೨. ದೇವಪುತ್ತಸಂಯುತ್ತಂ
೧. ಪಠಮವಗ್ಗೋ
೧. ಪಠಮಕಸ್ಸಪಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
೮೨. ದೇವಸ್ಸ ದೇವಪುತ್ತೋ। ದೇವಾನಂ ಜನಕಜನೇತಬ್ಬಸಮ್ಬನ್ಧಾಭಾವತೋ ಕಥಮಯಂ ದೇವಪುತ್ತೋತಿ ವುಚ್ಚತೀತಿ ಆಹ ‘‘ದೇವಾನಂ ಹೀ’’ತಿಆದಿ। ‘‘ಅಪಾಕಟೋ ಅಞ್ಞತರೋತಿ ವುಚ್ಚತೀ’’ತಿ ಇದಂ ಯೇಭುಯ್ಯವಸೇನ ವುತ್ತಂ। ಪಾಕಟೋಪಿ ಹಿ ಕತ್ಥಚಿ ‘‘ಅಞ್ಞತರೋ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಹೇಟ್ಠಾ ದೇವತಾಸಂಯುತ್ತೇ ‘‘ಅಪಾಕಟಾ ಅಞ್ಞತರಾ ದೇವತಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಧ ‘‘ಪಾಕಟೋ ದೇವಪುತ್ತೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ತಥಾ ಹಿಸ್ಸ ಕಸ್ಸಪೋತಿ ಗೋತ್ತನಾಮಂ ಗಹಿತಂ, ತಞ್ಚ ಖೋ ಪುರಿಮಜಾತಿಸಿದ್ಧಸಮಞ್ಞಾವಸೇನ। ಅನುಸಾಸನಂ ಅನುಸಾಸೋ, ತಂ ಅನುಸಾಸಂ। ಭಿಕ್ಖುನಿದ್ದೇಸನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖುಸದ್ದಸ್ಸ ನಿದ್ದೇಸಂ। ಭಿಕ್ಖುಓವಾದನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖುಭಾವಾವಹಂ ಓವಾದಂ। ಯದಿ ಪನ ನ ಅಸ್ಸೋಸಿ, ಕಥಮಯಂ ಪಞ್ಹಂ ಕಥೇಸೀತಿ? ಅಞ್ಞತೋ ಸುತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಪಞ್ಹಂ ಕಥೇಸಿ, ನ ಪನ ಭಗವತೋ ಸಮ್ಮುಖಾ ಸುತಭಾವೇನ।
ತೇಸನ್ತಿ ಯಥಾವುತ್ತಾನಂ ತಿಣ್ಣಂ ಪುಗ್ಗಲಾನಂ। ‘‘ಕಥೇತುಕಾಮೋ ಚೇವಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಹಿ ಚತುತ್ಥಂ ಇಧ ಉದ್ಧಟಂ। ತತ್ಥ ಆದಿತೋ ತಿಣ್ಣಂ ಭಗವಾ ಪಞ್ಹಂ ಭಾರಂ ನ ಕರೋತಿ ಏಕೇಕಙ್ಗವೇಕಲ್ಲತೋ ಚೇವ ಅಙ್ಗದ್ವಯವೇಕಲ್ಲತೋ ಚ, ಚತುತ್ಥಸ್ಸ ಪನ ಉಭಯಙ್ಗಪಾರಿಪೂರತ್ತಾ ಭಾರಂ ಕರೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಅಯಂ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ।
ಗಾಥಾಯಂ ‘‘ಸುಭಾಸಿತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಉಪಯೋಗತ್ಥೇ ಸಾಮಿವಚನನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಸುಭಾಸಿತಂ ಸಿಕ್ಖೇಯ್ಯಾ’’ತಿ। ಚತುಸಚ್ಚಾದಿನಿಸ್ಸಿತಂ ಬುದ್ಧವಚನಂ ಸಿಕ್ಖನ್ತೋ ಚತುಬ್ಬಿಧಂ ವಚೀಸುಚರಿತಂ ಸಿಕ್ಖತಿ ನಾಮಾತಿ ಆಹ ‘‘ಚತುಸಚ್ಚನಿಸ್ಸಿತಂ…ಪೇ॰… ಸಿಕ್ಖೇಯ್ಯಾ’’ತಿ। ಅವಧಾರಣೇನ ತಪ್ಪಟಿಪಕ್ಖಂ ಪಟಿನಿವತ್ತೇತಿ। ಉಪಾಸಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಆಸೇವಿತಬ್ಬಂ ಭಾವೇತಬ್ಬಂ ಬಹುಲೀಕಾತಬ್ಬಂ। ಅಟ್ಠತಿಂಸಭೇದಂ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಇದಂ ತಸ್ಸ ವಿಪಸ್ಸನಾಪದಟ್ಠಾನತಂ ಹದಯೇ ಠಪೇತ್ವಾ ವುತ್ತಂ। ತಥಾ ಹಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ದುತಿಯಪದೇನ ಅಧಿಪಞ್ಞಾಸಿಕ್ಖಾ ಕಥಿತಾ’’ತಿ। ಯೇ ಪನ ‘‘ದುತಿಯಪದೇನ ಅಧಿಚಿತ್ತಸಿಕ್ಖಾ ಚಿತ್ತವೂಪಸಮೇನ ಅಧಿಪಞ್ಞಾಸಿಕ್ಖಾ’’ತಿ ‘‘ಭಾವೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ। ಉಪಾಸನನ್ತಿ ಪಯಿರುಪಾಸನಂ। ತಞ್ಚ ಖೋ ಅಸ್ಸುತಪರಿಯಾಪುಣನಕಮ್ಮಟ್ಠಾನುಗ್ಗಹಾದಿವಸೇನ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ತಮ್ಪೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಅಧಿಸೀಲಸಿಕ್ಖಾ ಕಥಿತಾ ಲಕ್ಖಣಹಾರನಯೇನ। ವಚೀಸುಚರಿತಸ್ಸ ಹಿ ಸೀಲಸಭಾವತ್ತಾ ತಗ್ಗಹಣೇನೇವ ತದೇಕಲಕ್ಖಣಂ ಕಾಯಸುಚರಿತಮ್ಪಿ ಇತರಮ್ಪಿ ಗಹಿತಮೇವಾತಿ। ಏತ್ಥ ಚ ಅಧಿಸೀಲಸಿಕ್ಖಾಯ ಚಿತ್ತವಿವೇಕೋ, ಅಧಿಪಞ್ಞಾಸಿಕ್ಖಾಯ ಉಪಧಿವಿವೇಕೋ, ಅಧಿಚಿತ್ತಸಿಕ್ಖಾಯ ಕಾಯವಿವೇಕೋ ಕಥಿತೋ, ಕಾಯವಿವೇಕೋ ಪನ ಸರೂಪೇನೇವ ಪಾಳಿಯಂ ಗಹಿತೋತಿ ತಿವಿಧಸ್ಸಪಿ ವಿವೇಕಸ್ಸ ಪಕಾಸಿತತ್ತಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಸೇಸಂ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ।
ಪಠಮಕಸ್ಸಪಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
೨. ದುತಿಯಕಸ್ಸಪಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
೮೩. ದ್ವೀಹಿ ಝಾನೇಹೀತಿ ಆರಮ್ಮಣಲಕ್ಖಣೂಪನಿಜ್ಝಾನಲಕ್ಖಣೇಹಿ ದ್ವೀಹಿ ಝಾನೇಹಿ। ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನವಿಮುತ್ತಿಯಾತಿ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಾನುಯೋಗಲದ್ಧಾಯ ವಿಮುತ್ತಿಯಾ। ತೇನ ತದಙ್ಗವಿಕ್ಖಮ್ಭನವಿಮುತ್ತಿಯೋ ವದತಿ। ಸತ್ಥುಸಾಸನಸ್ಸ ಹದಯತ್ತಾ ಅಬ್ಭನ್ತರತ್ತಾ ಹದಯಸ್ಸ ಮಾನಸಸ್ಸ, ಅನುಪತ್ತಿಂ ಪಟಿಲಾಭಮಾನಸಂ। ತಂ ಪನ ಅತ್ಥತೋ ಅಞ್ಞಾ ಏವಾತಿ ಆಹ ‘‘ಅರಹತ್ತ’’ನ್ತಿ। ತಂ ಪತ್ತುಕಾಮೇನ ಏಕನ್ತತೋ ವಜ್ಜೇತಬ್ಬತಣ್ಹಾದಿಟ್ಠೀನಂ ಭಾವೇ ತಸ್ಸ ಅನಿಜ್ಝನತೋ, ತದಭಾವೇ ಇಜ್ಝನತೋ ಚ ತೇ ಉಪ್ಪಾದನವಸೇನ ಯದಗ್ಗೇನ ನಿಸ್ಸಿತೋ, ತದಗ್ಗೇನ ಪನಾಯಮ್ಪಿ ತೇಹಿ ನಿಸ್ಸಿತೋ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಅನಿಸ್ಸಿತೋ’’ತಿಆದಿ। ಅರಹತ್ತಂ ಆನಿಸಂಸಿತಬ್ಬಟ್ಠೇನ ಆನಿಸಂಸಂ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಅರಹತ್ತಾನಿಸಂಸೋ। ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತುಕಾಮಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಭಾಗಪಟಿಪದಾ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬಾ। ತತ್ಥ ಚ ಸಬ್ಬಪಠಮೋ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಅತ್ತಾನುಯೋಗೋ, ಸೋ ಇಧ ನ ಗಹಿತೋತಿ ಆಹ ‘‘ತನ್ತಿಧಮ್ಮೋ ಪುಬ್ಬಭಾಗೋ’’ತಿ। ತತ್ಥ ತನ್ತಿಧಮ್ಮೋತಿ ಪರಿಯತ್ತಿಧಮ್ಮೋ।
ದುತಿಯಕಸ್ಸಪಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
೩. ಮಘಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
೮೪. ಮಘೋತಿ ಸ್ವೇವಾತಿ ಸಕ್ಕೋ ಏವ। ವತೇನಾತಿ ಮಾತಾಪಿತುಉಪಟ್ಠಾನಾದಿಚಾರಿತ್ತಧಮ್ಮೇನ ಅಞ್ಞೇತಿ ಉಪಧಿವೇಪಕ್ಕಪಾಪಧಮ್ಮೇ ಅಭಿಭವಿತ್ವಾ। ಅಸುರನ್ತಿ ಇನ್ದಸತ್ತುಭೂತಂ ಅಸುರಂ।
ಮಘಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
೪. ಮಾಗಧಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
೮೫. ಚತುತ್ಥಸುತ್ತಂ ವುತ್ತತ್ಥಮೇವಾತಿ ದೇವತಾಸಂಯುತ್ತೇ ಸಂವಣ್ಣಿತತ್ಥಮೇವ, ತಸ್ಮಾ ಇಧ ನ ವತ್ತಬ್ಬೋ ಅತ್ಥೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ।
ಮಾಗಧಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ
೫. ದಾಮಲಿಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
೮೬. ತೇನ ಕಾರಣೇನಾತಿ ತೇನ ಪಧಾನೇನ ಕಾರಣಭೂತೇನ, ಪಧಾನಕರಣನಿಮಿತ್ತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಖುದ್ದಕಮ್ಪಿ ಮಹನ್ತಮ್ಪಿ ಹೀನಮ್ಪಿ ಪಣೀತಮ್ಪಿ ಭವಂ। ಆಯತಪಗ್ಗಹೋತಿ ದೀಘರತ್ತಸ್ಸ ವೀರಿಯಾರಮ್ಭೋ। ಕಿಚ್ಚವೋಸಾನನ್ತಿ ಕಿಚ್ಚನಿಟ್ಠಾನಂ। ತಥೇವಾತಿ ಯಥಾ ಅರಹತ್ತುಪ್ಪತ್ತಿತೋ ಪುಬ್ಬೇ, ತತೋ ಪಚ್ಛಾಪಿ ತಥೇವ ‘‘ಬುದ್ಧಿಪಗ್ಗಹೋ’’ತಿ ವೀರಿಯಂ ದಳ್ಹಂ ಕರೋತೂತಿ ಕುಪ್ಪಧಮ್ಮಂ ವಿಯ ಮಞ್ಞಮಾನೋ ವದತಿ। ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಸುಖವಿಹಾರಾದಿಅತ್ಥಂ ಪನ ವೀರಿಯಕರಣಂ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬಮೇವ।
ಅಸಂಕಿಣ್ಣಾತಿ ಅವೋಮಿಸ್ಸಾ ಏವಂ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಅನಾಗತತ್ತಾ। ತೇನಾಹ ‘‘ಭಗವತಾ ಹೀ’’ತಿಆದಿ। ಯದಿ ಏವಂ ಇಧೇವ ಕಸ್ಮಾ ಏತಂ ವುತ್ತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಇಧ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ। ಪತಿಟ್ಠನ್ತಿ ನದೀ ನಾಮ ಅನವಟ್ಠಿತತೀರಾ, ತತ್ಥ ಪತಿಟ್ಠಾತಬ್ಬಟ್ಠಾನಂ।
ದಾಮಲಿಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
೬. ಕಾಮದಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
೮೭. ಪುಬ್ಬಯೋಗಾವಚರೋತಿ ‘‘ಬಹಲಕಿಲೇಸತಾಯಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಏಕನ್ತಪರಿಸುದ್ಧಸ್ಸಾತಿ ಯಥಾ ವಿಸೇಸಾವಹೋ ಹೋತಿ ಸೀಲೇನ ಸಮಾಹಿತಾತಿ ಯಥಾ ಸೀಲಂ ಉಪರೂಪರಿ ವಿಸೇಸಾವಹಂ ನಿಬ್ಬೇಧಭಾಗಿಯಞ್ಚ ಹೋತಿ, ಏವಂ ಸಮ್ಮದೇವ ಆಹಿತಚಿತ್ತಾ ಸುಟ್ಠು ಸಮ್ಪನ್ನಚಿತ್ತಾ। ತಥಾಭೂತಾ ತೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಸಮುಪೇತಾ’’ತಿ। ಪತಿಟ್ಠಿತಸಭಾವಾತಿ ಸೇಕ್ಖತ್ತಾ ಏವ ಯಥಾಧಿಗತಧಮ್ಮೇನ ನಿಚ್ಚಲಭಾವೇನ ಅಧಿಟ್ಠಿತಸಭಾವಾ। ಮಯಾ ತುಟ್ಠಿಯಾ ಗಹಿತಾಯ ದೇವಪುತ್ತೋ ‘‘ದುಲ್ಲಭಾ ತುಟ್ಠೀ’’ತಿ ವಕ್ಖತೀತಿ ಭಗವಾ ‘‘ತುಟ್ಠಿ ಹೋತಿ ಸುಖಾವಹಾ’’ತಿ ಅವೋಚಾತಿ ಆಹ ‘‘ಉಪರಿ ಪಞ್ಹಸಮುಟ್ಠಾಪನತ್ಥ’’ನ್ತಿ। ಪಬ್ಬಜಿತೋ ರುಕ್ಖಮೂಲಿಕೋ ಅಬ್ಭೋಕಾಸಿಕೋ ವಾ ಅನಗಾರಿಯುಪೇತೋ ನಾಮ ಹೋತಿ, ಸೇನಾಸನೇ ಪನ ವಸನ್ತೋ ಕಥನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಸತ್ತಭೂಮಿಕೇ’’ತಿಆದಿ। ಚತುಪಚ್ಚಯಸನ್ತೋಸೋತಿ ಭಾವನಾಭಿಯೋಗಸಿದ್ಧೋ ಚತೂಸು ಪಚ್ಚಯೇಸು ಸನ್ತೋಸೋ। ತೇನ ಚಿತ್ತವೂಪಸಮೇನ ತುಟ್ಠಿ ಲದ್ಧಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಚಿತ್ತವೂಪಸಮಭಾವನಾಯಾತಿ ಚಿತ್ತಕಿಲೇಸಾನಂ ವೂಪಸಮಕರಭಾವನಾಯ, ಮನಚ್ಛಟ್ಠಾನಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಂ ನಿಬ್ಬಿಸೇವನಭಾವಕರಣೇನ ಸವಿಸೇಸಂ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ವೂಪಸಮಕರಭಾವನಾಯ ರತೋ ಮನೋತಿ ಯೋಜನಾ।
ಏತ್ಥ ಚ ಇನ್ದ್ರಿಯೂಪಸಮೇನ ಚಿತ್ತಸಮಾಧಾನಂ ಪರಿಪುಣ್ಣಂ ಹೋತಿ ಇನ್ದ್ರಿಯಭಾವನಾಯ ಚಿತ್ತಸಮಾಧಾನಸ್ಸ ಅಕಾರಕಾನಂ ದೂರೀಕರಣತೋ। ಅಧಿಚಿತ್ತಸಮಾಧಾನೇನ ಚತುಪಚ್ಚಯಸನ್ತೋಸೋ ಸವಿಸೇಸಂ ಪರಿಸುದ್ಧೋ ಪರಿಪುಣ್ಣೋ ಚ ಹೋತಿ ಪಚ್ಚಯಾನಂ ಅಲಾಭಲಾಭೇಸು ಪರಿಚ್ಚಾಗಸಭಾವತೋ। ವುತ್ತನಯೇನ ಪನ ಸನ್ತುಟ್ಠಸ್ಸ ಯಥಾಸಮಾದಿನ್ನಂ ಸೀಲಂ ವಿಸುಜ್ಝತಿ ಪಾರಿಪೂರಿಞ್ಚ ಉಪಗಚ್ಛತಿ, ತಥಾಭೂತೋ ಚತುಸಚ್ಚಕಮ್ಮಟ್ಠಾನೇ ಯುತ್ತೋ ಮಗ್ಗಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಸಬ್ಬಸೋ ಕಿಲೇಸೇ ಸಮುಚ್ಛಿನ್ದನ್ತೋ ನಿಬ್ಬಾನದಿಟ್ಠೋ ಹೋತೀತಿ ಇಮಮತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇತಿ ‘‘ಯೇ ರತ್ತಿನ್ದಿವ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ। ಕಿಂ ನ ಗಚ್ಛಿಸ್ಸನ್ತಿ? ಗಮಿಸ್ಸನ್ತೇವಾತಿ ಅರಿಯಮಗ್ಗಭಾವನಂ ಪಹಾಯ ಸಮ್ಮಾಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ ದುಕ್ಕರಭಾವಂ ಸನ್ಧಾಯ ಸಾಸಙ್ಕಂ ವದತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಅಯಂ ಪನ ದುಗ್ಗಮೋ ಭಗವಾ ವಿಸಮೋ ಮಗ್ಗೋ’’ತಿ।
ತತ್ಥ ‘‘ಪುಬ್ಬಭಾಗಪಟಿಪದಾಯಾ’’ತಿಆದಿ। ಅಸ್ಸಾತಿ ಅರಿಯಮಗ್ಗಸ್ಸ। ಅರಿಯಮಗ್ಗಸ್ಸ ಹಿ ಅಧಿಸೀಲಸಿಕ್ಖಾದೀನಂ ಪರಿಬುನ್ಧಿತಬ್ಬಭಾಗೇನ ಬಹೂ ಪರಿಸ್ಸಯಾ ಹೋನ್ತೀತಿ। ಏವಂ ವುತ್ತೋತಿ ‘‘ದುಗ್ಗಮೋ ವಿಸಮೋ’’ತಿ ಚ ಏವಂ ವುತ್ತೋ।
ಅವಂಸಿರಾತಿ ಅನುಟ್ಠಹನೇನ ಅಧೋಭೂತಉತ್ತಮಙ್ಗಾ। ಕುಸಲಙ್ಗೇಸು ಹಿ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿ ಉತ್ತಮಙ್ಗಾ ಸಬ್ಬಸೇಟ್ಠತ್ತಾ ‘‘ಞಾಣಸಿರೇನಾ’’ತಿಆದಿ। ಅನರಿಯಮಗ್ಗೇತಿ ಮಿಚ್ಛಾಮಗ್ಗೇ। ತೇನಾಹ ‘‘ವಿಸಮೇ ಮಗ್ಗೇ’’ತಿ। ತಂ ಮಗ್ಗನತೋ ಅನರಿಯಾ ಅರಿಯಾನಂ ಮಗ್ಗತೋ ಅಪಾಪುಣನೇನ ಪರಿಚ್ಚತ್ತಾ ಹುತ್ವಾ ಅಪಾಯೇ ಸಕಲವಟ್ಟದುಕ್ಖೇ ಚ ಪತನ್ತಿ। ಸ್ವೇವಾತಿ ಸ್ವಾಯಂ ಅನರಿಯೇಹಿ ಕದಾಚಿಪಿ ಗನ್ತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯೋ ಮಗ್ಗೋ ಅರಿಯಾನಂ ವಿಸುದ್ಧಸತ್ತಾನಂ ಸಬ್ಬಸೋ ಸಮಧಿಗಮೇನ ಸಮೋ ಹೋತಿ। ಕಾಯವಿಸಮಾದೀಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತತ್ತಾ ವಿಸಮೇ ಸತ್ತಕಾಯೇ ತೇಸಂ ಸಬ್ಬಸೋವ ಪಹಾನೇನ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಸಮಾಯೇವ।
ಕಾಮದಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
೭. ಪಞ್ಚಾಲಚಣ್ಡಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
೮೮. ಸಮ್ಬಾಧೇತಿ ಸಮ್ಪೀಳಿತತಣ್ಹಾಕಿಲೇಸಾದಿನಾ ಸಉಪ್ಪೀಳತಾಯ ಪರಮಸಮ್ಬಾಧೇ। ಅತಿವಿಯ ಸಙ್ಕಾರಟ್ಠಾನಭೂತೋ ಹಿ ನೀವರಣಸಮ್ಬಾಧೋ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ। ಸೋ ಹಿ ದುಗ್ಗಹನೋ ತಸ್ಮಿಂ ಅಸತಿ ಕಾಮಗುಣಸಮ್ಬಾಧೋ ಅನವಸರೋ ಏವ ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ಮಹಾಕಸ್ಸಪಾದೀನಂ। ಓಕಾಸನ್ತಿ ಝಾನಸ್ಸೇತಂ ನಾಮಂ ನೀವರಣಸಮ್ಬಾಧಾಭಾವತೋ। ಅಸಮ್ಬಾಧಭಾವೇನ ಹಿ ಝಾನಂ ಇಧ ‘‘ಓಕಾಸೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ತಞ್ಚ ಖೋ ಅಚ್ಚನ್ತಾಸಮ್ಬಾಧಟ್ಠಾನತಾಯ ವಿಪಸ್ಸನಾಪಾದಕತಾಯ ಅವಿನ್ದೀತಿ ವಿನ್ದಿ ಪಟಿಲಭಿ। ಭೂರಿಮೇಧಸೋತಿ ಮಹಾಪಞ್ಞೋ, ಸಪಞ್ಞೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಬುಜ್ಝೀತಿ ಬುಜ್ಝಿ ಪಟಿವಿಜ್ಝಿ। ಪಟಿಲೀನೋ ಹುತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠೋ, ಪಟಿಲೀನಾನಂ ವಾ ಸೇಟ್ಠೋತಿ ಪಟಿಲೀನಸೇಟ್ಠೋ। ಮಾನುಸ್ಸಯವಸೇನ ಉನ್ನತಭಾವತೋ ಪಟಿಲೀನೋ ನಾಮ ಪಹೀನಮಾನೋ। ಪಟಿಲಭಿಂಸೂತಿ ಕಾಮಗುಣಸಮ್ಬಾಧೇಪಿ ‘‘ಇಮೇ ಕಾಮಗುಣಾ ಮಾದಿಸಾನಂ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ? ತೇ ಅಭಿಭುಯ್ಯ ನಿಬ್ಬಾನಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಸಮ್ಮಾಸತಿಂ ಪಟಿಲಭಿಂಸು। ತೇನ ಸಮ್ಪಯುತ್ತೇನ ಲೋಕುತ್ತರಸಮಾಧಿನಾಪಿ ಸುಟ್ಠು ಸಮಾಹಿತಾ।
ಅಯಂ ಕಿರ ದೇವಪುತ್ತೋ ಇತೋ ಪುರಿಮವಾರೇ ಅತ್ತಭಾವೇ ಪಠಮಜ್ಝಾನಲಾಭೀ ಹುತ್ವಾ ತತೋ ಚವಿತ್ವಾ ಬ್ರಹ್ಮಕಾಯಿಕಾಸು ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ಝಾನಸುಖಂ ಅನುಭವಿತ್ವಾ ತತೋ ಚುತೋ ಇದಾನಿ ಕಾಮಭವೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ, ತಸ್ಮಾ ತಂ ಝಾನಂ ಸಮ್ಭಾವೇನ್ತೋ ‘‘ತಾದಿಸಸ್ಸ ನಾಮ ಝಾನಸುಖಸ್ಸ ಲಾಭೀ ಭಗವಾ’’ತಿ ತೇನ ಗುಣೇನ ಭಗವನ್ತಂ ಅಭಿತ್ಥವನ್ತೋ ‘‘ಸಮ್ಬಾಧೇ ವತಾ’’ತಿ ಗಾಥಂ ಅಭಾಸಿ। ಅಥಸ್ಸ ಭಗವಾ ಯಥಾ ನಾಮ ಅಟ್ಠಸಟ್ಠಿಯೋಜನಸತಸಹಸ್ಸುಬ್ಬೇಧಸಿನೇರುಪಬ್ಬತರಾಜಂ ಉಪಾದಾಯ ಸಾಸಪೋ ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಹೋತಿ, ಏವಂ ಅನನ್ತಾಪರಿಮೇಯ್ಯಬುದ್ಧಗುಣೇ ಉಪಾದಾಯ ರೂಪಾವಚರಪಠಮಜ್ಝಾನಂ ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಯೇ ಸತಿ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ಅನುತ್ತರಗುಣಾಧಿಗಮಂ ಪವೇದೇಸಿ। ತತ್ಥ ಸತಿನ್ತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಸತಿಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಅರಿಯಮಗ್ಗಸತಿಂ। ಸುಸಮಾಹಿತಾತಿ ಲೋಕಿಯಸಮಾಧಿನಾ ಚೇವ ಲೋಕುತ್ತರಸಮಾಧಿನಾ ಚ ಸುಟ್ಠು ಸಮಾಹಿತಾ। ತೇ
ಪಞ್ಚಾಲಚಣ್ಡಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
೮. ತಾಯನಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
೮೯. ಅತೀತಜಾತಿಯಂ ಸಯಂಕಾರವಸೇನ ತಾಯ ದಿಟ್ಠಿಯಾ ಉಪ್ಪಾದಿತತ್ತಾ ಪುಬ್ಬೇ ತಿತ್ಥಕರೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ದಿಟ್ಠಿ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ’’ತಿ। ಅಪರೇ ಆಹು ‘‘ಅಯಂ ಮೇ ಸತ್ಥಾತಿ ಗಹಣವಸೇನ ತಿತ್ಥಕರೋ ಅಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಪುಬ್ಬೇ ತಿತ್ಥಕರೋ, ಅತೀತತ್ತಭಾವೇ ತಿತ್ಥಕರಸಾವಕೋ’’ತಿ। ತೇ ‘‘ದಿಟ್ಠಿಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾತಿ ತಿತ್ಥಂ ನಾಮ ದ್ವಾಸಟ್ಠಿ ದಿಟ್ಠಿಯೋ ತಬ್ಬಿನಿಮುತ್ತಸ್ಸ ಮಿಚ್ಛಾವಾದಸ್ಸ ಅಭಾವತೋ। ತಿತ್ಥೇ ನಿಯುತ್ತಾತಿ ತಿತ್ಥಿಕಾ, ತೇ ಏವ ತಿತ್ಥಿಯಾತಿ ವುತ್ತಾ ಕ-ಕಾರಸ್ಸ ಯ-ಕಾರಂ ಕತ್ವಾ। ತಸ್ಸಾತಿ ಯಥಾವುತ್ತಸ್ಸ ಕಲ್ಯಾಣಕಮ್ಮಸ್ಸ। ನಿಸ್ಸನ್ದೇನಾತಿ ಫಲಭಾವೇನ। ವೀರಿಯಪ್ಪಟಿಸಂಯುತ್ತಾತಿ ವೀರಿಯದೀಪನಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
ಅನಿಯಮಿತಆಣತ್ತೀತಿ ಅನಿಯಮವಿಧಾನಂ ಅನಿಯಮವಸೇನ ವಿಧಿವಚನಂ। ತಣ್ಹಾಸೋತನ್ತಿ ತಣ್ಹಾಪ್ಪಬನ್ಧನಂ। ನೀಹರಾತಿ ಸಮೇಹಿ ಪಜಹ। ಏಕತ್ತನ್ತಿ ಏಕಗ್ಗಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ಝಾನ’’ನ್ತಿ। ಉಪಪಜ್ಜತೀತಿ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ ನ ಪಾಪುಣಾತೀತಿ ಆಹ ‘‘ನ ಪಟಿಲಭತೀ’’ತಿ। ನ ಓಸಕ್ಕೇಯ್ಯಾತಿ ನ ಸಙ್ಕೋಚಂ ಆಪಜ್ಜೇಯ್ಯ। ಘರಾವಾಸತೋ ಪರಿಬ್ಬಜನಂ ಪರಿತೋ ಅಪಗಮೋತಿ ಪರಿಬ್ಬಜೋ। ಪಬ್ಬಜಿತವತಸಮಾದಾನಸ್ಸ ಅದಳ್ಹತಾಯ ಚ ತತ್ಥ ಚ ಅಸಕ್ಕಚ್ಚಕಿರಿಯಾಯ ಸಿಥಿಲಗಹಿತಾ। ಅತಿರೇಕನ್ತಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಪುರಿಮಕಾಲತೋಪಿ ಅಧಿಕಂ। ಉಪರೀತಿ ಉಪರೂಪರಿ। ದುಕ್ಕಟಂ ಅಕತಮೇವ ಸೇಯ್ಯೋತಿ ದುಚ್ಚರಿತಂ ನಾಮ ಸಬ್ಬೇನ ಸಬ್ಬಂ ಅಕತಮೇವ ಹಿತಾವಹಂ।
ಯಂ ಕಿಞ್ಚೀತಿ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಮ್ಮಂ। ಸಿಥಿಲಂ ಕತನ್ತಿ ಅಸಕ್ಕಚ್ಚಕಾರಿತಾಯ ಸಿಥಿಲಂ ಕತ್ವಾ ಪವತ್ತಿತಂ। ಏವರೂಪಮೇವಾತಿ ಏವರೂಪಂ ಪರಾಮಟ್ಠಸಾಮಞ್ಞಸದಿಸಮೇವ ಪಚ್ಛಾನುತಾಪಚರಿಯಾದಿಪಟಿಭಾಗತೋ। ಸಂಕಿಲಿಟ್ಠಮೇವ ತಣ್ಹಾಸಂಕಿಲೇಸಉಪಕ್ಕಿಲಿಟ್ಠತ್ತಾ। ಆಸಙ್ಕಿತಪರಿಸಙ್ಕಿತನ್ತಿಆದಿತೋ ಸಮನ್ತತೋಪಿ ಪರೇಹಿ ಸಙ್ಕಿತಂ। ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಸ್ಸ ಆದಿ ಆದಿಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ, ತತ್ಥ ನಿಯುತ್ತಾತಿ ಆದಿಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಿಕಾ, ಮಗ್ಗಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಭಾಗಪಟಿಪದಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಮಗ್ಗಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಸ್ಸ ಆದಿಭೂತಾ’’ತಿ। ಪುಬ್ಬಪಧಾನಭೂತಾತಿ ಪಠಮಾರಮ್ಭಭೂತಾ।
ತಾಯನಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
೯. ಚನ್ದಿಮಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
೯೦. ವಿಮಾನೇ ‘‘ಚನ್ದವಿಮಾನವಾಸೀ ದೇವಪುತ್ತೋ’’ತಿ। ಸಬ್ಬಧೀತಿ ಸಬ್ಬಸ್ಮಾ ದುಗ್ಗಟ್ಠಾನಾ ವಿಪ್ಪಮುತ್ತೋಸಿ ಭಗವಾ ತ್ವಂ, ತಸ್ಮಾ ಮಯ್ಹಮ್ಪಿ ಇತೋ ಸಮ್ಬಾಧಟ್ಠಾನತೋ ವಿಪ್ಪಮೋಕ್ಖಂ ಕರೋಹೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ತಸ್ಸ ಮೇ ಸರಣಂ ಭವಾ’’ತಿ। ಲೋಕಾನುಕಮ್ಪಕಾತಿ ಸಬ್ಬಸ್ಸ ತಾದಿಸಾ ಏವಾತಿ ಸಮಾನಾ ಏವ। ಪಮುಞ್ಚಸೀತಿ ಪಮುಞ್ಚಿತ್ಥ। ತೇನಾಹ ‘‘ಅತೀತತ್ಥೇ ವತ್ತಮಾನವಚನ’’ನ್ತಿ।
ಚನ್ದಿಮಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
೧೦. ಸೂರಿಯಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
೯೧. ಅನ್ಧಭಾವಕರಣೇತಿ ಲೋಕಸ್ಸ ಅನ್ಧಕರಣೇತಿಪಿ ಅಪರೇ। ತೇನಾಹ ‘‘ತಮಸೀ’’ತಿ। ವಿರೋಚತೀತಿ ವಿಜ್ಜೋತತಿ। ಕಾಮಂ ದೇವಪುತ್ತವಸೇನ ಪಠಮಂ ದೇವತಾ ಉದ್ಧಟಾ, ರಾಹುನೋ ಪನ ಪಯೋಗೋ ತಸ್ಸ ವಿಮಾನೇತಿ ಆಹ ‘‘ಮಣ್ಡಲೀತಿ ಮಣ್ಡಲಸಣ್ಠಾನೋ’’ತಿ। ವದತಿ ತದಾ ಮುಖೇನ ಗಹಿತತ್ತಾ। ಮುಖೇನ ಗಹಣಞ್ಚೇತ್ಥ ‘‘ಗಿಲೀ’’ತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ, ನ ಚ ಅಜ್ಝೋಹರಣನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಗಿಲೀತಿ ವದತೀ’’ತಿ। ಇದಾನಿ ತಸ್ಸ ಮುಖೇನ ಗಹಣಸಮತ್ಥತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ರಾಹುಸ್ಸ ಹೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಸೋತಿಆದಿ ತಸ್ಸ ಚನ್ದಿಮಸೂರಿಯಾನಂ ಗಹಣಕಾರಣದಸ್ಸನಂ। ಅಧಿವತ್ಥಾ ದೇವತಾತಿ ಚನ್ದಿಮಸೂರಿಯಾನಂ ಪರಿಚಾರಕದೇವತಾ। ವೇಗನ್ತಿ ಜವಂ। ಸೋ ಹಿ ಕೇನಚಿ ಅಭಿಮುಖಂ ಅತಿದುನ್ನಿವಾರೋ ಕಮ್ಮನಿಯಾಮಸಿದ್ಧೋ। ಮತ್ಥಕನ್ತಿ ಕಣ್ಠಸ್ಸ ಉಪರಿಮದೇಸಂ। ಕೇಚಿ ‘‘ಸೀಸಮತ್ಥಕಮೇವಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ। ನಿಕ್ಖಮೇಯ್ಯ ವೇಗಸ್ಸ ತಿಕ್ಖಸೀಘಥಾಮಭಾವತೋ। ಆಕಡ್ಢಿತ್ವಾತಿ ಅತ್ತನೋ ಗಮನದಿಸಾಭಿಮುಖಂ ಆಕಡ್ಢಿತ್ವಾ। ನನ್ತಿ ರಾಹುಂ। ಉದ್ಧಂ ಉಲ್ಲಙ್ಘೇತುಕಾಮಮ್ಪಿ ಓನಮೇಯ್ಯ। ಪದದ್ವಯೇನಪಿ ಸೋ ಮಹಾಸರೀರೋ ಮಹಾಬಲೋ, ಚನ್ದಿಮಸೂರಿಯಾನಂ ಪನ ಗಮನವೇಗೋ ತೇನ ಸಬ್ಬಥಾಪಿ ದುನ್ನಿವಾರಿಯೋವಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ವಿಮಾನೇನಾತಿ ಚನ್ದಗ್ಗಹೇ ಚನ್ದವಿಮಾನೇನ, ಸೂರಿಯಗ್ಗಹೇ ಸೂರಿಯವಿಮಾನೇನ ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ವಿಮಾನೇನ ಸಹೇವ। ಅಮಾವಾಸಿಯಞ್ಹಿ ದ್ವೇ ವಿಮಾನಾನಿ ಯೋಜನಮತ್ತನ್ತರಿತಾನಿ ಹುತ್ವಾ ಸಹೇವ ಪವತ್ತನ್ತಿ। ಯದಿ ದ್ವೇಪಿ ದೇವಪುತ್ತಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಂ ಪತ್ತಾ, ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ಸೂರಿಯಸುತ್ತೇ ಏವ ‘‘ಪಜಂ ಮಮ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ, ನ ಚನ್ದಸುತ್ತೇತಿ? ‘‘ಸೋ ಚ ಕಿರ ನ ಚಿರಸ್ಸೇವ ತತೋ ಚವಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞತ್ಥ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ, ಅಞ್ಞಾ ಏವ ಚ ದೇವತಾ ತತ್ಥ ವಸಿ, ಯಸ್ಮಿಂ ಚನ್ದಗ್ಗಹೇ ಭಗವಾ ತಂ ಗಾಥಂ ಅಭಾಸಿ, ನ ತಥಾ ಸೂರಿಯೋ, ಅಪರಭಾಗೇ ಪನ ತತ್ಥಪಿ ಕಾಲೇನ ಕಾಲಂ ರಾಹುಗ್ಗಹೋ ಹೋತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ।
ಸೂರಿಯಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
ಪಠಮವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
೨. ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕವಗ್ಗೋ
೧. ಚನ್ದಿಮಸಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
೯೨. ಪಬ್ಬತತಟಾ ‘‘ಪಬ್ಬತಕಚ್ಛೇಪೀ’’ತಿ। ಪಟಿಪಕ್ಖದೂರೀಭಾವೇನ ಸೇಟ್ಠಟ್ಠೇನ ಚ ಏಕೋ ಉದೇತೀತಿ ಏಕೋದಿ, ಏಕಗ್ಗತಾ। ತಸ್ಮಿಂ ಯೋಗತೋ ಏಕಗ್ಗಚಿತ್ತಾ ಇಧ ಏಕೋದೀ। ಪಟಿಪಕ್ಖತೋ ಅತ್ತಾನಂ ನಿಪಯನ್ತಿ ವಿಸೋಧೇನ್ತೀತಿ ನಿಪಕಾ, ಪಞ್ಞವನ್ತೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಏಕಗ್ಗಚಿತ್ತಾ ಚೇವಾ’’ತಿಆದಿ। ಕಾಯಾದಿಭೇದಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಸಾತಿಸಯಾಯ ಸತಿಯಾ ಸರನ್ತೀತಿ ಸತಾ। ತೇನಾಹ ‘‘ಸತಿಮನ್ತೋ’’ತಿ। ಸೋತ್ಥಿಂ ಗಮಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಯಥಾವುತ್ತಪದೇಸೇ ಮಗಾ ಸೋತ್ಥಿಮನುಪದ್ದವೇನ ವತ್ತಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಏವಂ ಝಾನಲಾಭಿನೋ ಸೋತ್ಥಿಂ ಕಿಲೇಸೇಹಿ ಅನುಪದ್ದುತಾ ವತ್ತಿಸ್ಸನ್ತಿ। ಅಯಂ ಕಿರ ದೇವಪುತ್ತೋ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬಾನಸಞ್ಞೀ, ತಸ್ಮಾ ಏವಮಾಹ। ಭಗವಾ ‘‘ಅಯಂ ದೇವಪುತ್ತೋ ಅನಿಬ್ಬಾನಗಾಮೀ ಸಮಾನೋ ನಿಬ್ಬಾನಗಾಮಿಸಞ್ಞೀ, ಹನ್ದಸ್ಸ ನಿಬ್ಬಾನಗಾಮಿನೋ ದಸ್ಸೇಮೀ’’ತಿ ದುತಿಯಂ ಗಾಥಮಾಹ। ಚತುನ್ನಂ ಓಘಾನಂ, ಸಂಸಾರಮಹೋಘಸ್ಸೇವ ವಾ ಪರತೀರಭಾವತೋ ಪರತೀರನ್ತಿ ನಿಬ್ಬಾನಂ। ಅಮ್ಬುನಿ ಜಾತೋ ಅಮ್ಬುಜೋ, ಮಚ್ಛೋ। ಸುತ್ತಜಾಲಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಮಚ್ಛಾ ವಿಯ ಕಿಲೇಸಜಾಲಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಗಮಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ।
ಚನ್ದಿಮಸಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
೨. ವೇಣ್ಡುಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
೯೩. ಪಯಿರುಪಾಸಿಯಾತಿ ಪಯಿರುಪಾಸಹೇತು। ಸಿಕ್ಖನ್ತೀತಿ ತಿಸ್ಸೋಪಿ ಸಿಕ್ಖಾ ಸಿಕ್ಖನ್ತಿ। ಸಿಟ್ಠಿಪದೇತಿ ಕಿಲೇಸಾನಂ ಸಾಸನತೋ ವಟ್ಟದುಕ್ಖಪರಿತ್ತಾಸನತೋ ಚ ಸಿಟ್ಠಿಸಞ್ಞಿತೇ ಯಥಾನುಸಿಟ್ಠಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬತೋ ಪದೇ, ಸದ್ಧಮ್ಮೇತಿ ಅತ್ಥೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಅನುಸಿಟ್ಠಿಪದೇ’’ತಿ। ತತ್ಥ ಅನುಸಿಟ್ಠೀತಿ ಸದ್ಧಮ್ಮೋ। ಕಾಲೇತಿ ಯುತ್ತಪತ್ತಕಾಲೇ। ಅಪ್ಪಮಾದೋನಾಮ ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾಭಾವನಾ।
ವೇಣ್ಡುಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
೩. ದೀಘಲಟ್ಠಿಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
೯೪. ತಥೇವ ಪಞ್ಞಾಯೀತಿ ದೀಘಲಟ್ಠಿತ್ವೇವ ಪಞ್ಞಾಯಿ, ತಥಾಸಮಞ್ಞಾ ಏವ ಅಹೋಸಿ।
ದೀಘಲಟ್ಠಿಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
೪. ನನ್ದನಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
೯೫. ನತ್ಥಿ ಅನಾವಟಂ। ರುಕ್ಖೋ ವಾ ಪಬ್ಬತೋ ವಾತಿ ಸತ್ತಾನಂ ಪಕತಿಚಕ್ಖುಸ್ಸ ಆವರಣಭೂತೋ ರುಕ್ಖೋ ವಿಯ ಪಬ್ಬತೋ ವಿಯ ಚ ಅಭಿಭವಿತುಂ ಸಮತ್ಥೋ ಞೇಯ್ಯಾವರಣೋ ನತ್ಥಿ। ಕಥಂವಿಧನ್ತಿ ಕಥಂಸಣ್ಠಿತಂ, ಕಥಂಪಕಾರಂ ವಾ। ದುಕ್ಖನ್ತಿ ವಟ್ಟದುಕ್ಖಂ।
ನನ್ದನಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
೫. ಚನ್ದನಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
೯೬. ಹೇಟ್ಠಾತಿ ಕಾಮಭವೇ। ತತ್ಥ ಹಿ ಪರಿಬ್ಭಮನ್ತಸ್ಸ ಪತಿಟ್ಠಾ ದುಲ್ಲಭಾ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ತತ್ಥ ಸತ್ತಾ ನಿಮುಗ್ಗಾ ಏವ ಹೋನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ಹೇಟ್ಠಾ ಅಪ್ಪತಿಟ್ಠೋ ಸಂಸಾರೋ। ಉಪರೀತಿ ಮಹಗ್ಗತಭವೇ। ತತ್ಥ ಹಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಸ್ಸ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಆರುಹಿತುಂ ಆಲಮ್ಬನಾ ದುಲ್ಲಭಾ, ಝಾನಾಭಿರತಿಯಾ ತತ್ಥೇವ ನಿಕನ್ತಿ ತೇಸಂ ಬಲವತೀ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಉಪರಿ ಅನಾಲಮ್ಬನೋ ಸಂಸಾರೋ। ಪೇಸಿತತ್ತೋತಿ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಪತಿ ಪೇಸಿತಚಿತ್ತೋ। ತಯೋ ಕಮ್ಮಾಭಿಸಙ್ಖಾರಾತಿ ಪುಞ್ಞಾಭಿಸಙ್ಖಾರಾದಯೋ ತಯೋ ಅಭಿಸಙ್ಖಾರಾ। ತೇನ ‘‘ನನ್ದೀಪುಬ್ಬಕೋ ಕಮ್ಮಭವೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ನನ್ದಿಂ ಜನೇತ್ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತೋ। ಕಾಮಸಞ್ಞಾಸೀಸೇನ ಕಾಮಚ್ಛನ್ದಸ್ಸ ಗಹಣಂ, ಕಾಮಚ್ಛನ್ದಪಮುಖಾನಿ ಚ ಓರಮ್ಭಾಗಿಯಸಂಯೋಜನಾನಿ ಗಹಿತಾನೀತಿ ಆಹ ‘‘ಕಾಮಸಞ್ಞಾಗಹಣೇನ ಪಞ್ಚೋರಮ್ಭಾಗಿಯಸಂಯೋಜನಾನೀ’’ತಿ। ರೂಪಭವೋ ರೂಪಂ ಭವಪದಲೋಪೇನ। ರೂಪಭವಗ್ಗಹಣೇನ ಚೇತ್ಥ ಸೇಸಭವಸ್ಸಪಿ ಗಹಣಂ। ತಸ್ಸ ಸಂಯೋಜನಗ್ಗಹಣೇನ ಪಞ್ಚ ಉದ್ಧಮ್ಭಾಗಿಯಸಂಯೋಜನಾನಿ ಗಹಿತಾನಿ। ಮಹೋಘೇತಿ ತೇಸನ್ತಿ ಕಾಮಭವಾದೀನಂ ಗಹಣೇನ ಭವಭಾವೇನ ತದೇಕಲಕ್ಖಣತಾಯ। ಅರೂಪಭವೋ ಗಹಿತೋ ಲಕ್ಖಣಹಾರನಯೇನ। ಸೇಸಂ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ।
ಚನ್ದನಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
೬. ವಾಸುದತ್ತಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
೯೭. ಛಟ್ಠಂ ಹೇಟ್ಠಾ ದೇವತಾಸಂಯುತ್ತವಣ್ಣನಾಯಂ ವುತ್ತತ್ಥಮೇವ।
ವಾಸುದತ್ತಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
೭. ಸುಬ್ರಹ್ಮಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
೯೮. ಸುಬ್ರಹ್ಮಾತಿ ತಸ್ಸ ದೇವಪುತ್ತಸ್ಸ ನಾಮಂ। ತಸ್ಸ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೂಪಸಙ್ಕಮನಸ್ಸ ಕಾರಣಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಸೋ ಕಿರಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತದೇವ ಸೋಕಂ ತಸ್ಸ ದೇವಪುತ್ತಸ್ಸ ಅಟ್ಠುಪ್ಪತ್ತಿ। ಅಚ್ಛರಾಸಙ್ಘಪರಿವುತೋತಿ ಸಹಸ್ಸಮತ್ತೇನ ಅಚ್ಛರಾಸಙ್ಘೇನ ಪರಿವುತೋ। ನನ್ದನಕೀಳಿಕನ್ತಿ ನನ್ದನವನಕೀಳಿಕಂ। ಹತ್ಥಂ ಆಗಚ್ಛತೀತಿ ಹತ್ಥಗಯ್ಹುಪಗೋ ಹೋತಿ। ಗನ್ಥೇನ್ತೀತಿ ಏತ್ಥ ಮಾಲಾವೇಠನಮ್ಪಿ ಖಿಡ್ಡಾಪಸುತತಾಯಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಅಞ್ಞಥಾ ಪುಪ್ಫಾನಿಯೇವ ತಾಯ ತಾಯ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ವಸೇನ ಮಾಲಾಭಾವೇನ ಹತ್ಥಂ ಉಪಗಚ್ಛನ್ತೀತಿ। ಉಪಚ್ಛೇದಕಕಮ್ಮವಸೇನಾತಿ ತಸ್ಮಿಂ ದೇವಲೋಕೇ ಆಯುಸೇಸೇ ಸತಿ ಏವ ತಸ್ಸ ಪನ ಉಪಘಾತಕಸ್ಸ ಲದ್ಧೋಕಾಸಸ್ಸ ಪಾಪಕಮ್ಮಸ್ಸ ವಸೇನ। ‘‘ಪಹಾರೋ’’ತಿ ದಿವಸಸ್ಸ ತತಿಯೋ ಭಾಗೋ ವುಚ್ಚತಿ, ತಸ್ಮಾ ಏಕಪ್ಪಹಾರೇನೇವಾತಿ ಏಕವೇಲಾಯಮೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
ಪಿಯವತ್ಥುಕಸೋಕೇನಾತಿ ಪಿಯವತ್ಥುನಿಮಿತ್ತಕೇನ ಸೋಕೇನ। ರುಪ್ಪಮಾನೋತಿ ಪೀಳಿಯಮಾನೋ। ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇತಿ ಮನುಸ್ಸಗಣನಾಯ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ। ತತ್ಥೇವಾತಿ ತಸ್ಮಿಂಯೇವ ನಿರಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತಬ್ಬಂ ಇಮಿನಾ ತಾಹಿ ಚ ಸಹೇವ ಪುಬ್ಬೇ ತಸ್ಸ ಪಾಪಕಮ್ಮಸ್ಸ ಕತತ್ತಾ। ರುಪ್ಪೀತಿ ಚಿತ್ತಸನ್ತಾಸಂ ಆಪಜ್ಜಿ। ನಿದ್ಧಮಿತುನ್ತಿ ನೀಹರಿತುಂ ಅಪನೇತುಂ। ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾತಿ ತಾಹಿ ಪಞ್ಚಸತಾಹಿ ಅಚ್ಛರಾಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಭಗವತೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ।
ಇದನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಚಿತ್ತಂ ದಸ್ಸೇತಿ ಆಸನ್ನಪಚ್ಚಕ್ಖಭಾವತೋ। ನಿಚ್ಚನ್ತಿ ಸದಾ। ಸ್ವಾಯಂ ನಿಚ್ಚತ್ಥೋ ಅಧಿಪ್ಪಾಯವಸೇನ ಗಹೇತಬ್ಬೋತಿ ತತ್ಥ ಪಹಾತಬ್ಬಂ ಗಹೇತಬ್ಬಞ್ಚ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ದೇವಲೋಕೇ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ನ ಗಹೇತಬ್ಬೋ ಹೇತುಪವತ್ತಿತೋ ಪುಬ್ಬೇ ತಸ್ಸ ಉತ್ರಾಸಸ್ಸ ಅಭಾವತೋ। ತೇಸೂತಿ ದುಕ್ಖೇಸು। ತಾನಿ ಹಿ ಹೇತುಪಚ್ಚಯೇಹಿ ಕತ್ತಬ್ಬತೋ ಗಾಥಾಯಂ ‘‘ಕಿಚ್ಛೇಸೂ’’ತಿ ವುತ್ತಾನಿ। ಕಿಚ್ಛೇಸೂತಿ ವಾ ಕಿಚ್ಛನಿಮಿತ್ತಂ। ಯಾಸಞ್ಹಿ ಪಯೋಗವಿಪತ್ತೀನಂ ವಸೇನಸ್ಸ ತಾನಿ ದುಕ್ಖಾನಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜೇಯ್ಯುಂ, ತಂನಿಮಿತ್ತನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಾ ಹಿ ಅಸ್ಸ ಪಯೋಗವಿಪತ್ತಿಯೋ ಗತಿವಿಪತ್ತಿಯೋ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಉಪಗಮನೇನ ಹಾಯೇಯ್ಯುಂ। ನಿಬ್ಬತ್ತಾನಂ ದಿಟ್ಠಾನೀತಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಾನಂ ವಸೇನ ದಿಟ್ಠಾನಿ ದುಕ್ಖಾನಿ। ತೇಸು ಚ ದುಕ್ಖೇಸು। ಸಬ್ಬತ್ಥ ನಿಮಿತ್ತತ್ಥೇ ಭುಮ್ಮಂ। ಡಯ್ಹಮಾನೋ ವಿಯ ಚಿತ್ತಸನ್ತಾಪೇನ।
ಚತ್ತಾರಿಪಿ ಸಚ್ಚಾನಿ ಬುಜ್ಝತಿ ಪಟಿವಿಜ್ಝತೀತಿ ಬೋಧಿ, ಸತಿಆದಿಧಮ್ಮಸಾಮಗ್ಗೀ, ತಸ್ಮಾ ಬೋಜ್ಝಾ ಬೋಧಿತೋ। ಸಾ ಪನ ಬೋಧಿ ಭಾವನಾಕಾರೇನೇವ ಪವತ್ತತಿ, ಅಞ್ಞತ್ರಸದ್ದಯೋಗೇನ ಚ ‘‘ಬೋಜ್ಝಾ’’ತಿ ನಿಸ್ಸಕ್ಕವಚನನ್ತಿ ತದತ್ಥಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾಪದಂ ಅಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ‘‘ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಭಾವನ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ತಪೋಗುಣನ್ತಿ ಧುತಧಮ್ಮಮಾಹ। ಸೋ ಹಿ ತಣ್ಹಾಲೋಲುಪ್ಪಸ್ಸ ತಪನತೋ ತಪೋ, ಸಯಂ ಗುಣಸಭಾವತ್ತಾ ಗುಣಸನ್ನಿಸ್ಸಯತೋ ಚ ಗುಣನ್ತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಧುತಙ್ಗಸಙ್ಖಾತಂ ತಪೋಗುಣ’’ನ್ತಿ। ಸಬ್ಬೇ ಸಙ್ಖಾರಗತಾ ನಿಸ್ಸಜ್ಜೀಯನ್ತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಸಬ್ಬನಿಸ್ಸಗ್ಗೋ, ಅಸಙ್ಖತಧಾತೂತಿ ಆಹ ‘‘ಸಬ್ಬನಿಸ್ಸಗ್ಗಾತಿ ನಿಬ್ಬಾನತೋ’’ತಿ।
ಇನ್ದ್ರಿಯಸಂವರೋವ ಪಠಮಂ ವೇದಿತಬ್ಬೋ ಪಟಿಪತ್ತಿಕ್ಕಮವಸೇನ ತಸ್ಸೇವ ಪಠಮತ್ತಾ। ತಂ ಪನ ಪಟಿಪತ್ತಿಕ್ಕಮಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಇನ್ದ್ರಿಯಸಂವರೇ ಹೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯತೋ ಮಗ್ಗಪರಿಯಾಪನ್ನಾ ಏವ ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಾತಿ ಆಹ ‘‘ಸಹವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಬೋಜ್ಝಙ್ಗೇ’’ತಿ। ತಸ್ಸಾತಿ ತಥಾಭಾವೇನ ತಸ್ಸ ಯೋಗಿನೋ। ಯಸ್ಮಾ ದೇವಪುತ್ತಸ್ಸ ಸತ್ಥಾ ತಂ ಗಾಥಂ ವತ್ವಾ ಉಪರಿ ಚ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಕಾಸೇಸಿ, ತಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಭಗವಾ ಚತುಸಚ್ಚವಸೇನ ದೇಸನಂ ವಿನಿವತ್ತೇಸೀ’’ತಿ। ದೇವಪುತ್ತೋ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹೀತಿ ಕಾಮಂ ತಸ್ಸೇವ ವಿಸೇಸಾಧಿಗಮೋ ಇಧಾಗತೋ, ಪಞ್ಚಸತಮತ್ತಾಹಿ ಪನ ಅಚ್ಛರಾಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ತೇನಾಹ ಮಹಾಸತಿಪಟ್ಠಾನಸುತ್ತವಣ್ಣನಾಯಂ (ದೀ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೩೭೩; ಮ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೧೦೬) ‘‘ಸೋ ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಪಞ್ಚಹಿ ಅಚ್ಛರಾಸತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಾಯ ತಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಥಾವರಂ ಕತ್ವಾ ದೇವಲೋಕಮೇವ ಅಗಮಾಸೀ’’ತಿ।
ಸುಬ್ರಹ್ಮಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
೮. ಕಕುಧಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
೯೯. ‘‘ನನ್ದಾಮೀ’’ತಿ ‘‘ನನ್ದಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ಅಥಸ್ಸ ಭಗವಾ ತಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪನ್ತೋ ‘‘ಕಿಂ ಲದ್ಧಾ’’ತಿ? ಆಹ। ತೇನ ‘‘ತಯಾ ಮಮ ಅಧಿಪ್ಪೇತನನ್ದಿಯಾ ಇಧ ಪಚ್ಚಯೋ ಏವ ನತ್ಥಿ, ಕುತೋ ಸಾ ನನ್ದೀ’’ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ತುಟ್ಠಿ ನಾಮಾ’’ತಿಆದಿ। ಅಥ ದೇವಪುತ್ತೋ ನನ್ದಿಯಾ ಅಸತಿ ಸೋಕೇನ ಭವಿತಬ್ಬಂ, ಸೋಕೋ ಚ ಪಬ್ಬಜಿತಸ್ಸ ಮಲನ್ತಿ ಚೋದೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ತೇನ ಹಿ, ಸಮಣ, ಸೋಚಸೀ’’ತಿ। ಭಗವಾ ತಮ್ಪಿ ಪಟಿಕ್ಖಿಪನ್ತೋ ‘‘ಕಿಂ ಜೀಯಿತ್ಥಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಕಿಂ ಮಂ ಜಿನಾತೀತಿ ಅತ್ಥೋ?
ಯದಿ ತೇ ನನ್ದಿಸೋಕಾ ನ ಸನ್ತಿ ಹಾಸವತ್ಥುನೋ ಲಾಭಸ್ಸ ಜಾನಿಯಾ ಚ ಅಭಾವತೋ, ಏಕವಿಹಾರಿನೋ ಪನ ಅರತಿಯಾ ಭವಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಆಹ – ‘‘ಕಚ್ಚಿ ತಂ ಏಕಮಾಸೀನಂ, ಅರತೀ ನಾಭಿಕೀರತೀ’’ತಿ। ತಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಭಗವತಾ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತೇ ಅಥ ನೇಸಮ್ಪಿ ನನ್ದಿಸೋಕಾರತೀನಂ ಅಭಾವೇ ಕಾರಣಂ ಪುಚ್ಛನ್ತೋ ‘‘ಕಥಂ ತ್ವ’’ನ್ತಿ ಗಾಥಮಾಹ? ಅಥಸ್ಸ ಭಗವಾ ತಂ ಕಾರಣಂ ಪವೇದೇನ್ತೋ ‘‘ಅಘಜಾತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಗಾಥಮಾಹ। ತತ್ಥ ಅಘಜಾತಸ್ಸಾತಿ ಅಘೇ ಜಾತಸ್ಸ। ತೇನಾಹ ‘‘ವಟ್ಟದುಕ್ಖೇ ಠಿತಸ್ಸಾ’’ತಿ। ಜಾತತಣ್ಹಸ್ಸ ಅಪ್ಪಹೀನತಣ್ಹಸ್ಸ ವಟ್ಟದುಕ್ಖಂ ಆಗತಮೇವ ಕಾರಣಸ್ಸ ಅಪ್ಪಹೀನತ್ತಾ। ತಸ್ಸೇವ ಹಿ ಕಾರಣಸ್ಸ ಅಪ್ಪಹೀನತಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ದುಕ್ಖೀ ಸುಖಂ ಪತ್ಥಯತೀತಿ ಹಿ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ದುಕ್ಖಪ್ಪವತ್ತಿಯಾ ಸಾಪಿ ತಣ್ಹಾಪ್ಪವತ್ತಿ ತೇನ ದಸ್ಸಿತಾ। ಇತೀತಿಆದಿನಾ ವುತ್ತಮೇವತ್ಥಂ ನಿಗಮನವಸೇನ ದಸ್ಸೇತಿ।
ಕಕುಧಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
೯. ಉತ್ತರಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
೧೦೦. ನವಮನ್ತಿ
ಉತ್ತರಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
೧೦. ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
೧೦೧. ದಸಮೇ ‘‘ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕೋ ದೇವಪುತ್ತೋ’’ತಿ ನಿದಾನೇ ನಿಗಮೇ ಚ ಆಗತಂ, ತತ್ಥ ದೇವಪುತ್ತೇನ ಸತ್ಥು ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಗುಣಪವೇದನವಸೇನ ವುತ್ತಂ। ಸತ್ಥಾ ಪನ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ತಮತ್ಥಂ ಪವೇದೇನ್ತೋ ‘‘ಅಞ್ಞತರೋ ದೇವಪುತ್ತೋ’’ತಿ ಆಹ। ತಥಾ ಪವೇದನೇ ಪನ ಕಾರಣಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಆನನ್ದತ್ಥೇರಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಅನುಮಾನಬುದ್ಧಿಯಾತಿ ಅನುಮಾನಞಾಣಸ್ಸ। ಆನುಭಾವಪ್ಪಕಾಸನತ್ಥನ್ತಿ ಬಲದೀಪನತ್ಥಂ।
ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
ದುತಿಯವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
೩. ನಾನಾತಿತ್ಥಿಯವಗ್ಗೋ
೧. ಸಿವಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
೧೦೨. ತತಿಯವಗ್ಗಸ್ಸ ಪಠಮನ್ತಿ ತತಿಯವಗ್ಗೇ ಪಠಮಸುತ್ತಂ। ವುತ್ತತ್ಥಮೇವ ಹೇಟ್ಠಾ ಸತುಲ್ಲಪಕಾಯಿಕವಗ್ಗೇ ಪಠಮಸುತ್ತೇ।
ಸಿವಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
೨. ಖೇಮಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
೧೦೩. ಪಠಮಂಯೇವಾತಿ ಜರಾಮರಣಾದಿಭಾವತೋ ಪಗೇವ। ಬಲವಚಿನ್ತನಂ ಚಿನ್ತೇತೀತಿ ಯಥಾ ಸಾಕಟಿಕೋ ಅಜಾನಿತ್ವಾ ವಿಸಮೇ ಮಗ್ಗೇ ಸಕಟಂ ಪಾಜೇನ್ತೋ ಅಕ್ಖೇ ಛಿನ್ನೇ ಪತಿಕಾತುಂ ಅವಿಸಹನ್ತೋ ದುಕ್ಖೀ
ಖೇಮಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
೩. ಸೇರೀಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
೧೦೪. ಯಂ ದಾನಂ ದೇಮೀತಿ ಯಂ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮಂ ಪರಸ್ಸ ದೇಮಿ। ತಸ್ಸ ಪತಿ ಹುತ್ವಾತಿ ತಬ್ಬಿಸಯಂ ಲೋಭಂ ಸುಟ್ಠು ಅಭಿಭವನ್ತೋ ತಸ್ಸ ಅಧಿಪತಿ ಹುತ್ವಾ ದೇಮಿ ತೇನ ಅನಾಕಡ್ಢನೀಯತ್ತಾ। ‘‘ನ ದಾಸೋ ನ ಸಹಾಯೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತದುಭಯಂ ಅನ್ವಯತೋ ಬ್ಯತಿರೇಕತೋ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಯೋ ಹೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ದಾಸೋ ಹುತ್ವಾ ದೇತಿ ತಣ್ಹಾಯ ದಾಸಬ್ಯಸ್ಸ ಉಪಗತತ್ತಾ। ಸಹಾಯೋ ಹುತ್ವಾ ದೇತಿ ತಸ್ಸ ಪಿಯಭಾವಾವಿಸ್ಸಜ್ಜನತೋ। ಸಾಮೀ ಹುತ್ವಾ ದೇತಿ ತಣ್ಹಾದಾಸಬ್ಯತೋ ಅತ್ತಾನಂ ಮೋಚೇತ್ವಾ ಅಭಿಭುಯ್ಯ ಪವತ್ತನತೋ। ಸಾಮಿಪರಿಭೋಗಸದಿಸಾ ಹೇತಸ್ಸಾಯಂ ಪವತ್ತತೀತಿ।
ಅಥ ವಾ ಯೋ ದಾನಸೀಲತಾಯ ದಾಯಕೋ ಪುಗ್ಗಲೋ, ಸೋ ದಾನೇ ಪವತ್ತಿಭೇದೇನ ದಾನದಾಸೋ ದಾನಸಹಾಯೋ ದಾನಪತೀತಿ ತಿಪ್ಪಕಾರೋ ಹೋತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ತದಸ್ಸ ತಿಪ್ಪಕಾರತಂ ವಿಭಜಿತ್ವಾ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಯೋ ಹೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ದಾತಬ್ಬಟ್ಠೇನ ದಾನಂ, ಅನ್ನಪಾನಾದಿ। ತತ್ಥ ಯಂ ಅತ್ತನಾ ಪರಿಭುಞ್ಜತಿ ತಣ್ಹಾಧಿಪನ್ನತಾಯ, ತಸ್ಸ ವಸೇ ವತ್ತನತೋ ದಾಸೋ ವಿಯ ಹೋತಿ। ಯಂ ಪರೇಸಂ ದೀಯತಿ, ತತ್ಥಪಿ ಅನ್ನಪಾನಸಾಮಞ್ಞೇನ ಇದಂ ವುತ್ತಂ ‘‘ದಾನಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮಸ್ಸ ದಾಸೋ ಹುತ್ವಾ ದೇತೀ’’ತಿ। ಸಹಾಯೋ ಹುತ್ವಾ ದೇತಿ ಅತ್ತನಾ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತಬ್ಬಸ್ಸ ಪರೇಸಂ ದಾತಬ್ಬಸ್ಸ ಚ ಸಮಸಮಟ್ಠಪನೇನ। ಪತಿ ಹುತ್ವಾ ದೇತಿ ಸಯಂ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮಸ್ಸ ವಸೇ ಅವತ್ತಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ವಸೇ ವತ್ತಾಪನತೋ।
ಅಪರೋ ನಯೋ – ಯೋ ಅತ್ತನಾ ಪಣೀತಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಪರೇಸಂ ನಿಹೀನಂ ದೇತಿ, ಸೋ ದಾನದಾಸೋ ನಾಮ ತನ್ನಿಮಿತ್ತನಿಹೀನಭಾವಾಪತ್ತಿತೋ। ಯೋ ಯಾದಿಸಂ ಅತ್ತನಾ ಪರಿಭುಞ್ಜತಿ, ತಾದಿಸಮೇವ ಪರೇಸಂ ದೇತಿ, ಸೋ ದಾನಸಹಾಯೋ ನಾಮ ತನ್ನಿಮಿತ್ತನಿಹೀನಾಧಿಕಭಾವವಿಸ್ಸಜ್ಜನೇನ ಸದಿಸಭಾವಾಪತ್ತಿತೋ। ಯೋ ಅತ್ತನಾ ನಿಹೀನಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಪರೇಸಂ ಪಣೀತಂ ದೇತಿ, ಸೋ ದಾನಪತಿ ನಾಮ ತನ್ನಿಮಿತ್ತಸೇಟ್ಠಭಾವಪ್ಪತ್ತಿತೋ। ಕಮ್ಮಸರಿಕ್ಖಕೋ ಹಿ ವಿಪಾಕೋ, ತಸ್ಮಾ ದೇವಪುತ್ತೋ ‘‘ದಾನಪತೀ’’ತಿ ವದನ್ತೋ ‘‘ಅಹಂ ತಾದಿಸೋ ಅಹೋಸಿ’’ನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತಿ।
‘‘ಚತೂಸು ದ್ವಾರೇಸು ದಾನಂ ದೀಯಿತ್ಥಾ’’ತಿ ಪಾಳಿಯಂ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ವುತ್ತಮತ್ಥಂ ವಿತ್ಥಾರೇತ್ವಾ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ತಸ್ಸ ಕಿರಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ದಾನನ್ತಿ ಯಿಟ್ಠಂ, ತಞ್ಚ ಖೋ ಸಬ್ಬಸಾಧಾರಣವಸೇನ ಕತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಸಮಣ …ಪೇ॰… ಯಾಚಕಾನ’’ನ್ತಿ। ಪಬ್ಬಜ್ಜೂಪಗತಾತಿ ಭೋವಾದಿನೋತಿ ಜಾತಿಮತ್ತಬ್ರಾಹ್ಮಣೇ ವದತಿ। ನಾಲತ್ಥ ಬುದ್ಧಸುಞ್ಞತ್ತಾ ತದಾ ಲೋಕಸ್ಸ। ದುಗ್ಗತಾತಿ ದುಕ್ಖಜೀವಿಕಕಪ್ಪಕಾ ಕಸಿರವುತ್ತಿಕಾ। ತೇನಾಹ ‘‘ದಲಿದ್ದಮನುಸ್ಸಾ’’ತಿ। ಕಸಿವಾಣಿಜ್ಜಾದಿಜೀವಿಕಂ ಅನುಟ್ಠಾತುಂ ಅಸಮತ್ಥಾ ಇಧ ‘‘ಕಪಣಾ’’ತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾತಿ ಆಹ ‘‘ಕಾಣಕುಣಿಆದಯೋ’’ತಿ। ಪಥಾವಿನೋತಿ ಅದ್ಧಿಕಾ। ವನಿಬ್ಬಕಾತಿ ದಾಯಕಾನಂ ಗುಣಕಿತ್ತನಕಮ್ಮಫಲಕಿತ್ತನವಸೇನ ಯಾಚಕಾ ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ನಗ್ಗಾದಯೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಇಟ್ಠಂ ದಿನ್ನ’’ನ್ತಿಆದಿ। ಪಸತಮತ್ತನ್ತಿ ವೀಹಿತಣ್ಡುಲಾದಿವಸೇನ ವುತ್ತಂ। ಸರಾವಮತ್ತನ್ತಿ ಯಾಗುಭತ್ತಾದಿವಸೇನ। ಯಥಾ ಗಾಮಲಾಭೋ ಗಾಮೇ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಕೋ ಆಯಲಾಭೋ, ಏವಂ ತತ್ಥ ದ್ವಾರಲಾಭೋತಿ ಆಹ ‘‘ತತ್ಥ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಕಸತಸಹಸ್ಸೇ’’ತಿ। ಮಹನ್ತತರಂ ದಾನಂ ಅದಂಸು ಅಞ್ಞಸ್ಸಪಿ ಧನಸ್ಸ ವಿನಿಯೋಗಂ ಗತತ್ತಾ। ತಂ ಸನ್ಧಾಯಾತಿ ತಂ ಮಹನ್ತತರಂ ದಾನಂ ಕತಂ ಸನ್ಧಾಯ। ರಞ್ಞೋ ಹಿ ತತ್ಥ ದಾನಂ ಇತ್ಥಾಗಾರಸ್ಸ ದಾನೇನ ಮಹತಾ ಅಭಿಭೂತಂ ವಿಯ ಪಟಿನಿವತ್ತಂ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಪಟಿನಿವತ್ತೀ’’ತಿ। ಕೋಚೀತಿ ಭುಮ್ಮತ್ಥೇ ಪಚ್ಚತ್ತವಚನಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ಕತ್ಥಚೀ’’ತಿ। ಅನೇಕವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾಯುಕಕಾಲೇ ತಸ್ಸ ಉಪ್ಪನ್ನತ್ತಾ ಅಸೀತಿವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ಸೋ ರಾಜಾ ದಾನಮದಾಸೀತಿ।
ಸೇರೀಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
೪. ಘಟೀಕಾರಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
೧೦೫. ಚತುತ್ಥಂ ಹೇಟ್ಠಾ ದೇವತಾಸಂಯುತ್ತವಣ್ಣನಾಯಂ ವುತ್ತತ್ಥಮೇವ।
ಘಟೀಕಾರಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
೫. ಜನ್ತುಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
೧೦೬. ಯೇ ವಿನಯೇ ಅಪಕತಞ್ಞುನೋ ಸಂಕಿಲೇಸಿಕೇಸು ವೋದಾನಿಯೇಸು ಧಮ್ಮೇಸು ನ ಕುಸಲಾ ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ನ ಕಾರಿನೋ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರಬಹುಲಾ। ತೇಸಂ ಅನುಪ್ಪನ್ನಞ್ಚ ಉದ್ಧಚ್ಚಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಉಪ್ಪನ್ನಞ್ಚ ಭಿಯ್ಯೋಭಾವಂ ವೇಪುಲ್ಲಂ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಅಕಪ್ಪಿಯೇ ಕಪ್ಪಿಯಸಞ್ಞಿತಾಯ…ಪೇ॰… ಉದ್ಧಚ್ಚಪಕತಿಕಾ’’ತಿ। ಸಾರಾಭಾವೇನ ತುಚ್ಛತ್ತಾ ಚ ನಳೋ ವಿಯಾತಿ ನಳೋ, ಮಾನೋತಿ ಆಹ ‘‘ಉನ್ನಳಾತಿ ಉಗ್ಗತನಳಾ’’ತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಉಟ್ಠಿತತುಚ್ಛಮಾನಾ’’ತಿ। ಮಾನೋ ಹಿ ಸೇಯ್ಯಸ್ಸ ಸೇಯ್ಯೋತಿ ತುಚ್ಛೋ। ಚಾಪಲ್ಲೇನಾತಿ ಚಪಲಭಾವೇನ, ತಣ್ಹಾಲೋಲುಪ್ಪೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಮುಖಖರಾತಿ ಮುಖೇನ ಫರುಸಾ, ಫರುಸವಾದಿನೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ವಿಕಿಣ್ಣವಾಚಾತಿ ವಿಸಟವಚನಾ, ಸಮ್ಫಪ್ಪಲಾಪತಾಯ ಅಪರಿಯನ್ತವಚನಾ। ತೇನಾಹ ‘‘ಅಸಂಯತವಚನಾ’’ತಿಆದಿ। ಚಣ್ಡಸೋತೇ ಬದ್ಧನಾವಾಸದಿಸಾತಿ ಏತೇನ ಅನವಟ್ಠಿತಕಿರಿಯತಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಯೇನ ಸಮನ್ನಾಗತಾ ಸತ್ತಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಠಾತುಂ ವಾ ನಿಸೀದಿತುಂ ವಾ ನ ಅನವಟ್ಠಿತಚಿತ್ತಾತಿ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಆರಮ್ಮಣೇ ನ ಅವಟ್ಠಿತಚಿತ್ತಾ। ವಿವಟಇನ್ದ್ರಿಯಾತಿ ಅಸಂವುತಚಕ್ಖಾದಿಇನ್ದ್ರಿಯಾ।
ಗುಣಕಥಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಕಥಿಯಮಾನೋ ನಿಗ್ಗುಣಸ್ಸ ಅಗುಣೋ ಪಾಕಟೋ ಹೋತಿ ಜಾತಿಮಣಿಸಮೀಪೇ ಠಿತಸ್ಸ ವಿಯ ಕಾಚಮಣಿನೋ ದೋಸೋ। ಸುಖಜೀವಿನೋತಿ ಸುಖೇ ಠಿತಾ। ಯಥಾ ದಾಯಕಾನಂ ಸುಭರಂ ಹೋತಿ, ಏವಂ ಸುಖೇನ ಅಕಿಚ್ಛೇನ ಪವತ್ತಜೀವಿಕಾ। ತೇನಾಹ ‘‘ಪುಬ್ಬೇ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿಆದಿ।
ಅತ್ತನೋ ರುಚಿವಸೇನ ಗಾಮಕಿಚ್ಚಂ ನೇತೀತಿ ಗಾಮಣಿ, ತೇ ಪನ ಹೀಳೇನ್ತೋ ವದತಿ ‘‘ಗಾಮಣಿಕಾ’’ತಿ। ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾತಿ ಸತಿವೋಸ್ಸಗ್ಗವಸೇನ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಕಿಲೇಸಮುಚ್ಛಾಯಾತಿ ಮಹಿಚ್ಛಾಸಙ್ಖಾತಾಯ ತಣ್ಹಾಮುಚ್ಛಾಯ। ಸೀಲವನ್ತಾನಂಯೇವ ಹಿ ದುಪ್ಪಟಿಪತ್ತಿಂ ಸನ್ಧಾಯ ದೇವಪುತ್ತೋ ವದತಿ। ವತ್ತಬ್ಬಯುತ್ತಕೇಯೇವಾತಿ ಓವಾದೇನ ಮಯಾ ಅನುಗ್ಗಹೇತಬ್ಬಮೇವ। ಛಡ್ಡಿತಕಾತಿ ಪರಿಚ್ಚತ್ತಾ ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯಾದೀಹಿ। ತತೋ ಏವ ಅನಾಥಾ ಅಪ್ಪತಿಟ್ಠಾ। ಪೇತಾತಿ ವಿಗತಜೀವಿತಾ ಮತಾ। ಯಥಾ ಪೇತಾ, ತಥೇವ ಹೋನ್ತಿ ಅತ್ತಹಿತಾಸಮತ್ಥತಾಯ ವಿಞ್ಞೂನಂ ಜಿಗುಚ್ಛಿತಬ್ಬತಾಯ ಚ।
ಜನ್ತುಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
೬. ರೋಹಿತಸ್ಸಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
೧೦೭. ಏಕೋಕಾಸೇತಿ ಚಕ್ಕವಾಳಸ್ಸ ಪರಿಯನ್ತಸಞ್ಞಿತೇ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಓಕಾಸೇ। ಭುಮ್ಮನ್ತಿ ‘‘ಯತ್ಥಾ’’ತಿ ಇದಂ ಭುಮ್ಮವಚನಂ, ಸಾಮಞ್ಞತೋ ವುತ್ತಮ್ಪಿ ‘‘ಸೋ ಲೋಕಸ್ಸ ಅನ್ತೋ’’ತಿ ವಚನತೋ ವಿಸಿಟ್ಠವಿಸಯಮೇವ ಹೋತಿ। ‘‘ನ ಜಾಯತಿ ನ ಮೀಯತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪುನ ‘‘ನ ಚವತಿ ನ ಉಪಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ ಕಸ್ಮಾ ವುತ್ತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಇದಂ ಅಪರಾಪರಂ…ಪೇ॰… ಗಹಿತ’’ನ್ತಿ। ಪದಗಮನೇನಾತಿ ಪದಸಾ ಗಮನೇನ। ಸಙ್ಖಾರಲೋಕಸ್ಸ ಅನ್ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ ಉಪರಿ ಸಚ್ಚಾನಿ ಪಕಾಸೇತುಕಾಮೋ। ಸಙ್ಖಾರಲೋಕಸ್ಸ ಹಿ ಅನ್ತೋ ನಿಬ್ಬಾನಂ।
ದಳ್ಹಂ ದಳ್ಹಧಮ್ಮೋತಿ ವುತ್ತೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ದಳ್ಹಧನೂ’’ತಿ। ಉತ್ತಮಪ್ಪಮಾಣೇನಾತಿ ಸಹಸ್ಸಥಾಮಪ್ಪಮಾಣೇನ। ಧನುಸಿಪ್ಪಸಿಕ್ಖಿತತಾಯ ಧನುಗ್ಗಹೋ, ನ ಧನುಗ್ಗಹಮತ್ತೇನಾತಿ ಆಹ ‘‘ಧನುಗ್ಗಹೋತಿ ಧನುಆಚರಿಯೋ’’ತಿ। ‘‘ಧನುಗ್ಗಹೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಸಿಕ್ಖಿತೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಧನುಸಿಕ್ಖಾಯ ಸಿಕ್ಖಿತೋತಿ ವಿಞ್ಞಾಯತಿ, ಸಿಕ್ಖಾ ಚ ಏತ್ತಕೇ ಕಾಲೇ ಸಮತ್ಥಸ್ಸ ಉಕ್ಕಂಸಗತೋ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ದಸ ದ್ವಾದಸ ವಸ್ಸಾನಿ ಧನುಸಿಪ್ಪಂ ಸಿಕ್ಖಿತೋ’’ತಿ। ಉಸಭಪ್ಪಮಾಣೇಪೀತಿ ವೀಸತಿಯಟ್ಠಿಯೋ ಉಸಭಂ, ತಸ್ಮಿಂ ಉಸಭಪ್ಪಮಾಣೇ ಪದೇಸೇ। ವಾಲಗ್ಗನ್ತಿ ವಾಳಕೋಟಿಂ। ಕತಹತ್ಥೋತಿ ಕತಸರಕ್ಖೇಪೋತಿ ವಿವಟಸರಕ್ಖೇಪಪದೇಸದಸ್ಸನವಸೇನ ಸರಕ್ಖೇಪಕತಾವೀ। ತೇನಾಹ ‘‘ದಸ್ಸಿತಸಿಪ್ಪೋ’’ತಿ। ‘‘ಕತಸಿಪ್ಪೋ’’ತಿ ಕೇಚಿ। ಅಸನ್ತಿ ಏತೇನಾತಿ ಅಸನಂ, ಕಣ್ಡೋ। ತಾಲಚ್ಛಾಯನ್ತಿ ತಾಲಚ್ಛಾದಿಂ, ಸಾ ಪನ ರತನಮತ್ತಾ, ವಿದತ್ಥಿಚತುರಙ್ಗುಲಾ ವಾ।
ಪುರತ್ಥಿಮಸಮುದ್ದಾತಿ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಚಕ್ಕವಾಳೇ ಪುರತ್ಥಿಮಸಮುದ್ದಾ। ಸಮುದ್ದಸೀಸೇನ ಪುರತ್ಥಿಮಚಕ್ಕವಾಳಮುಖವಟ್ಟಿಂ ವದತಿ। ಪಚ್ಛಿಮಸಮುದ್ದೋತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ನಿಪ್ಪಪಞ್ಚತನ್ತಿ ಅದನ್ಧಕಾರಿತಂ। ಸಮ್ಪತ್ತೇತಿ ತಾದಿಸೇನ ಜವೇನ ಗಚ್ಛನ್ತೇನ ಸಮ್ಪತ್ತೇ। ಅನೋತತ್ತೇತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ‘‘ಸಮ್ಪತ್ತೇ’’ತಿ ಪದಂ ಆನೇತ್ವಾ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ, ತಥಾ ‘‘ನಾಗಲತಾದನ್ತಕಟ್ಠಂ ಖಾದಿತ್ವಾ’’ತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ। ತದಾತಿ ಯದಾ ಸೋ ಲೋಕನ್ತಗವೇಸಕೋ ಅಹೋಸಿ, ತದಾ। ದೀಘಾಯುಕಕಾಲೋತಿ ಅನೇಕವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾಯುಕಕಾಲೋ। ಚಕ್ಕವಾಳಲೋಕಸ್ಸಾತಿ ಸಾಮಞ್ಞವಸೇನ ಏಕವಚನಂ, ಚಕ್ಕವಾಳಲೋಕನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ಚಕ್ಕವಾಳೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ ಪುಬ್ಬಪರಿಚರಿಯಸಿದ್ಧಾಯ ನಿಕನ್ತಿಯಾ। ಸಸಞ್ಞಿಮ್ಹಿ ಸಮನಕೇತಿ ನ ರೂಪಧಮ್ಮಮತ್ತಕೇ, ಅಥ ಖೋ ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧಸಮುದಾಯೇತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಸಮಿತಪಾಪೋತಿ ಸಮುಚ್ಛಿನ್ನಸಂಕಿಲೇಸಧಮ್ಮೋ।
ರೋಹಿತಸ್ಸಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
೭-೮. ನನ್ದಸುತ್ತನನ್ದಿವಿಸಾಲಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
೧೦೮-೧೦೯. ನನ್ದಸುತ್ತವಿಸಾಲಸುತ್ತಾನಿ ಸತ್ತಮಅಟ್ಠಮಾನಿ ಹೇಟ್ಠಾ ಸಂವಣ್ಣಿತರೂಪತ್ತಾ ವುತ್ತತ್ಥಾನೇವ।
ನನ್ದಸುತ್ತನನ್ದಿವಿಸಾಲಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
೯. ಸುಸಿಮಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
೧೧೦. ತುಯ್ಹಮ್ಪಿ ನೋತಿ ತುಯ್ಹಮ್ಪಿ ನು, ನು-ಸದ್ದೋ ಪುಚ್ಛಾಯಂ, ತಸ್ಮಾ ವಣ್ಣಂ ಕಥೇತುಕಾಮೋ ಪುಚ್ಛತೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ನ ವಟ್ಟತೀತಿ ನ ಯುಜ್ಜತಿ, ಕಥಿತೋತಿ ಕಥೇತುಂ ಆರದ್ಧೋ, ತೇನಾಹ ‘‘ಮತ್ಥಕಂ ನ ಪಾಪುಣಾತೀ’’ತಿ। ತಮೇವ ಮತ್ಥಕಾಪಾಪುಣನಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸೋ ಹೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಸತಿಸಮ್ಪಜಞ್ಞಾಯೋಗತೋ ಗೋರೂಪಸೀಲೋ, ಮೂಳ್ಹೋ ಖಲಿತಪಞ್ಞೋ, ಗೋರೂಪಸ್ಸ ವಿಯ ಸೀಲಂ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಹಿ ಗೋರೂಪಸೀಲೋ। ಸಭಾಗೋ ಏಕರೂಪಚಿತ್ತತಾಯ। ಅರಿಯಾನಂ ಸಭಾಗತಾ ನಾಮ ಗುಣವನ್ತವಸೇನಾತಿ ಆಹ ‘‘ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸ್ಸ ಗುಣೇಸು ಪಸೀದಿತ್ವಾ’’ತಿ। ಸೋಳಸವಿಧಂ ಪಞ್ಞನ್ತಿ ಮಹಾಪಞ್ಞಾದಿಕಾ ಛ, ನವ ಅನುಪುಬ್ಬವಿಹಾರಸಮಾಪತ್ತಿಪಞ್ಞಾ, ಆಸವಕ್ಖಯಪಞ್ಞಾತಿ ಇಮಂ ಸೋಳಸವಿಧಂ ಪಞ್ಞಂ। ತೇಸಟ್ಠಿ ಸಾವಕಸಾಧಾರಣಞಾಣಾನಿಪಿ ಏತ್ಥೇವ ಸಙ್ಗಹಂ ಸಮೋಸರಣಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ।
ಆನನ್ದಾತಿ ಆಚಾರೋತಿ ಚಾರಿತ್ತಸೀಲಮಾಹ। ಗೋಚರೋತಿ ಗೋಚರಸಮ್ಪತ್ತಿ। ವಿಹಾರೋತಿ ಸಮಾಪತ್ತಿವಿಹಾರೋ। ಅಭಿಕ್ಕಮೋತಿಆದಿನಾ ಇರಿಯಾಪಥವಿಹಾರಂ। ತುಯ್ಹಮ್ಪೀತಿ ಪಿ-ಸದ್ದೇನ ಭಗವತಾ ಅತ್ತಾನಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ತದಞ್ಞೇಸಂ ವಿಞ್ಞೂನಂ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಥೇರಸ್ಸ ರುಚ್ಚನಸಭಾವೋ ದೀಪಿತೋತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ರುಚ್ಚತೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಸತಿಪಿ ಆನನ್ದತ್ಥೇರಸ್ಸಪಿ ಅಸೀತಿಯಾ ಮಹಾಥೇರಾನಂ ಅನ್ತೋಗಧಭಾವೇ ‘‘ಅಸೀತಿಯಾ ಮಹಾಥೇರಾನಂ ರುಚ್ಚತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ತುಯ್ಹಮ್ಪಿ ರುಚ್ಚತೀ’’ತಿ ವಚನಂ ತೇನ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿನೋ ವಣ್ಣಂ ಕಥಾಪೇತುಕಾಮತಾಯಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ।
ಸಾಟಕನ್ತರೇತಿ ನಿವತ್ಥವತ್ಥನ್ತರೇ। ಲದ್ಧೋಕಾಸೋತಿ ನಿಬ್ಬುದ್ಧಂ ಕರೋನ್ತೋ ಸಾಟಕನ್ತರೇ ಲದ್ಧಂ ಗಹೇತುಂ ಲದ್ಧಾವಸರೋ। ಲಭಿಸ್ಸಾಮಿನೋತಿ ಲಭಿಸ್ಸಾಮಿ ವತ। ದೀಪಧಜಭೂತನ್ತಿ ಸತಯೋಜನವಿತ್ಥಿಣ್ಣಂ ಜಮ್ಬುದೀಪಸ್ಸ ಧಜಭೂತಂ। ಪುಗ್ಗಲಪಲಾಪೇತಿ ಅನ್ತೋಸಾರಾಭಾವತೋ ಪಲಾಪಭೂತೇ ಪುಗ್ಗಲೇ ಹರನ್ತೋ। ಬಾಲತಾಯಾತಿ ರುಚಿಖನ್ತಿಆದಿಅಭಾವತಾಯ। ದೋಸತಾಯಾತಿ ದುಸ್ಸಕಭಾವೇನ। ಮೋಹೇನಾತಿ ಮಹಾಮೂಳ್ಹತಾಯ। ಕೇಚಿ ಪನ ‘‘ಬಾಲೋ ಬಾಲತಾಯಾತಿ ಮೂಳ್ಹತಾಯ ಪಕತಿಬಾಲಭಾವೇನ ನ ಜಾನಾತಿ। ಮೂಳ್ಹೋ ಮೋಹೇನಾತಿ ಸಯಂ ಅಬಾಲೋ ಸಮಾನೋಪಿ ಯದಾ ಮೋಹೇನ ಪರಿಯುಟ್ಠಿತೋ ಹೋತಿ, ತದಾ ಮೋಹೇನ ನ ಜಾನಾತಿ, ಅಯಂ ಪದದ್ವಯಸ್ಸ ವಿಸೇಸೋ’’ತಿ ವದನ್ತಿ। ವಿಪಲ್ಲತ್ಥಚಿತ್ತೋತಿ ಯಕ್ಖುಮ್ಮಾದೇನ ಪಿತ್ತುಮ್ಮಾದೇನ ವಾ ವಿಪರೀತಚಿತ್ತೋ।
‘‘ಚತೂಸು ಕೋಸಲ್ಲೇಸೂ’’ತಿ ವುತ್ತಂ ಚತುಬ್ಬಿಧಂ ಕೋಸಲ್ಲಂ ಪಾಳಿಯಾ ಏವ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ವುತ್ತಂ ಹೇತ’’ನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಯೋ ಅಟ್ಠಾರಸ ಧಾತುಯೋ ಸಮುದಯತೋ ಅತ್ಥಙ್ಗಮತೋ ಅಸ್ಸಾದತೋ ಆದೀನವತೋ ನಿಸ್ಸರಣತೋ ಚ ಯಥಾಭೂತಂ ಪಜಾನಾತಿ, ಅಯಂ ಧಾತುಕುಸಲೋ। ವುತ್ತನಯೇನ ಆಯತನೇಸು ಕುಸಲೋ ಆಯತನಕುಸಲೋ। ಅವಿಜ್ಜಾದೀಸು ದ್ವಾದಸಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದಙ್ಗೇಸು ಕುಸಲೋ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದಕುಸಲೋ। ‘‘ಇದಂ ಇಮಸ್ಸ ಫಲಸ್ಸ ಠಾನಂ ಕಾರಣಂ, ಇದಂ ಅಟ್ಠಾನಂ ಅಕಾರಣ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಠಾನಞ್ಚ ಠಾನತೋ, ಅಟ್ಠಾನಞ್ಚ ಅಟ್ಠಾನತೋ ಯಥಾಭೂತಂ ಪಜಾನತೋ ಠಾನಾಟ್ಠಾನಕುಸಲೋ। ಯೋ ಪನ ಇಮೇಸು ಧಾತುಆದೀಸು ಪರಿಞ್ಞಾಭಿಸಮಯಾದಿವಸೇನ ನಿಸ್ಸಙ್ಗಗತಿಯಾ ಪಣ್ಡಾತಿ ಲದ್ಧನಾಮೇನ ಞಾಣೇನ ಇತೋ ಗತೋ ಪವತ್ತೋ, ಅಯಂ ಪಣ್ಡಿತೋ ನಾಮ।
ಮಹನ್ತಾನಂ ಅತ್ಥಾನಂ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹನತೋ ಮಹತೀ ಪಞ್ಞಾ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಮಹಾಪಞ್ಞೋ। ಸೇಸಪದೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋತಿ ಆಹ ‘‘ಮಹಾಪಞ್ಞಾದೀಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋತಿ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ। ನಾನತ್ತನ್ತಿ ಯಾಹಿ ಮಹಾಪಞ್ಞಾದೀಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತತ್ತಾ ಥೇರೋ ‘‘ಮಹಾಪಞ್ಞೋ’’ತಿಆದಿನಾ ಕಿತ್ತಿತೋ, ತಾಸಂ ಮಹಾಪಞ್ಞಾದೀನಂ ಇದಂ ನಾನತ್ತಂ ಅಯಂ ವೇಮತ್ತತಾ। ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ವಿಸೇಸತೋ ಅರೂಪಧಮ್ಮಸ್ಸ ಮಹತ್ತಂ ನಾಮ ಕಿಚ್ಚಸಿದ್ಧಿಯಾ ವೇದಿತಬ್ಬನ್ತಿ ತದಸ್ಸ ಕಿಚ್ಚಸಿದ್ಧಿಯಾ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಮಹನ್ತೇ ಸೀಲಕ್ಖನ್ಧೇ ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹಾತೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಹೇತುಮಹನ್ತತಾಯ ಪಚ್ಚಯಮಹನ್ತತಾಯ ನಿಸ್ಸಯಮಹನ್ತತಾಯ ಪಭೇದಮಹನ್ತತಾಯ ಕಿಚ್ಚಮಹನ್ತತಾಯ ಫಲಮಹನ್ತತಾಯ ಆನಿಸಂಸಮಹನ್ತತಾಯ ಚ ಸೀಲಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸ ಮಹನ್ತಭಾವೋ ಹೇತೂ ಅಲೋಭಾದಯೋ। ಪಚ್ಚಯಾ ಹಿರೋತ್ತಪ್ಪಸದ್ಧಾಸತಿವೀರಿಯಾದಯೋ। ನಿಸ್ಸಯಾ ಸಾವಕಬೋಧಿಪಚ್ಚೇಕಬೋಧಿಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬೋಧಿನಿಯತತಾ, ತಂಸಮಙ್ಗಿನೋ ಚ ಪುರಿಸವಿಸೇಸಾ। ಪಭೇದೋ ಚಾರಿತ್ತಾದಿವಿಭಾಗೋ। ಕಿಚ್ಚಂ ತದಙ್ಗಾದಿವಸೇನ ಪಟಿಪಕ್ಖಸ್ಸ ವಿಧಮನಂ। ಫಲಂ ಸಗ್ಗಸಮ್ಪದಾ ನಿಬ್ಬಾನಸಮ್ಪದಾ ಚ। ಆನಿಸಂಸೋ ಪಿಯಮನಾಪತಾದಿ। ಅಯಮೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ, ವಿತ್ಥಾರೋ ಪನ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ (ವಿಸುದ್ಧಿ॰ ೧.೮-೯) ಆಕಙ್ಖೇಯ್ಯಸುತ್ತಾದೀಸು (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೬೪ ಆದಯೋ) ಚ ಆಗತನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಇಮಿನಾ ನಯೇನ ಸಮಾಧಿಕ್ಖನ್ಧಾದೀನಮ್ಪಿ ಮಹನ್ತತಾ ಯಥಾರಹಂ ನಿದ್ಧಾರೇತ್ವಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಠಾನಾಟ್ಠಾನಾದೀನಂ ಪನ ಮಹನ್ತಭಾವೋ ಮಹಾವಿಸಯತಾಯ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ತತ್ಥ ಠಾನಾಟ್ಠಾನಾನಂ ಮಹಾವಿಸಯತಾ ಬಹುಧಾತುಕಸುತ್ತಾದೀಸು ಆಗತನಯೇನ, ವಿಹಾರಸಮಾಪತ್ತೀನಂ ಸಮಾಧಿಕ್ಖನ್ಧೇ ನಿದ್ಧಾರಿತನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಅರಿಯಸಚ್ಚಾನಂ ಸಕಲಸಾಸನಸಙ್ಗಣ್ಹನತೋ ಸಚ್ಚವಿಭಙ್ಗೇ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಾದೀನಂ ಸತಿಪಟ್ಠಾನವಿಭಙ್ಗಾದೀಸು (ವಿಭ॰ ೩೫೫ ಆದಯೋ) ತಂಸಂವಣ್ಣನಾದೀಸು (ವಿಭ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೩೫೫ ಆದಯೋ) ಚ ಆಗತನಯೇನ; ಸಾಮಞ್ಞಫಲಾನಂ ಮಹತೋ ಹಿತಸ್ಸ ಮಹತೋ ಸುಖಸ್ಸ ಮಹತೋ ಅತ್ಥಸ್ಸ ಮಹತೋ ಯೋಗಕ್ಖೇಮಸ್ಸ ನಿಪ್ಫತ್ತಿಭಾವತೋ ಸನ್ತಪಣೀತನಿಪುಣಅತಕ್ಕಾವಚರಪಣ್ಡಿತವೇದನೀಯಭಾವತೋ ಚ; ಅಭಿಞ್ಞಾನಂ ಮಹಾಸಮ್ಭಾರತೋ ಮಹಾವಿಸಯತೋ ಮಹಾಕಿಚ್ಚತೋ ಮಹಾನುಭಾವತೋ ಮಹಾನಿಪ್ಫತ್ತಿತೋ ಚ; ನಿಬ್ಬಾನಸ್ಸ ಮದನಿಮ್ಮದನಾದಿಮಹತ್ಥಸಿದ್ಧಿತೋ ಮಹನ್ತತಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಪರಿಗ್ಗಣ್ಹಾತೀತಿ ಸಭಾವಾದಿತೋ ಪರಿಚ್ಛಿಜ್ಜ ಗಣ್ಹಾತಿ ಜಾನಾತಿ ಪಟಿವಿಜ್ಝತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಾ ಪನಾತಿ ಮಹಾಪಞ್ಞತಾ।
ಪುಥುಪಞ್ಞಾತಿ ಏತ್ಥ ನಾನಾಖನ್ಧೇಸು ಞಾಣಂ ಪವತ್ತತೀತಿ ಅಯಂ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ ನಾಮ…ಪೇ॰… ಅಯಂ ವಿಞ್ಞಾಣಕ್ಖನ್ಧೋ ನಾಮಾತಿ ಏವಂ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಖನ್ಧಾನಂ ನಾನಾಕರಣಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಞಾಣಂ ಪವತ್ತತಿ। ತೇಸು ಏಕವಿಧೇನ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ, ಏಕಾದಸವಿಧೇನ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧೋ, ಏಕವಿಧೇನ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ, ಬಹುವಿಧೇನ ವೇದನಾಕ್ಖನ್ಧೋ, ಏಕವಿಧೇನ ಸಞ್ಞಾಕ್ಖನ್ಧೋ, ಸಙ್ಖಾರಕ್ಖನ್ಧೋ, ವಿಞ್ಞಾಣಕ್ಖನ್ಧೋತಿ ಏವಂ ಏಕೇಕಸ್ಸ ಖನ್ಧಸ್ಸ ಏಕವಿಧಾದಿವಸೇನ ಅತೀತಾದಿವಸೇನಪಿ ನಾನಾಕರಣಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಞಾಣಂ ಪವತ್ತತಿ। ತಥಾ ಇದಂ ಚಕ್ಖಾಯತನಂ ನಾಮ…ಪೇ॰… ಇದಂ ಧಮ್ಮಾಯತನಂ ನಾಮಂ। ತತ್ಥ ದಸಾಯತನಾ ಕಾಮಾವಚರಾ, ದ್ವೇ ಚತುಭೂಮಕಾತಿ ಏವಂ ಆಯತನಾನಂ ನಾನಾಕರಣಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಞಾಣಂ ಪವತ್ತತಿ। ನಾನಾಧಾತೂಸೂತಿ ಅಯಂ ಚಕ್ಖುಧಾತು ನಾಮ…ಪೇ॰… ಅಯಂ ಮನೋವಿಞ್ಞಾಣಧಾತು ನಾಮ। ತತ್ಥ ಸೋಳಸ ಧಾತುಯೋ ಕಾಮಾವಚರಾ, ದ್ವೇ ಚತುಭೂಮಕಾತಿ ಏವಂ ಧಾತುನಾನಾಕರಣಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಞಾಣಂ ಪವತ್ತತಿ, ತಂ ಉಪಾದಿಣ್ಣಧಾತುವಸೇನ ವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾನಞ್ಹಿ ದ್ವಿನ್ನಂ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾನಞ್ಚ ಉಪಾದಿಣ್ಣಧಾತೂಸು ಏವ ನಾನಾಕರಣಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಞಾಣಂ ಪವತ್ತತಿ। ತಞ್ಚ ಖೋ ಏಕದೇಸಮತ್ತತೋ, ನ ನಿಪ್ಪದೇಸತೋ, ಅನುಪಾದಿಣ್ಣಕಧಾತೂನಂ ಪನ ನಾನಾಕರಣಂ ನ ಜಾನನ್ತಿ ಏವ। ಇತರಸಾವಕೇಸು ವತ್ತಬ್ಬಮೇವ ನತ್ಥಿ, ಸಬ್ಬಞ್ಞುಬುದ್ಧಾನಂಯೇವ ಪನ ಇಮಾಯ ನಾಮ ಧಾತುಯಾ ಉಸ್ಸನ್ನತ್ತಾವ ಇಮಸ್ಸ ರುಕ್ಖಸ್ಸ ಖನ್ಧೋ ಸೇತೋ ಹೋತಿ, ಇಮಸ್ಸ ಕಾಳೋ, ಇಮಸ್ಸ ಮಟ್ಠೋ, ಇಮಸ್ಸ
ಅತ್ಥೇಸೂತಿ ರೂಪಾದೀಸು ಆರಮ್ಮಣೇಸು। ನಾನಾಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದೇಸೂತಿ ಅಜ್ಝತ್ತಬಹಿದ್ಧಾಭೇದತೋ ಚ ಸಣ್ಠಾನಭೇದತೋ ಚ ನಾನಪ್ಪಭೇದೇಸು ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದಙ್ಗೇಸು। ಅವಿಜ್ಜಾದಿಅಙ್ಗಾನಞ್ಹಿ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದಸಞ್ಞಿತಾತಿ। ತೇನಾಹ ಸಙ್ಖಾರಪಿಟಕೇ ‘‘ದ್ವಾದಸ ಪಚ್ಚಯಾ ದ್ವಾದಸ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದಾ’’ತಿ। ನಾನಾಸುಞ್ಞತಮನುಪಲಬ್ಭೇಸೂತಿ ನಾನಾಸಭಾವೇಸು ನಿಚ್ಚಸಾರಾದಿವಿರಹತೋ ಸುಞ್ಞಸಭಾವೇಸು, ತತೋ ಏವ ಇತ್ಥಿಪುರಿಸಅತ್ತಅತ್ತನಿಯಾದಿವಸೇನ ಅನುಪಲಬ್ಭೇಸು ಸಭಾವೇಸು। ಮ-ಕಾರೋ ಹೇತ್ಥ ಪದಸನ್ಧಿಕರೋ। ನಾನಾಅತ್ಥೇಸೂತಿ ಅತ್ಥಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾವಿಸಯೇಸು ಪಚ್ಚಯುಪ್ಪನ್ನಾದಿಭೇದೇಸು ನಾನಾವಿಧೇಸು ಅತ್ಥೇಸು। ಧಮ್ಮೇಸೂತಿ ಧಮ್ಮಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾವಿಸಯೇಸು ಪಚ್ಚಯಾದಿನಾನಾಧಮ್ಮೇಸು। ನಿರುತ್ತೀಸೂತಿ ತೇಸಂಯೇವ ಅತ್ಥಧಮ್ಮಾನಂ ನಿದ್ಧಾರಣವಚನಸಙ್ಖಾತಾಸು ನಿರುತ್ತೀಸು। ಪಟಿಭಾನೇಸೂತಿ ಅತ್ಥಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾದೀಸು ವಿಸಯಭೂತೇಸು ‘‘ಇಮಾನಿ ಇದಮತ್ಥಜೋತಕಾನೀ’’ತಿ ತಥಾ ತಥಾ ಪಟಿಭಾನತೋ ಪತಿಟ್ಠಾನತೋ ಪಟಿಭಾನಾನೀತಿ ಲದ್ಧನಾಮೇಸು ಞಾಣೇಸು। ಪುಥು ನಾನಾಸೀಲಕ್ಖನ್ಧೇಸೂತಿಆದೀಸು ಸೀಲಸ್ಸ ಪುಥುತ್ತಂ ನಾನತ್ತಞ್ಚ ವುತ್ತಮೇವ। ಇತರೇಸಂ ಪನ ವುತ್ತನಯಾನುಸಾರೇನ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯತ್ತಾ ಪಾಕಟಮೇವ। ಯಂ ಪನ ಅಭಿನ್ನಂ ಏಕಮೇವ ನಿಬ್ಬಾನಂ, ತತ್ಥ ಉಪಚಾರವಸೇನ ಪುಥುತ್ತಂ ಗಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಪುಥು ಜನಸಾಧಾರಣೇ ಧಮ್ಮೇ ಸಮತಿಕ್ಕಮ್ಮಾ’’ತಿ। ತೇನಸ್ಸ ಇಧ ಮದನಿಮ್ಮದನಾದಿಪರಿಯಾಯೇನ ಪುಥುತ್ತಂ ದೀಪಿತಂ ಹೋತಿ।
ಏವಂ ವಿಸಯವಸೇನ ಪಞ್ಞಾಯ ಮಹತ್ತಂ ಪುಥುತ್ತಞ್ಚ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಸಮ್ಪಯುತ್ತಧಮ್ಮವಸೇನ ಹಾಸಭಾವಂ, ಪವತ್ತಿಆಕಾರವಸೇನ ಜವನಭಾವಂ, ಕಿಚ್ಚವಸೇನ ತಿಕ್ಖಾದಿಭಾವಞ್ಚ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಕತಮಾ ಹಾಸಪಞ್ಞಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಹಾಸಬಹುಲೋತಿ ಪೀತಿಬಹುಲೋ। ಸೇಸಪದಾನಿ ತಸ್ಸ ವೇವಚನಾನಿ। ಸೀಲಂ ಪರಿಪೂರೇತೀತಿ ಹಟ್ಠಪಹಟ್ಠೋ ಉದಗ್ಗುದಗ್ಗೋ ಹುತ್ವಾ ಪೀತಿಸಹಗತಾಯ ಪಞ್ಞಾಯ ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸೀಲಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಹಾಸನೀಯತರಸ್ಸೇವ ವಿಸುಂ ಗಹಿತತ್ತಾ ಇತರಂ ತಿವಿಧಂ ಸೀಲಂ ಪರಿಪೂರೇತಿ। ಪೀತಿಸೋಮನಸ್ಸಸಹಗತಾ ಹಿ ಪಞ್ಞಾ ಅಭಿರತಿವಸೇನ ತದಾರಮ್ಮಣೇ ಫುಲ್ಲಿತಾ ವಿಕಸಿತಾ ವಿಯ ವತ್ತತಿ, ನ ಉಪೇಕ್ಖಾಸಹಗತಾ। ಸೀಲಕ್ಖನ್ಧಂ ಸಮಾಧಿಕ್ಖನ್ಧನ್ತಿಆದೀಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಥೇರೋತಿಆದಿನಾ ಅಭಿನೀಹಾರಸಿದ್ಧಾ ಥೇರಸ್ಸ ಹಾಸಪಞ್ಞತಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ।
ಸಬ್ಬಂ ರೂಪಂ ಅನಿಚ್ಚಲಕ್ಖಣತೋ ಖಿಪ್ಪಂ ಜವತೀತಿ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧಂ ಅನಿಚ್ಚನ್ತಿ ಸೀಘವೇಗೇನ ಪವತ್ತಿಯಾ ಪಟಿಪಕ್ಖದೂರೀಭಾವೇನ ಪುಬ್ಬಾಭಿಸಙ್ಖಾರಸ್ಸ ಸಾತಿಸಯತ್ತಾ ಇನ್ದೇನ ವಿಸಟ್ಠವಜಿರಂ ವಿಯ ಲಕ್ಖಣಂ ಜವನಪಞ್ಞಾ ನಾಮಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸೇಸಪದೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಏವಂ ಲಕ್ಖಣಾರಮ್ಮಣಿಕವಿಪಸ್ಸನಾವಸೇನ ಜವನಪಞ್ಞಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಬಲವವಿಪಸ್ಸನಾವಸೇನ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ರೂಪ’’ನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಖಯಟ್ಠೇನಾತಿ ಯತ್ಥ ಯತ್ಥ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತತ್ಥ ತತ್ಥೇವ ಖಣೇನೇವ ಭಿಜ್ಜನತೋ ಖಯಸಭಾವತೋ। ಭಯಟ್ಠೇನಾತಿ ಭಯಾನಕತೋ। ಅಸಾರಕಟ್ಠೇನಾತಿ ಅತ್ತಸಾರವಿರಹತೋ ನಿಚ್ಚಸಾರಾದಿವಿರಹತೋ ಚ। ತುಲಯಿತ್ವಾತಿ ತುಲಾಭೂತಾಯ ವಿಪಸ್ಸನಾಯ ತುಲಯಿತ್ವಾ। ತೀರಯಿತ್ವಾತಿ ತಾಯ ಏವ ತೀರಣಭೂತಾಯ ತೀರೇತ್ವಾ। ವಿಭಾವಯಿತ್ವಾತಿ ಯಾಥಾವತೋ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧಂ ವಿಭೂತಂ ಕತ್ವಾ ಪಾಕಟಂ ಕತ್ವಾ। ರೂಪನಿರೋಧೇತಿ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸ ನಿರೋಧಭೂತೇ ನಿಬ್ಬಾನೇ ನಿನ್ನಪೋಣಪಬ್ಭಾರಭಾವೇನ। ಇದಾನಿ ಸಿಖಾಪ್ಪತ್ತವಿಪಸ್ಸನಾವಸೇನ ಜವನಪಞ್ಞಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಪುನ ‘‘ರೂಪ’’ನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ‘‘ವುಟ್ಠಾನಗಾಮಿನಿವಿಪಸ್ಸನಾವಸೇನಾ’’ತಿ ಕೇಚಿ।
ಞಾಣತಿಕ್ಖಭಾವೋ ನಾಮ ಸವಿಸೇಸಂ ಪಟಿಪಕ್ಖಸಮುಚ್ಛಿನ್ದನೇ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ ‘‘ಖಿಪ್ಪಂ ಕಿಲೇಸೇ ಛಿನ್ದತೀತಿ ತಿಕ್ಖಪಞ್ಞೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತೇ ಪನ ಕಿಲೇಸೇ ವಿಭಾಗೇನ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಕಾಮವಿತಕ್ಕ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ। ತಿಕ್ಖಪಞ್ಞೋ ಖಿಪ್ಪಾಭಿಞ್ಞೋ ಹೋತಿ, ಪಟಿಪದಾ ಚಸ್ಸ ನ ಚಲತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಏಕಸ್ಮಿಂ ಆಸನೇ ಚತ್ತಾರೋ ಚ ಅರಿಯಮಗ್ಗಾ ಅಧಿಗತಾ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿಆದಿ। ಥೇರೋ ಚಾತಿಆದಿನಾ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿನೋ ತಿಕ್ಖಪಞ್ಞತಾ ಸಿಖಾಪ್ಪತ್ತಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ।
‘‘ಸಬ್ಬೇ ಸಙ್ಖಾರಾ ಅನಿಚ್ಚಾ ದುಕ್ಖಾ ವಿಪರಿಣಾಮಧಮ್ಮಾ ಸಙ್ಖತಾ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪನ್ನಾ ಖಯಧಮ್ಮಾ ವಯಧಮ್ಮಾ ವಿರಾಗಧಮ್ಮಾ ನಿರೋಧಧಮ್ಮಾ’’ತಿ ಯಾಥಾವತೋ ದಸ್ಸನೇನ ಸಚ್ಚಸಮ್ಪಟಿವೇಧೋ ಇಜ್ಝತಿ, ನ ಅಞ್ಞಥಾತಿ ಕಾರಣಮುಖೇನ ನಿಬ್ಬೇಧಿಕಪಞ್ಞಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸಬ್ಬಸಙ್ಖಾರೇಸು ಉಬ್ಬೇಗಬಹುಲೋ ಹೋತೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಉಬ್ಬೇಗಬಹುಲೋತಿ ವುತ್ತನಯೇನ ಸಬ್ಬಸಙ್ಖಾರೇಸು ಅಭಿಣ್ಹಪ್ಪವತ್ತಸಂವೇಗೋ। ಉತ್ತಾಸಬಹುಲೋತಿ ಞಾಣುತ್ತಾಸವಸೇನ ಸಬ್ಬಸಙ್ಖಾರೇಸು ಬಹುಸೋ ಉತ್ರಸ್ತಮಾನಸೋ। ತೇನ ಆದೀನವಾನುಪಸ್ಸನಮಾಹ। ಉಕ್ಕಣ್ಠನಬಹುಲೋತಿ ಇಮಿನಾ ಪನ ನಿಬ್ಬಿದಾನುಪಸ್ಸನಮಾಹ, ಅರತಿಬಹುಲೋತಿಆದಿನಾ ತಸ್ಸಾ ಏವ ಅಪರಾಪರುಪ್ಪತ್ತಿಂ। ಬಹಿಮುಖೋ ಸಬ್ಬಸಙ್ಖಾರತೋ ಬಹಿಭೂತಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಪವತ್ತಞಾಣಮುಖೋ, ತಥಾ ನಿಬ್ಬೇಧಿಕಾ। ಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಅತ್ಥತೋ ನ ವಿಭತ್ತಂ, ತಂ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯತ್ತಾ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ।
ಅಪ್ಪಿಚ್ಛೋತಿ ಸನ್ತಗುಣನಿಗುಹನತಾತಿ ಅತ್ತನಿ ವಿಜ್ಜಮಾನಾನಂ ಬಾಹುಸಚ್ಚಧುತಧಮ್ಮಸೀಲಾದಿಗುಣಾನಞ್ಚೇವ ಪಟಿವೇಧಗುಣಸ್ಸ ಚ ನಿಗುಹನಂ, ಪಟಿಗ್ಗಹಣೇ ಚ ಮತ್ತಞ್ಞುತಾತಿ ಏತೇನೇವ ಪರಿಯೇಸನಪರಿಭೋಗಮತ್ತಞ್ಞುತಾಪಿ ವುತ್ತಾ ಹೋತಿ। ತೀಹಿ ಸನ್ತೋಸೇಹೀತಿ ಚತೂಸು ಪಚ್ಚಯೇಸು ಪಚ್ಚೇಕಂ ತೀಹಿ ಸನ್ತೋಸೇಹಿ ವಿವೇಕಟ್ಠಕಾಯಾನಂ ನ ಸಙ್ಗಣಿಕಾರಾಮಾನಂ। ನೇಕ್ಖಮ್ಮಾಭಿರತಾನನ್ತಿ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಉಪಗತಾನಂ। ಪರಿಸುದ್ಧಚಿತ್ತಾನಂ ವಿಗತಚಿತ್ತಸಂಕಿಲೇಸಾನಂ। ಪರಮವೋದಾನಪ್ಪತ್ತಾನಂ ಅಟ್ಠಸಮಾಪತ್ತಿಸಮಧಿಗಮೇನ ಅತಿವಿಯ ವೋದಾನಂ ವಿಸುದ್ಧಿಂ ಪತ್ತಾನಂ। ಕಿಲೇಸುಪಧಿಆದೀನಂ ಅಭಾವತೋ ನಿರುಪಧೀನಂ। ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿವಸೇನ ಸಬ್ಬಸಙ್ಖಾರವಿನಿಸ್ಸಟತ್ತಾ ವಿಸಙ್ಖಾರಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ। ಉಪಗತಾನಂ, ಇಮೇಸಂ ತಿಣ್ಣಂ ವಿವೇಕಾನಂ ಲಾಭೀ ಪವಿವಿತ್ತೋ ‘‘ಪಕಾರೇಹಿ ವಿವಿತ್ತೋ’’ತಿ ಕತ್ವಾ। ಸಮಾಸಜ್ಜನಂ ಪರಿಸಿನೇಹುಪ್ಪಾದೋ ಸಂಸಗ್ಗೋ, ಸವನವಸೇನ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಕಸಂಸಗ್ಗೋ ಸವನಸಂಸಗ್ಗೋ। ಏಸ ನಯೋ ಸೇಸೇಸುಪಿ। ಸಮುಲ್ಲಪನಂ ಆಲಾಪಸಲ್ಲಪನಂ। ಸಂಸಗ್ಗವತ್ಥುನಾ ಇಮಿನಾ ತಸ್ಸ ಪರಿಭೋಗೋ ಪರಿಭೋಗಸಂಸಗ್ಗೋ।
ಆರದ್ಧವೀರಿಯೋತಿ ಏತ್ಥ ವೀರಿಯಾರಮ್ಭೋ ನಾಮ ವೀರಿಯಸ್ಸ ಪಗ್ಗಣ್ಹನಂ ಪರಿಪುಣ್ಣಕರಣಂ। ತಂ ಪನ ಸಬ್ಬಸೋ ಕಿಲೇಸಾನಂ ನಿಗ್ಗಣ್ಹನನ್ತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ತತ್ಥಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಓಧುನನವತ್ತಾತಿ ಕಿಲೇಸಾನಂ ಯಸ್ಸ ಕಸ್ಸಚಿ ಸಾವಜ್ಜಸ್ಸ ಓಧುನನವಸೇನ ವತ್ತಾ। ತೇನಾಹ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂನ’’ನ್ತಿಆದಿ। ಓತಿಣ್ಣಂ ನಾಮ ವಜ್ಜಂ ಅಜ್ಝಾಚರಿತನ್ತಿ ಆರೋಚಿತಂ। ಅನೋತಿಣ್ಣಂ ಅನಾರೋಚಿತಂ। ತನ್ತಿವಸೇನಾತಿ ಪಾಳಿಧಮ್ಮವಸೇನ, ಯುತ್ತಸದ್ದಸ್ಸ ವಸೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪಾಪೇ ಲಾಮಕೇ ಪುಗ್ಗಲೇ ಧಮ್ಮೇ ಚ ಗರಹತಿ ಜಿಗುಚ್ಛತೀತಿ ಪಾಪಗರಹೀ। ತೇನಾಹ ‘‘ಪಾಪಪುಗ್ಗಲೇ’’ತಿಆದಿ। ಏಕದಸ್ಸೀತಿ ಏಕಭವದಸ್ಸೀ, ಇಧಲೋಕಮತ್ತದಸ್ಸೀ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಿಕಸುಖಮತ್ತಾಪೇಕ್ಖೀ। ಸಮನ್ತಾತಿ ಸಮನ್ತತೋ, ಪರಿತೋ ಮೇ ಕತ್ಥಚಿ ಮಾ ಅಹೂತಿ ಯೋಜನಾ।
ಸೋಳಸಹಿ ಪದೇಹೀತಿ ಸೋಳಸಹಿ ಕೋಟ್ಠಾಸೇಹಿ। ಅಕುಪ್ಪನ್ತಿ ಕೇನಚಿ ಅಕೋಪನೀಯಂ। ಅಯಂ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿನೋ ಗುಣಕಥಾ ಸತ್ಥು ವಚನಾನುಸಾರೇನ ದಸಸಹಸ್ಸಚಕ್ಕವಾಳಬ್ಯಾಪಿನೀ ‘‘ಏವ’’ನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಚತುಬ್ಬಿಧಾ ವಣ್ಣನಿಭಾ ಪಾತುಭವಿ ಉಳಾರಪೀತಿಸೋಮನಸ್ಸಸಮುಟ್ಠಾನತ್ತಾ। ಸುಟ್ಠು ಓಭಾಸತೀತಿ ಸುಭೋ। ಓಭಾಸಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಮಣಿನೋ ಭದ್ದಕತಾತಿ ಆಹ ‘‘ಸುಭೋತಿ ಸುನ್ದರೋ’’ತಿ। ಜಾತಿಮಾ ಪರಿಸುದ್ಧಆಕರಸಮುಟ್ಠಿತತ್ತಾ। ಕುರುವಿನ್ದಜಾತಿಆದಿಜಾತಿವಿಸೇಸೋಪಿ ಮಣಿ ಆಕರಪರಿಸುದ್ಧಮೂಲಕೋ ಏವಾತಿ ಆಹ ‘‘ಜಾತಿಸಮ್ಪನ್ನೋ’’ತಿ। ಧೋವನಾದಿಪರಿಕಮ್ಮೇನಾತಿ ಚತೂಸು ಪಾಸಾಣೇಸು ಧೋವನದೋಸನೀಹರಣತಾಪನಸಣ್ಹಕರಣಾದಿಪರಿಕಮ್ಮೇನ। ರತ್ತಕಮ್ಬಲಸ್ಸ ವಸೇನ ಸಭಾವವಣ್ಣಸಿದ್ಧಿಯಾ ವೇಳುರಿಯಮಣಿ ಅತಿವಿಯ ಸೋಭತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಪಣ್ಡುಕಮ್ಬಲೇ ನಿಕ್ಖಿತ್ತೋ’’ತಿ। ನಿಕ್ಖನ್ತಿ ಭಣ್ಡಮಾಹ। ತಞ್ಚ ಅಪ್ಪಕೇನ ಸುವಣ್ಣೇನ ಕತಂ ಭಣ್ಡಂ ನ ಸೋಭತಿ ಸೋಭಾವಿಪುಲೇನಾತಿ ಆಹ ‘‘ಅತಿರೇಕಪಞ್ಚಸುವಣ್ಣೇನ ಕತಪಿಳನ್ಧನ’’ನ್ತಿ। ಸುವಣ್ಣನ್ತಿ ಪಞ್ಚಧರಣಸ್ಸ ಸಮಞ್ಞಾ, ತಸ್ಮಾ ಪಞ್ಚವೀಸತಿಸುವಣ್ಣಸಾರಿಯಾ ವಿಚಿತ್ತಆಭರಣಂ ಇಧ ‘‘ನಿಕ್ಖ’’ನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ। ತಞ್ಹಿ ವಿಪುಲಂ ನ ಪರಿತ್ತಕಂ। ಮಹಾಜಮ್ಬುಸಾಖಾಯ ಪವತ್ತನದಿಯನ್ತಿ ಮಹಾಜಮ್ಬುಸಾಖಾಯ ಹೇಟ್ಠಾ ಸಞ್ಜಾತನದಿಯಂ। ತಂ ಕಿರ ರತನಂ ರತ್ತಂ। ಸುಕುಸಲೇನ…ಪೇ॰… ಸಮ್ಪಹಟ್ಠನ್ತಿ ಸುಟ್ಠು ಕುಸಲೇನ ಸುವಣ್ಣಕಾರೇನ ಉಕ್ಕಾಯ ತಾಪೇತ್ವಾ ಸಮ್ಮಾ ಧಾತುವಿಭಙ್ಗೇತಿ ಧಾತುವಿಭಙ್ಗಸುತ್ತೇ। ಕತಭಣ್ಡನ್ತಿ ಆಭರಣಭಾವೇನ ಕತಂ ಭಣ್ಡಂ।
ನಾತಿಉಚ್ಚೋ ನಾತಿನೀಚೋ ತರುಣಸೂರಿಯೋ ನಾಮ। ಸತ್ಥಾರಾ ಆಭತವಣ್ಣೋ ಉಬ್ಭತಗುಣೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ನೇವ ಮರಣಂ ಅಭಿನನ್ದತೀತಿ ಅತ್ತನೋಪಿ ಮರಣಂ ನೇವ ಅಭಿನನ್ದತಿ ಅತ್ತವಿನಿಪಾತಸ್ಸ ಸಾವಜ್ಜಭಾವತೋ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಪನ ಪರೇಸಂ ಅತ್ಥಾಯ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತಭಾವಂ ಪರಿಚ್ಚಜತಿ ಕರುಣಾವಸೇನ, ಏವಂ ವೋಸಜ್ಜನಂ ಪರಮತ್ಥಪಾರಮೀಪಾರಿಪೂರಿಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಸಾವಕಾ ನ ತಥಾ ಕಾತುಂ ಸಕ್ಕಾ ಸಿಕ್ಖಾಪದತೋ। ನ ಜೀವಿತಂ ಪತ್ಥೇತಿ ಜೀವಿತಾಸಾಯ ಸಮುಚ್ಛಿನ್ನತ್ತಾ। ದಿವಸಸಙ್ಖೇಪನ್ತಿ ಅಜ್ಜ ತ್ವಂ ಇದಂ ನಾಮ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋಹಿ, ಇದಂ ತೇ ವೇತನನ್ತಿ ದಿವಸಭಾಗೇನ ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನಂ ವೇತನಂ। ತಾದಿಸೋ ಹಿ ಭತಕೋ ದಿವಸಕ್ಖಯಮೇವ ಉದಿಕ್ಖತಿ, ನ ಕಮ್ಮನಿಟ್ಠಾನಂ। ನಿಬ್ಬಿಸಂ ಭತಕೋ ಯಥಾತಿ ವೇತನಂ ಭತಿಂ ಇಚ್ಛನ್ತೋ ಕಾಲಕ್ಖಯಂ ಉದಿಕ್ಖನ್ತೋ ಭತಕಪುರಿಸೋ ವಿಯ।
ಸುಸಿಮಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
೧೦. ನಾನಾತಿತ್ಥಿಯಸಾವಕಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
೧೧೧. ನಾನಾತಿತ್ಥಿಯಸಾವಕಾತಿ ಛಿನ್ದಿತೇತಿ ಹತ್ಥಚ್ಛೇದಾದಿವಸೇನ ಛೇದೇ। ಮಾರಿತೇತಿ ಮಾರಣೇ। ನ ಪಾಪಂ ಸಮನುಪಸ್ಸತೀತಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಪಾಪಂ ಅತ್ಥೀತಿ ನ ಪಸ್ಸತಿ, ಪರೇಸಞ್ಚ ತಥಾ ಪವೇದೇತಿ। ವಿಸ್ಸಾಸನ್ತಿ ವಿಸ್ಸತ್ಥಭಾವಂ। ‘‘ಕತಕಮ್ಮಾನಮ್ಪಿ ವಿಪಾಕೋ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ವದನ್ತೋ ಕತಪಾಪಾನಂ ಅಕತಪುಞ್ಞಾನಞ್ಚ ವಿಸ್ಸತ್ಥತಂ ನಿರಾಸಙ್ಕತಂ ಜನೇತಿ।
ತಪೋಜಿಗುಚ್ಛಾಯಾತಿ ತಪಸಾ ಅಚೇಲವತಾದಿನಾ ಪಾಪತೋ ಜಿಗುಚ್ಛನೇನ, ‘‘ಪಾಪಂ ವಿರಾಜಯಾಮಾ’’ತಿ ಅಚೇಲವತಾದಿಸಮಾದಾನೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಸಮಾದಾನೇ ಠಿತೇನ ಸಂವರೇನ ಸಂವುತಚಿತ್ತೋ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಪಿಹಿತೋ ಚ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ ‘‘ಸುಸಂವುತತ್ತೋ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಚತ್ತಾರೋ ಯಾಮಾ ಭಾಗಾ ಚತುಯಾಮಾ, ಚತುಯಾಮಾ ಏವ ಚಾತುಯಾಮಾ। ಭಾಗತ್ಥೋ ಹಿ ಇಧ ಯಾಮ-ಸದ್ದೋ ಯಥಾ ‘‘ರತ್ತಿಯಂ ಪಠಮೋ ಯಾಮೋ’’ತಿ। ಸೋ ಪನೇತ್ಥ ಭಾಗೋ ಸಂವರಲಕ್ಖಣೋತಿ ಆಹ ‘‘ಚಾತುಯಾಮೇನ ಸುಸಂವುತೋ’’ತಿ, ಚತುಕೋಟ್ಠಾಸೇನ ಸಂವರೇನ ಸುಟ್ಠು ಸಂವುತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಸಬ್ಬಸೀತೋದಕೋತಿ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಸಬ್ಬಸೀತುದಕಪರಿಭೋಗೋ। ಸಬ್ಬೇನ ಪಾಪವಾರಣೇನ ಯುತ್ತೋತಿ ಸಬ್ಬಪ್ಪಕಾರೇನ ಸಂವರಲಕ್ಖಣೇನ ಪಾಪವಾರಣೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ। ಧುತಪಾಪೋತಿ ಸಬ್ಬೇನ ನಿಜ್ಜರಲಕ್ಖಣೇನ ಪಾಪವಾರಣೇನಪಿ ಧುತಪಾಪೋ। ಫುಟ್ಠೋತಿ ಅಟ್ಠನ್ನಮ್ಪಿ ಕಮ್ಮಾನಂ ಖೇಪನೇನ ವಿಕ್ಖೇಪಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಕಮ್ಮಕ್ಖಯಲಕ್ಖಣೇನ ಸಬ್ಬೇನ ಪಾಪವಾರಣೇನ ಫುಟ್ಠೋ, ತಂ ಫುಸಿತ್ವಾ ಠಿತೋ। ನ ನಿಗುಹನ್ತೋತಿ ನ ನಿಗುಹನಹೇತು ದಿಟ್ಠಸುತೇ ತಥೇವ ಕಥೇನ್ತೋ।
ನಾನಾತಿತ್ಥಿಯಾನಂಯೇವ ಉಪಟ್ಠಾಕೋತಿ ಪರವಾದೀನಂ ಸಬ್ಬೇಸಂಯೇವ ತಿತ್ಥಿಯಾನಂ ಉಪಟ್ಠಾಕೋ, ತೇಸು ಸಾಧಾರಣವಸೇನ ಅಭಿಪ್ಪಸನ್ನೋ। ಕೋಟಿಪ್ಪತ್ತಾತಿ ಮೋಕ್ಖಾಧಿಗಮೇನ ಸಮಣಧಮ್ಮೇ ಪತ್ತಬ್ಬಮರಿಯಾದಪ್ಪತ್ತಾ।
ಸಹಚರಿತಮತ್ತೇನಾತಿ ಸೀಹನಾದೇನ ಸಹ ವಸ್ಸಕರಣಮತ್ತೇನ। ಸೀಹೇನ ಸೀಹನಾದಂ ನದನ್ತೇನ ಸಹೇವ ಸಿಙ್ಗಾಲೇನ ಅತ್ತನೋ ಸಿಙ್ಗಾಲರವಕರಣಮತ್ತೇನ। ಕೋತ್ಥುಕೋತಿ ಖುದ್ದಕಕೋತ್ಥು। ಆಸಙ್ಕಿತಸಮಾಚಾರೋತಿ ಅತ್ತನಾ ಚ ಪರೇಹಿ ಚ ಆಸಙ್ಕಿತಬ್ಬಸಮಾಚಾರೋ। ಸಪ್ಪುರಿಸಾನನ್ತಿ ಬುದ್ಧಾದೀನಂ।
ತಸ್ಸಾತಿ ವೇಗಬ್ಭರಿಸ್ಸ ದೇವಪುತ್ತಸ್ಸ। ಸರೀರೇ ಅನುಆವಿಸೀತಿ ಸರೀರೇ ಅನುಪವಿಸಿತ್ವಾ ವಿಯ ಆವಿಸಿ। ಅಧಿಮುಚ್ಚೀತಿ ಯಥಾ ಗಹಿತಸ್ಸ ವಸೇನ ಚಿತ್ತಂ ನ ವತ್ತತಿ, ಅತ್ತನೋ ಏವ ವಸೇ ವತ್ತತಿ, ಏವಂ ಅಧಿಟ್ಠಹಿ। ಆಯುತ್ತಾತಿ ದಸ್ಸನೇನ ಸಂಯುತ್ತಾ ಪವಿವೇಕಿಯನ್ತಿ ಕಪ್ಪಕವತ್ಥಭುಞ್ಜನಸೇನಾಸನೇಹಿ ಪವಿವಿತ್ತಭಾವಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ತೇ ಕಿರಾ’’ತಿಆದಿ। ರೂಪೇ ನಿವಿಟ್ಠಾತಿ ಚಕ್ಖುರೂಪಧಮ್ಮೇ ಅಭಿನಿವಿಟ್ಠಾ। ತೇನಾಹ ‘‘ತಣ್ಹಾದಿಟ್ಠೀಹಿ ಪತಿಟ್ಠಿತಾ’’ತಿ। ದೇವಲೋಕಪತ್ಥನಕಾಮಾತಿ ದೇವಲೋಕಸ್ಸೇವ ಅಭಿಪತ್ಥನಕಾಮಾ। ಮರಣಧಮ್ಮತಾಯ ಮಾತಿಯಾ। ತೇನಾಹ ‘‘ಮಾತಿಯಾತಿ ಮಚ್ಚಾ’’ತಿ। ಪರಲೋಕತ್ಥಾಯಾತಿ ಪರಸಮ್ಪತ್ತಿಭಾವಾಯ ಲೋಕಸ್ಸ ಅತ್ಥಾಯ।
ಪಭಾಸವಣ್ಣಾತಿ ಪಭಾಯ ಸಮಾನವಣ್ಣಾ। ಕೇಸಂ ಪಭಾಯಾತಿ ಆಹ ‘‘ಚನ್ದೋಭಾಸಾ’’ತಿಆದಿ। ಸಜ್ಝಾರಾಗಪಭಾಸವಣ್ಣಾ ಇನ್ದಧನುಪಭಾಸವಣ್ಣಾತಿ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಯೋಜನಾ। ಆಮೋ ಆಮಗನ್ಧೋ ಏತಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಆಮಿಸಂ। ವಧಾಯಾತಿ ವಿದ್ಧಂಸಿತುಂ। ರೂಪಾತಿ ರೂಪಾಯತನಾದಿರೂಪಿಧಮ್ಮಾ।
ರಾಜಗಹಸಮೀಪಪ್ಪವತ್ತೀನಂ ರಾಜಗಹಿಯಾನಂ। ‘‘ಸೇತೋ’’ತಿ ಕೇಲಾಸಕೂಟೋ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋತಿ ಆಹ ‘‘ಸೇತೋತಿ ಕೇಲಾಸೋ’’ತಿ। ಕೇನಚಿ ನ ಘಟ್ಟೇತೀತಿ ಅಘಂ, ಅನ್ತಲಿಕ್ಖನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಅಘಗಾಮೀನನ್ತಿ ಆಕಾಸಗಾಮೀನ’’ನ್ತಿ। ಉದಕಂ ಧೀಯತಿ ಏತ್ಥಾತಿ ಉದಧಿ, ಮಹೋದಧಿ। ವಿಪುಲೋತಿ ವೇಪುಲ್ಲಪಬ್ಬತೋ। ಹಿಮವನ್ತಪಬ್ಬತಾನನ್ತಿ ಹಿಮವನ್ತಪಬ್ಬತಭಾಗಾನಂ। ಬುದ್ಧೋ ಸೇಟ್ಠೋ ಸೀಲಸಮಾಧಿಪಞ್ಞಾವಿಮುತ್ತಿವಿಮುತ್ತಿಞಾಣದಸ್ಸನಾದೀಹಿ ಸಬ್ಬಗುಣೇಹಿ।
ನಾನಾತಿತ್ಥಿಯಸಾವಕಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
ತತಿಯವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
ಸಾರತ್ಥಪ್ಪಕಾಸಿನಿಯಾ ಸಂಯುತ್ತನಿಕಾಯ-ಅಟ್ಠಕಥಾಯ
ದೇವಪುತ್ತಸಂಯುತ್ತವಣ್ಣನಾಯ ಲೀನತ್ಥಪ್ಪಕಾಸನಾ ಸಮತ್ತಾ।