಏವರೂಪಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’ತಿ। ‘ಅಲಂ, ಮಹಾರಾಜ। ಅಧಿವುತ್ಥೋ ಮೇ ವಸ್ಸಾವಾಸೋ’ತಿ। ದುತಿಯಮ್ಪಿ ಖೋ, ಆನನ್ದ… ತತಿಯಮ್ಪಿ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ಕಿಕೀ ಕಾಸಿರಾಜಾ ಕಸ್ಸಪಂ ಭಗವನ್ತಂ ಅರಹನ್ತಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಂ ಏತದವೋಚ – ‘ಅಧಿವಾಸೇತು ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವಾ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ವಸ್ಸಾವಾಸಂ; ಏವರೂಪಂ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ಉಪಟ್ಠಾನಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’ತಿ। ‘ಅಲಂ, ಮಹಾರಾಜ। ಅಧಿವುತ್ಥೋ ಮೇ ವಸ್ಸಾವಾಸೋ’ತಿ। ಅಥ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ಕಿಕಿಸ್ಸ ಕಾಸಿರಞ್ಞೋ ‘ನ ಮೇ ಕಸ್ಸಪೋ ಭಗವಾ ಅರಹಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಅಧಿವಾಸೇತಿ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ವಸ್ಸಾವಾಸ’ನ್ತಿ ಅಹುದೇವ ಅಞ್ಞಥತ್ತಂ , ಅಹು ದೋಮನಸ್ಸಂ। ಅಥ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ಕಿಕೀ ಕಾಸಿರಾಜಾ ಕಸ್ಸಪಂ ಭಗವನ್ತಂ ಅರಹನ್ತಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಂ ಏತದವೋಚ – ‘ಅತ್ಥಿ ನು ಖೋ, ಭನ್ತೇ, ಅಞ್ಞೋ ಕೋಚಿ ಮಯಾ ಉಪಟ್ಠಾಕತರೋ’ತಿ?
‘‘‘ಅತ್ಥಿ, ಮಹಾರಾಜ, ವೇಗಳಿಙ್ಗಂ ನಾಮ ಗಾಮನಿಗಮೋ। ತತ್ಥ ಘಟಿಕಾರೋ ನಾಮ ಕುಮ್ಭಕಾರೋ; ಸೋ ಮೇ ಉಪಟ್ಠಾಕೋ ಅಗ್ಗುಪಟ್ಠಾಕೋ। ತುಯ್ಹಂ ಖೋ ಪನ, ಮಹಾರಾಜ, ನ ಮೇ ಕಸ್ಸಪೋ ಭಗವಾ ಅರಹಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಅಧಿವಾಸೇತಿ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ವಸ್ಸಾವಾಸನ್ತಿ ಅತ್ಥೇವ ಅತ್ಥಿ (ಸೀ॰ ಪೀ॰) ಅಞ್ಞಥತ್ತಂ, ಅತ್ಥಿ ದೋಮನಸ್ಸಂ। ತಯಿದಂ ಘಟಿಕಾರಸ್ಸ ಕುಮ್ಭಕಾರಸ್ಸ ಘಟಿಕಾರೇ ಕುಮ್ಭಕಾರೇ (ಸೀ॰ ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰ ಪೀ॰) ನತ್ಥಿ ಚ ನ ಚ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ಘಟಿಕಾರೋ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಕುಮ್ಭಕಾರೋ ಬುದ್ಧಂ ಸರಣಂ ಗತೋ, ಧಮ್ಮಂ ಸರಣಂ ಗತೋ, ಸಙ್ಘಂ ಸರಣಂ ಗತೋ। ಘಟಿಕಾರೋ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಕುಮ್ಭಕಾರೋ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ ಪಟಿವಿರತೋ, ಅದಿನ್ನಾದಾನಾ ಪಟಿವಿರತೋ, ಕಾಮೇಸುಮಿಚ್ಛಾಚಾರಾ ಪಟಿವಿರತೋ, ಮುಸಾವಾದಾ ಪಟಿವಿರತೋ, ಸುರಾಮೇರಯಮಜ್ಜಪಮಾದಟ್ಠಾನಾ ಪಟಿವಿರತೋ। ಘಟಿಕಾರೋ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಕುಮ್ಭಕಾರೋ ಬುದ್ಧೇ ಅವೇಚ್ಚಪ್ಪಸಾದೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ, ಧಮ್ಮೇ ಅವೇಚ್ಚಪ್ಪಸಾದೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ, ಸಙ್ಘೇ ಅವೇಚ್ಚಪ್ಪಸಾದೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ, ಅರಿಯಕನ್ತೇಹಿ ಸೀಲೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ। ಘಟಿಕಾರೋ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಕುಮ್ಭಕಾರೋ ದುಕ್ಖೇ ನಿಕ್ಕಙ್ಖೋ, ದುಕ್ಖಸಮುದಯೇ ನಿಕ್ಕಙ್ಖೋ, ದುಕ್ಖನಿರೋಧೇ ನಿಕ್ಕಙ್ಖೋ, ದುಕ್ಖನಿರೋಧಗಾಮಿನಿಯಾ ಪಟಿಪದಾಯ ನಿಕ್ಕಙ್ಖೋ। ಘಟಿಕಾರೋ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಕುಮ್ಭಕಾರೋ ಏಕಭತ್ತಿಕೋ ಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀ ಸೀಲವಾ ಕಲ್ಯಾಣಧಮ್ಮೋ। ಘಟಿಕಾರೋ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಕುಮ್ಭಕಾರೋ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಮಣಿಸುವಣ್ಣೋ ಅಪೇತಜಾತರೂಪರಜತೋ । ಘಟಿಕಾರೋ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಕುಮ್ಭಕಾರೋ ಪನ್ನಮುಸಲೋ ನ ಸಹತ್ಥಾ ಪಥವಿಂ ಖಣತಿ ಕುಮ್ಭಕಾರೋ ನ ಮುಸಲೇನ ನ ಸಹತ್ಥಾ ಪಠವಿಂ ಖಣತಿ (ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰ ಪೀ॰), ಕುಮ್ಭಕಾರೋ ನ ಮುಸಲೇನ ಸಹತ್ಥಾ ಪಥವಿಞ್ಚ ಖಣತಿ (ಕ॰)। ಯಂ ಹೋತಿ ಕೂಲಪಲುಗ್ಗಂ ವಾ ಮೂಸಿಕುಕ್ಕರೋ ಮೂಸಿಕುಕ್ಕುರೋ (ಸೀ॰ ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰ ಪೀ॰) ವಾ ತಂ ಕಾಜೇನ ಆಹರಿತ್ವಾ ಭಾಜನಂ ಕರಿತ್ವಾ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಏತ್ಥ ಯೋ ಇಚ್ಛತಿ ತಣ್ಡುಲಪಟಿಭಸ್ತಾನಿ ತಣ್ಡುಲ ಪಭಿವತ್ತಾನಿ (ಸೀ॰ ಪೀ॰) ವಾ ಮುಗ್ಗಪಟಿಭಸ್ತಾನಿ ವಾ ಕಳಾಯಪಟಿಭಸ್ತಾನಿ ವಾ ನಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಯಂ ಇಚ್ಛತಿ ತಂ ಹರತೂ’’ತಿ। ಘಟಿಕಾರೋ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಕುಮ್ಭಕಾರೋ ಅನ್ಧೇ ಜಿಣ್ಣೇ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಪೋಸೇತಿ। ಘಟಿಕಾರೋ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಕುಮ್ಭಕಾರೋ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಓರಮ್ಭಾಗಿಯಾನಂ ಸಂಯೋಜನಾನಂ ಪರಿಕ್ಖಯಾ ಓಪಪಾತಿಕೋ ತತ್ಥ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯೀ ಅನಾವತ್ತಿಧಮ್ಮೋ ತಸ್ಮಾ ಲೋಕಾ।
೨೮೯. ‘‘‘ಏಕಮಿದಾಹಂ , ಮಹಾರಾಜ, ಸಮಯಂ ವೇಗಳಿಙ್ಗೇ ನಾಮ ಗಾಮನಿಗಮೇ ವಿಹರಾಮಿ। ಅಥ ಖ್ವಾಹಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಪುಬ್ಬಣ್ಹಸಮಯಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಪತ್ತಚೀವರಮಾದಾಯ ಯೇನ ಘಟಿಕಾರಸ್ಸ ಕುಮ್ಭಕಾರಸ್ಸ ಮಾತಾಪಿತರೋ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿಂ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಘಟಿಕಾರಸ್ಸ ಕುಮ್ಭಕಾರಸ್ಸ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಏತದವೋಚಂ – ‘‘ಹನ್ದ, ಕೋ ನು ಖೋ ಅಯಂ ಭಗ್ಗವೋ ಗತೋ’’ತಿ? ‘‘ನಿಕ್ಖನ್ತೋ ಖೋ ತೇ, ಭನ್ತೇ, ಉಪಟ್ಠಾಕೋ ಅನ್ತೋಕುಮ್ಭಿಯಾ ಓದನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿಯೋಗಾ ಸೂಪಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಾ’’ತಿ। ಅಥ ಖ್ವಾಹಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಕುಮ್ಭಿಯಾ ಓದನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿಯೋಗಾ ಸೂಪಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಪಕ್ಕಮಿಂ ಪಕ್ಕಾಮಿಂ (ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰ ಪೀ॰)। ಅಥ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಘಟಿಕಾರೋ ಕುಮ್ಭಕಾರೋ ಯೇನ ಮಾತಾಪಿತರೋ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಕೋ ಕುಮ್ಭಿಯಾ ಓದನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿಯೋಗಾ ಸೂಪಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಪಕ್ಕನ್ತೋ’’ತಿ? ‘‘ಕಸ್ಸಪೋ, ತಾತ, ಭಗವಾ ಅರಹಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಕುಮ್ಭಿಯಾ ಓದನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿಯೋಗಾ ಸೂಪಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಪಕ್ಕನ್ತೋ’’ತಿ? ಅಥ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಘಟಿಕಾರಸ್ಸ ಕುಮ್ಭಕಾರಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಲಾಭಾ ವತ ಮೇ, ಸುಲದ್ಧಂ ವತ ಮೇ, ಯಸ್ಸ ಮೇ ಕಸ್ಸಪೋ ಭಗವಾ ಅರಹಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಏವಂ ಅಭಿವಿಸ್ಸತ್ಥೋ’’ತಿ। ಅಥ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಘಟಿಕಾರಂ ಕುಮ್ಭಕಾರಂ ಅಡ್ಢಮಾಸಂ ಪೀತಿಸುಖಂ ನ ವಿಜಹತಿ ನ ವಿಜಹಿ (ಸೀ॰ ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰ ಪೀ॰), ಸತ್ತಾಹಂ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ।
೨೯೦. ‘‘‘ಏಕಮಿದಾಹಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಸಮಯಂ ತತ್ಥೇವ ವೇಗಳಿಙ್ಗೇ ನಾಮ ಗಾಮನಿಗಮೇ ವಿಹರಾಮಿ। ಅಥ ಖ್ವಾಹಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಪುಬ್ಬಣ್ಹಸಮಯಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಪತ್ತಚೀವರಮಾದಾಯ ಯೇನ ಘಟಿಕಾರಸ್ಸ ಕುಮ್ಭಕಾರಸ್ಸ ಮಾತಾಪಿತರೋ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿಂ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಘಟಿಕಾರಸ್ಸ ಕುಮ್ಭಕಾರಸ್ಸ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಏತದವೋಚಂ – ‘‘ಹನ್ದ, ಕೋ ನು ಖೋ ಅಯಂ ಭಗ್ಗವೋ ಗತೋ’’ತಿ? ‘‘ನಿಕ್ಖನ್ತೋ ಖೋ ತೇ, ಭನ್ತೇ, ಉಪಟ್ಠಾಕೋ ಅನ್ತೋ ಕಳೋಪಿಯಾ ಕುಮ್ಮಾಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿಯೋಗಾ ಸೂಪಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಾ’’ತಿ। ಅಥ ಖ್ವಾಹಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಕಳೋಪಿಯಾ ಕುಮ್ಮಾಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿಯೋಗಾ ಸೂಪಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಪಕ್ಕಮಿಂ। ಅಥ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಘಟಿಕಾರೋ ಕುಮ್ಭಕಾರೋ ಯೇನ ಮಾತಾಪಿತರೋ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಕೋ ಕಳೋಪಿಯಾ ಕುಮ್ಮಾಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿಯೋಗಾ ಸೂಪಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಪಕ್ಕನ್ತೋ’’ತಿ? ‘‘ಕಸ್ಸಪೋ, ತಾತ, ಭಗವಾ ಅರಹಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಕಳೋಪಿಯಾ ಕುಮ್ಮಾಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿಯೋಗಾ ಸೂಪಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಪಕ್ಕನ್ತೋ’’ತಿ। ಅಥ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಘಟಿಕಾರಸ್ಸ ಕುಮ್ಭಕಾರಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಲಾಭಾ ವತ ಮೇ, ಸುಲದ್ಧಂ ವತ ಮೇ, ಯಸ್ಸ ಮೇ ಕಸ್ಸಪೋ ಭಗವಾ ಅರಹಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಏವಂ ಅಭಿವಿಸ್ಸತ್ಥೋ’’ತಿ। ಅಥ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಘಟಿಕಾರಂ ಕುಮ್ಭಕಾರಂ ಅಡ್ಢಮಾಸಂ ಪೀತಿಸುಖಂ ನ ವಿಜಹತಿ, ಸತ್ತಾಹಂ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ।
೨೯೧. ‘‘‘ಏಕಮಿದಾಹಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಸಮಯಂ ತತ್ಥೇವ ವೇಗಳಿಙ್ಗೇ ನಾಮ ಗಾಮನಿಗಮೇ ವಿಹರಾಮಿ। ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ಕುಟಿ ಗನ್ಧಕುಟಿ (ಸೀ॰) ಓವಸ್ಸತಿ। ಅಥ ಖ್ವಾಹಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಭಿಕ್ಖೂ ಆಮನ್ತೇಸಿಂ – ‘‘ಗಚ್ಛಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಘಟಿಕಾರಸ್ಸ ಕುಮ್ಭಕಾರಸ್ಸ ನಿವೇಸನೇ ತಿಣಂ ಜಾನಾಥಾ’’ತಿ। ಏವಂ ವುತ್ತೇ, ಮಹಾರಾಜ, ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಮಂ ಏತದವೋಚುಂ – ‘‘ನತ್ಥಿ ಖೋ, ಭನ್ತೇ, ಘಟಿಕಾರಸ್ಸ ಕುಮ್ಭಕಾರಸ್ಸ ನಿವೇಸನೇ ತಿಣಂ, ಅತ್ಥಿ ಚ ಖ್ವಾಸ್ಸ ಆವೇಸನೇ ಆವೇಸನಂ (ಸೀ॰ ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰ ಪೀ॰) ತಿಣಚ್ಛದನ’’ ನವಚ್ಛದನಂ (ಸೀ॰) ನ್ತಿ। ‘‘ಗಚ್ಛಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಘಟಿಕಾರಸ್ಸ ಕುಮ್ಭಕಾರಸ್ಸ ಆವೇಸನಂ ಉತ್ತಿಣಂ ಕರೋಥಾ’’ತಿ। ಅಥ ಖೋ ತೇ, ಮಹಾರಾಜ, ಭಿಕ್ಖೂ ಘಟಿಕಾರಸ್ಸ ಕುಮ್ಭಕಾರಸ್ಸ ಆವೇಸನಂ ಉತ್ತಿಣಮಕಂಸು। ಅಥ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಘಟಿಕಾರಸ್ಸ ಕುಮ್ಭಕಾರಸ್ಸ ಮಾತಾಪಿತರೋ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಏತದವೋಚುಂ – ‘‘ಕೇ ಆವೇಸನಂ ಉತ್ತಿಣಂ ಕರೋನ್ತೀ’’ತಿ? ‘‘ಭಿಕ್ಖೂ, ಭಗಿನಿ, ಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಅರಹತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಕುಟಿ ಓವಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ‘‘ಹರಥ, ಭನ್ತೇ, ಹರಥ, ಭದ್ರಮುಖಾ’’ತಿ। ಅಥ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಘಟಿಕಾರೋ ಕುಮ್ಭಕಾರೋ ಯೇನ ಮಾತಾಪಿತರೋ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಕೇ ಆವೇಸನಂ ಉತ್ತಿಣಮಕಂಸೂ’’ತಿ? ‘‘ಭಿಕ್ಖೂ, ತಾತ, ಕಸ್ಸಪಸ್ಸ ಕಿರ ಭಗವತೋ ಅರಹತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಕುಟಿ ಓವಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ಅಥ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಘಟಿಕಾರಸ್ಸ ಕುಮ್ಭಕಾರಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಲಾಭಾ ವತ ಮೇ, ಸುಲದ್ಧಂ ವತ ಮೇ, ಯಸ್ಸ ಮೇ ಕಸ್ಸಪೋ ಭಗವಾ ಅರಹಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಏವಂ ಅಭಿವಿಸ್ಸತ್ಥೋ’’ತಿ। ಅಥ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ ಘಟಿಕಾರಂ ಕುಮ್ಭಕಾರಂ ಅಡ್ಢಮಾಸಂ ಪೀತಿಸುಖಂ ನ ವಿಜಹತಿ, ಸತ್ತಾಹಂ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ। ಅಥ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಆವೇಸನಂ ಸಬ್ಬನ್ತಂ ತೇಮಾಸಂ ಆಕಾಸಚ್ಛದನಂ ಅಟ್ಠಾಸಿ, ನ ದೇವೋತಿವಸ್ಸಿ ನ ಚಾತಿವಸ್ಸಿ (ಸೀ॰ ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰ ಪೀ॰)। ಏವರೂಪೋ ಚ, ಮಹಾರಾಜ, ಘಟಿಕಾರೋ ಕುಮ್ಭಕಾರೋ’ತಿ। ‘ಲಾಭಾ, ಭನ್ತೇ, ಘಟಿಕಾರಸ್ಸ ಕುಮ್ಭಕಾರಸ್ಸ, ಸುಲದ್ಧಾ, ಭನ್ತೇ, ಘಟಿಕಾರಸ್ಸ ಕುಮ್ಭಕಾರಸ್ಸ ಯಸ್ಸ ಭಗವಾ ಏವಂ ಅಭಿವಿಸ್ಸತ್ಥೋ’’’ತಿ।
೨೯೨. ‘‘ಅಥ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ಕಿಕೀ ಕಾಸಿರಾಜಾ ಘಟಿಕಾರಸ್ಸ ಕುಮ್ಭಕಾರಸ್ಸ ಪಞ್ಚಮತ್ತಾನಿ ತಣ್ಡುಲವಾಹಸತಾನಿ ಪಾಹೇಸಿ ಪಣ್ಡುಪುಟಕಸ್ಸ ಸಾಲಿನೋ ತದುಪಿಯಞ್ಚ ಸೂಪೇಯ್ಯಂ। ಅಥ ಖೋ ತೇ, ಆನನ್ದ, ರಾಜಪುರಿಸಾ ಘಟಿಕಾರಂ ಕುಮ್ಭಕಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಏತದವೋಚುಂ – ‘ಇಮಾನಿ ಖೋ, ಭನ್ತೇ, ಪಞ್ಚಮತ್ತಾನಿ ತಣ್ಡುಲವಾಹಸತಾನಿ ಕಿಕಿನಾ ಕಾಸಿರಾಜೇನ ಪಹಿತಾನಿ ಪಣ್ಡುಪುಟಕಸ್ಸ ಸಾಲಿನೋ ತದುಪಿಯಞ್ಚ ಸೂಪೇಯ್ಯಂ। ತಾನಿ, ಭನ್ತೇ, ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಥಾ’ತಿ ಪತಿಗ್ಗಣ್ಹಾತೂತಿ (ಸೀ॰ ಪೀ॰), ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತೂತಿ (ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰)। ‘ರಾಜಾ ಖೋ ಬಹುಕಿಚ್ಚೋ ಬಹುಕರಣೀಯೋ। ಅಲಂ ಮೇ! ರಞ್ಞೋವ ಹೋತೂ’ತಿ। ಸಿಯಾ ಖೋ ಪನ ತೇ, ಆನನ್ದ, ಏವಮಸ್ಸ – ‘ಅಞ್ಞೋ ನೂನ ತೇನ ಸಮಯೇನ ಜೋತಿಪಾಲೋ ಮಾಣವೋ ಅಹೋಸೀ’ತಿ। ನ ಖೋ ಪನೇತಂ, ಆನನ್ದ, ಏವಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಅಹಂ ತೇನ ಸಮಯೇನ ಜೋತಿಪಾಲೋ ಮಾಣವೋ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ।
ಇದಮವೋಚ ಭಗವಾ। ಅತ್ತಮನೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಆನನ್ದೋ ಭಗವತೋ ಭಾಸಿತಂ ಅಭಿನನ್ದೀತಿ।
ಘಟಿಕಾರಸುತ್ತಂ ನಿಟ್ಠಿತಂ ಪಠಮಂ।
೨. ರಟ್ಠಪಾಲಸುತ್ತಂ
೨೯೩. ಏವಂ ಮೇ ಸುತಂ – ಏಕಂ ಸಮಯಂ ಭಗವಾ ಕುರೂಸು ಚಾರಿಕಂ ಚರಮಾನೋ ಮಹತಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಯೇನ ಥುಲ್ಲಕೋಟ್ಠಿಕಂ ಥೂಲಕೋಟ್ಠಿಕಂ (ಸೀ॰ ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰ ಪೀ॰) ನಾಮ ಕುರೂನಂ ನಿಗಮೋ ತದವಸರಿ। ಅಸ್ಸೋಸುಂ ಖೋ ಥುಲ್ಲಕೋಟ್ಠಿಕಾ ಥೂಲಕೋಟ್ಠಿತಕಾ (ಸೀ॰ ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰ ಪೀ॰) ಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಹಪತಿಕಾ – ‘‘ಸಮಣೋ ಖಲು, ಭೋ, ಗೋತಮೋ ಸಕ್ಯಪುತ್ತೋ ಸಕ್ಯಕುಲಾ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ಕುರೂಸು ಚಾರಿಕಂ ಚರಮಾನೋ ಮಹತಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಥುಲ್ಲಕೋಟ್ಠಿಕಂ ಅನುಪ್ಪತ್ತೋ। ತಂ ಖೋ ಪನ ಭವನ್ತಂ ಗೋತಮಂ ಏವಂ ಕಲ್ಯಾಣೋ ಕಿತ್ತಿಸದ್ದೋ ಅಬ್ಭುಗ್ಗತೋ – ‘ಇತಿಪಿ ಸೋ ಭಗವಾ ಅರಹಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ವಿಜ್ಜಾಚರಣಸಮ್ಪನ್ನೋ ಸುಗತೋ ಲೋಕವಿದೂ ಅನುತ್ತರೋ ಪುರಿಸದಮ್ಮಸಾರಥಿ ಸತ್ಥಾ ದೇವಮನುಸ್ಸಾನಂ ಬುದ್ಧೋ ಭಗವಾ’ತಿ। ಸೋ ಇಮಂ ಲೋಕಂ ಸದೇವಕಂ ಸಮಾರಕಂ ಸಬ್ರಹ್ಮಕಂ ಸಸ್ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಿಂ ಪಜಂ ಸದೇವಮನುಸ್ಸಂ ಸಯಂ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಪವೇದೇತಿ। ಸೋ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತಿ ಆದಿಕಲ್ಯಾಣಂ ಮಜ್ಝೇಕಲ್ಯಾಣಂ ಪರಿಯೋಸಾನಕಲ್ಯಾಣಂ ಸಾತ್ಥಂ ಸಬ್ಯಞ್ಜನಂ, ಕೇವಲಪರಿಪುಣ್ಣಂ ಪರಿಸುದ್ಧಂ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಪಕಾಸೇತಿ। ಸಾಧು ಖೋ ಪನ ತಥಾರೂಪಾನಂ ಅರಹತಂ ದಸ್ಸನಂ ಹೋತೀ’’ತಿ। ಅಥ ಖೋ ಥುಲ್ಲಕೋಟ್ಠಿಕಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಹಪತಿಕಾ ಯೇನ ಭಗವಾ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿಂಸು; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಅಪ್ಪೇಕಚ್ಚೇ ಭಗವನ್ತಂ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿಂಸು; ಅಪ್ಪೇಕಚ್ಚೇ ಭಗವತಾ ಸದ್ಧಿಂ ಸಮ್ಮೋದಿಂಸು, ಸಮ್ಮೋದನೀಯಂ ಕಥಂ ಸಾರಣೀಯಂ ವೀತಿಸಾರೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿಂಸು; ಅಪ್ಪೇಕಚ್ಚೇ ಯೇನ ಭಗವಾ ತೇನಞ್ಜಲಿಂ ಪಣಾಮೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿಂಸು; ಅಪ್ಪೇಕಚ್ಚೇ ಭಗವತೋ ಸನ್ತಿಕೇ ನಾಮಗೋತ್ತಂ ಸಾವೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿಂಸು; ಅಪ್ಪೇಕಚ್ಚೇ ತುಣ್ಹೀಭೂತಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿಂಸು। ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸಿನ್ನೇ ಖೋ ಥುಲ್ಲಕೋಟ್ಠಿಕೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಹಪತಿಕೇ ಭಗವಾ ಧಮ್ಮಿಯಾ ಕಥಾಯ ಸನ್ದಸ್ಸೇಸಿ ಸಮಾದಪೇಸಿ ಸಮುತ್ತೇಜೇಸಿ ಸಮ್ಪಹಂಸೇಸಿ।
೨೯೪. ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ರಟ್ಠಪಾಲೋ ನಾಮ ಕುಲಪುತ್ತೋ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ಥುಲ್ಲಕೋಟ್ಠಿಕೇ ಅಗ್ಗಕುಲಸ್ಸ ಅಗ್ಗಕುಲಿಕಸ್ಸ (ಸೀ॰ ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰ ಪೀ॰) ಪುತ್ತೋ ತಿಸ್ಸಂ ಪರಿಸಾಯಂ ನಿಸಿನ್ನೋ ಹೋತಿ। ಅಥ ಖೋ ರಟ್ಠಪಾಲಸ್ಸ ಕುಲಪುತ್ತಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಯಥಾ ಯಥಾ ಖ್ವಾಹಂ ಭಗವತಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸಿತಂ ಆಜಾನಾಮಿ ಯಥಾ ಯಥಾ ಖೋ ಭಗವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತಿ (ಸೀ॰), ನಯಿದಂ ಸುಕರಂ ಅಗಾರಂ ಅಜ್ಝಾವಸತಾ ಏಕನ್ತಪರಿಪುಣ್ಣಂ ಏಕನ್ತಪರಿಸುದ್ಧಂ ಸಙ್ಖಲಿಖಿತಂ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಚರಿತುಂ। ಯಂನೂನಾಹಂ ಕೇಸಮಸ್ಸುಂ ಓಹಾರೇತ್ವಾ ಕಾಸಾಯಾನಿ ವತ್ಥಾನಿ ಅಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ। ಅಥ ಖೋ ಥುಲ್ಲಕೋಟ್ಠಿಕಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಹಪತಿಕಾ ಭಗವತಾ ಧಮ್ಮಿಯಾ ಕಥಾಯ ಸನ್ದಸ್ಸಿತಾ ಸಮಾದಪಿತಾ ಸಮುತ್ತೇಜಿತಾ ಸಮ್ಪಹಂಸಿತಾ ಭಗವತೋ ಭಾಸಿತಂ ಅಭಿನನ್ದಿತ್ವಾ ಅನುಮೋದಿತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಭಗವನ್ತಂ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ಪಕ್ಕಮಿಂಸು। ಅಥ ಖೋ ರಟ್ಠಪಾಲೋ ಕುಲಪುತ್ತೋ ಅಚಿರಪಕ್ಕನ್ತೇಸು ಥುಲ್ಲಕೋಟ್ಠಿಕೇಸು ಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಹಪತಿಕೇಸು ಯೇನ ಭಗವಾ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ। ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸಿನ್ನೋ ಖೋ ರಟ್ಠಪಾಲೋ ಕುಲಪುತ್ತೋ ಭಗವನ್ತಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಯಥಾ ಯಥಾಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವತಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸಿತಂ ಆಜಾನಾಮಿ, ನಯಿದಂ ಸುಕರಂ ಅಗಾರಂ ಅಜ್ಝಾವಸತಾ ಏಕನ್ತಪರಿಪುಣ್ಣಂ ಏಕನ್ತಪರಿಸುದ್ಧಂ ಸಙ್ಖಲಿಖಿತಂ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಚರಿತುಂ। ಇಚ್ಛಾಮಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಕೇಸಮಸ್ಸುಂ ಓಹಾರೇತ್ವಾ ಕಾಸಾಯಾನಿ ವತ್ಥಾನಿ ಅಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜಿತುಂ। ಲಭೇಯ್ಯಾಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವತೋ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ, ಲಭೇಯ್ಯಂ ಉಪಸಮ್ಪದಂ। ಪಬ್ಬಾಜೇತು ಮಂ ಭಗವಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಲಭೇಯ್ಯಾಹಂ…ಪೇ॰… ಉಪಸಮ್ಪದಂ’’ತಿ ವಾಕ್ಯದ್ವಯಂ ಸಬ್ಬೇಸುಪಿ ಮೂಲಪೋತ್ಥಕೇಸು ದಿಸ್ಸತಿ, ಪಾರಾಜಿಕಪಾಳಿಯಂ ಪನ ಸುದಿನ್ನಭಾಣವಾರೇ ಏತಂ ನತ್ಥಿ। ‘‘ಪಬ್ಬಾಜೇತು ಮಂ ಭಗವಾ’’ತಿ ಇದಂ ಪನ ವಾಕ್ಯಂ ಮರಮ್ಮಪೋತ್ಥಕೇ ಯೇವ ದಿಸ್ಸತಿ, ಪಾರಾಜಿಕಪಾಳಿಯಞ್ಚ ತದೇವ ಅತ್ಥಿ। ‘‘ಅನುಞ್ಞಾತೋಸಿ ಪನ ತ್ವಂ, ರಟ್ಠಪಾಲ, ಮಾತಾಪಿತೂಹಿ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯಾ’’ತಿ? ‘‘ನ ಖೋಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಅನುಞ್ಞಾತೋ ಮಾತಾಪಿತೂಹಿ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯಾ’’ತಿ। ‘‘ನ ಖೋ, ರಟ್ಠಪಾಲ, ತಥಾಗತಾ ಅನನುಞ್ಞಾತಂ ಮಾತಾಪಿತೂಹಿ ಪುತ್ತಂ ಪಬ್ಬಾಜೇನ್ತೀ’’ತಿ। ‘‘ಸ್ವಾಹಂ, ಭನ್ತೇ, ತಥಾ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ ಯಥಾ ಮಂ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಅನುಜಾನಿಸ್ಸನ್ತಿ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯಾ’’ತಿ।
೨೯೫. ಅಥ ಖೋ ರಟ್ಠಪಾಲೋ ಕುಲಪುತ್ತೋ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಭಗವನ್ತಂ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ಯೇನ ಮಾತಾಪಿತರೋ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಅಮ್ಮತಾತಾ, ಯಥಾ ಯಥಾಹಂ ಭಗವತಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸಿತಂ ಆಜಾನಾಮಿ, ನಯಿದಂ ಸುಕರಂ ಅಗಾರಂ ಅಜ್ಝಾವಸತಾ ಏಕನ್ತಪರಿಪುಣ್ಣಂ ಏಕನ್ತಪರಿಸುದ್ಧಂ ಸಙ್ಖಲಿಖಿತಂ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಚರಿತುಂ। ಇಚ್ಛಾಮಹಂ ಕೇಸಮಸ್ಸುಂ ಓಹಾರೇತ್ವಾ ಕಾಸಾಯಾನಿ ವತ್ಥಾನಿ ಅಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜಿತುಂ। ಅನುಜಾನಾಥ ಮಂ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯಾ’’ತಿ। ಏವಂ ವುತ್ತೇ, ರಟ್ಠಪಾಲಸ್ಸ ಕುಲಪುತ್ತಸ್ಸ ಮಾತಾಪಿತರೋ ರಟ್ಠಪಾಲಂ ಕುಲಪುತ್ತಂ ಏತದವೋಚುಂ – ‘‘ತ್ವಂ ಖೋಸಿ, ತಾತ ರಟ್ಠಪಾಲ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಏಕಪುತ್ತಕೋ ಪಿಯೋ ಮನಾಪೋ ಸುಖೇಧಿತೋ ಸುಖಪರಿಭತೋ ಸುಖಪರಿಹತೋ (ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰ ಕ॰) (ಏಹಿ ತ್ವಂ ತಾತ ರಟ್ಠಪಾಲ ಭುಞ್ಜ ಚ ಪಿವ ಚ ಪರಿಚಾರೇ ಹಿ ಚ, ಭುಞ್ಜನ್ತೋ ಪಿವನ್ತೋ ಪರಿಚಾರೇನ್ತೋ ಕಾಮೇ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತೋ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕರೋನ್ತೋ ಅಭಿರಮಸ್ಸು, ನ ತಂ ಮಯಂ ಅನುಜಾನಾಮ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ,) ಸಬ್ಬತ್ಥ ದಿಸ್ಸತಿ, ಸುದಿನ್ನಕಣ್ಡೇ ಪನ ನತ್ಥಿ, ಅಟ್ಠಕಥಾಸುಪಿ ನ ದಸ್ಸಿತಂ। ನ ತ್ವಂ, ತಾತ ರಟ್ಠಪಾಲ , ಕಸ್ಸಚಿ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಜಾನಾಸಿ। ಮರಣೇನಪಿ ತೇ ಮಯಂ ಅಕಾಮಕಾ ವಿನಾ ಭವಿಸ್ಸಾಮ। ಕಿಂ ಪನ ಮಯಂ ತಂ ಜೀವನ್ತಂ ಅನುಜಾನಿಸ್ಸಾಮ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯಾ’’ತಿ? ದುತಿಯಮ್ಪಿ ಖೋ ರಟ್ಠಪಾಲೋ ಕುಲಪುತ್ತೋ…ಪೇ॰… ತತಿಯಮ್ಪಿ ಖೋ ರಟ್ಠಪಾಲೋ ಕುಲಪುತ್ತೋ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಅಮ್ಮತಾತಾ, ಯಥಾ ಯಥಾಹಂ ಭಗವತಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸಿತಂ ಆಜಾನಾಮಿ, ನಯಿದಂ ಸುಕರಂ ಅಗಾರಂ ಅಜ್ಝಾವಸತಾ ಏಕನ್ತಪರಿಪುಣ್ಣಂ ಏಕನ್ತಪರಿಸುದ್ಧಂ ಸಙ್ಖಲಿಖಿತಂ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಚರಿತುಂ। ಇಚ್ಛಾಮಹಂ ಕೇಸಮಸ್ಸುಂ ಓಹಾರೇತ್ವಾ ಕಾಸಾಯಾನಿ ವತ್ಥಾನಿ ಅಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜಿತುಂ। ಅನುಜಾನಾಥ ಮಂ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯಾ’’ತಿ। ತತಿಯಮ್ಪಿ ಖೋ ರಟ್ಠಪಾಲಸ್ಸ ಕುಲಪುತ್ತಸ್ಸ ಮಾತಾಪಿತರೋ ರಟ್ಠಪಾಲಂ ಕುಲಪುತ್ತಂ ಏತದವೋಚುಂ – ‘‘ತ್ವಂ ಖೋಸಿ, ತಾತ ರಟ್ಠಪಾಲ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಏಕಪುತ್ತಕೋ ಪಿಯೋ ಮನಾಪೋ ಸುಖೇಧಿತೋ ಸುಖಪರಿಭತೋ। ನ ತ್ವಂ, ತಾತ ರಟ್ಠಪಾಲ, ಕಸ್ಸಚಿ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಜಾನಾಸಿ। ಮರಣೇನಪಿ ತೇ ಮಯಂ ಅಕಾಮಕಾ ವಿನಾ ಭವಿಸ್ಸಾಮ। ಕಿಂ ಪನ ಮಯಂ ತಂ ಜೀವನ್ತಂ ಅನುಜಾನಿಸ್ಸಾಮ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯಾ’’ತಿ?
೨೯೬. ಅಥ ಖೋ ರಟ್ಠಪಾಲೋ ಕುಲಪುತ್ತೋ – ‘‘ನ ಮಂ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಅನುಜಾನನ್ತಿ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯಾ’’ತಿ ತತ್ಥೇವ ಅನನ್ತರಹಿತಾಯ ಭೂಮಿಯಾ ನಿಪಜ್ಜಿ – ‘‘ಇಧೇವ ಮೇ ಮರಣಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ವಾ’’ತಿ। ಅಥ ಖೋ ರಟ್ಠಪಾಲೋ ಕುಲಪುತ್ತೋ ಏಕಮ್ಪಿ ಭತ್ತಂ ನ ಭುಞ್ಜಿ, ದ್ವೇಪಿ ಭತ್ತಾನಿ ನ ಭುಞ್ಜಿ, ತೀಣಿಪಿ ಭತ್ತಾನಿ ನ ಭುಞ್ಜಿ, ಚತ್ತಾರಿಪಿ ಭತ್ತಾನಿ ನ ಭುಞ್ಜಿ, ಪಞ್ಚಪಿ ಭತ್ತಾನಿ ನ ಭುಞ್ಜಿ, ಛಪಿ ಭತ್ತಾನಿ ನ ಭುಞ್ಜಿ, ಸತ್ತಪಿ ಭತ್ತಾನಿ ನ ಭುಞ್ಜಿ। ಅಥ ಖೋ ರಟ್ಠಪಾಲಸ್ಸ ಕುಲಪುತ್ತಸ್ಸ ಮಾತಾಪಿತರೋ ರಟ್ಠಪಾಲಂ ಕುಲಪುತ್ತಂ ಏತದವೋಚುಂ – ‘‘ತ್ವಂ ಖೋಸಿ, ತಾತ ರಟ್ಠಪಾಲ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಏಕಪುತ್ತಕೋ ಪಿಯೋ ಮನಾಪೋ ಸುಖೇಧಿತೋ ಸುಖಪರಿಭತೋ। ನ ತ್ವಂ, ತಾತ ರಟ್ಠಪಾಲ, ಕಸ್ಸಚಿ, ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಜಾನಾಸಿ ‘‘ಮರಣೇನಪಿ ತೇ…ಪೇ॰… ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯಾ’’ತಿ ವಾಕ್ಯದ್ವಯಂ ಸೀ॰ ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰ ಪೀ॰ ಪೋತ್ಥಕೇಸು ದುತಿಯಟ್ಠಾನೇ ಯೇವ ದಿಸ್ಸತಿ, ಪಾರಾಜಿಕಪಾಳಿಯಂ ಪನ ಪಠಮಟ್ಠಾನೇ ಯೇವ ದಿಸ್ಸತಿ। ತಸ್ಮಾ ಇಧ ದುತಿಯಟ್ಠಾನೇ ಪುನಾಗತಂ ಅಧಿಕಂ ವಿಯ ದಿಸ್ಸತಿ। ಮರಣೇನಪಿ ತೇ ಮಯಂ ಅಕಾಮಕಾ ವಿನಾ ಭವಿಸ್ಸಾಮ। ಕಿಂ ಪನ ಮಯಂ ತಂ ಜೀವನ್ತಂ ಅನುಜಾನಿಸ್ಸಾಮ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ। ಉಟ್ಠೇಹಿ, ತಾತ ರಟ್ಠಪಾಲ, ಭುಞ್ಜ ಚ ಪಿವ ಚ ಪರಿಚಾರೇಹಿ ಚ; ಭುಞ್ಜನ್ತೋ ಪಿವನ್ತೋ ಪರಿಚಾರೇನ್ತೋ ಕಾಮೇ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತೋ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕರೋನ್ತೋ ಅಭಿರಮಸ್ಸು। ನ ತಂ ಮಯಂ ಅನುಜಾನಾಮ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ‘‘ಮರಣೇನಪಿ ತೇ…ಪೇ॰… ಪಬ್ಬಜಾಯಾ’’ತಿ ವಾಕ್ಯದ್ವಯಂ ಸೀ॰ ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰ ಪೀ॰ ಪೋತ್ಥಕೇಸು ದುತಿಯಟ್ಠಾನೇ ಯೇವ ದಿಸ್ಸತಿ, ಪಾರಾಜಿಕಪಾಳಿಯಂ ಪನ ಪಠಮಟ್ಠಾನೇ ಯೇವ ದಿಸ್ಸತಿ। ತಸ್ಮಾ ಇಧ ದುತಿಯಟ್ಠಾನೇ ಪುನಾಗತಂ ಅಧಿಕಂ ವಿಯ ದಿಸ್ಸತಿ। ಮರಣೇನಪಿ ತೇ ಮಯಂ ಅಕಾಮಕಾ ವಿನಾ ಭವಿಸ್ಸಾಮ। ಕಿಂ ಪನ ಮಯಂ ತಂ ಜೀವನ್ತಂ ಅನುಜಾನಿಸ್ಸಾಮ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯಾ’’ತಿ? ಏವಂ ವುತ್ತೇ, ರಟ್ಠಪಾಲೋ ಕುಲಪುತ್ತೋ ತುಣ್ಹೀ ಅಹೋಸಿ। ದುತಿಯಮ್ಪಿ ಖೋ ರಟ್ಠಪಾಲಸ್ಸ ಕುಲಪುತ್ತಸ್ಸ ಮಾತಾಪಿತರೋ ರಟ್ಠಪಾಲಂ ಕುಲಪುತ್ತಂ ಏತದವೋಚುಂ…ಪೇ॰… ದುತಿಯಮ್ಪಿ ಖೋ ರಟ್ಠಪಾಲೋ ಕುಲಪುತ್ತೋ ತುಣ್ಹೀ ಅಹೋಸಿ। ತತಿಯಮ್ಪಿ ಖೋ ರಟ್ಠಪಾಲಸ್ಸ ಕುಲಪುತ್ತಸ್ಸ ಮಾತಾಪಿತರೋ ರಟ್ಠಪಾಲಂ ಕುಲಪುತ್ತಂ ಏತದವೋಚುಂ – ‘‘ತ್ವಂ ಖೋಸಿ, ತಾತ ರಟ್ಠಪಾಲ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಏಕಪುತ್ತಕೋ ಪಿಯೋ ಮನಾಪೋ ಸುಖೇಧಿತೋ ಸುಖಪರಿಭತೋ। ನ ತ್ವಂ, ತಾತ ರಟ್ಠಪಾಲ, ಕಸ್ಸಚಿ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಜಾನಾಸಿ। ಮರಣೇನಪಿ ತೇ ಮಯಂ ಅಕಾಮಕಾ ವಿನಾ ಭವಿಸ್ಸಾಮ, ಕಿಂ ಪನ ಮಯಂ ತಂ ಜೀವನ್ತಂ ಅನುಜಾನಿಸ್ಸಾಮ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ। ಉಟ್ಠೇಹಿ, ತಾತ ರಟ್ಠಪಾಲ, ಭುಞ್ಜ ಚ ಪಿವ ಚ ಪರಿಚಾರೇಹಿ ಚ; ಭುಞ್ಜನ್ತೋ ಪಿವನ್ತೋ ಪರಿಚಾರೇನ್ತೋ ಕಾಮೇ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತೋ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕರೋನ್ತೋ ಅಭಿರಮಸ್ಸು। ನ ತಂ ಮಯಂ ಅನುಜಾನಾಮ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ। ಮರಣೇನಪಿ ತೇ ಮಯಂ ಅಕಾಮಕಾ ವಿನಾ ಭವಿಸ್ಸಾಮ । ಕಿಂ ಪನ ಮಯಂ ತಂ ಜೀವನ್ತಂ ಅನುಜಾನಿಸ್ಸಾಮ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯಾ’’ತಿ? ತತಿಯಮ್ಪಿ ಖೋ ರಟ್ಠಪಾಲೋ ಕುಲಪುತ್ತೋ ತುಣ್ಹೀ ಅಹೋಸಿ।
೨೯೭. ಅಥ ಖೋ ರಟ್ಠಪಾಲಸ್ಸ ಕುಲಪುತ್ತಸ್ಸ ಸಹಾಯಕಾ ಯೇನ ರಟ್ಠಪಾಲೋ ಕುಲಪುತ್ತೋ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿಂಸು; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ರಟ್ಠಪಾಲಂ ಕುಲಪುತ್ತಂ ಏತದವೋಚುಂ – ‘‘ತ್ವಂ ಖೋಸಿ ತ್ವಂ ಖೋ (ಸೀ॰ ಪೀ॰), ಸಮ್ಮ ರಟ್ಠಪಾಲ, ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಏಕಪುತ್ತಕೋ ಪಿಯೋ ಮನಾಪೋ ಸುಖೇಧಿತೋ ಸುಖಪರಿಭತೋ। ನ ತ್ವಂ, ಸಮ್ಮ ರಟ್ಠಪಾಲ, ಕಸ್ಸಚಿ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಜಾನಾಸಿ। ಮರಣೇನಪಿ ತೇ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಅಕಾಮಕಾ ವಿನಾ ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ। ಕಿಂ ಪನ ತೇ ತಂ ಜೀವನ್ತಂ ಅನುಜಾನಿಸ್ಸನ್ತಿ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ। ಉಟ್ಠೇಹಿ, ಸಮ್ಮ ರಟ್ಠಪಾಲ, ಭುಞ್ಜ ಚ ಪಿವ ಚ ಪರಿಚಾರೇಹಿ ಚ; ಭುಞ್ಜನ್ತೋ ಪಿವನ್ತೋ ಪರಿಚಾರೇನ್ತೋ ಕಾಮೇ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತೋ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕರೋನ್ತೋ ಅಭಿರಮಸ್ಸು। ನ ತಂ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಅನುಜಾನಿಸ್ಸನ್ತಿ ಅನುಜಾನನ್ತಿ (ಸೀ॰ ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰ ಪೀ॰) ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ। ಮರಣೇನಪಿ ತೇ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಅಕಾಮಕಾ ವಿನಾ ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ। ಕಿಂ ಪನ ತೇ ತಂ ಜೀವನ್ತಂ ಅನುಜಾನಿಸ್ಸನ್ತಿ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯಾ’’ತಿ? ಏವಂ ವುತ್ತೇ, ರಟ್ಠಪಾಲೋ ಕುಲಪುತ್ತೋ ತುಣ್ಹೀ ಅಹೋಸಿ। ದುತಿಯಮ್ಪಿ ಖೋ… ತತಿಯಮ್ಪಿ ಖೋ ರಟ್ಠಪಾಲಸ್ಸ ಕುಲಪುತ್ತಸ್ಸ ಸಹಾಯಕಾ ರಟ್ಠಪಾಲಂ ಕುಲಪುತ್ತಂ ಏತದವೋಚುಂ – ‘‘ತ್ವಂ ಖೋಸಿ, ಸಮ್ಮ ರಟ್ಠಪಾಲ, ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಏಕಪುತ್ತಕೋ ಪಿಯೋ ಮನಾಪೋ ಸುಖೇಧಿತೋ ಸುಖಪರಿಭತೋ, ನ ತ್ವಂ, ಸಮ್ಮ ರಟ್ಠಪಾಲ, ಕಸ್ಸಚಿ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಜಾನಾಸಿ, ಮರಣೇನಪಿ ತೇ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಅಕಾಮಕಾ ವಿನಾ ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ। ಕಿಂ ಪನ ತೇ ತಂ ಜೀವನ್ತಂ ಅನುಜಾನಿಸ್ಸನ್ತಿ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ? ಉಟ್ಠೇಹಿ, ಸಮ್ಮ ರಟ್ಠಪಾಲ, ಭುಞ್ಜ ಚ ಪಿವ ಚ ಪರಿಚಾರೇಹಿ ಚ, ಭುಞ್ಜನ್ತೋ ಪಿವನ್ತೋ ಪರಿಚಾರೇನ್ತೋ ಕಾಮೇ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತೋ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕರೋನ್ತೋ ಅಭಿರಮಸ್ಸು। ನ ತಂ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಅನುಜಾನಿಸ್ಸನ್ತಿ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ, ಮರಣೇನಪಿ ತೇ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಅಕಾಮಕಾ ವಿನಾ ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ। ಕಿಂ ಪನ ತೇ ತಂ ಜೀವನ್ತಂ ಅನುಜಾನಿಸ್ಸನ್ತಿ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯಾ’’ತಿ? ತತಿಯಮ್ಪಿ ಖೋ ರಟ್ಠಪಾಲೋ ಕುಲಪುತ್ತೋ ತುಣ್ಹೀ ಅಹೋಸಿ।
೨೯೮. ಅಥ ಖೋ ರಟ್ಠಪಾಲಸ್ಸ ಕುಲಪುತ್ತಸ್ಸ ಸಹಾಯಕಾ ಯೇನ ರಟ್ಠಪಾಲಸ್ಸ ಕುಲಪುತ್ತಸ್ಸ ಮಾತಾಪಿತರೋ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿಂಸು; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ರಟ್ಠಪಾಲಸ್ಸ ಕುಲಪುತ್ತಸ್ಸ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಏತದವೋಚುಂ – ‘‘ಅಮ್ಮತಾತಾ, ಏಸೋ ರಟ್ಠಪಾಲೋ ಕುಲಪುತ್ತೋ ತತ್ಥೇವ ಅನನ್ತರಹಿತಾಯ ಭೂಮಿಯಾ ನಿಪನ್ನೋ – ‘ಇಧೇವ ಮೇ ಮರಣಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ವಾ’ತಿ। ಸಚೇ ತುಮ್ಹೇ ರಟ್ಠಪಾಲಂ ಕುಲಪುತ್ತಂ ನಾನುಜಾನಿಸ್ಸಥ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ, ತತ್ಥೇವ ತತ್ಥೇವಸ್ಸ (ಸೀ॰) ಮರಣಂ ಆಗಮಿಸ್ಸತಿ। ಸಚೇ ಪನ ತುಮ್ಹೇ ರಟ್ಠಪಾಲಂ ಕುಲಪುತ್ತಂ ಅನುಜಾನಿಸ್ಸಥ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ, ಪಬ್ಬಜಿತಮ್ಪಿ ನಂ ದಕ್ಖಿಸ್ಸಥ। ಸಚೇ ರಟ್ಠಪಾಲೋ ಕುಲಪುತ್ತೋ ನಾಭಿರಮಿಸ್ಸತಿ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ, ಕಾ ತಸ್ಸ ಕಾ ಚಸ್ಸ (ಸೀ॰) ಅಞ್ಞಾ ಗತಿ ಭವಿಸ್ಸತಿ? ಇಧೇವ ಪಚ್ಚಾಗಮಿಸ್ಸತಿ। ಅನುಜಾನಾಥ ರಟ್ಠಪಾಲಂ ಕುಲಪುತ್ತಂ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯಾ’’ತಿ। ‘‘ಅನುಜಾನಾಮ, ತಾತಾ, ರಟ್ಠಪಾಲಂ ಕುಲಪುತ್ತಂ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ। ಪಬ್ಬಜಿತೇನ ಚ ಪನ ಪನ ತೇ (ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰ ಕ॰) ಮಾತಾಪಿತರೋ ಉದ್ದಸ್ಸೇತಬ್ಬಾ’’ತಿ। ಅಥ ಖೋ ರಟ್ಠಪಾಲಸ್ಸ ಕುಲಪುತ್ತಸ್ಸ ಸಹಾಯಕಾ ಯೇನ ರಟ್ಠಪಾಲೋ ಕುಲಪುತ್ತೋ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿಂಸು; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ರಟ್ಠಪಾಲಂ ಕುಲಪುತ್ತಂ ಏತದವೋಚುಂ – ‘‘ಉಟ್ಠೇಹಿ, ಸಮ್ಮ ರಟ್ಠಪಾಲ ‘‘ತ್ವಂ ಖೋಸಿ ಸಮ್ಮ ರಟ್ಠಪಾಲ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಏಕಪುತ್ತಕೋ ಪಿಯೋ ಮನಾಪೋ ಸುಖೇಧಿತೋ ಸುಖಪರಿಹತೋ, ನ ತ್ವಂ ಸಮ್ಮ ರಟ್ಠಪಾಲ ಕಸ್ಸಚಿ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಜಾನಾಸಿ, ಉಟ್ಠೇಹಿ ಸಮ್ಮ ರಟ್ಠಪಾಲ ಭುಞ್ಜ ಚ ಪಿವ ಚ ಪರಿಚಾರೇಹಿ ಚ, ಭುಞ್ಜನ್ತೋ ಪಿವನ್ತೋ ಪರಿಚಾರೇನ್ತೋ ಕಾಮೇ ಪರಿಭುಞ್ಜನ್ತೋ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕರೋನ್ತೋ ಅಭಿರಮಸ್ಸು, (ಸೀ॰ ಪೀ॰ ಕ॰), ಅನುಞ್ಞಾತೋಸಿ ಮಾತಾಪಿತೂಹಿ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ। ಪಬ್ಬಜಿತೇನ ಚ ಪನ ತೇ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಉದ್ದಸ್ಸೇತಬ್ಬಾ’’ತಿ।
೨೯೯. ಅಥ ಖೋ ರಟ್ಠಪಾಲೋ ಕುಲಪುತ್ತೋ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಬಲಂ ಗಾಹೇತ್ವಾ ಯೇನ ಭಗವಾ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ। ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸಿನ್ನೋ ಖೋ ರಟ್ಠಪಾಲೋ ಕುಲಪುತ್ತೋ ಭಗವನ್ತಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಅನುಞ್ಞಾತೋ ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಮಾತಾಪಿತೂಹಿ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ। ಪಬ್ಬಾಜೇತು ಮಂ ಭಗವಾ’’ತಿ। ಅಲತ್ಥ ಖೋ ರಟ್ಠಪಾಲೋ ಕುಲಪುತ್ತೋ ಭಗವತೋ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ, ಅಲತ್ಥ ಉಪಸಮ್ಪದಂ। ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ ಅಚಿರೂಪಸಮ್ಪನ್ನೇ ಆಯಸ್ಮನ್ತೇ ರಟ್ಠಪಾಲೇ ಅಡ್ಢಮಾಸೂಪಸಮ್ಪನ್ನೇ ಥುಲ್ಲಕೋಟ್ಠಿಕೇ ಯಥಾಭಿರನ್ತಂ ವಿಹರಿತ್ವಾ ಯೇನ ಸಾವತ್ಥಿ ತೇನ ಚಾರಿಕಂ ಪಕ್ಕಾಮಿ। ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಚಾರಿಕಂ ಚರಮಾನೋ ಯೇನ ಸಾವತ್ಥಿ ತದವಸರಿ। ತತ್ರ ಸುದಂ ಭಗವಾ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ವಿಹರತಿ ಜೇತವನೇ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಸ್ಸ ಆರಾಮೇ। ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ರಟ್ಠಪಾಲೋ ಏಕೋ ವೂಪಕಟ್ಠೋ ಅಪ್ಪಮತ್ತೋ ಆತಾಪೀ ಪಹಿತತ್ತೋ ವಿಹರನ್ತೋ ನಚಿರಸ್ಸೇವ – ಯಸ್ಸತ್ಥಾಯ ಕುಲಪುತ್ತಾ ಸಮ್ಮದೇವ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜನ್ತಿ ತದನುತ್ತರಂ – ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಪರಿಯೋಸಾನಂ ದಿಟ್ಠೇವ ಧಮ್ಮೇ ಸಯಂ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹಾಸಿ। ‘ಖೀಣಾ ಜಾತಿ, ವುಸಿತಂ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ, ಕತಂ ಕರಣೀಯಂ, ನಾಪರಂ ಇತ್ಥತ್ತಾಯಾ’ತಿ ಅಬ್ಭಞ್ಞಾಸಿ। ಅಞ್ಞತರೋ ಖೋ ಪನಾಯಸ್ಮಾ ರಟ್ಠಪಾಲೋ ಅರಹತಂ ಅಹೋಸಿ।
ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ರಟ್ಠಪಾಲೋ ಯೇನ ಭಗವಾ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ। ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸಿನ್ನೋ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ರಟ್ಠಪಾಲೋ ಭಗವನ್ತಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಇಚ್ಛಾಮಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಮಾತಾಪಿತರೋ ಉದ್ದಸ್ಸೇತುಂ, ಸಚೇ ಮಂ ಭಗವಾ ಅನುಜಾನಾತೀ’’ತಿ। ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ ಆಯಸ್ಮತೋ ರಟ್ಠಪಾಲಸ್ಸ ಚೇತಸಾ ಚೇತೋ ಪರಿಚ್ಚ ಚೇತೋಪರಿವಿತಕ್ಕಂ (ಸೀ॰ ಪೀ॰) ಮನಸಾಕಾಸಿ। ಯಥಾ ಯದಾ (ಸೀ॰ ಪೀ॰) ಭಗವಾ ಅಞ್ಞಾಸಿ – ‘‘ಅಭಬ್ಬೋ ಖೋ ರಟ್ಠಪಾಲೋ ಕುಲಪುತ್ತೋ ಸಿಕ್ಖಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಯ ಹೀನಾಯಾವತ್ತಿತು’’ನ್ತಿ, ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ರಟ್ಠಪಾಲಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಯಸ್ಸದಾನಿ ತ್ವಂ, ರಟ್ಠಪಾಲ, ಕಾಲಂ ಮಞ್ಞಸೀ’’ತಿ। ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ರಟ್ಠಪಾಲೋ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಭಗವನ್ತಂ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ಸೇನಾಸನಂ ಸಂಸಾಮೇತ್ವಾ ಪತ್ತಚೀವರಮಾದಾಯ ಯೇನ ಥುಲ್ಲಕೋಟ್ಠಿಕಂ ತೇನ ಚಾರಿಕಂ ಪಕ್ಕಾಮಿ। ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಚಾರಿಕಂ ಚರಮಾನೋ ಯೇನ ಥುಲ್ಲಕೋಟ್ಠಿಕೋ ತದವಸರಿ। ತತ್ರ ಸುದಂ ಆಯಸ್ಮಾ ರಟ್ಠಪಾಲೋ ಥುಲ್ಲಕೋಟ್ಠಿಕೇ ವಿಹರತಿ ರಞ್ಞೋ ಕೋರಬ್ಯಸ್ಸ ಮಿಗಚೀರೇ। ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ರಟ್ಠಪಾಲೋ ಪುಬ್ಬಣ್ಹಸಮಯಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಪತ್ತಚೀವರಮಾದಾಯ ಥುಲ್ಲಕೋಟ್ಠಿಕಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪಾವಿಸಿ। ಥುಲ್ಲಕೋಟ್ಠಿಕೇ ಸಪದಾನಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಮಾನೋ ಯೇನ ಸಕಪಿತು ನಿವೇಸನಂ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ। ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ಆಯಸ್ಮತೋ ರಟ್ಠಪಾಲಸ್ಸ ಪಿತಾ ಮಜ್ಝಿಮಾಯ ದ್ವಾರಸಾಲಾಯ ಉಲ್ಲಿಖಾಪೇತಿ। ಅದ್ದಸಾ ಖೋ ಆಯಸ್ಮತೋ ರಟ್ಠಪಾಲಸ್ಸ ಪಿತಾ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ರಟ್ಠಪಾಲಂ ದೂರತೋವ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ। ದಿಸ್ವಾನ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಇಮೇಹಿ ಮುಣ್ಡಕೇಹಿ ಸಮಣಕೇಹಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಏಕಪುತ್ತಕೋ ಪಿಯೋ ಮನಾಪೋ ಪಬ್ಬಾಜಿತೋ’’ತಿ । ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ರಟ್ಠಪಾಲೋ ಸಕಪಿತು ನಿವೇಸನೇ ನೇವ ದಾನಂ ಅಲತ್ಥ ನ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಂ; ಅಞ್ಞದತ್ಥು ಅಕ್ಕೋಸಮೇವ ಅಲತ್ಥ। ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ಆಯಸ್ಮತೋ ರಟ್ಠಪಾಲಸ್ಸ ಞಾತಿದಾಸೀ ಆಭಿದೋಸಿಕಂ ಕುಮ್ಮಾಸಂ ಛಡ್ಡೇತುಕಾಮಾ ಹೋತಿ। ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ರಟ್ಠಪಾಲೋ ತಂ ಞಾತಿದಾಸಿಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಸಚೇತಂ, ಭಗಿನಿ, ಛಡ್ಡನೀಯಧಮ್ಮಂ, ಇಧ ಮೇ ಪತ್ತೇ ಆಕಿರಾ’’ತಿ। ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮತೋ ರಟ್ಠಪಾಲಸ್ಸ ಞಾತಿದಾಸೀ ತಂ ಆಭಿದೋಸಿಕಂ ಕುಮ್ಮಾಸಂ ಆಯಸ್ಮತೋ ರಟ್ಠಪಾಲಸ್ಸ ಪತ್ತೇ ಆಕಿರನ್ತೀ ಹತ್ಥಾನಞ್ಚ ಪಾದಾನಞ್ಚ ಸರಸ್ಸ ಚ ನಿಮಿತ್ತಂ ಅಗ್ಗಹೇಸಿ।
೩೦೦. ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮತೋ ರಟ್ಠಪಾಲಸ್ಸ ಞಾತಿದಾಸೀ ಯೇನಾಯಸ್ಮತೋ ರಟ್ಠಪಾಲಸ್ಸ ಮಾತಾ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಆಯಸ್ಮತೋ ರಟ್ಠಪಾಲಸ್ಸ ಮಾತರಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಯಗ್ಘೇಯ್ಯೇ, ಜಾನೇಯ್ಯಾಸಿ – ‘ಅಯ್ಯಪುತ್ತೋ ರಟ್ಠಪಾಲೋ ಅನುಪ್ಪತ್ತೋ’’’ತಿ। ‘‘ಸಚೇ, ಜೇ, ಸಚ್ಚಂ ಭಣಸಿ, ಅದಾಸಿಂ ತಂ ಕರೋಮೀ’’ತಿ ಸಚ್ಚಂ ವದಸಿ, ಅದಾಸೀ ಭವಸೀತಿ (ಸೀ॰ ಪೀ॰), ಸಚ್ಚಂ ವದಸಿ, ಅದಾಸೀ ಭವಿಸ್ಸಸಿ (ಕ॰)। ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮತೋ ರಟ್ಠಪಾಲಸ್ಸ ಮಾತಾ ಯೇನಾಯಸ್ಮತೋ ರಟ್ಠಪಾಲಸ್ಸ ಪಿತಾ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಆಯಸ್ಮತೋ ರಟ್ಠಪಾಲಸ್ಸ ಪಿತರಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಯಗ್ಘೇ, ಗಹಪತಿ, ಜಾನೇಯ್ಯಾಸಿ – ‘ರಟ್ಠಪಾಲೋ ಕಿರ ಕುಲಪುತ್ತೋ ಅನುಪ್ಪತ್ತೋ’’’ತಿ? ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ಆಯಸ್ಮಾ ರಟ್ಠಪಾಲೋ ತಂ ಆಭಿದೋಸಿಕಂ ಕುಮ್ಮಾಸಂ ಅಞ್ಞತರಂ ಕುಟ್ಟಮೂಲಂ ಕುಡ್ಡಂ (ಸೀ॰ ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰ ಪೀ॰) ನಿಸ್ಸಾಯ ಪರಿಭುಞ್ಜತಿ। ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮತೋ ರಟ್ಠಪಾಲಸ್ಸ ಪಿತಾ ಯೇನಾಯಸ್ಮಾ ರಟ್ಠಪಾಲೋ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ರಟ್ಠಪಾಲಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಅತ್ಥಿ ನಾಮ, ತಾತ ರಟ್ಠಪಾಲ, ಆಭಿದೋಸಿಕಂ ಕುಮ್ಮಾಸಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿಸ್ಸಸಿ? ನನು, ತಾತ ರಟ್ಠಪಾಲ, ಸಕಂ ಗೇಹಂ ಗನ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಕುತೋ ನೋ, ಗಹಪತಿ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಗೇಹಂ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜಿತಾನಂ? ಅನಗಾರಾ ಮಯಂ, ಗಹಪತಿ। ಅಗಮಮ್ಹ ಖೋ ತೇ, ಗಹಪತಿ, ಗೇಹಂ, ತತ್ಥ ನೇವ ದಾನಂ ಅಲತ್ಥಮ್ಹ ನ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾನಂ; ಅಞ್ಞದತ್ಥು ಅಕ್ಕೋಸಮೇವ ಅಲತ್ಥಮ್ಹಾ’’ತಿ। ‘‘ಏಹಿ, ತಾತ ರಟ್ಠಪಾಲ, ಘರಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ। ‘‘ಅಲಂ, ಗಹಪತಿ, ಕತಂ ಮೇ ಅಜ್ಜ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ’’। ‘‘ತೇನ ಹಿ, ತಾತ ರಟ್ಠಪಾಲ, ಅಧಿವಾಸೇಹಿ ಸ್ವಾತನಾಯ ಭತ್ತ’’ನ್ತಿ। ಅಧಿವಾಸೇಸಿ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ರಟ್ಠಪಾಲೋ ತುಣ್ಹೀಭಾವೇನ। ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮತೋ ರಟ್ಠಪಾಲಸ್ಸ ಪಿತಾ ಆಯಸ್ಮತೋ ರಟ್ಠಪಾಲಸ್ಸ ಅಧಿವಾಸನಂ ವಿದಿತ್ವಾ ಯೇನ ಸಕಂ ನಿವೇಸನಂ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಮಹನ್ತಂ ಹಿರಞ್ಞಸುವಣ್ಣಸ್ಸ ಪುಞ್ಜಂ ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ಕಿಲಞ್ಜೇಹಿ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಆಯಸ್ಮತೋ ರಟ್ಠಪಾಲಸ್ಸ ಪುರಾಣದುತಿಯಿಕಾ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಏಥ ತುಮ್ಹೇ, ವಧುಯೋ, ಯೇನ ಅಲಙ್ಕಾರೇನ ಅಲಙ್ಕತಾ ಪುಬ್ಬೇ ರಟ್ಠಪಾಲಸ್ಸ ಕುಲಪುತ್ತಸ್ಸ ಪಿಯಾ ಹೋಥ ಮನಾಪಾ ತೇನ ಅಲಙ್ಕಾರೇನ ಅಲಙ್ಕರೋಥಾ’’ತಿ।
೩೦೧. ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮತೋ ರಟ್ಠಪಾಲಸ್ಸ ಪಿತಾ ತಸ್ಸಾ ರತ್ತಿಯಾ ಅಚ್ಚಯೇನ ಸಕೇ ನಿವೇಸನೇ ಪಣೀತಂ ಖಾದನೀಯಂ ಭೋಜನೀಯಂ ಪಟಿಯಾದಾಪೇತ್ವಾ ಆಯಸ್ಮತೋ ರಟ್ಠಪಾಲಸ್ಸ ಕಾಲಂ ಆರೋಚೇಸಿ – ‘‘ಕಾಲೋ, ತಾತ ರಟ್ಠಪಾಲ, ನಿಟ್ಠಿತಂ ಭತ್ತ’’ನ್ತಿ। ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ರಟ್ಠಪಾಲೋ ಪುಬ್ಬಣ್ಹಸಮಯಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಪತ್ತಚೀವರಮಾದಾಯ ಯೇನ ಸಕಪಿತು ನಿವೇಸನಂ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪಞ್ಞತ್ತೇ ಆಸನೇ ನಿಸೀದಿ। ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮತೋ ರಟ್ಠಪಾಲಸ್ಸ ಪಿತಾ ತಂ ಹಿರಞ್ಞಸುವಣ್ಣಸ್ಸ ಪುಞ್ಜಂ ವಿವರಾಪೇತ್ವಾ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ರಟ್ಠಪಾಲಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಇದಂ ತೇ, ತಾತ ರಟ್ಠಪಾಲ, ಮಾತು ಮತ್ತಿಕಂ ಧನಂ, ಅಞ್ಞಂ ಪೇತ್ತಿಕಂ, ಅಞ್ಞಂ ಪಿತಾಮಹಂ। ಸಕ್ಕಾ, ತಾತ ರಟ್ಠಪಾಲ, ಭೋಗೇ ಚ ಭುಞ್ಜಿತುಂ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಚ ಕಾತುಂ। ಏಹಿ ತ್ವಂ, ತಾತ ರಟ್ಠಪಾಲ ರಟ್ಠಪಾಲ ಸಿಕ್ಖಂ ಪಚ್ಚಕ್ಖಾಯ (ಸಬ್ಬತ್ಥ) , ಹೀನಾಯಾವತ್ತಿತ್ವಾ ಭೋಗೇ ಚ ಭುಞ್ಜಸ್ಸು ಪುಞ್ಞಾನಿ ಚ ಕರೋಹೀ’’ತಿ। ‘‘ಸಚೇ ಮೇ ತ್ವಂ, ಗಹಪತಿ, ವಚನಂ ಕರೇಯ್ಯಾಸಿ, ಇಮಂ ಹಿರಞ್ಞಸುವಣ್ಣಸ್ಸ ಪುಞ್ಜಂ ಸಕಟೇ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ನಿಬ್ಬಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಮಜ್ಝೇಗಙ್ಗಾಯ ನದಿಯಾ ಸೋತೇ ಓಪಿಲಾಪೇಯ್ಯಾಸಿ। ತಂ ಕಿಸ್ಸ ಹೇತು? ಯೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸನ್ತಿ ಹಿ ತೇ, ಗಹಪತಿ, ತತೋನಿದಾನಂ ಸೋಕಪರಿದೇವದುಕ್ಖದೋಮನಸ್ಸುಪಾಯಾಸಾ’’ತಿ। ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮತೋ ರಟ್ಠಪಾಲಸ್ಸ ಪುರಾಣದುತಿಯಿಕಾ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಪಾದೇಸು ಗಹೇತ್ವಾ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ರಟ್ಠಪಾಲಂ ಏತದವೋಚುಂ – ‘‘ಕೀದಿಸಾ ನಾಮ ತಾ, ಅಯ್ಯಪುತ್ತ, ಅಚ್ಛರಾಯೋ ಯಾಸಂ ತ್ವಂ ಹೇತು ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಚರಸೀ’’ತಿ? ‘‘ನ ಖೋ ಮಯಂ, ಭಗಿನೀ, ಅಚ್ಛರಾನಂ ಹೇತು ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಚರಾಮಾ’’ತಿ। ‘‘ಭಗಿನಿವಾದೇನ ನೋ ಅಯ್ಯಪುತ್ತೋ ರಟ್ಠಪಾಲೋ ಸಮುದಾಚರತೀ’’ತಿ ತಾ ತತ್ಥೇವ ಮುಚ್ಛಿತಾ ಪಪತಿಂಸು। ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ರಟ್ಠಪಾಲೋ ಪಿತರಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಸಚೇ, ಗಹಪತಿ, ಭೋಜನಂ ದಾತಬ್ಬಂ, ದೇಥ; ಮಾ ನೋ ವಿಹೇಠೇಥಾ’’ತಿ। ‘‘ಭುಞ್ಜ, ತಾತ ರಟ್ಠಪಾಲ, ನಿಟ್ಠಿತಂ ಭತ್ತ’’ನ್ತಿ। ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮತೋ ರಟ್ಠಪಾಲಸ್ಸ ಪಿತಾ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ರಟ್ಠಪಾಲಂ ಪಣೀತೇನ ಖಾದನೀಯೇನ ಭೋಜನೀಯೇನ ಸಹತ್ಥಾ ಸನ್ತಪ್ಪೇಸಿ ಸಮ್ಪವಾರೇಸಿ।
೩೦೨. ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ರಟ್ಠಪಾಲೋ ಭುತ್ತಾವೀ ಓನೀತಪತ್ತಪಾಣೀ ಠಿತಕೋವ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –
‘‘ಪಸ್ಸ ಚಿತ್ತೀಕತಂ ಬಿಮ್ಬಂ, ಅರುಕಾಯಂ ಸಮುಸ್ಸಿತಂ।
ಆತುರಂ ಬಹುಸಙ್ಕಪ್ಪಂ, ಯಸ್ಸ ನತ್ಥಿ ಧುವಂ ಠಿತಿ॥
‘‘ಪಸ್ಸ ಚಿತ್ತೀಕತಂ ರೂಪಂ, ಮಣಿನಾ ಕುಣ್ಡಲೇನ ಚ।
ಅಟ್ಠಿ ತಚೇನ ಓನದ್ಧಂ, ಸಹ ವತ್ಥೇಭಿ ಸೋಭತಿ॥
‘‘ಅಲತ್ತಕಕತಾ ಪಾದಾ, ಮುಖಂ ಚುಣ್ಣಕಮಕ್ಖಿತಂ।
ಅಲಂ ಬಾಲಸ್ಸ ಮೋಹಾಯ, ನೋ ಚ ಪಾರಗವೇಸಿನೋ॥
‘‘ಅಟ್ಠಾಪದಕತಾ ಕೇಸಾ, ನೇತ್ತಾ ಅಞ್ಜನಮಕ್ಖಿತಾ।
ಅಲಂ ಬಾಲಸ್ಸ ಮೋಹಾಯ, ನೋ ಚ ಪಾರಗವೇಸಿನೋ॥
‘‘ಅಞ್ಜನೀವ ನವಾ ಅಞ್ಜನೀವಣ್ಣವಾ (ಕ॰) ಚಿತ್ತಾ, ಪೂತಿಕಾಯೋ ಅಲಙ್ಕತೋ।
ಅಲಂ ಬಾಲಸ್ಸ ಮೋಹಾಯ, ನೋ ಚ ಪಾರಗವೇಸಿನೋ॥
‘‘ಓದಹಿ ಮಿಗವೋ ಪಾಸಂ, ನಾಸದಾ ವಾಕರಂ ಮಿಗೋ।
ಭುತ್ವಾ ನಿವಾಪಂ ಗಚ್ಛಾಮ ಗಚ್ಛಾಮಿ (ಸ್ಯಾ॰ ಕ॰), ಕನ್ದನ್ತೇ ಮಿಗಬನ್ಧಕೇ’’ತಿ॥
ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ರಟ್ಠಪಾಲೋ ಠಿತಕೋವ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಭಾಸಿತ್ವಾ ಯೇನ ರಞ್ಞೋ ಕೋರಬ್ಯಸ್ಸ ಮಿಗಚೀರಂ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ರುಕ್ಖಮೂಲೇ ದಿವಾವಿಹಾರಂ ನಿಸೀದಿ।
೩೦೩. ಅಥ ಖೋ ರಾಜಾ ಕೋರಬ್ಯೋ ಮಿಗವಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಸೋಧೇಹಿ, ಸಮ್ಮ ಮಿಗವ, ಮಿಗಚೀರಂ ಉಯ್ಯಾನಭೂಮಿಂ; ಗಚ್ಛಾಮ ಸುಭೂಮಿಂ ದಸ್ಸನಾಯಾ’’ತಿ। ‘‘ಏವಂ, ದೇವಾ’’ತಿ ಖೋ ಮಿಗವೋ ರಞ್ಞೋ ಕೋರಬ್ಯಸ್ಸ ಪಟಿಸ್ಸುತ್ವಾ ಮಿಗಚೀರಂ ಸೋಧೇನ್ತೋ ಅದ್ದಸ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ರಟ್ಠಪಾಲಂ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ರುಕ್ಖಮೂಲೇ ದಿವಾವಿಹಾರಂ ನಿಸಿನ್ನಂ। ದಿಸ್ವಾನ ಯೇನ ರಾಜಾ ಕೋರಬ್ಯೋ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ರಾಜಾನಂ ಕೋರಬ್ಯಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಸುದ್ಧಂ ಖೋ ತೇ, ದೇವ, ಮಿಗಚೀರಂ। ಅತ್ಥಿ ಚೇತ್ಥ ರಟ್ಠಪಾಲೋ ನಾಮ ಕುಲಪುತ್ತೋ ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ಥುಲ್ಲಕೋಟ್ಠಿಕೇ ಅಗ್ಗಕುಲಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ ಯಸ್ಸ ತ್ವಂ ಅಭಿಣ್ಹಂ ಕಿತ್ತಯಮಾನೋ ಅಹೋಸಿ, ಸೋ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ರುಕ್ಖಮೂಲೇ ದಿವಾವಿಹಾರಂ ನಿಸಿನ್ನೋ’’ತಿ। ‘‘ತೇನ ಹಿ, ಸಮ್ಮ ಮಿಗವ, ಅಲಂ ದಾನಜ್ಜ ಉಯ್ಯಾನಭೂಮಿಯಾ। ತಮೇವ ದಾನಿ ಮಯಂ ಭವನ್ತಂ ರಟ್ಠಪಾಲಂ ಪಯಿರುಪಾಸಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ। ಅಥ ಖೋ ರಾಜಾ ಕೋರಬ್ಯೋ ‘‘ಯಂ ತತ್ಥ ಖಾದನೀಯಂ ಭೋಜನೀಯಂ ಪಟಿಯತ್ತಂ ತಂ ಸಬ್ಬಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಭದ್ರಾನಿ ಭದ್ರಾನಿ ಯಾನಾನಿ ಯೋಜಾಪೇತ್ವಾ ಭದ್ರಂ ಯಾನಂ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ಭದ್ರೇಹಿ ಭದ್ರೇಹಿ ಯಾನೇಹಿ ಥುಲ್ಲಕೋಟ್ಠಿಕಮ್ಹಾ ನಿಯ್ಯಾಸಿ ಮಹಚ್ಚರಾಜಾನುಭಾವೇನ ಮಹಚ್ಚಾ ರಾಜಾನುಭಾವೇನ (ಸೀ॰) ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ರಟ್ಠಪಾಲಂ ದಸ್ಸನಾಯ। ಯಾವತಿಕಾ ಯಾನಸ್ಸ ಭೂಮಿ ಯಾನೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ಯಾನಾ ಪಚ್ಚೋರೋಹಿತ್ವಾ ಪತ್ತಿಕೋವ ಉಸ್ಸಟಾಯ ಉಸ್ಸಟಾಯ ಪರಿಸಾಯ ಯೇನಾಯಸ್ಮಾ ರಟ್ಠಪಾಲೋ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಆಯಸ್ಮತಾ ರಟ್ಠಪಾಲೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸಮ್ಮೋದಿ। ಸಮ್ಮೋದನೀಯಂ ಕಥಂ ಸಾರಣೀಯಂ ವೀತಿಸಾರೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಏಕಮನ್ತಂ ಠಿತೋ ಖೋ ರಾಜಾ ಕೋರಬ್ಯೋ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ರಟ್ಠಪಾಲಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಇಧ ಭವಂ ರಟ್ಠಪಾಲ ಹತ್ಥತ್ಥರೇ ಕಟ್ಠತ್ಥರೇ (ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰) ನಿಸೀದತೂ’’ತಿ। ‘‘ಅಲಂ, ಮಹಾರಾಜ, ನಿಸೀದ ತ್ವಂ; ನಿಸಿನ್ನೋ ಅಹಂ ಸಕೇ ಆಸನೇ’’ತಿ। ನಿಸೀದಿ ರಾಜಾ ಕೋರಬ್ಯೋ ಪಞ್ಞತ್ತೇ ಆಸನೇ। ನಿಸಜ್ಜ ಖೋ ರಾಜಾ ಕೋರಬ್ಯೋ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ರಟ್ಠಪಾಲಂ ಏತದವೋಚ –
೩೦೪. ‘‘ಚತ್ತಾರಿಮಾನಿ, ಭೋ ರಟ್ಠಪಾಲ, ಪಾರಿಜುಞ್ಞಾನಿ ಯೇಹಿ ಪಾರಿಜುಞ್ಞೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಾ ಇಧೇಕಚ್ಚೇ ಕೇಸಮಸ್ಸುಂ ಓಹಾರೇತ್ವಾ ಕಾಸಾಯಾನಿ ವತ್ಥಾನಿ ಅಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜನ್ತಿ। ಕತಮಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ? ಜರಾಪಾರಿಜುಞ್ಞಂ, ಬ್ಯಾಧಿಪಾರಿಜುಞ್ಞಂ, ಭೋಗಪಾರಿಜುಞ್ಞಂ, ಞಾತಿಪಾರಿಜುಞ್ಞಂ। ಕತಮಞ್ಚ, ಭೋ ರಟ್ಠಪಾಲ, ಜರಾಪಾರಿಜುಞ್ಞಂ? ಇಧ, ಭೋ ರಟ್ಠಪಾಲ , ಏಕಚ್ಚೋ ಜಿಣ್ಣೋ ಹೋತಿ ವುಡ್ಢೋ ಮಹಲ್ಲಕೋ ಅದ್ಧಗತೋ ವಯೋಅನುಪ್ಪತ್ತೋ। ಸೋ ಇತಿ ಪಟಿಸಞ್ಚಿಕ್ಖತಿ – ‘ಅಹಂ ಖೋಮ್ಹಿ ಏತರಹಿ ಜಿಣ್ಣೋ ವುಡ್ಢೋ ಮಹಲ್ಲಕೋ ಅದ್ಧಗತೋ ವಯೋಅನುಪ್ಪತ್ತೋ। ನ ಖೋ ಪನ ಮಯಾ ಸುಕರಂ ಅನಧಿಗತಂ ವಾ ಭೋಗಂ ಅಧಿಗನ್ತುಂ ಅಧಿಗತಂ ವಾ ಭೋಗಂ ಫಾತಿಂ ಕಾತುಂ ಫಾತಿಕತ್ತುಂ (ಸೀ॰)। ಯಂನೂನಾಹಂ ಕೇಸಮಸ್ಸುಂ ಓಹಾರೇತ್ವಾ ಕಾಸಾಯಾನಿ ವತ್ಥಾನಿ ಅಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜೇಯ್ಯ’ನ್ತಿ। ಸೋ ತೇನ ಜರಾಪಾರಿಜುಞ್ಞೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಕೇಸಮಸ್ಸುಂ ಓಹಾರೇತ್ವಾ ಕಾಸಾಯಾನಿ ವತ್ಥಾನಿ ಅಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜತಿ। ಇದಂ ವುಚ್ಚತಿ, ಭೋ ರಟ್ಠಪಾಲ, ಜರಾಪಾರಿಜುಞ್ಞಂ। ಭವಂ ಖೋ ಪನ ರಟ್ಠಪಾಲೋ ಏತರಹಿ ದಹರೋ ಯುವಾ ಸುಸುಕಾಳಕೇಸೋ ಭದ್ರೇನ ಯೋಬ್ಬನೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಪಠಮೇನ ವಯಸಾ। ತಂ ಭೋತೋ ರಟ್ಠಪಾಲಸ್ಸ ಜರಾಪಾರಿಜುಞ್ಞಂ ನತ್ಥಿ। ಕಿಂ ಭವಂ ರಟ್ಠಪಾಲೋ ಞತ್ವಾ ವಾ ದಿಸ್ವಾ ವಾ ಸುತ್ವಾ ವಾ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜಿತೋ?
‘‘ಕತಮಞ್ಚ, ಭೋ ರಟ್ಠಪಾಲ, ಬ್ಯಾಧಿಪಾರಿಜುಞ್ಞಂ? ಇಧ, ಭೋ ರಟ್ಠಪಾಲ, ಏಕಚ್ಚೋ ಆಬಾಧಿಕೋ ಹೋತಿ ದುಕ್ಖಿತೋ ಬಾಳ್ಹಗಿಲಾನೋ। ಸೋ ಇತಿ ಪಟಿಸಞ್ಚಿಕ್ಖತಿ – ‘ಅಹಂ ಖೋಮ್ಹಿ ಏತರಹಿ ಆಬಾಧಿಕೋ ದುಕ್ಖಿತೋ ಬಾಳ್ಹಗಿಲಾನೋ। ನ ಖೋ ಪನ ಮಯಾ ಸುಕರಂ ಅನಧಿಗತಂ ವಾ ಭೋಗಂ ಅಧಿಗನ್ತುಂ ಅಧಿಗತಂ ವಾ ಭೋಗಂ ಫಾತಿಂ ಕಾತುಂ । ಯಂನೂನಾಹಂ ಕೇಸಮಸ್ಸುಂ ಓಹಾರೇತ್ವಾ ಕಾಸಾಯಾನಿ ವತ್ಥಾನಿ ಅಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜೇಯ್ಯ’ನ್ತಿ। ಸೋ ತೇನ ಬ್ಯಾಧಿಪಾರಿಜುಞ್ಞೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಕೇಸಮಸ್ಸುಂ ಓಹಾರೇತ್ವಾ ಕಾಸಾಯಾನಿ ವತ್ಥಾನಿ ಅಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜತಿ। ಇದಂ ವುಚ್ಚತಿ, ಭೋ ರಟ್ಠಪಾಲ, ಬ್ಯಾಧಿಪಾರಿಜುಞ್ಞಂ। ಭವಂ ಖೋ ಪನ ರಟ್ಠಪಾಲೋ ಏತರಹಿ ಅಪ್ಪಾಬಾಧೋ ಅಪ್ಪಾತಙ್ಕೋ ಸಮವೇಪಾಕಿನಿಯಾ ಗಹಣಿಯಾ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ನಾತಿಸೀತಾಯ ನಾಚ್ಚುಣ್ಹಾಯ। ತಂ ಭೋತೋ ರಟ್ಠಪಾಲಸ್ಸ ಬ್ಯಾಧಿಪಾರಿಜುಞ್ಞಂ ನತ್ಥಿ। ಕಿಂ ಭವಂ ರಟ್ಠಪಾಲೋ ಞತ್ವಾ ವಾ ದಿಸ್ವಾ ವಾ ಸುತ್ವಾ ವಾ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜಿತೋ?
‘‘ಕತಮಞ್ಚ , ಭೋ ರಟ್ಠಪಾಲ, ಭೋಗಪಾರಿಜುಞ್ಞಂ? ಇಧ, ಭೋ ರಟ್ಠಪಾಲ, ಏಕಚ್ಚೋ ಅಡ್ಢೋ ಹೋತಿ ಮಹದ್ಧನೋ ಮಹಾಭೋಗೋ। ತಸ್ಸ ತೇ ಭೋಗಾ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಪರಿಕ್ಖಯಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ಸೋ ಇತಿ ಪಟಿಸಞ್ಚಿಕ್ಖತಿ – ‘ಅಹಂ ಖೋ ಪುಬ್ಬೇ ಅಡ್ಢೋ ಅಹೋಸಿಂ ಮಹದ್ಧನೋ ಮಹಾಭೋಗೋ। ತಸ್ಸ ಮೇ ತೇ ಭೋಗಾ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಪರಿಕ್ಖಯಂ ಗತಾ। ನ ಖೋ ಪನ ಮಯಾ ಸುಕರಂ ಅನಧಿಗತಂ ವಾ ಭೋಗಂ ಅಧಿಗನ್ತುಂ ಅಧಿಗತಂ ವಾ ಭೋಗಂ ಫಾತಿಂ ಕಾತುಂ। ಯಂನೂನಾಹಂ ಕೇಸಮಸ್ಸುಂ ಓಹಾರೇತ್ವಾ ಕಾಸಾಯಾನಿ ವತ್ಥಾನಿ ಅಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜೇಯ್ಯ’ನ್ತಿ। ಸೋ ತೇನ ಭೋಗಪಾರಿಜುಞ್ಞೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಕೇಸಮಸ್ಸುಂ ಓಹಾರೇತ್ವಾ ಕಾಸಾಯಾನಿ ವತ್ಥಾನಿ ಅಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜತಿ। ಇದಂ ವುಚ್ಚತಿ, ಭೋ ರಟ್ಠಪಾಲ, ಭೋಗಪಾರಿಜುಞ್ಞಂ। ಭವಂ ಖೋ ಪನ ರಟ್ಠಪಾಲೋ ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ಥುಲ್ಲಕೋಟ್ಠಿಕೇ ಅಗ್ಗಕುಲಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ। ತಂ ಭೋತೋ ರಟ್ಠಪಾಲಸ್ಸ ಭೋಗಪಾರಿಜುಞ್ಞಂ ನತ್ಥಿ। ಕಿಂ ಭವಂ ರಟ್ಠಪಾಲೋ ಞತ್ವಾ ವಾ ದಿಸ್ವಾ ವಾ ಸುತ್ವಾ ವಾ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜಿತೋ?
‘‘ಕತಮಞ್ಚ , ಭೋ ರಟ್ಠಪಾಲ, ಞಾತಿಪಾರಿಜುಞ್ಞಂ? ಇಧ, ಭೋ ರಟ್ಠಪಾಲ, ಏಕಚ್ಚಸ್ಸ ಬಹೂ ಹೋನ್ತಿ ಮಿತ್ತಾಮಚ್ಚಾ ಞಾತಿಸಾಲೋಹಿತಾ। ತಸ್ಸ ತೇ ಞಾತಕಾ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಪರಿಕ್ಖಯಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ಸೋ ಇತಿ ಪಟಿಸಞ್ಚಿಕ್ಖತಿ – ‘ಮಮಂ ಖೋ ಪುಬ್ಬೇ ಬಹೂ ಅಹೇಸುಂ ಮಿತ್ತಾಮಚ್ಚಾ ಞಾತಿಸಾಲೋಹಿತಾ। ತಸ್ಸ ಮೇ ತೇ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಪರಿಕ್ಖಯಂ ಗತಾ। ನ ಖೋ ಪನ ಮಯಾ ಸುಕರಂ ಅನಧಿಗತಂ ವಾ ಭೋಗಂ ಅಧಿಗನ್ತುಂ ಅಧಿಗತಂ ವಾ ಭೋಗಂ ಫಾತಿಂ ಕಾತುಂ। ಯಂನೂನಾಹಂ ಕೇಸಮಸ್ಸುಂ ಓಹಾರೇತ್ವಾ ಕಾಸಾಯಾನಿ ವತ್ಥಾನಿ ಅಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜೇಯ್ಯ’ನ್ತಿ। ಸೋ ತೇನ ಞಾತಿಪಾರಿಜುಞ್ಞೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಕೇಸಮಸ್ಸುಂ ಓಹಾರೇತ್ವಾ ಕಾಸಾಯಾನಿ ವತ್ಥಾನಿ ಅಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜತಿ। ಇದಂ ವುಚ್ಚತಿ, ಭೋ ರಟ್ಠಪಾಲ, ಞಾತಿಪಾರಿಜುಞ್ಞಂ। ಭೋತೋ ಖೋ ಪನ ರಟ್ಠಪಾಲಸ್ಸ ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ಥುಲ್ಲಕೋಟ್ಠಿಕೇ ಬಹೂ ಮಿತ್ತಾಮಚ್ಚಾ ಞಾತಿಸಾಲೋಹಿತಾ। ತಂ ಭೋತೋ ರಟ್ಠಪಾಲಸ್ಸ ಞಾತಿಪಾರಿಜುಞ್ಞಂ ನತ್ಥಿ। ಕಿಂ ಭವಂ ರಟ್ಠಪಾಲೋ ಞತ್ವಾ ವಾ ದಿಸ್ವಾ ವಾ ಸುತ್ವಾ ವಾ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜಿತೋ?
‘‘ಇಮಾನಿ ಖೋ, ಭೋ ರಟ್ಠಪಾಲ, ಚತ್ತಾರಿ ಪಾರಿಜುಞ್ಞಾನಿ, ಯೇಹಿ ಪಾರಿಜುಞ್ಞೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಾ ಇಧೇಕಚ್ಚೇ ಕೇಸಮಸ್ಸುಂ ಓಹಾರೇತ್ವಾ ಕಾಸಾಯಾನಿ ವತ್ಥಾನಿ ಅಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜನ್ತಿ। ತಾನಿ ಭೋತೋ ರಟ್ಠಪಾಲಸ್ಸ ನತ್ಥಿ। ಕಿಂ ಭವಂ ರಟ್ಠಪಾಲೋ ಞತ್ವಾ ವಾ ದಿಸ್ವಾ ವಾ ಸುತ್ವಾ ವಾ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜಿತೋ’’ತಿ?
೩೦೫. ‘‘ಅತ್ಥಿ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ತೇನ ಭಗವತಾ ಜಾನತಾ ಪಸ್ಸತಾ ಅರಹತಾ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇನ ಚತ್ತಾರೋ ಧಮ್ಮುದ್ದೇಸಾ ಉದ್ದಿಟ್ಠಾ, ಯೇ ಅಹಂ ಯಮಹಂ (ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰ ಕ॰) ಞತ್ವಾ ಚ ದಿಸ್ವಾ ಚ ಸುತ್ವಾ ಚ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜಿತೋ। ಕತಮೇ ಚತ್ತಾರೋ? ‘ಉಪನಿಯ್ಯತಿ ಲೋಕೋ ಅದ್ಧುವೋ’ತಿ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ತೇನ ಭಗವತಾ ಜಾನತಾ ಪಸ್ಸತಾ ಅರಹತಾ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇನ ಪಠಮೋ ಧಮ್ಮುದ್ದೇಸೋ ಉದ್ದಿಟ್ಠೋ, ಯಮಹಂ ಞತ್ವಾ ಚ ದಿಸ್ವಾ ಸುತ್ವಾ ಚ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜಿತೋ। ‘ಅತಾಣೋ ಲೋಕೋ ಅನಭಿಸ್ಸರೋ’ತಿ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ತೇನ ಭಗವತಾ ಜಾನತಾ ಪಸ್ಸತಾ ಅರಹತಾ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇನ ದುತಿಯೋ ಧಮ್ಮುದ್ದೇಸೋ ಉದ್ದಿಟ್ಠೋ, ಯಮಹಂ ಞತ್ವಾ ಚ ದಿಸ್ವಾ ಸುತ್ವಾ ಚ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜಿತೋ। ‘ಅಸ್ಸಕೋ ಲೋಕೋ, ಸಬ್ಬಂ ಪಹಾಯ ಗಮನೀಯ’ನ್ತಿ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ತೇನ ಭಗವತಾ ಜಾನತಾ ಪಸ್ಸತಾ ಅರಹತಾ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇನ ತತಿಯೋ ಧಮ್ಮುದ್ದೇಸೋ ಉದ್ದಿಟ್ಠೋ, ಯಮಹಂ ಞತ್ವಾ ಚ ದಿಸ್ವಾ ಸುತ್ವಾ ಚ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜಿತೋ। ‘ಊನೋ ಲೋಕೋ ಅತಿತ್ತೋ ತಣ್ಹಾದಾಸೋ’ತಿ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ತೇನ ಭಗವತಾ ಜಾನತಾ ಪಸ್ಸತಾ ಅರಹತಾ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇನ ಚತುತ್ಥೋ ಧಮ್ಮುದ್ದೇಸೋ ಉದ್ದಿಟ್ಠೋ, ಯಮಹಂ ಞತ್ವಾ ಚ ದಿಸ್ವಾ ಸುತ್ವಾ ಚ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜಿತೋ। ಇಮೇ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ತೇನ ಭಗವತಾ ಜಾನತಾ ಪಸ್ಸತಾ ಅರಹತಾ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇನ ಚತ್ತಾರೋ ಧಮ್ಮುದ್ದೇಸಾ ಉದ್ದಿಟ್ಠಾ, ಯೇ ಅಹಂ ಞತ್ವಾ ಚ ದಿಸ್ವಾ ಸುತ್ವಾ ಚ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜಿತೋ’’ತಿ।
೩೦೬. ‘‘‘ಉಪನಿಯ್ಯತಿ ಲೋಕೋ ಅದ್ಧುವೋ’ತಿ – ಭವಂ ರಟ್ಠಪಾಲೋ ಆಹ। ಇಮಸ್ಸ , ಭೋ ರಟ್ಠಪಾಲ, ಭಾಸಿತಸ್ಸ ಕಥಂ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ’’ತಿ? ‘‘ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞಸಿ, ಮಹಾರಾಜ, ತ್ವಂ ವೀಸತಿವಸ್ಸುದ್ದೇಸಿಕೋಪಿ ಪಣ್ಣವೀಸತಿವಸ್ಸುದ್ದೇಸಿಕೋಪಿ ಹತ್ಥಿಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಕತಾವೀ ಅಸ್ಸಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಕತಾವೀ ರಥಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಕತಾವೀ ಧನುಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಕತಾವೀ ಥರುಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಕತಾವೀ ಊರುಬಲೀ ಬಾಹುಬಲೀ ಅಲಮತ್ತೋ ಸಙ್ಗಾಮಾವಚರೋ’’ತಿ? ‘‘ಅಹೋಸಿಂ ಅಹಂ, ಭೋ ರಟ್ಠಪಾಲ, ವೀಸತಿವಸ್ಸುದ್ದೇಸಿಕೋಪಿ ಪಣ್ಣವೀಸತಿವಸ್ಸುದ್ದೇಸಿಕೋಪಿ ಹತ್ಥಿಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಕತಾವೀ ಅಸ್ಸಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಕತಾವೀ ರಥಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಕತಾವೀ ಧನುಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಕತಾವೀ ಥರುಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಕತಾವೀ ಊರುಬಲೀ ಬಾಹುಬಲೀ ಅಲಮತ್ತೋ ಸಙ್ಗಾಮಾವಚರೋ। ಅಪ್ಪೇಕದಾಹಂ, ಭೋ ರಟ್ಠಪಾಲ, ಇದ್ಧಿಮಾವ ಮಞ್ಞೇ ನ ಇದ್ಧಿಮಾ ಮಞ್ಞೇ ನ (ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰), ಇದ್ಧಿಮಾ ಚ ಮಞ್ಞೇ (ಸೀ॰), ನ ವಿಯ ಮಞ್ಞೇ (ಕ॰) ಅತ್ತನೋ ಬಲೇನ ಸಮಸಮಂ ಸಮನುಪಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ‘‘ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞಸಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಏವಮೇವ ತ್ವಂ ಏತರಹಿ ಊರುಬಲೀ ಬಾಹುಬಲೀ ಅಲಮತ್ತೋ ಸಙ್ಗಾಮಾವಚರೋ’’ತಿ? ‘‘ನೋ ಹಿದಂ, ಭೋ ರಟ್ಠಪಾಲ। ಏತರಹಿ ಜಿಣ್ಣೋ ವುಡ್ಢೋ ಮಹಲ್ಲಕೋ ಅದ್ಧಗತೋ ವಯೋಅನುಪ್ಪತ್ತೋ ಆಸೀತಿಕೋ ಮೇ ವಯೋ ವತ್ತತಿ। ಅಪ್ಪೇಕದಾಹಂ, ಭೋ ರಟ್ಠಪಾಲ, ‘ಇಧ ಪಾದಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಅಞ್ಞೇನೇವ ಪಾದಂ ಕರೋಮೀ’’ತಿ। ‘‘ಇದಂ ಖೋ ತಂ, ಮಹಾರಾಜ, ತೇನ ಭಗವತಾ ಜಾನತಾ ಪಸ್ಸತಾ ಅರಹತಾ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇನ ಸನ್ಧಾಯ ಭಾಸಿತಂ – ‘ಉಪನಿಯ್ಯತಿ ಲೋಕೋ ಅದ್ಧುವೋ’ತಿ, ಯಮಹಂ ಞತ್ವಾ ಚ ದಿಸ್ವಾ ಸುತ್ವಾ ಚ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜಿತೋ’’ತಿ। ‘‘ಅಚ್ಛರಿಯಂ, ಭೋ ರಟ್ಠಪಾಲ, ಅಬ್ಭುತಂ, ಭೋ ರಟ್ಠಪಾಲ! ಯಾವ ಸುಭಾಸಿತಂ ಚಿದಂ ತೇನ ಭಗವತಾ ಜಾನತಾ ಪಸ್ಸತಾ ಅರಹತಾ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇನ – ‘ಉಪನಿಯ್ಯತಿ ಲೋಕೋ ಅದ್ಧುವೋ’ತಿ। ಉಪನಿಯ್ಯತಿ ಹಿ , ಭೋ ರಟ್ಠಪಾಲ, ಲೋಕೋ ಅದ್ಧುವೋ।
‘‘ಸಂವಿಜ್ಜನ್ತೇ ಖೋ, ಭೋ ರಟ್ಠಪಾಲ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ರಾಜಕುಲೇ ಹತ್ಥಿಕಾಯಾಪಿ ಅಸ್ಸಕಾಯಾಪಿ ರಥಕಾಯಾಪಿ ಪತ್ತಿಕಾಯಾಪಿ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಆಪದಾಸು ಪರಿಯೋಧಾಯ ವತ್ತಿಸ್ಸನ್ತಿ। ‘ಅತಾಣೋ ಲೋಕೋ ಅನಭಿಸ್ಸರೋ’ತಿ – ಭವಂ ರಟ್ಠಪಾಲೋ ಆಹ। ಇಮಸ್ಸ ಪನ, ಭೋ ರಟ್ಠಪಾಲ, ಭಾಸಿತಸ್ಸ ಕಥಂ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ’’ತಿ? ‘‘ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞಸಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಅತ್ಥಿ ತೇ ಕೋಚಿ ಅನುಸಾಯಿಕೋ ಆಬಾಧೋ’’ತಿ? ‘‘ಅತ್ಥಿ ಮೇ, ಭೋ ರಟ್ಠಪಾಲ, ಅನುಸಾಯಿಕೋ ಆಬಾಧೋ। ಅಪ್ಪೇಕದಾ ಮಂ, ಭೋ ರಟ್ಠಪಾಲ, ಮಿತ್ತಾಮಚ್ಚಾ ಞಾತಿಸಾಲೋಹಿತಾ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ಠಿತಾ ಹೋನ್ತಿ – ‘ಇದಾನಿ ರಾಜಾ ಕೋರಬ್ಯೋ ಕಾಲಂ ಕರಿಸ್ಸತಿ, ಇದಾನಿ ರಾಜಾ ಕೋರಬ್ಯೋ ಕಾಲಂ ಕರಿಸ್ಸತೀ’’’ತಿ। ‘‘ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞಸಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಲಭಸಿ ತ್ವಂ ತೇ ಮಿತ್ತಾಮಚ್ಚೇ ಞಾತಿಸಾಲೋಹಿತೇ – ‘ಆಯನ್ತು ಮೇ ಭೋನ್ತೋ ಮಿತ್ತಾಮಚ್ಚಾ ಞಾತಿಸಾಲೋಹಿತಾ, ಸಬ್ಬೇವ ಸನ್ತಾ ಇಮಂ ವೇದನಂ ಸಂವಿಭಜಥ, ಯಥಾಹಂ ಲಹುಕತರಿಕಂ ವೇದನಂ ವೇದಿಯೇಯ್ಯ’ನ್ತಿ – ಉದಾಹು ತ್ವಂಯೇವ ತಂ ವೇದನಂ ವೇದಿಯಸೀ’’ತಿ? ‘‘ನಾಹಂ, ಭೋ ರಟ್ಠಪಾಲ, ಲಭಾಮಿ ತೇ ಮಿತ್ತಾಮಚ್ಚೇ ಞಾತಿಸಾಲೋಹಿತೇ – ‘ಆಯನ್ತು ಮೇ ಭೋನ್ತೋ ಮಿತ್ತಾಮಚ್ಚಾ ಞಾತಿಸಾಲೋಹಿತಾ, ಸಬ್ಬೇವ ಸನ್ತಾ ಇಮಂ ವೇದನಂ ಸಂವಿಭಜಥ, ಯಥಾಹಂ ಲಹುಕತರಿಕಂ ವೇದನಂ ವೇದಿಯೇಯ್ಯ’ನ್ತಿ। ಅಥ ಖೋ ಅಹಮೇವ ತಂ ವೇದನಂ ವೇದಿಯಾಮೀ’’ತಿ। ‘‘ಇದಂ ಖೋ ತಂ, ಮಹಾರಾಜ, ತೇನ ಭಗವತಾ ಜಾನತಾ ಪಸ್ಸತಾ ಅರಹತಾ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇನ ಸನ್ಧಾಯ ಭಾಸಿತಂ – ‘ಅತಾಣೋ ಲೋಕೋ ಅನಭಿಸ್ಸರೋ’ತಿ, ಯಮಹಂ ಞತ್ವಾ ಚ ದಿಸ್ವಾ ಸುತ್ವಾ ಚ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜಿತೋ’’ತಿ। ‘‘ಅಚ್ಛರಿಯಂ, ಭೋ ರಟ್ಠಪಾಲ, ಅಬ್ಭುತಂ, ಭೋ ರಟ್ಠಪಾಲ! ಯಾವ ಸುಭಾಸಿತಂ ಚಿದಂ ತೇನ ಭಗವತಾ ಜಾನತಾ ಪಸ್ಸತಾ ಅರಹತಾ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇನ – ‘ಅತಾಣೋ ಲೋಕೋ ಅನಭಿಸ್ಸರೋ’ತಿ। ಅತಾಣೋ ಹಿ, ಭೋ ರಟ್ಠಪಾಲ, ಲೋಕೋ ಅನಭಿಸ್ಸರೋ।
‘‘ಸಂವಿಜ್ಜತಿ ಖೋ, ಭೋ ರಟ್ಠಪಾಲ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ರಾಜಕುಲೇ ಪಹೂತಂ ಹಿರಞ್ಞಸುವಣ್ಣಂ ಭೂಮಿಗತಞ್ಚ ವೇಹಾಸಗತಞ್ಚ। ‘ಅಸ್ಸಕೋ ಲೋಕೋ, ಸಬ್ಬಂ ಪಹಾಯ ಗಮನೀಯ’ನ್ತಿ – ಭವಂ ರಟ್ಠಪಾಲೋ ಆಹ। ಇಮಸ್ಸ ಪನ, ಭೋ ರಟ್ಠಪಾಲ, ಭಾಸಿತಸ್ಸ ಕಥಂ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ’’ತಿ? ‘‘ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞಸಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಯಥಾ ತ್ವಂ ಏತರಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಕಾಮಗುಣೇಹಿ ಸಮಪ್ಪಿತೋ ಸಮಙ್ಗೀಭೂತೋ ಪರಿಚಾರೇಸಿ, ಲಚ್ಛಸಿ ತ್ವಂ ಪರತ್ಥಾಪಿ – ‘ಏವಮೇವಾಹಂ ಇಮೇಹೇವ ಪಞ್ಚಹಿ ಕಾಮಗುಣೇಹಿ ಸಮಪ್ಪಿತೋ ಸಮಙ್ಗೀಭೂತೋ ಪರಿಚಾರೇಮೀ’ತಿ, ಉದಾಹು ಅಞ್ಞೇ ಇಮಂ ಭೋಗಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿಸ್ಸನ್ತಿ, ತ್ವಂ ಪನ ಯಥಾಕಮ್ಮಂ ಗಮಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಯಥಾಹಂ, ಭೋ ರಟ್ಠಪಾಲ, ಏತರಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಕಾಮಗುಣೇಹಿ ಸಮಪ್ಪಿತೋ ಸಮಙ್ಗೀಭೂತೋ ಪರಿಚಾರೇಮಿ, ನಾಹಂ ಲಚ್ಛಾಮಿ ಪರತ್ಥಾಪಿ – ‘ಏವಮೇವ ಇಮೇಹೇವ ಪಞ್ಚಹಿ ಕಾಮಗುಣೇಹಿ ಸಮಪ್ಪಿತೋ ಸಮಙ್ಗೀಭೂತೋ ಪರಿಚಾರೇಮೀ’ತಿ। ಅಥ ಖೋ ಅಞ್ಞೇ ಇಮಂ ಭೋಗಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿಸ್ಸನ್ತಿ; ಅಹಂ ಪನ ಯಥಾಕಮ್ಮಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ‘‘ಇದಂ ಖೋ ತಂ, ಮಹಾರಾಜ, ತೇನ ಭಗವತಾ ಜಾನತಾ ಪಸ್ಸತಾ ಅರಹತಾ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇನ ಸನ್ಧಾಯ ಭಾಸಿತಂ – ‘ಅಸ್ಸಕೋ ಲೋಕೋ, ಸಬ್ಬಂ ಪಹಾಯ ಗಮನೀಯ’ನ್ತಿ, ಯಮಹಂ ಞತ್ವಾ ಚ ದಿಸ್ವಾ ಚ ಸುತ್ವಾ ಚ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜಿತೋ’’ತಿ। ‘‘ಅಚ್ಛರಿಯಂ, ಭೋ ರಟ್ಠಪಾಲ, ಅಬ್ಭುತಂ, ಭೋ ರಟ್ಠಪಾಲ! ಯಾವ ಸುಭಾಸಿತಂ ಚಿದಂ ತೇನ ಭಗವತಾ ಜಾನತಾ ಪಸ್ಸತಾ ಅರಹತಾ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇನ – ‘ಅಸ್ಸಕೋ ಲೋಕೋ , ಸಬ್ಬಂ ಪಹಾಯ ಗಮನೀಯ’ನ್ತಿ । ಅಸ್ಸಕೋ ಹಿ, ಭೋ ರಟ್ಠಪಾಲ, ಲೋಕೋ ಸಬ್ಬಂ ಪಹಾಯ ಗಮನೀಯಂ।
‘‘‘ಊನೋ ಲೋಕೋ ಅತಿತ್ತೋ ತಣ್ಹಾದಾಸೋ’ತಿ – ಭವಂ ರಟ್ಠಪಾಲೋ ಆಹ। ಇಮಸ್ಸ, ಭೋ ರಟ್ಠಪಾಲ, ಭಾಸಿತಸ್ಸ ಕಥಂ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ’’ತಿ? ‘‘ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞಸಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಫೀತಂ ಕುರುಂ ಅಜ್ಝಾವಸಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಏವಂ, ಭೋ ರಟ್ಠಪಾಲ, ಫೀತಂ ಕುರುಂ ಅಜ್ಝಾವಸಾಮೀ’’ತಿ। ‘‘ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞಸಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಇಧ ಪುರಿಸೋ ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯ ಪುರತ್ಥಿಮಾಯ ದಿಸಾಯ ಸದ್ಧಾಯಿಕೋ ಪಚ್ಚಯಿಕೋ। ಸೋ ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಏವಂ ವದೇಯ್ಯ – ‘ಯಗ್ಘೇ, ಮಹಾರಾಜ, ಜಾನೇಯ್ಯಾಸಿ, ಅಹಂ ಆಗಚ್ಛಾಮಿ ಪುರತ್ಥಿಮಾಯ ದಿಸಾಯ? ತತ್ಥದ್ದಸಂ ಮಹನ್ತಂ ಜನಪದಂ ಇದ್ಧಞ್ಚೇವ ಫೀತಞ್ಚ ಬಹುಜನಂ ಆಕಿಣ್ಣಮನುಸ್ಸಂ। ಬಹೂ ತತ್ಥ ಹತ್ಥಿಕಾಯಾ ಅಸ್ಸಕಾಯಾ ರಥಕಾಯಾ ಪತ್ತಿಕಾಯಾ; ಬಹು ತತ್ಥ ಧನಧಞ್ಞಂ ದನ್ತಾಜಿನಂ (ಸೀ॰ ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰ ಪೀ॰); ಬಹು ತತ್ಥ ಹಿರಞ್ಞಸುವಣ್ಣಂ ಅಕತಞ್ಚೇವ ಕತಞ್ಚ; ಬಹು ತತ್ಥ ಇತ್ಥಿಪರಿಗ್ಗಹೋ। ಸಕ್ಕಾ ಚ ತಾವತಕೇನೇವ ಬಲಮತ್ತೇನ ಬಲತ್ಥೇನ (ಸೀ॰ ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰ ಪೀ॰), ಬಹಲತ್ಥೇನ (ಕ॰) ಅಭಿವಿಜಿನಿತುಂ। ಅಭಿವಿಜಿನ, ಮಹಾರಾಜಾ’ತಿ, ಕಿನ್ತಿ ನಂ ಕರೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ? ‘‘ತಮ್ಪಿ ಮಯಂ, ಭೋ ರಟ್ಠಪಾಲ, ಅಭಿವಿಜಿಯ ಅಜ್ಝಾವಸೇಯ್ಯಾಮಾ’’ತಿ। ‘‘ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞಸಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಇಧ ಪುರಿಸೋ ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯ ಪಚ್ಛಿಮಾಯ ದಿಸಾಯ… ಉತ್ತರಾಯ ದಿಸಾಯ… ದಕ್ಖಿಣಾಯ ದಿಸಾಯ… ಪರಸಮುದ್ದತೋ ಸದ್ಧಾಯಿಕೋ ಪಚ್ಚಯಿಕೋ। ಸೋ ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಏವಂ ವದೇಯ್ಯ – ‘ಯಗ್ಘೇ, ಮಹಾರಾಜ, ಜಾನೇಯ್ಯಾಸಿ, ಅಹಂ ಆಗಚ್ಛಾಮಿ ಪರಸಮುದ್ದತೋ? ತತ್ಥದ್ದಸಂ ಮಹನ್ತಂ ಜನಪದಂ ಇದ್ಧಞ್ಚೇವ ಫೀತಞ್ಚ ಬಹುಜನಂ ಆಕಿಣ್ಣಮನುಸ್ಸಂ। ಬಹೂ ತತ್ಥ ಹತ್ಥಿಕಾಯಾ ಅಸ್ಸಕಾಯಾ ರಥಕಾಯಾ ಪತ್ತಿಕಾಯಾ; ಬಹು ತತ್ಥ ಧನಧಞ್ಞಂ; ಬಹು ತತ್ಥ ಹಿರಞ್ಞಸುವಣ್ಣಂ ಅಕತಞ್ಚೇವ ಕತಞ್ಚ; ಬಹು ತತ್ಥ ಇತ್ಥಿಪರಿಗ್ಗಹೋ। ಸಕ್ಕಾ ಚ ತಾವತಕೇನೇವ ಬಲಮತ್ತೇನ ಅಭಿವಿಜಿನಿತುಂ। ಅಭಿವಿಜಿನ, ಮಹಾರಾಜಾ’ತಿ, ಕಿನ್ತಿ ನಂ ಕರೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ? ‘‘ತಮ್ಪಿ ಮಯಂ, ಭೋ ರಟ್ಠಪಾಲ, ಅಭಿವಿಜಿಯ ಅಜ್ಝಾವಸೇಯ್ಯಾಮಾ’’ತಿ। ‘‘ಇದಂ ಖೋ ತಂ, ಮಹಾರಾಜ, ತೇನ ಭಗವತಾ ಜಾನತಾ ಪಸ್ಸತಾ ಅರಹತಾ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇನ ಸನ್ಧಾಯ ಭಾಸಿತಂ – ‘ಊನೋ ಲೋಕೋ ಅತಿತ್ತೋ ತಣ್ಹಾದಾಸೋ’ತಿ, ಯಮಹಂ ಞತ್ವಾ ಚ ದಿಸ್ವಾ ಸುತ್ವಾ ಚ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜಿತೋ’’ತಿ। ‘‘ಅಚ್ಛರಿಯಂ, ಭೋ ರಟ್ಠಪಾಲ, ಅಬ್ಭುತಂ, ಭೋ ರಟ್ಠಪಾಲ! ಯಾವ ಸುಭಾಸಿತಂ ಚಿದಂ ತೇನ ಭಗವತಾ ಜಾನತಾ ಪಸ್ಸತಾ ಅರಹತಾ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇನ – ‘ಊನೋ ಲೋಕೋ ಅತಿತ್ತೋ ತಣ್ಹಾದಾಸೋ’ತಿ। ಊನೋ ಹಿ, ಭೋ ರಟ್ಠಪಾಲ, ಲೋಕೋ ಅತಿತ್ತೋ ತಣ್ಹಾದಾಸೋ’’ತಿ।
ಇದಮವೋಚ ಆಯಸ್ಮಾ ರಟ್ಠಪಾಲೋ। ಇದಂ ವತ್ವಾ ಅಥಾಪರಂ ಏತದವೋಚ –
೩೦೭. ‘‘ಪಸ್ಸಾಮಿ ಲೋಕೇ ಸಧನೇ ಮನುಸ್ಸೇ,
ಲದ್ಧಾನ ವಿತ್ತಂ ನ ದದನ್ತಿ ಮೋಹಾ।
ಲುದ್ಧಾ ಧನಂ ಲದ್ಧಾ ಧನಂ (ಕ॰) ಸನ್ನಿಚಯಂ ಕರೋನ್ತಿ,
ಭಿಯ್ಯೋವ ಕಾಮೇ ಅಭಿಪತ್ಥಯನ್ತಿ॥
‘‘ರಾಜಾ ಪಸಯ್ಹಾ ಪಥವಿಂ ವಿಜಿತ್ವಾ,
ಸಸಾಗರನ್ತಂ ಮಹಿಮಾವಸನ್ತೋ ಮಹಿಯಾ ವಸನ್ತೋ (ಸೀ॰ ಕ॰)।
ಓರಂ ಸಮುದ್ದಸ್ಸ ಅತಿತ್ತರೂಪೋ,
ಪಾರಂ ಸಮುದ್ದಸ್ಸಪಿ ಪತ್ಥಯೇಥ॥
‘‘ರಾಜಾ ಚ ಅಞ್ಞೇ ಚ ಬಹೂ ಮನುಸ್ಸಾ,
ಅವೀತತಣ್ಹಾ ಅತಿತ್ತತಣ್ಹಾ (ಕ॰) ಮರಣಂ ಉಪೇನ್ತಿ।
ಊನಾವ ಹುತ್ವಾನ ಜಹನ್ತಿ ದೇಹಂ,
ಕಾಮೇಹಿ ಲೋಕಮ್ಹಿ ನ ಹತ್ಥಿ ತಿತ್ತಿ॥
‘‘ಕನ್ದನ್ತಿ ನಂ ಞಾತೀ ಪಕಿರಿಯ ಕೇಸೇ,
ಅಹೋವತಾ ನೋ ಅಮರಾತಿ ಚಾಹು।
ವತ್ಥೇನ ನಂ ಪಾರುತಂ ನೀಹರಿತ್ವಾ,
ಚಿತಂ ಸಮಾದಾಯ ಸಮಾಧಾಯ (ಸೀ॰) ತತೋಡಹನ್ತಿ॥
‘‘ಸೋ ಡಯ್ಹತಿ ಸೂಲೇಹಿ ತುಜ್ಜಮಾನೋ,
ಏಕೇನ ವತ್ಥೇನ ಪಹಾಯ ಭೋಗೇ।
ನ ಮೀಯಮಾನಸ್ಸ ಭವನ್ತಿ ತಾಣಾ,
ಞಾತೀಧ ಮಿತ್ತಾ ಅಥ ವಾ ಸಹಾಯಾ॥
‘‘ದಾಯಾದಕಾ ತಸ್ಸ ಧನಂ ಹರನ್ತಿ,
ಸತ್ತೋ ಪನ ಗಚ್ಛತಿ ಯೇನ ಕಮ್ಮಂ।
ನ ಮೀಯಮಾನಂ ಧನಮನ್ವೇತಿ ಕಿಞ್ಚಿ,
ಪುತ್ತಾ ಚ ದಾರಾ ಚ ಧನಞ್ಚ ರಟ್ಠಂ॥
‘‘ನ ದೀಘಮಾಯುಂ ಲಭತೇ ಧನೇನ, ನ ಚಾಪಿ ವಿತ್ತೇನ ಜರಂ ವಿಹನ್ತಿ।
ಅಪ್ಪಂ ಹಿದಂ ಜೀವಿತಮಾಹು ಧೀರಾ, ಅಸಸ್ಸತಂ ವಿಪ್ಪರಿಣಾಮಧಮ್ಮಂ॥
‘‘ಅಡ್ಢಾ ದಲಿದ್ದಾ ಚ ಫುಸನ್ತಿ ಫಸ್ಸಂ,
ಬಾಲೋ ಚ ಧೀರೋ ಚ ತಥೇವ ಫುಟ್ಠೋ।
ಬಾಲೋ ಚ ಬಾಲ್ಯಾ ವಧಿತೋವ ಸೇತಿ,
ಧೀರೋ ಚ ಧೀರೋವ (ಕ॰) ನ ವೇಧತಿ ಫಸ್ಸಫುಟ್ಠೋ॥
‘‘ತಸ್ಮಾ ಹಿ ಪಞ್ಞಾವ ಧನೇನ ಸೇಯ್ಯೋ,
ಯಾಯ ವೋಸಾನಮಿಧಾಧಿಗಚ್ಛತಿ।
ಅಬ್ಯೋಸಿತತ್ತಾ ಅಸೋಸಿತತ್ತಾ (ಸೀ॰ ಪೀ॰) ಹಿ ಭವಾಭವೇಸು,
ಪಾಪಾನಿ ಕಮ್ಮಾನಿ ಕರೋನ್ತಿ ಮೋಹಾ॥
‘‘ಉಪೇತಿ ಗಬ್ಭಞ್ಚ ಪರಞ್ಚ ಲೋಕಂ,
ಸಂಸಾರಮಾಪಜ್ಜ ಪರಮ್ಪರಾಯ।
ತಸ್ಸಪ್ಪಪಞ್ಞೋ ಅಭಿಸದ್ದಹನ್ತೋ,
ಉಪೇತಿ ಗಬ್ಭಞ್ಚ ಪರಞ್ಚ ಲೋಕಂ॥
‘‘ಚೋರೋ ಯಥಾ ಸನ್ಧಿಮುಖೇ ಗಹಿತೋ,
ಸಕಮ್ಮುನಾ ಹಞ್ಞತಿ ಪಾಪಧಮ್ಮೋ।
ಏವಂ ಪಜಾ ಪೇಚ್ಚ ಪರಮ್ಹಿ ಲೋಕೇ,
ಸಕಮ್ಮುನಾ ಹಞ್ಞತಿ ಪಾಪಧಮ್ಮೋ॥
‘‘ಕಾಮಾಹಿ ಚಿತ್ರಾ ಮಧುರಾ ಮನೋರಮಾ,
ವಿರೂಪರೂಪೇನ ಮಥೇನ್ತಿ ಚಿತ್ತಂ।
ಆದೀನವಂ ಕಾಮಗುಣೇಸು ದಿಸ್ವಾ,
ತಸ್ಮಾ ಅಹಂ ಪಬ್ಬಜಿತೋಮ್ಹಿ ರಾಜ॥
‘‘ದುಮಪ್ಫಲಾನೇವ ಪತನ್ತಿ ಮಾಣವಾ,
ದಹರಾ ಚ ವುಡ್ಢಾ ಚ ಸರೀರಭೇದಾ।
ಏತಮ್ಪಿ ದಿಸ್ವಾ ಏವಮ್ಪಿ ದಿಸ್ವಾ (ಸೀ॰), ಏತಂ ವಿದಿತ್ವಾ (ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰) ಪಬ್ಬಜಿತೋಮ್ಹಿ ರಾಜ,
ಅಪಣ್ಣಕಂ ಸಾಮಞ್ಞಮೇವ ಸೇಯ್ಯೋ’’ತಿ॥
ರಟ್ಠಪಾಲಸುತ್ತಂ ನಿಟ್ಠಿತಂ ದುತಿಯಂ।
೩. ಮಘದೇವಸುತ್ತಂ
೩೦೮. ಏವಂ ಮೇ ಸುತಂ – ಏಕಂ ಸಮಯಂ ಭಗವಾ ಮಿಥಿಲಾಯಂ ವಿಹರತಿ ಮಘದೇವಅಮ್ಬವನೇ ಮಖಾದೇವಅಮ್ಬವನೇ (ಸೀ॰ ಪೀ॰), ಮಗ್ಘದೇವಅಮ್ಬವನೇ (ಕ॰)। ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ಪದೇಸೇ ಸಿತಂ ಪಾತ್ವಾಕಾಸಿ। ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮತೋ ಆನನ್ದಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಕೋ ನು ಖೋ ಹೇತು, ಕೋ ಪಚ್ಚಯೋ ಭಗವತೋ ಸಿತಸ್ಸ ಪಾತುಕಮ್ಮಾಯ? ನ ಅಕಾರಣೇನ ತಥಾಗತಾ ಸಿತಂ ಪಾತುಕರೋನ್ತೀ’’ತಿ। ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಆನನ್ದೋ ಏಕಂಸಂ ಚೀವರಂ ಕತ್ವಾ ಯೇನ ಭಗವಾ ತೇನಞ್ಜಲಿಂ ಪಣಾಮೇತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಕೋ ನು ಖೋ, ಭನ್ತೇ, ಹೇತು, ಕೋ ಪಚ್ಚಯೋ ಭಗವತೋ ಸಿತಸ್ಸ ಪಾತುಕಮ್ಮಾಯ? ನ ಅಕಾರಣೇನ ತಥಾಗತಾ ಸಿತಂ ಪಾತುಕರೋನ್ತೀ’’ತಿ। ‘‘ಭೂತಪುಬ್ಬಂ, ಆನನ್ದ, ಇಮಿಸ್ಸಾಯೇವ ಮಿಥಿಲಾಯಂ ರಾಜಾ ಅಹೋಸಿ ಮಘದೇವೋ ನಾಮ ಧಮ್ಮಿಕೋ ಧಮ್ಮರಾಜಾ ಧಮ್ಮೇ ಠಿತೋ ಮಹಾರಾಜಾ; ಧಮ್ಮಂ ಚರತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಹಪತಿಕೇಸು ನೇಗಮೇಸು ಚೇವ ಜಾನಪದೇಸು ಚ; ಉಪೋಸಥಞ್ಚ ಉಪವಸತಿ ಚಾತುದ್ದಸಿಂ ಪಞ್ಚದಸಿಂ ಅಟ್ಠಮಿಞ್ಚ ಪಕ್ಖಸ್ಸ। ಅಥ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ರಾಜಾ ಮಘದೇವೋ ಬಹೂನಂ ವಸ್ಸಾನಂ ಬಹೂನಂ ವಸ್ಸಸತಾನಂ ಬಹೂನಂ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಂ ಅಚ್ಚಯೇನ ಕಪ್ಪಕಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘ಯದಾ ಮೇ, ಸಮ್ಮ ಕಪ್ಪಕ, ಪಸ್ಸೇಯ್ಯಾಸಿ ಸಿರಸ್ಮಿಂ ಪಲಿತಾನಿ ಜಾತಾನಿ, ಅಥ ಮೇ ಆರೋಚೇಯ್ಯಾಸೀ’ತಿ। ‘ಏವಂ, ದೇವಾ’ತಿ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ಕಪ್ಪಕೋ ರಞ್ಞೋ ಮಘದೇವಸ್ಸ ಪಚ್ಚಸ್ಸೋಸಿ। ಅದ್ದಸಾ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ಕಪ್ಪಕೋ ಬಹೂನಂ ವಸ್ಸಾನಂ ಬಹೂನಂ ವಸ್ಸಸತಾನಂ ಬಹೂನಂ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಂ ಅಚ್ಚಯೇನ ರಞ್ಞೋ ಮಘದೇವಸ್ಸ ಸಿರಸ್ಮಿಂ ಪಲಿತಾನಿ ಜಾತಾನಿ। ದಿಸ್ವಾನ ರಾಜಾನಂ ಮಘದೇವಂ ಏತದವೋಚ – ‘ಪಾತುಭೂತಾ ಖೋ ದೇವಸ್ಸ ದೇವದೂತಾ, ದಿಸ್ಸನ್ತಿ ಸಿರಸ್ಮಿಂ ಪಲಿತಾನಿ ಜಾತಾನೀ’ತಿ। ‘ತೇನ ಹಿ, ಸಮ್ಮ ಕಪ್ಪಕ, ತಾನಿ ಪಲಿತಾನಿ ಸಾಧುಕಂ ಸಣ್ಡಾಸೇನ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ಮಮ ಅಞ್ಜಲಿಸ್ಮಿಂ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇಹೀ’ತಿ। ‘ಏವಂ, ದೇವಾ’ತಿ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ಕಪ್ಪಕೋ ರಞ್ಞೋ ಮಘದೇವಸ್ಸ ಪಟಿಸ್ಸುತ್ವಾ ತಾನಿ ಪಲಿತಾನಿ ಸಾಧುಕಂ ಸಣ್ಡಾಸೇನ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಮಘದೇವಸ್ಸ ಅಞ್ಜಲಿಸ್ಮಿಂ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇಸಿ।
೩೦೯. ‘‘ಅಥ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ರಾಜಾ ಮಘದೇವೋ ಕಪ್ಪಕಸ್ಸ ಗಾಮವರಂ ದತ್ವಾ ಜೇಟ್ಠಪುತ್ತಂ ಕುಮಾರಂ ಆಮನ್ತಾಪೇತ್ವಾ ಏತದವೋಚ – ‘ಪಾತುಭೂತಾ ಖೋ ಮೇ, ತಾತ ಕುಮಾರ, ದೇವದೂತಾ; ದಿಸ್ಸನ್ತಿ ಸಿರಸ್ಮಿಂ ಪಲಿತಾನಿ ಜಾತಾನಿ; ಭುತ್ತಾ ಖೋ ಪನ ಮೇ ಮಾನುಸಕಾ ಕಾಮಾ; ಸಮಯೋ ದಿಬ್ಬೇ ಕಾಮೇ ಪರಿಯೇಸಿತುಂ। ಏಹಿ ತ್ವಂ, ತಾತ ಕುಮಾರ, ಇಮಂ ರಜ್ಜಂ ಪಟಿಪಜ್ಜ। ಅಹಂ ಪನ ಕೇಸಮಸ್ಸುಂ ಓಹಾರೇತ್ವಾ ಕಾಸಾಯಾನಿ ವತ್ಥಾನಿ ಅಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಿ। ತೇನ ಹಿ, ತಾತ ಕುಮಾರ, ಯದಾ ತ್ವಮ್ಪಿ ಪಸ್ಸೇಯ್ಯಾಸಿ ಸಿರಸ್ಮಿಂ ಪಲಿತಾನಿ ಜಾತಾನಿ, ಅಥ ಕಪ್ಪಕಸ್ಸ ಗಾಮವರಂ ದತ್ವಾ ಜೇಟ್ಠಪುತ್ತಂ ಕುಮಾರಂ ಸಾಧುಕಂ ರಜ್ಜೇ ಸಮನುಸಾಸಿತ್ವಾ ಕೇಸಮಸ್ಸುಂ ಓಹಾರೇತ್ವಾ ಕಾಸಾಯಾನಿ ವತ್ಥಾನಿ ಅಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜೇಯ್ಯಾಸಿ। ಯೇನ ಮೇ ಇದಂ ಕಲ್ಯಾಣಂ ವತ್ತಂ ನಿಹಿತಂ ಅನುಪ್ಪವತ್ತೇಯ್ಯಾಸಿ, ಮಾ ಖೋ ಮೇ ತ್ವಂ ಅನ್ತಿಮಪುರಿಸೋ ಅಹೋಸಿ। ಯಸ್ಮಿಂ ಖೋ, ತಾತ ಕುಮಾರ, ಪುರಿಸಯುಗೇ ವತ್ತಮಾನೇ ಏವರೂಪಸ್ಸ ಕಲ್ಯಾಣಸ್ಸ ವತ್ತಸ್ಸ ಸಮುಚ್ಛೇದೋ ಹೋತಿ ಸೋ ತೇಸಂ ಅನ್ತಿಮಪುರಿಸೋ ಹೋತಿ। ತಂ ತಾಹಂ, ತಾತ ಕುಮಾರ, ಏವಂ ವದಾಮಿ – ಯೇನ ಮೇ ಇದಂ ಕಲ್ಯಾಣಂ ವತ್ತಂ ನಿಹಿತಂ ಅನುಪ್ಪವತ್ತೇಯ್ಯಾಸಿ, ಮಾ ಖೋ ಮೇ ತ್ವಂ ಅನ್ತಿಮಪುರಿಸೋ ಅಹೋಸೀ’ತಿ। ಅಥ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ರಾಜಾ ಮಘದೇವೋ ಕಪ್ಪಕಸ್ಸ ಗಾಮವರಂ ದತ್ವಾ ಜೇಟ್ಠಪುತ್ತಂ ಕುಮಾರಂ ಸಾಧುಕಂ ರಜ್ಜೇ ಸಮನುಸಾಸಿತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ಮಘದೇವಅಮ್ಬವನೇ ಕೇಸಮಸ್ಸುಂ ಓಹಾರೇತ್ವಾ ಕಾಸಾಯಾನಿ ವತ್ಥಾನಿ ಅಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜಿ। ಸೋ ಮೇತ್ತಾಸಹಗತೇನ ಚೇತಸಾ ಏಕಂ ದಿಸಂ ಫರಿತ್ವಾ ವಿಹಾಸಿ, ತಥಾ ದುತಿಯಂ, ತಥಾ ತತಿಯಂ, ತಥಾ ಚತುತ್ಥಂ; ಇತಿ ಉದ್ಧಮಧೋ ತಿರಿಯಂ ಸಬ್ಬಧಿ ಸಬ್ಬತ್ತತಾಯ ಸಬ್ಬಾವನ್ತಂ ಲೋಕಂ ಮೇತ್ತಾಸಹಗತೇನ ಚೇತಸಾ ವಿಪುಲೇನ ಮಹಗ್ಗತೇನ ಅಪ್ಪಮಾಣೇನ ಅವೇರೇನ ಅಬ್ಯಾಬಜ್ಝೇನ ಅಬ್ಯಾಪಜ್ಝೇನ (ಸೀ॰ ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰ ಪೀ॰), ಅಬ್ಯಾಪಜ್ಜೇನ (ಕ॰) ಫರಿತ್ವಾ ವಿಹಾಸಿ। ಕರುಣಾಸಹಗತೇನ ಚೇತಸಾ… ಮುದಿತಾಸಹಗತೇನ ಚೇತಸಾ… ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತೇನ ಚೇತಸಾ ಏಕಂ ದಿಸಂ ಫರಿತ್ವಾ ವಿಹಾಸಿ, ತಥಾ ದುತಿಯಂ, ತಥಾ ತತಿಯಂ, ತಥಾ ಚತುತ್ಥಂ; ಇತಿ ಉದ್ಧಮಧೋ ತಿರಿಯಂ ಸಬ್ಬಧಿ ಸಬ್ಬತ್ತತಾಯ ಸಬ್ಬಾವನ್ತಂ ಲೋಕಂ ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತೇನ ಚೇತಸಾ ವಿಪುಲೇನ ಮಹಗ್ಗತೇನ ಅಪ್ಪಮಾಣೇನ ಅವೇರೇನ ಅಬ್ಯಾಬಜ್ಝೇನ ಫರಿತ್ವಾ ವಿಹಾಸಿ।
‘‘ರಾಜಾ ಖೋ ಪನಾನನ್ದ, ಮಘದೇವೋ ಚತುರಾಸೀತಿವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ಕುಮಾರಕೀಳಿತಂ ಕೀಳಿ, ಚತುರಾಸೀತಿವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ಓಪರಜ್ಜಂ ಕಾರೇಸಿ, ಚತುರಾಸೀತಿವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇಸಿ, ಚತುರಾಸೀತಿವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ಮಘದೇವಅಮ್ಬವನೇ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಮಚರಿ। ಸೋ ಚತ್ತಾರೋ ಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರೇ ಭಾವೇತ್ವಾ ಕಾಯಸ್ಸ ಭೇದಾ ಪರಂ ಮರಣಾ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೂಪಗೋ ಅಹೋಸಿ।
೩೧೦. ‘‘ಅಥ ಖೋ ರಞ್ಞೋ, ಆನನ್ದ, ಮಘದೇವಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ ಬಹೂನಂ ವಸ್ಸಾನಂ ಬಹೂನಂ ವಸ್ಸಸತಾನಂ ಬಹೂನಂ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಂ ಅಚ್ಚಯೇನ ಕಪ್ಪಕಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘ಯದಾ ಮೇ, ಸಮ್ಮ ಕಪ್ಪಕ, ಪಸ್ಸೇಯ್ಯಾಸಿ ಸಿರಸ್ಮಿಂ ಪಲಿತಾನಿ ಜಾತಾನಿ, ಅಥ ಖೋ ಆರೋಚೇಯ್ಯಾಸೀ’ತಿ। ‘ಏವಂ, ದೇವಾ’ತಿ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ಕಪ್ಪಕೋ ರಞ್ಞೋ ಮಘದೇವಸ್ಸ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಪಚ್ಚಸ್ಸೋಸಿ। ಅದ್ದಸಾ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ಕಪ್ಪಕೋ ಬಹೂನಂ ವಸ್ಸಾನಂ ಬಹೂನಂ ವಸ್ಸಸತಾನಂ ಬಹೂನಂ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಂ ಅಚ್ಚಯೇನ ರಞ್ಞೋ ಮಘದೇವಸ್ಸ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಸಿರಸ್ಮಿಂ ಪಲಿತಾನಿ ಜಾತಾನಿ। ದಿಸ್ವಾನ ರಞ್ಞೋ ಮಘದೇವಸ್ಸ ಪುತ್ತಂ ಏತದವೋಚ – ‘ಪಾತುಭೂತಾ ಖೋ ದೇವಸ್ಸ ದೇವದೂತಾ; ದಿಸ್ಸನ್ತಿ ಸಿರಸ್ಮಿಂ ಪಲಿತಾನಿ ಜಾತಾನೀ’ತಿ। ‘ತೇನ ಹಿ, ಸಮ್ಮ ಕಪ್ಪಕ, ತಾನಿ ಪಲಿತಾನಿ ಸಾಧುಕಂ ಸಣ್ಡಾಸೇನ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ಮಮ ಅಞ್ಜಲಿಸ್ಮಿಂ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇಹೀ’ತಿ। ‘ಏವಂ, ದೇವಾ’ತಿ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ಕಪ್ಪಕೋ ರಞ್ಞೋ ಮಘದೇವಸ್ಸ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಪಟಿಸ್ಸುತ್ವಾ ತಾನಿ ಪಲಿತಾನಿ ಸಾಧುಕಂ ಸಣ್ಡಾಸೇನ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಮಘದೇವಸ್ಸ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಅಞ್ಜಲಿಸ್ಮಿಂ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇಸಿ।
‘‘ಅಥ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ರಞ್ಞೋ ಮಘದೇವಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ ಕಪ್ಪಕಸ್ಸ ಗಾಮವರಂ ದತ್ವಾ ಜೇಟ್ಠಪುತ್ತಂ ಕುಮಾರಂ ಆಮನ್ತಾಪೇತ್ವಾ ಏತದವೋಚ – ‘ಪಾತುಭೂತಾ ಖೋ, ಮೇ, ತಾತ ಕುಮಾರ, ದೇವದೂತಾ; ದಿಸ್ಸನ್ತಿ ಸಿರಸ್ಮಿಂ ಪಲಿತಾನಿ ಜಾತಾನಿ; ಭುತ್ತಾ ಖೋ ಪನ ಮೇ ಮಾನುಸಕಾ ಕಾಮಾ; ಸಮಯೋ ದಿಬ್ಬೇ ಕಾಮೇ ಪರಿಯೇಸಿತುಂ। ಏಹಿ ತ್ವಂ, ತಾತ ಕುಮಾರ, ಇಮಂ ರಜ್ಜಂ ಪಟಿಪಜ್ಜ। ಅಹಂ ಪನ ಕೇಸಮಸ್ಸುಂ ಓಹಾರೇತ್ವಾ ಕಾಸಾಯಾನಿ ವತ್ಥಾನಿ ಅಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಿ। ತೇನ ಹಿ, ತಾತ ಕುಮಾರ, ಯದಾ ತ್ವಮ್ಪಿ ಪಸ್ಸೇಯ್ಯಾಸಿ ಸಿರಸ್ಮಿಂ ಪಲಿತಾನಿ ಜಾತಾನಿ, ಅಥ ಕಪ್ಪಕಸ್ಸ ಗಾಮವರಂ ದತ್ವಾ ಜೇಟ್ಠಪುತ್ತಂ ಕುಮಾರಂ ಸಾಧುಕಂ ರಜ್ಜೇ ಸಮನುಸಾಸಿತ್ವಾ ಕೇಸಮಸ್ಸುಂ ಓಹಾರೇತ್ವಾ ಕಾಸಾಯಾನಿ ವತ್ಥಾನಿ ಅಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜೇಯ್ಯಾಸಿ। ಯೇನ ಮೇ ಇದಂ ಕಲ್ಯಾಣಂ ವತ್ತಂ ನಿಹಿತಂ ಅನುಪ್ಪವತ್ತೇಯ್ಯಾಸಿ, ಮಾ ಖೋ ಮೇ ತ್ವಂ ಅನ್ತಿಮಪುರಿಸೋ ಅಹೋಸಿ। ಯಸ್ಮಿಂ ಖೋ, ತಾತ ಕುಮಾರ, ಪುರಿಸಯುಗೇ ವತ್ತಮಾನೇ ಏವರೂಪಸ್ಸ ಕಲ್ಯಾಣಸ್ಸ ವತ್ತಸ್ಸ ಸಮುಚ್ಛೇದೋ ಹೋತಿ ಸೋ ತೇಸಂ ಅನ್ತಿಮಪುರಿಸೋ ಹೋತಿ। ತಂ ತಾಹಂ, ತಾತ ಕುಮಾರ, ಏವಂ ವದಾಮಿ – ಯೇನ ಮೇ ಇದಂ ಕಲ್ಯಾಣಂ ವತ್ತಂ ನಿಹಿತಂ ಅನುಪ್ಪವತ್ತೇಯ್ಯಾಸಿ, ಮಾ ಖೋ ಮೇ ತ್ವಂ ಅನ್ತಿಮಪುರಿಸೋ ಅಹೋಸೀ’ತಿ। ಅಥ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ರಞ್ಞೋ ಮಘದೇವಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ ಕಪ್ಪಕಸ್ಸ ಗಾಮವರಂ ದತ್ವಾ ಜೇಟ್ಠಪುತ್ತಂ ಕುಮಾರಂ ಸಾಧುಕಂ ರಜ್ಜೇ ಸಮನುಸಾಸಿತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ಮಘದೇವಅಮ್ಬವನೇ ಕೇಸಮಸ್ಸುಂ ಓಹಾರೇತ್ವಾ ಕಾಸಾಯಾನಿ ವತ್ಥಾನಿ ಅಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜಿ। ಸೋ ಮೇತ್ತಾಸಹಗತೇನ ಚೇತಸಾ ಏಕಂ ದಿಸಂ ಫರಿತ್ವಾ ವಿಹಾಸಿ, ತಥಾ ದುತಿಯಂ, ತಥಾ ತತಿಯಂ, ತಥಾ ಚತುತ್ಥಂ; ಇತಿ ಉದ್ಧಮಧೋ ತಿರಿಯಂ ಸಬ್ಬಧಿ ಸಬ್ಬತ್ತತಾಯ ಸಬ್ಬಾವನ್ತಂ ಲೋಕಂ ಮೇತ್ತಾಸಹಗತೇನ ಚೇತಸಾ ವಿಪುಲೇನ ಮಹಗ್ಗತೇನ ಅಪ್ಪಮಾಣೇನ ಅವೇರೇನ ಅಬ್ಯಾಬಜ್ಝೇನ ಫರಿತ್ವಾ ವಿಹಾಸಿ। ಕರುಣಾಸಹಗತೇನ ಚೇತಸಾ… ಮುದಿತಾಸಹಗತೇನ ಚೇತಸಾ… ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತೇನ ಚೇತಸಾ ಏಕಂ ದಿಸಂ ಫರಿತ್ವಾ ವಿಹಾಸಿ, ತಥಾ ದುತಿಯಂ, ತಥಾ ತತಿಯಂ, ತಥಾ ಚತುತ್ಥಂ; ಇತಿ ಉದ್ಧಮಧೋ ತಿರಿಯಂ ಸಬ್ಬಧಿ ಸಬ್ಬತ್ತತಾಯ ಸಬ್ಬಾವನ್ತಂ ಲೋಕಂ ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತೇನ ಚೇತಸಾ ವಿಪುಲೇನ ಮಹಗ್ಗತೇನ ಅಪ್ಪಮಾಣೇನ ಅವೇರೇನ ಅಬ್ಯಾಬಜ್ಝೇನ ಫರಿತ್ವಾ ವಿಹಾಸಿ। ರಞ್ಞೋ ಖೋ ಪನಾನನ್ದ, ಮಘದೇವಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ ಚತುರಾಸೀತಿವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ಕುಮಾರಕೀಳಿತಂ ಕೀಳಿ, ಚತುರಾಸೀತಿವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ಓಪರಜ್ಜಂ ಕಾರೇಸಿ, ಚತುರಾಸೀತಿವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇಸಿ, ಚತುರಾಸೀತಿವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ಮಘದೇವಅಮ್ಬವನೇ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಮಚರಿ। ಸೋ ಚತ್ತಾರೋ ಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರೇ ಭಾವೇತ್ವಾ ಕಾಯಸ್ಸ ಭೇದಾ ಪರಂ ಮರಣಾ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೂಪಗೋ ಅಹೋಸಿ।
೩೧೧. ‘‘ರಞ್ಞೋ ಖೋ ಪನಾನನ್ದ, ಮಘದೇವಸ್ಸ ಪುತ್ತಪಪುತ್ತಕಾ ತಸ್ಸ ಪರಮ್ಪರಾ ಚತುರಾಸೀತಿರಾಜಸಹಸ್ಸಾನಿ ಚತುರಾಸೀತಿಖತ್ತಿಯಸಹಸ್ಸಾನಿ (ಸೀ॰ ಪೀ॰), ಚತುರಾಸೀತಿಸಹಸ್ಸಾನಿ (ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰) ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ಮಘದೇವಅಮ್ಬವನೇ ಕೇಸಮಸ್ಸುಂ ಓಹಾರೇತ್ವಾ ಕಾಸಾಯಾನಿ ವತ್ಥಾನಿ ಅಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜಿಂಸು। ತೇ ಮೇತ್ತಾಸಹಗತೇನ ಚೇತಸಾ ಏಕಂ ದಿಸಂ ಫರಿತ್ವಾ ವಿಹರಿಂಸು, ತಥಾ ದುತಿಯಂ, ತಥಾ ತತಿಯಂ, ತಥಾ ಚತುತ್ಥಂ; ಇತಿ ಉದ್ಧಮಧೋ ತಿರಿಯಂ ಸಬ್ಬಧಿ ಸಬ್ಬತ್ತತಾಯ ಸಬ್ಬಾವನ್ತಂ ಲೋಕಂ ಮೇತ್ತಾಸಹಗತೇನ ಚೇತಸಾ ವಿಪುಲೇನ ಮಹಗ್ಗತೇನ ಅಪ್ಪಮಾಣೇನ ಅವೇರೇನ ಅಬ್ಯಾಬಜ್ಝೇನ ಫರಿತ್ವಾ ವಿಹರಿಂಸು। ಕರುಣಾಸಹಗತೇನ ಚೇತಸಾ… ಮುದಿತಾಸಹಗತೇನ ಚೇತಸಾ… ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತೇನ ಚೇತಸಾ ಏಕಂ ದಿಸಂ ಫರಿತ್ವಾ ವಿಹರಿಂಸು, ತಥಾ ದುತಿಯಂ, ತಥಾ ತತಿಯಂ, ತಥಾ ಚತುತ್ಥಂ; ಇತಿ ಉದ್ಧಮಧೋ ತಿರಿಯಂ ಸಬ್ಬಧಿ ಸಬ್ಬತ್ತತಾಯ ಸಬ್ಬಾವನ್ತಂ ಲೋಕಂ ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತೇನ ಚೇತಸಾ ವಿಪುಲೇನ ಮಹಗ್ಗತೇನ ಅಪ್ಪಮಾಣೇನ ಅವೇರೇನ ಅಬ್ಯಾಬಜ್ಝೇನ ಫರಿತ್ವಾ ವಿಹರಿಂಸು। ಚತುರಾಸೀತಿವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ಕುಮಾರಕೀಳಿತಂ ಕೀಳಿಂಸು, ಚತುರಾಸೀತಿವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ಓಪರಜ್ಜಂ ಕಾರೇಸುಂ, ಚತುರಾಸೀತಿವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇಸುಂ, ಚತುರಾಸೀತಿವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ಮಘದೇವಅಮ್ಬವನೇ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜಿತಾ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಮಚರಿಂಸು। ತೇ ಚತ್ತಾರೋ ಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರೇ ಭಾವೇತ್ವಾ ಕಾಯಸ್ಸ ಭೇದಾ ಪರಂ ಮರಣಾ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೂಪಗಾ ಅಹೇಸುಂ। ನಿಮಿ ತೇಸಂ ರಾಜಾ ರಾಜಾನಂ (ಸೀ॰ ಪೀ॰) ಪಚ್ಛಿಮಕೋ ಅಹೋಸಿ ಧಮ್ಮಿಕೋ ಧಮ್ಮರಾಜಾ ಧಮ್ಮೇ ಠಿತೋ ಮಹಾರಾಜಾ; ಧಮ್ಮಂ ಚರತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಹಪತಿಕೇಸು ನೇಗಮೇಸು ಚೇವ ಜಾನಪದೇಸು ಚ; ಉಪೋಸಥಞ್ಚ ಉಪವಸತಿ ಚಾತುದ್ದಸಿಂ ಪಞ್ಚದಸಿಂ ಅಟ್ಠಮಿಞ್ಚ ಪಕ್ಖಸ್ಸ।
೩೧೨. ‘‘ಭೂತಪುಬ್ಬಂ, ಆನನ್ದ, ದೇವಾನಂ ತಾವತಿಂಸಾನಂ ಸುಧಮ್ಮಾಯಂ ಸಭಾಯಂ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾನಂ ಸನ್ನಿಪತಿತಾನಂ ಅಯಮನ್ತರಾಕಥಾ ಉದಪಾದಿ – ‘ಲಾಭಾ ವತ, ಭೋ, ವಿದೇಹಾನಂ, ಸುಲದ್ಧಂ ವತ, ಭೋ, ವಿದೇಹಾನಂ, ಯೇಸಂ ನಿಮಿ ರಾಜಾ ಧಮ್ಮಿಕೋ ಧಮ್ಮರಾಜಾ ಧಮ್ಮೇ ಠಿತೋ ಮಹಾರಾಜಾ; ಧಮ್ಮಂ ಚರತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಹಪತಿಕೇಸು ನೇಗಮೇಸು ಚೇವ ಜಾನಪದೇಸು ಚ; ಉಪೋಸಥಞ್ಚ ಉಪವಸತಿ ಚಾತುದ್ದಸಿಂ ಪಞ್ಚದಸಿಂ ಅಟ್ಠಮಿಞ್ಚ ಪಕ್ಖಸ್ಸಾ’ತಿ। ಅಥ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ಸಕ್ಕೋ ದೇವಾನಮಿನ್ದೋ ದೇವೇ ತಾವತಿಂಸೇ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘ಇಚ್ಛೇಯ್ಯಾಥ ನೋ ತುಮ್ಹೇ, ಮಾರಿಸಾ, ನಿಮಿಂ ರಾಜಾನಂ ದಟ್ಠು’ನ್ತಿ? ‘ಇಚ್ಛಾಮ ಮಯಂ, ಮಾರಿಸ, ನಿಮಿಂ ರಾಜಾನಂ ದಟ್ಠು’ನ್ತಿ। ತೇನ ಖೋ ಪನ, ಆನನ್ದ, ಸಮಯೇನ ನಿಮಿ ರಾಜಾ ತದಹುಪೋಸಥೇ ಪನ್ನರಸೇ ಸೀಸಂನ್ಹಾತೋ ಸಸೀಸಂ ನಹಾತೋ (ಸೀ॰), ಸೀಸನ್ಹಾತೋ (ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰) ಉಪೋಸಥಿಕೋ ಉಪರಿಪಾಸಾದವರಗತೋ ನಿಸಿನ್ನೋ ಹೋತಿ। ಅಥ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ಸಕ್ಕೋ ದೇವಾನಮಿನ್ದೋ – ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ನಾಮ ಬಲವಾ ಪುರಿಸೋ ಸಮಿಞ್ಜಿತಂ ವಾ ಬಾಹಂ ಪಸಾರೇಯ್ಯ, ಪಸಾರಿತಂ ವಾ ಬಾಹಂ ಸಮಿಞ್ಜೇಯ್ಯ, ಏವಮೇವ – ದೇವೇಸು ತಾವತಿಂಸೇಸು ಅನ್ತರಹಿತೋ ನಿಮಿಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ಪಮುಖೇ ಪಾತುರಹೋಸಿ। ಅಥ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ಸಕ್ಕೋ ದೇವಾನಮಿನ್ದೋ ನಿಮಿಂ ರಾಜಾನಂ ಏತದವೋಚ – ‘ಲಾಭಾ ತೇ, ಮಹಾರಾಜ, ಸುಲದ್ಧಂ ತೇ, ಮಹಾರಾಜ। ದೇವಾ, ಮಹಾರಾಜ, ತಾವತಿಂಸಾ ಸುಧಮ್ಮಾಯಂ ಸಭಾಯಂ ಕಿತ್ತಯಮಾನರೂಪಾ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ – ‘‘ಲಾಭಾ ವತ, ಭೋ, ವಿದೇಹಾನಂ, ಸುಲದ್ಧಂ ವತ, ಭೋ, ವಿದೇಹಾನಂ, ಯೇಸಂ ನಿಮಿ ರಾಜಾ ಧಮ್ಮಿಕೋ ಧಮ್ಮರಾಜಾ ಧಮ್ಮೇ ಠಿತೋ ಮಹಾರಾಜಾ; ಧಮ್ಮಂ ಚರತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಹಪತಿಕೇಸು ನೇಗಮೇಸು ಚೇವ ಜಾನಪದೇಸು ಚ; ಉಪೋಸಥಞ್ಚ ಉಪವಸತಿ ಚಾತುದ್ದಸಿಂ ಪಞ್ಚದಸಿಂ ಅಟ್ಠಮಿಞ್ಚ ಪಕ್ಖಸ್ಸಾ’’ತಿ। ದೇವಾ ತೇ, ಮಹಾರಾಜ, ತಾವತಿಂಸಾ ದಸ್ಸನಕಾಮಾ। ತಸ್ಸ ತೇ ಅಹಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಸಹಸ್ಸಯುತ್ತಂ ಆಜಞ್ಞರಥಂ ಪಹಿಣಿಸ್ಸಾಮಿ; ಅಭಿರುಹೇಯ್ಯಾಸಿ, ಮಹಾರಾಜ, ದಿಬ್ಬಂ ಯಾನಂ ಅವಿಕಮ್ಪಮಾನೋ’ತಿ। ಅಧಿವಾಸೇಸಿ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ನಿಮಿ ರಾಜಾ ತುಣ್ಹೀಭಾವೇನ।
೩೧೩. ‘‘ಅಥ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ಸಕ್ಕೋ ದೇವಾನಮಿನ್ದೋ ನಿಮಿಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ಅಧಿವಾಸನಂ ವಿದಿತ್ವಾ – ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ನಾಮ ಬಲವಾ ಪುರಿಸೋ ಸಮಿಞ್ಜಿತಂ ವಾ ಬಾಹಂ ಪಸಾರೇಯ್ಯ, ಪಸಾರಿತಂ ವಾ ಬಾಹಂ ಸಮಿಞ್ಜೇಯ್ಯ, ಏವಮೇವ – ನಿಮಿಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ಪಮುಖೇ ಅನ್ತರಹಿತೋ ದೇವೇಸು ತಾವತಿಂಸೇಸು ಪಾತುರಹೋಸಿ। ಅಥ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ಸಕ್ಕೋ ದೇವಾನಮಿನ್ದೋ ಮಾತಲಿಂ ಸಙ್ಗಾಹಕಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘ಏಹಿ ತ್ವಂ, ಸಮ್ಮ ಮಾತಲಿ, ಸಹಸ್ಸಯುತ್ತಂ ಆಜಞ್ಞರಥಂ ಯೋಜೇತ್ವಾ ನಿಮಿಂ ರಾಜಾನಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಏವಂ ವದೇಹಿ – ಅಯಂ ತೇ, ಮಹಾರಾಜ, ಸಹಸ್ಸಯುತ್ತೋ ಆಜಞ್ಞರಥೋ ಸಕ್ಕೇನ ದೇವಾನಮಿನ್ದೇನ ಪೇಸಿತೋ; ಅಭಿರುಹೇಯ್ಯಾಸಿ, ಮಹಾರಾಜ, ದಿಬ್ಬಂ ಯಾನಂ ಅವಿಕಮ್ಪಮಾನೋ’ತಿ। ‘ಏವಂ, ಭದ್ದನ್ತವಾ’ತಿ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ಮಾತಲಿ ಸಙ್ಗಾಹಕೋ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ದೇವಾನಮಿನ್ದಸ್ಸ ಪಟಿಸ್ಸುತ್ವಾ ಸಹಸ್ಸಯುತ್ತಂ ಆಜಞ್ಞರಥಂ ಯೋಜೇತ್ವಾ ನಿಮಿಂ ರಾಜಾನಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಏತದವೋಚ – ‘ಅಯಂ ತೇ, ಮಹಾರಾಜ, ಸಹಸ್ಸಯುತ್ತೋ ಆಜಞ್ಞರಥೋ ಸಕ್ಕೇನ ದೇವಾನಮಿನ್ದೇನ ಪೇಸಿತೋ; ಅಭಿರುಹ, ಮಹಾರಾಜ, ದಿಬ್ಬಂ ಯಾನಂ ಅವಿಕಮ್ಪಮಾನೋ। ಅಪಿ ಚ, ಮಹಾರಾಜ, ಕತಮೇನ ತಂ ನೇಮಿ, ಯೇನ ವಾ ಪಾಪಕಮ್ಮಾ ಪಾಪಕಾನಂ ಕಮ್ಮಾನಂ ವಿಪಾಕಂ ಪಟಿಸಂವೇದೇನ್ತಿ, ಯೇನ ವಾ ಕಲ್ಯಾಣಕಮ್ಮಾ ಕಲ್ಯಾಣಕಮ್ಮಾನಂ ವಿಪಾಕಂ ಪಟಿಸಂವೇದೇನ್ತೀ’ತಿ? ‘ಉಭಯೇನೇವ ಮಂ, ಮಾತಲಿ, ನೇಹೀ’ತಿ। ಸಮ್ಪವೇಸೇಸಿ ಸಮ್ಪಾಪೇಸಿ (ಸೀ॰ ಪೀ॰) ಖೋ, ಆನನ್ದ, ಮಾತಲಿ, ಸಙ್ಗಾಹಕೋ ನಿಮಿಂ ರಾಜಾನಂ ಸುಧಮ್ಮಂ ಸಭಂ। ಅದ್ದಸಾ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ಸಕ್ಕೋ ದೇವಾನಮಿನ್ದೋ ನಿಮಿಂ ರಾಜಾನಂ ದೂರತೋವ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ। ದಿಸ್ವಾನ ನಿಮಿಂ ರಾಜಾನಂ ಏತದವೋಚ – ‘ಏಹಿ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ। ಸ್ವಾಗತಂ, ಮಹಾರಾಜ। ದೇವಾ ತೇ ದಸ್ಸನಕಾಮಾ, ಮಹಾರಾಜ, ತಾವತಿಂಸಾ ಸುಧಮ್ಮಾಯಂ ಸಭಾಯಂ ಕಿತ್ತಯಮಾನರೂಪಾ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ – ‘‘ಲಾಭಾ ವತ, ಭೋ, ವಿದೇಹಾನಂ, ಸುಲದ್ಧಂ ವತ, ಭೋ, ವಿದೇಹಾನಂ, ಯೇಸಂ ನಿಮಿ ರಾಜಾ ಧಮ್ಮಿಕೋ ಧಮ್ಮರಾಜಾ ಧಮ್ಮೇ ಠಿತೋ ಮಹಾರಾಜಾ; ಧಮ್ಮಂ ಚರತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಹಪತಿಕೇಸು ನೇಗಮೇಸು ಚೇವ ಜಾನಪದೇಸು ಚ; ಉಪೋಸಥಞ್ಚ ಉಪವಸತಿ ಚಾತುದ್ದಸಿಂ ಪಞ್ಚದಸಿಂ ಅಟ್ಠಮಿಞ್ಚ ಪಕ್ಖಸ್ಸಾ’’ತಿ। ದೇವಾ ತೇ, ಮಹಾರಾಜ, ತಾವತಿಂಸಾ ದಸ್ಸನಕಾಮಾ । ಅಭಿರಮ, ಮಹಾರಾಜ, ದೇವೇಸು ದೇವಾನುಭಾವೇನಾ’ತಿ। ‘ಅಲಂ, ಮಾರಿಸ, ತತ್ಥೇವ ಮಂ ಮಿಥಿಲಂ ಪಟಿನೇತು। ತಥಾಹಂ ಧಮ್ಮಂ ಚರಿಸ್ಸಾಮಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಹಪತಿಕೇಸು ನೇಗಮೇಸು ಚೇವ ಜಾನಪದೇಸು ಚ; ಉಪೋಸಥಞ್ಚ ಉಪವಸಾಮಿ ಚಾತುದ್ದಸಿಂ ಪಞ್ಚದಸಿಂ ಅಟ್ಠಮಿಞ್ಚ ಪಕ್ಖಸ್ಸಾ’ತಿ।
೩೧೪. ‘‘ಅಥ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ಸಕ್ಕೋ ದೇವಾನಮಿನ್ದೋ ಮಾತಲಿಂ ಸಙ್ಗಾಹಕಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘ಏಹಿ ತ್ವಂ, ಸಮ್ಮ ಮಾತಲಿ, ಸಹಸ್ಸಯುತ್ತಂ ಆಜಞ್ಞರಥಂ ಯೋಜೇತ್ವಾ ನಿಮಿಂ ರಾಜಾನಂ ತತ್ಥೇವ ಮಿಥಿಲಂ ಪಟಿನೇಹೀ’ತಿ। ‘ಏವಂ, ಭದ್ದನ್ತವಾ’ತಿ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ಮಾತಲಿ ಸಙ್ಗಾಹಕೋ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ದೇವಾನಮಿನ್ದಸ್ಸ ಪಟಿಸ್ಸುತ್ವಾ ಸಹಸ್ಸಯುತ್ತಂ ಆಜಞ್ಞರಥಂ ಯೋಜೇತ್ವಾ ನಿಮಿಂ ರಾಜಾನಂ ತತ್ಥೇವ ಮಿಥಿಲಂ ಪಟಿನೇಸಿ। ತತ್ರ ಸುದಂ, ಆನನ್ದ, ನಿಮಿ ರಾಜಾ ಧಮ್ಮಂ ಚರತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಹಪತಿಕೇಸು ನೇಗಮೇಸು ಚೇವ ಜಾನಪದೇಸು ಚ, ಉಪೋಸಥಞ್ಚ ಉಪವಸತಿ ಚಾತುದ್ದಸಿಂ ಪಞ್ಚದಸಿಂ ಅಟ್ಠಮಿಞ್ಚ ಪಕ್ಖಸ್ಸಾತಿ। ಅಥ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ನಿಮಿ ರಾಜಾ ಬಹೂನಂ ವಸ್ಸಾನಂ ಬಹೂನಂ ವಸ್ಸಸತಾನಂ ಬಹೂನಂ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಂ ಅಚ್ಚಯೇನ ಕಪ್ಪಕಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘ಯದಾ ಮೇ, ಸಮ್ಮ ಕಪ್ಪಕ, ಪಸ್ಸೇಯ್ಯಾಸಿ ಸಿರಸ್ಮಿಂ ಪಲಿತಾನಿ ಜಾತಾನಿ, ಅಥ ಮೇ ಆರೋಚೇಯ್ಯಾಸೀ’ತಿ। ‘ಏವಂ, ದೇವಾ’ತಿ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ಕಪ್ಪಕೋ ನಿಮಿಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ಪಚ್ಚಸ್ಸೋಸಿ। ಅದ್ದಸಾ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ಕಪ್ಪಕೋ ಬಹೂನಂ ವಸ್ಸಾನಂ ಬಹೂನಂ ವಸ್ಸಸತಾನಂ ಬಹೂನಂ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಂ ಅಚ್ಚಯೇನ ನಿಮಿಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ಸಿರಸ್ಮಿಂ ಪಲಿತಾನಿ ಜಾತಾನಿ। ದಿಸ್ವಾನ ನಿಮಿಂ ರಾಜಾನಂ ಏತದವೋಚ – ‘ಪಾತುಭೂತಾ ಖೋ ದೇವಸ್ಸ ದೇವದೂತಾ; ದಿಸ್ಸನ್ತಿ ಸಿರಸ್ಮಿಂ ಪಲಿತಾನಿ ಜಾತಾನೀ’ತಿ। ‘ತೇನ ಹಿ, ಸಮ್ಮ ಕಪ್ಪಕ, ತಾನಿ ಪಲಿತಾನಿ ಸಾಧುಕಂ ಸಣ್ಡಾಸೇನ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ಮಮ ಅಞ್ಜಲಿಸ್ಮಿಂ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇಹೀ’ತಿ। ‘ಏವಂ, ದೇವಾ’ತಿ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ಕಪ್ಪಕೋ ನಿಮಿಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ಪಟಿಸ್ಸುತ್ವಾ ತಾನಿ ಪಲಿತಾನಿ ಸಾಧುಕಂ ಸಣ್ಡಾಸೇನ ಉದ್ಧರಿತ್ವಾ ನಿಮಿಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ಅಞ್ಜಲಿಸ್ಮಿಂ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇಸಿ। ಅಥ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ನಿಮಿ ರಾಜಾ ಕಪ್ಪಕಸ್ಸ ಗಾಮವರಂ ದತ್ವಾ ಜೇಟ್ಠಪುತ್ತಂ ಕುಮಾರಂ ಆಮನ್ತಾಪೇತ್ವಾ ಏತದವೋಚ – ‘ಪಾತುಭೂತಾ ಖೋ ಮೇ, ತಾತ ಕುಮಾರ, ದೇವದೂತಾ; ದಿಸ್ಸನ್ತಿ ಸಿರಸ್ಮಿಂ ಪಲಿತಾನಿ ಜಾತಾನಿ; ಭುತ್ತಾ ಖೋ ಪನ ಮೇ ಮಾನುಸಕಾ ಕಾಮಾ; ಸಮಯೋ ದಿಬ್ಬೇ ಕಾಮೇ ಪರಿಯೇಸಿತುಂ। ಏಹಿ ತ್ವಂ, ತಾತ ಕುಮಾರ, ಇಮಂ ರಜ್ಜಂ ಪಟಿಪಜ್ಜ। ಅಹಂ ಪನ ಕೇಸಮಸ್ಸುಂ ಓಹಾರೇತ್ವಾ ಕಾಸಾಯಾನಿ ವತ್ಥಾನಿ ಅಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಿ। ತೇನ ಹಿ, ತಾತ ಕುಮಾರ, ಯದಾ ತ್ವಮ್ಪಿ ಪಸ್ಸೇಯ್ಯಾಸಿ ಸಿರಸ್ಮಿಂ ಪಲಿತಾನಿ ಜಾತಾನಿ, ಅಥ ಕಪ್ಪಕಸ್ಸ ಗಾಮವರಂ ದತ್ವಾ ಜೇಟ್ಠಪುತ್ತಂ ಕುಮಾರಂ ಸಾಧುಕಂ ರಜ್ಜೇ ಸಮನುಸಾಸಿತ್ವಾ ಕೇಸಮಸ್ಸುಂ ಓಹಾರೇತ್ವಾ ಕಾಸಾಯಾನಿ ವತ್ಥಾನಿ ಅಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜೇಯ್ಯಾಸಿ। ಯೇನ ಮೇ ಇದಂ ಕಲ್ಯಾಣಂ ವತ್ತಂ ನಿಹಿತಂ ಅನುಪ್ಪವತ್ತೇಯ್ಯಾಸಿ, ಮಾ ಖೋ ಮೇ ತ್ವಂ ಅನ್ತಿಮಪುರಿಸೋ ಅಹೋಸಿ। ಯಸ್ಮಿಂ ಖೋ, ತಾತ ಕುಮಾರ, ಪುರಿಸಯುಗೇ ವತ್ತಮಾನೇ ಏವರೂಪಸ್ಸ ಕಲ್ಯಾಣಸ್ಸ ವತ್ತಸ್ಸ ಸಮುಚ್ಛೇದೋ ಹೋತಿ ಸೋ ತೇಸಂ ಅನ್ತಿಮಪುರಿಸೋ ಹೋತಿ। ತಂ ತಾಹಂ, ತಾತ ಕುಮಾರ, ಏವಂ ವದಾಮಿ – ‘ಯೇನ ಮೇ ಇದಂ ಕಲ್ಯಾಣಂ ವತ್ತಂ ನಿಹಿತಂ ಅನುಪ್ಪವತ್ತೇಯ್ಯಾಸಿ, ಮಾ ಖೋ ಮೇ ತ್ವಂ ಅನ್ತಿಮಪುರಿಸೋ ಅಹೋಸೀ’ತಿ।
೩೧೫. ‘‘ಅಥ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ನಿಮಿ ರಾಜಾ ಕಪ್ಪಕಸ್ಸ ಗಾಮವರಂ ದತ್ವಾ ಜೇಟ್ಠಪುತ್ತಂ ಕುಮಾರಂ ಸಾಧುಕಂ ರಜ್ಜೇ ಸಮನುಸಾಸಿತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ಮಘದೇವಅಮ್ಬವನೇ ಕೇಸಮಸ್ಸುಂ ಓಹಾರೇತ್ವಾ ಕಾಸಾಯಾನಿ ವತ್ಥಾನಿ ಅಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜಿ। ಸೋ ಮೇತ್ತಾಸಹಗತೇನ ಚೇತಸಾ ಏಕಂ ದಿಸಂ ಫರಿತ್ವಾ ವಿಹಾಸಿ, ತಥಾ ದುತಿಯಂ , ತಥಾ ತತಿಯಂ, ತಥಾ ಚತುತ್ಥಂ; ಇತಿ ಉದ್ಧಮಧೋ ತಿರಿಯಂ ಸಬ್ಬಧಿ ಸಬ್ಬತ್ತತಾಯ ಸಬ್ಬಾವನ್ತಂ ಲೋಕಂ ಮೇತ್ತಾಸಹಗತೇನ ಚೇತಸಾ ವಿಪುಲೇನ ಮಹಗ್ಗತೇನ ಅಪ್ಪಮಾಣೇನ ಅವೇರೇನ ಅಬ್ಯಾಬಜ್ಝೇನ ಫರಿತ್ವಾ ವಿಹಾಸಿ। ಕರುಣಾಸಹಗತೇನ ಚೇತಸಾ… ಮುದಿತಾಸಹಗತೇನ ಚೇತಸಾ… ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತೇನ ಚೇತಸಾ ಏಕಂ ದಿಸಂ ಫರಿತ್ವಾ ವಿಹಾಸಿ, ತಥಾ ದುತಿಯಂ, ತಥಾ ತತಿಯಂ, ತಥಾ ಚತುತ್ಥಂ; ಇತಿ ಉದ್ಧಮಧೋ ತಿರಿಯಂ ಸಬ್ಬಧಿ ಸಬ್ಬತ್ತತಾಯ ಸಬ್ಬಾವನ್ತಂ ಲೋಕಂ ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತೇನ ಚೇತಸಾ ವಿಪುಲೇನ ಮಹಗ್ಗತೇನ ಅಪ್ಪಮಾಣೇನ ಅವೇರೇನ ಅಬ್ಯಾಬಜ್ಝೇನ ಫರಿತ್ವಾ ವಿಹಾಸಿ। ನಿಮಿ ಖೋ, ಪನಾನನ್ದ, ರಾಜಾ ಚತುರಾಸೀತಿವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ಕುಮಾರಕೀಳಿತಂ ಕೀಳಿ, ಚತುರಾಸೀತಿವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ಓಪರಜ್ಜಂ ಕಾರೇಸಿ, ಚತುರಾಸೀತಿವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇಸಿ, ಚತುರಾಸೀತಿವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ಮಘದೇವಅಮ್ಬವನೇ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಮಚರಿ। ಸೋ ಚತ್ತಾರೋ ಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರೇ ಭಾವೇತ್ವಾ ಕಾಯಸ್ಸ ಭೇದಾ ಪರಂ ಮರಣಾ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೂಪಗೋ ಅಹೋಸಿ। ನಿಮಿಸ್ಸ ಖೋ ಪನಾನನನ್ದ , ರಞ್ಞೋ ಕಳಾರಜನಕೋ ನಾಮ ಪುತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ। ನ ಸೋ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜಿ। ಸೋ ತಂ ಕಲ್ಯಾಣಂ ವತ್ತಂ ಸಮುಚ್ಛಿನ್ದಿ। ಸೋ ತೇಸಂ ಅನ್ತಿಮಪುರಿಸೋ ಅಹೋಸಿ।
೩೧೬. ‘‘ಸಿಯಾ ಖೋ ಪನ ತೇ, ಆನನ್ದ, ಏವಮಸ್ಸ – ‘ಅಞ್ಞೋ ನೂನ ತೇನ ಸಮಯೇನ ರಾಜಾ ಮಘದೇವೋ ಅಹೋಸಿ, ಯೇನ ತಂ ಕಲ್ಯಾಣಂ ವತ್ತಂ ನಿಹಿತ’ನ್ತಿ ಯೋ ತಂ ಕಲ್ಯಾಣಂ ವತ್ತಂ ನಿಹಿನೀತಿ (ಸೀ॰)। ನ ಖೋ ಪನೇತಂ, ಆನನ್ದ, ಏವಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಅಹಂ ತೇನ ಸಮಯೇನ ರಾಜಾ ಮಘದೇವೋ ಅಹೋಸಿಂ। (ಅಹಂ ತಂ ಕಲ್ಯಾಣಂ ವತ್ತಂ ನಿಹಿನಿಂ,) ( ) ನತ್ಥಿ (ಕ॰) ಮಯಾ ತಂ ಕಲ್ಯಾಣಂ ವತ್ತಂ ನಿಹಿತಂ; ಪಚ್ಛಿಮಾ ಜನತಾ ಅನುಪ್ಪವತ್ತೇಸಿ। ತಂ ಖೋ ಪನಾನನ್ದ, ಕಲ್ಯಾಣಂ ವತ್ತಂ ನ ನಿಬ್ಬಿದಾಯ ನ ವಿರಾಗಾಯ ನ ನಿರೋಧಾಯ ನ ಉಪಸಮಾಯ ನ ಅಭಿಞ್ಞಾಯ ನ ಸಮ್ಬೋಧಾಯ ನ ನಿಬ್ಬಾನಾಯ ಸಂವತ್ತತಿ, ಯಾವದೇವ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೂಪಪತ್ತಿಯಾ। ಇದಂ ಖೋ ಪನಾನನ್ದ, ಏತರಹಿ ಮಯಾ ಕಲ್ಯಾಣಂ ವತ್ತಂ ನಿಹಿತಂ ಏಕನ್ತನಿಬ್ಬಿದಾಯ ವಿರಾಗಾಯ ನಿರೋಧಾಯ ಉಪಸಮಾಯ ಅಭಿಞ್ಞಾಯ ಸಮ್ಬೋಧಾಯ ನಿಬ್ಬಾನಾಯ ಸಂವತ್ತತಿ। ಕತಮಞ್ಚಾನನ್ದ, ಏತರಹಿ ಮಯಾ ಕಲ್ಯಾಣಂ ವತ್ತಂ ನಿಹಿತಂ ಏಕನ್ತನಿಬ್ಬಿದಾಯ ವಿರಾಗಾಯ ನಿರೋಧಾಯ ಉಪಸಮಾಯ ಅಭಿಞ್ಞಾಯ ಸಮ್ಬೋಧಾಯ ನಿಬ್ಬಾನಾಯ ಸಂವತ್ತತಿ? ಅಯಮೇವ ಅರಿಯೋ ಅಟ್ಠಙ್ಗಿಕೋ ಮಗ್ಗೋ, ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ – ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ, ಸಮ್ಮಾಸಙ್ಕಪ್ಪೋ, ಸಮ್ಮಾವಾಚಾ, ಸಮ್ಮಾಕಮ್ಮನ್ತೋ, ಸಮ್ಮಾಆಜೀವೋ, ಸಮ್ಮಾವಾಯಾಮೋ , ಸಮ್ಮಾಸತಿ, ಸಮ್ಮಾಸಮಾಧಿ। ಇದಂ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ಏತರಹಿ ಮಯಾ ಕಲ್ಯಾಣಂ ವತ್ತಂ ನಿಹಿತಂ ಏಕನ್ತನಿಬ್ಬಿದಾಯ ವಿರಾಗಾಯ ನಿರೋಧಾಯ ಉಪಸಮಾಯ ಅಭಿಞ್ಞಾಯ ಸಮ್ಬೋಧಾಯ ನಿಬ್ಬಾನಾಯ ಸಂವತ್ತತಿ। ತಂ ವೋ ಅಹಂ, ಆನನ್ದ, ಏವಂ ವದಾಮಿ – ‘ಯೇನ ಮೇ ಇದಂ ಕಲ್ಯಾಣಂ ವತ್ತಂ ನಿಹಿತಂ ಅನುಪ್ಪವತ್ತೇಯ್ಯಾಥ, ಮಾ ಖೋ ಮೇ ತುಮ್ಹೇ ಅನ್ತಿಮಪುರಿಸಾ ಅಹುವತ್ಥ’। ಯಸ್ಮಿಂ ಖೋ, ಆನನ್ದ, ಪುರಿಸಯುಗೇ ವತ್ತಮಾನೇ ಏವರೂಪಸ್ಸ ಕಲ್ಯಾಣಸ್ಸ ವತ್ತಸ್ಸ ಸಮುಚ್ಛೇದೋ ಹೋತಿ ಸೋ ತೇಸಂ ಅನ್ತಿಮಪುರಿಸೋ ಹೋತಿ। ತಂ ವೋ ಅಹಂ, ಆನನ್ದ, ಏವಂ ವದಾಮಿ – ‘ಯೇನ ಮೇ ಇದಂ ಕಲ್ಯಾಣಂ ವತ್ತಂ ನಿಹಿತಂ ಅನುಪ್ಪವತ್ತೇಯ್ಯಾಥ, ಮಾ ಖೋ ಮೇ ತುಮ್ಹೇ ಅನ್ತಿಮಪುರಿಸಾ ಅಹುವತ್ಥಾ’’’ತಿ।
ಇದಮವೋಚ ಭಗವಾ। ಅತ್ತಮನೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಆನನ್ದೋ ಭಗವತೋ ಭಾಸಿತಂ ಅಭಿನನ್ದೀತಿ।
ಮಘದೇವಸುತ್ತಂ ನಿಟ್ಠಿತಂ ತತಿಯಂ।
೪. ಮಧುರಸುತ್ತಂ
೩೧೭. ಏವಂ ಮೇ ಸುತಂ – ಏಕಂ ಸಮಯಂ ಆಯಸ್ಮಾ ಮಹಾಕಚ್ಚಾನೋ ಮಧುರಾಯಂ ವಿಹರತಿ ಗುನ್ದಾವನೇ। ಅಸ್ಸೋಸಿ ಖೋ ರಾಜಾ ಮಾಧುರೋ ಅವನ್ತಿಪುತ್ತೋ – ‘‘ಸಮಣೋ ಖಲು, ಭೋ, ಕಚ್ಚಾನೋ ಮಧುರಾಯಂ ಮಥುರಾಯಂ (ಟೀಕಾ) ವಿಹರತಿ ಗುನ್ದಾವನೇ। ತಂ ಖೋ ಪನ ಭವನ್ತಂ ಕಚ್ಚಾನಂ ಏವಂ ಕಲ್ಯಾಣೋ ಕಿತ್ತಿಸದ್ದೋ ಅಬ್ಭುಗ್ಗತೋ – ‘ಪಣ್ಡಿತೋ ವಿಯತ್ತೋ ಮೇಧಾವೀ ಬಹುಸ್ಸುತೋ ಚಿತ್ತಕಥೀ ಕಲ್ಯಾಣಪಟಿಭಾನೋ ವುದ್ಧೋ ಚೇವ ಅರಹಾ ಚ’। ಸಾಧು ಖೋ ಪನ ತಥಾರೂಪಾನಂ ಅರಹತಂ ದಸ್ಸನಂ ಹೋತೀ’’ತಿ। ಅಥ ಖೋ ರಾಜಾ ಮಾಧುರೋ ಅವನ್ತಿಪುತ್ತೋ ಭದ್ರಾನಿ ಭದ್ರಾನಿ ಯಾನಾನಿ ಯೋಜಾಪೇತ್ವಾ ಭದ್ರಂ ಯಾನಂ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ಭದ್ರೇಹಿ ಭದ್ರೇಹಿ ಯಾನೇಹಿ ಮಧುರಾಯ ನಿಯ್ಯಾಸಿ ಮಹಚ್ಚರಾಜಾನುಭಾವೇನ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಮಹಾಕಚ್ಚಾನಂ ದಸ್ಸನಾಯ। ಯಾವತಿಕಾ ಯಾನಸ್ಸ ಭೂಮಿ ಯಾನೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ಯಾನಾ ಪಚ್ಚೋರೋಹಿತ್ವಾ ಪತ್ತಿಕೋವ ಯೇನಾಯಸ್ಮಾ ಮಹಾಕಚ್ಚಾನೋ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಆಯಸ್ಮತಾ ಮಹಾಕಚ್ಚಾನೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸಮ್ಮೋದಿ। ಸಮ್ಮೋದನೀಯಂ ಕಥಂ ಸಾರಣೀಯಂ ವೀತಿಸಾರೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ। ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸಿನ್ನೋ ಖೋ ರಾಜಾ ಮಾಧುರೋ ಅವನ್ತಿಪುತ್ತೋ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಮಹಾಕಚ್ಚಾನಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ, ಭೋ ಕಚ್ಚಾನ, ಏವಮಾಹಂಸು – ‘ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋವ ಸೇಟ್ಠೋ ವಣ್ಣೋ, ಹೀನೋ ಅಞ್ಞೋ ವಣ್ಣೋ; ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋವ ಸುಕ್ಕೋ ವಣ್ಣೋ, ಕಣ್ಹೋ ಅಞ್ಞೋ ವಣ್ಣೋ; ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾವ ಸುಜ್ಝನ್ತಿ, ನೋ ಅಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ; ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾವ ಬ್ರಹ್ಮುನೋ ಪುತ್ತಾ ಓರಸಾ ಮುಖತೋ ಜಾತಾ ಬ್ರಹ್ಮಜಾ ಬ್ರಹ್ಮನಿಮ್ಮಿತಾ ಬ್ರಹ್ಮದಾಯಾದಾ’ತಿ। ಇಧ ಭವಂ ಕಚ್ಚಾನೋ ಕಿಮಕ್ಖಾಯೀ’’ತಿ? ‘‘ಘೋಸೋಯೇವ ಖೋ ಏಸೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಲೋಕಸ್ಮಿಂ – ‘ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋವ ಸೇಟ್ಠೋ ವಣ್ಣೋ, ಹೀನೋ ಅಞ್ಞೋ ವಣ್ಣೋ; ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋವ ಸುಕ್ಕೋ ವಣ್ಣೋ, ಕಣ್ಹೋ ಅಞ್ಞೋ ವಣ್ಣೋ; ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾವ ಸುಜ್ಝನ್ತಿ, ನೋ ಅಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ; ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾವ ಬ್ರಹ್ಮುನೋ ಪುತ್ತಾ ಓರಸಾ ಮುಖತೋ ಜಾತಾ ಬ್ರಹ್ಮಜಾ ಬ್ರಹ್ಮನಿಮ್ಮಿತಾ ಬ್ರಹ್ಮದಾಯಾದಾ’ತಿ। ತದಮಿನಾಪೇತಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಪರಿಯಾಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಂ ಯಥಾ ಘೋಸೋಯೇವೇಸೋ ಲೋಕಸ್ಮಿಂ – ‘ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋವ ಸೇಟ್ಠೋ ವಣ್ಣೋ, ಹೀನೋ ಅಞ್ಞೋ ವಣ್ಣೋ…ಪೇ॰… ಬ್ರಹ್ಮದಾಯಾದಾ’’’ತಿ।
೩೧೮. ‘‘ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞಸಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಖತ್ತಿಯಸ್ಸ ಚೇಪಿ ಇಜ್ಝೇಯ್ಯ ಧನೇನ ವಾ ಧಞ್ಞೇನ ವಾ ರಜತೇನ ವಾ ಜಾತರೂಪೇನ ವಾ ಖತ್ತಿಯೋಪಿಸ್ಸಾಸ್ಸ ಪುಬ್ಬುಟ್ಠಾಯೀ ಪಚ್ಛಾನಿಪಾತೀ ಕಿಂಕಾರಪಟಿಸ್ಸಾವೀ ಮನಾಪಚಾರೀ ಪಿಯವಾದೀ… ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋಪಿಸ್ಸಾಸ್ಸ… ವೇಸ್ಸೋಪಿಸ್ಸಾಸ್ಸ… ಸುದ್ದೋಪಿಸ್ಸಾಸ್ಸ ಪುಬ್ಬುಟ್ಠಾಯೀ ಪಚ್ಛಾನಿಪಾತೀ ಕಿಂಕಾರಪಟಿಸ್ಸಾವೀ ಮನಾಪಚಾರೀ ಪಿಯವಾದೀ’’ತಿ? ‘‘ಖತ್ತಿಯಸ್ಸ ಚೇಪಿ, ಭೋ ಕಚ್ಚಾನ, ಇಜ್ಝೇಯ್ಯ ಧನೇನ ವಾ ಧಞ್ಞೇನ ವಾ ರಜತೇನ ವಾ ಜಾತರೂಪೇನ ವಾ ಖತ್ತಿಯೋಪಿಸ್ಸಾಸ್ಸ ಪುಬ್ಬುಟ್ಠಾಯೀ ಪಚ್ಛಾನಿಪಾತೀ ಕಿಂಕಾರಪಟಿಸ್ಸಾವೀ ಮನಾಪಚಾರೀ ಪಿಯವಾದೀ… ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋಪಿಸ್ಸಾಸ್ಸ… ವೇಸ್ಸೋಪಿಸ್ಸಾಸ್ಸ… ಸುದ್ದೋಪಿಸ್ಸಾಸ್ಸ ಪುಬ್ಬುಟ್ಠಾಯೀ ಪಚ್ಛಾನಿಪಾತೀ ಕಿಂಕಾರಪಟಿಸ್ಸಾವೀ ಮನಾಪಚಾರೀ ಪಿಯವಾದೀ’’ತಿ।
‘‘ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞಸಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಚೇಪಿ ಇಜ್ಝೇಯ್ಯ ಧನೇನ ವಾ ಧಞ್ಞೇನ ವಾ ರಜತೇನ ವಾ ಜಾತರೂಪೇನ ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋಪಿಸ್ಸಾಸ್ಸ ಪುಬ್ಬುಟ್ಠಾಯೀ ಪಚ್ಛಾನಿಪಾತೀ ಕಿಂಕಾರಪಟಿಸ್ಸಾವೀ ಮನಾಪಚಾರೀ ಪಿಯವಾದೀ… ವೇಸ್ಸೋಪಿಸ್ಸಾಸ್ಸ… ಸುದ್ದೋಪಿಸ್ಸಾಸ್ಸ … ಖತ್ತಿಯೋಪಿಸ್ಸಾಸ್ಸ ಪುಬ್ಬುಟ್ಠಾಯೀ ಪಚ್ಛಾನಿಪಾತೀ ಕಿಂಕಾರಪಟಿಸ್ಸಾವೀ ಮನಾಪಚಾರೀ ಪಿಯವಾದೀ’’ತಿ? ‘‘ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಚೇಪಿ, ಭೋ ಕಚ್ಚಾನ, ಇಜ್ಝೇಯ್ಯ ಧನೇನ ವಾ ಧಞ್ಞೇನ ವಾ ರಜತೇನ ವಾ ಜಾತರೂಪೇನ ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋಪಿಸ್ಸಾಸ್ಸ ಪುಬ್ಬುಟ್ಠಾಯೀ ಪಚ್ಛಾನಿಪಾತೀ ಕಿಂಕಾರಪಟಿಸ್ಸಾವೀ ಮನಾಪಚಾರೀ ಪಿಯವಾದೀ… ವೇಸ್ಸೋಪಿಸ್ಸಾಸ್ಸ… ಸುದ್ದೋಪಿಸ್ಸಾಸ್ಸ … ಖತ್ತಿಯೋಪಿಸ್ಸಾಸ್ಸ ಪುಬ್ಬುಟ್ಠಾಯೀ ಪಚ್ಛಾನಿಪಾತೀ ಕಿಂಕಾರಪಟಿಸ್ಸಾವೀ ಮನಾಪಚಾರೀ ಪಿಯವಾದೀ’’ತಿ।
‘‘ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞಸಿ, ಮಹಾರಾಜ, ವೇಸ್ಸಸ್ಸ ಚೇಪಿ ಇಜ್ಝೇಯ್ಯ ಧನೇನ ವಾ ಧಞ್ಞೇನ ವಾ ರಜತೇನ ವಾ ಜಾತರೂಪೇನ ವಾ ವೇಸ್ಸೋಪಿಸ್ಸಾಸ್ಸ ಪುಬ್ಬುಟ್ಠಾಯೀ ಪಚ್ಛಾನಿಪಾತೀ ಕಿಂಕಾರಪಟಿಸ್ಸಾವೀ ಮನಾಪಚಾರೀ ಪಿಯವಾದೀ… ಸುದ್ದೋಪಿಸ್ಸಾಸ್ಸ… ಖತ್ತಿಯೋಪಿಸ್ಸಾಸ್ಸ… ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋಪಿಸ್ಸಾಸ್ಸ ಪುಬ್ಬುಟ್ಠಾಯೀ ಪಚ್ಛಾನಿಪಾತೀ ಕಿಂಕಾರಪಟಿಸ್ಸಾವೀ ಮನಾಪಚಾರೀ ಪಿಯವಾದೀ’’ತಿ? ‘‘ವೇಸ್ಸಸ್ಸ ಚೇಪಿ, ಭೋ ಕಚ್ಚಾನ, ಇಜ್ಝೇಯ್ಯ ಧನೇನ ವಾ ಧಞ್ಞೇನ ವಾ ರಜತೇನ ವಾ ಜಾತರೂಪೇನ ವಾ ವೇಸ್ಸೋಪಿಸ್ಸಾಸ್ಸ ಪುಬ್ಬುಟ್ಠಾಯೀ ಪಚ್ಛಾನಿಪಾತೀ ಕಿಂಕಾರಪಟಿಸ್ಸಾವೀ ಮನಾಪಚಾರೀ ಪಿಯವಾದೀ… ಸುದ್ದೋಪಿಸ್ಸಾಸ್ಸ… ಖತ್ತಿಯೋಪಿಸ್ಸಾಸ್ಸ… ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋಪಿಸ್ಸಾಸ್ಸ ಪುಬ್ಬುಟ್ಠಾಯೀ ಪಚ್ಛಾನಿಪಾತೀ ಕಿಂಕಾರಪಟಿಸ್ಸಾವೀ ಮನಾಪಚಾರೀ ಪಿಯವಾದೀ’’ತಿ।
‘‘ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞಸಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಸುದ್ದಸ್ಸ ಚೇಪಿ ಇಜ್ಝೇಯ್ಯ ಧನೇನ ವಾ ಧಞ್ಞೇನ ವಾ ರಜತೇನ ವಾ ಜಾತರೂಪೇನ ವಾ ಸುದ್ದೋಪಿಸ್ಸಾಸ್ಸ ಪುಬ್ಬುಟ್ಠಾಯೀ ಪಚ್ಛಾನಿಪಾತೀ ಕಿಂಕಾರಪಟಿಸ್ಸಾವೀ ಮನಾಪಚಾರೀ ಪಿಯವಾದೀ… ಖತ್ತಿಯೋಪಿಸ್ಸಾಸ್ಸ… ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋಪಿಸ್ಸಾಸ್ಸ… ವೇಸ್ಸೋಪಿಸ್ಸಾಸ್ಸ ಪುಬ್ಬುಟ್ಠಾಯೀ ಪಚ್ಛಾನಿಪಾತೀ ಕಿಂಕಾರಪಟಿಸ್ಸಾವೀ ಮನಾಪಚಾರೀ ಪಿಯವಾದೀ’’ತಿ? ‘‘ಸುದ್ದಸ್ಸ ಚೇಪಿ, ಭೋ ಕಚ್ಚಾನ, ಇಜ್ಝೇಯ್ಯ ಧನೇನ ವಾ ಧಞ್ಞೇನ ವಾ ರಜತೇನ ವಾ ಜಾತರೂಪೇನ ವಾ ಸುದ್ದೋಪಿಸ್ಸಾಸ್ಸ ಪುಬ್ಬುಟ್ಠಾಯೀ ಪಚ್ಛಾನಿಪಾತೀ ಕಿಂಕಾರಪಟಿಸ್ಸಾವೀ ಮನಾಪಚಾರೀ ಪಿಯವಾದೀತಿ… ಖತ್ತಿಯೋಪಿಸ್ಸಾಸ್ಸ… ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋಪಿಸ್ಸಾಸ್ಸ… ವೇಸ್ಸೋಪಿಸ್ಸಾಸ್ಸ ಪುಬ್ಬುಟ್ಠಾಯೀ ಪಚ್ಛಾನಿಪಾತೀ ಕಿಂಕಾರಪಟಿಸ್ಸಾವೀ ಮನಾಪಚಾರೀ ಪಿಯವಾದೀ’’ತಿ।
‘‘ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞಸಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಯದಿ ಏವಂ ಸನ್ತೇ, ಇಮೇ ಚತ್ತಾರೋ ವಣ್ಣಾ ಸಮಸಮಾ ಹೋನ್ತಿ ನೋ ವಾ? ಕಥಂ ವಾ ತೇ ಏತ್ಥ ಹೋತೀ’’ತಿ? ‘‘ಅದ್ಧಾ ಖೋ, ಭೋ ಕಚ್ಚಾನ, ಏವಂ ಸನ್ತೇ, ಇಮೇ ಚತ್ತಾರೋ ವಣ್ಣಾ ಸಮಸಮಾ ಹೋನ್ತಿ। ನೇಸಂ ನಾಸಂ (ಸೀ॰), ನಾಹಂ (ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰) ಏತ್ಥ ಕಿಞ್ಚಿ ನಾನಾಕರಣಂ ಸಮನುಪಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ‘‘ಇಮಿನಾಪಿ ಖೋ ಏತಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಪರಿಯಾಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಂ ಯಥಾ ಘೋಸೋ ಯೇವೇಸೋ ಲೋಕಸ್ಮಿಂ – ‘ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋವ ಸೇಟ್ಠೋ ವಣ್ಣೋ, ಹೀನೋ ಅಞ್ಞೋ ವಣ್ಣೋ…ಪೇ॰… ಬ್ರಹ್ಮದಾಯಾದಾ’’’ತಿ।
೩೧೯. ‘‘ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞಸಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಇಧಸ್ಸ ಖತ್ತಿಯೋ ಪಾಣಾತಿಪಾತೀ ಅದಿನ್ನಾದಾಯೀ ಕಾಮೇಸುಮಿಚ್ಛಾಚಾರೀ ಮುಸಾವಾದೀ ಪಿಸುಣವಾಚೋ ಫರುಸವಾಚೋ ಸಮ್ಫಪ್ಪಲಾಪೀ ಅಭಿಜ್ಝಾಲು ಬ್ಯಾಪನ್ನಚಿತ್ತೋ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠೀ (ಸಬ್ಬತ್ಥ) ಕಾಯಸ್ಸ ಭೇದಾ ಪರಂ ಮರಣಾ ಅಪಾಯಂ ದುಗ್ಗತಿಂ ವಿನಿಪಾತಂ ನಿರಯಂ ಉಪಪಜ್ಜೇಯ್ಯ ನೋ ವಾ? ಕಥಂ ವಾ ತೇ ಏತ್ಥ ಹೋತೀ’’ತಿ? ‘‘ಖತ್ತಿಯೋಪಿ ಹಿ, ಭೋ ಕಚ್ಚಾನ, ಪಾಣಾತಿಪಾತೀ ಅದಿನ್ನಾದಾಯೀ ಕಾಮೇಸುಮಿಚ್ಛಾಚಾರೀ ಮುಸಾವಾದೀ ಪಿಸುಣವಾಚೋ ಫರುಸವಾಚೋ ಸಮ್ಫಪ್ಪಲಾಪೀ ಅಭಿಜ್ಝಾಲು ಬ್ಯಾಪನ್ನಚಿತ್ತೋ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿ ಕಾಯಸ್ಸ ಭೇದಾ ಪರಂ ಮರಣಾ ಅಪಾಯಂ ದುಗ್ಗತಿಂ ವಿನಿಪಾತಂ ನಿರಯಂ ಉಪಪಜ್ಜೇಯ್ಯ। ಏವಂ ಮೇ ಏತ್ಥ ಹೋತಿ, ಏವಞ್ಚ ಪನ ಮೇ ಏತಂ ಅರಹತಂ ಸುತ’’ನ್ತಿ।
‘‘ಸಾಧು ಸಾಧು, ಮಹಾರಾಜ! ಸಾಧು ಖೋ ತೇ ಏತಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಏವಂ ಹೋತಿ, ಸಾಧು ಚ ಪನ ತೇ ಏತಂ ಅರಹತಂ ಸುತಂ। ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞಸಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಇಧಸ್ಸ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ…ಪೇ॰… ಇಧಸ್ಸ ವೇಸ್ಸೋ…ಪೇ॰… ಇಧಸ್ಸ ಸುದ್ದೋ ಪಾಣಾತಿಪಾತೀ ಅದಿನ್ನಾದಾಯೀ…ಪೇ॰… ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿ ಕಾಯಸ್ಸ ಭೇದಾ ಪರಂ ಮರಣಾ ಅಪಾಯಂ ದುಗ್ಗತಿಂ ವಿನಿಪಾತಂ ನಿರಯಂ ಉಪಪಜ್ಜೇಯ್ಯ ನೋ ವಾ? ಕಥಂ ವಾ ತೇ ಏತ್ಥ ಹೋತೀ’’ತಿ? ‘‘ಸುದ್ದೋಪಿ ಹಿ, ಭೋ ಕಚ್ಚಾನ, ಪಾಣಾತಿಪಾತೀ ಅದಿನ್ನಾದಾಯೀ…ಪೇ॰… ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿ ಕಾಯಸ್ಸ ಭೇದಾ ಪರಂ ಮರಣಾ ಅಪಾಯಂ ದುಗ್ಗತಿಂ ವಿನಿಪಾತಂ ನಿರಯಂ ಉಪಪಜ್ಜೇಯ್ಯ। ಏವಂ ಮೇ ಏತ್ಥ ಹೋತಿ, ಏವಞ್ಚ ಪನ ಮೇ ಏತಂ ಅರಹತಂ ಸುತ’’ನ್ತಿ।
‘‘ಸಾಧು ಸಾಧು, ಮಹಾರಾಜ! ಸಾಧು ಖೋ ತೇ ಏತಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಏವಂ ಹೋತಿ, ಸಾಧು ಚ ಪನ ತೇ ಏತಂ ಅರಹತಂ ಸುತಂ। ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞಸಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಯದಿ ಏವಂ ಸನ್ತೇ, ಇಮೇ ಚತ್ತಾರೋ ವಣ್ಣಾ ಸಮಸಮಾ ಹೋನ್ತಿ ನೋ ವಾ? ಕಥಂ ವಾ ತೇ ಏತ್ಥ ಹೋತೀ’’ತಿ? ‘‘ಅದ್ಧಾ ಖೋ, ಭೋ ಕಚ್ಚಾನ, ಏವಂ ಸನ್ತೇ, ಇಮೇ ಚತ್ತಾರೋ ವಣ್ಣಾ ಸಮಸಮಾ ಹೋನ್ತಿ। ನೇಸಂ ಏತ್ಥ ಕಿಞ್ಚಿ ನಾನಾಕರಣಂ ಸಮನುಪಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ‘‘ಇಮಿನಾಪಿ ಖೋ ಏತಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಪರಿಯಾಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಂ ಯಥಾ ಘೋಸೋ ಯೇವೇಸೋ ಲೋಕಸ್ಮಿಂ – ‘ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋವ ಸೇಟ್ಠೋ ವಣ್ಣೋ, ಹೀನೋ ಅಞ್ಞೋ ವಣ್ಣೋ…ಪೇ॰… ಬ್ರಹ್ಮದಾಯಾದಾ’’’ತಿ।
೩೨೦. ‘‘ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞಸಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಇಧಸ್ಸ ಖತ್ತಿಯೋ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ ಪಟಿವಿರತೋ, ಅದಿನ್ನಾದಾನಾ ಪಟಿವಿರತೋ, ಕಾಮೇಸುಮಿಚ್ಛಾಚಾರಾ ಪಟಿವಿರತೋ, ಮುಸಾವಾದಾ ಪಟಿವಿರತೋ, ಪಿಸುಣಾಯ ವಾಚಾಯ ಪಟಿವಿರತೋ, ಫರುಸಾಯ ವಾಚಾಯ ಪಟಿವಿರತೋ, ಸಮ್ಫಪ್ಪಲಾಪಾ ಪಟಿವಿರತೋ, ಅನಭಿಜ್ಝಾಲು ಅಬ್ಯಾಪನ್ನಚಿತ್ತೋ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠೀ (ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰ ಪೀ॰ ಕ॰) ಕಾಯಸ್ಸ ಭೇದಾ ಪರಂ ಮರಣಾ ಸುಗತಿಂ ಸಗ್ಗಂ ಲೋಕಂ ಉಪಪಜ್ಜೇಯ್ಯ ನೋ ವಾ? ಕಥಂ ವಾ ತೇ ಏತ್ಥ ಹೋತೀ’’ತಿ? ‘‘ಖತ್ತಿಯೋಪಿ ಹಿ, ಭೋ ಕಚ್ಚಾನ, ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ ಪಟಿವಿರತೋ, ಅದಿನ್ನಾದಾನಾ ಪಟಿವಿರತೋ, ಕಾಮೇಸುಮಿಚ್ಛಾಚಾರಾ ಪಟಿವಿರತೋ, ಮುಸಾವಾದಾ ಪಟಿವಿರತೋ, ಪಿಸುಣಾಯ ವಾಚಾಯ ಪಟಿವಿರತೋ, ಫರುಸಾಯ ವಾಚಾಯ ಪಟಿವಿರತೋ, ಸಮ್ಫಪ್ಪಲಾಪಾ ಪಟಿವಿರತೋ, ಅನಭಿಜ್ಝಾಲು ಅಬ್ಯಾಪನ್ನಚಿತ್ತೋ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ ಕಾಯಸ್ಸ ಭೇದಾ ಪರಂ ಮರಣಾ ಸುಗತಿಂ ಸಗ್ಗಂ ಲೋಕಂ ಉಪಪಜ್ಜೇಯ್ಯ। ಏವಂ ಮೇ ಏತ್ಥ ಹೋತಿ, ಏವಞ್ಚ ಪನ ಮೇ ಏತಂ ಅರಹತಂ ಸುತ’’ನ್ತಿ।
‘‘ಸಾಧು ಸಾಧು, ಮಹಾರಾಜ! ಸಾಧು ಖೋ ತೇ ಏತಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಏವಂ ಹೋತಿ, ಸಾಧು ಚ ಪನ ತೇ ಏತಂ ಅರಹತಂ ಸುತಂ। ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞಸಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಇಧಸ್ಸ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ, ಇಧಸ್ಸ ವೇಸ್ಸೋ, ಇಧಸ್ಸ ಸುದ್ದೋ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ ಪಟಿವಿರತೋ ಅದಿನ್ನಾದಾನಾ ಪಟಿವಿರತೋ…ಪೇ॰… ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ ಕಾಯಸ್ಸ ಭೇದಾ ಪರಂ ಮರಣಾ ಸುಗತಿಂ ಸಗ್ಗಂ ಲೋಕಂ ಉಪಪಜ್ಜೇಯ್ಯ ನೋ ವಾ? ಕಥಂ ವಾ ತೇ ಏತ್ಥ ಹೋತೀ’’ತಿ? ‘‘ಸುದ್ದೋಪಿ ಹಿ, ಭೋ ಕಚ್ಚಾನ, ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ ಪಟಿವಿರತೋ, ಅದಿನ್ನಾದಾನಾ ಪಟಿವಿರತೋ…ಪೇ॰… ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ ಕಾಯಸ್ಸ ಭೇದಾ ಪರಂ ಮರಣಾ ಸುಗತಿಂ ಸಗ್ಗಂ ಲೋಕಂ ಉಪಪಜ್ಜೇಯ್ಯ। ಏವಂ ಮೇ ಏತ್ಥ ಹೋತಿ, ಏವಞ್ಚ ಪನ ಮೇ ಏತಂ ಅರಹತಂ ಸುತ’’ನ್ತಿ।
‘‘ಸಾಧು ಸಾಧು, ಮಹಾರಾಜ! ಸಾಧು ಖೋ ತೇ ಏತಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಏವಂ ಹೋತಿ, ಸಾಧು ಚ ಪನ ತೇ ಏತಂ ಅರಹತಂ ಸುತಂ। ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞಸಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಯದಿ ಏವಂ ಸನ್ತೇ, ಇಮೇ ಚತ್ತಾರೋ ವಣ್ಣಾ ಸಮಸಮಾ ಹೋನ್ತಿ ನೋ ವಾ? ಕಥಂ ವಾ ತೇ ಏತ್ಥ ಹೋತೀ’’ತಿ? ‘‘ಅದ್ಧಾ ಖೋ, ಭೋ ಕಚ್ಚಾನ, ಏವಂ ಸನ್ತೇ, ಇಮೇ ಚತ್ತಾರೋ ವಣ್ಣಾ ಸಮಸಮಾ ಹೋನ್ತಿ। ನೇಸಂ ಏತ್ಥ ಕಿಞ್ಚಿ ನಾನಾಕರಣಂ ಸಮನುಪಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ । ‘‘ಇಮಿನಾಪಿ ಖೋ ಏತಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಪರಿಯಾಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಂ ಯಥಾ ಘೋಸೋ ಯೇವೇಸೋ ಲೋಕಸ್ಮಿಂ – ‘ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋವ ಸೇಟ್ಠೋ ವಣ್ಣೋ, ಹೀನೋ ಅಞ್ಞೋ ವಣ್ಣೋ…ಪೇ॰… ಬ್ರಹ್ಮದಾಯಾದಾ’’’ತಿ।
೩೨೧. ‘‘ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞಸಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಇಧ ಖತ್ತಿಯೋ ಸನ್ಧಿಂ ವಾ ಛಿನ್ದೇಯ್ಯ, ನಿಲ್ಲೋಪಂ ವಾ ಹರೇಯ್ಯ, ಏಕಾಗಾರಿಕಂ ವಾ ಕರೇಯ್ಯ, ಪರಿಪನ್ಥೇ ವಾ ತಿಟ್ಠೇಯ್ಯ, ಪರದಾರಂ ವಾ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯ, ತಞ್ಚೇ ತೇ ಪುರಿಸಾ ಗಹೇತ್ವಾ ದಸ್ಸೇಯ್ಯುಂ – ‘ಅಯಂ ತೇ, ದೇವ, ಚೋರೋ ಆಗುಚಾರೀ। ಇಮಸ್ಸ ಯಂ ಇಚ್ಛಸಿ ತಂ ದಣ್ಡಂ ಪಣೇಹೀ’ತಿ। ಕಿನ್ತಿ ನಂ ಕರೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಘಾತೇಯ್ಯಾಮ ವಾ, ಭೋ ಕಚ್ಚಾನ, ಜಾಪೇಯ್ಯಾಮ ವಾ ಪಬ್ಬಾಜೇಯ್ಯಾಮ ವಾ ಯಥಾಪಚ್ಚಯಂ ವಾ ಕರೇಯ್ಯಾಮ। ತಂ ಕಿಸ್ಸ ಹೇತು? ಯಾ ಹಿಸ್ಸ , ಭೋ ಕಚ್ಚಾನ, ಪುಬ್ಬೇ ‘ಖತ್ತಿಯೋ’ತಿ ಸಮಞ್ಞಾ ಸಾಸ್ಸ ಅನ್ತರಹಿತಾ; ಚೋರೋತ್ವೇವ ಸಙ್ಖ್ಯಂ ಸಙ್ಖಂ (ಸೀ॰ ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰ ಪೀ॰) ಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ।
‘‘ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞಸಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಇಧ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ, ಇಧ ವೇಸ್ಸೋ, ಇಧ ಸುದ್ದೋ ಸನ್ಧಿಂ ವಾ ಛಿನ್ದೇಯ್ಯ, ನಿಲ್ಲೋಪಂ ವಾ ಹರೇಯ್ಯ, ಏಕಾಗಾರಿಕಂ ವಾ ಕರೇಯ್ಯ, ಪರಿಪನ್ಥೇ ವಾ ತಿಟ್ಠೇಯ್ಯ, ಪರದಾರಂ ವಾ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯ, ತಞ್ಚೇ ತೇ ಪುರಿಸಾ ಗಹೇತ್ವಾ ದಸ್ಸೇಯ್ಯುಂ – ‘ಅಯಂ ತೇ, ದೇವ, ಚೋರೋ ಆಗುಚಾರೀ। ಇಮಸ್ಸ ಯಂ ಇಚ್ಛಸಿ ತಂ ದಣ್ಡಂ ಪಣೇಹೀ’ತಿ। ಕಿನ್ತಿ ನಂ ಕರೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಘಾತೇಯ್ಯಾಮ ವಾ, ಭೋ ಕಚ್ಚಾನ, ಜಾಪೇಯ್ಯಾಮ ವಾ ಪಬ್ಬಾಜೇಯ್ಯಾಮ ವಾ ಯಥಾಪಚ್ಚಯಂ ವಾ ಕರೇಯ್ಯಾಮ। ತಂ ಕಿಸ್ಸ ಹೇತು? ಯಾ ಹಿಸ್ಸ, ಭೋ ಕಚ್ಚಾನ, ಪುಬ್ಬೇ ‘ಸುದ್ದೋ’ತಿ ಸಮಞ್ಞಾ ಸಾಸ್ಸ ಅನ್ತರಹಿತಾ; ಚೋರೋತ್ವೇವ ಸಙ್ಖ್ಯಂ ಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ।
‘‘ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞಸಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಯದಿ ಏವಂ ಸನ್ತೇ, ಇಮೇ ಚತ್ತಾರೋ ವಣ್ಣಾ ಸಮಸಮಾ ಹೋನ್ತಿ ನೋ ವಾ? ಕಥಂ ವಾ ತೇ ಏತ್ಥ ಹೋತೀ’’ತಿ? ‘‘ಅದ್ಧಾ ಖೋ, ಭೋ ಕಚ್ಚಾನ, ಏವಂ ಸನ್ತೇ, ಇಮೇ ಚತ್ತಾರೋ ವಣ್ಣಾ ಸಮಸಮಾ ಹೋನ್ತಿ। ನೇಸಂ ಏತ್ಥ ಕಿಞ್ಚಿ ನಾನಾಕರಣಂ ಸಮನುಪಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ‘‘ಇಮಿನಾಪಿ ಖೋ ಏತಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಪರಿಯಾಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಂ ಯಥಾ ಘೋಸೋ ಯೇವೇಸೋ ಲೋಕಸ್ಮಿಂ – ‘ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋವ ಸೇಟ್ಠೋ ವಣ್ಣೋ, ಹೀನೋ ಅಞ್ಞೋ ವಣ್ಣೋ…ಪೇ॰… ಬ್ರಹ್ಮದಾಯಾದಾ’’’ತಿ।
೩೨೨. ‘‘ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞಸಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಇಧ ಖತ್ತಿಯೋ ಕೇಸಮಸ್ಸುಂ ಓಹಾರೇತ್ವಾ ಕಾಸಾಯಾನಿ ವತ್ಥಾನಿ ಅಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ಅಸ್ಸ ವಿರತೋ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ, ವಿರತೋ ಅದಿನ್ನಾದಾನಾ, ವಿರತೋ ಮುಸಾವಾದಾ, ರತ್ತೂಪರತೋ, ಏಕಭತ್ತಿಕೋ, ಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀ, ಸೀಲವಾ, ಕಲ್ಯಾಣಧಮ್ಮೋ? ಕಿನ್ತಿ ನಂ ಕರೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಅಭಿವಾದೇಯ್ಯಾಮ ವಾ ಪಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೧.೧೮೪, ೧೮೭ ಸಾಮಞ್ಞಫಲೇ), ಭೋ ಕಚ್ಚಾನ, ಪಚ್ಚುಟ್ಠೇಯ್ಯಾಮ ವಾ ಆಸನೇನ ವಾ ನಿಮನ್ತೇಯ್ಯಾಮ ಅಭಿನಿಮನ್ತೇಯ್ಯಾಮ ವಾ ನಂ ಚೀವರಪಿಣ್ಡಪಾತಸೇನಾಸನಗಿಲಾನಪ್ಪಚ್ಚಯಭೇಸಜ್ಜಪರಿಕ್ಖಾರೇಹಿ ಧಮ್ಮಿಕಂ ವಾ ಅಸ್ಸ ರಕ್ಖಾವರಣಗುತ್ತಿಂ ಸಂವಿದಹೇಯ್ಯಾಮ। ತಂ ಕಿಸ್ಸ ಹೇತು? ಯಾ ಹಿಸ್ಸ, ಭೋ ಕಚ್ಚಾನ, ಪುಬ್ಬೇ ‘ಖತ್ತಿಯೋ’ತಿ ಸಮಞ್ಞಾ ಸಾಸ್ಸ ಅನ್ತರಹಿತಾ; ಸಮಣೋತ್ವೇವ ಸಙ್ಖ್ಯಂ ಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ।
‘‘ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞಸಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಇಧ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ, ಇಧ ವೇಸ್ಸೋ, ಇಧ ಸುದ್ದೋ ಕೇಸಮಸ್ಸುಂ ಓಹಾರೇತ್ವಾ ಕಾಸಾಯಾನಿ ವತ್ಥಾನಿ ಅಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ಅಸ್ಸ ವಿರತೋ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ, ವಿರತೋ ಅದಿನ್ನಾದಾನಾ ವಿರತೋ ಮುಸಾವಾದಾ, ರತ್ತೂಪರತೋ, ಏಕಭತ್ತಿಕೋ, ಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀ, ಸೀಲವಾ, ಕಲ್ಯಾಣಧಮ್ಮೋ? ಕಿನ್ತಿ ನಂ ಕರೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಅಭಿವಾದೇಯ್ಯಾಮ ವಾ, ಭೋ ಕಚ್ಚಾನ, ಪಚ್ಚುಟ್ಠೇಯ್ಯಾಮ ವಾ ಆಸನೇನ ವಾ ನಿಮನ್ತೇಯ್ಯಾಮ ಅಭಿನಿಮನ್ತೇಯ್ಯಾಮ ವಾ ನಂ ಚೀವರಪಿಣ್ಡಪಾತಸೇನಾಸನಗಿಲಾನಪ್ಪಚ್ಚಯಭೇಸಜ್ಜಪರಿಕ್ಖಾರೇಹಿ ಧಮ್ಮಿಕಂ ವಾ ಅಸ್ಸ ರಕ್ಖಾವರಣಗುತ್ತಿಂ ಸಂವಿದಹೇಯ್ಯಾಮ। ತಂ ಕಿಸ್ಸ ಹೇತು? ಯಾ ಹಿಸ್ಸ, ಭೋ ಕಚ್ಚಾನ, ಪುಬ್ಬೇ ‘ಸುದ್ದೋ’ತಿ ಸಮಞ್ಞಾ ಸಾಸ್ಸ ಅನ್ತರಹಿತಾ; ಸಮಣೋತ್ವೇವ ಸಙ್ಖ್ಯಂ ಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ।
‘‘ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞಸಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಯದಿ ಏವಂ ಸನ್ತೇ, ಇಮೇ ಚತ್ತಾರೋ ವಣ್ಣಾ ಸಮಸಮಾ ಹೋನ್ತಿ ನೋ ವಾ? ಕಥಂ ವಾ ತೇ ಏತ್ಥ ಹೋತೀ’’ತಿ? ‘‘ಅದ್ಧಾ ಖೋ, ಭೋ ಕಚ್ಚಾನ, ಏವಂ ಸನ್ತೇ, ಇಮೇ ಚತ್ತಾರೋ ವಣ್ಣಾ ಸಮಸಮಾ ಹೋನ್ತಿ। ನೇಸಂ ಏತ್ಥ ಕಿಞ್ಚಿ ನಾನಾಕರಣಂ ಸಮನುಪಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ‘‘ಇಮಿನಾಪಿ ಖೋ ಏತಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಪರಿಯಾಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಂ ಯಥಾ ಘೋಸೋ ಯೇವೇಸೋ ಲೋಕಸ್ಮಿಂ – ‘ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋವ ಸೇಟ್ಠೋ ವಣ್ಣೋ, ಹೀನೋ ಅಞ್ಞೋ ವಣ್ಣೋ; ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋವ ಸುಕ್ಕೋ ವಣ್ಣೋ, ಕಣ್ಹೋ ಅಞ್ಞೋ ವಣ್ಣೋ; ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾವ ಸುಜ್ಝನ್ತಿ, ನೋ ಅಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ; ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾವ ಬ್ರಹ್ಮುನೋ ಪುತ್ತಾ ಓರಸಾ ಮುಖತೋ ಜಾತಾ ಬ್ರಹ್ಮಜಾ ಬ್ರಹ್ಮನಿಮ್ಮಿತಾ ಬ್ರಹ್ಮದಾಯಾದಾ’’’ತಿ।
೩೨೩. ಏವಂ ವುತ್ತೇ, ರಾಜಾ ಮಾಧುರೋ ಅವನ್ತಿಪುತ್ತೋ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಮಹಾಕಚ್ಚಾನಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಅಭಿಕ್ಕನ್ತಂ, ಭೋ ಕಚ್ಚಾನ, ಅಭಿಕ್ಕನ್ತಂ, ಭೋ ಕಚ್ಚಾನ! ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ, ಭೋ ಕಚ್ಚಾನ, ನಿಕ್ಕುಜ್ಜಿತಂ ವಾ ಉಕ್ಕುಜ್ಜೇಯ್ಯ, ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಂ ವಾ ವಿವರೇಯ್ಯ, ಮೂಳ್ಹಸ್ಸ ವಾ ಮಗ್ಗಂ ಆಚಿಕ್ಖೇಯ್ಯ, ಅನ್ಧಕಾರೇ ವಾ ತೇಲಪಜ್ಜೋತಂ ಧಾರೇಯ್ಯ – ‘ಚಕ್ಖುಮನ್ತೋ ರೂಪಾನಿ ದಕ್ಖನ್ತೀ’ತಿ; ಏವಮೇವಂ ಭೋತಾ ಕಚ್ಚಾನೇನ ಅನೇಕಪರಿಯಾಯೇನ ಧಮ್ಮೋ ಪಕಾಸಿತೋ। ಏಸಾಹಂ ಭವನ್ತಂ ಕಚ್ಚಾನಂ ಸರಣಂ ಗಚ್ಛಾಮಿ ಧಮ್ಮಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಞ್ಚ । ಉಪಾಸಕಂ ಮಂ ಭವಂ ಕಚ್ಚಾನೋ ಧಾರೇತು ಅಜ್ಜತಗ್ಗೇ ಪಾಣುಪೇತಂ ಸರಣಂ ಗತ’’ನ್ತಿ। ‘‘ಮಾ ಖೋ ಮಂ ತ್ವಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಸರಣಂ ಅಗಮಾಸಿ। ತಮೇವ ತ್ವಂ ತಮೇತಂ ತ್ವಂ (ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰), ತಮೇತಂ (ಕ॰) ಭಗವನ್ತಂ ಸರಣಂ ಗಚ್ಛ ಯಮಹಂ ಸರಣಂ ಗತೋ’’ತಿ। ‘‘ಕಹಂ ಪನ, ಭೋ ಕಚ್ಚಾನ, ಏತರಹಿ ಸೋ ಭಗವಾ ವಿಹರತಿ ಅರಹಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ’’ತಿ? ‘‘ಪರಿನಿಬ್ಬುತೋ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಏತರಹಿ ಸೋ ಭಗವಾ ಅರಹಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ’’ತಿ। ‘‘ಸಚೇಪಿ ಮಯಂ, ಭೋ ಕಚ್ಚಾನ, ಸುಣೇಯ್ಯಾಮ ತಂ ಭಗವನ್ತಂ ದಸಸು ಯೋಜನೇಸು, ದಸಪಿ ಮಯಂ ಯೋಜನಾನಿ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾಮ ತಂ ಭಗವನ್ತಂ ದಸ್ಸನಾಯ ಅರಹನ್ತಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಂ। ಸಚೇಪಿ ಮಯಂ, ಭೋ ಕಚ್ಚಾನ, ಸುಣೇಯ್ಯಾಮ ತಂ ಭಗವನ್ತಂ ವೀಸತಿಯಾ ಯೋಜನೇಸು, ತಿಂಸಾಯ ಯೋಜನೇಸು, ಚತ್ತಾರೀಸಾಯ ಯೋಜನೇಸು, ಪಞ್ಞಾಸಾಯ ಯೋಜನೇಸು, ಪಞ್ಞಾಸಮ್ಪಿ ಮಯಂ ಯೋಜನಾನಿ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾಮ ತಂ ಭಗವನ್ತಂ ದಸ್ಸನಾಯ ಅರಹನ್ತಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಂ। ಯೋಜನಸತೇ ಚೇಪಿ ಮಯಂ ಭೋ ಕಚ್ಚಾನ, ಸುಣೇಯ್ಯಾಮ ತಂ ಭಗವನ್ತಂ, ಯೋಜನಸತಮ್ಪಿ ಮಯಂ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾಮ ತಂ ಭಗವನ್ತಂ ದಸ್ಸನಾಯ ಅರಹನ್ತಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಂ। ಯತೋ ಚ, ಭೋ ಕಚ್ಚಾನ, ಪರಿನಿಬ್ಬುತೋ ಸೋ ಭಗವಾ, ಪರಿನಿಬ್ಬುತಮ್ಪಿ ಮಯಂ ಭಗವನ್ತಂ ಸರಣಂ ಗಚ್ಛಾಮ ಧಮ್ಮಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಞ್ಚ। ಉಪಾಸಕಂ ಮಂ ಭವಂ ಕಚ್ಚಾನೋ ಧಾರೇತು ಅಜ್ಜತಗ್ಗೇ ಪಾಣುಪೇತಂ ಸರಣಂ ಗತ’’ನ್ತಿ।
ಮಧುರಸುತ್ತಂ ನಿಟ್ಠಿತಂ ಚತುತ್ಥಂ।
೫. ಬೋಧಿರಾಜಕುಮಾರಸುತ್ತಂ
೩೨೪. ಏವಂ ಮೇ ಸುತಂ – ಏಕಂ ಸಮಯಂ ಭಗವಾ ಭಗ್ಗೇಸು ವಿಹರತಿ ಸುಸುಮಾರಗಿರೇ ಭೇಸಕಳಾವನೇ ಮಿಗದಾಯೇ। ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ಬೋಧಿಸ್ಸ ರಾಜಕುಮಾರಸ್ಸ ಕೋಕನದೋ ಕೋಕನುದೋ (ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰ ಕ॰) ನಾಮ ಪಾಸಾದೋ ಅಚಿರಕಾರಿತೋ ಹೋತಿ ಅನಜ್ಝಾವುಟ್ಠೋ ಸಮಣೇನ ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇನ ವಾ ಕೇನಚಿ ವಾ ಮನುಸ್ಸಭೂತೇನ। ಅಥ ಖೋ ಬೋಧಿ ರಾಜಕುಮಾರೋ ಸಞ್ಜಿಕಾಪುತ್ತಂ ಮಾಣವಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಏಹಿ ತ್ವಂ, ಸಮ್ಮ ಸಞ್ಜಿಕಾಪುತ್ತ, ಯೇನ ಭಗವಾ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಮಮ ವಚನೇನ ಭಗವತೋ ಪಾದೇ ಸಿರಸಾ ವನ್ದ, ಅಪ್ಪಾಬಾಧಂ ಅಪ್ಪಾತಙ್ಕಂ ಲಹುಟ್ಠಾನಂ ಬಲಂ ಫಾಸುವಿಹಾರಂ ಪುಚ್ಛ – ‘ಬೋಧಿ, ಭನ್ತೇ, ರಾಜಕುಮಾರೋ ಭಗವತೋ ಪಾದೇ ಸಿರಸಾ ವನ್ದತಿ, ಅಪ್ಪಾಬಾಧಂ ಅಪ್ಪಾತಙ್ಕಂ ಲಹುಟ್ಠಾನಂ ಬಲಂ ಫಾಸುವಿಹಾರಂ ಪುಚ್ಛತೀ’ತಿ। ಏವಞ್ಚ ವದೇಹಿ – ‘ಅಧಿವಾಸೇತು ಕಿರ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವಾ ಬೋಧಿಸ್ಸ ರಾಜಕುಮಾರಸ್ಸ ಸ್ವಾತನಾಯ ಭತ್ತಂ ಸದ್ಧಿಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇನಾ’’’ತಿ। ‘‘ಏವಂ, ಭೋ’’ತಿ ಖೋ ಸಞ್ಜಿಕಾಪುತ್ತೋ ಮಾಣವೋ ಬೋಧಿಸ್ಸ ರಾಜಕುಮಾರಸ್ಸ ಪಟಿಸ್ಸುತ್ವಾ ಯೇನ ಭಗವಾ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಭಗವತಾ ಸದ್ಧಿಂ ಸಮ್ಮೋದಿ। ಸಮ್ಮೋದನೀಯಂ ಕಥಂ ಸಾರಣೀಯಂ ವೀತಿಸಾರೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ। ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸಿನ್ನೋ ಖೋ ಸಞ್ಜಿಕಾಪುತ್ತೋ ಮಾಣವೋ ಭಗವನ್ತಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಬೋಧಿ ಖೋ ಬೋಧಿ ಭೋ ಗೋತಮ (ಸೀ॰ ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰ ಪೀ॰) ರಾಜಕುಮಾರೋ ಭೋತೋ ಗೋತಮಸ್ಸ ಪಾದೇ ಸಿರಸಾ ವನ್ದತಿ, ಅಪ್ಪಾಬಾಧಂ ಅಪ್ಪಾತಙ್ಕಂ ಲಹುಟ್ಠಾನಂ ಬಲಂ ಫಾಸುವಿಹಾರಂ ಪುಚ್ಛತಿ। ಏವಞ್ಚ ವದೇತಿ – ‘ಅಧಿವಾಸೇತು ಕಿರ ಭವಂ ಗೋತಮೋ ಬೋಧಿಸ್ಸ ರಾಜಕುಮಾರಸ್ಸ ಸ್ವಾತನಾಯ ಭತ್ತಂ ಸದ್ಧಿಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇನಾ’’’ತಿ। ಅಧಿವಾಸೇಸಿ ಭಗವಾ ತುಣ್ಹೀಭಾವೇನ। ಅಥ ಖೋ ಸಞ್ಜಿಕಾಪುತ್ತೋ ಮಾಣವೋ ಭಗವತೋ ಅಧಿವಾಸನಂ ವಿದಿತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಯೇನ ಬೋಧಿ ರಾಜಕುಮಾರೋ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಬೋಧಿಂ ರಾಜಕುಮಾರಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಅವೋಚುಮ್ಹ ಭೋತೋ ವಚನೇನ ತಂ ಭವನ್ತಂ ಗೋತಮಂ – ‘ಬೋಧಿ ಖೋ ರಾಜಕುಮಾರೋ ಭೋತೋ ಗೋತಮಸ್ಸ ಪಾದೇ ಸಿರಸಾ ವನ್ದತಿ, ಅಪ್ಪಾಬಾಧಂ ಅಪ್ಪಾತಙ್ಕಂ ಲಹುಟ್ಠಾನಂ ಬಲಂ ಫಾಸುವಿಹಾರಂ ಪುಚ್ಛತಿ। ಏವಞ್ಚ ವದೇತಿ – ಅಧಿವಾಸೇತು ಕಿರ ಭವಂ ಗೋತಮೋ ಬೋಧಿಸ್ಸ ರಾಜಕುಮಾರಸ್ಸ ಸ್ವಾತನಾಯ ಭತ್ತಂ ಸದ್ಧಿಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇನಾ’ತಿ। ಅಧಿವುಟ್ಠಞ್ಚ ಪನ ಸಮಣೇನ ಗೋತಮೇನಾ’’ತಿ।
೩೨೫. ಅಥ ಖೋ ಬೋಧಿ ರಾಜಕುಮಾರೋ ತಸ್ಸಾ ರತ್ತಿಯಾ ಅಚ್ಚಯೇನ ಸಕೇ ನಿವೇಸನೇ ಪಣೀತಂ ಖಾದನೀಯಂ ಭೋಜನೀಯಂ ಪಟಿಯಾದಾಪೇತ್ವಾ, ಕೋಕನದಞ್ಚ ಪಾಸಾದಂ ಓದಾತೇಹಿ ದುಸ್ಸೇಹಿ ಸನ್ಥರಾಪೇತ್ವಾ ಯಾವ ಪಚ್ಛಿಮಸೋಪಾನಕಳೇವರಾ ಕಳೇಬರಾ (ಸೀ॰), ಸಞ್ಜಿಕಾಪುತ್ತಂ ಮಾಣವಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಏಹಿ ತ್ವಂ, ಸಮ್ಮ ಸಞ್ಜಿಕಾಪುತ್ತ, ಯೇನ ಭಗವಾ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಭಗವತೋ ಕಾಲಂ ಆರೋಚೇಹಿ – ‘ಕಾಲೋ, ಭನ್ತೇ, ನಿಟ್ಠಿತಂ ಭತ್ತ’’’ನ್ತಿ। ‘‘ಏವಂ, ಭೋ’’ತಿ ಖೋ ಸಞ್ಜಿಕಾಪುತ್ತೋ ಮಾಣವೋ ಬೋಧಿಸ್ಸ ರಾಜಕುಮಾರಸ್ಸ ಪಟಿಸ್ಸುತ್ವಾ ಯೇನ ಭಗವಾ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಭಗವತೋ ಕಾಲಂ ಆರೋಚೇಸಿ – ‘‘ಕಾಲೋ, ಭೋ ಗೋತಮ, ನಿಟ್ಠಿತಂ ಭತ್ತ’’ನ್ತಿ। ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ ಪುಬ್ಬಣ್ಹಸಮಯಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಪತ್ತಚೀವರಮಾದಾಯ ಯೇನ ಬೋಧಿಸ್ಸ ರಾಜಕುಮಾರಸ್ಸ ನಿವೇಸನಂ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ। ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ಬೋಧಿ ರಾಜಕುಮಾರೋ ಬಹಿದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕೇ ಠಿತೋ ಹೋತಿ ಭಗವನ್ತಂ ಆಗಮಯಮಾನೋ। ಅದ್ದಸಾ ಖೋ ಬೋಧಿ ರಾಜಕುಮಾರೋ ಭಗವನ್ತಂ ದೂರತೋವ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ। ದಿಸ್ವಾನ ಪಚ್ಚುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಪುರಕ್ಖತ್ವಾ ಯೇನ ಕೋಕನದೋ ಪಾಸಾದೋ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ। ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ ಪಚ್ಛಿಮಂ ಸೋಪಾನಕಳೇವರಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಅಥ ಖೋ ಬೋಧಿ ರಾಜಕುಮಾರೋ ಭಗವನ್ತಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಅಭಿರುಹತು ಅಭಿರೂಹತು (ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰ ಪೀ॰) ಅಕ್ಕಮತು (ಚೂಳವ॰ ೨೬೮), ಭನ್ತೇ, ಭಗವಾ ದುಸ್ಸಾನಿ, ಅಭಿರುಹತು ಸುಗತೋ ದುಸ್ಸಾನಿ; ಯಂ ಮಮ ಅಸ್ಸ ದೀಘರತ್ತಂ ಹಿತಾಯ ಸುಖಾಯಾ’’ತಿ। ಏವಂ ವುತ್ತೇ, ಭಗವಾ ತುಣ್ಹೀ ಅಹೋಸಿ। ದುತಿಯಮ್ಪಿ ಖೋ…ಪೇ॰… ತತಿಯಮ್ಪಿ ಖೋ ಬೋಧಿ ರಾಜಕುಮಾರೋ ಭಗವನ್ತಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಅಭಿರುಹತು, ಭನ್ತೇ, ಭಗವಾ। ದುಸ್ಸಾನಿ, ಅಭಿರುಹತು ಸುಗತೋ ದುಸ್ಸಾನಿ; ಯಂ ಮಮ ಅಸ್ಸ ದೀಘರತ್ತಂ ಹಿತಾಯ ಸುಖಾಯಾ’’ತಿ।
೩೨೬. ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಆನನ್ದಂ ಅಪಲೋಕೇಸಿ। ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಆನನ್ದೋ ಬೋಧಿಂ ರಾಜಕುಮಾರಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಸಂಹರತು, ರಾಜಕುಮಾರ, ದುಸ್ಸಾನಿ; ನ ಭಗವಾ ಚೇಲಪಟಿಕಂ ಚೇಲಪತ್ತಿಕಂ (ಸೀ॰ ಪೀ॰) ಅಕ್ಕಮಿಸ್ಸತಿ। ಪಚ್ಛಿಮಂ ಜನತಂ ತಥಾಗತೋ ಅನುಕಮ್ಪತೀ’’ತಿ ಅಪಲೋಕೇತೀತಿ (ಸಬ್ಬತ್ಥ)। ಅಥ ಖೋ ಬೋಧಿ ರಾಜಕುಮಾರೋ ದುಸ್ಸಾನಿ ಸಂಹರಾಪೇತ್ವಾ ಉಪರಿಕೋಕನದಪಾಸಾದೇ ಉಪರಿಕೋಕನದೇ ಪಾಸಾದೇ (ಸೀ॰ ಪೀ॰ ವಿನಯೇಚ), ಉಪರಿಕೋಕನದೇ (ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰) ಆಸನಾನಿ ಪಞ್ಞಪೇಸಿ। ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ ಕೋಕನದಂ ಪಾಸಾದಂ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ಪಞ್ಞತ್ತೇ ಆಸನೇ ನಿಸೀದಿ ಸದ್ಧಿಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇನ। ಅಥ ಖೋ ಬೋಧಿ ರಾಜಕುಮಾರೋ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಪಣೀತೇನ ಖಾದನೀಯೇನ ಭೋಜನೀಯೇನ ಸಹತ್ಥಾ ಸನ್ತಪ್ಪೇಸಿ ಸಮ್ಪವಾರೇಸಿ। ಅಥ ಖೋ ಬೋಧಿ ರಾಜಕುಮಾರೋ ಭಗವನ್ತಂ ಭುತ್ತಾವಿಂ ಓನೀತಪತ್ತಪಾಣಿಂ ಅಞ್ಞತರಂ ನೀಚಂ ಆಸನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ। ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸಿನ್ನೋ ಖೋ ಬೋಧಿ ರಾಜಕುಮಾರೋ ಭಗವನ್ತಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಖೋ, ಭನ್ತೇ, ಏವಂ ಹೋತಿ – ‘ನ ಖೋ ಸುಖೇನ ಸುಖಂ ಅಧಿಗನ್ತಬ್ಬಂ, ದುಕ್ಖೇನ ಖೋ ಸುಖಂ ಅಧಿಗನ್ತಬ್ಬ’’’ನ್ತಿ।
೩೨೭. ‘‘ಮಯ್ಹಮ್ಪಿ ಖೋ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಪುಬ್ಬೇವ ಸಮ್ಬೋಧಾ ಅನಭಿಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸೇವ ಸತೋ ಏತದಹೋಸಿ – ‘ನ ಖೋ ಸುಖೇನ ಸುಖಂ ಅಧಿಗನ್ತಬ್ಬಂ, ದುಕ್ಖೇನ ಖೋ ಸುಖಂ ಅಧಿಗನ್ತಬ್ಬ’ನ್ತಿ। ಸೋ ಖೋ ಅಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಅಪರೇನ ಸಮಯೇನ ದಹರೋವ ಸಮಾನೋ ಸುಸುಕಾಳಕೇಸೋ ಭದ್ರೇನ ಯೋಬ್ಬನೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಪಠಮೇನ ವಯಸಾ ಅಕಾಮಕಾನಂ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಅಸ್ಸುಮುಖಾನಂ ರುದನ್ತಾನಂ ಕೇಸಮಸ್ಸುಂ ಓಹಾರೇತ್ವಾ ಕಾಸಾಯಾನಿ ವತ್ಥಾನಿ ಅಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜಿಂ। ಸೋ ಏವಂ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ಸಮಾನೋ ಕಿಂಕುಸಲಗವೇಸೀ ಕಿಂಕುಸಲಂಗವೇಸೀ (ಕ॰) ಅನುತ್ತರಂ ಸನ್ತಿವರಪದಂ ಪರಿಯೇಸಮಾನೋ ಯೇನ ಆಳಾರೋ ಕಾಲಾಮೋ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿಂ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಆಳಾರಂ ಕಾಲಾಮಂ ಏತದವೋಚಂ – ‘ಇಚ್ಛಾಮಹಂ, ಆವುಸೋ ಕಾಲಾಮ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಧಮ್ಮವಿನಯೇ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಚರಿತು’ನ್ತಿ। ಏವಂ ವುತ್ತೇ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಆಳಾರೋ ಕಾಲಾಮೋ ಮಂ ಏತದವೋಚ – ‘ವಿಹರತಾಯಸ್ಮಾ, ತಾದಿಸೋ ಅಯಂ ಧಮ್ಮೋ ಯತ್ಥ ವಿಞ್ಞೂ ಪುರಿಸೋ ನಚಿರಸ್ಸೇವ ಸಕಂ ಆಚರಿಯಕಂ ಸಯಂ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರೇಯ್ಯಾ’ತಿ। ಸೋ ಖೋ ಅಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ನಚಿರಸ್ಸೇವ ಖಿಪ್ಪಮೇವ ತಂ ಧಮ್ಮಂ ಪರಿಯಾಪುಣಿಂ। ಸೋ ಖೋ ಅಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ತಾವತಕೇನೇವ ಓಟ್ಠಪಹತಮತ್ತೇನ ಲಪಿತಲಾಪನಮತ್ತೇನ ಞಾಣವಾದಞ್ಚ ವದಾಮಿ, ಥೇರವಾದಞ್ಚ ಜಾನಾಮಿ ಪಸ್ಸಾಮೀತಿ ಚ ಪಟಿಜಾನಾಮಿ, ಅಹಞ್ಚೇವ ಅಞ್ಞೇ ಚ। ತಸ್ಸ ಮಯ್ಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಏತದಹೋಸಿ – ‘ನ ಖೋ ಆಳಾರೋ ಕಾಲಾಮೋ ಇಮಂ ಧಮ್ಮಂ ಕೇವಲಂ ಸದ್ಧಾಮತ್ತಕೇನ ಸಯಂ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರಾಮೀತಿ ಪವೇದೇತಿ; ಅದ್ಧಾ ಆಳಾರೋ ಕಾಲಾಮೋ ಇಮಂ ಧಮ್ಮಂ ಜಾನಂ ಪಸ್ಸಂ ವಿಹರತೀ’ತಿ।
‘‘ಅಥ ಖ್ವಾಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಯೇನ ಆಳಾರೋ ಕಾಲಾಮೋ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿಂ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಆಳಾರಂ ಕಾಲಾಮಂ ಏತದವೋಚಂ – ‘ಕಿತ್ತಾವತಾ ನೋ, ಆವುಸೋ ಕಾಲಾಮ, ಇಮಂ ಧಮ್ಮಂ ಸಯಂ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರಾಮೀತಿ ಪವೇದೇಸೀ’ತಿ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ಪವೇದೇಸೀತಿ (ಸೀ॰ ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰ ಪೀ॰)? ಏವಂ ವುತ್ತೇ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಆಳಾರೋ ಕಾಲಾಮೋ ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾಯತನಂ ಪವೇದೇಸಿ। ತಸ್ಸ ಮಯ್ಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಏತದಹೋಸಿ – ‘ನ ಖೋ ಆಳಾರಸ್ಸೇವ ಕಾಲಾಮಸ್ಸ ಅತ್ಥಿ ಸದ್ಧಾ, ಮಯ್ಹಂಪತ್ಥಿ ಸದ್ಧಾ; ನ ಖೋ ಆಳಾರಸ್ಸೇವ ಕಾಲಾಮಸ್ಸ ಅತ್ಥಿ ವೀರಿಯಂ…ಪೇ॰… ಸತಿ… ಸಮಾಧಿ… ಪಞ್ಞಾ, ಮಯ್ಹಂಪತ್ಥಿ ಪಞ್ಞಾ। ಯಂನೂನಾಹಂ ಯಂ ಧಮ್ಮಂ ಆಳಾರೋ ಕಾಲಾಮೋ ಸಯಂ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರಾಮೀತಿ ಪವೇದೇತಿ ತಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾಯ ಪದಹೇಯ್ಯ’ನ್ತಿ। ಸೋ ಖೋ ಅಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ನಚಿರಸ್ಸೇವ ಖಿಪ್ಪಮೇವ ತಂ ಧಮ್ಮಂ ಸಯಂ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹಾಸಿಂ। ಅಥ ಖ್ವಾಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಯೇನ ಆಳಾರೋ ಕಾಲಾಮೋ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿಂ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಆಳಾರಂ ಕಾಲಾಮಂ ಏತದವೋಚಂ – ‘ಏತ್ತಾವತಾ ನೋ, ಆವುಸೋ ಕಾಲಾಮ, ಇಮಂ ಧಮ್ಮಂ ಸಯಂ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ಪವೇದೇಸೀ’ತಿ? ‘ಏತ್ತಾವತಾ ಖೋ ಅಹಂ, ಆವುಸೋ, ಇಮಂ ಧಮ್ಮಂ ಸಯಂ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ಪವೇದೇಮೀ’ತಿ। ‘ಅಹಮ್ಪಿ ಖೋ, ಆವುಸೋ, ಏತ್ತಾವತಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮಂ ಸಯಂ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರಾಮೀ’ತಿ। ‘ಲಾಭಾ ನೋ, ಆವುಸೋ, ಸುಲದ್ಧಂ ನೋ, ಆವುಸೋ, ಯೇ ಮಯಂ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ತಾದಿಸಂ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿಂ ಪಸ್ಸಾಮ । ಇತಿ ಯಾಹಂ ಧಮ್ಮಂ ಸಯಂ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ಪವೇದೇಮಿ, ತಂ ತ್ವಂ ಧಮ್ಮಂ ಸಯಂ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರಸಿ। ಯಂ ತ್ವಂ ಧಮ್ಮಂ ಸಯಂ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರಸಿ, ತಮಹಂ ಧಮ್ಮಂ ಸಯಂ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ಪವೇದೇಮಿ। ಇತಿ ಯಾಹಂ ಧಮ್ಮಂ ಜಾನಾಮಿ ತಂ ತ್ವಂ ಧಮ್ಮಂ ಜಾನಾಸಿ; ಯಂ ತ್ವಂ ಧಮ್ಮಂ ಜಾನಾಸಿ ತಮಹಂ ಧಮ್ಮಂ ಜಾನಾಮಿ। ಇತಿ ಯಾದಿಸೋ ಅಹಂ, ತಾದಿಸೋ ತುವಂ; ಯಾದಿಸೋ ತುವಂ ತಾದಿಸೋ ಅಹಂ। ಏಹಿ ದಾನಿ, ಆವುಸೋ, ಉಭೋವ ಸನ್ತಾ ಇಮಂ ಗಣಂ ಪರಿಹರಾಮಾ’ತಿ। ಇತಿ ಖೋ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಆಳಾರೋ ಕಾಲಾಮೋ ಆಚರಿಯೋ ಮೇ ಸಮಾನೋ (ಅತ್ತನೋ) ( ) ನತ್ಥಿ (ಸೀ॰ ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰ ಪೀ॰) ಅನ್ತೇವಾಸಿಂ ಮಂ ಸಮಾನಂ ಅತ್ತನಾ ಅತ್ತನೋ (ಸೀ॰ ಪೀ॰) ಸಮಸಮಂ ಠಪೇಸಿ, ಉಳಾರಾಯ ಚ ಮಂ ಪೂಜಾಯ ಪೂಜೇಸಿ। ತಸ್ಸ ಮಯ್ಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಏತದಹೋಸಿ – ‘ನಾಯಂ ಧಮ್ಮೋ ನಿಬ್ಬಿದಾಯ ನ ವಿರಾಗಾಯ ನ ನಿರೋಧಾಯ ನ ಉಪಸಮಾಯ ನ ಅಭಿಞ್ಞಾಯ ನ ಸಮ್ಬೋಧಾಯ ನ ನಿಬ್ಬಾನಾಯ ಸಂವತ್ತತಿ, ಯಾವದೇವ ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾಯತನೂಪಪತ್ತಿಯಾ’ತಿ । ಸೋ ಖೋ ಅಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ತಂ ಧಮ್ಮಂ ಅನಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ತಸ್ಮಾ ಧಮ್ಮಾ ನಿಬ್ಬಿಜ್ಜ ಅಪಕ್ಕಮಿಂ।
೩೨೮. ‘‘ಸೋ ಖೋ ಅಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಕಿಂಕುಸಲಗವೇಸೀ ಅನುತ್ತರಂ ಸನ್ತಿವರಪದಂ ಪರಿಯೇಸಮಾನೋ ಯೇನ ಉದಕೋ ಉದ್ದಕೋ (ಸೀ॰ ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰ ಪೀ॰) ರಾಮಪುತ್ತೋ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿಂ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಉದಕಂ ರಾಮಪುತ್ತಂ ಏತದವೋಚಂ – ‘ಇಚ್ಛಾಮಹಂ, ಆವುಸೋ ಆವುಸೋ ರಾಮ (ಸೀ॰ ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰ ಕ॰) ಪಸ್ಸ ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೨೭೮ ಪಾಸರಾಸಿಸುತ್ತೇ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಧಮ್ಮವಿನಯೇ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಚರಿತು’ನ್ತಿ। ಏವಂ ವುತ್ತೇ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಉದಕೋ ರಾಮಪುತ್ತೋ ಮಂ ಏತದವೋಚ – ‘ವಿಹರತಾಯಸ್ಮಾ, ತಾದಿಸೋ ಅಯಂ ಧಮ್ಮೋ ಯತ್ಥ ವಿಞ್ಞೂ ಪುರಿಸೋ ನಚಿರಸ್ಸೇವ ಸಕಂ ಆಚರಿಯಕಂ ಸಯಂ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರೇಯ್ಯಾ’ತಿ। ಸೋ ಖೋ ಅಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ನಚಿರಸ್ಸೇವ ಖಿಪ್ಪಮೇವ ತಂ ಧಮ್ಮಂ ಪರಿಯಾಪುಣಿಂ। ಸೋ ಖೋ ಅಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ತಾವತಕೇನೇವ ಓಟ್ಠಪಹತಮತ್ತೇನ ಲಪಿತಲಾಪನಮತ್ತೇನ ಞಾಣವಾದಞ್ಚ ವದಾಮಿ, ಥೇರವಾದಞ್ಚ ಜಾನಾಮಿ ಪಸ್ಸಾಮೀತಿ ಚ ಪಟಿಜಾನಾಮಿ, ಅಹಞ್ಚೇವ ಅಞ್ಞೇ ಚ। ತಸ್ಸ ಮಯ್ಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಏತದಹೋಸಿ – ‘ನ ಖೋ ರಾಮೋ ಇಮಂ ಧಮ್ಮಂ ಕೇವಲಂ ಸದ್ಧಾಮತ್ತಕೇನ ಸಯಂ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರಾಮೀತಿ ಪವೇದೇಸಿ; ಅದ್ಧಾ ರಾಮೋ ಇಮಂ ಧಮ್ಮಂ ಜಾನಂ ಪಸ್ಸಂ ವಿಹಾಸೀ’ತಿ। ಅಥ ಖ್ವಾಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಯೇನ ಉದಕೋ ರಾಮಪುತ್ತೋ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿಂ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಉದಕಂ ರಾಮಪುತ್ತಂ ಏತದವೋಚಂ – ‘ಕಿತ್ತಾವತಾ ನೋ, ಆವುಸೋ, ರಾಮೋ ಇಮಂ ಧಮ್ಮಂ ಸಯಂ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರಾಮೀತಿ ಪವೇದೇಸೀ’ತಿ? ಏವಂ ವುತ್ತೇ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಉದಕೋ ರಾಮಪುತ್ತೋ ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನಂ ಪವೇದೇಸಿ। ತಸ್ಸ ಮಯ್ಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಏತದಹೋಸಿ – ‘ನ ಖೋ ರಾಮಸ್ಸೇವ ಅಹೋಸಿ ಸದ್ಧಾ, ಮಯ್ಹಂಪತ್ಥಿ ಸದ್ಧಾ; ನ ಖೋ ರಾಮಸ್ಸೇವ ಅಹೋಸಿ ವೀರಿಯಂ…ಪೇ॰… ಸತಿ… ಸಮಾಧಿ… ಪಞ್ಞಾ, ಮಯ್ಹಂಪತ್ಥಿ ಪಞ್ಞಾ। ಯಂನೂನಾಹಂ ಯಂ ಧಮ್ಮಂ ರಾಮೋ ಸಯಂ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರಾಮೀತಿ ಪವೇದೇತಿ ತಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯಾಯ ಪದಹೇಯ್ಯ’ನ್ತಿ। ಸೋ ಖೋ ಅಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ನಚಿರಸ್ಸೇವ ಖಿಪ್ಪಮೇವ ತಂ ಧಮ್ಮಂ ಸಯಂ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹಾಸಿಂ।
‘‘ಅಥ ಖ್ವಾಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಯೇನ ಉದಕೋ ರಾಮಪುತ್ತೋ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿಂ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಉದಕಂ ರಾಮಪುತ್ತಂ ಏತದವೋಚಂ – ‘ಏತ್ತಾವತಾ ನೋ, ಆವುಸೋ, ರಾಮೋ ಇಮಂ ಧಮ್ಮಂ ಸಯಂ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ಪವೇದೇಸೀ’ತಿ? ‘ಏತ್ತಾವತಾ ಖೋ, ಆವುಸೋ, ರಾಮೋ ಇಮಂ ಧಮ್ಮಂ ಸಯಂ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ಪವೇದೇಸೀ’ತಿ। ‘ಅಹಮ್ಪಿ ಖೋ, ಆವುಸೋ, ಏತ್ತಾವತಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮಂ ಸಯಂ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರಾಮೀ’ತಿ। ‘ಲಾಭಾ ನೋ, ಆವುಸೋ, ಸುಲದ್ಧಂ ನೋ, ಆವುಸೋ, ಯೇ ಮಯಂ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ತಾದಿಸಂ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿಂ ಪಸ್ಸಾಮ। ಇತಿ ಯಂ ಧಮ್ಮಂ ರಾಮೋ ಸಯಂ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ಪವೇದೇಸಿ ತಂ ತ್ವಂ ಧಮ್ಮಂ ಸಯಂ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರಸಿ। ಯಂ ತ್ವಂ ಧಮ್ಮಂ ಸಯಂ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರಸಿ ತಂ ಧಮ್ಮಂ ರಾಮೋ ಸಯಂ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ಪವೇದೇಸಿ। ಇತಿ ಯಂ ಧಮ್ಮಂ ರಾಮೋ ಅಭಿಞ್ಞಾಸಿ ತಂ ತ್ವಂ ಧಮ್ಮಂ ಜಾನಾಸಿ; ಯಂ ತ್ವಂ ಧಮ್ಮಂ ಜಾನಾಸಿ ತಂ ಧಮ್ಮಂ ರಾಮೋ ಅಭಿಞ್ಞಾಸಿ। ಇತಿ ಯಾದಿಸೋ ರಾಮೋ ಅಹೋಸಿ ತಾದಿಸೋ ತುವಂ, ಯಾದಿಸೋ ತುವಂ ತಾದಿಸೋ ರಾಮೋ ಅಹೋಸಿ। ಏಹಿ ದಾನಿ, ಆವುಸೋ, ತುವಂ ಇಮಂ ಗಣಂ ಪರಿಹರಾ’ತಿ। ಇತಿ ಖೋ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಉದಕೋ ರಾಮಪುತ್ತೋ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀ ಮೇ ಸಮಾನೋ ಆಚರಿಯಟ್ಠಾನೇ ಮಂ ಠಪೇಸಿ, ಉಳಾರಾಯ ಚ ಮಂ ಪೂಜಾಯ ಪೂಜೇಸಿ। ತಸ್ಸ ಮಯ್ಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಏತದಹೋಸಿ – ‘ನಾಯಂ ಧಮ್ಮೋ ನಿಬ್ಬಿದಾಯ ನ ವಿರಾಗಾಯ ನ ನಿರೋಧಾಯ ನ ಉಪಸಮಾಯ ನ ಅಭಿಞ್ಞಾಯ ನ ಸಮ್ಬೋಧಾಯ ನ ನಿಬ್ಬಾನಾಯ ಸಂವತ್ತತಿ, ಯಾವದೇವ ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನೂಪಪತ್ತಿಯಾ’ತಿ। ಸೋ ಖೋ ಅಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ತಂ ಧಮ್ಮಂ ಅನಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ತಸ್ಮಾ ಧಮ್ಮಾ ನಿಬ್ಬಿಜ್ಜ ಅಪಕ್ಕಮಿಂ।
೩೨೯. ‘‘ಸೋ ಖೋ ಅಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಕಿಂಕುಸಲಗವೇಸೀ ಅನುತ್ತರಂ ಸನ್ತಿವರಪದಂ ಪರಿಯೇಸಮಾನೋ, ಮಗಧೇಸು ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಚಾರಿಕಂ ಚರಮಾನೋ, ಯೇನ ಉರುವೇಲಾ ಸೇನಾನಿಗಮೋ ತದವಸರಿಂ। ತತ್ಥದ್ದಸಂ ರಮಣೀಯಂ ಭೂಮಿಭಾಗಂ, ಪಾಸಾದಿಕಞ್ಚ ವನಸಣ್ಡಂ, ನದೀಞ್ಚ ಸನ್ದನ್ತಿಂ ಸೇತಕಂ ಸುಪತಿತ್ಥಂ, ರಮಣೀಯಂ ಸಮನ್ತಾ ಚ ಗೋಚರಗಾಮಂ। ತಸ್ಸ ಮಯ್ಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಏತದಹೋಸಿ – ‘ರಮಣೀಯೋ ವತ, ಭೋ, ಭೂಮಿಭಾಗೋ, ಪಾಸಾದಿಕೋ ಚ ವನಸಣ್ಡೋ, ನದಿಞ್ಚ ಸನ್ದನ್ತಿಂ ಸೇತಕಾ ಸುಪತಿತ್ಥಾ , ರಮಣೀಯಾ ಸಮನ್ತಾ ಸಾಮನ್ತಾ (?) ಪುರಿಮಪಿಟ್ಠೇಪಿ ಚ ಗೋಚರಗಾಮೋ। ಅಲಂ ವತಿದಂ ಕುಲಪುತ್ತಸ್ಸ ಪಧಾನತ್ಥಿಕಸ್ಸ ಪಧಾನಾಯಾ’ತಿ। ಸೋ ಖೋ ಅಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ತತ್ಥೇವ ನಿಸೀದಿಂ – ‘ಅಲಮಿದಂ ಪಧಾನಾಯಾ’ತಿ। ಅಪಿಸ್ಸು ಮಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ತಿಸ್ಸೋ ಉಪಮಾ ಪಟಿಭಂಸು ಅನಚ್ಛರಿಯಾ ಪುಬ್ಬೇ ಅಸ್ಸುತಪುಬ್ಬಾ।
‘‘ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಅಲ್ಲಂ ಕಟ್ಠಂ ಸಸ್ನೇಹಂ ಉದಕೇ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಂ। ಅಥ ಪುರಿಸೋ ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯ ಉತ್ತರಾರಣಿಂ ಆದಾಯ – ‘ಅಗ್ಗಿಂ ಅಭಿನಿಬ್ಬತ್ತೇಸ್ಸಾಮಿ, ತೇಜೋ ಪಾತುಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ। ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞಸಿ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಅಪಿ ನು ಸೋ ಪುರಿಸೋ ಅಮುಂ ಅಲ್ಲಂ ಕಟ್ಠಂ ಸಸ್ನೇಹಂ ಉದಕೇ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಂ ಉತ್ತರಾರಣಿಂ ಆದಾಯ ಅಭಿಮನ್ಥೇನ್ತೋ ಅಭಿಮತ್ಥನ್ತೋ (ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰ ಕ॰) ಅಗ್ಗಿಂ ಅಭಿನಿಬ್ಬತ್ತೇಯ್ಯ, ತೇಜೋ ಪಾತುಕರೇಯ್ಯಾ’’ತಿ? ‘‘ನೋ ಹಿದಂ, ಭನ್ತೇ। ತಂ ಕಿಸ್ಸ ಹೇತು? ಅದುಞ್ಹಿ, ಭನ್ತೇ, ಅಲ್ಲಂ ಕಟ್ಠಂ ಸಸ್ನೇಹಂ ತಞ್ಚ ಪನ ಉದಕೇ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಂ, ಯಾವದೇವ ಚ ಪನ ಸೋ ಪುರಿಸೋ ಕಿಲಮಥಸ್ಸ ವಿಘಾತಸ್ಸ ಭಾಗೀ ಅಸ್ಸಾ’’ತಿ। ‘‘ಏವಮೇವ ಖೋ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಯೇ ಹಿ ಕೇಚಿ ಸಮಣಾ ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ವಾ ಕಾಯೇನ ಚೇವ ಚಿತ್ತೇನ ಚ ಕಾಮೇಹಿ ಅವೂಪಕಟ್ಠಾ ವಿಹರನ್ತಿ, ಯೋ ಚ ನೇಸಂ ಕಾಮೇಸು ಕಾಮಚ್ಛನ್ದೋ ಕಾಮಸ್ನೇಹೋ ಕಾಮಮುಚ್ಛಾ ಕಾಮಪಿಪಾಸಾ ಕಾಮಪರಿಳಾಹೋ ಸೋ ಚ ಅಜ್ಝತ್ತಂ ನ ಸುಪ್ಪಹೀನೋ ಹೋತಿ, ನ ಸುಪ್ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧೋ। ಓಪಕ್ಕಮಿಕಾ ಚೇಪಿ ತೇ ಭೋನ್ತೋ ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ದುಕ್ಖಾ ತಿಬ್ಬಾ ಖರಾ ಕಟುಕಾ ವೇದನಾ ವೇದಯನ್ತಿ, ಅಭಬ್ಬಾವ ತೇ ಞಾಣಾಯ ದಸ್ಸನಾಯ ಅನುತ್ತರಾಯ ಸಮ್ಬೋಧಾಯ। ನೋ ಚೇಪಿ ತೇ ಭೋನ್ತೋ ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಓಪಕ್ಕಮಿಕಾ ದುಕ್ಖಾ ತಿಬ್ಬಾ ಖರಾ ಕಟುಕಾ ವೇದನಾ ವೇದಯನ್ತಿ, ಅಭಬ್ಬಾವ ತೇ ಞಾಣಾಯ ದಸ್ಸನಾಯ ಅನುತ್ತರಾಯ ಸಮ್ಬೋಧಾಯ। ಅಯಂ ಖೋ ಮಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಪಠಮಾ ಉಪಮಾ ಪಟಿಭಾಸಿ ಅನಚ್ಛರಿಯಾ ಪುಬ್ಬೇ ಅಸ್ಸುತಪುಬ್ಬಾ।
೩೩೦. ‘‘ಅಪರಾಪಿ ಖೋ ಮಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ದುತಿಯಾ ಉಪಮಾ ಪಟಿಭಾಸಿ ಅನಚ್ಛರಿಯಾ ಪುಬ್ಬೇ ಅಸ್ಸುತಪುಬ್ಬಾ। ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಅಲ್ಲಂ ಕಟ್ಠಂ ಸಸ್ನೇಹಂ ಆರಕಾ ಉದಕಾ ಥಲೇ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಂ। ಅಥ ಪುರಿಸೋ ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯ ಉತ್ತರಾರಣಿಂ ಆದಾಯ – ‘ಅಗ್ಗಿಂ ಅಭಿನಿಬ್ಬತ್ತೇಸ್ಸಾಮಿ, ತೇಜೋ ಪಾತುಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ। ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞಸಿ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಅಪಿ ನು ಸೋ ಪುರಿಸೋ ಅಮುಂ ಅಲ್ಲಂ ಕಟ್ಠಂ ಸಸ್ನೇಹಂ ಆರಕಾ ಉದಕಾ ಥಲೇ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಂ ಉತ್ತರಾರಣಿಂ ಆದಾಯ ಅಭಿಮನ್ಥೇನ್ತೋ ಅಗ್ಗಿಂ ಅಭಿನಿಬ್ಬತ್ತೇಯ್ಯ , ತೇಜೋ ಪಾತುಕರೇಯ್ಯಾ’’ತಿ? ‘‘ನೋ ಹಿದಂ, ಭನ್ತೇ। ತಂ ಕಿಸ್ಸ ಹೇತು? ಅದುಞ್ಹಿ, ಭನ್ತೇ, ಅಲ್ಲಂ ಕಟ್ಠಂ ಸಸ್ನೇಹಂ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಆರಕಾ ಉದಕಾ ಥಲೇ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಂ, ಯಾವದೇವ ಚ ಪನ ಸೋ ಪುರಿಸೋ ಕಿಲಮಥಸ್ಸ ವಿಘಾತಸ್ಸ ಭಾಗೀ ಅಸ್ಸಾ’’ತಿ। ‘‘ಏವಮೇವ ಖೋ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಯೇ ಹಿ ಕೇಚಿ ಸಮಣಾ ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ವಾ ಕಾಯೇನ ಚೇವ ಚಿತ್ತೇನ ಚ ಕಾಮೇಹಿ ವೂಪಕಟ್ಠಾ ವಿಹರನ್ತಿ, ಯೋ ಚ ನೇಸಂ ಕಾಮೇಸು ಕಾಮಚ್ಛನ್ದೋ ಕಾಮಸ್ನೇಹೋ ಕಾಮಮುಚ್ಛಾ ಕಾಮಪಿಪಾಸಾ ಕಾಮಪರಿಳಾಹೋ ಸೋ ಚ ಅಜ್ಝತ್ತಂ ನ ಸುಪ್ಪಹೀನೋ ಹೋತಿ, ನ ಸುಪ್ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧೋ। ಓಪಕ್ಕಮಿಕಾ ಚೇಪಿ ತೇ ಭೋನ್ತೋ ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ದುಕ್ಖಾ ತಿಬ್ಬಾ ಖರಾ ಕಟುಕಾ ವೇದನಾ ವೇದಯನ್ತಿ, ಅಭಬ್ಬಾವ ತೇ ಞಾಣಾಯ ದಸ್ಸನಾಯ ಅನುತ್ತರಾಯ ಸಮ್ಬೋಧಾಯ। ನೋ ಚೇಪಿ ತೇ ಭೋನ್ತೋ ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಓಪಕ್ಕಮಿಕಾ ದುಕ್ಖಾ ತಿಬ್ಬಾ ಖರಾ ಕಟುಕಾ ವೇದನಾ ವೇದಯನ್ತಿ, ಅಭಬ್ಬಾವ ತೇ ಞಾಣಾಯ ದಸ್ಸನಾಯ ಅನುತ್ತರಾಯ ಸಮ್ಬೋಧಾಯ। ಅಯಂ ಖೋ ಮಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ದುತಿಯಾ ಉಪಮಾ ಪಟಿಭಾಸಿ ಅನಚ್ಛರಿಯಾ ಪುಬ್ಬೇ ಅಸ್ಸುತಪುಬ್ಬಾ।
೩೩೧. ‘‘ಅಪರಾಪಿ ಖೋ ಮಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ತತಿಯಾ ಉಪಮಾ ಪಟಿಭಾಸಿ ಅನಚ್ಛರಿಯಾ ಪುಬ್ಬೇ ಅಸ್ಸುತಪುಬ್ಬಾ। ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಸುಕ್ಖಂ ಕಟ್ಠಂ ಕೋಳಾಪಂ ಆರಕಾ ಉದಕಾ ಥಲೇ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಂ। ಅಥ ಪುರಿಸೋ ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯ ಉತ್ತರಾರಣಿಂ ಆದಾಯ – ‘ಅಗ್ಗಿಂ ಅಭಿನಿಬ್ಬತ್ತೇಸ್ಸಾಮಿ, ತೇಜೋ ಪಾತುಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ। ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞಸಿ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಅಪಿ ನು ಸೋ ಪುರಿಸೋ ಅಮುಂ ಸುಕ್ಖಂ ಕಟ್ಠಂ ಕೋಳಾಪಂ ಆರಕಾ ಉದಕಾ ಥಲೇ ನಿಕ್ಖಿತ್ತಂ ಉತ್ತರಾರಣಿಂ ಆದಾಯ ಅಭಿಮನ್ಥೇನ್ತೋ ಅಗ್ಗಿಂ ಅಭಿನಿಬ್ಬತ್ತೇಯ್ಯ, ತೇಜೋ ಪಾತುಕರೇಯ್ಯಾ’’ತಿ? ‘‘ಏವಂ, ಭನ್ತೇ’’। ತಂ ಕಿಸ್ಸ ಹೇತು? ಅದುಞ್ಹಿ, ಭನ್ತೇ, ಸುಕ್ಖಂ ಕಟ್ಠಂ ಕೋಳಾಪಂ, ತಞ್ಚ ಪನ ಆರಕಾ ಉದಕಾ ಥಲೇ ನಿಕ್ಖಿತ್ತ’’ನ್ತಿ। ‘‘ಏವಮೇವ ಖೋ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಯೇ ಹಿ ಕೇಚಿ ಸಮಣಾ ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ವಾ ಕಾಯೇನ ಚೇವ ಚಿತ್ತೇನ ಚ ಕಾಮೇಹಿ ವೂಪಕಟ್ಠಾ ವಿಹರನ್ತಿ, ಯೋ ಚ ನೇಸಂ ಕಾಮೇಸು ಕಾಮಚ್ಛನ್ದೋ ಕಾಮಸ್ನೇಹೋ ಕಾಮಮುಚ್ಛಾ ಕಾಮಪಿಪಾಸಾ ಕಾಮಪರಿಳಾಹೋ ಸೋ ಚ ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಸುಪ್ಪಹೀನೋ ಹೋತಿ ಸುಪ್ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧೋ। ಓಪಕ್ಕಮಿಕಾ ಚೇಪಿ ತೇ ಭೋನ್ತೋ ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ದುಕ್ಖಾ ತಿಬ್ಬಾ ಖರಾ ಕಟುಕಾ ವೇದನಾ ವೇದಯನ್ತಿ, ಭಬ್ಬಾವ ತೇ ಞಾಣಾಯ ದಸ್ಸನಾಯ ಅನುತ್ತರಾಯ ಸಮ್ಬೋಧಾಯ। ನೋ ಚೇಪಿ ತೇ ಭೋನ್ತೋ ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಓಪಕ್ಕಮಿಕಾ ದುಕ್ಖಾ ತಿಬ್ಬಾ ಖರಾ ಕಟುಕಾ ವೇದನಾ ವೇದಯನ್ತಿ, ಭಬ್ಬಾವ ತೇ ಞಾಣಾಯ ದಸ್ಸನಾಯ ಅನುತ್ತರಾಯ ಸಮ್ಬೋಧಾಯ। ಅಯಂ ಖೋ ಮಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ತತಿಯಾ ಉಪಮಾ ಪಟಿಭಾಸಿ ಅನಚ್ಛರಿಯಾ ಪುಬ್ಬೇ ಅಸ್ಸುತಪುಬ್ಬಾ। ಇಮಾ ಖೋ ಮಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ತಿಸ್ಸೋ ಉಪಮಾ ಪಟಿಭಂಸು ಅನಚ್ಛರಿಯಾ ಪುಬ್ಬೇ ಅಸ್ಸುತಪುಬ್ಬಾ।
೩೩೨. ‘‘ತಸ್ಸ ಮಯ್ಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಏತದಹೋಸಿ – ‘ಯಂನೂನಾಹಂ ದನ್ತೇಭಿದನ್ತಮಾಧಾಯ ಪಸ್ಸ ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೨೨೦ ವಿತಕ್ಕಸಣ್ಠಾನಸುತ್ತೇ, ಜಿವ್ಹಾಯ ತಾಲುಂ ಆಹಚ್ಚ, ಚೇತಸಾ ಚಿತ್ತಂ ಅಭಿನಿಗ್ಗಣ್ಹೇಯ್ಯಂ ಅಭಿನಿಪ್ಪೀಳೇಯ್ಯಂ ಅಭಿಸನ್ತಾಪೇಯ್ಯ’ನ್ತಿ। ಸೋ ಖೋ ಅಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ದನ್ತೇಭಿದನ್ತಮಾಧಾಯ, ಜಿವ್ಹಾಯ ತಾಲುಂ ಆಹಚ್ಚ, ಚೇತಸಾ ಚಿತ್ತಂ ಅಭಿನಿಗ್ಗಣ್ಹಾಮಿ ಅಭಿನಿಪ್ಪೀಳೇಮಿ ಅಭಿಸನ್ತಾಪೇಮಿ। ತಸ್ಸ ಮಯ್ಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ದನ್ತೇಭಿದನ್ತಮಾಧಾಯ, ಜಿವ್ಹಾಯ ತಾಲುಂ ಆಹಚ್ಚ, ಚೇತಸಾ ಚಿತ್ತಂ ಅಭಿನಿಗ್ಗಣ್ಹತೋ ಅಭಿನಿಪ್ಪೀಳಯತೋ ಅಭಿಸನ್ತಾಪಯತೋ ಕಚ್ಛೇಹಿ ಸೇದಾ ಮುಚ್ಚನ್ತಿ। ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಬಲವಾ ಪುರಿಸೋ ದುಬ್ಬಲತರಂ ಪುರಿಸಂ ಸೀಸೇ ವಾ ಗಹೇತ್ವಾ ಖನ್ಧೇ ವಾ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಭಿನಿಗ್ಗಣ್ಹೇಯ್ಯ ಅಭಿನಿಪ್ಪೀಳೇಯ್ಯ ಅಭಿಸನ್ತಾಪೇಯ್ಯ; ಏವಮೇವ ಖೋ ಮೇ, ರಾಜಕುಮಾರ, ದನ್ತೇಭಿದನ್ತಮಾಧಾಯ, ಜಿವ್ಹಾಯ ತಾಲುಂ ಆಹಚ್ಚ, ಚೇತಸಾ ಚಿತ್ತಂ ಅಭಿನಿಗ್ಗಣ್ಹತೋ ಅಭಿನಿಪ್ಪೀಳಯತೋ ಅಭಿಸನ್ತಾಪಯತೋ ಕಚ್ಛೇಹಿ ಸೇದಾ ಮುಚ್ಚನ್ತಿ। ಆರದ್ಧಂ ಖೋ ಪನ ಮೇ, ರಾಜಕುಮಾರ, ವೀರಿಯಂ ಹೋತಿ ಅಸಲ್ಲೀನಂ, ಉಪಟ್ಠಿತಾ ಸತಿ ಅಸಮ್ಮುಟ್ಠಾ, ಸಾರದ್ಧೋ ಚ ಪನ ಮೇ ಕಾಯೋ ಹೋತಿ ಅಪ್ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧೋ, ತೇನೇವ ದುಕ್ಖಪ್ಪಧಾನೇನ ಪಧಾನಾಭಿತುನ್ನಸ್ಸ ಸತೋ।
೩೩೩. ‘‘ತಸ್ಸ ಮಯ್ಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಏತದಹೋಸಿ – ‘ಯಂನೂನಾಹಂ ಅಪ್ಪಾಣಕಂಯೇವ ಝಾನಂ ಝಾಯೇಯ್ಯ’ನ್ತಿ। ಸೋ ಖೋ ಅಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಮುಖತೋ ಚ ನಾಸತೋ ಚ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸೇ ಉಪರುನ್ಧಿಂ। ತಸ್ಸ ಮಯ್ಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಮುಖತೋ ಚ ನಾಸತೋ ಚ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸೇಸು ಉಪರುದ್ಧೇಸು ಕಣ್ಣಸೋತೇಹಿ ವಾತಾನಂ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಾನಂ ಅಧಿಮತ್ತೋ ಸದ್ದೋ ಹೋತಿ। ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ನಾಮ ಕಮ್ಮಾರಗಗ್ಗರಿಯಾ ಧಮಮಾನಾಯ ಅಧಿಮತ್ತೋ ಸದ್ದೋ ಹೋತಿ, ಏವಮೇವ ಖೋ ಮೇ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಮುಖತೋ ಚ ನಾಸತೋ ಚ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸೇಸು ಉಪರುದ್ಧೇಸು ಕಣ್ಣಸೋತೇಹಿ ವಾತಾನಂ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಾನಂ ಅಧಿಮತ್ತೋ ಸದ್ದೋ ಹೋತಿ। ಆರದ್ಧಂ ಖೋ ಪನ ಮೇ, ರಾಜಕುಮಾರ, ವೀರಿಯಂ ಹೋತಿ ಅಸಲ್ಲೀನಂ, ಉಪಟ್ಠಿತಾ ಸತಿ ಅಸಮ್ಮುಟ್ಠಾ, ಸಾರದ್ಧೋ ಚ ಪನ ಮೇ ಕಾಯೋ ಹೋತಿ ಅಪ್ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧೋ, ತೇನೇವ ದುಕ್ಖಪ್ಪಧಾನೇನ ಪಧಾನಾಭಿತುನ್ನಸ್ಸ ಸತೋ।
‘‘ತಸ್ಸ ಮಯ್ಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಏತದಹೋಸಿ – ‘ಯಂನೂನಾಹಂ ಅಪ್ಪಾಣಕಂಯೇವ ಝಾನಂ ಝಾಯೇಯ್ಯ’ನ್ತಿ। ಸೋ ಖೋ ಅಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಮುಖತೋ ಚ ನಾಸತೋ ಚ ಕಣ್ಣತೋ ಚ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸೇ ಉಪರುನ್ಧಿಂ। ತಸ್ಸ ಮಯ್ಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಮುಖತೋ ಚ ನಾಸತೋ ಚ ಕಣ್ಣತೋ ಚ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸೇಸು ಉಪರುದ್ಧೇಸು ಅಧಿಮತ್ತಾ ವಾತಾ ಮುದ್ಧನಿ ಊಹನನ್ತಿ ಊಹನ್ತಿ (ಸೀ॰), ಓಹನನ್ತಿ (ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰), ಉಹನನ್ತಿ (ಕ॰)। ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಬಲವಾ ಪುರಿಸೋ ತಿಣ್ಹೇನ ಸಿಖರೇನ ಮುದ್ಧನಿ ಅಭಿಮತ್ಥೇಯ್ಯ ಮುದ್ಧಾನಂ ಅಭಿಮನ್ಥೇಯ್ಯ (ಸೀ॰ ಪೀ॰), ಮುದ್ಧಾನಂ ಅಭಿಮತ್ಥೇಯ್ಯ (ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰), ಏವಮೇವ ಖೋ ಮೇ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಮುಖತೋ ಚ ನಾಸತೋ ಚ ಕಣ್ಣತೋ ಚ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸೇಸು ಉಪರುದ್ಧೇಸು ಅಧಿಮತ್ತಾ ವಾತಾ ಮುದ್ಧನಿ ಊಹನನ್ತಿ। ಆರದ್ಧಂ ಖೋ ಪನ ಮೇ, ರಾಜಕುಮಾರ, ವೀರಿಯಂ ಹೋತಿ ಅಸಲ್ಲೀನಂ, ಉಪಟ್ಠಿತಾ ಸತಿ ಅಸಮ್ಮುಟ್ಠಾ, ಸಾರದ್ಧೋ ಚ ಪನ ಮೇ ಕಾಯೋ ಹೋತಿ ಅಪ್ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧೋ, ತೇನೇವ ದುಕ್ಖಪ್ಪಧಾನೇನ ಪಧಾನಾಭಿತುನ್ನಸ್ಸ ಸತೋ।
‘‘ತಸ್ಸ ಮಯ್ಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಏತದಹೋಸಿ – ‘ಯಂನೂನಾಹಂ ಅಪ್ಪಾಣಕಂಯೇವ ಝಾನಂ ಝಾಯೇಯ್ಯ’ನ್ತಿ। ಸೋ ಖೋ ಅಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಮುಖತೋ ಚ ನಾಸತೋ ಚ ಕಣ್ಣತೋ ಚ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸೇ ಉಪರುನ್ಧಿಂ। ತಸ್ಸ ಮಯ್ಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಮುಖತೋ ಚ ನಾಸತೋ ಚ ಕಣ್ಣತೋ ಚ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸೇಸು ಉಪರುದ್ಧೇಸು ಅಧಿಮತ್ತಾ ಸೀಸೇ ಸೀಸವೇದನಾ ಹೋನ್ತಿ। ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಬಲವಾ ಪುರಿಸೋ ದಳ್ಹೇನ ವರತ್ತಕ್ಖಣ್ಡೇನ ವರತ್ತಕಬನ್ಧನೇನ (ಸೀ॰) ಸೀಸೇ ಸೀಸವೇಠಂ ದದೇಯ್ಯ; ಏವಮೇವ ಖೋ ಮೇ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಮುಖತೋ ಚ ನಾಸತೋ ಚ ಕಣ್ಣತೋ ಚ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸೇಸು ಉಪರುದ್ಧೇಸು ಅಧಿಮತ್ತಾ ಸೀಸೇ ಸೀಸವೇದನಾ ಹೋನ್ತಿ। ಆರದ್ಧಂ ಖೋ ಪನ ಮೇ, ರಾಜಕುಮಾರ, ವೀರಿಯಂ ಹೋತಿ ಅಸಲ್ಲೀನಂ, ಉಪಟ್ಠಿತಾ ಸತಿ ಅಸಮ್ಮುಟ್ಠಾ, ಸಾರದ್ಧೋ ಚ ಪನ ಮೇ ಕಾಯೋ ಹೋತಿ ಅಪ್ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧೋ, ತೇನೇವ ದುಕ್ಖಪ್ಪಧಾನೇನ ಪಧಾನಾಭಿತುನ್ನಸ್ಸ ಸತೋ।
‘‘ತಸ್ಸ ಮಯ್ಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಏತದಹೋಸಿ – ‘ಯಂನೂನಾಹಂ ಅಪ್ಪಾಣಕಂಯೇವ ಝಾನಂ ಝಾಯೇಯ್ಯ’ನ್ತಿ। ಸೋ ಖೋ ಅಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಮುಖತೋ ಚ ನಾಸತೋ ಚ ಕಣ್ಣತೋ ಚ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸೇ ಉಪರುನ್ಧಿಂ। ತಸ್ಸ ಮಯ್ಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಮುಖತೋ ಚ ನಾಸತೋ ಚ ಕಣ್ಣತೋ ಚ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸೇಸು ಉಪರುದ್ಧೇಸು ಅಧಿಮತ್ತಾ ವಾತಾ ಕುಚ್ಛಿಂ ಪರಿಕನ್ತನ್ತಿ। ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ, ರಾಜಕುಮಾರ, ದಕ್ಖೋ ಗೋಘಾತಕೋ ವಾ ಗೋಘಾತಕನ್ತೇವಾಸೀ ವಾ ತಿಣ್ಹೇನ ಗೋವಿಕನ್ತನೇನ ಕುಚ್ಛಿಂ ಪರಿಕನ್ತೇಯ್ಯ, ಏವಮೇವ ಖೋ ಮೇ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಮುಖತೋ ಚ ನಾಸತೋ ಚ ಕಣ್ಣತೋ ಚ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸೇಸು ಉಪರುದ್ಧೇಸು ಅಧಿಮತ್ತಾ , ವಾತಾ ಕುಚ್ಛಿಂ ಪರಿಕನ್ತನ್ತಿ। ಆರದ್ಧಂ ಖೋ ಪನ ಮೇ, ರಾಜಕುಮಾರ, ವೀರಿಯಂ ಹೋತಿ ಅಸಲ್ಲೀನಂ, ಉಪಟ್ಠಿತಾ ಸತಿ ಅಸಮ್ಮುಟ್ಠಾ, ಸಾರದ್ಧೋ ಚ ಪನ ಮೇ ಕಾಯೋ ಹೋತಿ ಅಪ್ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧೋ, ತೇನೇವ ದುಕ್ಖಪ್ಪಧಾನೇನ ಪಧಾನಾಭಿತುನ್ನಸ್ಸ ಸತೋ।
‘‘ತಸ್ಸ ಮಯ್ಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಏತದಹೋಸಿ – ‘ಯಂನೂನಾಹಂ ಅಪ್ಪಾಣಕಂಯೇವ ಝಾನಂ ಝಾಯೇಯ್ಯ’ನ್ತಿ। ಸೋ ಖೋ ಅಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಮುಖತೋ ಚ ನಾಸತೋ ಚ ಕಣ್ಣತೋ ಚ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸೇ ಉಪರುನ್ಧಿಂ। ತಸ್ಸ ಮಯ್ಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಮುಖತೋ ಚ ನಾಸತೋ ಚ ಕಣ್ಣತೋ ಚ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸೇಸು ಉಪರುದ್ಧೇಸು ಅಧಿಮತ್ತೋ ಕಾಯಸ್ಮಿಂ ಡಾಹೋ ಹೋತಿ। ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ, ರಾಜಕುಮಾರ, ದ್ವೇ ಬಲವನ್ತೋ ಪುರಿಸಾ ದುಬ್ಬಲತರಂ ಪುರಿಸಂ ನಾನಾಬಾಹಾಸು ಗಹೇತ್ವಾ ಅಙ್ಗಾರಕಾಸುಯಾ ಸನ್ತಾಪೇಯ್ಯುಂ ಸಮ್ಪರಿತಾಪೇಯ್ಯುಂ, ಏವಮೇವ ಖೋ ಮೇ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಮುಖತೋ ಚ ನಾಸತೋ ಚ ಕಣ್ಣತೋ ಚ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸೇಸು ಉಪರುದ್ಧೇಸು ಅಧಿಮತ್ತೋ ಕಾಯಸ್ಮಿಂ ಡಾಹೋ ಹೋತಿ। ಆರದ್ಧಂ ಖೋ ಪನ ಮೇ, ರಾಜಕುಮಾರ, ವೀರಿಯಂ ಹೋತಿ ಅಸಲ್ಲೀನಂ, ಉಪಟ್ಠಿತಾ ಸತಿ ಅಸಮ್ಮುಟ್ಠಾ, ಸಾರದ್ಧೋ ಚ ಪನ ಮೇ ಕಾಯೋ ಹೋತಿ ಅಪ್ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸದ್ಧೋ, ತೇನೇವ ದುಕ್ಖಪ್ಪಧಾನೇನ ಪಧಾನಾಭಿತುನ್ನಸ್ಸ ಸತೋ।
‘‘ಅಪಿಸ್ಸು ಮಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ದೇವತಾ ದಿಸ್ವಾ ಏವಮಾಹಂಸು – ‘ಕಾಲಙ್ಕತೋ ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ’ತಿ। ಏಕಚ್ಚಾ ದೇವತಾ ಏವಮಾಹಂಸು – ‘ನ ಕಾಲಙ್ಕತೋ ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ, ಅಪಿ ಚ ಕಾಲಙ್ಕರೋತೀ’ತಿ। ಏಕಚ್ಚಾ ದೇವತಾ ಏವಮಾಹಂಸು – ‘ನ ಕಾಲಙ್ಕತೋ ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ, ನಾಪಿ ಕಾಲಙ್ಕರೋತಿ । ಅರಹಂ ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ। ವಿಹಾರೋತ್ವೇವ ಸೋ ವಿಹಾರೋತ್ವೇವೇಸೋ (ಸೀ॰) ಅರಹತೋ ಏವರೂಪೋ ಹೋತೀ’ತಿ ವಿಹಾರೋತ್ವೇವೇಸೋ ಅರಹತೋ’’ತಿ (?)।
೩೩೪. ‘‘ತಸ್ಸ ಮಯ್ಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಏತದಹೋಸಿ – ‘ಯಂನೂನಾಹಂ ಸಬ್ಬಸೋ ಆಹಾರುಪಚ್ಛೇದಾಯ ಪಟಿಪಜ್ಜೇಯ್ಯ’ನ್ತಿ। ಅಥ ಖೋ ಮಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ದೇವತಾ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಏತದವೋಚುಂ – ‘ಮಾ ಖೋ ತ್ವಂ, ಮಾರಿಸ, ಸಬ್ಬಸೋ ಆಹಾರುಪಚ್ಛೇದಾಯ ಪಟಿಪಜ್ಜಿ। ಸಚೇ ಖೋ ತ್ವಂ, ಮಾರಿಸ, ಸಬ್ಬಸೋ ಆಹಾರುಪಚ್ಛೇದಾಯ ಪಟಿಪಜ್ಜಿಸ್ಸಸಿ, ತಸ್ಸ ತೇ ಮಯಂ ದಿಬ್ಬಂ ಓಜಂ ಲೋಮಕೂಪೇಹಿ ಅಜ್ಝೋಹಾರೇಸ್ಸಾಮ ಅಜ್ಝೋಹರಿಸ್ಸಾಮ (ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰ ಪೀ॰ ಕ॰), ತಾಯ ತ್ವಂ ಯಾಪೇಸ್ಸಸೀ’ತಿ। ತಸ್ಸ ಮಯ್ಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಏತದಹೋಸಿ – ‘ಅಹಞ್ಚೇವ ಖೋ ಪನ ಸಬ್ಬಸೋ ಅಜಜ್ಜಿತಂ ಅಜದ್ಧುಕಂ (ಸೀ॰ ಪೀ॰), ಜದ್ಧುಕಂ (ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰) ಪಟಿಜಾನೇಯ್ಯಂ। ಇಮಾ ಚ ಮೇ ದೇವತಾ ದಿಬ್ಬಂ ಓಜಂ ಲೋಮಕೂಪೇಹಿ ಅಜ್ಝೋಹಾರೇಯ್ಯುಂ ಅಜ್ಝೋಹರೇಯ್ಯುಂ (ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰ ಪೀ॰ ಕ॰), ತಾಯ ಚಾಹಂ ಯಾಪೇಯ್ಯಂ, ತಂ ಮಮಸ್ಸ ಮುಸಾ’ತಿ। ಸೋ ಖೋ ಅಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ತಾ ದೇವತಾ ಪಚ್ಚಾಚಿಕ್ಖಾಮಿ। ‘ಹಲ’ನ್ತಿ ವದಾಮಿ।
‘‘ತಸ್ಸ ಮಯ್ಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಏತದಹೋಸಿ – ‘ಯಂನೂನಾಹಂ ಥೋಕಂ ಥೋಕಂ ಆಹಾರಂ ಆಹಾರೇಯ್ಯಂ ಪಸತಂ ಪಸತಂ, ಯದಿ ವಾ ಮುಗ್ಗಯೂಸಂ ಯದಿ ವಾ ಕುಲತ್ಥಯೂಸಂ ಯದಿ ವಾ ಕಳಾಯಯೂಸಂ ಯದಿ ವಾ ಹರೇಣುಕಯೂಸ’ನ್ತಿ। ಸೋ ಖೋ ಅಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಥೋಕಂ ಥೋಕಂ ಆಹಾರಂ ಆಹಾರೇಸಿಂ ಪಸತಂ ಪಸತಂ, ಯದಿ ವಾ ಮುಗ್ಗಯೂಸಂ ಯದಿ ವಾ ಕುಲತ್ಥಯೂಸಂ ಯದಿ ವಾ ಕಳಾಯಯೂಸಂ ಯದಿ ವಾ ಹರೇಣುಕಯೂಸಂ। ತಸ್ಸ ಮಯ್ಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಥೋಕಂ ಥೋಕಂ ಆಹಾರಂ ಆಹಾರಯತೋ ಪಸತಂ ಪಸತಂ, ಯದಿ ವಾ ಮುಗ್ಗಯೂಸಂ ಯದಿ ವಾ ಕುಲತ್ಥಯೂಸಂ ಯದಿ ವಾ ಕಳಾಯಯೂಸಂ ಯದಿ ವಾ ಹರೇಣುಕಯೂಸಂ, ಅಧಿಮತ್ತಕಸಿಮಾನಂ ಪತ್ತೋ ಕಾಯೋ ಹೋತಿ। ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ನಾಮ ಆಸೀತಿಕಪಬ್ಬಾನಿ ವಾ ಕಾಳಪಬ್ಬಾನಿ ವಾ, ಏವಮೇವಸ್ಸು ಮೇ ಅಙ್ಗಪಚ್ಚಙ್ಗಾನಿ ಭವನ್ತಿ ತಾಯೇವಪ್ಪಾಹಾರತಾಯ। ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ನಾಮ ಓಟ್ಠಪದಂ, ಏವಮೇವಸ್ಸು ಮೇ ಆನಿಸದಂ ಹೋತಿ ತಾಯೇವಪ್ಪಾಹಾರತಾಯ। ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ನಾಮ ವಟ್ಟನಾವಳೀ, ಏವಮೇವಸ್ಸು ಮೇ ಪಿಟ್ಠಿಕಣ್ಟಕೋ ಉಣ್ಣತಾವನತೋ ಹೋತಿ ತಾಯೇವಪ್ಪಾಹಾರತಾಯ। ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ನಾಮ ಜರಸಾಲಾಯ ಗೋಪಾನಸಿಯೋ ಓಲುಗ್ಗವಿಲುಗ್ಗಾ ಭವನ್ತಿ, ಏವಮೇವಸ್ಸು ಮೇ ಫಾಸುಳಿಯೋ ಓಲುಗ್ಗವಿಲುಗ್ಗಾ ಭವನ್ತಿ ತಾಯೇವಪ್ಪಾಹಾರತಾಯ। ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ನಾಮ ಗಮ್ಭೀರೇ ಉದಪಾನೇ ಉದಕತಾರಕಾ ಗಮ್ಭೀರಗತಾ ಓಕ್ಖಾಯಿಕಾ ದಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಏವಮೇವಸ್ಸು ಮೇ ಅಕ್ಖಿಕೂಪೇಸು ಅಕ್ಖಿತಾರಕಾ ಗಮ್ಭೀರಗತಾ ಓಕ್ಖಾಯಿಕಾ ದಿಸ್ಸನ್ತಿ ತಾಯೇವಪ್ಪಾಹಾರತಾಯ। ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ನಾಮ ತಿತ್ತಕಾಲಾಬು ಆಮಕಚ್ಛಿನ್ನೋ ವಾತಾತಪೇನ ಸಂಫುಟಿತೋ ಸಮ್ಫುಸಿತೋ (ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰), ಸಂಪುಟೀತೋ (ಕ॰) ಸಂಫುಟಿತೋತಿ ಏತ್ಥ ಸಙ್ಕುಚಿತೋತಿ ಅತ್ಥೋ ಹೋತಿ ಸಮ್ಮಿಲಾತೋ, ಏವಮೇವಸ್ಸು ಮೇ ಸೀಸಚ್ಛವಿ ಸಂಫುಟಿತಾ ಹೋತಿ ಸಮ್ಮಿಲಾತಾ ತಾಯೇವಪ್ಪಾಹಾರತಾಯ। ಸೋ ಖೋ ಅಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ‘ಉದರಚ್ಛವಿಂ ಪರಿಮಸಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಪಿಟ್ಠಿಕಣ್ಟಕಂಯೇವ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹಾಮಿ, ‘ಪಿಟ್ಠಿಕಣ್ಟಕಂ ಪರಿಮಸಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಉದರಚ್ಛವಿಂಯೇವ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹಾಮಿ। ಯಾವಸ್ಸು ಮೇ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಉದರಚ್ಛವಿ ಪಿಟ್ಠಿಕಣ್ಟಕಂ ಅಲ್ಲೀನಾ ಹೋತಿ ತಾಯೇವಪ್ಪಾಹಾರತಾಯ। ಸೋ ಖೋ ಅಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ‘ವಚ್ಚಂ ವಾ ಮುತ್ತಂ ವಾ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ತತ್ಥೇವ ಅವಕುಜ್ಜೋ ಪಪತಾಮಿ ತಾಯೇವಪ್ಪಾಹಾರತಾಯ। ಸೋ ಖೋ ಅಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಇಮಮೇವ ಕಾಯಂ ಅಸ್ಸಾಸೇನ್ತೋ ಪಾಣಿನಾ ಗತ್ತಾನಿ ಅನುಮಜ್ಜಾಮಿ। ತಸ್ಸ ಮಯ್ಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಪಾಣಿನಾ ಗತ್ತಾನಿ ಅನುಮಜ್ಜತೋ ಪೂತಿಮೂಲಾನಿ ಲೋಮಾನಿ ಕಾಯಸ್ಮಾ ಪಪತನ್ತಿ ತಾಯೇವಪ್ಪಾಹಾರತಾಯ। ಅಪಿಸ್ಸು ಮಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಮನುಸ್ಸಾ ದಿಸ್ವಾ ಏವಮಾಹಂಸು – ‘ಕಾಳೋ ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ’ತಿ, ಏಕಚ್ಚೇ ಮನುಸ್ಸಾ ಏವಮಾಹಂಸು – ‘ನ ಕಾಳೋ ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ, ಸಾಮೋ ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ’ತಿ। ಏಕಚ್ಚೇ ಮನುಸ್ಸಾ ಏವಮಾಹಂಸು – ‘ನ ಕಾಳೋ ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ, ನಪಿ ಸಾಮೋ, ಮಙ್ಗುರಚ್ಛವಿ ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ’ತಿ। ಯಾವಸ್ಸು ಮೇ, ರಾಜಕುಮಾರ, ತಾವ ಪರಿಸುದ್ಧೋ ಛವಿವಣ್ಣೋ ಪರಿಯೋದಾತೋ ಉಪಹತೋ ಹೋತಿ ತಾಯೇವಪ್ಪಾಹಾರತಾಯ।
೩೩೫. ‘‘ತಸ್ಸ ಮಯ್ಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಏತದಹೋಸಿ – ‘ಯೇ ಖೋ ಕೇಚಿ ಅತೀತಮದ್ಧಾನಂ ಸಮಣಾ ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ವಾ ಓಪಕ್ಕಮಿಕಾ ದುಕ್ಖಾ ತಿಬ್ಬಾ ತಿಪ್ಪಾ (ಸೀ॰ ಪೀ॰) ಖರಾ ಕಟುಕಾ ವೇದನಾ ವೇದಯಿಂಸು, ಏತಾವಪರಮಂ ನಯಿತೋ ಭಿಯ್ಯೋ। ಯೇಪಿ ಹಿ ಕೇಚಿ ಅನಾಗತಮದ್ಧಾನಂ ಸಮಣಾ ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ವಾ ಓಪಕ್ಕಮಿಕಾ ದುಕ್ಖಾ ತಿಬ್ಬಾ ಖರಾ ಕಟುಕಾ ವೇದನಾ ವೇದಯಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಏತಾವಪರಮಂ ನಯಿತೋ ಭಿಯ್ಯೋ। ಯೇಪಿ ಹಿ ಕೇಚಿ ಏತರಹಿ ಸಮಣಾ ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ವಾ ಓಪಕ್ಕಮಿಕಾ ದುಕ್ಖಾ ತಿಬ್ಬಾ ಖರಾ ಕಟುಕಾ ವೇದನಾ ವೇದಯನ್ತಿ, ಏತಾವಪರಮಂ ನಯಿತೋ ಭಿಯ್ಯೋ। ನ ಖೋ ಪನಾಹಂ ಇಮಾಯ ಕಟುಕಾಯ ದುಕ್ಕರಕಾರಿಕಾಯ ಅಧಿಗಚ್ಛಾಮಿ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಾ ಅಲಮರಿಯಞಾಣದಸ್ಸನವಿಸೇಸಂ; ಸಿಯಾ ನು ಖೋ ಅಞ್ಞೋ ಮಗ್ಗೋ ಬೋಧಾಯಾ’ತಿ। ತಸ್ಸ ಮಯ್ಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಏತದಹೋಸಿ – ‘ಅಭಿಜಾನಾಮಿ ಖೋ ಪನಾಹಂ ಪಿತು ಸಕ್ಕಸ್ಸ ಕಮ್ಮನ್ತೇ ಸೀತಾಯ ಜಮ್ಬುಚ್ಛಾಯಾಯ ನಿಸಿನ್ನೋ ವಿವಿಚ್ಚೇವ ಕಾಮೇಹಿ ವಿವಿಚ್ಚ ಅಕುಸಲೇಹಿ ಧಮ್ಮೇಹಿ ಸವಿತಕ್ಕಂ ಸವಿಚಾರಂ ವಿವೇಕಜಂ ಪೀತಿಸುಖಂ ಪಠಮಂ ಝಾನಂ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರಿತಾ; ಸಿಯಾ ನು ಖೋ ಏಸೋ ಮಗ್ಗೋ ಬೋಧಾಯಾ’ತಿ। ತಸ್ಸ ಮಯ್ಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಸತಾನುಸಾರಿ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಅಹೋಸಿ – ‘ಏಸೇವ ಮಗ್ಗೋ ಬೋಧಾಯಾ’ತಿ। ತಸ್ಸ ಮಯ್ಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಏತದಹೋಸಿ – ‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಅಹಂ ತಸ್ಸ ಸುಖಸ್ಸ ಭಾಯಾಮಿ ಯಂ ತಂ ಸುಖಂ ಅಞ್ಞತ್ರೇವ ಕಾಮೇಹಿ ಅಞ್ಞತ್ರ ಅಕುಸಲೇಹಿ ಧಮ್ಮೇಹೀ’ತಿ? ತಸ್ಸ ಮಯ್ಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಏತದಹೋಸಿ – ‘ನ ಖೋ ಅಹಂ ತಸ್ಸ ಸುಖಸ್ಸ ಭಾಯಾಮಿ ಯಂ ತಂ ಸುಖಂ ಅಞ್ಞತ್ರೇವ ಕಾಮೇಹಿ ಅಞ್ಞತ್ರ ಅಕುಸಲೇಹಿ ಧಮ್ಮೇಹೀ’ತಿ।
‘‘ತಸ್ಸ ಮಯ್ಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಏತದಹೋಸಿ – ‘ನ ಖೋ ತಂ ಸುಕರಂ ಸುಖಂ ಅಧಿಗನ್ತುಂ ಏವಂ ಅಧಿಮತ್ತಕಸಿಮಾನಂ ಪತ್ತಕಾಯೇನ। ಯಂನೂನಾಹಂ ಓಳಾರಿಕಂ ಆಹಾರಂ ಆಹಾರೇಯ್ಯಂ ಓದನಕುಮ್ಮಾಸ’ನ್ತಿ। ಸೋ ಖೋ ಅಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಓಳಾರಿಕಂ ಆಹಾರಂ ಆಹಾರೇಸಿಂ ಓದನಕುಮ್ಮಾಸಂ। ತೇನ ಖೋ ಪನ ಮಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಸಮಯೇನ ಪಞ್ಚವಗ್ಗಿಯಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಿತಾ ಹೋನ್ತಿ – ‘ಯಂ ಖೋ ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ ಧಮ್ಮಂ ಅಧಿಗಮಿಸ್ಸತಿ ತಂ ನೋ ಆರೋಚೇಸ್ಸತೀ’ತಿ। ಯತೋ ಖೋ ಅಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಓಳಾರಿಕಂ ಆಹಾರಂ ಆಹಾರೇಸಿಂ ಓದನಕುಮ್ಮಾಸಂ, ಅಥ ಮೇ ತೇ ಪಞ್ಚವಗ್ಗಿಯಾ ಭಿಕ್ಖೂ ನಿಬ್ಬಿಜ್ಜ ಪಕ್ಕಮಿಂಸು – ‘ಬಾಹುಲ್ಲಿಕೋ ಬಾಹುಲಿಕೋ (ಸೀ॰ ಪೀ॰) ಸಾರತ್ಥಟೀಕಾಯ ಸಂಘಭೇದಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾಯ ಸಮೇತಿ ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ ಪಧಾನವಿಬ್ಭನ್ತೋ, ಆವತ್ತೋ ಬಾಹುಲ್ಲಾಯಾ’ತಿ।
೩೩೬. ‘‘ಸೋ ಖೋ ಅಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಓಳಾರಿಕಂ ಆಹಾರಂ ಆಹಾರೇತ್ವಾ ಬಲಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿವಿಚ್ಚೇವ ಕಾಮೇಹಿ…ಪೇ॰… ಪಠಮಂ ಝಾನಂ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹಾಸಿಂ। ವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಾನಂ ವೂಪಸಮಾ… ದುತಿಯಂ ಝಾನಂ… ತತಿಯಂ ಝಾನಂ… ಚತುತ್ಥಂ ಝಾನಂ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹಾಸಿಂ। ಸೋ ಏವಂ ಸಮಾಹಿತೇ ಚಿತ್ತೇ ಪರಿಸುದ್ಧೇ ಪರಿಯೋದಾತೇ ಅನಙ್ಗಣೇ ವಿಗತೂಪಕ್ಕಿಲೇಸೇ ಮುದುಭೂತೇ ಕಮ್ಮನಿಯೇ ಠಿತೇ ಆನೇಞ್ಜಪ್ಪತ್ತೇ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಾನುಸ್ಸತಿಞಾಣಾಯ ಚಿತ್ತಂ ಅಭಿನಿನ್ನಾಮೇಸಿಂ। ಸೋ ಅನೇಕವಿಹಿತಂ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಂ ಅನುಸ್ಸರಾಮಿ, ಸೇಯ್ಯಥಿದಂ – ಏಕಮ್ಪಿ ಜಾತಿಂ ದ್ವೇಪಿ ಜಾತಿಯೋ…ಪೇ॰… ಇತಿ ಸಾಕಾರಂ ಸಉದ್ದೇಸಂ ಅನೇಕವಿಹಿತಂ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಂ ಅನುಸ್ಸರಾಮಿ। ಅಯಂ ಖೋ ಮೇ, ರಾಜಕುಮಾರ, ರತ್ತಿಯಾ ಪಠಮೇ ಯಾಮೇ ಪಠಮಾ ವಿಜ್ಜಾ ಅಧಿಗತಾ, ಅವಿಜ್ಜಾ ವಿಹತಾ, ವಿಜ್ಜಾ ಉಪ್ಪನ್ನಾ; ತಮೋ ವಿಹತೋ, ಆಲೋಕೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋ – ಯಥಾ ತಂ ಅಪ್ಪಮತ್ತಸ್ಸ ಆತಾಪಿನೋ ಪಹಿತತ್ತಸ್ಸ ವಿಹರತೋ।
‘‘ಸೋ ಏವಂ ಸಮಾಹಿತೇ ಚಿತ್ತೇ ಪರಿಸುದ್ಧೇ ಪರಿಯೋದಾತೇ ಅನಙ್ಗಣೇ ವಿಗತೂಪಕ್ಕಿಲೇಸೇ ಮುದುಭೂತೇ ಕಮ್ಮನಿಯೇ ಠಿತೇ ಆನೇಞ್ಜಪ್ಪತ್ತೇ ಸತ್ತಾನಂ ಚುತೂಪಪಾತಞಾಣಾಯ ಚಿತ್ತಂ ಅಭಿನಿನ್ನಾಮೇಸಿಂ। ಸೋ ದಿಬ್ಬೇನ ಚಕ್ಖುನಾ ವಿಸುದ್ಧೇನ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಮಾನುಸಕೇನ ಸತ್ತೇ ಪಸ್ಸಾಮಿ ಚವಮಾನೇ ಉಪಪಜ್ಜಮಾನೇ ಹೀನೇ ಪಣೀತೇ ಸುವಣ್ಣೇ ದುಬ್ಬಣ್ಣೇ ಸುಗತೇ ದುಗ್ಗತೇ ಯಥಾಕಮ್ಮೂಪಗೇ ಸತ್ತೇ ಪಜಾನಾಮಿ …ಪೇ॰… ಅಯಂ ಖೋ ಮೇ, ರಾಜಕುಮಾರ, ರತ್ತಿಯಾ ಮಜ್ಝಿಮೇ ಯಾಮೇ ದುತಿಯಾ ವಿಜ್ಜಾ ಅಧಿಗತಾ, ಅವಿಜ್ಜಾ ವಿಹತಾ, ವಿಜ್ಜಾ ಉಪ್ಪನ್ನಾ; ತಮೋ ವಿಹತೋ, ಆಲೋಕೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋ – ಯಥಾ ತಂ ಅಪ್ಪಮತ್ತಸ್ಸ ಆತಾಪಿನೋ ಪಹಿತತ್ತಸ್ಸ ವಿಹರತೋ।
‘‘ಸೋ ಏವಂ ಸಮಾಹಿತೇ ಚಿತ್ತೇ ಪರಿಸುದ್ಧೇ ಪರಿಯೋದಾತೇ ಅನಙ್ಗಣೇ ವಿಗತೂಪಕ್ಕಿಲೇಸೇ ಮುದುಭೂತೇ ಕಮ್ಮನಿಯೇ ಠಿತೇ ಆನೇಞ್ಜಪ್ಪತ್ತೇ ಆಸವಾನಂ ಖಯಞಾಣಾಯ ಚಿತ್ತಂ ಅಭಿನಿನ್ನಾಮೇಸಿಂ। ಸೋ ‘ಇದಂ ದುಕ್ಖ’ನ್ತಿ ಯಥಾಭೂತಂ ಅಬ್ಭಞ್ಞಾಸಿಂ…ಪೇ॰… ‘ಅಯಂ ದುಕ್ಖನಿರೋಧಗಾಮಿನೀ ಪಟಿಪದಾ’ತಿ ಯಥಾಭೂತಂ ಅಬ್ಭಞ್ಞಾಸಿಂ; ‘ಇಮೇ ಆಸವಾ’ತಿ ಯಥಾಭೂತಂ ಅಬ್ಭಞ್ಞಾಸಿಂ…ಪೇ॰… ‘ಅಯಂ ಆಸವನಿರೋಧಗಾಮಿನೀ ಪಟಿಪದಾ’ತಿ ಯಥಾಭೂತಂ ಅಬ್ಭಞ್ಞಾಸಿಂ। ತಸ್ಸ ಮೇ ಏವಂ ಜಾನತೋ ಏವಂ ಪಸ್ಸತೋ ಕಾಮಾಸವಾಪಿ ಚಿತ್ತಂ ವಿಮುಚ್ಚಿತ್ಥ, ಭವಾಸವಾಪಿ ಚಿತ್ತಂ ವಿಮುಚ್ಚಿತ್ಥ, ಅವಿಜ್ಜಾಸವಾಪಿ ಚಿತ್ತಂ ವಿಮುಚ್ಚಿತ್ಥ। ವಿಮುತ್ತಸ್ಮಿಂ ವಿಮುತ್ತಮಿತಿ ಞಾಣಂ ಅಹೋಸಿ। ‘ಖೀಣಾ ಜಾತಿ, ವುಸಿತಂ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ, ಕತಂ ಕರಣೀಯಂ, ನಾಪರಂ ಇತ್ಥತ್ತಾಯಾ’ತಿ ಅಬ್ಭಞ್ಞಾಸಿಂ। ಅಯಂ ಖೋ ಮೇ, ರಾಜಕುಮಾರ, ರತ್ತಿಯಾ ಪಚ್ಛಿಮೇ ಯಾಮೇ ತತಿಯಾ ವಿಜ್ಜಾ ಅಧಿಗತಾ, ಅವಿಜ್ಜಾ ವಿಹತಾ, ವಿಜ್ಜಾ ಉಪ್ಪನ್ನಾ; ತಮೋ ವಿಹತೋ, ಆಲೋಕೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋ – ಯಥಾ ತಂ ಅಪ್ಪಮತ್ತಸ್ಸ ಆತಾಪಿನೋ ಪಹಿತತ್ತಸ್ಸ ವಿಹರತೋ।
೩೩೭. ‘‘ತಸ್ಸ ಮಯ್ಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಏತದಹೋಸಿ – ‘ಅಧಿಗತೋ ಖೋ ಮ್ಯಾಯಂ ಧಮ್ಮೋ ಗಮ್ಭೀರೋ ದುದ್ದಸೋ ದುರನುಬೋಧೋ ಸನ್ತೋ ಪಣೀತೋ ಅತಕ್ಕಾವಚರೋ ನಿಪುಣೋ ಪಣ್ಡಿತವೇದನೀಯೋ। ಆಲಯರಾಮಾ ಖೋ ಪನಾಯಂ ಪಜಾ ಆಲಯರತಾ ಆಲಯಸಮ್ಮುದಿತಾ। ಆಲಯರಾಮಾಯ ಖೋ ಪನ ಪಜಾಯ ಆಲಯರತಾಯ ಆಲಯಸಮ್ಮುದಿತಾಯ ದುದ್ದಸಂ ಇದಂ ಠಾನಂ ಯದಿದಂ – ಇದಪ್ಪಚ್ಚಯತಾಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದೋ। ಇದಮ್ಪಿ ಖೋ ಠಾನಂ ದುದ್ದಸಂ – ಯದಿದಂ ಸಬ್ಬಸಙ್ಖಾರಸಮಥೋ ಸಬ್ಬೂಪಧಿಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗೋ ತಣ್ಹಾಕ್ಖಯೋ ವಿರಾಗೋ ನಿರೋಧೋ ನಿಬ್ಬಾನಂ । ಅಹಞ್ಚೇವ ಖೋ ಪನ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಯ್ಯಂ, ಪರೇ ಚ ಮೇ ನ ಆಜಾನೇಯ್ಯುಂ, ಸೋ ಮಮಸ್ಸ ಕಿಲಮಥೋ, ಸಾ ಮಮಸ್ಸ ವಿಹೇಸಾ’ತಿ। ಅಪಿಸ್ಸು ಮಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಇಮಾ ಅನಚ್ಛರಿಯಾ ಗಾಥಾಯೋ ಪಟಿಭಂಸು ಪುಬ್ಬೇ ಅಸ್ಸುತಪುಬ್ಬಾ –
‘ಕಿಚ್ಛೇನ ಮೇ ಅಧಿಗತಂ, ಹಲಂ ದಾನಿ ಪಕಾಸಿತುಂ।
ರಾಗದೋಸಪರೇತೇಹಿ, ನಾಯಂ ಧಮ್ಮೋ ಸುಸಮ್ಬುಧೋ॥
‘ಪಟಿಸೋತಗಾಮಿಂ ನಿಪುಣಂ, ಗಮ್ಭೀರಂ ದುದ್ದಸಂ ಅಣುಂ।
ರಾಗರತ್ತಾ ನ ದಕ್ಖನ್ತಿ, ತಮೋಖನ್ಧೇನ ಆವುಟಾ’ ಆವಟಾ (ಸೀ॰), ಆವುತಾ (ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰) ತಿ॥
‘‘ಇತಿಹ ಮೇ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಪಟಿಸಞ್ಚಿಕ್ಖತೋ ಅಪ್ಪೋಸ್ಸುಕ್ಕತಾಯ ಚಿತ್ತಂ ನಮತಿ ನೋ ಧಮ್ಮದೇಸನಾಯ।
೩೩೮. ‘‘ಅಥ ಖೋ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಬ್ರಹ್ಮುನೋ ಸಹಮ್ಪತಿಸ್ಸ ಮಮ ಚೇತಸಾ ಚೇತೋಪರಿವಿತಕ್ಕಮಞ್ಞಾಯ ಏತದಹೋಸಿ – ‘ನಸ್ಸತಿ ವತ, ಭೋ, ಲೋಕೋ; ವಿನಸ್ಸತಿ ವತ, ಭೋ, ಲೋಕೋ। ಯತ್ರ ಹಿ ನಾಮ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಅರಹತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಅಪ್ಪೋಸ್ಸುಕ್ಕತಾಯ ಚಿತ್ತಂ ನಮತಿ ನಮಿಸ್ಸತಿ (?) ನೋ ಧಮ್ಮದೇಸನಾಯಾ’ತಿ। ಅಥ ಖೋ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಬ್ರಹ್ಮಾ ಸಹಮ್ಪತಿ – ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ನಾಮ ಬಲವಾ ಪುರಿಸೋ ಸಮಿಞ್ಜಿತಂ ವಾ ಬಾಹಂ ಪಸಾರೇಯ್ಯ ಪಸಾರಿತಂ ವಾ ಬಾಹಂ ಸಮಿಞ್ಜೇಯ್ಯ, ಏವಮೇವ – ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ಅನ್ತರಹಿತೋ ಮಮ ಪುರತೋ ಪಾತುರಹೋಸಿ। ಅಥ ಖೋ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಬ್ರಹ್ಮಾ ಸಹಮ್ಪತಿ ಏಕಂಸಂ ಉತ್ತರಾಸಙ್ಗಂ ಕರಿತ್ವಾ ಯೇನಾಹಂ ತೇನಞ್ಜಲಿಂ ಪಣಾಮೇತ್ವಾ ಮಂ ಏತದವೋಚ – ‘ದೇಸೇತು, ಭನ್ತೇ, ಭಗವಾ ಧಮ್ಮಂ, ದೇಸೇತು ಸುಗತೋ ಧಮ್ಮಂ। ಸನ್ತಿ ಸತ್ತಾ ಅಪ್ಪರಜಕ್ಖಜಾತಿಕಾ ಅಸ್ಸವನತಾಯ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಪರಿಹಾಯನ್ತಿ; ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಅಞ್ಞಾತಾರೋ’ತಿ । ಇದಮವೋಚ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಬ್ರಹ್ಮಾ ಸಹಮ್ಪತಿ; ಇದಂ ವತ್ವಾ ಅಥಾಪರಂ ಏತದವೋಚ –
‘ಪಾತುರಹೋಸಿ ಮಗಧೇಸು ಪುಬ್ಬೇ,
ಧಮ್ಮೋ ಅಸುದ್ಧೋ ಸಮಲೇಹಿ ಚಿನ್ತಿತೋ।
ಅಪಾಪುರೇತಂ ಅವಾಪುರೇತಂ (ಸೀ॰) ಅಮತಸ್ಸ ದ್ವಾರಂ,
ಸುಣನ್ತು ಧಮ್ಮಂ ವಿಮಲೇನಾನುಬುದ್ಧಂ॥
‘ಸೇಲೇ ಯಥಾ ಪಬ್ಬತಮುದ್ಧನಿಟ್ಠಿತೋ,
ಯಥಾಪಿ ಪಸ್ಸೇ ಜನತಂ ಸಮನ್ತತೋ।
ತಥೂಪಮಂ ಧಮ್ಮಮಯಂ ಸುಮೇಧ,
ಪಾಸಾದಮಾರುಯ್ಹ ಸಮನ್ತಚಕ್ಖು॥
‘ಸೋಕಾವತಿಣ್ಣಂ ಸೋಕಾವಕಿಣ್ಣಂ (ಸ್ಯಾ॰) ಜನತಮಪೇತಸೋಕೋ,
ಅವೇಕ್ಖಸ್ಸು ಜಾತಿಜರಾಭಿಭೂತಂ।
ಉಟ್ಠೇಹಿ ವೀರ, ವಿಜಿತಸಙ್ಗಾಮ,
ಸತ್ಥವಾಹ ಅಣಣ ಅನಣ (ಸೀ॰ ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰ ಪೀ॰ ಕ॰), ವಿಚರ ಲೋಕೇ।
ದೇಸಸ್ಸು ದೇಸೇತು (ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰ ಕ॰) ಭಗವಾ ಧಮ್ಮಂ,
ಅಞ್ಞಾತಾರೋ ಭವಿಸ್ಸನ್ತೀ’ತಿ॥
೩೩೯. ‘‘ಅಥ ಖ್ವಾಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಬ್ರಹ್ಮುನೋ ಚ ಅಜ್ಝೇಸನಂ ವಿದಿತ್ವಾ ಸತ್ತೇಸು ಚ ಕಾರುಞ್ಞತಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಬುದ್ಧಚಕ್ಖುನಾ ಲೋಕಂ ವೋಲೋಕೇಸಿಂ। ಅದ್ದಸಂ ಖೋ ಅಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಬುದ್ಧಚಕ್ಖುನಾ ಲೋಕಂ ವೋಲೋಕೇನ್ತೋ ಸತ್ತೇ ಅಪ್ಪರಜಕ್ಖೇ ಮಹಾರಜಕ್ಖೇ ತಿಕ್ಖಿನ್ದ್ರಿಯೇ ಮುದಿನ್ದ್ರಿಯೇ ಸ್ವಾಕಾರೇ ದ್ವಾಕಾರೇ ಸುವಿಞ್ಞಾಪಯೇ ದುವಿಞ್ಞಾಪಯೇ ಅಪ್ಪೇಕಚ್ಚೇ ಪರಲೋಕವಜ್ಜಭಯದಸ್ಸಾವಿನೇ ದಸ್ಸಾವಿನೋ (ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰ ಕ॰) ವಿಹರನ್ತೇ, ಅಪ್ಪೇಕಚ್ಚೇ ನ ಪರಲೋಕವಜ್ಜಭಯದಸ್ಸಾವಿನೇ ವಿಹರನ್ತೇ। ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ನಾಮ ಉಪ್ಪಲಿನಿಯಂ ವಾ ಪದುಮಿನಿಯಂ ವಾ ಪುಣ್ಡರೀಕಿನಿಯಂ ವಾ ಅಪ್ಪೇಕಚ್ಚಾನಿ ಉಪ್ಪಲಾನಿ ವಾ ಪದುಮಾನಿ ವಾ ಪುಣ್ಡರೀಕಾನಿ ವಾ ಉದಕೇ ಜಾತಾನಿ ಉದಕೇ ಸಂವಡ್ಢಾನಿ ಉದಕಾನುಗ್ಗತಾನಿ ಅನ್ತೋನಿಮುಗ್ಗಪೋಸೀನಿ, ಅಪ್ಪೇಕಚ್ಚಾನಿ ಉಪ್ಪಲಾನಿ ವಾ ಪದುಮಾನಿ ವಾ ಪುಣ್ಡರೀಕಾನಿ ವಾ ಉದಕೇ ಜಾತಾನಿ ಉದಕೇ ಸಂವಡ್ಢಾನಿ ಉದಕಾನುಗ್ಗತಾನಿ ಸಮೋದಕಂ ಠಿತಾನಿ, ಅಪ್ಪೇಕಚ್ಚಾನಿ ಉಪ್ಪಲಾನಿ ವಾ ಪದುಮಾನಿ ವಾ ಪುಣ್ಡರೀಕಾನಿ ವಾ ಉದಕೇ ಜಾತಾನಿ ಉದಕೇ ಸಂವಡ್ಢಾನಿ ಉದಕಾ ಅಚ್ಚುಗ್ಗಮ್ಮ ಠಿತಾನಿ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ (ಸೀ॰ ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰ ಪೀ॰) ಅನುಪಲಿತ್ತಾನಿ ಉದಕೇನ, ಏವಮೇವ ಖೋ ಅಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಬುದ್ಧಚಕ್ಖುನಾ ಲೋಕಂ ವೋಲೋಕೇನ್ತೋ ಅದ್ದಸಂ ಸತ್ತೇ ಅಪ್ಪರಜಕ್ಖೇ ಮಹಾರಜಕ್ಖೇ ತಿಕ್ಖಿನ್ದ್ರಿಯೇ ಮುದಿನ್ದ್ರಿಯೇ ಸ್ವಾಕಾರೇ ದ್ವಾಕಾರೇ ಸುವಿಞ್ಞಾಪಯೇ ದುವಿಞ್ಞಾಪಯೇ, ಅಪ್ಪೇಕಚ್ಚೇ ಪರಲೋಕವಜ್ಜಭಯದಸ್ಸಾವಿನೇ ವಿಹರನ್ತೇ, ಅಪ್ಪೇಕಚ್ಚೇ ನ ಪರಲೋಕವಜ್ಜಭಯದಸ್ಸಾವಿನೇ ವಿಹರನ್ತೇ। ಅಥ ಖ್ವಾಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಬ್ರಹ್ಮಾನಂ ಸಹಮ್ಪತಿಂ ಗಾಥಾಯ ಪಚ್ಚಭಾಸಿಂ –
‘ಅಪಾರುತಾ ತೇಸಂ ಅಮತಸ್ಸ ದ್ವಾರಾ,
ಯೇ ಸೋತವನ್ತೋ ಪಮುಞ್ಚನ್ತು ಸದ್ಧಂ।
ವಿಹಿಂಸಸಞ್ಞೀ ಪಗುಣಂ ನ ಭಾಸಿಂ,
ಧಮ್ಮಂ ಪಣೀತಂ ಮನುಜೇಸು ಬ್ರಹ್ಮೇ’ತಿ॥
೩೪೦. ‘‘ಅಥ ಖೋ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಬ್ರಹ್ಮಾ ಸಹಮ್ಪತಿ ‘ಕತಾವಕಾಸೋ ಖೋಮ್ಹಿ ಭಗವತಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾಯಾ’ತಿ ಮಂ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ತತ್ಥೇವನ್ತರಧಾಯಿ।
‘‘ತಸ್ಸ ಮಯ್ಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಏತದಹೋಸಿ – ‘ಕಸ್ಸ ನು ಖೋ ಅಹಂ ಪಠಮಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಯ್ಯಂ? ಕೋ ಇಮಂ ಧಮ್ಮಂ ಖಿಪ್ಪಮೇವ ಆಜಾನಿಸ್ಸತೀ’ತಿ? ತಸ್ಸ ಮಯ್ಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಏತದಹೋಸಿ – ‘ಅಯಂ ಖೋ ಆಳಾರೋ ಕಾಲಾಮೋ ಪಣ್ಡಿತೋ ವಿಯತ್ತೋ ಮೇಧಾವೀ ದೀಘರತ್ತಂ ಅಪ್ಪರಜಕ್ಖಜಾತಿಕೋ। ಯಂನೂನಾಹಂ ಆಳಾರಸ್ಸ ಕಾಲಾಮಸ್ಸ ಪಠಮಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಯ್ಯಂ; ಸೋ ಇಮಂ ಧಮ್ಮಂ ಖಿಪ್ಪಮೇವ ಆಜಾನಿಸ್ಸತೀ’ತಿ। ಅಥ ಖೋ ಮಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ದೇವತಾ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಏತದವೋಚ – ‘ಸತ್ತಾಹಕಾಲಙ್ಕತೋ, ಭನ್ತೇ, ಆಳಾರೋ ಕಾಲಾಮೋ’ತಿ। ಞಾಣಞ್ಚ ಪನ ಮೇ ದಸ್ಸನಂ ಉದಪಾದಿ – ‘ಸತ್ತಾಹಕಾಲಙ್ಕತೋ ಆಳಾರೋ ಕಾಲಾಮೋ’ತಿ। ತಸ್ಸ ಮಯ್ಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಏತದಹೋಸಿ – ‘ಮಹಾಜಾನಿಯೋ ಖೋ ಆಳಾರೋ ಕಾಲಾಮೋ। ಸಚೇ ಹಿ ಸೋ ಇಮಂ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣೇಯ್ಯ, ಖಿಪ್ಪಮೇವ ಆಜಾನೇಯ್ಯಾ’ತಿ। ತಸ್ಸ ಮಯ್ಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಏತದಹೋಸಿ – ‘ಕಸ್ಸ ನು ಖೋ ಅಹಂ ಪಠಮಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಯ್ಯಂ? ಕೋ ಇಮಂ ಧಮ್ಮಂ ಖಿಪ್ಪಮೇವ ಆಜಾನಿಸ್ಸತೀ’ತಿ? ತಸ್ಸ ಮಯ್ಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಏತದಹೋಸಿ – ‘ಅಯಂ ಖೋ ಉದಕೋ ರಾಮಪುತ್ತೋ ಪಣ್ಡಿತೋ ವಿಯತ್ತೋ ಮೇಧಾವೀ ದೀಘರತ್ತಂ ಅಪ್ಪರಜಕ್ಖಜಾತಿಕೋ। ಯಂನೂನಾಹಂ ಉದಕಸ್ಸ ರಾಮಪುತ್ತಸ್ಸ ಪಠಮಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಯ್ಯಂ; ಸೋ ಇಮಂ ಧಮ್ಮಂ ಖಿಪ್ಪಮೇವ ಆಜಾನಿಸ್ಸತೀ’ತಿ। ಅಥ ಖೋ ಮಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ದೇವತಾ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಏತದವೋಚ – ‘ಅಭಿದೋಸಕಾಲಙ್ಕತೋ, ಭನ್ತೇ, ಉದಕೋ ರಾಮಪುತ್ತೋ’ತಿ। ಞಾಣಞ್ಚ ಪನ ಮೇ ದಸ್ಸನಂ ಉದಪಾದಿ – ‘ಅಭಿದೋಸಕಾಲಙ್ಕತೋ ಉದಕೋ ರಾಮಪುತ್ತೋ’ತಿ। ತಸ್ಸ ಮಯ್ಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಏತದಹೋಸಿ – ‘ಮಹಾಜಾನಿಯೋ ಖೋ ಉದಕೋ ರಾಮಪುತ್ತೋ। ಸಚೇ ಹಿ ಸೋ ಇಮಂ ಧಮ್ಮಂ ಸುಣೇಯ್ಯ, ಖಿಪ್ಪಮೇವ ಆಜಾನೇಯ್ಯಾ’ತಿ।
೩೪೧. ‘‘ತಸ್ಸ ಮಯ್ಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಏತದಹೋಸಿ – ‘ಕಸ್ಸ ನು ಖೋ ಅಹಂ ಪಠಮಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಯ್ಯಂ? ಕೋ ಇಮಂ ಧಮ್ಮಂ ಖಿಪ್ಪಮೇವ ಆಜಾನಿಸ್ಸತೀ’ತಿ? ತಸ್ಸ ಮಯ್ಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಏತದಹೋಸಿ – ‘ಬಹುಕಾರಾ ಖೋ ಮೇ ಪಞ್ಚವಗ್ಗಿಯಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಯೇ ಮಂ ಪಧಾನಪಹಿತತ್ತಂ ಉಪಟ್ಠಹಿಂಸು। ಯಂನೂನಾಹಂ ಪಞ್ಚವಗ್ಗಿಯಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಪಠಮಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಯ್ಯ’ನ್ತಿ। ತಸ್ಸ ಮಯ್ಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಏತದಹೋಸಿ – ‘ಕಹಂ ನು ಖೋ ಏತರಹಿ ಪಞ್ಚವಗ್ಗಿಯಾ ಭಿಕ್ಖೂ ವಿಹರನ್ತೀ’ತಿ। ಅದ್ದಸಂ ಖ್ವಾಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ದಿಬ್ಬೇನ ಚಕ್ಖುನಾ ವಿಸುದ್ಧೇನ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಮಾನುಸಕೇನ ಪಞ್ಚವಗ್ಗಿಯೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ವಿಹರನ್ತೇ ಇಸಿಪತನೇ ಮಿಗದಾಯೇ। ಅಥ ಖ್ವಾಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಉರುವೇಲಾಯಂ ಯಥಾಭಿರನ್ತಂ ವಿಹರಿತ್ವಾ ಯೇನ ಬಾರಾಣಸೀ ತೇನ ಚಾರಿಕಂ ಪಕ್ಕಮಿಂ।
‘‘ಅದ್ದಸಾ ಖೋ ಮಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಉಪಕೋ ಆಜೀವಕೋ ಅನ್ತರಾ ಚ ಗಯಂ ಅನ್ತರಾ ಚ ಬೋಧಿಂ ಅದ್ಧಾನಮಗ್ಗಪ್ಪಟಿಪನ್ನಂ । ದಿಸ್ವಾನ ಮಂ ಏತದವೋಚ – ‘ವಿಪ್ಪಸನ್ನಾನಿ ಖೋ ತೇ, ಆವುಸೋ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ, ಪರಿಸುದ್ಧೋ ಛವಿವಣ್ಣೋ ಪರಿಯೋದಾತೋ। ಕಂಸಿ ತ್ವಂ, ಆವುಸೋ, ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಪಬ್ಬಜಿತೋ? ಕೋ ವಾ ತೇ ಸತ್ಥಾ? ಕಸ್ಸ ವಾ ತ್ವಂ ಧಮ್ಮಂ ರೋಚೇಸೀ’ತಿ? ಏವಂ ವುತ್ತೇ, ಅಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಉಪಕಂ ಆಜೀವಕಂ ಗಾಥಾಹಿ ಅಜ್ಝಭಾಸಿಂ –
‘ಸಬ್ಬಾಭಿಭೂ ಸಬ್ಬವಿದೂಹಮಸ್ಮಿ,
ಸಬ್ಬೇಸು ಧಮ್ಮೇಸು ಅನೂಪಲಿತ್ತೋ।
ಸಬ್ಬಞ್ಜಹೋ ತಣ್ಹಾಕ್ಖಯೇ ವಿಮುತ್ತೋ,
ಸಯಂ ಅಭಿಞ್ಞಾಯ ಕಮುದ್ದಿಸೇಯ್ಯಂ॥
‘ನ ಮೇ ಆಚರಿಯೋ ಅತ್ಥಿ, ಸದಿಸೋ ಮೇ ನ ವಿಜ್ಜತಿ।
ಸದೇವಕಸ್ಮಿಂ ಲೋಕಸ್ಮಿಂ, ನತ್ಥಿ ಮೇ ಪಟಿಪುಗ್ಗಲೋ॥
‘ಅಹಞ್ಹಿ ಅರಹಾ ಲೋಕೇ, ಅಹಂ ಸತ್ಥಾ ಅನುತ್ತರೋ।
ಏಕೋಮ್ಹಿ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ, ಸೀತಿಭೂತೋಸ್ಮಿ ನಿಬ್ಬುತೋ॥
‘ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಂ ಪವತ್ತೇತುಂ, ಗಚ್ಛಾಮಿ ಕಾಸಿನಂ ಪುರಂ।
ಅನ್ಧೀಭೂತಸ್ಮಿಂ ಅನ್ಧಭೂತಸ್ಮಿಂ (ಸೀ॰ ಸ್ಯಾ॰ ಪೀ॰) ಲೋಕಸ್ಮಿಂ, ಆಹಞ್ಛಂ ಆಹಞ್ಞಿಂ (ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰ ಕ॰) ಅಮತದುನ್ದುಭಿ’ನ್ತಿ॥
‘ಯಥಾ ಖೋ ತ್ವಂ, ಆವುಸೋ, ಪಟಿಜಾನಾಸಿ ಅರಹಸಿ ಅನನ್ತಜಿನೋ’ತಿ।
‘ಮಾದಿಸಾ ವೇ ಜಿನಾ ಹೋನ್ತಿ, ಯೇ ಪತ್ತಾ ಆಸವಕ್ಖಯಂ।
ಜಿತಾ ಮೇ ಪಾಪಕಾ ಧಮ್ಮಾ, ತಸ್ಮಾಹಮುಪಕ ತಸ್ಮಾಹಂ ಉಪಕಾ (ಸೀ॰ ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰ ಪೀ॰) ಜಿನೋ’ತಿ॥
‘‘ಏವಂ ವುತ್ತೇ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಉಪಕೋ ಆಜೀವಕೋ ‘ಹುಪೇಯ್ಯಪಾವುಸೋ’ತಿ ಹುವೇಯ್ಯಪಾವುಸೋ (ಸೀ॰ ಪೀ॰), ಹುವೇಯ್ಯಾವುಸೋ (ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰) ವತ್ವಾ ಸೀಸಂ ಓಕಮ್ಪೇತ್ವಾ ಉಮ್ಮಗ್ಗಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ।
೩೪೨. ‘‘ಅಥ ಖ್ವಾಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಚಾರಿಕಂ ಚರಮಾನೋ ಯೇನ ಬಾರಾಣಸೀ ಇಸಿಪತನಂ ಮಿಗದಾಯೋ ಯೇನ ಪಞ್ಚವಗ್ಗಿಯಾ ಭಿಕ್ಖೂ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿಂ। ಅದ್ದಸಂಸು ಖೋ ಮಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಪಞ್ಚವಗ್ಗಿಯಾ ಭಿಕ್ಖೂ ದೂರತೋವ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ। ದಿಸ್ವಾನ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಸಣ್ಠಪೇಸುಂ – ‘ಅಯಂ ಖೋ, ಆವುಸೋ, ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ ಆಗಚ್ಛತಿ ಬಾಹುಲ್ಲಿಕೋ ಪಧಾನವಿಬ್ಭನ್ತೋ ಆವತ್ತೋ ಬಾಹುಲ್ಲಾಯ। ಸೋ ನೇವ ಅಭಿವಾದೇತಬ್ಬೋ, ನ ಪಚ್ಚುಟ್ಠಾತಬ್ಬೋ, ನಾಸ್ಸ ಪತ್ತಚೀವರಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೇತಬ್ಬಂ; ಅಪಿ ಚ ಖೋ ಆಸನಂ ಠಪೇತಬ್ಬಂ – ಸಚೇ ಸೋ ಆಕಙ್ಖಿಸ್ಸತಿ ನಿಸೀದಿಸ್ಸತೀ’ತಿ। ಯಥಾ ಯಥಾ ಖೋ ಅಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಪಞ್ಚವಗ್ಗಿಯೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಾಮಿ (ಸೀ॰ ಪೀ॰), ತಥಾ ತಥಾ ಪಞ್ಚವಗ್ಗಿಯಾ ಭಿಕ್ಖೂ ನಾಸಕ್ಖಿಂಸು ಸಕಾಯ ಕತಿಕಾಯ ಸಣ್ಠಾತುಂ। ಅಪ್ಪೇಕಚ್ಚೇ ಮಂ ಪಚ್ಚುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಪತ್ತಚೀವರಂ ಪಟಿಗ್ಗಹೇಸುಂ। ಅಪ್ಪೇಕಚ್ಚೇ ಆಸನಂ ಪಞ್ಞಪೇಸುಂ। ಅಪ್ಪೇಕಚ್ಚೇ ಪಾದೋದಕಂ ಉಪಟ್ಠಪೇಸುಂ। ಅಪಿ ಚ ಖೋ ಮಂ ನಾಮೇನ ಚ ಆವುಸೋವಾದೇನ ಚ ಸಮುದಾಚರನ್ತಿ। ಏವಂ ವುತ್ತೇ, ಅಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಪಞ್ಚವಗ್ಗಿಯೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಏತದವೋಚಂ – ‘ಮಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಥಾಗತಂ ನಾಮೇನ ಚ ಆವುಸೋವಾದೇನ ಚ ಸಮುದಾಚರಥ ಸಮುದಾಚರಿತ್ಥ (ಸೀ॰ ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰ ಪೀ॰); ಅರಹಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಥಾಗತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ। ಓದಹಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸೋತಂ। ಅಮತಮಧಿಗತಂ। ಅಹಮನುಸಾಸಾಮಿ, ಅಹಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಮಿ। ಯಥಾನುಸಿಟ್ಠಂ ತಥಾ ಪಟಿಪಜ್ಜಮಾನಾ ನಚಿರಸ್ಸೇವ – ಯಸ್ಸತ್ಥಾಯ ಕುಲಪುತ್ತಾ ಸಮ್ಮದೇವ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜನ್ತಿ ತದನುತ್ತರಂ – ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಪರಿಯೋಸಾನಂ ದಿಟ್ಠೇವ ಧಮ್ಮೇ ಸಯಂ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರಿಸ್ಸಥಾ’ತಿ। ಏವಂ ವುತ್ತೇ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಪಞ್ಚವಗ್ಗಿಯಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಮಂ ಏತದವೋಚುಂ – ‘ತಾಯಪಿ ಖೋ ತ್ವಂ, ಆವುಸೋ ಗೋತಮ, ಇರಿಯಾಯ ಚರಿಯಾಯ (ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰) ತಾಯ ಪಟಿಪದಾಯ ತಾಯ ದುಕ್ಕರಕಾರಿಕಾಯ ನಾಜ್ಝಗಮಾ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಾ ಅಲಮರಿಯಞಾಣದಸ್ಸನವಿಸೇಸಂ; ಕಿಂ ಪನ ತ್ವಂ ಏತರಹಿ ಬಾಹುಲ್ಲಿಕೋ ಪಧಾನವಿಬ್ಭನ್ತೋ ಆವತ್ತೋ ಬಾಹುಲ್ಲಾಯ ಅಧಿಗಮಿಸ್ಸಸಿ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಾ ಅಲಮರಿಯಞಾಣದಸ್ಸನವಿಸೇಸ’ನ್ತಿ? ಏವಂ ವುತ್ತೇ, ಅಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಪಞ್ಚವಗ್ಗಿಯೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಏತದವೋಚಂ – ‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಥಾಗತೋ ಬಾಹುಲ್ಲಿಕೋ ನ ಪಧಾನವಿಬ್ಭನ್ತೋ ನ ಆವತ್ತೋ ಬಾಹುಲ್ಲಾಯ। ಅರಹಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಥಾಗತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ। ಓದಹಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸೋತಂ। ಅಮತಮಧಿಗತಂ। ಅಹಮನುಸಾಸಾಮಿ, ಅಹಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಮಿ। ಯಥಾನುಸಿಟ್ಠಂ ತಥಾ ಪಟಿಪಜ್ಜಮಾನಾ ನಚಿರಸ್ಸೇವ – ಯಸ್ಸತ್ಥಾಯ ಕುಲಪುತ್ತಾ ಸಮ್ಮದೇವ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜನ್ತಿ ತದನುತ್ತರಂ – ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಪರಿಯೋಸಾನಂ ದಿಟ್ಠೇವ ಧಮ್ಮೇ ಸಯಂ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರಿಸ್ಸಥಾ’ತಿ। ದುತಿಯಮ್ಪಿ ಖೋ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಪಞ್ಚವಗ್ಗಿಯಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಮಂ ಏತದವೋಚುಂ – ‘ತಾಯಪಿ ಖೋ ತ್ವಂ, ಆವುಸೋ ಗೋತಮ, ಇರಿಯಾಯ ತಾಯ ಪಟಿಪದಾಯ ತಾಯ ದುಕ್ಕರಕಾರಿಕಾಯ ನಾಜ್ಝಗಮಾ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಾ ಅಲಮರಿಯಞಾಣದಸ್ಸನವಿಸೇಸಂ; ಕಿಂ ಪನ ತ್ವಂ ಏತರಹಿ ಬಾಹುಲ್ಲಿಕೋ ಪಧಾನವಿಬ್ಭನ್ತೋ ಆವತ್ತೋ ಬಾಹುಲ್ಲಾಯ ಅಧಿಗಮಿಸ್ಸಸಿ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಾ ಅಲಮರಿಯಞಾಣದಸ್ಸನವಿಸೇಸ’ನ್ತಿ? ದುತಿಯಮ್ಪಿ ಖೋ ಅಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಪಞ್ಚವಗ್ಗಿಯೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಏತದವೋಚಂ – ‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಥಾಗತೋ ಬಾಹುಲ್ಲಿಕೋ ನ ಪಧಾನವಿಬ್ಭನ್ತೋ ನ ಆವತ್ತೋ ಬಾಹುಲ್ಲಾಯ। ಅರಹಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಥಾಗತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ। ಓದಹಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸೋತಂ। ಅಮತಮಧಿಗತಂ। ಅಹಮನುಸಾಸಾಮಿ, ಅಹಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಮಿ। ಯಥಾನುಸಿಟ್ಠಂ ತಥಾ ಪಟಿಪಜ್ಜಮಾನಾ ನಚಿರಸ್ಸೇವ – ಯಸ್ಸತ್ಥಾಯ ಕುಲಪುತ್ತಾ ಸಮ್ಮದೇವ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜನ್ತಿ ತದನುತ್ತರಂ – ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಪರಿಯೋಸಾನಂ ದಿಟ್ಠೇವ ಧಮ್ಮೇ ಸಯಂ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರಿಸ್ಸಥಾ’ತಿ । ತತಿಯಮ್ಪಿ ಖೋ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಪಞ್ಚವಗ್ಗಿಯಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಮಂ ಏತದವೋಚುಂ – ‘ತಾಯಪಿ ಖೋ ತ್ವಂ, ಆವುಸೋ ಗೋತಮ, ಇರಿಯಾಯ ತಾಯ ಪಟಿಪದಾಯ ತಾಯ ದುಕ್ಕರಕಾರಿಕಾಯ ನಾಜ್ಝಗಮಾ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಾ ಅಲಮರಿಯಞಾಣದಸ್ಸನವಿಸೇಸಂ; ಕಿಂ ಪನ ತ್ವಂ ಏತರಹಿ ಬಾಹುಲ್ಲಿಕೋ ಪಧಾನವಿಬ್ಭನ್ತೋ ಆವತ್ತೋ ಬಾಹುಲ್ಲಾಯ ಅಧಿಗಮಿಸ್ಸಸಿ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಾ ಅಲಮರಿಯಞಾಣದಸ್ಸನವಿಸೇಸ’ನ್ತಿ? ಏವಂ ವುತ್ತೇ , ಅಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಪಞ್ಚವಗ್ಗಿಯೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಏತದವೋಚಂ – ‘ಅಭಿಜಾನಾಥ ಮೇ ನೋ ತುಮ್ಹೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಏವರೂಪಂ ಪಭಾವಿತಮೇತ’ನ್ತಿ ಭಾಸಿತಮೇತನ್ತಿ (ಸೀ॰ ಸ್ಯಾ॰ ವಿನಯೇಪಿ)? ‘ನೋ ಹೇತಂ, ಭನ್ತೇ’। ‘ಅರಹಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಥಾಗತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ। ಓದಹಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸೋತಂ। ಅಮತಮಧಿಗತಂ। ಅಹಮನುಸಾಸಾಮಿ, ಅಹಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಮಿ। ಯಥಾನುಸಿಟ್ಠಂ ತಥಾ ಪಟಿಪಜ್ಜಮಾನಾ ನಚಿರಸ್ಸೇವ – ಯಸ್ಸತ್ಥಾಯ ಕುಲಪುತ್ತಾ ಸಮ್ಮದೇವ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜನ್ತಿ ತದನುತ್ತರಂ – ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಪರಿಯೋಸಾನಂ ದಿಟ್ಠೇವ ಧಮ್ಮೇ ಸಯಂ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರಿಸ್ಸಥಾ’ತಿ।
‘‘ಅಸಕ್ಖಿಂ ಖೋ ಅಹಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಪಞ್ಚವಗ್ಗಿಯೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಸಞ್ಞಾಪೇತುಂ। ದ್ವೇಪಿ ಸುದಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಭಿಕ್ಖೂ ಓವದಾಮಿ। ತಯೋ ಭಿಕ್ಖೂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತಿ। ಯಂ ತಯೋ ಭಿಕ್ಖೂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ಆಹರನ್ತಿ, ತೇನ ಛಬ್ಬಗ್ಗಿಯಾ ಛಬ್ಬಗ್ಗಾ (ಸೀ॰ ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰), ಛಬ್ಬಗ್ಗೋ (ಪೀ॰) ಯಾಪೇಮ। ತಯೋಪಿ ಸುದಂ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಭಿಕ್ಖೂ ಓವದಾಮಿ, ದ್ವೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತಿ। ಯಂ ದ್ವೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ಆಹರನ್ತಿ ತೇನ ಛಬ್ಬಗ್ಗಿಯಾ ಯಾಪೇಮ।
೩೪೩. ‘‘ಅಥ ಖೋ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಪಞ್ಚವಗ್ಗಿಯಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಮಯಾ ಏವಂ ಓವದಿಯಮಾನಾ ಏವಂ ಅನುಸಾಸಿಯಮಾನಾ ನಚಿರಸ್ಸೇವ – ಯಸ್ಸತ್ಥಾಯ ಕುಲಪುತ್ತಾ ಸಮ್ಮದೇವ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜನ್ತಿ ತದನುತ್ತರಂ – ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಪರಿಯೋಸಾನಂ ದಿಟ್ಠೇವ ಧಮ್ಮೇ ಸಯಂ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರಿಂಸೂ’’ತಿ। ಏವಂ ವುತ್ತೇ, ಬೋಧಿ ರಾಜಕುಮಾರೋ ಭಗವನ್ತಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಕೀವ ಚಿರೇನ ನು ಖೋ, ಭನ್ತೇ, ಭಿಕ್ಖು ತಥಾಗತಂ ವಿನಾಯಕಂ ನಾಯಕಂ (?) ಲಭಮಾನೋ – ಯಸ್ಸತ್ಥಾಯ ಕುಲಪುತ್ತಾ ಸಮ್ಮದೇವ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜನ್ತಿ ತದನುತ್ತರಂ – ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಪರಿಯೋಸಾನಂ ದಿಟ್ಠೇವ ಧಮ್ಮೇ ಸಯಂ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರೇಯ್ಯಾ’’ತಿ? ‘‘ತೇನ ಹಿ, ರಾಜಕುಮಾರ, ತಂಯೇವೇತ್ಥ ಪಟಿಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮಿ। ಯಥಾ ತೇ ಖಮೇಯ್ಯ, ತಥಾ ನಂ ಬ್ಯಾಕರೇಯ್ಯಾಸಿ। ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞಸಿ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಕುಸಲೋ ತ್ವಂ ಹತ್ಥಾರೂಳ್ಹೇ ಹತ್ಥಾರೂಯ್ಹೇ (ಸೀ॰ ಪೀ॰) ಅಙ್ಕುಸಗಯ್ಹೇ ಅಙ್ಕುಸಗಣ್ಹೇ (ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰) ಸಿಪ್ಪೇ’’ತಿ? ‘‘ಏವಂ, ಭನ್ತೇ, ಕುಸಲೋ ಅಹಂ ಹತ್ಥಾರೂಳ್ಹೇ ಅಙ್ಕುಸಗಯ್ಹೇ ಸಿಪ್ಪೇ’’ತಿ । ‘‘ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞಸಿ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಇಧ ಪುರಿಸೋ ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯ – ‘ಬೋಧಿ ರಾಜಕುಮಾರೋ ಹತ್ಥಾರೂಳ್ಹಂ ಅಙ್ಕುಸಗಯ್ಹಂ ಸಿಪ್ಪಂ ಜಾನಾತಿ; ತಸ್ಸಾಹಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಹತ್ಥಾರೂಳ್ಹಂ ಅಙ್ಕುಸಗಯ್ಹಂ ಸಿಪ್ಪಂ ಸಿಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ। ಸೋ ಚಸ್ಸ ಅಸ್ಸದ್ಧೋ; ಯಾವತಕಂ ಸದ್ಧೇನ ಪತ್ತಬ್ಬಂ ತಂ ನ ಸಮ್ಪಾಪುಣೇಯ್ಯ। ಸೋ ಚಸ್ಸ ಬಹ್ವಾಬಾಧೋ; ಯಾವತಕಂ ಅಪ್ಪಾಬಾಧೇನ ಪತ್ತಬ್ಬಂ ತಂ ನ ಸಮ್ಪಾಪುಣೇಯ್ಯ। ಸೋ ಚಸ್ಸ ಸಠೋ ಮಾಯಾವೀ; ಯಾವತಕಂ ಅಸಠೇನ ಅಮಾಯಾವಿನಾ ಪತ್ತಬ್ಬಂ ತಂ ನ ಸಮ್ಪಾಪುಣೇಯ್ಯ। ಸೋ ಚಸ್ಸ ಕುಸೀತೋ; ಯಾವತಕಂ ಆರದ್ಧವೀರಿಯೇನ ಪತ್ತಬ್ಬಂ ತಂ ನ ಸಮ್ಪಾಪುಣೇಯ್ಯ। ಸೋ ಚಸ್ಸ ದುಪ್ಪಞ್ಞೋ; ಯಾವತಕಂ ಪಞ್ಞವತಾ ಪತ್ತಬ್ಬಂ ತಂ ನ ಸಮ್ಪಾಪುಣೇಯ್ಯ। ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞಸಿ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಅಪಿ ನು ಸೋ ಪುರಿಸೋ ತವ ಸನ್ತಿಕೇ ಹತ್ಥಾರೂಳ್ಹಂ ಅಙ್ಕುಸಗಯ್ಹಂ ಸಿಪ್ಪಂ ಸಿಕ್ಖೇಯ್ಯಾ’’ತಿ? ‘‘ಏಕಮೇಕೇನಾಪಿ, ಭನ್ತೇ, ಅಙ್ಗೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಸೋ ಪುರಿಸೋ ನ ಮಮ ಸನ್ತಿಕೇ ಹತ್ಥಾರೂಳ್ಹಂ ಅಙ್ಕುಸಗಯ್ಹಂ ಸಿಪ್ಪಂ ಸಿಕ್ಖೇಯ್ಯ, ಕೋ ಪನ ವಾದೋ ಪಞ್ಚಹಙ್ಗೇಹೀ’’ತಿ!
೩೪೪. ‘‘ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞಸಿ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಇಧ ಪುರಿಸೋ ಆಗಚ್ಛೇಯ್ಯ – ‘ಬೋಧಿ ರಾಜಕುಮಾರೋ ಹತ್ಥಾರೂಳ್ಹಂ ಅಙ್ಕುಸಗಯ್ಹಂ ಸಿಪ್ಪಂ ಜಾನಾತಿ; ತಸ್ಸಾಹಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಹತ್ಥಾರೂಳ್ಹಂ ಅಙ್ಕುಸಗಯ್ಹಂ ಸಿಪ್ಪಂ ಸಿಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ। ಸೋ ಚಸ್ಸ ಸದ್ಧೋ; ಯಾವತಕಂ ಸದ್ಧೇನ ಪತ್ತಬ್ಬಂ ತಂ ಸಮ್ಪಾಪುಣೇಯ್ಯ। ಸೋ ಚಸ್ಸ ಅಪ್ಪಾಬಾಧೋ; ಯಾವತಕಂ ಅಪ್ಪಾಬಾಧೇನ ಪತ್ತಬ್ಬಂ ತಂ ಸಮ್ಪಾಪುಣೇಯ್ಯ। ಸೋ ಚಸ್ಸ ಅಸಠೋ ಅಮಾಯಾವೀ; ಯಾವತಕಂ ಅಸಠೇನ ಅಮಾಯಾವಿನಾ ಪತ್ತಬ್ಬಂ ತಂ ಸಮ್ಪಾಪುಣೇಯ್ಯ। ಸೋ ಚಸ್ಸ ಆರದ್ಧವೀರಿಯೋ; ಯಾವತಕಂ ಆರದ್ಧವೀರಿಯೇನ ಪತ್ತಬ್ಬಂ ತಂ ಸಮ್ಪಾಪುಣೇಯ್ಯ। ಸೋ ಚಸ್ಸ ಪಞ್ಞವಾ; ಯಾವತಕಂ ಪಞ್ಞವತಾ ಪತ್ತಬ್ಬಂ ತಂ ಸಮ್ಪಾಪುಣೇಯ್ಯ। ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞಸಿ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಅಪಿ ನು ಸೋ ಪುರಿಸೋ ತವ ಸನ್ತಿಕೇ ಹತ್ಥಾರೂಳ್ಹಂ ಅಙ್ಕುಸಗಯ್ಹಂ ಸಿಪ್ಪಂ ಸಿಕ್ಖೇಯ್ಯಾ’’ತಿ? ‘‘ಏಕಮೇಕೇನಾಪಿ, ಭನ್ತೇ, ಅಙ್ಗೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಸೋ ಪುರಿಸೋ ಮಮ ಸನ್ತಿಕೇ ಹತ್ಥಾರೂಳ್ಹಂ ಅಙ್ಕುಸಗಯ್ಹಂ ಸಿಪ್ಪಂ ಸಿಕ್ಖೇಯ್ಯ, ಕೋ ಪನ ವಾದೋ ಪಞ್ಚಹಙ್ಗೇಹೀ’’ತಿ! ‘‘ಏವಮೇವ ಖೋ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಪಞ್ಚಿಮಾನಿ ಪಧಾನಿಯಙ್ಗಾನಿ। ಕತಮಾನಿ ಪಞ್ಚ? ಇಧ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಭಿಕ್ಖು ಸದ್ಧೋ ಹೋತಿ; ಸದ್ದಹತಿ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಬೋಧಿಂ – ‘ಇತಿಪಿ ಸೋ ಭಗವಾ ಅರಹಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ವಿಜ್ಜಾಚರಣಸಮ್ಪನ್ನೋ ಸುಗತೋ ಲೋಕವಿದೂ ಅನುತ್ತರೋ ಪುರಿಸದಮ್ಮಸಾರಥಿ ಸತ್ಥಾ ದೇವಮನುಸ್ಸಾನಂ ಬುದ್ಧೋ ಭಗವಾ’ತಿ; ಅಪ್ಪಾಬಾಧೋ ಹೋತಿ ಅಪ್ಪಾತಙ್ಕೋ ಸಮವೇಪಾಕಿನಿಯಾ ಗಹಣಿಯಾ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ನಾತಿಸೀತಾಯ ನಾಚ್ಚುಣ್ಹಾಯ ಮಜ್ಝಿಮಾಯ ಪಧಾನಕ್ಖಮಾಯ; ಅಸಠೋ ಹೋತಿ ಅಮಾಯಾವೀ ಯಥಾಭೂತಂ ಅತ್ತಾನಂ ಆವಿಕತ್ತಾ ಸತ್ಥರಿ ವಾ ವಿಞ್ಞೂಸು ವಾ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀಸು ; ಆರದ್ಧವೀರಿಯೋ ವಿಹರತಿ ಅಕುಸಲಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಪಹಾನಾಯ ಕುಸಲಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಉಪಸಮ್ಪದಾಯ, ಥಾಮವಾ ದಳ್ಹಪರಕ್ಕಮೋ ಅನಿಕ್ಖಿತ್ತಧುರೋ ಕುಸಲೇಸು ಧಮ್ಮೇಸು; ಪಞ್ಞವಾ ಹೋತಿ ಉದಯತ್ಥಗಾಮಿನಿಯಾ ಪಞ್ಞಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಅರಿಯಾಯ ನಿಬ್ಬೇಧಿಕಾಯ ಸಮ್ಮಾದುಕ್ಖಕ್ಖಯಗಾಮಿನಿಯಾ। ಇಮಾನಿ ಖೋ, ರಾಜಕುಮಾರ, ಪಞ್ಚ ಪಧಾನಿಯಙ್ಗಾನಿ।
೩೪೫. ‘‘ಇಮೇಹಿ , ರಾಜಕುಮಾರ, ಪಞ್ಚಹಿ ಪಧಾನಿಯಙ್ಗೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಭಿಕ್ಖು ತಥಾಗತಂ ವಿನಾಯಕಂ ಲಭಮಾನೋ – ಯಸ್ಸತ್ಥಾಯ ಕುಲಪುತ್ತಾ ಸಮ್ಮದೇವ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜನ್ತಿ ತದನುತ್ತರಂ – ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಪರಿಯೋಸಾನಂ ದಿಟ್ಠೇವ ಧಮ್ಮೇ ಸಯಂ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರೇಯ್ಯ ಸತ್ತ ವಸ್ಸಾನಿ। ತಿಟ್ಠನ್ತು, ರಾಜಕುಮಾರ, ಸತ್ತ ವಸ್ಸಾನಿ। ಇಮೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಪಧಾನಿಯಙ್ಗೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಭಿಕ್ಖು ತಥಾಗತಂ ವಿನಾಯಕಂ ಲಭಮಾನೋ – ಯಸ್ಸತ್ಥಾಯ ಕುಲಪುತ್ತಾ ಸಮ್ಮದೇವ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜನ್ತಿ ತದನುತ್ತರಂ – ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಪರಿಯೋಸಾನಂ ದಿಟ್ಠೇವ ಧಮ್ಮೇ ಸಯಂ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರೇಯ್ಯ ಛಬ್ಬಸ್ಸಾನಿ… ಪಞ್ಚ ವಸ್ಸಾನಿ… ಚತ್ತಾರಿ ವಸ್ಸಾನಿ… ತೀಣಿ ವಸ್ಸಾನಿ… ದ್ವೇ ವಸ್ಸಾನಿ… ಏಕಂ ವಸ್ಸಂ। ತಿಟ್ಠತು, ರಾಜಕುಮಾರ, ಏಕಂ ವಸ್ಸಂ। ಇಮೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಪಧಾನಿಯಙ್ಗೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಭಿಕ್ಖು ತಥಾಗತಂ ವಿನಾಯಕಂ ಲಭಮಾನೋ – ಯಸ್ಸತ್ಥಾಯ ಕುಲಪುತ್ತಾ ಸಮ್ಮದೇವ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜನ್ತಿ ತದನುತ್ತರಂ – ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಪರಿಯೋಸಾನಂ ದಿಟ್ಠೇವ ಧಮ್ಮೇ ಸಯಂ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರೇಯ್ಯ ಸತ್ತ ಮಾಸಾನಿ। ತಿಟ್ಠನ್ತು, ರಾಜಕುಮಾರ, ಸತ್ತ ಮಾಸಾನಿ। ಇಮೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಪಧಾನಿಯಙ್ಗೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಭಿಕ್ಖು ತಥಾಗತಂ ವಿನಾಯಕಂ ಲಭಮಾನೋ – ಯಸ್ಸತ್ಥಾಯ ಕುಲಪುತ್ತಾ ಸಮ್ಮದೇವ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜನ್ತಿ ತದನುತ್ತರಂ – ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಪರಿಯೋಸಾನಂ ದಿಟ್ಠೇವ ಧಮ್ಮೇ ಸಯಂ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರೇಯ್ಯ ಛ ಮಾಸಾನಿ… ಪಞ್ಚ ಮಾಸಾನಿ… ಚತ್ತಾರಿ ಮಾಸಾನಿ… ತೀಣಿ ಮಾಸಾನಿ… ದ್ವೇ ಮಾಸಾನಿ… ಏಕಂ ಮಾಸಂ… ಅಡ್ಢಮಾಸಂ। ತಿಟ್ಠತು, ರಾಜಕುಮಾರ, ಅಡ್ಢಮಾಸೋ। ಇಮೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಪಧಾನಿಯಙ್ಗೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಭಿಕ್ಖು ತಥಾಗತಂ ವಿನಾಯಕಂ ಲಭಮಾನೋ – ಯಸ್ಸತ್ಥಾಯ ಕುಲಪುತ್ತಾ ಸಮ್ಮದೇವ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜನ್ತಿ ತದನುತ್ತರಂ – ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಪರಿಯೋಸಾನಂ ದಿಟ್ಠೇವ ಧಮ್ಮೇ ಸಯಂ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರೇಯ್ಯ ಸತ್ತ ರತ್ತಿನ್ದಿವಾನಿ। ತಿಟ್ಠನ್ತು, ರಾಜಕುಮಾರ, ಸತ್ತ ರತ್ತಿನ್ದಿವಾನಿ। ಇಮೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಪಧಾನಿಯಙ್ಗೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಭಿಕ್ಖು ತಥಾಗತಂ ವಿನಾಯಕಂ ಲಭಮಾನೋ – ಯಸ್ಸತ್ಥಾಯ ಕುಲಪುತ್ತಾ ಸಮ್ಮದೇವ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜನ್ತಿ ತದನುತ್ತರಂ – ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಪರಿಯೋಸಾನಂ ದಿಟ್ಠೇವ ಧಮ್ಮೇ ಸಯಂ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರೇಯ್ಯ ಛ ರತ್ತಿನ್ದಿವಾನಿ… ಪಞ್ಚ ರತ್ತಿನ್ದಿವಾನಿ… ಚತ್ತಾರಿ ರತ್ತಿನ್ದಿವಾನಿ… ತೀಣಿ ರತ್ತಿನ್ದಿವಾನಿ… ದ್ವೇ ರತ್ತಿನ್ದಿವಾನಿ… ಏಕಂ ರತ್ತಿನ್ದಿವಂ। ತಿಟ್ಠತು, ರಾಜಕುಮಾರ, ಏಕೋ ರತ್ತಿನ್ದಿವೋ। ಇಮೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಪಧಾನಿಯಙ್ಗೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಭಿಕ್ಖು ತಥಾಗತಂ ವಿನಾಯಕಂ ಲಭಮಾನೋ ಸಾಯಮನುಸಿಟ್ಠೋ ಪಾತೋ ವಿಸೇಸಂ ಅಧಿಗಮಿಸ್ಸತಿ, ಪಾತಮನುಸಿಟ್ಠೋ ಸಾಯಂ ವಿಸೇಸಂ ಅಧಿಗಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ಏವಂ ವುತ್ತೇ, ಬೋಧಿ ರಾಜಕುಮಾರೋ ಭಗವನ್ತಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಅಹೋ ಬುದ್ಧೋ, ಅಹೋ ಧಮ್ಮೋ, ಅಹೋ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಸ್ವಾಕ್ಖಾತತಾ! ಯತ್ರ ಹಿ ನಾಮ ಸಾಯಮನುಸಿಟ್ಠೋ ಪಾತೋ ವಿಸೇಸಂ ಅಧಿಗಮಿಸ್ಸತಿ, ಪಾತಮನುಸಿಟ್ಠೋ ಸಾಯಂ ವಿಸೇಸಂ ಅಧಿಗಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ!
೩೪೬. ಏವಂ ವುತ್ತೇ, ಸಞ್ಜಿಕಾಪುತ್ತೋ ಮಾಣವೋ ಬೋಧಿಂ ರಾಜಕುಮಾರಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಏವಮೇವ ಪನಾಯಂ ಭವಂ ಬೋಧಿ – ‘ಅಹೋ ಬುದ್ಧೋ, ಅಹೋ ಧಮ್ಮೋ, ಅಹೋ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಸ್ವಾಕ್ಖಾತತಾ’ತಿ ಚ ವದೇತಿ ವದೇಸಿ (ಸೀ॰), ಪವೇದೇತಿ (ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰); ಅಥ ಚ ಪನ ನ ತಂ ಭವನ್ತಂ ಗೋತಮಂ ಸರಣಂ ಗಚ್ಛತಿ ಧಮ್ಮಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಞ್ಚಾ’’ತಿ। ‘‘ಮಾ ಹೇವಂ, ಸಮ್ಮ ಸಞ್ಜಿಕಾಪುತ್ತ, ಅವಚ; ಮಾ ಹೇವಂ, ಸಮ್ಮ ಸಞ್ಜಿಕಾಪುತ್ತ, ಅವಚ। ಸಮ್ಮುಖಾ ಮೇತಂ, ಸಮ್ಮ ಸಞ್ಜಿಕಾಪುತ್ತ, ಅಯ್ಯಾಯ ಸುತಂ, ಸಮ್ಮುಖಾ ಪಟಿಗ್ಗಹಿತಂ’’। ‘‘ಏಕಮಿದಂ, ಸಮ್ಮ ಸಞ್ಜಿಕಾಪುತ್ತ, ಸಮಯಂ ಭಗವಾ ಕೋಸಮ್ಬಿಯಂ ವಿಹರತಿ ಘೋಸಿತಾರಾಮೇ। ಅಥ ಖೋ ಮೇ ಅಯ್ಯಾ ಕುಚ್ಛಿಮತೀ ಯೇನ ಭಗವಾ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ। ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸಿನ್ನಾ ಖೋ ಮೇ ಅಯ್ಯಾ ಭಗವನ್ತಂ ಏತದವೋಚ – ‘ಯೋ ಮೇ ಅಯಂ, ಭನ್ತೇ, ಕುಚ್ಛಿಗತೋ ಕುಮಾರಕೋ ವಾ ಕುಮಾರಿಕಾ ವಾ ಸೋ ಭಗವನ್ತಂ ಸರಣಂ ಗಚ್ಛತಿ ಧಮ್ಮಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಞ್ಚ। ಉಪಾಸಕಂ ತಂ ಭಗವಾ ಧಾರೇತು ಅಜ್ಜತಗ್ಗೇ ಪಾಣುಪೇತಂ ಸರಣಂ ಗತ’ನ್ತಿ। ಏಕಮಿದಂ, ಸಮ್ಮ ಸಞ್ಜಿಕಾಪುತ್ತ, ಸಮಯಂ ಭಗವಾ ಇಧೇವ ಭಗ್ಗೇಸು ವಿಹರತಿ ಸುಸುಮಾರಗಿರೇ ಭೇಸಕಳಾವನೇ ಮಿಗದಾಯೇ। ಅಥ ಖೋ ಮಂ ಧಾತಿ ಅಙ್ಕೇನ ಹರಿತ್ವಾ ಯೇನ ಭಗವಾ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಏಕಮನ್ತಂ ಠಿತಾ ಖೋ ಮಂ ಧಾತಿ ಭಗವನ್ತಂ ಏತದವೋಚ – ‘ಅಯಂ , ಭನ್ತೇ, ಬೋಧಿ ರಾಜಕುಮಾರೋ ಭಗವನ್ತಂ ಸರಣಂ ಗಚ್ಛತಿ ಧಮ್ಮಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಞ್ಚ। ಉಪಾಸಕಂ ತಂ ಭಗವಾ ಧಾರೇತು ಅಜ್ಜತಗ್ಗೇ ಪಾಣುಪೇತಂ ಸರಣಂ ಗತ’ನ್ತಿ। ಏಸಾಹಂ, ಸಮ್ಮ ಸಞ್ಜಿಕಾಪುತ್ತ, ತತಿಯಕಮ್ಪಿ ಭಗವನ್ತಂ ಸರಣಂ ಗಚ್ಛಾಮಿ ಧಮ್ಮಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಞ್ಚ। ಉಪಾಸಕಂ ಮಂ ಭಗವಾ ಧಾರೇತು ಅಜ್ಜತಗ್ಗೇ ಪಾಣುಪೇತಂ ಸರಣಂ ಗತ’’ನ್ತಿ।
ಬೋಧಿರಾಜಕುಮಾರಸುತ್ತಂ ನಿಟ್ಠಿತಂ ಪಞ್ಚಮಂ।
೬. ಅಙ್ಗುಲಿಮಾಲಸುತ್ತಂ
೩೪೭. ಏವಂ ಮೇ ಸುತಂ – ಏಕಂ ಸಮಯಂ ಭಗವಾ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ವಿಹರತಿ ಜೇತವನೇ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಸ್ಸ ಆರಾಮೇ। ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ರಞ್ಞೋ ಪಸೇನದಿಸ್ಸ ಕೋಸಲಸ್ಸ ವಿಜಿತೇ ಚೋರೋ ಅಙ್ಗುಲಿಮಾಲೋ ನಾಮ ಹೋತಿ ಲುದ್ದೋ ಲೋಹಿತಪಾಣಿ ಹತಪಹತೇ ನಿವಿಟ್ಠೋ ಅದಯಾಪನ್ನೋ ಪಾಣಭೂತೇಸು। ತೇನ ಗಾಮಾಪಿ ಅಗಾಮಾ ಕತಾ, ನಿಗಮಾಪಿ ಅನಿಗಮಾ ಕತಾ, ಜನಪದಾಪಿ ಅಜನಪದಾ ಕತಾ। ಸೋ ಮನುಸ್ಸೇ ವಧಿತ್ವಾ ವಧಿತ್ವಾ ಅಙ್ಗುಲೀನಂ ಮಾಲಂ ಧಾರೇತಿ। ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ ಪುಬ್ಬಣ್ಹಸಮಯಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಪತ್ತಚೀವರಮಾದಾಯ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪಾವಿಸಿ। ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಪಟಿಕ್ಕನ್ತೋ ಸೇನಾಸನಂ ಸಂಸಾಮೇತ್ವಾ ಪತ್ತಚೀವರಮಾದಾಯ ಯೇನ ಚೋರೋ ಅಙ್ಗುಲಿಮಾಲೋ ತೇನದ್ಧಾನಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿ। ಅದ್ದಸಾಸುಂ ಖೋ ಗೋಪಾಲಕಾ ಪಸುಪಾಲಕಾ ಕಸ್ಸಕಾ ಪಥಾವಿನೋ ಭಗವನ್ತಂ ಯೇನ ಚೋರೋ ಅಙ್ಗುಲಿಮಾಲೋ ತೇನದ್ಧಾನಮಗ್ಗಪಟಿಪನ್ನಂ। ದಿಸ್ವಾನ ಭಗವನ್ತಂ ಏತದವೋಚುಂ – ‘‘ಮಾ, ಸಮಣ, ಏತಂ ಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿ। ಏತಸ್ಮಿಂ, ಸಮಣ, ಮಗ್ಗೇ ಚೋರೋ ಅಙ್ಗುಲಿಮಾಲೋ ನಾಮ ಲುದ್ದೋ ಲೋಹಿತಪಾಣಿ ಹತಪಹತೇ ನಿವಿಟ್ಠೋ ಅದಯಾಪನ್ನೋ ಪಾಣಭೂತೇಸು। ತೇನ ಗಾಮಾಪಿ ಅಗಾಮಾ ಕತಾ, ನಿಗಮಾಪಿ ಅನಿಗಮಾ ಕತಾ, ಜನಪದಾಪಿ ಅಜನಪದಾ ಕತಾ। ಸೋ ಮನುಸ್ಸೇ ವಧಿತ್ವಾ ವಧಿತ್ವಾ ಅಙ್ಗುಲೀನಂ ಮಾಲಂ ಧಾರೇತಿ। ಏತಞ್ಹಿ, ಸಮಣ, ಮಗ್ಗಂ ದಸಪಿ ಪುರಿಸಾ ವೀಸಮ್ಪಿ ಪುರಿಸಾ ತಿಂಸಮ್ಪಿ ಪುರಿಸಾ ಚತ್ತಾರೀಸಮ್ಪಿ ಪುರಿಸಾ ಪಞ್ಞಾಸಮ್ಪಿ ಪುರಿಸಾ ಸಙ್ಕರಿತ್ವಾ ಸಙ್ಕರಿತ್ವಾ ಸಂಹರಿತ್ವಾ ಸಂಹರಿತ್ವಾ (ಸೀ॰ ಪೀ॰), ಸಙ್ಗರಿತ್ವಾ (ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰) ಪಟಿಪಜ್ಜನ್ತಿ। ತೇಪಿ ಚೋರಸ್ಸ ಅಙ್ಗುಲಿಮಾಲಸ್ಸ ಹತ್ಥತ್ಥಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀ’’ತಿ। ಏವಂ ವುತ್ತೇ, ಭಗವಾ ತುಣ್ಹೀಭೂತೋ ಅಗಮಾಸಿ। ದುತಿಯಮ್ಪಿ ಖೋ ಗೋಪಾಲಕಾ…ಪೇ॰… ತತಿಯಮ್ಪಿ ಖೋ ಗೋಪಾಲಕಾ ಪಸುಪಾಲಕಾ ಕಸ್ಸಕಾ ಪಥಾವಿನೋ ಭಗವನ್ತಂ ಏತದವೋಚುಂ – ‘‘ಮಾ, ಸಮಣ, ಏತಂ ಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿ, ಏತಸ್ಮಿಂ ಸಮಣ ಮಗ್ಗೇ ಚೋರೋ ಅಙ್ಗುಲಿಮಾಲೋ ನಾಮ ಲುದ್ದೋ ಲೋಹಿತಪಾಣಿ ಹತಪಹತೇ ನಿವಿಟ್ಠೋ ಅದಯಾಪನ್ನೋ ಪಾಣಭೂತೇಸು, ತೇನ ಗಾಮಾಪಿ ಅಗಾಮಾ ಕತಾ, ನಿಗಮಾಪಿ ಅನಿಗಮಾ ಕತಾ, ಜನಪದಾಪಿ ಅಜನಪದಾ ಕತಾ। ಸೋ ಮನುಸ್ಸೇ ವಧಿತ್ವಾ ವಧಿತ್ವಾ ಅಙ್ಗುಲೀನಂ ಮಾಲಂ ಧಾರೇತಿ। ಏತಞ್ಹಿ ಸಮಣ ಮಗ್ಗಂ ದಸಪಿ ಪುರಿಸಾ ವೀಸಮ್ಪಿ ಪುರಿಸಾ ತಿಂಸಮ್ಪಿ ಪುರಿಸಾ ಚತ್ತಾರೀಸಮ್ಪಿ ಪುರಿಸಾ ಪಞ್ಞಾಸಮ್ಪಿ ಪುರಿಸಾ ಸಙ್ಕರಿತ್ವಾ ಸಙ್ಕರಿತ್ವಾ ಪಟಿಪಜ್ಜನ್ತಿ। ತೇಪಿ ಚೋರಸ್ಸ ಅಙ್ಗುಲಿಮಾಲಸ್ಸ ಹತ್ಥತ್ಥಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀ’’ತಿ।
೩೪೮. ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ ತುಣ್ಹೀಭೂತೋ ಅಗಮಾಸಿ। ಅದ್ದಸಾ ಖೋ ಚೋರೋ ಅಙ್ಗುಲಿಮಾಲೋ ಭಗವನ್ತಂ ದೂರತೋವ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ। ದಿಸ್ವಾನಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಅಚ್ಛರಿಯಂ ವತ, ಭೋ, ಅಬ್ಭುತಂ ವತ, ಭೋ! ಇಮಞ್ಹಿ ಮಗ್ಗಂ ದಸಪಿ ಪುರಿಸಾ ವೀಸಮ್ಪಿ ಪುರಿಸಾ ತಿಂಸಮ್ಪಿ ಪುರಿಸಾ ಚತ್ತಾರೀಸಮ್ಪಿ ಪುರಿಸಾ ಪಞ್ಞಾಸಮ್ಪಿ ಪುರಿಸಾ ಸಙ್ಕರಿತ್ವಾ ಸಙ್ಕರಿತ್ವಾ ಪಟಿಪಜ್ಜನ್ತಿ। ತೇಪಿ ಮಮ ಹತ್ಥತ್ಥಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ। ಅಥ ಚ ಪನಾಯಂ ಸಮಣೋ ಏಕೋ ಅದುತಿಯೋ ಪಸಯ್ಹ ಮಞ್ಞೇ ಆಗಚ್ಛತಿ। ಯಂನೂನಾಹಂ ಇಮಂ ಸಮಣಂ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ। ಅಥ ಖೋ ಚೋರೋ ಅಙ್ಗುಲಿಮಾಲೋ ಅಸಿಚಮ್ಮಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಧನುಕಲಾಪಂ ಸನ್ನಯ್ಹಿತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ಪಿಟ್ಠಿತೋ ಪಿಟ್ಠಿತೋ ಅನುಬನ್ಧಿ। ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ ತಥಾರೂಪಂ ಇದ್ಧಾಭಿಸಙ್ಖಾರಂ ಅಭಿಸಙ್ಖಾಸಿ ಅಭಿಸಙ್ಖಾರೇಸಿ (ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰ ಕ॰) ಯಥಾ ಚೋರೋ ಅಙ್ಗುಲಿಮಾಲೋ ಭಗವನ್ತಂ ಪಕತಿಯಾ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ಸಬ್ಬಥಾಮೇನ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ ಸಮ್ಪಾಪುಣಿತುಂ। ಅಥ ಖೋ ಚೋರಸ್ಸ ಅಙ್ಗುಲಿಮಾಲಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಅಚ್ಛರಿಯಂ ವತ, ಭೋ, ಅಬ್ಭುತಂ ವತ, ಭೋ! ಅಹಞ್ಹಿ ಪುಬ್ಬೇ ಹತ್ಥಿಮ್ಪಿ ಧಾವನ್ತಂ ಅನುಪತಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹಾಮಿ, ಅಸ್ಸಮ್ಪಿ ಧಾವನ್ತಂ ಅನುಪತಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹಾಮಿ, ರಥಮ್ಪಿ ಧಾವನ್ತಂ ಅನುಪತಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹಾಮಿ, ಮಿಗಮ್ಪಿ ಧಾವನ್ತಂ ಅನುಪತಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹಾಮಿ; ಅಥ ಚ ಪನಾಹಂ ಇಮಂ ಸಮಣಂ ಪಕತಿಯಾ ಗಚ್ಛನ್ತಂ ಸಬ್ಬಥಾಮೇನ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ನ ಸಕ್ಕೋಮಿ ಸಮ್ಪಾಪುಣಿತು’’ನ್ತಿ! ಠಿತೋವ ಭಗವನ್ತಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ತಿಟ್ಠ, ತಿಟ್ಠ, ಸಮಣಾ’’ತಿ। ‘‘ಠಿತೋ ಅಹಂ, ಅಙ್ಗುಲಿಮಾಲ, ತ್ವಞ್ಚ ತಿಟ್ಠಾ’’ತಿ। ಅಥ ಖೋ ಚೋರಸ್ಸ ಅಙ್ಗುಲಿಮಾಲಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಇಮೇ ಖೋ ಸಮಣಾ ಸಕ್ಯಪುತ್ತಿಯಾ ಸಚ್ಚವಾದಿನೋ ಸಚ್ಚಪಟಿಞ್ಞಾ। ಅಥ ಪನಾಯಂ ಸಮಣೋ ಗಚ್ಛಂ ಯೇವಾಹ – ‘ಠಿತೋ ಅಹಂ, ಅಙ್ಗುಲಿಮಾಲ, ತ್ವಞ್ಚ ತಿಟ್ಠಾ’ತಿ। ಯಂನೂನಾಹಂ ಇಮಂ ಸಮಣಂ ಪುಚ್ಛೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ।
೩೪೯. ಅಥ ಖೋ ಚೋರೋ ಅಙ್ಗುಲಿಮಾಲೋ ಭಗವನ್ತಂ ಗಾಥಾಯ ಅಜ್ಝಭಾಸಿ –
‘‘ಗಚ್ಛಂ ವದೇಸಿ ಸಮಣ ಠಿತೋಮ್ಹಿ,
ಮಮಞ್ಚ ಬ್ರೂಸಿ ಠಿತಮಟ್ಠಿತೋತಿ।
ಪುಚ್ಛಾಮಿ ತಂ ಸಮಣ ಏತಮತ್ಥಂ,
ಕಥಂ ಠಿತೋ ತ್ವಂ ಅಹಮಟ್ಠಿತೋಮ್ಹೀ’’ತಿ॥
‘‘ಠಿತೋ ಅಹಂ ಅಙ್ಗುಲಿಮಾಲ ಸಬ್ಬದಾ,
ಸಬ್ಬೇಸು ಭೂತೇಸು ನಿಧಾಯ ದಣ್ಡಂ।
ತುವಞ್ಚ ಪಾಣೇಸು ಅಸಞ್ಞತೋಸಿ,
ತಸ್ಮಾ ಠಿತೋಹಂ ತುವಮಟ್ಠಿತೋಸೀ’’ತಿ॥
‘‘ಚಿರಸ್ಸಂ ವತ ಮೇ ಮಹಿತೋ ಮಹೇಸೀ,
ಮಹಾವನಂ ಪಾಪುಣಿ ಸಚ್ಚವಾದೀ ಮಹಾವನಂ ಸಮಣೋಯಂ ಪಚ್ಚುಪಾದಿ (ಸೀ॰), ಮಹಾವನಂ ಸಮಣ ಪಚ್ಚುಪಾದಿ (ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰)।
ಸೋಹಂ ಚರಿಸ್ಸಾಮಿ ಪಹಾಯ ಪಾಪಂ ಸೋಹಂ ಚಿರಸ್ಸಾಪಿ ಪಹಾಸ್ಸಂ ಪಾಪಂ (ಸೀ॰), ಸೋಹಂ ಚರಿಸ್ಸಾಮಿ ಪಜಹಿಸ್ಸಂ ಪಾಪಂ (ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰),
ಸುತ್ವಾನ ಗಾಥಂ ತವ ಧಮ್ಮಯುತ್ತಂ’’॥
ಇತ್ವೇವ ಚೋರೋ ಅಸಿಮಾವುಧಞ್ಚ,
ಸೋಬ್ಭೇ ಪಪಾತೇ ನರಕೇ ಅಕಿರಿ।
ಅವನ್ದಿ ಚೋರೋ ಸುಗತಸ್ಸ ಪಾದೇ,
ತತ್ಥೇವ ನಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಅಯಾಚಿ॥
ಬುದ್ಧೋ ಚ ಖೋ ಕಾರುಣಿಕೋ ಮಹೇಸಿ,
ಯೋ ಸತ್ಥಾ ಲೋಕಸ್ಸ ಸದೇವಕಸ್ಸ।
‘ತಮೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂ’ತಿ ತದಾ ಅವೋಚ,
ಏಸೇವ ತಸ್ಸ ಅಹು ಭಿಕ್ಖುಭಾವೋತಿ॥
೩೫೦. ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ ಆಯಸ್ಮತಾ ಅಙ್ಗುಲಿಮಾಲೇನ ಪಚ್ಛಾಸಮಣೇನ ಯೇನ ಸಾವತ್ಥಿ ತೇನ ಚಾರಿಕಂ ಪಕ್ಕಾಮಿ। ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಚಾರಿಕಂ ಚರಮಾನೋ ಯೇನ ಸಾವತ್ಥಿ ತದವಸರಿ। ತತ್ರ ಸುದಂ ಭಗವಾ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ವಿಹರತಿ ಜೇತವನೇ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಸ್ಸ ಆರಾಮೇ। ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ರಞ್ಞೋ ಪಸೇನದಿಸ್ಸ ಕೋಸಲಸ್ಸ ಅನ್ತೇಪುರದ್ವಾರೇ ಮಹಾಜನಕಾಯೋ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ಉಚ್ಚಾಸದ್ದೋ ಮಹಾಸದ್ದೋ ಹೋತಿ – ‘‘ಚೋರೋ ತೇ, ದೇವ, ವಿಜಿತೇ ಅಙ್ಗುಲಿಮಾಲೋ ನಾಮ ಲುದ್ದೋ ಲೋಹಿತಪಾಣಿ ಹತಪಹತೇ ನಿವಿಟ್ಠೋ ಅದಯಾಪನ್ನೋ ಪಾಣಭೂತೇಸು। ತೇನ ಗಾಮಾಪಿ ಅಗಾಮಾ ಕತಾ, ನಿಗಮಾಪಿ ಅನಿಗಮಾ ಕತಾ, ಜನಪದಾಪಿ ಅಜನಪದಾ ಕತಾ। ಸೋ ಮನುಸ್ಸೇ ವಧಿತ್ವಾ ವಧಿತ್ವಾ ಅಙ್ಗುಲೀನಂ ಮಾಲಂ ಧಾರೇತಿ। ತಂ ದೇವೋ ಪಟಿಸೇಧೇತೂ’’ತಿ।
ಅಥ ಖೋ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಪಞ್ಚಮತ್ತೇಹಿ ಅಸ್ಸಸತೇಹಿ ಸಾವತ್ಥಿಯಾ ನಿಕ್ಖಮಿ ದಿವಾ ದಿವಸ್ಸ। ಯೇನ ಆರಾಮೋ ತೇನ ಪಾವಿಸಿ। ಯಾವತಿಕಾ ಯಾನಸ್ಸ ಭೂಮಿ ಯಾನೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ಯಾನಾ ಪಚ್ಚೋರೋಹಿತ್ವಾ ಪತ್ತಿಕೋವ ಯೇನ ಭಗವಾ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ। ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸಿನ್ನಂ ಖೋ ರಾಜಾನಂ ಪಸೇನದಿಂ ಕೋಸಲಂ ಭಗವಾ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಕಿಂ ನು ತೇ, ಮಹಾರಾಜ, ರಾಜಾ ವಾ ಮಾಗಧೋ ಸೇನಿಯೋ ಬಿಮ್ಬಿಸಾರೋ ಕುಪಿತೋ ವೇಸಾಲಿಕಾ ವಾ ಲಿಚ್ಛವೀ ಅಞ್ಞೇ ವಾ ಪಟಿರಾಜಾನೋ’’ತಿ? ‘‘ನ ಖೋ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ರಾಜಾ ಮಾಗಧೋ ಸೇನಿಯೋ ಬಿಮ್ಬಿಸಾರೋ ಕುಪಿತೋ, ನಾಪಿ ವೇಸಾಲಿಕಾ ಲಿಚ್ಛವೀ, ನಾಪಿ ಅಞ್ಞೇ ಪಟಿರಾಜಾನೋ। ಚೋರೋ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ವಿಜಿತೇ ಅಙ್ಗುಲಿಮಾಲೋ ನಾಮ ಲುದ್ದೋ ಲೋಹಿತಪಾಣಿ ಹತಪಹತೇ ನಿವಿಟ್ಠೋ ಅದಯಾಪನ್ನೋ ಪಾಣಭೂತೇಸು। ತೇನ ಗಾಮಾಪಿ ಅಗಾಮಾ ಕತಾ, ನಿಗಮಾಪಿ ಅನಿಗಮಾ ಕತಾ, ಜನಪದಾಪಿ ಅಜನಪದಾ ಕತಾ। ಸೋ ಮನುಸ್ಸೇ ವಧಿತ್ವಾ ವಧಿತ್ವಾ ಅಙ್ಗುಲೀನಂ ಮಾಲಂ ಧಾರೇತಿ। ತಾಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಪಟಿಸೇಧಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ‘‘ಸಚೇ ಪನ ತ್ವಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಅಙ್ಗುಲಿಮಾಲಂ ಪಸ್ಸೇಯ್ಯಾಸಿ ಕೇಸಮಸ್ಸುಂ ಓಹಾರೇತ್ವಾ ಕಾಸಾಯಾನಿ ವತ್ಥಾನಿ ಅಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜಿತಂ, ವಿರತಂ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾ, ವಿರತಂ ಅದಿನ್ನಾದಾನಾ, ವಿರತಂ ಮುಸಾವಾದಾ, ಏಕಭತ್ತಿಕಂ, ಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿಂ, ಸೀಲವನ್ತಂ, ಕಲ್ಯಾಣಧಮ್ಮಂ, ಕಿನ್ತಿ ನಂ ಕರೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಅಭಿವಾದೇಯ್ಯಾಮ ವಾ, ಭನ್ತೇ, ಪಚ್ಚುಟ್ಠೇಯ್ಯಾಮ ವಾ ಆಸನೇನ ವಾ ನಿಮನ್ತೇಯ್ಯಾಮ, ಅಭಿನಿಮನ್ತೇಯ್ಯಾಮ ವಾ ನಂ ಚೀವರಪಿಣ್ಡಪಾತಸೇನಾಸನಗಿಲಾನಪ್ಪಚ್ಚಯಭೇಸಜ್ಜಪರಿಕ್ಖಾರೇಹಿ, ಧಮ್ಮಿಕಂ ವಾ ಅಸ್ಸ ರಕ್ಖಾವರಣಗುತ್ತಿಂ ಸಂವಿದಹೇಯ್ಯಾಮ। ಕುತೋ ಪನಸ್ಸ, ಭನ್ತೇ, ದುಸ್ಸೀಲಸ್ಸ ಪಾಪಧಮ್ಮಸ್ಸ ಏವರೂಪೋ ಸೀಲಸಂಯಮೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ?
ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ಆಯಸ್ಮಾ ಅಙ್ಗುಲಿಮಾಲೋ ಭಗವತೋ ಅವಿದೂರೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಹೋತಿ। ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ ದಕ್ಖಿಣಂ ಬಾಹುಂ ಪಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ರಾಜಾನಂ ಪಸೇನದಿಂ ಕೋಸಲಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಏಸೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಅಙ್ಗುಲಿಮಾಲೋ’’ತಿ। ಅಥ ಖೋ ರಞ್ಞೋ ಪಸೇನದಿಸ್ಸ ಕೋಸಲಸ್ಸ ಅಹುದೇವ ಭಯಂ, ಅಹು ಛಮ್ಭಿತತ್ತಂ, ಅಹು ಲೋಮಹಂಸೋ। ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ ರಾಜಾನಂ ಪಸೇನದಿಂ ಕೋಸಲಂ ಭೀತಂ ಸಂವಿಗ್ಗಂ ಲೋಮಹಟ್ಠಜಾತಂ ವಿದಿತ್ವಾ ರಾಜಾನಂ ಪಸೇನದಿಂ ಕೋಸಲಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಮಾ ಭಾಯಿ, ಮಹಾರಾಜ, ನತ್ಥಿ ತೇ ಇತೋ ಭಯ’’ನ್ತಿ। ಅಥ ಖೋ ರಞ್ಞೋ ಪಸೇನದಿಸ್ಸ ಕೋಸಲಸ್ಸ ಯಂ ಅಹೋಸಿ ಭಯಂ ವಾ ಛಮ್ಭಿತತ್ತಂ ವಾ ಲೋಮಹಂಸೋ ವಾ ಸೋ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭಿ। ಅಥ ಖೋ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಯೇನಾಯಸ್ಮಾ ಅಙ್ಗುಲಿಮಾಲೋ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಅಙ್ಗುಲಿಮಾಲಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಅಯ್ಯೋ ನೋ, ಭನ್ತೇ, ಅಙ್ಗುಲಿಮಾಲೋ’’ತಿ? ‘‘ಏವಂ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ। ‘‘ಕಥಂಗೋತ್ತೋ ಅಯ್ಯಸ್ಸ ಪಿತಾ, ಕಥಂಗೋತ್ತಾ ಮಾತಾ’’ತಿ? ‘‘ಗಗ್ಗೋ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಪಿತಾ, ಮನ್ತಾಣೀ ಮಾತಾ’’ತಿ। ‘‘ಅಭಿರಮತು, ಭನ್ತೇ, ಅಯ್ಯೋ ಗಗ್ಗೋ ಮನ್ತಾಣಿಪುತ್ತೋ। ಅಹಮಯ್ಯಸ್ಸ ಗಗ್ಗಸ್ಸ ಮನ್ತಾಣಿಪುತ್ತಸ್ಸ ಉಸ್ಸುಕ್ಕಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ ಚೀವರಪಿಣ್ಡಪಾತಸೇನಾಸನಗಿಲಾನಪ್ಪಚ್ಚಯಭೇಸಜ್ಜಪರಿಕ್ಖಾರಾನ’’ನ್ತಿ।
೩೫೧. ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ಆಯಸ್ಮಾ ಅಙ್ಗುಲಿಮಾಲೋ ಆರಞ್ಞಿಕೋ ಹೋತಿ ಪಿಣ್ಡಪಾತಿಕೋ ಪಂಸುಕೂಲಿಕೋ ತೇಚೀವರಿಕೋ। ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಅಙ್ಗುಲಿಮಾಲೋ ರಾಜಾನಂ ಪಸೇನದಿಂ ಕೋಸಲಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಅಲಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಪರಿಪುಣ್ಣಂ ಮೇ ಚೀವರ’’ನ್ತಿ। ಅಥ ಖೋ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಯೇನ ಭಗವಾ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ। ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸಿನ್ನೋ ಖೋ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಭಗವನ್ತಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಅಚ್ಛರಿಯಂ, ಭನ್ತೇ, ಅಬ್ಭುತಂ, ಭನ್ತೇ! ಯಾವಞ್ಚಿದಂ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವಾ ಅದನ್ತಾನಂ ದಮೇತಾ, ಅಸನ್ತಾನಂ ಸಮೇತಾ, ಅಪರಿನಿಬ್ಬುತಾನಂ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಪೇತಾ। ಯಞ್ಹಿ ಮಯಂ, ಭನ್ತೇ, ನಾಸಕ್ಖಿಮ್ಹಾ ದಣ್ಡೇನಪಿ ಸತ್ಥೇನಪಿ ದಮೇತುಂ ಸೋ ಭಗವತಾ ಅದಣ್ಡೇನ ಅಸತ್ಥೇನೇವ ಅಸತ್ಥೇನ (ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰) ದನ್ತೋ। ಹನ್ದ ಚ ದಾನಿ ಹನ್ದ ದಾನಿ (ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰ ಪೀ॰) ಮಯಂ, ಭನ್ತೇ, ಗಚ್ಛಾಮ; ಬಹುಕಿಚ್ಚಾ ಮಯಂ ಬಹುಕರಣೀಯಾ’’ತಿ। ‘‘ಯಸ್ಸದಾನಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಕಾಲಂ ಮಞ್ಞಸೀ’’ತಿ। ಅಥ ಖೋ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಭಗವನ್ತಂ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ।
ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಅಙ್ಗುಲಿಮಾಲೋ ಪುಬ್ಬಣ್ಹಸಮಯಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಪತ್ತಚೀವರಮಾದಾಯ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪಾವಿಸಿ। ಅದ್ದಸಾ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಅಙ್ಗುಲಿಮಾಲೋ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಸಪದಾನಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಮಾನೋ ಅಞ್ಞತರಂ ಇತ್ಥಿಂ ಮೂಳ್ಹಗಬ್ಭಂ ವಿಘಾತಗಬ್ಭಂ ವಿಸಾತಗಬ್ಭಂ (ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰ ಪೀ॰ ಕ॰)। ದಿಸ್ವಾನಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಕಿಲಿಸ್ಸನ್ತಿ ವತ, ಭೋ, ಸತ್ತಾ; ಕಿಲಿಸ್ಸನ್ತಿ ವತ, ಭೋ, ಸತ್ತಾ’’ತಿ! ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಅಙ್ಗುಲಿಮಾಲೋ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಪಟಿಕ್ಕನ್ತೋ ಯೇನ ಭಗವಾ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ। ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸಿನ್ನೋ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಅಙ್ಗುಲಿಮಾಲೋ ಭಗವನ್ತಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಇಧಾಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಪುಬ್ಬಣ್ಹಸಮಯಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಪತ್ತಚೀವರಮಾದಾಯ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪಾವಿಸಿಂ। ಅದ್ದಸಂ ಖೋ ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಸಪದಾನಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಮಾನೋ ಅಞ್ಞತರಂ ಇತ್ಥಿಂ ಮೂಳ್ಹಗಬ್ಭಂ ವಿಘಾತಗಬ್ಭಂ’’। ದಿಸ್ವಾನ ಮಯ್ಹಂ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಕಿಲಿಸ್ಸನ್ತಿ ವತ , ಭೋ, ಸತ್ತಾ; ಕಿಲಿಸ್ಸನ್ತಿ ವತ, ಭೋ, ಸತ್ತಾ’’ತಿ!
‘‘ತೇನ ಹಿ ತ್ವಂ, ಅಙ್ಗುಲಿಮಾಲ, ಯೇನ ಸಾ ಇತ್ಥೀ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ತಂ ಇತ್ಥಿಂ ಏವಂ ವದೇಹಿ – ‘ಯತೋಹಂ, ಭಗಿನಿ, ಜಾತೋ ಭಗಿನಿ ಜಾತಿಯಾ ಜಾತೋ (ಸೀ॰) ನಾಭಿಜಾನಾಮಿ ಸಞ್ಚಿಚ್ಚ ಪಾಣಂ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇತಾ, ತೇನ ಸಚ್ಚೇನ ಸೋತ್ಥಿ ತೇ ಹೋತು, ಸೋತ್ಥಿ ಗಬ್ಭಸ್ಸಾ’’’ತಿ।
‘‘ಸೋ ಹಿ ನೂನ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಸಮ್ಪಜಾನಮುಸಾವಾದೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ಮಯಾ ಹಿ, ಭನ್ತೇ, ಬಹೂ ಸಞ್ಚಿಚ್ಚ ಪಾಣಾ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪಿತಾ’’ತಿ। ‘‘ತೇನ ಹಿ ತ್ವಂ, ಅಙ್ಗುಲಿಮಾಲ, ಯೇನ ಸಾ ಇತ್ಥೀ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ತಂ ಇತ್ಥಿಂ ಏವಂ ವದೇಹಿ – ‘ಯತೋಹಂ, ಭಗಿನಿ, ಅರಿಯಾಯ ಜಾತಿಯಾ ಜಾತೋ, ನಾಭಿಜಾನಾಮಿ ಸಞ್ಚಿಚ್ಚ ಪಾಣಂ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇತಾ, ತೇನ ಸಚ್ಚೇನ ಸೋತ್ಥಿ ತೇ ಹೋತು, ಸೋತ್ಥಿ ಗಬ್ಭಸ್ಸಾ’’’ತಿ।
‘‘ಏವಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಅಙ್ಗುಲಿಮಾಲೋ ಭಗವತೋ ಪಟಿಸ್ಸುತ್ವಾ ಯೇನ ಸಾ ಇತ್ಥೀ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ತಂ ಇತ್ಥಿಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಯತೋಹಂ, ಭಗಿನಿ, ಅರಿಯಾಯ ಜಾತಿಯಾ ಜಾತೋ, ನಾಭಿಜಾನಾಮಿ ಸಞ್ಚಿಚ್ಚ ಪಾಣಂ ಜೀವಿತಾ ವೋರೋಪೇತಾ, ತೇನ ಸಚ್ಚೇನ ಸೋತ್ಥಿ ತೇ ಹೋತು, ಸೋತ್ಥಿ ಗಬ್ಭಸ್ಸಾ’’ತಿ। ಅಥ ಖ್ವಾಸ್ಸಾ ಇತ್ಥಿಯಾ ಸೋತ್ಥಿ ಅಹೋಸಿ, ಸೋತ್ಥಿ ಗಬ್ಭಸ್ಸ।
ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಅಙ್ಗುಲಿಮಾಲೋ ಏಕೋ ವೂಪಕಟ್ಠೋ ಅಪ್ಪಮತ್ತೋ ಆತಾಪೀ ಪಹಿತತ್ತೋ ವಿಹರನ್ತೋ ನಚಿರಸ್ಸೇವ – ಯಸ್ಸತ್ಥಾಯ ಕುಲಪುತ್ತಾ ಸಮ್ಮದೇವ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜನ್ತಿ ತದನುತ್ತರಂ – ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಪರಿಯೋಸಾನಂ ದಿಟ್ಠೇವ ಧಮ್ಮೇ ಸಯಂ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹಾಸಿ। ‘ಖೀಣಾ ಜಾತಿ ವುಸಿತಂ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ, ಕತಂ ಕರಣೀಯಂ, ನಾಪರಂ ಇತ್ಥತ್ತಾಯಾ’ತಿ ಅಬ್ಭಞ್ಞಾಸಿ। ಅಞ್ಞತರೋ ಖೋ ಪನಾಯಸ್ಮಾ ಅಙ್ಗುಲಿಮಾಲೋ ಅರಹತಂ ಅಹೋಸಿ।
೩೫೨. ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಅಙ್ಗುಲಿಮಾಲೋ ಪುಬ್ಬಣ್ಹಸಮಯಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಪತ್ತಚೀವರಮಾದಾಯ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪಾವಿಸಿ। ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ಅಞ್ಞೇನಪಿ ಲೇಡ್ಡು ಖಿತ್ತೋ ಆಯಸ್ಮತೋ ಅಙ್ಗುಲಿಮಾಲಸ್ಸ ಕಾಯೇ ನಿಪತತಿ, ಅಞ್ಞೇನಪಿ ದಣ್ಡೋ ಖಿತ್ತೋ ಆಯಸ್ಮತೋ ಅಙ್ಗುಲಿಮಾಲಸ್ಸ ಕಾಯೇ ನಿಪತತಿ, ಅಞ್ಞೇನಪಿ ಸಕ್ಖರಾ ಖಿತ್ತಾ ಆಯಸ್ಮತೋ ಅಙ್ಗುಲಿಮಾಲಸ್ಸ ಕಾಯೇ ನಿಪತತಿ। ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಅಙ್ಗುಲಿಮಾಲೋ ಭಿನ್ನೇನ ಸೀಸೇನ, ಲೋಹಿತೇನ ಗಳನ್ತೇನ, ಭಿನ್ನೇನ ಪತ್ತೇನ, ವಿಪ್ಫಾಲಿತಾಯ ಸಙ್ಘಾಟಿಯಾ ಯೇನ ಭಗವಾ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ। ಅದ್ದಸಾ ಖೋ ಭಗವಾ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಅಙ್ಗುಲಿಮಾಲಂ ದೂರತೋವ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ। ದಿಸ್ವಾನ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಅಙ್ಗುಲಿಮಾಲಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಅಧಿವಾಸೇಹಿ ತ್ವಂ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಅಧಿವಾಸೇಹಿ ತ್ವಂ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ। ಯಸ್ಸ ಖೋ ತ್ವಂ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಕಮ್ಮಸ್ಸ ವಿಪಾಕೇನ ಬಹೂನಿ ವಸ್ಸಾನಿ ಬಹೂನಿ ವಸ್ಸಸತಾನಿ ಬಹೂನಿ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ನಿರಯೇ ಪಚ್ಚೇಯ್ಯಾಸಿ ತಸ್ಸ ತ್ವಂ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಕಮ್ಮಸ್ಸ ವಿಪಾಕಂ ದಿಟ್ಠೇವ ಧಮ್ಮೇ ಪಟಿಸಂವೇದೇಸೀ’’ತಿ। ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಅಙ್ಗುಲಿಮಾಲೋ ರಹೋಗತೋ ಪಟಿಸಲ್ಲೀನೋ ವಿಮುತ್ತಿಸುಖಂ ಪಟಿಸಂವೇದಿ; ತಾಯಂ ವೇಲಾಯಂ ಇಮಂ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇಸಿ –
‘‘ಯೋ ಪುಬ್ಬೇವ ಯೋ ಚ ಪುಬ್ಬೇ (ಸೀ॰ ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰ ಪೀ॰) ಪಮಜ್ಜಿತ್ವಾ, ಪಚ್ಛಾ ಸೋ ನಪ್ಪಮಜ್ಜತಿ।
ಸೋಮಂ ಸೋ ಇಮಂ (ಸೀ॰) ಲೋಕಂ ಪಭಾಸೇತಿ, ಅಬ್ಭಾ ಮುತ್ತೋವ ಚನ್ದಿಮಾ॥
‘‘ಯಸ್ಸ ಪಾಪಂ ಕತಂ ಕಮ್ಮಂ, ಕುಸಲೇನ ಪಿಧೀಯತಿ ಪಿಥೀಯತಿ (ಸೀ॰ ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰ ಪೀ॰)।
ಸೋಮಂ ಲೋಕಂ ಪಭಾಸೇತಿ, ಅಬ್ಭಾ ಮುತ್ತೋವ ಚನ್ದಿಮಾ॥
‘‘ಯೋ ಹವೇ ದಹರೋ ಭಿಕ್ಖು, ಯುಞ್ಜತಿ ಬುದ್ಧಸಾಸನೇ।
ಸೋಮಂ ಲೋಕಂ ಪಭಾಸೇತಿ, ಅಬ್ಭಾ ಮುತ್ತೋವ ಚನ್ದಿಮಾ॥
‘‘ದಿಸಾ ಹಿ ಮೇ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಸುಣನ್ತು,
ದಿಸಾ ಹಿ ಮೇ ಯುಞ್ಜನ್ತು ಬುದ್ಧಸಾಸನೇ।
ದಿಸಾ ಹಿ ಮೇ ತೇ ಮನುಜಾ ಭಜನ್ತು,
ಯೇ ಧಮ್ಮಮೇವಾದಪಯನ್ತಿ ಸನ್ತೋ॥
‘‘ದಿಸಾ ಹಿ ಮೇ ಖನ್ತಿವಾದಾನಂ, ಅವಿರೋಧಪ್ಪಸಂಸೀನಂ।
ಸುಣನ್ತು ಧಮ್ಮಂ ಕಾಲೇನ, ತಞ್ಚ ಅನುವಿಧೀಯನ್ತು॥
‘‘ನ ಹಿ ಜಾತು ಸೋ ಮಮಂ ಹಿಂಸೇ, ಅಞ್ಞಂ ವಾ ಪನ ಕಿಞ್ಚಿ ನಂ ಕಞ್ಚಿ ನಂ (ಸೀ॰ ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰ ಪೀ॰), ಕಞ್ಚನಂ (?)।
ಪಪ್ಪುಯ್ಯ ಪರಮಂ ಸನ್ತಿಂ, ರಕ್ಖೇಯ್ಯ ತಸಥಾವರೇ॥
‘‘ಉದಕಞ್ಹಿ ನಯನ್ತಿ ನೇತ್ತಿಕಾ, ಉಸುಕಾರಾ ನಮಯನ್ತಿ ದಮಯನ್ತಿ (ಕ॰) ತೇಜನಂ।
ದಾರುಂ ನಮಯನ್ತಿ ತಚ್ಛಕಾ, ಅತ್ತಾನಂ ದಮಯನ್ತಿ ಪಣ್ಡಿತಾ॥
‘‘ದಣ್ಡೇನೇಕೇ ದಮಯನ್ತಿ, ಅಙ್ಕುಸೇಹಿ ಕಸಾಹಿ ಚ।
ಅದಣ್ಡೇನ ಅಸತ್ಥೇನ, ಅಹಂ ದನ್ತೋಮ್ಹಿ ತಾದಿನಾ॥
‘‘ಅಹಿಂಸಕೋತಿ ಮೇ ನಾಮಂ, ಹಿಂಸಕಸ್ಸ ಪುರೇ ಸತೋ।
ಅಜ್ಜಾಹಂ ಸಚ್ಚನಾಮೋಮ್ಹಿ, ನ ನಂ ಹಿಂಸಾಮಿ ಕಿಞ್ಚಿ ನಂ ಕಞ್ಚಿ ನಂ (ಸೀ॰ ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰ ಪೀ॰), ಕಞ್ಚನಂ (?)॥
‘‘ಚೋರೋ ಅಹಂ ಪುರೇ ಆಸಿಂ, ಅಙ್ಗುಲಿಮಾಲೋತಿ ವಿಸ್ಸುತೋ।
ವುಯ್ಹಮಾನೋ ಮಹೋಘೇನ, ಬುದ್ಧಂ ಸರಣಮಾಗಮಂ॥
‘‘ಲೋಹಿತಪಾಣಿ ಪುರೇ ಆಸಿಂ, ಅಙ್ಗುಲಿಮಾಲೋತಿ ವಿಸ್ಸುತೋ।
ಸರಣಗಮನಂ ಪಸ್ಸ, ಭವನೇತ್ತಿ ಸಮೂಹತಾ॥
‘‘ತಾದಿಸಂ ಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾನ, ಬಹುಂ ದುಗ್ಗತಿಗಾಮಿನಂ।
ಫುಟ್ಠೋ ಕಮ್ಮವಿಪಾಕೇನ, ಅಣಣೋ ಭುಞ್ಜಾಮಿ ಭೋಜನಂ॥
‘‘ಪಮಾದಮನುಯುಞ್ಜನ್ತಿ, ಬಾಲಾ ದುಮ್ಮೇಧಿನೋ ಜನಾ।
ಅಪ್ಪಮಾದಞ್ಚ ಮೇಧಾವೀ, ಧನಂ ಸೇಟ್ಠಂವ ರಕ್ಖತಿ॥
‘‘ಮಾ ಪಮಾದಮನುಯುಞ್ಜೇಥ, ಮಾ ಕಾಮರತಿ ಸನ್ಥವಂ।
ಅಪ್ಪಮತ್ತೋ ಹಿ ಝಾಯನ್ತೋ, ಪಪ್ಪೋತಿ ವಿಪುಲಂ ಪರಮಂ (ಕ॰) ಸುಖಂ॥
‘‘ಸ್ವಾಗತಂ ಸಾಗತಂ (ಸೀ॰ ಪೀ॰) ನಾಪಗತಂ ನಾಮ ಸಗತಂ (ಕ॰), ನಯಿದಂ ದುಮ್ಮನ್ತಿತಂ ಮಮ।
ಸಂವಿಭತ್ತೇಸು ಸುವಿಭತ್ತೇಸು (ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰), ಸವಿಭತ್ತೇಸು (ಸೀ॰ ಕ॰), ಪಟಿಭತ್ತೇಸು (ಪೀ॰) ಧಮ್ಮೇಸು, ಯಂ ಸೇಟ್ಠಂ ತದುಪಾಗಮಂ॥
‘‘ಸ್ವಾಗತಂ ನಾಪಗತಂ, ನಯಿದಂ ದುಮ್ಮನ್ತಿತಂ ಮಮ।
ತಿಸ್ಸೋ ವಿಜ್ಜಾ ಅನುಪ್ಪತ್ತಾ, ಕತಂ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನ’’ನ್ತಿ॥
ಅಙ್ಗುಲಿಮಾಲಸುತ್ತಂ ನಿಟ್ಠಿತಂ ಛಟ್ಠಂ।
೭. ಪಿಯಜಾತಿಕಸುತ್ತಂ
೩೫೩. ಏವಂ ಮೇ ಸುತಂ – ಏಕಂ ಸಮಯಂ ಭಗವಾ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ವಿಹರತಿ ಜೇತವನೇ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಸ್ಸ ಆರಾಮೇ। ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ಅಞ್ಞತರಸ್ಸ ಗಹಪತಿಸ್ಸ ಏಕಪುತ್ತಕೋ ಪಿಯೋ ಮನಾಪೋ ಕಾಲಙ್ಕತೋ ಹೋತಿ। ತಸ್ಸ ಕಾಲಂಕಿರಿಯಾಯ ನೇವ ಕಮ್ಮನ್ತಾ ಪಟಿಭನ್ತಿ ನ ಭತ್ತಂ ಪಟಿಭಾತಿ। ಸೋ ಆಳಾಹನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಕನ್ದತಿ – ‘‘ಕಹಂ, ಏಕಪುತ್ತಕ, ಕಹಂ, ಏಕಪುತ್ತಕಾ’’ತಿ! ಅಥ ಖೋ ಸೋ ಗಹಪತಿ ಯೇನ ಭಗವಾ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ। ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸಿನ್ನಂ ಖೋ ತಂ ಗಹಪತಿಂ ಭಗವಾ ಏತದವೋಚ – ‘‘ನ ಖೋ ತೇ, ಗಹಪತಿ, ಸಕೇ ಚಿತ್ತೇ ಠಿತಸ್ಸ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ, ಅತ್ಥಿ ತೇ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಂ ಅಞ್ಞಥತ್ತ’’ನ್ತಿ। ‘‘ಕಿಞ್ಹಿ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಂ ನಾಞ್ಞಥತ್ತಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ; ಮಯ್ಹಞ್ಹಿ, ಭನ್ತೇ, ಏಕಪುತ್ತೋ ಪಿಯೋ ಮನಾಪೋ ಕಾಲಙ್ಕತೋ। ತಸ್ಸ ಕಾಲಂಕಿರಿಯಾಯ ನೇವ ಕಮ್ಮನ್ತಾ ಪಟಿಭನ್ತಿ, ನ ಭತ್ತಂ ಪಟಿಭಾತಿ। ಸೋಹಂ ಆಳಾಹನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಕನ್ದಾಮಿ – ‘ಕಹಂ, ಏಕಪುತ್ತಕ, ಕಹಂ, ಏಕಪುತ್ತಕಾ’’’ತಿ! ‘‘ಏವಮೇತಂ, ಗಹಪತಿ, ಏವಮೇತಂ, ಗಹಪತಿ ಏವಮೇತಂ ಗಹಪತಿ (ಪೀ॰ ಸಕಿದೇವ), ಏವಮೇವ (ಸೀ॰ ಸಕಿದೇವ)! ಪಿಯಜಾತಿಕಾ ಹಿ, ಗಹಪತಿ, ಸೋಕಪರಿದೇವದುಕ್ಖದೋಮನಸ್ಸುಪಾಯಾಸಾ ಪಿಯಪ್ಪಭವಿಕಾ’’ತಿ। ‘‘ಕಸ್ಸ ಖೋ ಕಿಸ್ಸ ನು ಖೋ (ಸೀ॰) ನಾಮೇತಂ, ಭನ್ತೇ, ಏವಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ – ‘ಪಿಯಜಾತಿಕಾ ಸೋಕಪರಿದೇವದುಕ್ಖದೋಮನಸ್ಸುಪಾಯಾಸಾ ಪಿಯಪ್ಪಭವಿಕಾ’ತಿ? ಪಿಯಜಾತಿಕಾ ಹಿ ಖೋ, ಭನ್ತೇ, ಆನನ್ದಸೋಮನಸ್ಸಾ ಪಿಯಪ್ಪಭವಿಕಾ’’ತಿ। ಅಥ ಖೋ ಸೋ ಗಹಪತಿ ಭಗವತೋ ಭಾಸಿತಂ ಅನಭಿನನ್ದಿತ್ವಾ ಪಟಿಕ್ಕೋಸಿತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ।
೩೫೪. ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಅಕ್ಖಧುತ್ತಾ ಭಗವತೋ ಅವಿದೂರೇ ಅಕ್ಖೇಹಿ ದಿಬ್ಬನ್ತಿ। ಅಥ ಖೋ ಸೋ ಗಹಪತಿ ಯೇನ ತೇ ಅಕ್ಖಧುತ್ತಾ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಅಕ್ಖಧುತ್ತೇ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಇಧಾಹಂ, ಭೋನ್ತೋ, ಯೇನ ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿಂ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಸಮಣಂ ಗೋತಮಂ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿಂ। ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸಿನ್ನಂ ಖೋ ಮಂ, ಭೋನ್ತೋ, ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ ಏತದವೋಚ – ‘ನ ಖೋ ತೇ, ಗಹಪತಿ, ಸಕೇ ಚಿತ್ತೇ ಠಿತಸ್ಸ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ, ಅತ್ಥಿ ತೇ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಂ ಅಞ್ಞಥತ್ತ’ನ್ತಿ। ಏವಂ ವುತ್ತೇ, ಅಹಂ, ಭೋನ್ತೋ, ಸಮಣಂ ಗೋತಮಂ ಏತದವೋಚಂ – ‘ಕಿಞ್ಹಿ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಂ ನಾಞ್ಞಥತ್ತಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ; ಮಯ್ಹಞ್ಹಿ, ಭನ್ತೇ, ಏಕಪುತ್ತಕೋ ಪಿಯೋ ಮನಾಪೋ ಕಾಲಙ್ಕತೋ। ತಸ್ಸ ಕಾಲಂಕಿರಿಯಾಯ ನೇವ ಕಮ್ಮನ್ತಾ ಪಟಿಭನ್ತಿ, ನ ಭತ್ತಂ ಪಟಿಭಾತಿ । ಸೋಹಂ ಆಳಾಹನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಕನ್ದಾಮಿ – ಕಹಂ, ಏಕಪುತ್ತಕ, ಕಹಂ, ಏಕಪುತ್ತಕಾ’ತಿ! ‘ಏವಮೇತಂ, ಗಹಪತಿ, ಏವಮೇತಂ, ಗಹಪತಿ! ಪಿಯಜಾತಿಕಾ ಹಿ, ಗಹಪತಿ, ಸೋಕಪರಿದೇವದುಕ್ಖದೋಮನಸ್ಸುಪಾಯಾಸಾ ಪಿಯಪ್ಪಭವಿಕಾ’ತಿ। ‘ಕಸ್ಸ ಖೋ ನಾಮೇತಂ, ಭನ್ತೇ, ಏವಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ – ಪಿಯಜಾತಿಕಾ ಸೋಕಪರಿದೇವದುಕ್ಖದೋಮನಸ್ಸುಪಾಯಾಸಾ ಪಿಯಪ್ಪಭವಿಕಾ? ಪಿಯಜಾತಿಕಾ ಹಿ ಖೋ, ಭನ್ತೇ, ಆನನ್ದಸೋಮನಸ್ಸಾ ಪಿಯಪ್ಪಭವಿಕಾ’ತಿ। ಅಥ ಖ್ವಾಹಂ, ಭೋನ್ತೋ, ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಭಾಸಿತಂ ಅನಭಿನನ್ದಿತ್ವಾ ಪಟಿಕ್ಕೋಸಿತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಪಕ್ಕಮಿ’’ನ್ತಿ। ‘‘ಏವಮೇತಂ, ಗಹಪತಿ, ಏವಮೇತಂ, ಗಹಪತಿ! ಪಿಯಜಾತಿಕಾ ಹಿ, ಗಹಪತಿ, ಆನನ್ದಸೋಮನಸ್ಸಾ ಪಿಯಪ್ಪಭವಿಕಾ’’ತಿ । ಅಥ ಖೋ ಸೋ ಗಹಪತಿ ‘‘ಸಮೇತಿ ಮೇ ಅಕ್ಖಧುತ್ತೇಹೀ’’ತಿ ಪಕ್ಕಾಮಿ। ಅಥ ಖೋ ಇದಂ ಕಥಾವತ್ಥು ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ರಾಜನ್ತೇಪುರಂ ಪಾವಿಸಿ।
೩೫೫. ಅಥ ಖೋ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಮಲ್ಲಿಕಂ ದೇವಿಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಇದಂ ತೇ, ಮಲ್ಲಿಕೇ, ಸಮಣೇನ ಗೋತಮೇನ ಭಾಸಿತಂ – ‘ಪಿಯಜಾತಿಕಾ ಸೋಕಪರಿದೇವದುಕ್ಖದೋಮನಸ್ಸುಪಾಯಾಸಾ ಪಿಯಪ್ಪಭವಿಕಾ’’’ತಿ। ‘‘ಸಚೇತಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಭಗವತಾ ಭಾಸಿತಂ, ಏವಮೇತ’’ನ್ತಿ। ‘‘ಏವಮೇವ ಪನಾಯಂ ಮಲ್ಲಿಕಾ ಯಞ್ಞದೇವ ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ ಭಾಸತಿ ತಂ ತದೇವಸ್ಸ ಅಬ್ಭನುಮೋದತಿ’’। ‘‘ಸಚೇತಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಭಗವತಾ ಭಾಸಿತಂ ಏವಮೇತನ್ತಿ। ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ನಾಮ, ಯಞ್ಞದೇವ ಆಚರಿಯೋ ಅನ್ತೇವಾಸಿಸ್ಸ ಭಾಸತಿ ತಂ ತದೇವಸ್ಸ ಅನ್ತೇವಾಸೀ ಅಬ್ಭನುಮೋದತಿ – ‘ಏವಮೇತಂ, ಆಚರಿಯ, ಏವಮೇತಂ, ಆಚರಿಯಾ’’’ತಿ। ‘‘ಏವಮೇವ ಖೋ ತ್ವಂ, ಮಲ್ಲಿಕೇ, ಯಞ್ಞದೇವ ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ ಭಾಸತಿ ತಂ ತದೇವಸ್ಸ ಅಬ್ಭನುಮೋದಸಿ’’। ‘‘ಸಚೇತಂ, ಮಹಾರಾಜ , ಭಗವತಾ ಭಾಸಿತಂ ಏವಮೇತ’’ನ್ತಿ। ‘‘ಚರಪಿ, ರೇ ಮಲ್ಲಿಕೇ, ವಿನಸ್ಸಾ’’ತಿ। ಅಥ ಖೋ ಮಲ್ಲಿಕಾ ದೇವೀ ನಾಳಿಜಙ್ಘಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಏಹಿ ತ್ವಂ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಯೇನ ಭಗವಾ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಮಮ ವಚನೇನ ಭಗವತೋ ಪಾದೇ ಸಿರಸಾ ವನ್ದಾಹಿ, ಅಪ್ಪಾಬಾಧಂ ಅಪ್ಪಾತಙ್ಕಂ ಲಹುಟ್ಠಾನಂ ಬಲಂ ಫಾಸುವಿಹಾರಂ ಪುಚ್ಛ – ‘ಮಲ್ಲಿಕಾ, ಭನ್ತೇ, ದೇವೀ ಭಗವತೋ ಪಾದೇ ಸಿರಸಾ ವನ್ದತಿ, ಅಪ್ಪಾಬಾಧಂ ಅಪ್ಪಾತಙ್ಕಂ ಲಹುಟ್ಠಾನಂ ಬಲಂ ಫಾಸುವಿಹಾರಂ ಪುಚ್ಛತೀ’ತಿ। ಏವಞ್ಚ ವದೇಹಿ – ‘ಭಾಸಿತಾ ನು ಖೋ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವತಾ ಏಸಾ ವಾಚಾ – ಪಿಯಜಾತಿಕಾ ಸೋಕಪರಿದೇವದುಕ್ಖದೋಮನಸ್ಸುಪಾಯಾಸಾ ಪಿಯಪ್ಪಭವಿಕಾ’ತಿ । ಯಥಾ ತೇ ಭಗವಾ ಬ್ಯಾಕರೋತಿ ತಂ ಸಾಧುಕಂ ಉಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಮಮ ಆರೋಚೇಯ್ಯಾಸಿ। ನ ಹಿ ತಥಾಗತಾ ವಿತಥಂ ಭಣನ್ತೀ’’ತಿ। ‘‘ಏವಂ, ಭೋತೀ’’ತಿ ಖೋ ನಾಳಿಜಙ್ಘೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಮಲ್ಲಿಕಾಯ ದೇವಿಯಾ ಪಟಿಸ್ಸುತ್ವಾ ಯೇನ ಭಗವಾ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಭಗವತಾ ಸದ್ಧಿಂ ಸಮ್ಮೋದಿ। ಸಮ್ಮೋದನೀಯಂ ಕಥಂ ಸಾರಣೀಯಂ ವೀತಿಸಾರೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ। ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸಿನ್ನೋ ಖೋ ನಾಳಿಜಙ್ಘೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಭಗವನ್ತಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಮಲ್ಲಿಕಾ, ಭೋ ಗೋತಮ, ದೇವೀ ಭೋತೋ ಗೋತಮಸ್ಸ ಪಾದೇ ಸಿರಸಾ ವನ್ದತಿ; ಅಪ್ಪಾಬಾಧಂ ಅಪ್ಪಾತಙ್ಕಂ ಲಹುಟ್ಠಾನಂ ಬಲಂ ಫಾಸುವಿಹಾರಂ ಪುಚ್ಛತಿ; ಏವಞ್ಚ ವದೇತಿ – ‘ಭಾಸಿತಾ ನು ಖೋ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವತಾ ಏಸಾ ವಾಚಾ – ಪಿಯಜಾತಿಕಾ ಸೋಕಪರಿದೇವದುಕ್ಖದೋಮನಸ್ಸುಪಾಯಾಸಾ ಪಿಯಪ್ಪಭವಿಕಾ’’’ತಿ।
೩೫೬. ‘‘ಏವಮೇತಂ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಏವಮೇತಂ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ! ಪಿಯಜಾತಿಕಾ ಹಿ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಸೋಕಪರಿದೇವದುಕ್ಖದೋಮನಸ್ಸುಪಾಯಾಸಾ ಪಿಯಪ್ಪಭವಿಕಾತಿ। ತದಮಿನಾಪೇತಂ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಪರಿಯಾಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಂ ಯಥಾ ಪಿಯಜಾತಿಕಾ ಸೋಕಪರಿದೇವದುಕ್ಖದೋಮನಸ್ಸುಪಾಯಾಸಾ ಪಿಯಪ್ಪಭವಿಕಾ। ಭೂತಪುಬ್ಬಂ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಇಮಿಸ್ಸಾಯೇವ ಸಾವತ್ಥಿಯಾ ಅಞ್ಞತರಿಸ್ಸಾ ಇತ್ಥಿಯಾ ಮಾತಾ ಕಾಲಮಕಾಸಿ। ಸಾ ತಸ್ಸಾ ಕಾಲಕಿರಿಯಾಯ ಉಮ್ಮತ್ತಿಕಾ ಖಿತ್ತಚಿತ್ತಾ ರಥಿಕಾಯ ರಥಿಕಂ ರಥಿಯಾಯ ರಥಿಯಂ (ಸೀ॰ ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰ ಪೀ॰) ಸಿಙ್ಘಾಟಕೇನ ಸಿಙ್ಘಾಟಕಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಏವಮಾಹ – ‘ಅಪಿ ಮೇ ಮಾತರಂ ಅದ್ದಸ್ಸಥ ಅದ್ದಸಥ (ಸೀ॰ ಪೀ॰), ಅಪಿ ಮೇ ಮಾತರಂ ಅದ್ದಸ್ಸಥಾ’ತಿ? ಇಮಿನಾಪಿ ಖೋ ಏತಂ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಪರಿಯಾಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಂ ಯಥಾ ಪಿಯಜಾತಿಕಾ ಸೋಕಪರಿದೇವದುಕ್ಖದೋಮನಸ್ಸುಪಾಯಾಸಾ ಪಿಯಪ್ಪಭವಿಕಾತಿ।
‘‘ಭೂತಪುಬ್ಬಂ , ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಇಮಿಸ್ಸಾಯೇವ ಸಾವತ್ಥಿಯಾ ಅಞ್ಞತರಿಸ್ಸಾ ಇತ್ಥಿಯಾ ಪಿತಾ ಕಾಲಮಕಾಸಿ… ಭಾತಾ ಕಾಲಮಕಾಸಿ… ಭಗಿನೀ ಕಾಲಮಕಾಸಿ… ಪುತ್ತೋ ಕಾಲಮಕಾಸಿ… ಧೀತಾ ಕಾಲಮಕಾಸಿ… ಸಾಮಿಕೋ ಕಾಲಮಕಾಸಿ। ಸಾ ತಸ್ಸ ಕಾಲಕಿರಿಯಾಯ ಉಮ್ಮತ್ತಿಕಾ ಖಿತ್ತಚಿತ್ತಾ ರಥಿಕಾಯ ರಥಿಕಂ ಸಿಙ್ಘಾಟಕೇನ ಸಿಙ್ಘಾಟಕಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಏವಮಾಹ – ‘ಅಪಿ ಮೇ ಸಾಮಿಕಂ ಅದ್ದಸ್ಸಥ, ಅಪಿ ಮೇ ಸಾಮಿಕಂ ಅದ್ದಸ್ಸಥಾ’ತಿ? ಇಮಿನಾಪಿ ಖೋ ಏತಂ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಪರಿಯಾಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಂ ಯಥಾ ಪಿಯಜಾತಿಕಾ ಸೋಕಪರಿದೇವದುಕ್ಖದೋಮನಸ್ಸುಪಾಯಾಸಾ ಪಿಯಪ್ಪಭವಿಕಾತಿ।
‘‘ಭೂತಪುಬ್ಬಂ , ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಇಮಿಸ್ಸಾಯೇವ ಸಾವತ್ಥಿಯಾ ಅಞ್ಞತರಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಮಾತಾ ಕಾಲಮಕಾಸಿ। ಸೋ ತಸ್ಸಾ ಕಾಲಕಿರಿಯಾಯ ಉಮ್ಮತ್ತಕೋ ಖಿತ್ತಚಿತ್ತೋ ರಥಿಕಾಯ ರಥಿಕಂ ಸಿಙ್ಘಾಟಕೇನ ಸಿಙ್ಘಾಟಕಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಏವಮಾಹ – ‘ಅಪಿ ಮೇ ಮಾತರಂ ಅದ್ದಸ್ಸಥ, ಅಪಿ ಮೇ ಮಾತರಂ ಅದ್ದಸ್ಸಥಾ’ತಿ ? ಇಮಿನಾಪಿ ಖೋ ಏತಂ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ , ಪರಿಯಾಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಂ ಯಥಾ ಪಿಯಜಾತಿಕಾ ಸೋಕಪರಿದೇವದುಕ್ಖದೋಮನಸ್ಸುಪಾಯಾಸಾ ಪಿಯಪ್ಪಭವಿಕಾತಿ।
‘‘ಭೂತಪುಬ್ಬಂ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಇಮಿಸ್ಸಾಯೇವ ಸಾವತ್ಥಿಯಾ ಅಞ್ಞತರಸ್ಸ ಪುರಿಸಸ್ಸ ಪಿತಾ ಕಾಲಮಕಾಸಿ… ಭಾತಾ ಕಾಲಮಕಾಸಿ… ಭಗಿನೀ ಕಾಲಮಕಾಸಿ… ಪುತ್ತೋ ಕಾಲಮಕಾಸಿ… ಧೀತಾ ಕಾಲಮಕಾಸಿ… ಪಜಾಪತಿ ಕಾಲಮಕಾಸಿ। ಸೋ ತಸ್ಸಾ ಕಾಲಕಿರಿಯಾಯ ಉಮ್ಮತ್ತಕೋ ಖಿತ್ತಚಿತ್ತೋ ರಥಿಕಾಯ ರಥಿಕಂ ಸಿಙ್ಘಾಟಕೇನ ಸಿಙ್ಘಾಟಕಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಏವಮಾಹ – ‘ಅಪಿ ಮೇ ಪಜಾಪತಿಂ ಅದ್ದಸ್ಸಥ, ಅಪಿ ಮೇ ಪಜಾಪತಿಂ ಅದ್ದಸ್ಸಥಾ’ತಿ? ಇಮಿನಾಪಿ ಖೋ ಏತಂ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಪರಿಯಾಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಂ ಯಥಾ ಪಿಯಜಾತಿಕಾ ಸೋಕಪರಿದೇವದುಕ್ಖದೋಮನಸ್ಸುಪಾಯಾಸಾ ಪಿಯಪ್ಪಭವಿಕಾತಿ।
‘‘ಭೂತಪುಬ್ಬಂ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಇಮಿಸ್ಸಾಯೇವ ಸಾವತ್ಥಿಯಾ ಅಞ್ಞತರಾ ಇತ್ಥೀ ಞಾತಿಕುಲಂ ಅಗಮಾಸಿ। ತಸ್ಸಾ ತೇ ಞಾತಕಾ ಸಾಮಿಕಂ ಸಾಮಿಕಾ (ಸೀ॰) ಅಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ದಾತುಕಾಮಾ। ಸಾ ಚ ತಂ ನ ಇಚ್ಛತಿ। ಅಥ ಖೋ ಸಾ ಇತ್ಥೀ ಸಾಮಿಕಂ ಏತದವೋಚ – ‘ಇಮೇ, ಮಂ ಮಮ (ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰ ಪೀ॰), ಅಯ್ಯಪುತ್ತ, ಞಾತಕಾ ತ್ವಂ ತಯಾ (ಸೀ॰), ತಂ (ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰ ಪೀ॰) ಅಚ್ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ದಾತುಕಾಮಾ। ಅಹಞ್ಚ ತಂ ನ ಇಚ್ಛಾಮೀ’ತಿ। ಅಥ ಖೋ ಸೋ ಪುರಿಸೋ ತಂ ಇತ್ಥಿಂ ದ್ವಿಧಾ ಛೇತ್ವಾ ಅತ್ತಾನಂ ಉಪ್ಫಾಲೇಸಿ ಉಪ್ಪಾಟೇಸಿ (ಸೀ॰ ಪೀ॰), ಓಫಾರೇಸಿ (ಕ॰) – ‘ಉಭೋ ಪೇಚ್ಚ ಭವಿಸ್ಸಾಮಾ’ತಿ। ಇಮಿನಾಪಿ ಖೋ ಏತಂ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಪರಿಯಾಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಂ ಯಥಾ ಪಿಯಜಾತಿಕಾ ಸೋಕಪರಿದೇವದುಕ್ಖದೋಮನಸ್ಸುಪಾಯಾಸಾ ಪಿಯಪ್ಪಭವಿಕಾ’’ತಿ।
೩೫೭. ಅಥ ಖೋ ನಾಳಿಜಙ್ಘೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಭಗವತೋ ಭಾಸಿತಂ ಅಭಿನನ್ದಿತ್ವಾ ಅನುಮೋದಿತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಯೇನ ಮಲ್ಲಿಕಾ ದೇವೀ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಯಾವತಕೋ ಅಹೋಸಿ ಭಗವತಾ ಸದ್ಧಿಂ ಕಥಾಸಲ್ಲಾಪೋ ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಮಲ್ಲಿಕಾಯ ದೇವಿಯಾ ಆರೋಚೇಸಿ। ಅಥ ಖೋ ಮಲ್ಲಿಕಾ ದೇವೀ ಯೇನ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ರಾಜಾನಂ ಪಸೇನದಿಂ ಕೋಸಲಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞಸಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಪಿಯಾ ತೇ ವಜಿರೀ ಕುಮಾರೀ’’ತಿ? ‘‘ಏವಂ, ಮಲ್ಲಿಕೇ, ಪಿಯಾ ಮೇ ವಜಿರೀ ಕುಮಾರೀ’’ತಿ। ‘‘ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞಸಿ, ಮಹಾರಾಜ, ವಜಿರಿಯಾ ತೇ ಕುಮಾರಿಯಾ ವಿಪರಿಣಾಮಞ್ಞಥಾಭಾವಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯುಂ ಸೋಕಪರಿದೇವದುಕ್ಖದೋಮನಸ್ಸುಪಾಯಾಸಾ’’ತಿ? ‘‘ವಜಿರಿಯಾ ಮೇ, ಮಲ್ಲಿಕೇ, ಕುಮಾರಿಯಾ ವಿಪರಿಣಾಮಞ್ಞಥಾಭಾವಾ ಜೀವಿತಸ್ಸಪಿ ಸಿಯಾ ಅಞ್ಞಥತ್ತಂ, ಕಿಂ ಪನ ಮೇ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸನ್ತಿ ಸೋಕಪರಿದೇವದುಕ್ಖದೋಮನಸ್ಸುಪಾಯಾಸಾ’’ತಿ? ‘‘ಇದಂ ಖೋ ತಂ, ಮಹಾರಾಜ, ತೇನ ಭಗವತಾ ಜಾನತಾ ಪಸ್ಸತಾ ಅರಹತಾ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇನ ಸನ್ಧಾಯ ಭಾಸಿತಂ – ‘ಪಿಯಜಾತಿಕಾ ಸೋಕಪರಿದೇವದುಕ್ಖದೋಮನಸ್ಸುಪಾಯಾಸಾ ಪಿಯಪ್ಪಭವಿಕಾ’ತಿ।
‘‘ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞಸಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಪಿಯಾ ತೇ ವಾಸಭಾ ಖತ್ತಿಯಾ’’ತಿ? ‘‘ಏವಂ, ಮಲ್ಲಿಕೇ, ಪಿಯಾ ಮೇ ವಾಸಭಾ ಖತ್ತಿಯಾ’’ತಿ। ‘‘ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞಸಿ, ಮಹಾರಾಜ, ವಾಸಭಾಯ ತೇ ಖತ್ತಿಯಾಯ ವಿಪರಿಣಾಮಞ್ಞಥಾಭಾವಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯುಂ ಸೋಕಪರಿದೇವದುಕ್ಖದೋಮನಸ್ಸುಪಾಯಾಸಾ’’ತಿ? ‘‘ವಾಸಭಾಯ ಮೇ, ಮಲ್ಲಿಕೇ, ಖತ್ತಿಯಾಯ ವಿಪರಿಣಾಮಞ್ಞಥಾಭಾವಾ ಜೀವಿತಸ್ಸಪಿ ಸಿಯಾ ಅಞ್ಞಥತ್ತಂ, ಕಿಂ ಪನ ಮೇ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸನ್ತಿ ಸೋಕಪರಿದೇವದುಕ್ಖದೋಮನಸ್ಸುಪಾಯಾಸಾ’’ತಿ? ‘‘ಇದಂ ಖೋ ತಂ, ಮಹಾರಾಜ, ತೇನ ಭಗವತಾ ಜಾನತಾ ಪಸ್ಸತಾ ಅರಹತಾ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇನ ಸನ್ಧಾಯ ಭಾಸಿತಂ – ‘ಪಿಯಜಾತಿಕಾ ಸೋಕಪರಿದೇವದುಕ್ಖದೋಮನಸ್ಸುಪಾಯಾಸಾ ಪಿಯಪ್ಪಭವಿಕಾ’ತಿ।
‘‘ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞಸಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಪಿಯೋ ತೇ ವಿಟಟೂಭೋ ವಿಡೂಡಭೋ (ಸೀ॰ ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰ ಪೀ॰) ಸೇನಾಪತೀ’’ತಿ? ‘‘ಏವಂ , ಮಲ್ಲಿಕೇ, ಪಿಯೋ ಮೇ ವಿಟಟೂಭೋ ಸೇನಾಪತೀ’’ತಿ। ‘‘ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞಸಿ, ಮಹಾರಾಜ, ವಿಟಟೂಭಸ್ಸ ತೇ ಸೇನಾಪತಿಸ್ಸ ವಿಪರಿಣಾಮಞ್ಞಥಾಭಾವಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯುಂ ಸೋಕಪರಿದೇವದುಕ್ಖದೋಮನಸ್ಸುಪಾಯಾಸಾ’’ತಿ? ‘‘ವಿಟಟೂಭಸ್ಸ ಮೇ, ಮಲ್ಲಿಕೇ, ಸೇನಾಪತಿಸ್ಸ ವಿಪರಿಣಾಮಞ್ಞಥಾಭಾವಾ ಜೀವಿತಸ್ಸಪಿ ಸಿಯಾ ಅಞ್ಞಥತ್ತಂ , ಕಿಂ ಪನ ಮೇ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸನ್ತಿ ಸೋಕಪರಿದೇವದುಕ್ಖದೋಮನಸ್ಸುಪಾಯಾಸಾ’’ತಿ? ‘‘ಇದಂ ಖೋ ತಂ, ಮಹಾರಾಜ, ತೇನ ಭಗವತಾ ಜಾನತಾ ಪಸ್ಸತಾ ಅರಹತಾ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇನ ಸನ್ಧಾಯ ಭಾಸಿತಂ – ‘ಪಿಯಜಾತಿಕಾ ಸೋಕಪರಿದೇವದುಕ್ಖದೋಮನಸ್ಸುಪಾಯಾಸಾ ಪಿಯಪ್ಪಭವಿಕಾ’ತಿ।
‘‘ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞಸಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಪಿಯಾ ತೇ ಅಹ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಏವಂ, ಮಲ್ಲಿಕೇ, ಪಿಯಾ ಮೇಸಿ ತ್ವ’’ನ್ತಿ। ‘‘ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞಸಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಮಯ್ಹಂ ತೇ ವಿಪರಿಣಾಮಞ್ಞಥಾಭಾವಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯುಂ ಸೋಕಪರಿದೇವದುಕ್ಖದೋಮನಸ್ಸುಪಾಯಾಸಾ’’ತಿ? ‘‘ತುಯ್ಹಞ್ಹಿ ಮೇ, ಮಲ್ಲಿಕೇ, ವಿಪರಿಣಾಮಞ್ಞಥಾಭಾವಾ ಜೀವಿತಸ್ಸಪಿ ಸಿಯಾ ಅಞ್ಞಥತ್ತಂ, ಕಿಂ ಪನ ಮೇ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸನ್ತಿ ಸೋಕಪರಿದೇವದುಕ್ಖದೋಮನಸ್ಸುಪಾಯಾಸಾ’’ತಿ? ‘‘ಇದಂ ಖೋ ತಂ, ಮಹಾರಾಜ, ತೇನ ಭಗವತಾ ಜಾನತಾ ಪಸ್ಸತಾ ಅರಹತಾ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇನ ಸನ್ಧಾಯ ಭಾಸಿತಂ – ‘ಪಿಯಜಾತಿಕಾ ಸೋಕಪರಿದೇವದುಕ್ಖದೋಮನಸ್ಸುಪಾಯಾಸಾ ಪಿಯಪ್ಪಭವಿಕಾ’ತಿ।
‘‘ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞಸಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಪಿಯಾ ತೇ ಕಾಸಿಕೋಸಲಾ’’ತಿ? ‘‘ಏವಂ, ಮಲ್ಲಿಕೇ, ಪಿಯಾ ಮೇ ಕಾಸಿಕೋಸಲಾ। ಕಾಸಿಕೋಸಲಾನಂ, ಮಲ್ಲಿಕೇ, ಆನುಭಾವೇನ ಕಾಸಿಕಚನ್ದನಂ ಪಚ್ಚನುಭೋಮ, ಮಾಲಾಗನ್ಧವಿಲೇಪನಂ ಧಾರೇಮಾ’’ತಿ। ‘‘ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞಸಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಕಾಸಿಕೋಸಲಾನಂ ತೇ ವಿಪರಿಣಾಮಞ್ಞಥಾಭಾವಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯುಂ ಸೋಕಪರಿದೇವದುಕ್ಖದೋಮನಸ್ಸುಪಾಯಾಸಾ’’ತಿ? ‘‘ಕಾಸಿಕೋಸಲಾನಞ್ಹಿ, ಮಲ್ಲಿಕೇ , ವಿಪರಿಣಾಮಞ್ಞಥಾಭಾವಾ ಜೀವಿತಸ್ಸಪಿ ಸಿಯಾ ಅಞ್ಞಥತ್ತಂ, ಕಿಂ ಪನ ಮೇ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸನ್ತಿ ಸೋಕಪರಿದೇವದುಕ್ಖದೋಮನಸ್ಸುಪಾಯಾಸಾ’’ತಿ? ‘‘ಇದಂ ಖೋ ತಂ, ಮಹಾರಾಜ, ತೇನ ಭಗವತಾ ಜಾನತಾ ಪಸ್ಸತಾ ಅರಹತಾ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇನ ಸನ್ಧಾಯ ಭಾಸಿತಂ – ‘ಪಿಯಜಾತಿಕಾ ಸೋಕಪರಿದೇವದುಕ್ಖದೋಮನಸ್ಸುಪಾಯಾಸಾ ಪಿಯಪ್ಪಭವಿಕಾ’’’ತಿ।
‘‘ಅಚ್ಛರಿಯಂ, ಮಲ್ಲಿಕೇ, ಅಬ್ಭುತಂ, ಮಲ್ಲಿಕೇ! ಯಾವಞ್ಚ ಸೋ ಭಗವಾ ಪಞ್ಞಾಯ ಅತಿವಿಜ್ಝ ಮಞ್ಞೇ ಪಟಿವಿಜ್ಝ ಪಞ್ಞಾಯ (ಕ॰) ಪಸ್ಸತಿ। ಏಹಿ, ಮಲ್ಲಿಕೇ, ಆಚಮೇಹೀ’’ತಿ ಆಚಾಮೇಹೀತಿ (ಸೀ॰ ಪೀ॰)। ಅಥ ಖೋ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಏಕಂಸಂ ಉತ್ತರಾಸಙ್ಗಂ ಕರಿತ್ವಾ ಯೇನ ಭಗವಾ ತೇನಞ್ಜಲಿಂ ಪಣಾಮೇತ್ವಾ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇಸಿ – ‘‘ನಮೋ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಅರಹತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ, ನಮೋ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಅರಹತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ, ನಮೋ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಅರಹತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸಾ’’ತಿ।
ಪಿಯಜಾತಿಕಸುತ್ತಂ ನಿಟ್ಠಿತಂ ಸತ್ತಮಂ।
೮. ಬಾಹಿತಿಕಸುತ್ತಂ
೩೫೮. ಏವಂ ಮೇ ಸುತಂ – ಏಕಂ ಸಮಯಂ ಭಗವಾ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ವಿಹರತಿ ಜೇತವನೇ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಸ್ಸ ಆರಾಮೇ। ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಆನನ್ದೋ ಪುಬ್ಬಣ್ಹಸಮಯಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಪತ್ತಚೀವರಮಾದಾಯ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪಾವಿಸಿ। ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಪಟಿಕ್ಕನ್ತೋ ಯೇನ ಪುಬ್ಬಾರಾಮೋ ಮಿಗಾರಮಾತುಪಾಸಾದೋ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ ದಿವಾವಿಹಾರಾಯ। ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಏಕಪುಣ್ಡರೀಕಂ ನಾಗಂ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ಸಾವತ್ಥಿಯಾ ನಿಯ್ಯಾತಿ ದಿವಾ ದಿವಸ್ಸ। ಅದ್ದಸಾ ಖೋ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಆನನ್ದಂ ದೂರತೋವ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ। ದಿಸ್ವಾನ ಸಿರಿವಡ್ಢಂ ಮಹಾಮತ್ತಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಆಯಸ್ಮಾ ನೋ ಏಸೋ, ಸಮ್ಮ ಸಿರಿವಡ್ಢ, ಆನನ್ದೋ’’ತಿ । ‘‘ಏವಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಆಯಸ್ಮಾ ಏಸೋ ಆನನ್ದೋ’’ತಿ। ಅಥ ಖೋ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಅಞ್ಞತರಂ ಪುರಿಸಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಏಹಿ ತ್ವಂ, ಅಮ್ಭೋ ಪುರಿಸ, ಯೇನಾಯಸ್ಮಾ ಆನನ್ದೋ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಮಮ ವಚನೇನ ಆಯಸ್ಮತೋ ಆನನ್ದಸ್ಸ ಪಾದೇ ಸಿರಸಾ ವನ್ದಾಹಿ – ‘ರಾಜಾ, ಭನ್ತೇ, ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಆಯಸ್ಮತೋ ಆನನ್ದಸ್ಸ ಪಾದೇ ಸಿರಸಾ ವನ್ದತೀ’ತಿ। ಏವಞ್ಚ ವದೇಹಿ – ‘ಸಚೇ ಕಿರ, ಭನ್ತೇ, ಆಯಸ್ಮತೋ ಆನನ್ದಸ್ಸ ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಚ್ಚಾಯಿಕಂ ಕರಣೀಯಂ, ಆಗಮೇತು ಕಿರ, ಭನ್ತೇ, ಆಯಸ್ಮಾ ಆನನ್ದೋ ಮುಹುತ್ತಂ ಅನುಕಮ್ಪಂ ಉಪಾದಾಯಾ’’’ತಿ। ‘‘ಏವಂ, ದೇವಾ’’ತಿ ಖೋ ಸೋ ಪುರಿಸೋ ರಞ್ಞೋ ಪಸೇನದಿಸ್ಸ ಕೋಸಲಸ್ಸ ಪಟಿಸ್ಸುತ್ವಾ ಯೇನಾಯಸ್ಮಾ ಆನನ್ದೋ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಆನನ್ದಂ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಏಕಮನ್ತಂ ಠಿತೋ ಖೋ ಸೋ ಪುರಿಸೋ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಆನನ್ದಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ರಾಜಾ, ಭನ್ತೇ, ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಆಯಸ್ಮತೋ ಆನನ್ದಸ್ಸ ಪಾದೇ ಸಿರಸಾ ವನ್ದತಿ; ಏವಞ್ಚ ವದೇತಿ – ‘ಸಚೇ ಕಿರ, ಭನ್ತೇ, ಆಯಸ್ಮತೋ ಆನನ್ದಸ್ಸ ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಚ್ಚಾಯಿಕಂ ಕರಣೀಯಂ, ಆಗಮೇತು ಕಿರ, ಭನ್ತೇ, ಆಯಸ್ಮಾ ಆನನ್ದೋ ಮುಹುತ್ತಂ ಅನುಕಮ್ಪಂ ಉಪಾದಾಯಾ’’’ತಿ। ಅಧಿವಾಸೇಸಿ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಆನನ್ದೋ ತುಣ್ಹೀಭಾವೇನ। ಅಥ ಖೋ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಯಾವತಿಕಾ ನಾಗಸ್ಸ ಭೂಮಿ ನಾಗೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ನಾಗಾ ಪಚ್ಚೋರೋಹಿತ್ವಾ ಪತ್ತಿಕೋವ ಯೇನಾಯಸ್ಮಾ ಆನನ್ದೋ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಆನನ್ದಂ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಏಕಮನ್ತಂ ಠಿತೋ ಖೋ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಆನನ್ದಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಸಚೇ, ಭನ್ತೇ, ಆಯಸ್ಮತೋ ಆನನ್ದಸ್ಸ ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಚ್ಚಾಯಿಕಂ ಕರಣೀಯಂ , ಸಾಧು, ಭನ್ತೇ, ಆಯಸ್ಮಾ ಆನನ್ದೋ ಯೇನ ಅಚಿರವತಿಯಾ ನದಿಯಾ ತೀರಂ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮತು ಅನುಕಮ್ಪಂ ಉಪಾದಾಯಾ’’ತಿ। ಅಧಿವಾಸೇಸಿ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಆನನ್ದೋ ತುಣ್ಹೀಭಾವೇನ।
೩೫೯. ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಆನನ್ದೋ ಯೇನ ಅಚಿರವತಿಯಾ ನದಿಯಾ ತೀರಂ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ರುಕ್ಖಮೂಲೇ ಪಞ್ಞತ್ತೇ ಆಸನೇ ನಿಸೀದಿ। ಅಥ ಖೋ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಯಾವತಿಕಾ ನಾಗಸ್ಸ ಭೂಮಿ ನಾಗೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ನಾಗಾ ಪಚ್ಚೋರೋಹಿತ್ವಾ ಪತ್ತಿಕೋವ ಯೇನಾಯಸ್ಮಾ ಆನನ್ದೋ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಆನನ್ದಂ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಏಕಮನ್ತಂ ಠಿತೋ ಖೋ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಆನನ್ದಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಇಧ, ಭನ್ತೇ, ಆಯಸ್ಮಾ ಆನನ್ದೋ ಹತ್ಥತ್ಥರೇ ನಿಸೀದತೂ’’ತಿ। ‘‘ಅಲಂ, ಮಹಾರಾಜ। ನಿಸೀದ ತ್ವಂ; ನಿಸಿನ್ನೋ ಅಹಂ ಸಕೇ ಆಸನೇ’’ತಿ। ನಿಸೀದಿ ಖೋ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಪಞ್ಞತ್ತೇ ಆಸನೇ। ನಿಸಜ್ಜ ಖೋ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಆನನ್ದಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ, ಭನ್ತೇ ಆನನ್ದ, ಸೋ ಭಗವಾ ತಥಾರೂಪಂ ಕಾಯಸಮಾಚಾರಂ ಸಮಾಚರೇಯ್ಯ, ಯ್ವಾಸ್ಸ ಕಾಯಸಮಾಚಾರೋ ಓಪಾರಮ್ಭೋ ಸಮಣೇಹಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಹೀ’’ತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಹಿ ವಿಞ್ಞೂಹೀತಿ (ಸಬ್ಬತ್ಥ) ಅಟ್ಠಕಥಾ ಟೀಕಾ ಓಲೋಕೇತಬ್ಬಾ? ‘‘ನ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಸೋ ಭಗವಾ ತಥಾರೂಪಂ ಕಾಯಸಮಾಚಾರಂ ಸಮಾಚರೇಯ್ಯ, ಯ್ವಾಸ್ಸ ಕಾಯಸಮಾಚಾರೋ ಓಪಾರಮ್ಭೋ ಸಮಣೇಹಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಹಿ ವಿಞ್ಞೂಹೀ’’ತಿ।
‘‘ಕಿಂ ಪನ, ಭನ್ತೇ ಆನನ್ದ, ಸೋ ಭಗವಾ ತಥಾರೂಪಂ ವಚೀಸಮಾಚಾರಂ…ಪೇ॰… ಮನೋಸಮಾಚಾರಂ ಸಮಾಚರೇಯ್ಯ, ಯ್ವಾಸ್ಸ ಮನೋಸಮಾಚಾರೋ ಓಪಾರಮ್ಭೋ ಸಮಣೇಹಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಹೀ’’ತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಹಿ ವಿಞ್ಞೂಹೀತಿ (ಸಬ್ಬತ್ಥ) ಅಟ್ಠಕಥಾ ಟೀಕಾ ಓಲೋಕೇತಬ್ಬಾ? ‘‘ನ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಸೋ ಭಗವಾ ತಥಾರೂಪಂ ಮನೋಸಮಾಚಾರಂ ಸಮಾಚರೇಯ್ಯ, ಯ್ವಾಸ್ಸ ಮನೋಸಮಾಚಾರೋ ಓಪಾರಮ್ಭೋ ಸಮಣೇಹಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಹಿ ವಿಞ್ಞೂಹೀ’’ತಿ।
‘‘ಅಚ್ಛರಿಯಂ, ಭನ್ತೇ, ಅಬ್ಭುತಂ, ಭನ್ತೇ! ಯಞ್ಹಿ ಮಯಂ, ಭನ್ತೇ, ನಾಸಕ್ಖಿಮ್ಹಾ ಪಞ್ಹೇನ ಪರಿಪೂರೇತುಂ ತಂ, ಭನ್ತೇ, ಆಯಸ್ಮತಾ ಆನನ್ದೇನ ಪಞ್ಹಸ್ಸ ವೇಯ್ಯಾಕರಣೇನ ಪರಿಪೂರಿತಂ। ಯೇ ತೇ, ಭನ್ತೇ, ಬಾಲಾ ಅಬ್ಯತ್ತಾ ಅನನುವಿಚ್ಚ ಅಪರಿಯೋಗಾಹೇತ್ವಾ ಪರೇಸಂ ವಣ್ಣಂ ವಾ ಅವಣ್ಣಂ ವಾ ಭಾಸನ್ತಿ, ನ ಮಯಂ ತಂ ಸಾರತೋ ಪಚ್ಚಾಗಚ್ಛಾಮ; ಯೇ ಪನ ಯೇ ಚ ಖೋ (ಸೀ॰ ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰ ಪೀ॰) ತೇ, ಭನ್ತೇ , ಪಣ್ಡಿತಾ ವಿಯತ್ತಾ ಬ್ಯತ್ತಾ (ಸೀ॰ ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰ ಪೀ॰) ಮೇಧಾವಿನೋ ಅನುವಿಚ್ಚ ಪರಿಯೋಗಾಹೇತ್ವಾ ಪರೇಸಂ ವಣ್ಣಂ ವಾ ಅವಣ್ಣಂ ವಾ ಭಾಸನ್ತಿ, ಮಯಂ ತಂ ಸಾರತೋ ಪಚ್ಚಾಗಚ್ಛಾಮ’’।
೩೬೦. ‘‘ಕತಮೋ ಪನ, ಭನ್ತೇ ಆನನ್ದ, ಕಾಯಸಮಾಚಾರೋ ಓಪಾರಮ್ಭೋ ಸಮಣೇಹಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಹಿ ವಿಞ್ಞೂಹೀ’’ತಿ? ‘‘ಯೋ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಕಾಯಸಮಾಚಾರೋ ಅಕುಸಲೋ’’।
‘‘ಕತಮೋ ಪನ, ಭನ್ತೇ, ಕಾಯಸಮಾಚಾರೋ ಅಕುಸಲೋ’’? ‘‘ಯೋ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಕಾಯಸಮಾಚಾರೋ ಸಾವಜ್ಜೋ’’।
‘‘ಕತಮೋ ಪನ, ಭನ್ತೇ, ಕಾಯಸಮಾಚಾರೋ ಸಾವಜ್ಜೋ’’? ‘‘ಯೋ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಕಾಯಸಮಾಚಾರೋ ಸಬ್ಯಾಬಜ್ಝೋ’’ ಸಬ್ಯಾಪಜ್ಝೋ (ಸೀ॰ ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰ ಪೀ॰), ಸಬ್ಯಾಪಜ್ಜೋ (ಕ॰)।
‘‘ಕತಮೋ ಪನ, ಭನ್ತೇ, ಕಾಯಸಮಾಚಾರೋ ಸಬ್ಯಾಬಜ್ಝೋ’’? ‘‘ಯೋ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಕಾಯಸಮಾಚಾರೋ ದುಕ್ಖವಿಪಾಕೋ’’।
‘‘ಕತಮೋ ಪನ, ಭನ್ತೇ, ಕಾಯಸಮಾಚಾರೋ ದುಕ್ಖವಿಪಾಕೋ’’? ‘‘ಯೋ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಕಾಯಸಮಾಚಾರೋ ಅತ್ತಬ್ಯಾಬಾಧಾಯಪಿ ಸಂವತ್ತತಿ, ಪರಬ್ಯಾಬಾಧಾಯಪಿ ಸಂವತ್ತತಿ, ಉಭಯಬ್ಯಾಬಾಧಾಯಪಿ ಸಂವತ್ತತಿ ತಸ್ಸ ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ಅಭಿವಡ್ಢನ್ತಿ, ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ಪರಿಹಾಯನ್ತಿ; ಏವರೂಪೋ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಕಾಯಸಮಾಚಾರೋ ಓಪಾರಮ್ಭೋ ಸಮಣೇಹಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಹಿ ವಿಞ್ಞೂಹೀ’’ತಿ।
‘‘ಕತಮೋ ಪನ, ಭನ್ತೇ ಆನನ್ದ, ವಚೀಸಮಾಚಾರೋ…ಪೇ॰… ಮನೋಸಮಾಚಾರೋ ಓಪಾರಮ್ಭೋ ಸಮಣೇಹಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಹಿ ವಿಞ್ಞೂಹೀ’’ತಿ? ‘‘ಯೋ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಮನೋಸಮಾಚಾರೋ ಅಕುಸಲೋ’’।
‘‘ಕತಮೋ ಪನ, ಭನ್ತೇ, ಮನೋಸಮಾಚಾರೋ ಅಕುಸಲೋ’’? ‘‘ಯೋ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಮನೋಸಮಾಚಾರೋ ಸಾವಜ್ಜೋ’’।
‘‘ಕತಮೋ ಪನ, ಭನ್ತೇ, ಮನೋಸಮಾಚಾರೋ ಸಾವಜ್ಜೋ’’? ‘‘ಯೋ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಮನೋಸಮಾಚಾರೋ ಸಬ್ಯಾಬಜ್ಝೋ’’।
‘‘ಕತಮೋ ಪನ, ಭನ್ತೇ, ಮನೋಸಮಾಚಾರೋ ಸಬ್ಯಾಬಜ್ಝೋ’’? ‘‘ಯೋ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಮನೋಸಮಾಚಾರೋ ದುಕ್ಖವಿಪಾಕೋ’’।
‘‘ಕತಮೋ ಪನ, ಭನ್ತೇ, ಮನೋಸಮಾಚಾರೋ ದುಕ್ಖವಿಪಾಕೋ’’? ‘‘ಯೋ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಮನೋಸಮಾಚಾರೋ ಅತ್ತಬ್ಯಾಬಾಧಾಯಪಿ ಸಂವತ್ತತಿ, ಪರಬ್ಯಾಬಾಧಾಯಪಿ ಸಂವತ್ತತಿ, ಉಭಯಬ್ಯಾಬಾಧಾಯಪಿ ಸಂವತ್ತತಿ ತಸ್ಸ ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ಅಭಿವಡ್ಢನ್ತಿ, ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ಪರಿಹಾಯನ್ತಿ; ಏವರೂಪೋ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಮನೋಸಮಾಚಾರೋ ಓಪಾರಮ್ಭೋ ಸಮಣೇಹಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಹಿ ವಿಞ್ಞೂಹೀ’’ತಿ।
‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ, ಭನ್ತೇ ಆನನ್ದ, ಸೋ ಭಗವಾ ಸಬ್ಬೇಸಂಯೇವ ಅಕುಸಲಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಪಹಾನಂ ವಣ್ಣೇತೀ’’ತಿ? ‘‘ಸಬ್ಬಾಕುಸಲಧಮ್ಮಪಹೀನೋ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ತಥಾಗತೋ ಕುಸಲಧಮ್ಮಸಮನ್ನಾಗತೋ’’ತಿ।
೩೬೧. ‘‘ಕತಮೋ ಪನ, ಭನ್ತೇ ಆನನ್ದ, ಕಾಯಸಮಾಚಾರೋ ಅನೋಪಾರಮ್ಭೋ ಸಮಣೇಹಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಹಿ ವಿಞ್ಞೂಹೀ’’ತಿ? ‘‘ಯೋ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಕಾಯಸಮಾಚಾರೋ ಕುಸಲೋ’’।
‘‘ಕತಮೋ ಪನ, ಭನ್ತೇ, ಕಾಯಸಮಾಚಾರೋ ಕುಸಲೋ’’? ‘‘ಯೋ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಕಾಯಸಮಾಚಾರೋ ಅನವಜ್ಜೋ’’।
‘‘ಕತಮೋ ಪನ, ಭನ್ತೇ, ಕಾಯಸಮಾಚಾರೋ ಅನವಜ್ಜೋ’’? ‘‘ಯೋ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಕಾಯಸಮಾಚಾರೋ ಅಬ್ಯಾಬಜ್ಝೋ’’।
‘‘ಕತಮೋ ಪನ, ಭನ್ತೇ, ಕಾಯಸಮಾಚಾರೋ ಅಬ್ಯಾಬಜ್ಝೋ’’? ‘‘ಯೋ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಕಾಯಸಮಾಚಾರೋ ಸುಖವಿಪಾಕೋ’’।
‘‘ಕತಮೋ ಪನ, ಭನ್ತೇ, ಕಾಯಸಮಾಚಾರೋ ಸುಖವಿಪಾಕೋ’’?
‘‘ಯೋ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಕಾಯಸಮಾಚಾರೋ ನೇವತ್ತಬ್ಯಾಬಾಧಾಯಪಿ ಸಂವತ್ತತಿ, ನ ಪರಬ್ಯಾಬಾಧಾಯಪಿ ಸಂವತ್ತತಿ, ನ ಉಭಯಬ್ಯಾಬಾಧಾಯಪಿ ಸಂವತ್ತತಿ ತಸ್ಸ ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ಪರಿಹಾಯನ್ತಿ, ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ಅಭಿವಡ್ಢನ್ತಿ; ಏವರೂಪೋ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಕಾಯಸಮಾಚಾರೋ ಅನೋಪಾರಮ್ಭೋ ಸಮಣೇಹಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಹಿ ವಿಞ್ಞೂಹೀ’’ತಿ।
‘‘ಕತಮೋ ಪನ, ಭನ್ತೇ ಆನನ್ದ, ವಚೀಸಮಾಚಾರೋ…ಪೇ॰… ಮನೋಸಮಾಚಾರೋ ಅನೋಪಾರಮ್ಭೋ ಸಮಣೇಹಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಹಿ ವಿಞ್ಞೂಹೀ’’ತಿ? ‘‘ಯೋ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಮನೋಸಮಾಚಾರೋ ಕುಸಲೋ’’।
‘‘ಕತಮೋ ಪನ, ಭನ್ತೇ, ಮನೋಸಮಾಚಾರೋ ಕುಸಲೋ’’? ‘‘ಯೋ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಮನೋಸಮಾಚಾರೋ ಅನವಜ್ಜೋ’’।
‘‘ಕತಮೋ ಪನ, ಭನ್ತೇ, ಮನೋಸಮಾಚಾರೋ ಅನವಜ್ಜೋ’’? ‘‘ಯೋ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಮನೋಸಮಾಚಾರೋ ಅಬ್ಯಾಬಜ್ಝೋ’’।
‘‘ಕತಮೋ ಪನ, ಭನ್ತೇ, ಮನೋಸಮಾಚಾರೋ ಅಬ್ಯಾಬಜ್ಝೋ’’? ‘‘ಯೋ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಮನೋಸಮಾಚಾರೋ ಸುಖವಿಪಾಕೋ’’।
‘‘ಕತಮೋ ಪನ, ಭನ್ತೇ, ಮನೋಸಮಾಚಾರೋ ಸುಖವಿಪಾಕೋ’’? ‘‘ಯೋ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಮನೋಸಮಾಚಾರೋ ನೇವತ್ತಬ್ಯಾಬಾಧಾಯಪಿ ಸಂವತ್ತತಿ, ನ ಪರಬ್ಯಾಬಾಧಾಯಪಿ ಸಂವತ್ತತಿ, ನ ಉಭಯಬ್ಯಾಬಾಧಾಯಪಿ ಸಂವತ್ತತಿ। ತಸ್ಸ ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ಪರಿಹಾಯನ್ತಿ, ಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ಅಭಿವಡ್ಢನ್ತಿ। ಏವರೂಪೋ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಮನೋಸಮಾಚಾರೋ ಅನೋಪಾರಮ್ಭೋ ಸಮಣೇಹಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಹಿ ವಿಞ್ಞೂಹೀ’’ತಿ।
‘‘ಕಿಂ ಪನ, ಭನ್ತೇ ಆನನ್ದ, ಸೋ ಭಗವಾ ಸಬ್ಬೇಸಂಯೇವ ಕುಸಲಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಉಪಸಮ್ಪದಂ ವಣ್ಣೇತೀ’’ತಿ? ‘‘ಸಬ್ಬಾಕುಸಲಧಮ್ಮಪಹೀನೋ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ತಥಾಗತೋ ಕುಸಲಧಮ್ಮಸಮನ್ನಾಗತೋ’’ತಿ।
೩೬೨. ‘‘ಅಚ್ಛರಿಯಂ , ಭನ್ತೇ, ಅಬ್ಭುತಂ, ಭನ್ತೇ! ಯಾವ ಸುಭಾಸಿತಂ ಚಿದಂ ಸುಭಾಸಿತಮಿದಂ (ಸೀ॰), ಭನ್ತೇ, ಆಯಸ್ಮತಾ ಆನನ್ದೇನ। ಇಮಿನಾ ಚ ಮಯಂ, ಭನ್ತೇ, ಆಯಸ್ಮತೋ ಆನನ್ದಸ್ಸ ಸುಭಾಸಿತೇನ ಅತ್ತಮನಾಭಿರದ್ಧಾ। ಏವಂ ಅತ್ತಮನಾಭಿರದ್ಧಾ ಚ ಮಯಂ , ಭನ್ತೇ, ಆಯಸ್ಮತೋ ಆನನ್ದಸ್ಸ ಸುಭಾಸಿತೇನ। ಸಚೇ, ಭನ್ತೇ, ಆಯಸ್ಮತೋ ಆನನ್ದಸ್ಸ ಹತ್ಥಿರತನಂ ಕಪ್ಪೇಯ್ಯ, ಹತ್ಥಿರತನಮ್ಪಿ ಮಯಂ ಆಯಸ್ಮತೋ ಆನನ್ದಸ್ಸ ದದೇಯ್ಯಾಮ। ಸಚೇ, ಭನ್ತೇ, ಆಯಸ್ಮತೋ ಆನನ್ದಸ್ಸ ಅಸ್ಸರತನಂ ಕಪ್ಪೇಯ್ಯ, ಅಸ್ಸರತನಮ್ಪಿ ಮಯಂ ಆಯಸ್ಮತೋ ಆನನ್ದಸ್ಸ ದದೇಯ್ಯಾಮ। ಸಚೇ, ಭನ್ತೇ, ಆಯಸ್ಮತೋ ಆನನ್ದಸ್ಸ ಗಾಮವರಂ ಕಪ್ಪೇಯ್ಯ, ಗಾಮವರಮ್ಪಿ ಮಯಂ ಆಯಸ್ಮತೋ ಆನನ್ದಸ್ಸ ದದೇಯ್ಯಾಮ। ಅಪಿ ಚ, ಭನ್ತೇ, ಮಯಮ್ಪೇತಂ ಮಯಮೇವ ತಂ (ಸೀ॰), ಮಯಮ್ಪನೇತಂ (ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰) ಜಾನಾಮ – ‘ನೇತಂ ಆಯಸ್ಮತೋ ಆನನ್ದಸ್ಸ ಕಪ್ಪತೀ’ತಿ। ಅಯಂ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಬಾಹಿತಿಕಾ ರಞ್ಞಾ ಮಾಗಧೇನ ಅಜಾತಸತ್ತುನಾ ವೇದೇಹಿಪುತ್ತೇನ ವತ್ಥನಾಳಿಯಾ ಛತ್ತನಾಳಿಯಾ (ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰ ಪೀ॰) ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪಹಿತಾ ಸೋಳಸಸಮಾ ಆಯಾಮೇನ, ಅಟ್ಠಸಮಾ ವಿತ್ಥಾರೇನ । ತಂ, ಭನ್ತೇ, ಆಯಸ್ಮಾ ಆನನ್ದೋ ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತು ಅನುಕಮ್ಪಂ ಉಪಾದಾಯಾ’’ತಿ। ‘‘ಅಲಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಪರಿಪುಣ್ಣಂ ಮೇ ತಿಚೀವರ’’ನ್ತಿ।
‘‘ಅಯಂ , ಭನ್ತೇ, ಅಚಿರವತೀ ನದೀ ದಿಟ್ಠಾ ಆಯಸ್ಮತಾ ಚೇವ ಆನನ್ದೇನ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಚ। ಯದಾ ಉಪರಿಪಬ್ಬತೇ ಮಹಾಮೇಘೋ ಅಭಿಪ್ಪವುಟ್ಠೋ ಹೋತಿ, ಅಥಾಯಂ ಅಚಿರವತೀ ನದೀ ಉಭತೋ ಕೂಲಾನಿ ಸಂವಿಸ್ಸನ್ದನ್ತೀ ಗಚ್ಛತಿ; ಏವಮೇವ ಖೋ, ಭನ್ತೇ, ಆಯಸ್ಮಾ ಆನನ್ದೋ ಇಮಾಯ ಬಾಹಿತಿಕಾಯ ಅತ್ತನೋ ತಿಚೀವರಂ ಕರಿಸ್ಸತಿ। ಯಂ ಪನಾಯಸ್ಮತೋ ಆನನ್ದಸ್ಸ ಪುರಾಣಂ ತಿಚೀವರಂ ತಂ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀಹಿ ಸಂವಿಭಜಿಸ್ಸತಿ। ಏವಾಯಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ದಕ್ಖಿಣಾ ಸಂವಿಸ್ಸನ್ದನ್ತೀ ಮಞ್ಞೇ ಗಮಿಸ್ಸತಿ। ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತು, ಭನ್ತೇ, ಆಯಸ್ಮಾ ಆನನ್ದೋ ಬಾಹಿತಿಕ’’ನ್ತಿ। ಪಟಿಗ್ಗಹೇಸಿ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಆನನ್ದೋ ಬಾಹಿತಿಕಂ।
ಅಥ ಖೋ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಆನನ್ದಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಹನ್ದ ಚ ದಾನಿ ಮಯಂ, ಭನ್ತೇ ಆನನ್ದ, ಗಚ್ಛಾಮ; ಬಹುಕಿಚ್ಚಾ ಮಯಂ ಬಹುಕರಣೀಯಾ’’ತಿ। ‘‘ಯಸ್ಸದಾನಿ ತ್ವಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಕಾಲಂ ಮಞ್ಞಸೀ’’ತಿ। ಅಥ ಖೋ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಆಯಸ್ಮತೋ ಆನನ್ದಸ್ಸ ಭಾಸಿತಂ ಅಭಿನನ್ದಿತ್ವಾ ಅನುಮೋದಿತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಆನನ್ದಂ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ।
೩೬೩. ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಆನನ್ದೋ ಅಚಿರಪಕ್ಕನ್ತಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ಪಸೇನದಿಸ್ಸ ಕೋಸಲಸ್ಸ ಯೇನ ಭಗವಾ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ। ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸಿನ್ನೋ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಆನನ್ದೋ ಯಾವತಕೋ ಅಹೋಸಿ ರಞ್ಞಾ ಪಸೇನದಿನಾ ಕೋಸಲೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಕಥಾಸಲ್ಲಾಪೋ ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಭಗವತೋ ಆರೋಚೇಸಿ। ತಞ್ಚ ಬಾಹಿತಿಕಂ ಭಗವತೋ ಪಾದಾಸಿ। ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಲಾಭಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ರಞ್ಞೋ ಪಸೇನದಿಸ್ಸ ಕೋಸಲಸ್ಸ, ಸುಲದ್ಧಲಾಭಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ರಞ್ಞೋ ಪಸೇನದಿಸ್ಸ ಕೋಸಲಸ್ಸ; ಯಂ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಲಭತಿ ಆನನ್ದಂ ದಸ್ಸನಾಯ, ಲಭತಿ ಪಯಿರುಪಾಸನಾಯಾ’’ತಿ।
ಇದಮವೋಚ ಭಗವಾ। ಅತ್ತಮನಾ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಭಗವತೋ ಭಾಸಿತಂ ಅಭಿನನ್ದುನ್ತಿ।
ಬಾಹಿತಿಕಸುತ್ತಂ ನಿಟ್ಠಿತಂ ಅಟ್ಠಮಂ।
೯. ಧಮ್ಮಚೇತಿಯಸುತ್ತಂ
೩೬೪. ಏವಂ ಮೇ ಸುತಂ – ಏಕಂ ಸಮಯಂ ಭಗವಾ ಸಕ್ಕೇಸು ವಿಹರತಿ ಮೇದಾಳುಪಂ ಮೇತಳೂಪಂ (ಸೀ॰), ಮೇದಳುಮ್ಪಂ (ಪೀ॰) ನಾಮ ಸಕ್ಯಾನಂ ನಿಗಮೋ। ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ನಗರಕಂ ಅನುಪ್ಪತ್ತೋ ಹೋತಿ ಕೇನಚಿದೇವ ಕರಣೀಯೇನ। ಅಥ ಖೋ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ದೀಘಂ ಕಾರಾಯನಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಯೋಜೇಹಿ, ಸಮ್ಮ ಕಾರಾಯನ, ಭದ್ರಾನಿ ಭದ್ರಾನಿ ಯಾನಾನಿ, ಉಯ್ಯಾನಭೂಮಿಂ ಗಚ್ಛಾಮ ಸುಭೂಮಿಂ ದಸ್ಸನಾಯಾ’’ತಿ ಸುಭೂಮಿದಸ್ಸನಾಯಾತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೪೩)। ‘‘ಏವಂ, ದೇವಾ’’ತಿ ಖೋ ದೀಘೋ ಕಾರಾಯನೋ ರಞ್ಞೋ ಪಸೇನದಿಸ್ಸ ಕೋಸಲಸ್ಸ ಪಟಿಸ್ಸುತ್ವಾ ಭದ್ರಾನಿ ಭದ್ರಾನಿ ಯಾನಾನಿ ಯೋಜಾಪೇತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಪಸೇನದಿಸ್ಸ ಕೋಸಲಸ್ಸ ಪಟಿವೇದೇಸಿ – ‘‘ಯುತ್ತಾನಿ ಖೋ ತೇ, ದೇವ, ಭದ್ರಾನಿ ಭದ್ರಾನಿ ಯಾನಾನಿ। ಯಸ್ಸದಾನಿ ಕಾಲಂ ಮಞ್ಞಸೀ’’ತಿ। ಅಥ ಖೋ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಭದ್ರಂ ಯಾನಂ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ಭದ್ರೇಹಿ ಭದ್ರೇಹಿ ಯಾನೇಹಿ ನಗರಕಮ್ಹಾ ನಿಯ್ಯಾಸಿ ಮಹಚ್ಚಾ ರಾಜಾನುಭಾವೇನ। ಯೇನ ಆರಾಮೋ ತೇನ ಪಾಯಾಸಿ। ಯಾವತಿಕಾ ಯಾನಸ್ಸ ಭೂಮಿ ಯಾನೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ಯಾನಾ ಪಚ್ಚೋರೋಹಿತ್ವಾ ಪತ್ತಿಕೋವ ಆರಾಮಂ ಪಾವಿಸಿ। ಅದ್ದಸಾ ಖೋ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಆರಾಮೇ ಜಙ್ಘಾವಿಹಾರಂ ಅನುಚಙ್ಕಮಮಾನೋ ಅನುವಿಚರಮಾನೋ ರುಕ್ಖಮೂಲಾನಿ ಪಾಸಾದಿಕಾನಿ ಪಸಾದನೀಯಾನಿ ಅಪ್ಪಸದ್ದಾನಿ ಅಪ್ಪನಿಗ್ಘೋಸಾನಿ ವಿಜನವಾತಾನಿ ಮನುಸ್ಸರಾಹಸ್ಸೇಯ್ಯಕಾನಿ ಮನುಸ್ಸರಾಹಸೇಯ್ಯಕಾನಿ (ಸೀ॰ ಪೀ॰) ಪಟಿಸಲ್ಲಾನಸಾರುಪ್ಪಾನಿ। ದಿಸ್ವಾನ ಭಗವನ್ತಂಯೇವ ಆರಬ್ಭ ಸತಿ ಉದಪಾದಿ – ‘‘ಇಮಾನಿ ಖೋ ತಾನಿ ರುಕ್ಖಮೂಲಾನಿ ಪಾಸಾದಿಕಾನಿ ಪಸಾದನೀಯಾನಿ ಅಪ್ಪಸದ್ದಾನಿ ಅಪ್ಪನಿಗ್ಘೋಸಾನಿ ವಿಜನವಾತಾನಿ ಮನುಸ್ಸರಾಹಸ್ಸೇಯ್ಯಕಾನಿ ಪಟಿಸಲ್ಲಾನಸಾರುಪ್ಪಾನಿ, ಯತ್ಥ ಸುದಂ ಮಯಂ ತಂ ಭಗವನ್ತಂ ಪಯಿರುಪಾಸಾಮ ಅರಹನ್ತಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧ’’ನ್ತಿ।
೩೬೫. ಅಥ ಖೋ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ದೀಘಂ ಕಾರಾಯನಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಇಮಾನಿ ಖೋ, ಸಮ್ಮ ಕಾರಾಯನ, ತಾನಿ ರುಕ್ಖಮೂಲಾನಿ ಪಾಸಾದಿಕಾನಿ ಪಸಾದನೀಯಾನಿ ಅಪ್ಪಸದ್ದಾನಿ ಅಪ್ಪನಿಗ್ಘೋಸಾನಿ ವಿಜನವಾತಾನಿ ಮನುಸ್ಸರಾಹಸ್ಸೇಯ್ಯಕಾನಿ ಪಟಿಸಲ್ಲಾನಸಾರುಪ್ಪಾನಿ, ಯತ್ಥ ಸುದಂ ಮಯಂ ತಂ ಭಗವನ್ತಂ ಪಯಿರುಪಾಸಾಮ ಅರಹನ್ತಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಂ। ಕಹಂ ನು ಖೋ, ಸಮ್ಮ ಕಾರಾಯನ, ಏತರಹಿ ಸೋ ಭಗವಾ ವಿಹರತಿ ಅರಹಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ’’ತಿ? ‘‘ಅತ್ಥಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಮೇದಾಳುಪಂ ನಾಮ ಸಕ್ಯಾನಂ ನಿಗಮೋ। ತತ್ಥ ಸೋ ಭಗವಾ ಏತರಹಿ ವಿಹರತಿ ಅರಹಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ’’ತಿ। ‘‘ಕೀವದೂರೇ ಕೀವದೂರೋ (ಸೀ॰ ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰ ಪೀ॰) ಪನ, ಸಮ್ಮ ಕಾರಾಯನ , ನಗರಕಮ್ಹಾ ಮೇದಾಳುಪಂ ನಾಮ ಸಕ್ಯಾನಂ ನಿಗಮೋ ಹೋತೀ’’ತಿ? ‘‘ನ ದೂರೇ, ಮಹಾರಾಜ; ತೀಣಿ ಯೋಜನಾನಿ; ಸಕ್ಕಾ ದಿವಸಾವಸೇಸೇನ ಗನ್ತು’’ನ್ತಿ। ‘‘ತೇನ ಹಿ, ಸಮ್ಮ ಕಾರಾಯನ, ಯೋಜೇಹಿ ಭದ್ರಾನಿ ಭದ್ರಾನಿ ಯಾನಾನಿ, ಗಮಿಸ್ಸಾಮ ಮಯಂ ತಂ ಭಗವನ್ತಂ ದಸ್ಸನಾಯ ಅರಹನ್ತಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧ’’ನ್ತಿ। ‘‘ಏವಂ, ದೇವಾ’’ತಿ ಖೋ ದೀಘೋ ಕಾರಾಯನೋ ರಞ್ಞೋ ಪಸೇನದಿಸ್ಸ ಕೋಸಲಸ್ಸ ಪಟಿಸ್ಸುತ್ವಾ ಭದ್ರಾನಿ ಭದ್ರಾನಿ ಯಾನಾನಿ ಯೋಜಾಪೇತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಪಸೇನದಿಸ್ಸ ಕೋಸಲಸ್ಸ ಪಟಿವೇದೇಸಿ – ‘‘ಯುತ್ತಾನಿ ಖೋ ತೇ, ದೇವ, ಭದ್ರಾನಿ ಭದ್ರಾನಿ ಯಾನಾನಿ। ಯಸ್ಸದಾನಿ ಕಾಲಂ ಮಞ್ಞಸೀ’’ತಿ। ಅಥ ಖೋ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಭದ್ರಂ ಯಾನಂ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ಭದ್ರೇಹಿ ಭದ್ರೇಹಿ ಯಾನೇಹಿ ನಗರಕಮ್ಹಾ ಯೇನ ಮೇದಾಳುಪಂ ನಾಮ ಸಕ್ಯಾನಂ ನಿಗಮೋ ತೇನ ಪಾಯಾಸಿ। ತೇನೇವ ದಿವಸಾವಸೇಸೇನ ಮೇದಾಳುಪಂ ನಾಮ ಸಕ್ಯಾನಂ ನಿಗಮಂ ಸಮ್ಪಾಪುಣಿ। ಯೇನ ಆರಾಮೋ ತೇನ ಪಾಯಾಸಿ। ಯಾವತಿಕಾ ಯಾನಸ್ಸ ಭೂಮಿ ಯಾನೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ಯಾನಾ ಪಚ್ಚೋರೋಹಿತ್ವಾ ಪತ್ತಿಕೋವ ಆರಾಮಂ ಪಾವಿಸಿ।
೩೬೬. ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ಸಮ್ಬಹುಲಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಅಬ್ಭೋಕಾಸೇ ಚಙ್ಕಮನ್ತಿ। ಅಥ ಖೋ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಯೇನ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಕಹಂ ನು ಖೋ, ಭನ್ತೇ, ಏತರಹಿ ಸೋ ಭಗವಾ ವಿಹರತಿ ಅರಹಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ? ದಸ್ಸನಕಾಮಾ ಹಿ ಮಯಂ ತಂ ಭಗವನ್ತಂ ಅರಹನ್ತಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧ’’ನ್ತಿ। ‘‘ಏಸೋ, ಮಹಾರಾಜ, ವಿಹಾರೋ ಸಂವುತದ್ವಾರೋ। ತೇನ ಅಪ್ಪಸದ್ದೋ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಅತರಮಾನೋ ಆಳಿನ್ದಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಉಕ್ಕಾಸಿತ್ವಾ ಅಗ್ಗಳಂ ಆಕೋಟೇಹಿ। ವಿವರಿಸ್ಸತಿ ಭಗವಾ ತೇ ದ್ವಾರ’’ನ್ತಿ। ಅಥ ಖೋ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ತತ್ಥೇವ ಖಗ್ಗಞ್ಚ ಉಣ್ಹೀಸಞ್ಚ ದೀಘಸ್ಸ ಕಾರಾಯನಸ್ಸ ಪಾದಾಸಿ। ಅಥ ಖೋ ದೀಘಸ್ಸ ಕಾರಾಯನಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ರಹಾಯತಿ ಖೋ ದಾನಿ ರಾಜಾ ಮಹಾರಾಜಾ (ಸೀ॰ ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰ ಪೀ॰), ಇಧೇವ ತೇನಿಧೇವ (ಸೀ॰) ದಾನಿ ಮಯಾ ಠಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ। ಅಥ ಖೋ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಯೇನ ಸೋ ವಿಹಾರೋ ಸಂವುತದ್ವಾರೋ ತೇನ ಅಪ್ಪಸದ್ದೋ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಅತರಮಾನೋ ಆಳಿನ್ದಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಉಕ್ಕಾಸಿತ್ವಾ ಅಗ್ಗಳಂ ಆಕೋಟೇಸಿ। ವಿವರಿ ಭಗವಾ ದ್ವಾರಂ। ಅಥ ಖೋ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ವಿಹಾರಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಭಗವತೋ ಪಾದೇಸು ಸಿರಸಾ ನಿಪತಿತ್ವಾ ಭಗವತೋ ಪಾದಾನಿ ಮುಖೇನ ಚ ಪರಿಚುಮ್ಬತಿ, ಪಾಣೀಹಿ ಚ ಪರಿಸಮ್ಬಾಹತಿ, ನಾಮಞ್ಚ ಸಾವೇತಿ – ‘‘ರಾಜಾಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ; ರಾಜಾಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ’’ತಿ।
೩೬೭. ‘‘ಕಿಂ ಪನ ತ್ವಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಅತ್ಥವಸಂ ಸಮ್ಪಸ್ಸಮಾನೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸರೀರೇ ಏವರೂಪಂ ಪರಮನಿಪಚ್ಚಕಾರಂ ಕರೋಸಿ, ಮಿತ್ತೂಪಹಾರಂ ಚಿತ್ತೂಪಹಾರಂ (ಸೀ॰) ಉಪದಂಸೇಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಅತ್ಥಿ ಖೋ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವತಿ ಧಮ್ಮನ್ವಯೋ – ‘ಹೋತಿ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಭಗವಾ, ಸ್ವಾಕ್ಖಾತೋ ಭಗವತಾ ಧಮ್ಮೋ, ಸುಪ್ಪಟಿಪನ್ನೋ ಭಗವತೋ ಸಾವಕಸಙ್ಘೋ’ತಿ। ಇಧಾಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಪಸ್ಸಾಮಿ ಏಕೇ ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣೇ ಪರಿಯನ್ತಕತಂ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಚರನ್ತೇ ದಸಪಿ ವಸ್ಸಾನಿ, ವೀಸಮ್ಪಿ ವಸ್ಸಾನಿ, ತಿಂಸಮ್ಪಿ ವಸ್ಸಾನಿ, ಚತ್ತಾರೀಸಮ್ಪಿ ವಸ್ಸಾನಿ। ತೇ ಅಪರೇನ ಸಮಯೇನ ಸುನ್ಹಾತಾ ಸುವಿಲಿತ್ತಾ ಕಪ್ಪಿತಕೇಸಮಸ್ಸೂ ಪಞ್ಚಹಿ ಕಾಮಗುಣೇಹಿ ಸಮಪ್ಪಿತಾ ಸಮಙ್ಗೀಭೂತಾ ಪರಿಚಾರೇನ್ತಿ। ಇಧ ಪನಾಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಭಿಕ್ಖೂ ಪಸ್ಸಾಮಿ ಯಾವಜೀವಂ ಆಪಾಣಕೋಟಿಕಂ ಪರಿಪುಣ್ಣಂ ಪರಿಸುದ್ಧಂ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಚರನ್ತೇ। ನ ಖೋ ಪನಾಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಇತೋ ಬಹಿದ್ಧಾ ಅಞ್ಞಂ ಏವಂ ಪರಿಪುಣ್ಣಂ ಪರಿಸುದ್ಧಂ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಸಮನುಪಸ್ಸಾಮಿ। ಅಯಮ್ಪಿ ಖೋ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವತಿ ಧಮ್ಮನ್ವಯೋ ಹೋತಿ – ‘ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಭಗವಾ, ಸ್ವಾಕ್ಖಾತೋ ಭಗವತಾ ಧಮ್ಮೋ, ಸುಪ್ಪಟಿಪನ್ನೋ ಭಗವತೋ ಸಾವಕಸಙ್ಘೋ’’ತಿ।
೩೬೮. ‘‘ಪುನ ಚಪರಂ, ಭನ್ತೇ, ರಾಜಾನೋಪಿ ರಾಜೂಹಿ ವಿವದನ್ತಿ, ಖತ್ತಿಯಾಪಿ ಖತ್ತಿಯೇಹಿ ವಿವದನ್ತಿ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾಪಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇಹಿ ವಿವದನ್ತಿ, ಗಹಪತಯೋಪಿ ಗಹಪತೀಹಿ ವಿವದನ್ತಿ, ಮಾತಾಪಿ ಪುತ್ತೇನ ವಿವದತಿ, ಪುತ್ತೋಪಿ ಮಾತರಾ ವಿವದತಿ, ಪಿತಾಪಿ ಪುತ್ತೇನ ವಿವದತಿ, ಪುತ್ತೋಪಿ ಪಿತರಾ ವಿವದತಿ, ಭಾತಾಪಿ ಭಗಿನಿಯಾ ವಿವದತಿ , ಭಗಿನೀಪಿ ಭಾತರಾ ವಿವದತಿ, ಸಹಾಯೋಪಿ ಸಹಾಯೇನ ವಿವದತಿ। ಇಧ ಪನಾಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಭಿಕ್ಖೂ ಪಸ್ಸಾಮಿ ಸಮಗ್ಗೇ ಸಮ್ಮೋದಮಾನೇ ಅವಿವದಮಾನೇ ಖೀರೋದಕೀಭೂತೇ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಪಿಯಚಕ್ಖೂಹಿ ಸಮ್ಪಸ್ಸನ್ತೇ ವಿಹರನ್ತೇ। ನ ಖೋ ಪನಾಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಇತೋ ಬಹಿದ್ಧಾ ಅಞ್ಞಂ ಏವಂ ಸಮಗ್ಗಂ ಪರಿಸಂ ಸಮನುಪಸ್ಸಾಮಿ। ಅಯಮ್ಪಿ ಖೋ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವತಿ ಧಮ್ಮನ್ವಯೋ ಹೋತಿ – ‘ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಭಗವಾ, ಸ್ವಾಕ್ಖಾತೋ ಭಗವತಾ ಧಮ್ಮೋ, ಸುಪ್ಪಟಿಪನ್ನೋ ಭಗವತೋ ಸಾವಕಸಙ್ಘೋ’ತಿ।
೩೬೯. ‘‘ಪುನ ಚಪರಾಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಆರಾಮೇನ ಆರಾಮಂ, ಉಯ್ಯಾನೇನ ಉಯ್ಯಾನಂ ಅನುಚಙ್ಕಮಾಮಿ ಅನುವಿಚರಾಮಿ। ಸೋಹಂ ತತ್ಥ ಪಸ್ಸಾಮಿ ಏಕೇ ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣೇ ಕಿಸೇ ಲೂಖೇ ದುಬ್ಬಣ್ಣೇ ಉಪ್ಪಣ್ಡುಪ್ಪಣ್ಡುಕಜಾತೇ ಧಮನಿಸನ್ಥತಗತ್ತೇ, ನ ವಿಯ ಮಞ್ಞೇ ಚಕ್ಖುಂ ಬನ್ಧನ್ತೇ ಜನಸ್ಸ ದಸ್ಸನಾಯ। ತಸ್ಸ ಮಯ್ಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಏತದಹೋಸಿ – ‘ಅದ್ಧಾ ಇಮೇ ಆಯಸ್ಮನ್ತೋ ಅನಭಿರತಾ ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಚರನ್ತಿ, ಅತ್ಥಿ ವಾ ತೇಸಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಪಾಪಂ ಕಮ್ಮಂ ಕತಂ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಂ; ತಥಾ ಹಿ ಇಮೇ ಆಯಸ್ಮನ್ತೋ ಕಿಸಾ ಲೂಖಾ ದುಬ್ಬಣ್ಣಾ ಉಪ್ಪಣ್ಡುಪ್ಪಣ್ಡುಕಜಾತಾ ಧಮನಿಸನ್ಥತಗತ್ತಾ, ನ ವಿಯ ಮಞ್ಞೇ ಚಕ್ಖುಂ ಬನ್ಧನ್ತಿ ಜನಸ್ಸ ದಸ್ಸನಾಯಾ’ತಿ। ತ್ಯಾಹಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಏವಂ ವದಾಮಿ – ‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ತುಮ್ಹೇ ಆಯಸ್ಮನ್ತೋ ಕಿಸಾ ಲೂಖಾ ದುಬ್ಬಣ್ಣಾ ಉಪ್ಪಣ್ಡುಪ್ಪಣ್ಡುಕಜಾತಾ ಧಮನಿಸನ್ಥತಗತ್ತಾ, ನ ವಿಯ ಮಞ್ಞೇ ಚಕ್ಖುಂ ಬನ್ಧಥ ಜನಸ್ಸ ದಸ್ಸನಾಯಾ’ತಿ? ತೇ ಏವಮಾಹಂಸು – ‘ಬನ್ಧುಕರೋಗೋ ನೋ ಪಣ್ಡುಕರೋಗಿನೋ (ಕ॰), ಮಹಾರಾಜಾ’ತಿ। ಇಧ ಪನಾಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಭಿಕ್ಖೂ ಪಸ್ಸಾಮಿ ಹಟ್ಠಪಹಟ್ಠೇ ಉದಗ್ಗುದಗ್ಗೇ ಅಭಿರತರೂಪೇ ಪೀಣಿನ್ದ್ರಿಯೇ ಪೀಣಿತಿನ್ದ್ರಿಯೇ (ಸೀ॰ ಪೀ॰) ಅಪ್ಪೋಸ್ಸುಕ್ಕೇ ಪನ್ನಲೋಮೇ ಪರದತ್ತವುತ್ತೇ ಮಿಗಭೂತೇನ ಚೇತಸಾ ವಿಹರನ್ತೇ। ತಸ್ಸ ಮಯ್ಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಏತದಹೋಸಿ – ‘ಅದ್ಧಾ ಇಮೇ ಆಯಸ್ಮನ್ತೋ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಸಾಸನೇ ಉಳಾರಂ ಪುಬ್ಬೇನಾಪರಂ ವಿಸೇಸಂ ಜಾನನ್ತಿ; ತಥಾ ಹಿ ಇಮೇ ಆಯಸ್ಮನ್ತೋ ಹಟ್ಠಪಹಟ್ಠಾ ಉದಗ್ಗುದಗ್ಗಾ ಅಭಿರತರೂಪಾ ಪೀಣಿನ್ದ್ರಿಯಾ ಅಪ್ಪೋಸ್ಸುಕ್ಕಾ ಪನ್ನಲೋಮಾ ಪರದತ್ತವುತ್ತಾ ಮಿಗಭೂತೇನ ಚೇತಸಾ ವಿಹರನ್ತೀ’ತಿ। ಅಯಮ್ಪಿ ಖೋ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವತಿ ಧಮ್ಮನ್ವಯೋ ಹೋತಿ – ‘ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಭಗವಾ, ಸ್ವಾಕ್ಖಾತೋ ಭಗವತಾ ಧಮ್ಮೋ, ಸುಪ್ಪಟಿಪನ್ನೋ ಭಗವತೋ ಸಾವಕಸಙ್ಘೋ’ತಿ।
೩೭೦. ‘‘ಪುನ ಚಪರಾಹಂ, ಭನ್ತೇ, ರಾಜಾ ಖತ್ತಿಯೋ ಮುದ್ಧಾವಸಿತ್ತೋ; ಪಹೋಮಿ ಘಾತೇತಾಯಂ ವಾ ಘಾತೇತುಂ, ಜಾಪೇತಾಯಂ ವಾ ಜಾಪೇತುಂ, ಪಬ್ಬಾಜೇತಾಯಂ ವಾ ಪಬ್ಬಾಜೇತುಂ । ತಸ್ಸ ಮಯ್ಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಅಡ್ಡಕರಣೇ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ಅನ್ತರನ್ತರಾ ಕಥಂ ಓಪಾತೇನ್ತಿ। ಸೋಹಂ ನ ಲಭಾಮಿ – ‘ಮಾ ಮೇ ಭೋನ್ತೋ ಅಡ್ಡಕರಣೇ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ಅನ್ತರನ್ತರಾ ಕಥಂ ಓಪಾತೇಥ ಓಪಾತೇನ್ತು (ಸೀ॰) ಉಪರಿಸೇಲಸುತ್ತೇ ಪನ ‘‘ಓಪಾತೇಥಾ’’ತಿಯೇವ ದಿಸ್ಸತಿ, ಕಥಾಪರಿಯೋಸಾನಂ ಮೇ ಭೋನ್ತೋ ಆಗಮೇನ್ತೂ’ತಿ। ತಸ್ಸ ಮಯ್ಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಅನ್ತರನ್ತರಾ ಕಥಂ ಓಪಾತೇನ್ತಿ। ಇಧ ಪನಾಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಭಿಕ್ಖೂ ಪಸ್ಸಾಮಿ; ಯಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಭಗವಾ ಅನೇಕಸತಾಯ ಪರಿಸಾಯ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತಿ, ನೇವ ತಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಭಗವತೋ ಸಾವಕಾನಂ ಖಿಪಿತಸದ್ದೋ ವಾ ಹೋತಿ ಉಕ್ಕಾಸಿತಸದ್ದೋ ವಾ। ಭೂತಪುಬ್ಬಂ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವಾ ಅನೇಕಸತಾಯ ಪರಿಸಾಯ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತಿ। ತತ್ರಞ್ಞತರೋ ಭಗವತೋ ಸಾವಕೋ ಉಕ್ಕಾಸಿ। ತಮೇನಂ ಅಞ್ಞತರೋ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀ ಜಣ್ಣುಕೇನ ಘಟ್ಟೇಸಿ – ‘ಅಪ್ಪಸದ್ದೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಹೋತು, ಮಾಯಸ್ಮಾ ಸದ್ದಮಕಾಸಿ; ಸತ್ಥಾ ನೋ ಭಗವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತೀ’ತಿ। ತಸ್ಸ ಮಯ್ಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಏತದಹೋಸಿ – ‘ಅಚ್ಛರಿಯಂ ವತ, ಭೋ, ಅಬ್ಭುತಂ ವತ, ಭೋ! ಅದಣ್ಡೇನ ವತ ಕಿರ, ಭೋ, ಅಸತ್ಥೇನ ಏವಂ ಸುವಿನೀತಾ ಪರಿಸಾ ಭವಿಸ್ಸತೀ’ತಿ! ನ ಖೋ ಪನಾಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಇತೋ ಬಹಿದ್ಧಾ ಅಞ್ಞಂ ಏವಂ ಸುವಿನೀತಂ ಪರಿಸಂ ಸಮನುಪಸ್ಸಾಮಿ। ಅಯಮ್ಪಿ ಖೋ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವತಿ ಧಮ್ಮನ್ವಯೋ ಹೋತಿ – ‘ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಭಗವಾ, ಸ್ವಾಕ್ಖಾತೋ ಭಗವತಾ ಧಮ್ಮೋ, ಸುಪ್ಪಟಿಪನ್ನೋ ಭಗವತೋ ಸಾವಕಸಙ್ಘೋ’ತಿ।
೩೭೧. ‘‘ಪುನ ಚಪರಾಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಪಸ್ಸಾಮಿ ಇಧೇಕಚ್ಚೇ ಖತ್ತಿಯಪಣ್ಡಿತೇ ನಿಪುಣೇ ಕತಪರಪ್ಪವಾದೇ ವಾಲವೇಧಿರೂಪೇ। ತೇ ಭಿನ್ದನ್ತಾ ವೋಭಿನ್ದನ್ತಾ (ಸೀ॰) ಮಞ್ಞೇ ಚರನ್ತಿ ಪಞ್ಞಾಗತೇನ ದಿಟ್ಠಿಗತಾನಿ। ತೇ ಸುಣನ್ತಿ – ‘ಸಮಣೋ ಖಲು, ಭೋ, ಗೋತಮೋ ಅಮುಕಂ ನಾಮ ಗಾಮಂ ವಾ ನಿಗಮಂ ವಾ ಓಸರಿಸ್ಸತೀ’ತಿ। ತೇ ಪಞ್ಹಂ ಅಭಿಸಙ್ಖರೋನ್ತಿ – ‘ಇಮಂ ಮಯಂ ಪಞ್ಹಂ ಸಮಣಂ ಗೋತಮಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮ। ಏವಂ ಚೇ ನೋ ಪುಟ್ಠೋ ಏವಂ ಬ್ಯಾಕರಿಸ್ಸತಿ, ಏವಮಸ್ಸ ಮಯಂ ವಾದಂ ಆರೋಪೇಸ್ಸಾಮ; ಏವಂ ಚೇಪಿ ನೋ ಪುಟ್ಠೋ ಏವಂ ಬ್ಯಾಕರಿಸ್ಸತಿ, ಏವಮ್ಪಿಸ್ಸ ಮಯಂ ವಾದಂ ಆರೋಪೇಸ್ಸಾಮಾ’ತಿ। ತೇ ಸುಣನ್ತಿ – ‘ಸಮಣೋ ಖಲು, ಭೋ, ಗೋತಮೋ ಅಮುಕಂ ನಾಮ ಗಾಮಂ ವಾ ನಿಗಮಂ ವಾ ಓಸಟೋ’ತಿ। ತೇ ಯೇನ ಭಗವಾ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮನ್ತಿ। ತೇ ಭಗವಾ ಧಮ್ಮಿಯಾ ಕಥಾಯ ಸನ್ದಸ್ಸೇತಿ ಸಮಾದಪೇತಿ ಸಮುತ್ತೇಜೇತಿ ಸಮ್ಪಹಂಸೇತಿ । ತೇ ಭಗವತಾ ಧಮ್ಮಿಯಾ ಕಥಾಯ ಸನ್ದಸ್ಸಿತಾ ಸಮಾದಪಿತಾ ಸಮುತ್ತೇಜಿತಾ ಸಮ್ಪಹಂಸಿತಾ ನ ಚೇವ ಭಗವನ್ತಂ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛನ್ತಿ, ಕುತೋ ವಾದಂ ಆರೋಪೇಸ್ಸನ್ತಿ? ಅಞ್ಞದತ್ಥು ಭಗವತೋ ಸಾವಕಾ ಸಮ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ। ಅಯಮ್ಪಿ ಖೋ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವತಿ ಧಮ್ಮನ್ವಯೋ ಹೋತಿ – ‘ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಭಗವಾ, ಸ್ವಾಕ್ಖಾತೋ ಭಗವತಾ ಧಮ್ಮೋ, ಸುಪ್ಪಟಿಪನ್ನೋ ಭಗವತೋ ಸಾವಕಸಙ್ಘೋ’ತಿ।
೩೭೨. ‘‘ಪುನ ಚಪರಾಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಪಸ್ಸಾಮಿ ಇಧೇಕಚ್ಚೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಪಣ್ಡಿತೇ…ಪೇ॰… ಗಹಪತಿಪಣ್ಡಿತೇ…ಪೇ॰… ಸಮಣಪಣ್ಡಿತೇ ನಿಪುಣೇ ಕತಪರಪ್ಪವಾದೇ ವಾಲವೇಧಿರೂಪೇ। ತೇ ಭಿನ್ದನ್ತಾ ಮಞ್ಞೇ ಚರನ್ತಿ ಪಞ್ಞಾಗತೇನ ದಿಟ್ಠಿಗತಾನಿ। ತೇ ಸುಣನ್ತಿ – ‘ಸಮಣೋ ಖಲು, ಭೋ, ಗೋತಮೋ ಅಮುಕಂ ನಾಮ ಗಾಮಂ ವಾ ನಿಗಮಂ ವಾ ಓಸರಿಸ್ಸತೀ’ತಿ। ತೇ ಪಞ್ಹಂ ಅಭಿಸಙ್ಖರೋನ್ತಿ – ‘ಇಮಂ ಮಯಂ ಪಞ್ಹಂ ಸಮಣಂ ಗೋತಮಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮ। ಏವಂ ಚೇ ನೋ ಪುಟ್ಠೋ ಏವಂ ಬ್ಯಾಕರಿಸ್ಸತಿ, ಏವಮಸ್ಸ ಮಯಂ ವಾದಂ ಆರೋಪೇಸ್ಸಾಮ; ಏವಂ ಚೇಪಿ ನೋ ಪುಟ್ಠೋ ಏವಂ ಬ್ಯಾಕರಿಸ್ಸತಿ, ಏವಮ್ಪಿಸ್ಸ ಮಯಂ ವಾದಂ ಆರೋಪೇಸ್ಸಾಮಾ’ತಿ। ತೇ ಸುಣನ್ತಿ – ‘ಸಮಣೋ ಖಲು, ಭೋ, ಗೋತಮೋ ಅಮುಕಂ ನಾಮ ಗಾಮಂ ವಾ ನಿಗಮಂ ವಾ ಓಸಟೋ’ತಿ। ತೇ ಯೇನ ಭಗವಾ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮನ್ತಿ। ತೇ ಭಗವಾ ಧಮ್ಮಿಯಾ ಕಥಾಯ ಸನ್ದಸ್ಸೇತಿ ಸಮಾದಪೇತಿ ಸಮುತ್ತೇಜೇತಿ ಸಮ್ಪಹಂಸೇತಿ। ತೇ ಭಗವತಾ ಧಮ್ಮಿಯಾ ಕಥಾಯ ಸನ್ದಸ್ಸಿತಾ ಸಮಾದಪಿತಾ ಸಮುತ್ತೇಜಿತಾ ಸಮ್ಪಹಂಸಿತಾ ನ ಚೇವ ಭಗವನ್ತಂ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛನ್ತಿ, ಕುತೋ ವಾದಂ ಆರೋಪೇಸ್ಸನ್ತಿ? ಅಞ್ಞದತ್ಥು ಭಗವನ್ತಂಯೇವ ಓಕಾಸಂ ಯಾಚನ್ತಿ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ। ತೇ ಭಗವಾ ಪಬ್ಬಾಜೇತಿ। ತೇ ತಥಾಪಬ್ಬಜಿತಾ ಸಮಾನಾ ಏಕಾ ವೂಪಕಟ್ಠಾ ಅಪ್ಪಮತ್ತಾ ಆತಾಪಿನೋ ಪಹಿತತ್ತಾ ವಿಹರನ್ತಾ ನಚಿರಸ್ಸೇವ – ಯಸ್ಸತ್ಥಾಯ ಕುಲಪುತ್ತಾ ಸಮ್ಮದೇವ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜನ್ತಿ ತದನುತ್ತರಂ – ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಪರಿಯೋಸಾನಂ ದಿಟ್ಠೇವ ಧಮ್ಮೇ ಸಯಂ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರನ್ತಿ। ತೇ ಏವಮಾಹಂಸು – ‘ಮನಂ ವತ, ಭೋ, ಅನಸ್ಸಾಮ; ಮನಂ ವತ, ಭೋ, ಪನಸ್ಸಾಮ’। ಮಯಞ್ಹಿ ಪುಬ್ಬೇ ಅಸ್ಸಮಣಾವ ಸಮಾನಾ ಸಮಣಾಮ್ಹಾತಿ ಪಟಿಜಾನಿಮ್ಹಾ, ಅಬ್ರಾಹ್ಮಣಾವ ಸಮಾನಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾಮ್ಹಾತಿ ಪಟಿಜಾನಿಮ್ಹಾ, ಅನರಹನ್ತೋವ ಸಮಾನಾ ಅರಹನ್ತಾಮ್ಹಾತಿ ಪಟಿಜಾನಿಮ್ಹಾ। ‘ಇದಾನಿ ಖೋಮ್ಹ ಸಮಣಾ, ಇದಾನಿ ಖೋಮ್ಹ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ, ಇದಾನಿ ಖೋಮ್ಹ ಅರಹನ್ತೋ’ತಿ। ಅಯಮ್ಪಿ ಖೋ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವತಿ ಧಮ್ಮನ್ವಯೋ ಹೋತಿ – ‘ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಭಗವಾ, ಸ್ವಾಕ್ಖಾತೋ ಭಗವತಾ ಧಮ್ಮೋ, ಸುಪ್ಪಟಿಪನ್ನೋ ಭಗವತೋ ಸಾವಕಸಙ್ಘೋ’ತಿ।
೩೭೩. ‘‘ಪುನ ಚಪರಾಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಇಮೇ ಇಸಿದತ್ತಪುರಾಣಾ ಥಪತಯೋ ಮಮಭತ್ತಾ ಮಮಯಾನಾ, ಅಹಂ ನೇಸಂ ಜೀವಿಕಾಯ ಜೀವಿತಸ್ಸ (ಸೀ॰), ಜೀವಿಕಂ (ಸೀ॰ ಅಟ್ಠ॰), ಜೀವಿತಂ (ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰ ಪೀ॰ ಕ॰) ದಾತಾ, ಯಸಸ್ಸ ಆಹತ್ತಾ; ಅಥ ಚ ಪನ ನೋ ತಥಾ ಮಯಿ ನಿಪಚ್ಚಕಾರಂ ಕರೋನ್ತಿ ಯಥಾ ಭಗವತಿ। ಭೂತಪುಬ್ಬಾಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಸೇನಂ ಅಬ್ಭುಯ್ಯಾತೋ ಸಮಾನೋ ಇಮೇ ಚ ಇಸಿದತ್ತಪುರಾಣಾ ಥಪತಯೋ ವೀಮಂಸಮಾನೋ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ಸಮ್ಬಾಧೇ ಆವಸಥೇ ವಾಸಂ ಉಪಗಚ್ಛಿಂ। ಅಥ ಖೋ, ಭನ್ತೇ, ಇಮೇ ಇಸಿದತ್ತಪುರಾಣಾ ಥಪತಯೋ ಬಹುದೇವ ರತ್ತಿಂ ಧಮ್ಮಿಯಾ ಕಥಾಯ ವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾ, ಯತೋ ಅಹೋಸಿ ಭಗವಾ ಅಸ್ಸೋಸುಂ ಖೋ ಭಗವನ್ತಂ (ಸೀ॰ ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰ ಪೀ॰) ತತೋ ಸೀಸಂ ಕತ್ವಾ ಮಂ ಪಾದತೋ ಕರಿತ್ವಾ ನಿಪಜ್ಜಿಂಸು। ತಸ್ಸ ಮಯ್ಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಏತದಹೋಸಿ – ‘ಅಚ್ಛರಿಯಂ ವತ, ಭೋ, ಅಬ್ಭುತಂ ವತ, ಭೋ! ಇಮೇ ಇಸಿದತ್ತಪುರಾಣಾ ಥಪತಯೋ ಮಮಭತ್ತಾ ಮಮಯಾನಾ, ಅಹಂ ನೇಸಂ ಜೀವಿಕಾಯ ದಾತಾ, ಯಸಸ್ಸ ಆಹತ್ತಾ; ಅಥ ಚ ಪನ ನೋ ತಥಾ ಮಯಿ ನಿಪಚ್ಚಕಾರಂ ಕರೋನ್ತಿ ಯಥಾ ಭಗವತಿ। ಅದ್ಧಾ ಇಮೇ ಆಯಸ್ಮನ್ತೋ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಸಾಸನೇ ಉಳಾರಂ ಪುಬ್ಬೇನಾಪರಂ ವಿಸೇಸಂ ಜಾನನ್ತೀ’ತಿ। ಅಯಮ್ಪಿ ಖೋ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವತಿ ಧಮ್ಮನ್ವಯೋ ಹೋತಿ – ‘ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಭಗವಾ, ಸ್ವಾಕ್ಖಾತೋ ಭಗವತಾ ಧಮ್ಮೋ, ಸುಪ್ಪಟಿಪನ್ನೋ ಭಗವತೋ ಸಾವಕಸಙ್ಘೋ’ತಿ।
೩೭೪. ‘‘ಪುನ ಚಪರಂ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವಾಪಿ ಖತ್ತಿಯೋ, ಅಹಮ್ಪಿ ಖತ್ತಿಯೋ; ಭಗವಾಪಿ ಕೋಸಲೋ, ಅಹಮ್ಪಿ ಕೋಸಲೋ; ಭಗವಾಪಿ ಆಸೀತಿಕೋ, ಅಹಮ್ಪಿ ಆಸೀತಿಕೋ। ಯಮ್ಪಿ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವಾಪಿ ಖತ್ತಿಯೋ ಅಹಮ್ಪಿ ಖತ್ತಿಯೋ, ಭಗವಾಪಿ ಕೋಸಲೋ ಅಹಮ್ಪಿ ಕೋಸಲೋ, ಭಗವಾಪಿ ಆಸೀತಿಕೋ ಅಹಮ್ಪಿ ಆಸೀತಿಕೋ; ಇಮಿನಾವಾರಹಾಮೇವಾಹಂ ಇಮಿನಾಪಾಹಂ (ಕ॰), ಭನ್ತೇ, ಭಗವತಿ ಪರಮನಿಪಚ್ಚಕಾರಂ ಕಾತುಂ, ಮಿತ್ತೂಪಹಾರಂ ಉಪದಂಸೇತುಂ। ಹನ್ದ, ಚ ದಾನಿ ಮಯಂ, ಭನ್ತೇ, ಗಚ್ಛಾಮ; ಬಹುಕಿಚ್ಚಾ ಮಯಂ ಬಹುಕರಣೀಯಾ’’ತಿ। ‘‘ಯಸ್ಸದಾನಿ ತ್ವಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಕಾಲಂ ಮಞ್ಞಸೀ’’ತಿ। ಅಥ ಖೋ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಭಗವನ್ತಂ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ। ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ ಅಚಿರಪಕ್ಕನ್ತಸ್ಸ ರಞ್ಞೋ ಪಸೇನದಿಸ್ಸ ಕೋಸಲಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಏಸೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಧಮ್ಮಚೇತಿಯಾನಿ ಭಾಸಿತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಪಕ್ಕನ್ತೋ। ಉಗ್ಗಣ್ಹಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಧಮ್ಮಚೇತಿಯಾನಿ; ಪರಿಯಾಪುಣಾಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ , ಧಮ್ಮಚೇತಿಯಾನಿ; ಧಾರೇಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಧಮ್ಮಚೇತಿಯಾನಿ। ಅತ್ಥಸಂಹಿತಾನಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಧಮ್ಮಚೇತಿಯಾನಿ ಆದಿಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಕಾನೀ’’ತಿ।
ಇದಮವೋಚ ಭಗವಾ। ಅತ್ತಮನಾ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಭಗವತೋ ಭಾಸಿತಂ ಅಭಿನನ್ದುನ್ತಿ।
ಧಮ್ಮಚೇತಿಯಸುತ್ತಂ ನಿಟ್ಠಿತಂ ನವಮಂ।
೧೦. ಕಣ್ಣಕತ್ಥಲಸುತ್ತಂ
೩೭೫. ಏವಂ ಮೇ ಸುತಂ – ಏಕಂ ಸಮಯಂ ಭಗವಾ ಉರುಞ್ಞಾಯಂ ಉಜುಞ್ಞಾಯಂ (ಸೀ॰ ಪೀ॰), ಉದಞ್ಞಾಯಂ (ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰) ವಿಹರತಿ ಕಣ್ಣಕತ್ಥಲೇ ಮಿಗದಾಯೇ। ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಉರುಞ್ಞಂ ಅನುಪ್ಪತ್ತೋ ಹೋತಿ ಕೇನಚಿದೇವ ಕರಣೀಯೇನ। ಅಥ ಖೋ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಅಞ್ಞತರಂ ಪುರಿಸಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಏಹಿ ತ್ವಂ, ಅಮ್ಭೋ ಪುರಿಸ, ಯೇನ ಭಗವಾ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಮಮ ವಚನೇನ ಭಗವತೋ ಪಾದೇ ಸಿರಸಾ ವನ್ದಾಹಿ, ಅಪ್ಪಾಬಾಧಂ ಅಪ್ಪಾತಙ್ಕಂ ಲಹುಟ್ಠಾನಂ ಬಲಂ ಫಾಸುವಿಹಾರಂ ಪುಚ್ಛ – ‘ರಾಜಾ, ಭನ್ತೇ, ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಭಗವತೋ ಪಾದೇ ಸಿರಸಾ ವನ್ದತಿ, ಅಪ್ಪಾಬಾಧಂ ಅಪ್ಪಾತಙ್ಕಂ ಲಹುಟ್ಠಾನಂ ಬಲಂ ಫಾಸುವಿಹಾರಂ ಪುಚ್ಛತೀ’ತಿ। ಏವಞ್ಚ ವದೇಹಿ – ‘ಅಜ್ಜ ಕಿರ, ಭನ್ತೇ, ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಂ ಭುತ್ತಪಾತರಾಸೋ ಭಗವನ್ತಂ ದಸ್ಸನಾಯ ಉಪಸಙ್ಕಮಿಸ್ಸತೀ’’’ತಿ। ‘‘ಏವಂ, ದೇವಾ’’ತಿ ಖೋ ಸೋ ಪುರಿಸೋ ರಞ್ಞೋ ಪಸೇನದಿಸ್ಸ ಕೋಸಲಸ್ಸ ಪಟಿಸ್ಸುತ್ವಾ ಯೇನ ಭಗವಾ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ। ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸಿನ್ನೋ ಖೋ ಸೋ ಪುರಿಸೋ ಭಗವನ್ತಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ರಾಜಾ, ಭನ್ತೇ, ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಭಗವತೋ ಪಾದೇ ಸಿರಸಾ ವನ್ದತಿ, ಅಪ್ಪಾಬಾಧಂ ಅಪ್ಪಾತಙ್ಕಂ ಲಹುಟ್ಠಾನಂ ಬಲಂ ಫಾಸುವಿಹಾರಂ ಪುಚ್ಛತಿ; ಏವಞ್ಚ ವದೇತಿ – ‘ಅಜ್ಜ ಕಿರ ಭನ್ತೇ, ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಂ ಭುತ್ತಪಾತರಾಸೋ ಭಗವನ್ತಂ ದಸ್ಸನಾಯ ಉಪಸಙ್ಕಮಿಸ್ಸತೀ’’’ತಿ। ಅಸ್ಸೋಸುಂ ಖೋ ಸೋಮಾ ಚ ಭಗಿನೀ ಸಕುಲಾ ಚ ಭಗಿನೀ – ‘‘ಅಜ್ಜ ಕಿರ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಂ ಭುತ್ತಪಾತರಾಸೋ ಭಗವನ್ತಂ ದಸ್ಸನಾಯ ಉಪಸಙ್ಕಮಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ಅಥ ಖೋ ಸೋಮಾ ಚ ಭಗಿನೀ ಸಕುಲಾ ಚ ಭಗಿನೀ ರಾಜಾನಂ ಪಸೇನದಿಂ ಕೋಸಲಂ ಭತ್ತಾಭಿಹಾರೇ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಏತದವೋಚುಂ – ‘‘ತೇನ ಹಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಅಮ್ಹಾಕಮ್ಪಿ ವಚನೇನ ಭಗವತೋ ಪಾದೇ ಸಿರಸಾ ವನ್ದಾಹಿ, ಅಪ್ಪಾಬಾಧಂ ಅಪ್ಪಾತಙ್ಕಂ ಲಹುಟ್ಠಾನಂ ಬಲಂ ಫಾಸುವಿಹಾರಂ ಪುಚ್ಛ – ‘ಸೋಮಾ ಚ, ಭನ್ತೇ, ಭಗಿನೀ ಸಕುಲಾ ಚ ಭಗಿನೀ ಭಗವತೋ ಪಾದೇ ಸಿರಸಾ ವನ್ದತಿ, ಅಪ್ಪಾಬಾಧಂ ಅಪ್ಪಾತಙ್ಕಂ ಲಹುಟ್ಠಾನಂ ಬಲಂ ಫಾಸುವಿಹಾರಂ ಪುಚ್ಛತೀ’’’ತಿ।
೩೭೬. ಅಥ ಖೋ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಂ ಭುತ್ತಪಾತರಾಸೋ ಯೇನ ಭಗವಾ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ। ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸಿನ್ನೋ ಖೋ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಭಗವನ್ತಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಸೋಮಾ ಚ, ಭನ್ತೇ, ಭಗಿನೀ ಸಕುಲಾ ಚ ಭಗಿನೀ ಭಗವತೋ ಪಾದೇ ಸಿರಸಾ ವನ್ದತಿ ವನ್ದನ್ತಿ (ಸೀ॰ ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰ ಪೀ॰), ಅಪ್ಪಾಬಾಧಂ ಅಪ್ಪಾತಙ್ಕಂ ಲಹುಟ್ಠಾನಂ ಬಲಂ ಫಾಸುವಿಹಾರಂ ಪುಚ್ಛತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛನ್ತೀತಿ (ಸೀ॰ ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰ ಪೀ॰)। ‘‘ಕಿಂ ಪನ, ಮಹಾರಾಜ, ಸೋಮಾ ಚ ಭಗಿನೀ ಸಕುಲಾ ಚ ಭಗಿನೀ ಅಞ್ಞಂ ದೂತಂ ನಾಲತ್ಥು’’ನ್ತಿ? ‘‘ಅಸ್ಸೋಸುಂ ಖೋ, ಭನ್ತೇ, ಸೋಮಾ ಚ ಭಗಿನೀ ಸಕುಲಾ ಚ ಭಗಿನೀ – ‘ಅಜ್ಜ ಕಿರ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಪಚ್ಛಾಭತ್ತಂ ಭುತ್ತಪಾತರಾಸೋ ಭಗವನ್ತಂ ದಸ್ಸನಾಯ ಉಪಸಙ್ಕಮಿಸ್ಸತೀ’ತಿ। ಅಥ ಖೋ, ಭನ್ತೇ, ಸೋಮಾ ಚ ಭಗಿನೀ ಸಕುಲಾ ಚ ಭಗಿನೀ ಮಂ ಭತ್ತಾಭಿಹಾರೇ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಏತದವೋಚುಂ – ‘ತೇನ ಹಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಅಮ್ಹಾಕಮ್ಪಿ ವಚನೇನ ಭಗವತೋ ಪಾದೇ ಸಿರಸಾ ವನ್ದಾಹಿ, ಅಪ್ಪಾಬಾಧಂ ಅಪ್ಪಾತಙ್ಕಂ ಲಹುಟ್ಠಾನಂ ಬಲಂ ಫಾಸುವಿಹಾರಂ ಪುಚ್ಛ – ಸೋಮಾ ಚ ಭಗಿನೀ ಸಕುಲಾ ಚ ಭಗಿನೀ ಭಗವತೋ ಪಾದೇ ಸಿರಸಾ ವನ್ದತಿ, ಅಪ್ಪಾಬಾಧಂ ಅಪ್ಪಾತಙ್ಕಂ ಲಹುಟ್ಠಾನಂ ಬಲಂ ಫಾಸುವಿಹಾರಂ ಪುಚ್ಛತೀ’’’ತಿ। ‘‘ಸುಖಿನಿಯೋ ಹೋನ್ತು ತಾ, ಮಹಾರಾಜ, ಸೋಮಾ ಚ ಭಗಿನೀ ಸಕುಲಾ ಚ ಭಗಿನೀ’’ತಿ।
೩೭೭. ಅಥ ಖೋ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಭಗವನ್ತಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಸುತಂ ಮೇತಂ, ಭನ್ತೇ, ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ ಏವಮಾಹ – ‘ನತ್ಥಿ ಸೋ ಸಮಣೋ ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ವಾ ಯೋ ಸಬ್ಬಞ್ಞೂ ಸಬ್ಬದಸ್ಸಾವೀ ಅಪರಿಸೇಸಂ ಞಾಣದಸ್ಸನಂ ಪಟಿಜಾನಿಸ್ಸತಿ, ನೇತಂ ಠಾನಂ ವಿಜ್ಜತೀ’ತಿ। ಯೇ ತೇ, ಭನ್ತೇ, ಏವಮಾಹಂಸು – ‘ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ ಏವಮಾಹ – ನತ್ಥಿ ಸೋ ಸಮಣೋ ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ವಾ ಯೋ ಸಬ್ಬಞ್ಞೂ ಸಬ್ಬದಸ್ಸಾವೀ ಅಪರಿಸೇಸಂ ಞಾಣದಸ್ಸನಂ ಪಟಿಜಾನಿಸ್ಸತಿ, ನೇತಂ ಠಾನಂ ವಿಜ್ಜತೀ’ತಿ; ಕಚ್ಚಿ ತೇ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವತೋ ವುತ್ತವಾದಿನೋ, ನ ಚ ಭಗವನ್ತಂ ಅಭೂತೇನ ಅಬ್ಭಾಚಿಕ್ಖನ್ತಿ, ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಚಾನುಧಮ್ಮಂ ಬ್ಯಾಕರೋನ್ತಿ, ನ ಚ ಕೋಚಿ ಸಹಧಮ್ಮಿಕೋ ವಾದಾನುವಾದೋ ಗಾರಯ್ಹಂ ಠಾನಂ ಆಗಚ್ಛತೀ’’ತಿ? ‘‘ಯೇ ತೇ, ಮಹಾರಾಜ, ಏವಮಾಹಂಸು – ‘ಸಮಣೋ ಗೋತಮೋ ಏವಮಾಹ – ನತ್ಥಿ ಸೋ ಸಮಣೋ ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ವಾ ಯೋ ಸಬ್ಬಞ್ಞೂ ಸಬ್ಬದಸ್ಸಾವೀ ಅಪರಿಸೇಸಂ ಞಾಣದಸ್ಸನಂ ಪಟಿಜಾನಿಸ್ಸತಿ, ನೇತಂ ಠಾನಂ ವಿಜ್ಜತೀ’ತಿ; ನ ಮೇ ತೇ ವುತ್ತವಾದಿನೋ, ಅಬ್ಭಾಚಿಕ್ಖನ್ತಿ ಚ ಪನ ಮಂ ತೇ ಅಸತಾ ಅಭೂತೇನಾ’’ತಿ।
೩೭೮. ಅಥ ಖೋ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ವಿಟಟೂಭಂ ಸೇನಾಪತಿಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಕೋ ನು ಖೋ, ಸೇನಾಪತಿ, ಇಮಂ ಕಥಾವತ್ಥುಂ ರಾಜನ್ತೇಪುರೇ ಅಬ್ಭುದಾಹಾಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಸಞ್ಜಯೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಆಕಾಸಗೋತ್ತೋ’’ತಿ। ಅಥ ಖೋ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಅಞ್ಞತರಂ ಪುರಿಸಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಏಹಿ ತ್ವಂ , ಅಮ್ಭೋ ಪುರಿಸ, ಮಮ ವಚನೇನ ಸಞ್ಜಯಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಆಕಾಸಗೋತ್ತಂ ಆಮನ್ತೇಹಿ – ‘ರಾಜಾ ತಂ, ಭನ್ತೇ, ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಆಮನ್ತೇತೀ’’’ತಿ। ‘‘ಏವಂ, ದೇವಾ’’ತಿ ಖೋ ಸೋ ಪುರಿಸೋ ರಞ್ಞೋ ಪಸೇನದಿಸ್ಸ ಕೋಸಲಸ್ಸ ಪಟಿಸ್ಸುತ್ವಾ ಯೇನ ಸಞ್ಜಯೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಆಕಾಸಗೋತ್ತೋ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಸಞ್ಜಯಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಆಕಾಸಗೋತ್ತಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ರಾಜಾ ತಂ, ಭನ್ತೇ, ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಆಮನ್ತೇತೀ’’ತಿ। ಅಥ ಖೋ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಭಗವನ್ತಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಸಿಯಾ ನು ಖೋ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವತಾ ಅಞ್ಞದೇವ ಕಿಞ್ಚಿ ಸನ್ಧಾಯ ಭಾಸಿತಂ, ತಞ್ಚ ಜನೋ ಅಞ್ಞಥಾಪಿ ಪಚ್ಚಾಗಚ್ಛೇಯ್ಯ ಪಚ್ಚಾಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾತಿ, ಅಭಿಜಾನಾಮಿ ಮಹಾರಾಜ ವಾಚಂ ಭಾಸಿತಾತಿ (ಸೀ॰)। ಯಥಾ ಕಥಂ ಪನ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವಾ ಅಭಿಜಾನಾತಿ ವಾಚಂ ಭಾಸಿತಾ’’ತಿ? ‘‘ಏವಂ ಖೋ ಅಹಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಅಭಿಜಾನಾಮಿ ವಾಚಂ ಭಾಸಿತಾ – ‘ನತ್ಥಿ ಸೋ ಸಮಣೋ ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ವಾ ಯೋ ಸಕಿದೇವ ಸಬ್ಬಂ ಞಸ್ಸತಿ, ಸಬ್ಬಂ ದಕ್ಖಿತಿ, ನೇತಂ ಠಾನಂ ವಿಜ್ಜತೀ’’’ತಿ। ‘‘ಹೇತುರೂಪಂ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವಾ ಆಹ; ಸಹೇತುರೂಪಂ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವಾ ಆಹ – ‘ನತ್ಥಿ ಸೋ ಸಮಣೋ ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ವಾ ಯೋ ಸಕಿದೇವ ಸಬ್ಬಂ ಞಸ್ಸತಿ, ಸಬ್ಬಂ ದಕ್ಖಿತಿ, ನೇತಂ ಠಾನಂ ವಿಜ್ಜತೀ’’’ತಿ। ‘‘ಚತ್ತಾರೋಮೇ, ಭನ್ತೇ, ವಣ್ಣಾ – ಖತ್ತಿಯಾ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ, ವೇಸ್ಸಾ, ಸುದ್ದಾ। ಇಮೇಸಂ ನು ಖೋ, ಭನ್ತೇ, ಚತುನ್ನಂ ವಣ್ಣಾನಂ ಸಿಯಾ ವಿಸೇಸೋ ಸಿಯಾ ನಾನಾಕರಣ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಚತ್ತಾರೋಮೇ, ಮಹಾರಾಜ, ವಣ್ಣಾ – ಖತ್ತಿಯಾ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ, ವೇಸ್ಸಾ, ಸುದ್ದಾ। ಇಮೇಸಂ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಚತುನ್ನಂ ವಣ್ಣಾನಂ ದ್ವೇ ವಣ್ಣಾ ಅಗ್ಗಮಕ್ಖಾಯನ್ತಿ – ಖತ್ತಿಯಾ ಚ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಚ – ಯದಿದಂ ಅಭಿವಾದನಪಚ್ಚುಟ್ಠಾನಅಞ್ಜಲಿಕಮ್ಮಸಾಮೀಚಿಕಮ್ಮಾನೀ’’ತಿ ಸಾಮಿಚಿಕಮ್ಮಾನನ್ತಿ (ಸೀ॰)। ‘‘ನಾಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವನ್ತಂ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಿಕಂ ಪುಚ್ಛಾಮಿ; ಸಮ್ಪರಾಯಿಕಾಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವನ್ತಂ ಪುಚ್ಛಾಮಿ। ಚತ್ತಾರೋಮೇ, ಭನ್ತೇ, ವಣ್ಣಾ – ಖತ್ತಿಯಾ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ, ವೇಸ್ಸಾ, ಸುದ್ದಾ। ಇಮೇಸಂ ನು ಖೋ, ಭನ್ತೇ, ಚತುನ್ನಂ ವಣ್ಣಾನಂ ಸಿಯಾ ವಿಸೇಸೋ ಸಿಯಾ ನಾನಾಕರಣ’’ನ್ತಿ?
೩೭೯. ‘‘ಪಞ್ಚಿಮಾನಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಪಧಾನಿಯಙ್ಗಾನಿ। ಕತಮಾನಿ ಪಞ್ಚ? ಇಧ, ಮಹಾರಾಜ, ಭಿಕ್ಖು ಸದ್ಧೋ ಹೋತಿ, ಸದ್ದಹತಿ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಬೋಧಿಂ – ‘ಇತಿಪಿ ಸೋ ಭಗವಾ ಅರಹಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ವಿಜ್ಜಾಚರಣಸಮ್ಪನ್ನೋ ಸುಗತೋ ಲೋಕವಿದೂ ಅನುತ್ತರೋ ಪುರಿಸದಮ್ಮಸಾರಥಿ ಸತ್ಥಾ ದೇವಮನುಸ್ಸಾನಂ ಬುದ್ಧೋ ಭಗವಾ’ತಿ; ಅಪ್ಪಾಬಾಧೋ ಹೋತಿ ಅಪ್ಪಾತಙ್ಕೋ ಸಮವೇಪಾಕಿನಿಯಾ ಗಹಣಿಯಾ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ನಾತಿಸೀತಾಯ ನಾಚ್ಚುಣ್ಹಾಯ ಮಜ್ಝಿಮಾಯ ಪಧಾನಕ್ಖಮಾಯ; ಅಸಠೋ ಹೋತಿ ಅಮಾಯಾವೀ ಯಥಾಭೂತಂ ಅತ್ತಾನಂ ಆವಿಕತ್ತಾ ಸತ್ಥರಿ ವಾ ವಿಞ್ಞೂಸು ವಾ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀಸು; ಆರದ್ಧವೀರಿಯೋ ವಿಹರತಿ ಅಕುಸಲಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಪಹಾನಾಯ, ಕುಸಲಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಉಪಸಮ್ಪದಾಯ, ಥಾಮವಾ ದಳ್ಹಪರಕ್ಕಮೋ ಅನಿಕ್ಖಿತ್ತಧುರೋ ಕುಸಲೇಸು ಧಮ್ಮೇಸು; ಪಞ್ಞವಾ ಹೋತಿ ಉದಯತ್ಥಗಾಮಿನಿಯಾ ಪಞ್ಞಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಅರಿಯಾಯ ನಿಬ್ಬೇಧಿಕಾಯ ಸಮ್ಮಾದುಕ್ಖಕ್ಖಯಗಾಮಿನಿಯಾ – ಇಮಾನಿ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಪಞ್ಚ ಪಧಾನಿಯಙ್ಗಾನಿ। ಚತ್ತಾರೋಮೇ, ಮಹಾರಾಜ, ವಣ್ಣಾ – ಖತ್ತಿಯಾ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ, ವೇಸ್ಸಾ, ಸುದ್ದಾ। ತೇ ಚಸ್ಸು ಇಮೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಪಧಾನಿಯಙ್ಗೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಾ ; ಏತ್ಥ ಪನ ನೇಸಂ ಅಸ್ಸ ದೀಘರತ್ತಂ ಹಿತಾಯ ಸುಖಾಯಾ’’ತಿ। ‘‘ಚತ್ತಾರೋಮೇ, ಭನ್ತೇ, ವಣ್ಣಾ – ಖತ್ತಿಯಾ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ, ವೇಸ್ಸಾ, ಸುದ್ದಾ । ತೇ ಚಸ್ಸು ಇಮೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಪಧಾನಿಯಙ್ಗೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಾ; ಏತ್ಥ ಪನ ನೇಸಂ, ಭನ್ತೇ, ಸಿಯಾ ವಿಸೇಸೋ ಸಿಯಾ ನಾನಾಕರಣ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಏತ್ಥ ಖೋ ನೇಸಾಹಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಪಧಾನವೇಮತ್ತತಂ ವದಾಮಿ। ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿಸ್ಸು, ಮಹಾರಾಜ, ದ್ವೇ ಹತ್ಥಿದಮ್ಮಾ ವಾ ಅಸ್ಸದಮ್ಮಾ ವಾ ಗೋದಮ್ಮಾ ವಾ ಸುದನ್ತಾ ಸುವಿನೀತಾ, ದ್ವೇ ಹತ್ಥಿದಮ್ಮಾ ವಾ ಅಸ್ಸದಮ್ಮಾ ವಾ ಗೋದಮ್ಮಾ ವಾ ಅದನ್ತಾ ಅವಿನೀತಾ। ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞಸಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಯೇ ತೇ ದ್ವೇ ಹತ್ಥಿದಮ್ಮಾ ವಾ ಅಸ್ಸದಮ್ಮಾ ವಾ ಗೋದಮ್ಮಾ ವಾ ಸುದನ್ತಾ ಸುವಿನೀತಾ, ಅಪಿ ನು ತೇ ದನ್ತಾವ ದನ್ತಕಾರಣಂ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯುಂ, ದನ್ತಾವ ದನ್ತಭೂಮಿಂ ಸಮ್ಪಾಪುಣೇಯ್ಯು’’ನ್ತಿ? ‘‘ಏವಂ, ಭನ್ತೇ’’। ‘‘ಯೇ ಪನ ತೇ ದ್ವೇ ಹತ್ಥಿದಮ್ಮಾ ವಾ ಅಸ್ಸದಮ್ಮಾ ವಾ ಗೋದಮ್ಮಾ ವಾ ಅದನ್ತಾ ಅವಿನೀತಾ, ಅಪಿ ನು ತೇ ಅದನ್ತಾವ ದನ್ತಕಾರಣಂ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯುಂ, ಅದನ್ತಾವ ದನ್ತಭೂಮಿಂ ಸಮ್ಪಾಪುಣೇಯ್ಯುಂ, ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ತೇ ದ್ವೇ ಹತ್ಥಿದಮ್ಮಾ ವಾ ಅಸ್ಸದಮ್ಮಾ ವಾ ಗೋದಮ್ಮಾ ವಾ ಸುದನ್ತಾ ಸುವಿನೀತಾ’’ತಿ? ‘‘ನೋ ಹೇತಂ, ಭನ್ತೇ’’। ‘‘ಏವಮೇವ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಯಂ ತಂ ಸದ್ಧೇನ ಪತ್ತಬ್ಬಂ ಅಪ್ಪಾಬಾಧೇನ ಅಸಠೇನ ಅಮಾಯಾವಿನಾ ಆರದ್ಧವೀರಿಯೇನ ಪಞ್ಞವತಾ ತಂ ವತ ತಂ ತಥಾ ಸೋ (ಕ॰) ಅಸ್ಸದ್ಧೋ ಬಹ್ವಾಬಾಧೋ ಸಠೋ ಮಾಯಾವೀ ಕುಸೀತೋ ದುಪ್ಪಞ್ಞೋ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸತೀತಿ – ನೇತಂ ಠಾನಂ ವಿಜ್ಜತೀ’’ತಿ।
೩೮೦. ‘‘ಹೇತುರೂಪಂ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವಾ ಆಹ; ಸಹೇತುರೂಪಂ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವಾ ಆಹ। ಚತ್ತಾರೋಮೇ, ಭನ್ತೇ, ವಣ್ಣಾ – ಖತ್ತಿಯಾ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ, ವೇಸ್ಸಾ , ಸುದ್ದಾ। ತೇ ಚಸ್ಸು ಇಮೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಪಧಾನಿಯಙ್ಗೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಾ ತೇ ಚಸ್ಸು ಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನಾ; ಏತ್ಥ ಪನ ನೇಸಂ, ಭನ್ತೇ, ಸಿಯಾ ವಿಸೇಸೋ ಸಿಯಾ ನಾನಾಕರಣ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಏತ್ಥ ಖೋ ಏತ್ಥ ಖೋ ಪನ (ಸೀ॰) ನೇಸಾಹಂ, ಮಹಾರಾಜ, ನ ಕಿಞ್ಚಿ ನಾನಾಕರಣಂ ವದಾಮಿ – ಯದಿದಂ ವಿಮುತ್ತಿಯಾ ವಿಮುತ್ತಿಂ। ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಪುರಿಸೋ ಸುಕ್ಖಂ ಸಾಕಕಟ್ಠಂ ಆದಾಯ ಅಗ್ಗಿಂ ಅಭಿನಿಬ್ಬತ್ತೇಯ್ಯ, ತೇಜೋ ಪಾತುಕರೇಯ್ಯ ; ಅಥಾಪರೋ ಪುರಿಸೋ ಸುಕ್ಖಂ ಸಾಲಕಟ್ಠಂ ಆದಾಯ ಅಗ್ಗಿಂ ಅಭಿನಿಬ್ಬತ್ತೇಯ್ಯ, ತೇಜೋ ಪಾತುಕರೇಯ್ಯ; ಅಥಾಪರೋ ಪುರಿಸೋ ಸುಕ್ಖಂ ಅಮ್ಬಕಟ್ಠಂ ಆದಾಯ ಅಗ್ಗಿಂ ಅಭಿನಿಬ್ಬತ್ತೇಯ್ಯ, ತೇಜೋ ಪಾತುಕರೇಯ್ಯ; ಅಥಾಪರೋ ಪುರಿಸೋ ಸುಕ್ಖಂ ಉದುಮ್ಬರಕಟ್ಠಂ ಆದಾಯ ಅಗ್ಗಿಂ ಅಭಿನಿಬ್ಬತ್ತೇಯ್ಯ, ತೇಜೋ ಪಾತುಕರೇಯ್ಯ। ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞಸಿ, ಮಹಾರಾಜ, ಸಿಯಾ ನು ಖೋ ತೇಸಂ ಅಗ್ಗೀನಂ ನಾನಾದಾರುತೋ ಅಭಿನಿಬ್ಬತ್ತಾನಂ ಕಿಞ್ಚಿ ನಾನಾಕರಣಂ ಅಚ್ಚಿಯಾ ವಾ ಅಚ್ಚಿಂ, ವಣ್ಣೇನ ವಾ ವಣ್ಣಂ, ಆಭಾಯ ವಾ ಆಭ’’ನ್ತಿ? ‘‘ನೋ ಹೇತಂ, ಭನ್ತೇ’’। ‘‘ಏವಮೇವ ಖೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಯಂ ತಂ ತೇಜಂ ವೀರಿಯಾ ನಿಮ್ಮಥಿತಂ ಪಧಾನಾಭಿನಿಬ್ಬತ್ತಂ ವಿರಿಯಂ ನಿಪ್ಫರತಿ, ತಂ ಪಚ್ಛಾಭಿನಿಬ್ಬತ್ತಂ (ಸೀ॰), ನಾಹಂ ತತ್ಥ ಕಿಞ್ಚಿ ನಾನಾಕರಣಂ ವದಾಮಿ – ಯದಿದಂ ವಿಮುತ್ತಿಯಾ ವಿಮುತ್ತಿ’’ನ್ತಿ। ‘‘ಹೇತುರೂಪಂ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವಾ ಆಹ; ಸಹೇತುರೂಪಂ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವಾ ಆಹ। ಕಿಂ ಪನ, ಭನ್ತೇ, ಅತ್ಥಿ ದೇವಾ’’ತಿ? ‘‘ಕಿಂ ಪನ ತ್ವಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಏವಂ ವದೇಸಿ – ‘ಕಿಂ ಪನ, ಭನ್ತೇ, ಅತ್ಥಿ ದೇವಾ’’’ತಿ? ‘‘ಯದಿ ವಾ ತೇ, ಭನ್ತೇ, ದೇವಾ ಆಗನ್ತಾರೋ ಇತ್ಥತ್ತಂ ಯದಿ ವಾ ಅನಾಗನ್ತಾರೋ ಇತ್ಥತ್ತಂ’’? ‘‘ಯೇ ತೇ, ಮಹಾರಾಜ, ದೇವಾ ಸಬ್ಯಾಬಜ್ಝಾ ತೇ ದೇವಾ ಆಗನ್ತಾರೋ ಇತ್ಥತ್ತಂ, ಯೇ ತೇ ದೇವಾ ಅಬ್ಯಾಬಜ್ಝಾ ತೇ ದೇವಾ ಅನಾಗನ್ತಾರೋ ಇತ್ಥತ್ತ’’ನ್ತಿ।
೩೮೧. ಏವಂ ವುತ್ತೇ, ವಿಟ್ಟೂಭೋ ಸೇನಾಪತಿ ಭಗವನ್ತಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಯೇ ತೇ, ಭನ್ತೇ, ದೇವಾ ಸಬ್ಯಾಬಜ್ಝಾ ಆಗನ್ತಾರೋ ಇತ್ಥತ್ತಂ ತೇ ದೇವಾ, ಯೇ ತೇ ದೇವಾ ಅಬ್ಯಾಬಜ್ಝಾ ಅನಾಗನ್ತಾರೋ ಇತ್ಥತ್ತಂ ತೇ ದೇವೇ ತಮ್ಹಾ ಠಾನಾ ಚಾವೇಸ್ಸನ್ತಿ ವಾ ಪಬ್ಬಾಜೇಸ್ಸನ್ತಿ ವಾ’’ತಿ?
ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮತೋ ಆನನ್ದಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಅಯಂ ಖೋ ವಿಟಟೂಭೋ ಸೇನಾಪತಿ ರಞ್ಞೋ ಪಸೇನದಿಸ್ಸ ಕೋಸಲಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ; ಅಹಂ ಭಗವತೋ ಪುತ್ತೋ। ಅಯಂ ಖೋ ಕಾಲೋ ಯಂ ಪುತ್ತೋ ಪುತ್ತೇನ ಮನ್ತೇಯ್ಯಾ’’ತಿ। ಅಥ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಆನನ್ದೋ ವಿಟಟೂಭಂ ಸೇನಾಪತಿಂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ತೇನ ಹಿ, ಸೇನಾಪತಿ, ತಂ ಯೇವೇತ್ಥ ಪಟಿಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮಿ; ಯಥಾ ತೇ ಖಮೇಯ್ಯ ತಥಾ ನಂ ಬ್ಯಾಕರೇಯ್ಯಾಸಿ। ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞಸಿ, ಸೇನಾಪತಿ, ಯಾವತಾ ರಞ್ಞೋ ಪಸೇನದಿಸ್ಸ ಕೋಸಲಸ್ಸ ವಿಜಿತಂ ಯತ್ಥ ಚ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಇಸ್ಸರಿಯಾಧಿಪಚ್ಚಂ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇತಿ, ಪಹೋತಿ ತತ್ಥ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಸಮಣಂ ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ವಾ ಪುಞ್ಞವನ್ತಂ ವಾ ಅಪುಞ್ಞವನ್ತಂ ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯವನ್ತಂ ವಾ ಅಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯವನ್ತಂ ವಾ ತಮ್ಹಾ ಠಾನಾ ಚಾವೇತುಂ ವಾ ಪಬ್ಬಾಜೇತುಂ ವಾ’’ತಿ? ‘‘ಯಾವತಾ, ಭೋ, ರಞ್ಞೋ ಪಸೇನದಿಸ್ಸ ಕೋಸಲಸ್ಸ ವಿಜಿತಂ ಯತ್ಥ ಚ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಇಸ್ಸರಿಯಾಧಿಪಚ್ಚಂ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇತಿ, ಪಹೋತಿ ತತ್ಥ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಸಮಣಂ ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ವಾ ಪುಞ್ಞವನ್ತಂ ವಾ ಅಪುಞ್ಞವನ್ತಂ ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯವನ್ತಂ ವಾ ಅಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯವನ್ತಂ ವಾ ತಮ್ಹಾ ಠಾನಾ ಚಾವೇತುಂ ವಾ ಪಬ್ಬಾಜೇತುಂ ವಾ’’ತಿ।
‘‘ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞಸಿ, ಸೇನಾಪತಿ, ಯಾವತಾ ರಞ್ಞೋ ಪಸೇನದಿಸ್ಸ ಕೋಸಲಸ್ಸ ಅವಿಜಿತಂ ಯತ್ಥ ಚ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ನ ಇಸ್ಸರಿಯಾಧಿಪಚ್ಚಂ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇತಿ, ತತ್ಥ ಪಹೋತಿ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಸಮಣಂ ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ವಾ ಪುಞ್ಞವನ್ತಂ ವಾ ಅಪುಞ್ಞವನ್ತಂ ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯವನ್ತಂ ವಾ ಅಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯವನ್ತಂ ವಾ ತಮ್ಹಾ ಠಾನಾ ಚಾವೇತುಂ ವಾ ಪಬ್ಬಾಜೇತುಂ ವಾ’’ತಿ? ‘‘ಯಾವತಾ, ಭೋ, ರಞ್ಞೋ ಪಸೇನದಿಸ್ಸ ಕೋಸಲಸ್ಸ ಅವಿಜಿತಂ ಯತ್ಥ ಚ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ನ ಇಸ್ಸರಿಯಾಧಿಪಚ್ಚಂ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇತಿ, ನ ತತ್ಥ ಪಹೋತಿ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಸಮಣಂ ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ವಾ ಪುಞ್ಞವನ್ತಂ ವಾ ಅಪುಞ್ಞವನ್ತಂ ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯವನ್ತಂ ವಾ ಅಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯವನ್ತಂ ವಾ ತಮ್ಹಾ ಠಾನಾ ಚಾವೇತುಂ ವಾ ಪಬ್ಬಾಜೇತುಂ ವಾ’’ತಿ।
‘‘ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞಸಿ, ಸೇನಾಪತಿ, ಸುತಾ ತೇ ದೇವಾ ತಾವತಿಂಸಾ’’ತಿ? ‘‘ಏವಂ, ಭೋ। ಸುತಾ ಮೇ ದೇವಾ ತಾವತಿಂಸಾ। ಇಧಾಪಿ ಭೋತಾ ರಞ್ಞಾ ಪಸೇನದಿನಾ ಕೋಸಲೇನ ಸುತಾ ದೇವಾ ತಾವತಿಂಸಾ’’ತಿ। ‘‘ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞಸಿ, ಸೇನಾಪತಿ, ಪಹೋತಿ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ದೇವೇ ತಾವತಿಂಸೇ ತಮ್ಹಾ ಠಾನಾ ಚಾವೇತುಂ ವಾ ಪಬ್ಬಾಜೇತುಂ ವಾ’’ತಿ? ‘‘ದಸ್ಸನಮ್ಪಿ, ಭೋ, ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ದೇವೇ ತಾವತಿಂಸೇ ನಪ್ಪಹೋತಿ, ಕುತೋ ಪನ ತಮ್ಹಾ ಠಾನಾ ಚಾವೇಸ್ಸತಿ ವಾ ಪಬ್ಬಾಜೇಸ್ಸತಿ ವಾ’’ತಿ? ‘‘ಏವಮೇವ ಖೋ, ಸೇನಾಪತಿ, ಯೇ ತೇ ದೇವಾ ಸಬ್ಯಾಬಜ್ಝಾ ಆಗನ್ತಾರೋ ಇತ್ಥತ್ತಂ ತೇ ದೇವಾ, ಯೇ ತೇ ದೇವಾ ಅಬ್ಯಾಬಜ್ಝಾ ಅನಾಗನ್ತಾರೋ ಇತ್ಥತ್ತಂ ತೇ ದೇವೇ ದಸ್ಸನಾಯಪಿ ನಪ್ಪಹೋನ್ತಿ; ಕುತೋ ಪನ ತಮ್ಹಾ ಠಾನಾ ಚಾವೇಸ್ಸನ್ತಿ ವಾ ಪಬ್ಬಾಜೇಸ್ಸನ್ತಿ ವಾ’’ತಿ?
೩೮೨. ಅಥ ಖೋ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಭಗವನ್ತಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಕೋನಾಮೋ ಅಯಂ, ಭನ್ತೇ, ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ? ‘‘ಆನನ್ದೋ ನಾಮ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ। ‘‘ಆನನ್ದೋ ವತ, ಭೋ, ಆನನ್ದರೂಪೋ ವತ, ಭೋ! ಹೇತುರೂಪಂ, ಭನ್ತೇ , ಆಯಸ್ಮಾ ಆನನ್ದೋ ಆಹ; ಸಹೇತುರೂಪಂ, ಭನ್ತೇ, ಆಯಸ್ಮಾ ಆನನ್ದೋ ಆಹ। ಕಿಂ ಪನ, ಭನ್ತೇ, ಅತ್ಥಿ ಬ್ರಹ್ಮಾ’’ತಿ? ‘‘ಕಿಂ ಪನ ತ್ವಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಏವಂ ವದೇಸಿ – ‘ಕಿಂ ಪನ, ಭನ್ತೇ, ಅತ್ಥಿ ಬ್ರಹ್ಮಾ’’’ತಿ? ‘‘ಯದಿ ವಾ ಸೋ, ಭನ್ತೇ, ಬ್ರಹ್ಮಾ ಆಗನ್ತಾ ಇತ್ಥತ್ತಂ, ಯದಿ ವಾ ಅನಾಗನ್ತಾ ಇತ್ಥತ್ತ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಯೋ ಸೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಬ್ರಹ್ಮಾ ಸಬ್ಯಾಬಜ್ಝೋ ಸೋ ಬ್ರಹ್ಮಾ ಆಗನ್ತಾ ಇತ್ಥತ್ತಂ, ಯೋ ಸೋ ಬ್ರಹ್ಮಾ ಅಬ್ಯಾಬಜ್ಝೋ ಸೋ ಬ್ರಹ್ಮಾ ಅನಾಗನ್ತಾ ಇತ್ಥತ್ತ’’ನ್ತಿ। ಅಥ ಖೋ ಅಞ್ಞತರೋ ಪುರಿಸೋ ರಾಜಾನಂ ಪಸೇನದಿಂ ಕೋಸಲಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಸಞ್ಜಯೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಆಕಾಸಗೋತ್ತೋ ಆಗತೋ’’ತಿ। ಅಥ ಖೋ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಸಞ್ಜಯಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಆಕಾಸಗೋತ್ತಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಕೋ ನು ಖೋ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಇಮಂ ಕಥಾವತ್ಥುಂ ರಾಜನ್ತೇಪುರೇ ಅಬ್ಭುದಾಹಾಸೀ’’ತಿ? ‘‘ವಿಟಟೂಭೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಸೇನಾಪತೀ’’ತಿ। ವಿಟಟೂಭೋ ಸೇನಾಪತಿ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಸಞ್ಜಯೋ, ಮಹಾರಾಜ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಆಕಾಸಗೋತ್ತೋ’’ತಿ। ಅಥ ಖೋ ಅಞ್ಞತರೋ ಪುರಿಸೋ ರಾಜಾನಂ ಪಸೇನದಿಂ ಕೋಸಲಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಯಾನಕಾಲೋ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ।
ಅಥ ಖೋ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಭಗವನ್ತಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಂ ಮಯಂ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವನ್ತಂ ಅಪುಚ್ಛಿಮ್ಹಾ, ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಂ ಭಗವಾ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ; ತಞ್ಚ ಪನಮ್ಹಾಕಂ ರುಚ್ಚತಿ ಚೇವ ಖಮತಿ ಚ, ತೇನ ಚಮ್ಹಾ ಅತ್ತಮನಾ। ಚಾತುವಣ್ಣಿಸುದ್ಧಿಂ ಮಯಂ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವನ್ತಂ ಅಪುಚ್ಛಿಮ್ಹಾ, ಚಾತುವಣ್ಣಿಸುದ್ಧಿಂ ಭಗವಾ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ; ತಞ್ಚ ಪನಮ್ಹಾಕಂ ರುಚ್ಚತಿ ಚೇವ ಖಮತಿ ಚ, ತೇನ ಚಮ್ಹಾ ಅತ್ತಮನಾ। ಅಧಿದೇವೇ ಮಯಂ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವನ್ತಂ ಅಪುಚ್ಛಿಮ್ಹಾ, ಅಧಿದೇವೇ ಭಗವಾ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ; ತಞ್ಚ ಪನಮ್ಹಾಕಂ ರುಚ್ಚತಿ ಚೇವ ಖಮತಿ ಚ, ತೇನ ಚಮ್ಹಾ ಅತ್ತಮನಾ। ಅಧಿಬ್ರಹ್ಮಾನಂ ಮಯಂ, ಭನ್ತೇ, ಭಗವನ್ತಂ ಅಪುಚ್ಛಿಮ್ಹಾ, ಅಧಿಬ್ರಹ್ಮಾನಂ ಭಗವಾ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ; ತಞ್ಚ ಪನಮ್ಹಾಕಂ ರುಚ್ಚತಿ ಚೇವ ಖಮತಿ ಚ, ತೇನ ಚಮ್ಹಾ ಅತ್ತಮನಾ। ಯಂ ಯದೇವ ಚ ಮಯಂ ಭಗವನ್ತಂ ಅಪುಚ್ಛಿಮ್ಹಾ ತಂ ತದೇವ ಭಗವಾ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ; ತಞ್ಚ ಪನಮ್ಹಾಕಂ ರುಚ್ಚತಿ ಚೇವ ಖಮತಿ ಚ, ತೇನ ಚಮ್ಹಾ ಅತ್ತಮನಾ। ಹನ್ದ, ಚ ದಾನಿ ಮಯಂ, ಭನ್ತೇ, ಗಚ್ಛಾಮ; ಬಹುಕಿಚ್ಚಾ ಮಯಂ ಬಹುಕರಣೀಯಾ’’ತಿ। ‘‘ಯಸ್ಸದಾನಿ ತ್ವಂ, ಮಹಾರಾಜ, ಕಾಲಂ ಮಞ್ಞಸೀ’’ತಿ। ಅಥ ಖೋ ರಾಜಾ ಪಸೇನದಿ ಕೋಸಲೋ ಭಗವತೋ ಭಾಸಿತಂ ಅಭಿನನ್ದಿತ್ವಾ ಅನುಮೋದಿತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಭಗವನ್ತಂ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಪದಕ್ಖಿಣಂ ಕತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮೀತಿ।
ಕಣ್ಣಕತ್ಥಲಸುತ್ತಂ ನಿಟ್ಠಿತಂ ದಸಮಂ।
ರಾಜವಗ್ಗೋ ನಿಟ್ಠಿತೋ ಚತುತ್ಥೋ।
ತಸ್ಸುದ್ದಾನಂ –
ಘಟಿಕಾರೋ ರಟ್ಠಪಾಲೋ, ಮಘದೇವೋ ಮಧುರಿಯಂ।
ಬೋಧಿ ಅಙ್ಗುಲಿಮಾಲೋ ಚ, ಪಿಯಜಾತಂ ಬಾಹಿತಿಕಂ।
ಧಮ್ಮಚೇತಿಯಸುತ್ತಞ್ಚ, ದಸಮಂ ಕಣ್ಣಕತ್ಥಲಂ॥