೭. ಚಿತ್ತಸಂಯುತ್ತಂ
೧. ಸಂಯೋಜನಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
೩೪೩. ಚಿತ್ತಸಂಯುತ್ತಸ್ಸ ಮಚ್ಛಿಕಾಸಣ್ಡೇತಿ ಏವಂನಾಮಕೇ ವನಸಣ್ಡೇ। ಅಯಮನ್ತರಾಕಥಾ ಉದಪಾದೀತಿ ಪೋರಾಣಕತ್ಥೇರಾ ಅತಿರಚ್ಛಾನಕಥಾ ಹೋನ್ತಿ, ನಿಸಿನ್ನನಿಸಿನ್ನಟ್ಠಾನೇ ಪಞ್ಹಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಅಜಾನನ್ತಾ ಪುಚ್ಛನ್ತಿ, ಜಾನನ್ತಾ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇನ್ತಿ, ತೇನ ನೇಸಂ ಅಯಂ ಕಥಾ ಉದಪಾದಿ। ಮಿಗಪಥಕನ್ತಿ ಏವಂನಾಮಕಂ ಅತ್ತನೋ ಭೋಗಗಾಮಂ। ಸೋ ಕಿರ ಅಮ್ಬಾಟಕಾರಾಮಸ್ಸ ಪಿಟ್ಠಿಭಾಗೇ ಹೋತಿ। ತೇನುಪಸಙ್ಕಮೀತಿ ‘‘ಥೇರಾನಂ ಪಞ್ಹಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಫಾಸುವಿಹಾರಂ ಕತ್ವಾ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಉಪಸಙ್ಕಮಿ। ಗಮ್ಭೀರೇ ಬುದ್ಧವಚನೇತಿ ಅತ್ಥಗಮ್ಭೀರೇ ಚೇವ ಧಮ್ಮಗಮ್ಭೀರೇ ಚ ಬುದ್ಧವಚನೇ। ಪಞ್ಞಾಚಕ್ಖು ಕಮತೀತಿ ಞಾಣಚಕ್ಖು ವಹತಿ ಪವತ್ತತಿ।
೨. ಪಠಮಇಸಿದತ್ತಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
೩೪೪. ದುತಿಯೇ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ಥೇರನ್ತಿ ತೇಸು ಥೇರೇಸು ಜೇಟ್ಠಕಂ ಮಹಾಥೇರಂ। ತುಣ್ಹೀ ಅಹೋಸೀತಿ ಜಾನನ್ತೋಪಿ ಅವಿಸಾರದತ್ತಾ ನ ಕಿಞ್ಚಿ ಬ್ಯಾಹರಿ। ಬ್ಯಾಕರೋಮಹಂ ಭನ್ತೇತಿ ‘‘ಅಯಂ ಥೇರೋ ನೇವ ಅತ್ತನಾ ಬ್ಯಾಕರೋತಿ, ನ ಅಞ್ಞೇ ಅಜ್ಝೇಸತಿ, ಉಪಾಸಕೋಪಿ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ವಿಹೇಸೇತಿ, ಅಹಮೇತಂ ಬ್ಯಾಕರಿತ್ವಾ ಫಾಸುವಿಹಾರಂ ಕತ್ವಾ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಆಸನತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ಥೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಏವಂ ಓಕಾಸಮಕಾಸಿ, ಕತಾವಕಾಸೋ ಪನ ಅತ್ತನೋ ಆಸನೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ।
ಸಹತ್ಥಾತಿ ಸಹತ್ಥೇನ। ಸನ್ತಪ್ಪೇಸೀತಿ ಯಾವದಿಚ್ಛಕಂ ದೇನ್ತೋ ಸುಟ್ಠು ತಪ್ಪೇಸಿ। ಸಮ್ಪವಾರೇಸೀತಿ ‘‘ಅಲಂ ಅಲ’’ನ್ತಿ ಹತ್ಥಸಞ್ಞಾಯ ಚೇವ ವಾಚಾಯ ಚ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಾಪೇಸಿ। ಓನೀತಪತ್ತಪಾಣಿನೋತಿ
೩. ದುತಿಯಇಸಿದತ್ತಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
೩೪೫. ತತಿಯೇ ಅವನ್ತಿಯಾತಿ ದಕ್ಖಿಣಾಪಥೇ ಅವನ್ತಿರಟ್ಠೇ। ಕಲ್ಯಾಣಂ ವುಚ್ಚತೀತಿ ‘‘ಚತೂಹಿ ಪಚ್ಚಯೇಹಿ ಪಟಿಜಗ್ಗಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವಚನಂ ನಿದ್ದೋಸಂ ಅನವಜ್ಜಂ ವುಚ್ಚತಿ ತಯಾ ಉಪಾಸಕಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೇನ ವದತಿ।
೪. ಮಹಕಪಾಟಿಹಾರಿಯಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
೩೪೬. ಚತುತ್ಥೇ ಸೇಸಕಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಥಾತಿ ತಸ್ಸ ಕಿರ ಥೇರೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂಯೇವ ಕಂಸಥಾಲಂ ಪಮಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪಾಯಾಸಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಅದಂಸು। ಸೋ ಭುತ್ತಪಾಯಾಸೋ ಥೇರೇಹಿಯೇವ ಸದ್ಧಿಂ ಗನ್ತುಕಾಮೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ ‘‘ಘರೇ ತಾವ ಉಪಾಸಿಕಾ ಸೇಸಕಂ ವಿಚಾರೇತಿ, ಇಧ ಪನಿಮೇ ದಾಸಕಮ್ಮಕಾರಾ ಮಯಾ ಅವುತ್ತಾ ನ ವಿಚಾರೇಸ್ಸನ್ತಿ, ಏವಾಯಂ ಪಣೀತಪಾಯಾಸೋ ನಸ್ಸಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ತೇಸಂ ಅನುಜಾನನ್ತೋ ಏವಮಾಹ। ಕುಥಿತನ್ತಿ ಕುಧಿತಂ, ಹೇಟ್ಠಾ ಸನ್ತತ್ತಾಯ ವಾಲಿಕಾಯ ಉಪರಿ ಆತಪೇನ ಚ ಅತಿತಿಖಿಣನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇದಂ ಪನ ತೇಪಿಟಕೇ ಬುದ್ಧವಚನೇ ಅಸಮ್ಭಿನ್ನಪದಂ। ಪವೇಲಿಯಮಾನೇನಾತಿ ಪಟಿಲಿಯಮಾನೇನ ಸಾಧು ಖ್ವಸ್ಸ ಭನ್ತೇತಿ ‘‘ಫಾಸುವಿಹಾರಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ ನೇಸ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಏವಮಾಹ।
ಇದ್ಧಾಭಿಸಙ್ಖಾರಂ ಅಭಿಸಙ್ಖರೀತಿ ಅಧಿಟ್ಠಾನಿದ್ಧಿಂ ಅಕಾಸಿ। ಏತ್ಥ ಚ ‘‘ಮನ್ದಮನ್ದೋ ಸೀತಕವಾತೋ ವಾಯತು, ಅಬ್ಭಮಣ್ಡಪಂ ಕತ್ವಾ ದೇವೋ ಏಕಮೇಕಂ ಫುಸಾಯತೂ’’ತಿ ಏವಂ ನಾನಾಪರಿಕಮ್ಮಂ – ‘‘ಸವಾತೋ ದೇವೋ ವಸ್ಸತೂ’’ತಿ ಏವಂ ಅಧಿಟ್ಠಾನಂ ಏಕತೋಪಿ ಹೋತಿ। ‘‘ಸವಾತೋ ದೇವೋ ವಸ್ಸತೂತಿ ಏಕತೋಪರಿಕಮ್ಮಂ, ಮನ್ದಮನ್ದೋ ಸೀತಕವಾತೋ ವಾಯತು, ಅಬ್ಭಮಣ್ಡಪಂ ಕತ್ವಾ ದೇವೋ ಓಕಾಸೇಸೀತಿ ವಿಪ್ಪಕಿರಿ।
೫. ಪಠಮಕಾಮಭೂಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
೩೪೭. ಪಞ್ಚಮೇ ನೇಲಙ್ಗೋತಿ ನಿದ್ದೋಸೋ। ಸೇತಪಚ್ಛಾದೋತಿ ಸೇತಪಟಿಚ್ಛಾದನೋ। ಅನೀಘನ್ತಿ ನಿದ್ದುಕ್ಖಂ। ಮುಹುತ್ತಂ ತುಣ್ಹೀ ಹುತ್ವಾತಿ ತಸ್ಸ ಅತ್ಥಪೇಕ್ಖನತ್ಥಂ ತೀಣಿ ಪಿಟಕಾನಿ ಕಣ್ಣೇ ಕುಣ್ಡಲಂ ವಿಯ ಸಞ್ಚಾಲೇನ್ತೋ ವಿಮುತ್ತಿಯಾತಿ ಅರಹತ್ತಫಲವಿಮುತ್ತಿಯಾ। ಇಮಂ ಪನ ಪಞ್ಹಂ ಕಥೇನ್ತೋ ಉಪಾಸಕೋ ದುಕ್ಕರಂ ಅಕಾಸಿ। ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಹಿ ‘‘ಪಸ್ಸಥ ನೋ ತುಮ್ಹೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ
೬. ದುತಿಯಕಾಮಭೂಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
೩೪೮. ಛಟ್ಠೇ ಕತಿ ನು ಖೋ ಭನ್ತೇ ಸಙ್ಖಾರಾತಿ ಅಯಂ ಕಿರ, ಗಹಪತಿ, ನಿರೋಧಂ ವಲಞ್ಜೇತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ನಿರೋಧಪಾದಕೇ ಸಙ್ಖಾರೇ ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಏವಮಾಹ। ಥೇರೋಪಿಸ್ಸ ಅಧಿಪ್ಪಾಯಂ ಞತ್ವಾ ಪುಞ್ಞಾಭಿಸಙ್ಖಾರಾದೀಸು ಅನೇಕೇಸು ಸಙ್ಖಾರೇಸು ವಿಜ್ಜಮಾನೇಸುಪಿ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರಾದಯೋವ ಆಚಿಕ್ಖನ್ತೋ ತಯೋ ಖೋ ಗಹಪತೀತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧತ್ತಾ ಕಾಯೇನ ಸಙ್ಖರೀಯತಿ ನಿಬ್ಬತ್ತೀಯತೀತಿ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರೋ। ವಾಚಾಯ ಸಙ್ಖರೋತಿ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತೀತಿ ವಚೀಸಙ್ಖಾರೋ। ಚಿತ್ತಪ್ಪಟಿಬದ್ಧತ್ತಾ ಚಿತ್ತೇನ ಸಙ್ಖರೀಯತಿ ನಿಬ್ಬತ್ತೀಯತೀತಿ ಚಿತ್ತಸಙ್ಖಾರೋ।
ಕತಮೋ ಪನ ಭನ್ತೇತಿ ಇಧ ಕಿಂ ಪುಚ್ಛತಿ? ‘‘ಇಮೇ ಸಙ್ಖಾರಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಮಿಸ್ಸಾ ಆಲುಳಿತಾ ಅವಿಭೂತಾ ದುದ್ದೀಪನಾ। ತಥಾ ಹಿ ಕಾಯದ್ವಾರೇ ಆದಾನಗ್ಗಹಣಮುಞ್ಚನಚೋಪನಾನಿ ಪಾಪೇತ್ವಾ ಉಪ್ಪನ್ನಾ ಅಟ್ಠ ಕಾಮಾವಚರಕುಸಲಚೇತನಾ ದ್ವಾದಸ ಅಕುಸಲಚೇತನಾತಿ ಏವಂ ಕುಸಲಾಕುಸಲಾ ವೀಸತಿ ಚೇತನಾಪಿ, ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾಪಿ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರೋತ್ವೇವ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ವಚೀದ್ವಾರೇ ಹನುಸಞ್ಚೋಪನಂ ವಚೀಭೇದಂ ಪಾಪೇತ್ವಾ ಉಪ್ಪನ್ನಾ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಾವ ವೀಸತಿ ಚೇತನಾಪಿ ವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಾಪಿ ವಚೀಸಙ್ಖಾರೋತ್ವೇವ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ಕಾಯವಚೀದ್ವಾರೇಸು ಚೋಪನಂ ಅಪತ್ವಾ ರಹೋ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ಚಿನ್ತಯತೋ ಉಪ್ಪನ್ನಾ ಕುಸಲಾಕುಸಲಾ ಏಕೂನತಿಂಸಚೇತನಾಪಿ, ಸಞ್ಞಾ ಚ ವೇದನಾ ಚಾತಿ ಇಮೇ ದ್ವೇ ಧಮ್ಮಾಪಿ ಚಿತ್ತಸಙ್ಖಾರೋತ್ವೇವ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ಏವಂ ಇಮೇ ಸಙ್ಖಾರಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಮಿಸ್ಸಾ ಆಲುಳಿತಾ ಅವಿಭೂತಾ ದುದ್ದೀಪನಾ, ತೇ ಪಾಕಟೇ ವಿಭೂತೇ ಕತ್ವಾ ಕಥಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ।
ಕಸ್ಮಾ ಪನ ಭನ್ತೇತಿ ಇಧ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರಾದಿನಾಮಸ್ಸ ಪದತ್ಥಂ ಪುಚ್ಛತಿ। ತಸ್ಸ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನೇ ಕಾಯಪ್ಪಟಿಬದ್ಧಾತಿ ಕಾಯನಿಸ್ಸಿತಾ। ಕಾಯೇ ಸತಿ ಹೋನ್ತಿ, ಅಸತಿ ನ ಹೋನ್ತಿ। ಚಿತ್ತಪ್ಪಟಿಬದ್ಧಾತಿ ಚಿತ್ತನಿಸ್ಸಿತಾ। ಚಿತ್ತೇ ಸತಿ ಹೋನ್ತಿ, ಅಸತಿ ನ ಹೋನ್ತಿ।
ಇದಾನಿ ಕಥಂ ಪನ ಭನ್ತೇ ಸಞ್ಞಾವೇದಯಿತನಿರೋಧಸಮಾಪತ್ತಿ ಹೋತೀತಿ ಆಹ। ತಸ್ಸ ವಿಸ್ಸಜ್ಜನೇ ಸಮಾಪಜ್ಜಿಸ್ಸನ್ತಿ ವಾ ಸಮಾಪಜ್ಜಾಮೀತಿ ವಾ ಪದದ್ವಯೇನ ನೇವಸಞ್ಞಾನಾಸಞ್ಞಾಯತನಸಮಾಪತ್ತಿಕಾಲೋ ಕಥಿತೋ। ಸಮಾಪನ್ನೋತಿ ಪದೇನ ಅನ್ತೋನಿರೋಧೋ। ತಥಾ ಪುರಿಮೇಹಿ ದ್ವೀಹಿ ಪದೇಹಿ ಸಚಿತ್ತಕಕಾಲೋ ಕಥಿತೋ, ಪಚ್ಛಿಮೇನ ಅಚಿತ್ತಕಕಾಲೋ।
ಪುಬ್ಬೇವ ತಥಾ ಚಿತ್ತಂ ಭಾವಿತಂ ಹೋತೀತಿ ನಿರೋಧಸಮಾಪತ್ತಿತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಅದ್ಧಾನಪರಿಚ್ಛೇದಕಾಲೇಯೇವ ‘‘ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಅಚಿತ್ತಕೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅದ್ಧಾನಪರಿಚ್ಛೇದಂ ಚಿತ್ತಂ ಭಾವಿತಂ ಹೋತಿ। ಯಂ ತಂ ತಥತ್ತಾಯ ಉಪನೇತೀತಿ ಯಂ ಪನ ಏವಂ ಭಾವಿತಂ ಚಿತ್ತಂ, ತಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ತಥತ್ತಾಯ ಅಚಿತ್ತಕಭಾವಾಯ ಉಪನೇತಿ। ವಚೀಸಙ್ಖಾರೋ ಪಠಮಂ ನಿರುಜ್ಝತೀತಿ ಸೇಸಸಙ್ಖಾರೇಹಿ ಪಠಮಂ ದುತಿಯಜ್ಝಾನೇಯೇವ ನಿರುಜ್ಝತಿ। ತತೋ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರೋತಿ ತತೋ ಚಿತ್ತಸಙ್ಖಾರೋತಿ ತತೋ ಪರಂ ಚಿತ್ತಸಙ್ಖಾರೋ ಅನ್ತೋನಿರೋಧೇ ನಿರುಜ್ಝತಿ। ಆಯೂತಿ ರೂಪಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ। ವಿಪರಿಭಿನ್ನಾನೀತಿ ಉಪಹತಾನಿ ವಿನಟ್ಠಾನಿ।
ತತ್ಥ ಕೇಚಿ ‘‘ನಿರೋಧಸಮಾಪನ್ನಸ್ಸ ‘ಚಿತ್ತಸಙ್ಖಾರೋ ಚ ನಿರುದ್ಧೋ’ತಿ ವಚನತೋ ಚಿತ್ತಂ ಅನಿರುದ್ಧಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸಚಿತ್ತಕಾಪಿ ಅಯಂ ಸಮಾಪತ್ತೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ। ತೇ ವತ್ತಬ್ಬಾ – ‘‘ವಚೀಸಙ್ಖಾರೋಪಿಸ್ಸ ನಿರುದ್ಧೋ’’ತಿ ವಚನತೋ ವಾಚಾ ಅನಿರುದ್ಧಾ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ನಿರೋಧಸಮಾಪನ್ನೇನ ಧಮ್ಮಮ್ಪಿ ಕಥೇನ್ತೇನ ಸಜ್ಝಾಯಮ್ಪಿ ಕರೋನ್ತೇನ ನಿಸೀದಿತಬ್ಬಂ ಸಿಯಾ। ಯೋ ಚಾಯಂ ಮತೋ ಕಾಲಙ್ಕತೋ, ತಸ್ಸಾಪಿ ಚಿತ್ತಸಙ್ಖಾರೋ ನಿರುದ್ಧೋತಿ ವಚನತೋ ಚಿತ್ತಂ ಅನಿರುದ್ಧಂ ಭವೇಯ್ಯ, ತಸ್ಮಾ ಕಾಲಙ್ಕತೇ ಮಾತಾಪಿತರೋ ವಾ ಅರಹನ್ತೇ ವಾ ಝಾಪೇನ್ತೇನ ಆನನ್ತರಿಯಕಮ್ಮಂ ಕತಂ ಭವೇಯ್ಯ। ಇತಿ ಬ್ಯಞ್ಜನೇ ಅಭಿನಿವೇಸಂ ಅಕತ್ವಾ ಆಚರಿಯಾನಂ ನಯೇ ಠತ್ವಾ ಅತ್ಥೋ ಉಪಪರಿಕ್ಖಿತಬ್ಬೋ। ಅತ್ಥೋ ಹಿ ಪಟಿಸರಣಂ, ನ ಬ್ಯಞ್ಜನಂ।
ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ವಿಪ್ಪಸನ್ನಾನೀತಿ ಕಿರಿಯಮಯಪವತ್ತಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ವತ್ತಮಾನೇ ಬಹಿದ್ಧಾರಮ್ಮಣೇಸು ಪಸಾದೇ ಘಟ್ಟೇನ್ತೇಸು ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ಕಿಲಮನ್ತಿ, ಉಪಹತಾನಿ ಮಕ್ಖಿತ್ತಾನಿ ವಿಯ ಹೋನ್ತಿ ವಾತಾದೀಹಿ ಉಟ್ಠಿತರಜೇನ ಚತುಮಹಾಪಥೇ ಠಪಿತಆದಾಸೋ ವಿಯ। ಯಥಾ ಪನ ಥವಿಕಾಯ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಮಞ್ಜೂಸಾದೀಸು ಠಪಿತೋ ಆದಾಸೋ ಅನ್ತೋಯೇವ
ವುಟ್ಠಹಿಸ್ಸನ್ತಿ ವುಟ್ಠಹಾಮೀತಿ ವಾ ಪದದ್ವಯೇನ ಅನ್ತೋನಿರೋಧಕಾಲೋ ಕಥಿತೋ, ವುಟ್ಠಿತೋತಿ ಪದೇನ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಕಾಲೋ। ತಥಾ ಪುರಿಮೇಹಿ ದ್ವೀಹಿ ಪದೇಹಿ ಅಚಿತ್ತಕಕಾಲೋ ಕಥಿತೋ, ಪಚ್ಛಿಮೇನ ಸಚಿತ್ತಕಕಾಲೋ। ಪುಬ್ಬೇವ ತಥಾ ಚಿತ್ತಂ ಭಾವಿತಂ ಹೋತೀತಿ ನಿರೋಧಸಮಾಪತ್ತಿತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಅದ್ಧಾನಪರಿಚ್ಛೇದಕಾಲೇಯೇವ ‘‘ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಅಚಿತ್ತಕೋ ಹುತ್ವಾ ತತೋ ಪರಂ ಸಚಿತ್ತಕೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅದ್ಧಾನಪರಿಚ್ಛೇದಂ ಚಿತ್ತಂ ಭಾವಿತಂ ಹೋತಿ। ಯಂ ತಂ ತಥತ್ತಾಯ ಉಪನೇತೀತಿ ಯಂ ಏವಂ ಭಾವಿತಂ ಚಿತ್ತಂ, ತಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ತಥತ್ತಾಯ ಸಚಿತ್ತಕಭಾವಾಯ ಉಪನೇತಿ। ಇತಿ ಹೇಟ್ಠಾ ನಿರೋಧಸಮಾಪಜ್ಜನ್ನಕಾಲೋ
ಇದಾನಿ ನಿರೋಧಕಥಂ ಕಥೇತುಂ ಕಾಲೋತಿ ನಿರೋಧಕಥಾ ಕಥೇತಬ್ಬಾ ಸಿಯಾ। ಸಾ ಪನೇಸಾ ‘‘ದ್ವೀಹಿ ಬಲೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತತ್ತಾ ತಯೋ ಚ ಸಙ್ಖಾರಾನಂ ಪಟಿಪಸ್ಸದ್ಧಿಯಾ ಸೋಳಸಹಿ ಞಾಣಚರಿಯಾಹಿ ನವಹಿ ಸಮಾಧಿಚರಿಯಾಹಿ ವಸೀಭಾವತಾಪಞ್ಞಾ ನಿರೋಧಸಮಾಪತ್ತಿಯಂ ಞಾಣ’’ನ್ತಿ ಮಾತಿಕಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬಾಕಾರೇನ ವಿಸುದ್ಧಿಮಗ್ಗೇ ಕಥಿತಾ, ತಸ್ಮಾ ತತ್ಥ ಕಥಿತನಯೇನೇವ ಗಹೇತಬ್ಬಾ। ಕೋ ಪನಾಯಂ ನಿರೋಧೋ ನಾಮ? ಚತುನ್ನಂ ಖನ್ಧಾನಂ ಪಟಿಸಙ್ಖಾ ಅಪ್ಪವತ್ತಿ। ಅಥ ಕಿಮತ್ಥಮೇತಂ ಸಮಾಪಜ್ಜನ್ತೀತಿ? ಸಙ್ಖಾರಾನಂ ಪವತ್ತೇ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತಾ ಸತ್ತಾಹಂ ಅಚಿತ್ತಕಾ ಹುತ್ವಾ ಸುಖಂ ವಿಹರಿಸ್ಸಾಮ, ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮನಿಬ್ಬಾನಂ ನಾಮೇತಂ ಯದಿದಂ ನಿರೋಧೋತಿ ಏತದತ್ಥಂ ಸಮಾಪಜ್ಜನ್ತಿ।
ಚಿತ್ತಸಙ್ಖಾರೋ ಪಠಮಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ನಿರೋಧಾ ವುಟ್ಠಹನ್ತಸ್ಸ ಹಿ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಚಿತ್ತಂ ಪಠಮಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ತಂಸಮ್ಪಯುತ್ತಂ ಸಞ್ಞಞ್ಚ ವೇದನಞ್ಚ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಚಿತ್ತಸಙ್ಖಾರೋ ಪಠಮಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ ಆಹ। ತತೋ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರೋತಿ ತತೋ ಪರಂ ಭವಙ್ಗಸಮಯೇ ಕಾಯಸಙ್ಖಾರೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ।
ಕಿಂ ಪನ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸೇ ನ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇತೀತಿ? ಸಮುಟ್ಠಾಪೇತಿ। ಇಮಸ್ಸ ಪನ ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಿಕಾ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿ, ಸಾ ನ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇತಿ। ಕಿಂ ವಾ ಏತೇನ? ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿ ಪಠಮಜ್ಝಾನಿಕಾ ವಾ ಹೋತು ದುತಿಯತತಿಯಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನಿಕಾ ವಾ, ಸನ್ತಸಮಾಪತ್ತಿತೋ ವುಟ್ಠಿತಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಅಸ್ಸಾಸಪಸ್ಸಾಸಾ ಸಞ್ಜೀವತ್ಥೇರವತ್ಥುನಾ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಸಞ್ಜೀವತ್ಥೇರಸ್ಸ ಹಿ ಸಮಾಪತ್ತಿತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ಕಿಂಸುಕಪುಪ್ಫಸದಿಸೇ ವೀತಚ್ಚಿತಙ್ಗಾರೇ ಮದ್ದಮಾನಸ್ಸ ಗಚ್ಛತೋ ಚೀವರೇ ಅಂಸುಮತ್ತಮ್ಪಿ ನ ಝಾಯಿ, ಉಸ್ಮಾಕಾರಮತ್ತಮ್ಪಿ ನಾಹೋಸಿ। ಸಮಾಪತ್ತಿಬಲಂ
ತತೋ ವಚೀಸಙ್ಖಾರೋತಿ ತತೋ ಪರಂ ಕಿರಿಯಮಯಪವತ್ತವಲಞ್ಜನಕಾಲೇ ವಚೀಸಙ್ಖಾರೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ। ಕಿಂ ಭವಙ್ಗಂ ವಿತಕ್ಕವಿಚಾರೇ ನ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇತೀತಿ? ಸಮುಟ್ಠಾಪೇತಿ। ತಂಸಮುಟ್ಠಾನಾ ಪನ ವಿತಕ್ಕವಿಚಾರಾ ವಾಚಂ ಅಭಿಸಙ್ಖಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತೀತಿ ಕಿರಿಯಮಯಪವತ್ತವಲಞ್ಜನಕಾಲೇನೇವೇತಂ ಕಥಿತಂ।
ಸುಞ್ಞತೋ ಫಸ್ಸೋತಿಆದಯೋ ಸಗುಣೇನಾಪಿ ಆರಮ್ಮಣೇನಾಪಿ ಕಥೇತಬ್ಬಾ। ಸಗುಣೇನ ತಾವ ಸುಞ್ಞತಾ ನಾಮ ಫಲಸಮಾಪತ್ತಿ, ತಾಯ ಸಹಜಾತಫಸ್ಸಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಸುಞ್ಞತೋ ಫಸ್ಸೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಅನಿಮಿತ್ತಪ್ಪಣಿಹಿತೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಆರಮ್ಮಣೇನ ಪನ ನಿಬ್ಬಾನಂ ರಾಗಾದೀಹಿ ಸುಞ್ಞತ್ತಾ ಸುಞ್ಞತಾ ನಾಮ, ರಾಗನಿಮಿತ್ತಾದೀನಂ ಅಭಾವಾ ಅನಿಮಿತ್ತಂ, ರಾಗದೋಸಮೋಹಪ್ಪಣಿಧೀನಂ ಅಭಾವಾ ಅಪ್ಪಣಿಹಿತಂ, ಸುಞ್ಞತಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ ಉಪ್ಪನ್ನಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಸಮ್ಫಸ್ಸೋ ಸುಞ್ಞತೋ ನಾಮ। ಅನಿಮಿತ್ತಪ್ಪಣಿಹಿತೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ।
ಅಪರಾ ಆಗಮನಿಯಕಥಾ ನಾಮ ಹೋತಿ। ಸುಞ್ಞತಅನಿಮಿತ್ತಅಪ್ಪಣಿಹಿತಾತಿ ಹಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಪಿ ವುಚ್ಚತಿ। ತತ್ಥ ಯೋ ಭಿಕ್ಖು ಸಙ್ಖಾರೇ ಅನಿಚ್ಚತೋ ಪರಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಅನಿಚ್ಚತೋ ದಿಸ್ವಾ ಅನಿಚ್ಚತೋ ವುಟ್ಠಾತಿ, ತಸ್ಸ ವುಟ್ಠಾನಗಾಮಿನಿವಿಪಸ್ಸನಾ ಅನಿಮಿತ್ತಾ ನಾಮ ಹೋತಿ। ಯೋ ದುಕ್ಖತೋ ಪರಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ದುಕ್ಖತೋ ದಿಸ್ವಾ ದುಕ್ಖತೋ ವುಟ್ಠಾತಿ, ತಸ್ಸ ಅಪ್ಪಣಿಹಿತಾ ನಾಮ। ಯೋ ಅನತ್ತತೋ ಪರಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಅನತ್ತತೋ ದಿಸ್ವಾ ಅನತ್ತತೋ ವುಟ್ಠಾತಿ, ತಸ್ಸ ಸುಞ್ಞತಾ ನಾಮ। ತತ್ಥ ಅನಿಮಿತ್ತವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಮಗ್ಗೋ ಅನಿಮಿತ್ತೋ ನಾಮ, ಅನಿಮಿತ್ತಮಗ್ಗಸ್ಸ ಫಲಂ ಅನಿಮಿತ್ತಂ ನಾಮ, ಅನಿಮಿತ್ತಫಲಸಮಾಪತ್ತಿಸಹಜಾತೇ ಫಸ್ಸೇ ಫುಸನ್ತೇ ‘‘ಅನಿಮಿತ್ತೋ ಫಸ್ಸೋ ಫುಸತೀ’’ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಅಪ್ಪಣಿಹಿತಸುಞ್ಞತೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಆಗಮನಿಯೇನ ಕಥಿತೇ ಪನ ಸುಞ್ಞತೋ ವಾ ಫಸ್ಸೋ ಅನಿಮಿತ್ತೋ ವಾ ಫಸ್ಸೋ ಅಪ್ಪಣಿಹಿತೋ ವಾ ಫಸ್ಸೋತಿ ವಿಕಪ್ಪೋ ಆಪಜ್ಜೇಯ್ಯ, ತಸ್ಮಾ ಸಗುಣೇನ
ವಿವೇಕನಿನ್ನನ್ತಿಆದೀಸು ನಿಬ್ಬಾನಂ ವಿವೇಕೋ ನಾಮ। ತಸ್ಮಿಂ ವಿವೇಕೇ ನಿನ್ನಂ ಓನತನ್ತಿ ವಿವೇಕನಿನ್ನಂ। ವಿವೇಕಪೋಣನ್ತಿ ಅಞ್ಞತೋ ವಿವೇಕಪಬ್ಭಾರಂ।
೭. ಗೋದತ್ತಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
೩೪೯. ಸತ್ತಮೇ ನಾನತ್ಥಾ ಚೇವ ನಾನಾಬ್ಯಞ್ಜನಾ ಚಾತಿ ಬ್ಯಞ್ಜನಮ್ಪಿ ನೇಸಂ ನಾನಂ, ಅತ್ಥೋಪಿ। ತತ್ಥ ಬ್ಯಞ್ಜನಸ್ಸ ನಾನತಾ ಪಾಕಟಾ। ಅತ್ಥೋ ಪನ ಅಪ್ಪಮಾಣಾ ಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿ ಭೂಮನ್ತರತೋ ಮಹಗ್ಗತಾ ಹೋತಿ ರೂಪಾವಚರಾ, ಆರಮ್ಮಣತೋ ಸತ್ತಪಣ್ಣತ್ತಿಆರಮ್ಮಣಾ। ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾ ಭೂಮನ್ತರತೋ ಮಹಗ್ಗತಾ ಅರೂಪಾವಚರಾ, ಆರಮ್ಮಣತೋ ನವತ್ತಬ್ಬಾರಮ್ಮಣಾ। ಸುಞ್ಞತಾ ಭೂಮನ್ತರತೋ ಕಾಮಾವಚರಾ, ಆರಮ್ಮಣತೋ ಸಙ್ಖಾರಾರಮ್ಮಣಾ। ವಿಪಸ್ಸನಾ ಹಿ ಏತ್ಥ ಸುಞ್ಞತಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ। ಅನಿಮಿತ್ತಾ ಭೂಮನ್ತರತೋ ಲೋಕುತ್ತರಾ, ಆರಮ್ಮಣತೋ ನಿಬ್ಬಾನಾರಮ್ಮಣಾ।
ರಾಗೋ ಖೋ ಭನ್ತೇ ಪಮಾಣಕರಣೋತಿಆದೀಸು ಯಥಾ ಪಬ್ಬತಪಾದೇ ಪೂತಿಪಣ್ಣಕಸಟಉದಕಂ ನಾಮ ಹೋತಿ ಕಾಳವಣ್ಣಂ, ಓಲೋಕೇನ್ತಾನಂ ಬ್ಯಾಮಸತಗಮ್ಭೀರಂ ವಿಯ ಖಾಯತಿ, ಯಟ್ಠಿಂ ವಾ ರಜ್ಜುಂ ವಾ ಗಹೇತ್ವಾ ಮಿನನ್ತಸ್ಸ ಪಿಟ್ಠಿಪಾದೋತ್ಥರಣಮತ್ತಮ್ಪಿ ನ ಹೋತಿ; ಏವಮೇವ ಯಾವ ರಾಗಾದಯೋ ನುಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ತಾವ ಪುಗ್ಗಲಂ ಸಞ್ಜಾನಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ ಹೋತಿ, ಸೋತಾಪನ್ನೋ ವಿಯ ಸಕದಾಗಾಮೀ ವಿಯ ಅನಾಗಾಮೀ ವಿಯ ಚ ಖಾಯತಿ। ಯದಾ ಪನಸ್ಸ ರಾಗಾದಯೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ತದಾ ರತ್ತೋ ದುಟ್ಠೋ ಮೂಳ್ಹೋತಿ ಪಞ್ಞಾಯತಿ। ಇತಿ ತೇ ‘‘ಏತ್ತಕೋ ಅಯ’’ನ್ತಿ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ಪಮಾಣಂ ದಸ್ಸೇನ್ತಾವ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೀತಿ ಪಮಾಣಕರಣಾ ನಾಮ ವುತ್ತಾ।
ಯಾವತಾ ಖೋ ಭನ್ತೇ ಅಪ್ಪಮಾಣಾ ಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿಯೋತಿ ಯತ್ತಕಾ ಅಪ್ಪಮಾಣಾ ಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿಯೋ। ಕಿತ್ತಕಾ ಪನ ತಾ? ಚತ್ತಾರೋ ಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರಾ, ಚತ್ತಾರೋ ಮಗ್ಗಾ, ಚತ್ತಾರಿ ಫಲಾನೀತಿ ದ್ವಾದಸ। ತತ್ರ ಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರಾ ಫರಣಅಪ್ಪಮಾಣತಾಯ ಅಪ್ಪಮಾಣಾ, ಸೇಸಾ ಪಮಾಣಕಾರಕಾನಂ ಕಿಲೇಸಾನಂ ಅಭಾವೇನ ನಿಬ್ಬಾನಮ್ಪಿ ಅಪ್ಪಮಾಣಮೇವ, ಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿ ಪನ ನ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ನ ಗಹಿತಂ। ಅಕುಪ್ಪಾತಿ ಅರಹತ್ತಫಲಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿ। ಸಾ ಹಿ ತಾಸಂ ಸಬ್ಬಜೇಟ್ಠಿಕಾ, ತಸ್ಮಾ ರಾಗೋ ಖೋ ಭನ್ತೇ ಕಿಞ್ಚನನ್ತಿ ರಾಗೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪುಗ್ಗಲಂ ಕಿಞ್ಚತಿ ಮದ್ದತಿ ಪಲಿಬುನ್ಧತಿ, ತಸ್ಮಾ ಕಿಞ್ಚನನ್ತಿ ವುತ್ತೋ। ಮನುಸ್ಸಾ ಕಿರ ಗೋಣೇಹಿ ಖಲಂ ಮದ್ದಾಪೇನ್ತಾ ‘‘ಕಿಞ್ಚೇಹಿ ಕಪಿಲ ಕಿಞ್ಚೇಹಿ ಕಾಳಕಾ’’ತಿ ವದನ್ತಿ। ಏವಂ ಮದ್ದನಟ್ಠೋ ಕಿಞ್ಚನಟ್ಠೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ದೋಸಮೋಹೇಸುಪಿಏಸೇವ ನಯೋ।
ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾ ಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿಯೋ ನಾಮ ನವ ಧಮ್ಮಾ ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾಯತನಂ ಮಗ್ಗಫಲಾನಿ ಚ। ತತ್ಥ ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಾಯತನಂ ಕಿಞ್ಚನಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಅಸ್ಸ ನತ್ಥೀತಿ ಆಕಿಞ್ಚಞ್ಞಂ। ಮಗ್ಗಫಲಾನಿ ಕಿಞ್ಚನಾನಂ ಮದ್ದನಪಲಿಬುನ್ಧನಕಿಲೇಸಾನಂ
ರಾಗೋ ಖೋ ಭನ್ತೇ ನಿಮಿತ್ತಕರಣೋತಿಆದೀಸು ಯಥಾ ನಾಮ ದ್ವಿನ್ನಂ ಕುಲಾನಂ ಸದಿಸಾ ದ್ವೇ ವಚ್ಛಕಾ ಹೋನ್ತಿ। ಯಾವ ತೇಸಂ ಲಕ್ಖಣಂ ನ ಕತಂ ಹೋತಿ, ತಾವ ‘‘ಅಯಂ ಅಸುಕಕುಲಸ್ಸ ವಚ್ಛಕೋ, ಅಯಂ ಅಸುಕಕುಲಸ್ಸಾ’’ತಿ ನ ಸಕ್ಕಾ ಹೋತಿ ಜಾನಿತುಂ। ಯದಾ ಪನ ತೇಸಂ ತಿಸೂಲಾದೀಸು ಅಞ್ಞತರಂ ಲಕ್ಖಣಂ ಕತಂ ಹೋತಿ, ತದಾ ಸಕ್ಕಾ ಹೋತಿ ಜಾನಿತುಂ। ಏವಮೇವ ಯಾವ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ರಾಗೋ ನುಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಾವ ನ ಸಕ್ಕಾ ಹೋತಿ ಜಾನಿತುಂ ‘‘ಅರಿಯೋ ವಾ ಪುಥುಜ್ಜನೋ ವಾ’’ತಿ। ರಾಗೋ ಪನಸ್ಸ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನೋವ ‘‘ಸರಾಗೋ ನಾಮ ಅಯಂ ಪುಗ್ಗಲೋ’’ತಿ ಸಞ್ಜಾನನನಿಮಿತ್ತಂ ಕರೋನ್ತೋ ವಿಯ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಮಾ ನಿಮಿತ್ತಕರಣೋತಿ ವುತ್ತೋ। ದೋಸಮೋಹೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ।
ಅನಿಮಿತ್ತಾ ಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿಯೋ ನಾಮ ತೇರಸ ಧಮ್ಮಾ ವಿಪಸ್ಸನಾ, ಚತ್ತಾರೋ ಆರುಪ್ಪಾ, ಚತ್ತಾರೋ ಮಗ್ಗಾ, ಚತ್ತಾರಿ ಫಲಾನಿ। ತತ್ಥ ವಿಪಸ್ಸನಾ ನಿಚ್ಚನಿಮಿತ್ತಂ ಸುಖನಿಮಿತ್ತಂ ಅತ್ತನಿಮಿತ್ತಂ ಉಗ್ಘಾಟೇತೀತಿ ಅನಿಮಿತ್ತಾ ನಾಮ। ಚತ್ತಾರೋ ಆರುಪ್ಪಾ ರೂಪನಿಮಿತ್ತಸ್ಸ ಅಭಾವಾ ಅನಿಮಿತ್ತಾ ನಾಮ। ಮಗ್ಗಫಲಾನಿ ನಿಮಿತ್ತಕರಾನಂ ಕಿಲೇಸಾನಂ ಅಭಾವೇನ ಅನಿಮಿತ್ತಾನಿ, ನಿಬ್ಬಾನಮ್ಪಿ ಅನಿಮಿತ್ತಮೇವ, ತಂ ಪನ ಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿ ನ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ನ ಗಹಿತಂ। ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ಸುಞ್ಞತಾ ಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿ ನ ಗಹಿತಾತಿ? ಸಾ ‘‘ಸುಞ್ಞಾ ರಾಗೇನಾ’’ತಿಆದಿವಚನತೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಅನುಪವಿಟ್ಠಾವ, ತಸ್ಮಾ ವಿಸುಂ ನ ಗಹಿತಾತಿ।
ಏಕತ್ಥಾತಿ
೮. ನಿಗಣ್ಠನಾಟಪುತ್ತಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
೩೫೦. ಅಟ್ಠಮೇ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮೀತಿ ಸಯಂ ಆಗತಾಗಮೋ ವಿಞ್ಞಾತಸಾಸನೋ ಅನಾಗಾಮೀ ಅರಿಯಸಾವಕೋ ಸಮಾನೋ ಕಸ್ಮಾ ನಗ್ಗಭೋಗ್ಗಂ ನಿಸ್ಸಿರಿಕಂ ನಿಗಣ್ಠಂ ಉಪಸಙ್ಕಮೀತಿ? ಉಪವಾದಮೋಚನತ್ಥಞ್ಚೇವ ವಾದಾರೋಪನತ್ಥಞ್ಚ। ನಿಗಣ್ಠಾ ಕಿರ ‘‘ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಸಾವಕಾ ಥದ್ಧಖದಿರಖಾಣುಕಸದಿಸಾ, ಕೇನಚಿ ನ ಖ್ವಾಹಂ ಏತ್ಥ ಭನ್ತೇ ಭಗವತೋ ಸದ್ಧಾಯ ಗಚ್ಛಾಮೀತಿ ಯಸ್ಸ ಞಾಣೇನ ಅಸಚ್ಛಿಕತಂ ಹೋತಿ। ಸೋ ‘‘ಏವಂ ಕಿರೇತ’’ನ್ತಿ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಸದ್ಧಾಯ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯ, ಮಯಾ ಪನ ಞಾಣೇನೇತಂ ಸಚ್ಛಿಕತಂ, ತಸ್ಮಾ ನಾಹಂ ಏತ್ಥ ಭಗವತೋ ಸದ್ಧಾಯ ಗಚ್ಛಾಮೀತಿ ದೀಪೇನ್ತೋ ಏವಮಾಹ।
ಉಲ್ಲೋಕೇತ್ವಾತಿ ಕಾಯಂ ಉನ್ನಾಮೇತ್ವಾ ಕುಚ್ಛಿಂ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಗೀವಂ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ಸಬ್ಬಂ ದಿಸಂ ಪೇಕ್ಖಮಾನೋ ಉಲ್ಲೋಕೇತ್ವಾ। ಬಾಧೇತಬ್ಬಂ ಮಞ್ಞೇಯ್ಯಾತಿ ಯಥಾ ವಿನಿವಿಜ್ಝಿತ್ವಾ ನ ನಿಕ್ಖಮತಿ, ಏವಂ ಪಟಿಬಾಹಿತಬ್ಬಂ ಮಞ್ಞೇಯ್ಯ ಬನ್ಧಿತಬ್ಬಂ ವಾ। ಸಹಧಮ್ಮಿಕಾತಿ ಸಕಾರಣಾ। ಅಥ ಮಂ ಪಟಿಹರೇಯ್ಯಾಸಿ ಸದ್ಧಿಂ ನಿಗಣ್ಠಪರಿಸಾಯಾತಿ ಏತೇಸಂ ಅತ್ಥೇ ಞಾತೇ ಅಥ ಮೇ ನಿಗಣ್ಠಪರಿಸಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಅಭಿಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾಸಿ, ಪತೀಹಾರಸ್ಸ ಮೇ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಆಗತಭಾವಂ ಜಾನಾಪೇಯ್ಯಾಸೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏಕೋ ಪಞ್ಹೋತಿ ಏಕೋ ಪಞ್ಹಮಗ್ಗೋ, ಏಕಂ ಪಞ್ಹಗವೇಸನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏಕೋ ಉದ್ದೇಸೋತಿ ಏಕಂ ನಾಮ ಕಿನ್ತಿ? ಅಯಂ ಏಕೋ ಉದ್ದೇಸೋ। ಏಕಂ ವೇಯ್ಯಾಕರಣನ್ತಿ ‘‘ಸಬ್ಬೇ ಸತ್ತಾ ಆಹಾರಟ್ಠಿತಿಕಾ’’ತಿ (ಖು॰ ಪಾ॰ ೪.೧; ಅ॰ ನಿ॰ ೧೦.೨೭) ಇದಂ ಏಕಂ ವೇಯ್ಯಾಕರಣಂ। ಏವಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ।
೯. ಅಚೇಲಕಸ್ಸಪಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
೩೫೧. ನವಮೇ ಕೀವಚಿರಂ ಪಬ್ಬಜಿತಸ್ಸಾತಿ ಕೀವಚಿರೋ ಕಾಲೋ ಪಬ್ಬಜಿತಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಉತ್ತರಿ ಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮಾತಿ ಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮೋ ನಾಮ ದಸಕುಸಲಕಮ್ಮಪಥಾ, ತತೋ ಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮತೋ ಉತ್ತರಿ। ಅಲಮರಿಯಞಾಣದಸ್ಸನವಿಸೇಸೋತಿ ಅರಿಯಭಾವಂ ಕಾತುಂ ಸಮತ್ಥತಾಯ ಅಲಮರಿಯೋತಿ ಸಙ್ಖಾತೋ ಞಾಣದಸ್ಸನವಿಸೇಸೋ। ನಗ್ಗೇಯ್ಯಾತಿ ನಗ್ಗಭಾವತೋ। ಮುಣ್ಡೇಯ್ಯಾತಿ ಮುಣ್ಡಭಾವತೋ। ಪವಾಳನಿಪ್ಫೋಟನಾಯಾತಿ ಪಾವಳನಿಪ್ಫೋಟನತೋ, ಭೂಮಿಯಂ ನಿಸೀದನ್ತಸ್ಸ ಆನಿಸದಟ್ಠಾನೇ ಲಗ್ಗಾನಂ ಪಂಸುರಜವಾಲಿಕಾನಂ ಫೋಟನತ್ಥಂ ಗಹಿತಮೋರಪಿಞ್ಛಮತ್ತತೋತಿ ಅತ್ಥೋ।
೧೦. ಗಿಲಾನದಸ್ಸನಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
೩೫೨. ದಸಮೇ ಆರಾಮದೇವತಾತಿ ಪುಪ್ಫಾರಾಮಫಲಾರಾಮೇಸು ಅಧಿವತ್ಥಾ ದೇವತಾ। ವನದೇವತಾತಿ ವನಸಣ್ಡೇಸು ಅಧಿವತ್ಥಾ ದೇವತಾ। ರುಕ್ಖದೇವತಾತಿ ಮತ್ತರಾಜಕಾಲೇ ವೇಸ್ಸವಣೋ ಚ ದೇವತಾತಿ ಏವಂ ತೇಸು ತೇಸು ರುಕ್ಖೇಸು ಅಧಿವತ್ಥಾ ದೇವತಾ। ಓಸಧಿತಿಣವನಪ್ಪತೀಸೂತಿ ಹರೀತಕಾಮಲಕೀಆದೀಸು ಮುಞ್ಜಪಬ್ಬಜಾದೀಸು ಸಂಗಮ್ಮಾತಿ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ। ಸಮಾಗಮ್ಮಾತಿ ತತೋ ತತೋ ಸಮಾಗನ್ತ್ವಾ। ಪಣಿಧೇಹೀತಿ ಪತ್ಥನಾವಸೇನ ಠಪೇಹಿ। ಇಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ ಸೀಲವತೋ ಚೇತೋಪಣಿಧೀತಿ ಸಮಿಜ್ಝಿಸ್ಸತಿ ಸೀಲವನ್ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಪತ್ಥನಾ। ಧಮ್ಮಿಕೋತಿ ದಸಕುಸಲಧಮ್ಮಸಮನ್ನಾಗತೋ ಅಗತಿಗಮನರಹಿತೋ। ಧಮ್ಮರಾಜಾತಿ ತಸ್ಸೇವ ವೇವಚನಂ, ಧಮ್ಮೇನ ವಾ ಲದ್ಧರಜ್ಜತ್ತಾ ಧಮ್ಮರಾಜಾ। ತಸ್ಮಾತಿ ‘‘ಯಸ್ಮಾ ತೇನ ಹಿ, ಅಯ್ಯಪುತ್ತ, ಅಮ್ಹೇಪಿ ಓವದಾಹೀ’’ತಿ ವದಥ, ತಸ್ಮಾ। ಅಪ್ಪಟಿವಿಭತ್ತನ್ತಿ ‘‘ಇದಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ದಸ್ಸಾಮ, ಇದಂ ಅತ್ತನಾ ಭುಞ್ಜಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಏವಂ ಅವಿಭತ್ತಂ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸಾಧಾರಣಮೇವ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ।
ಚಿತ್ತಸಂಯುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।