(೯) ೪. ಸಮಣವಗ್ಗೋ
೧-೫. ಸಮಣಸುತ್ತಾದಿವಣ್ಣನಾ
೮೨-೮೬. ಚತುತ್ಥಸ್ಸ ಪಠಮೇ ಸಮ್ಮಾ ಆದಾನಂ ಗಹಣಂ ಸಮಾದಾನನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಸಮಾದಾನಂ ವುಚ್ಚತಿ ಗಹಣ’’ನ್ತಿ। ಅಧಿಕಂ ವಿಸಿಟ್ಠಂ ಸೀಲನ್ತಿ ಅಧಿಸೀಲಂ। ಲೋಕಿಯಸೀಲಸ್ಸ ‘‘ಅಪಿಚ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಲೋಕಿಯಸೀಲ’’ನ್ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬತೋತಿ ಆಸೇವಿತಬ್ಬತೋ। ಪಞ್ಚಪಿ ದಸಪಿ ವಾ ಸೀಲಾನಿ ಸೀಲಂ ನಾಮ, ಪಾತಿಮೋಕ್ಖಸಂವರೋ ಅಧಿಸೀಲಂ ನಾಮ ಅನವಸೇಸಕಾಯಿಕಚೇತಸಿಕಸಂವರಭಾವತೋ ಮಗ್ಗಸೀಲಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನಭಾವತೋ ಚ। ಅಟ್ಠ ಸಮಾಪತ್ತಿಯೋ ಚಿತ್ತಂ, ವಿಪಸ್ಸನಾಪಾದಕಜ್ಝಾನಂ ಅಧಿಚಿತ್ತಂ ಮಗ್ಗಸಮಾಧಿಸ್ಸ ಅಧಿಟ್ಠಾನಭಾವತೋ। ಕಮ್ಮಸ್ಸಕತಞಾಣಂ ಪಞ್ಞಾ, ವಿಪಸ್ಸನಾ ಅಧಿಪಞ್ಞಾ ಮಗ್ಗಪಞ್ಞಾಯ ಅಧಿಟ್ಠಾನಭಾವತೋ। ಅಪಿಚ ನಿಬ್ಬಾನಂ
‘‘ಕಲ್ಯಾಣಕಾರೀ ಕಲ್ಯಾಣಂ, ಪಾಪಕಾರೀ ಚ ಪಾಪಕಂ।
ಅನುಭೋತಿ ದ್ವಯಮೇತಂ, ಅನುಬನ್ಧಞ್ಹಿ ಕಾರಣ’’ನ್ತಿ॥ –
ಏವಂ ಅತೀತೇ ಅನಾಗತೇ ಚ ವಟ್ಟಮೂಲಕದುಕ್ಖಸಲ್ಲಕ್ಖಣವಸೇನ ಸಂವೇಗವತ್ಥುತಾಯ ವಿಮುತ್ತಿಆಕಙ್ಖಾಯ ಪಚ್ಚಯಭೂತಾ ಕಮ್ಮಸ್ಸಕತಪಞ್ಞಾಪಿ ಅಧಿಪಞ್ಞಾತಿ ವದನ್ತಿ। ದುತಿಯತತಿಯಚತುತ್ಥಪಞ್ಚಮಾನಿ ಉತ್ತಾನತ್ಥಾನೇವ।
ಸಮಣಸುತ್ತಾದಿವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
೬. ಪಠಮಸಿಕ್ಖಾಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
೮೭. ಛಟ್ಠೇ ಸಮತ್ತಕಾರೀತಿ ಅನೂನೇನ ಪರಿಪೂರೇನ ಆಕಾರೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ। ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಂ ಖುದ್ದಾನುಖುದ್ದಕತ್ತಂ ಅಪೇಕ್ಖಾಸಿದ್ಧನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ತತ್ರಾಪಿ ಸಙ್ಘಾದಿಸೇಸಂ ಖುದ್ದಕ’’ನ್ತಿಆದಿ। ಅಙ್ಗುತ್ತರಮಹಾನಿಕಾಯವಳಞ್ಜನಕಆಚರಿಯಾತಿ ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯಂ ಪರಿಹರನ್ತಾ ಆಚರಿಯಾ, ಅಙ್ಗುತ್ತರಭಾಣಕಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಲೋಕವಜ್ಜಂ ನಾಪಜ್ಜತಿ ಲೋಕವಜ್ಜಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಂ ವೀತಿಕ್ಕಮಸಾಧಕಸ್ಸ ಕಿಲೇಸಗಹನಸ್ಸ ಸಬ್ಬಸೋ ಪಹೀನತ್ತಾ। ಪಣ್ಣತ್ತಿವಜ್ಜಮೇವ ಆಪಜ್ಜತಿ ಪಣ್ಣತ್ತಿವೀತಿಕ್ಕಮಂ ವಾ ಅಜಾನತೋಪಿ ಆಪತ್ತಿಸಮ್ಭವತೋ। ಚಿತ್ತೇನ ಆಪಜ್ಜನ್ತೋ ರೂಪಿಯಪ್ಪಟಿಗ್ಗಹಣಂ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ ಉಪನಿಕ್ಖಿತ್ತಸಾದಿಯೇನ ಆಪಜ್ಜತಿ।
ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಸ್ಸ ಆದಿಭೂತಾನಿ ಆದಿಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಾನಿ, ತಾನಿ ಏವ ಆದಿಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಕಾನಿ ಯಥಾ ‘‘ವಿನಯೋ ಏವ ವೇನಯಿಕೋ’’ತಿ ಆಹ ‘‘ಮಗ್ಗಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಸ್ಸಾ’’ತಿಆದಿ। ಚತ್ತಾರಿ ಮಹಾಸೀಲಸಿಕ್ಖಾಪದಾನೀತಿ ಚತ್ತಾರಿ ಪಾರಾಜಿಕಾನಿ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಸೋತಸಙ್ಖಾತೇನ ಮಗ್ಗೇನಾ’’ತಿ। ವಿನಿಪಾತೇತಿ ವಿರೂಪಂ ಸದುಕ್ಖಂ ಸಉಪಾಯಾಸಂ ನಿಪಾತೇತೀತಿ ವಿನಿಪಾತೋ, ಅಪಾಯದುಕ್ಖೇ ಖಿಪನಕೋ। ಧಮ್ಮೋತಿ ಸಭಾವೋ। ನಾಸ್ಸ ವಿನಿಪಾತೋ ಧಮ್ಮೋತಿ ಅವಿನಿಪಾತಧಮ್ಮೋ, ನ ಅತ್ತಾನಂ ಅಪಾಯೇಸು ವಿನಿಪಾತನಸಭಾವೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಕಸ್ಮಾ? ಯೇ ಧಮ್ಮಾ ಅಪಾಯಗಮನೀಯಾ, ತೇಸಂ ಪಹೀನತ್ತಾ। ತೇನಾಹ ‘‘ಅವಿನಿಪಾತಧಮ್ಮೋತಿ ಚತೂಸು ಅಪಾಯೇಸು ಅಪತನಸಭಾವೋ’’ತಿ। ತತ್ಥ ಅಪತನಸಭಾವೋತಿ ಅನುಪ್ಪಜ್ಜನಸಭಾವೋ। ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗನಿಯಾಮೇನ ನಿಯತೋತಿ ಉಪರಿಮಗ್ಗಾಧಿಗಮಸ್ಸ ಅವಸ್ಸಂಭಾವೀಭಾವತೋ ನಿಯತೋ। ತೇನೇವಾಹ ‘‘ಸಮ್ಬೋಧಿಪರಾಯಣೋ’’ತಿ। ಹೇಟ್ಠಿಮನ್ತತೋ ಸತ್ತಮಭವತೋ ಉಪರಿ ಅನುಪ್ಪಜ್ಜನಧಮ್ಮತಾಯ ವಾ ನಿಯತೋ। ಸಮ್ಬುಜ್ಝತೀತಿ ಸಮ್ಬೋಧಿ, ಅರಿಯಮಗ್ಗೋ। ಸೋ ಪನ ಪಠಮಮಗ್ಗಸ್ಸ ಅಧಿಗತತ್ತಾ ಅವಸಿಟ್ಠೋ ಚ ಅಧಿಗನ್ತಬ್ಬಭಾವೇನ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬೋತಿ ಉಪರಿಮಗ್ಗತ್ತಯಸಙ್ಖಾತಾ ಸಮ್ಬೋಧಿ ಪರಂ ಅಯನಂ ಪರಾ ಗತಿ ಅಸ್ಸಾತಿ ಸಮ್ಬೋಧಿಪರಾಯಣೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಉಪರಿಮಗ್ಗತ್ತಯಸಮ್ಬೋಧಿಪರಾಯಣೋ’’ತಿ।
ತನುಭಾವಾತಿ ಪರಿಯುಟ್ಠಾನಮನ್ದತಾಯ ಚ ಕದಾಚಿ ಕರಹಚಿ ಉಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಚ ತನುಭಾವೇನ। ತನುತ್ತಞ್ಹಿ ದ್ವೀಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ ಅಧಿಚ್ಚುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಚ ಪರಿಯುಟ್ಠಾನಮನ್ದತಾಯ ಚ। ಸಕದಾಗಾಮಿಸ್ಸ ಹಿ ವಟ್ಟಾನುಸಾರಿಮಹಾಜನಸ್ಸ ವಿಯ ಕಿಲೇಸಾ ಅಭಿಣ್ಹಂ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ಕದಾಚಿ ಕರಹಚಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ವಿರಳಾಕಾರಾ ಹುತ್ವಾ ವಿರಳವಾಪಿತೇ ಖೇತ್ತೇ ಅಙ್ಕುರಾ ವಿಯ। ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಾಪಿ ಚ ವಟ್ಟಾನುಸಾರಿಮಹಾಜನಸ್ಸೇವ ಮದ್ದನ್ತಾ ಫರನ್ತಾ ಛಾದೇನ್ತಾ ಅನ್ಧಕಾರಂ ಕರೋನ್ತಾ ನ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ಮನ್ದಮನ್ದಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ ತನುಕಾಕಾರಾ ಹುತ್ವಾ ಅಬ್ಭಪಟಲಮಿವ ಮಕ್ಖಿಕಾಪತ್ತಮಿವ ಚ। ತತ್ಥ ಕೇಚಿ ಥೇರಾ ಭಣನ್ತಿ ‘‘ಸಕದಾಗಾಮಿಸ್ಸ ಕಿಲೇಸಾ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಚಿರೇನ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ, ಬಹಲಾವ ಉಪ್ಪಜ್ಜನ್ತಿ। ತಥಾ ಹಿಸ್ಸ ಪುತ್ತಾ ಚ ಧೀತರೋ ಚ ದಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ। ಏತಂ ಪನ ಅಪ್ಪಮಾಣಂ। ಪುತ್ತಧೀತರೋ ಹಿ ಅಙ್ಗಪಚ್ಚಙ್ಗಪರಾಮಸನಮತ್ತೇನಪಿ ಹೋನ್ತೀತಿ। ದ್ವೀಹಿಯೇವ ಕಾರಣೇಹಿಸ್ಸ ಕಿಲೇಸಾನಂ ತನುತ್ತಂ ವೇದಿತಬ್ಬಂ ಅಧಿಚ್ಚುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಚ ಪರಿಯುಟ್ಠಾನಮನ್ದತಾಯ ಚಾತಿ।
ಹೇಟ್ಠಾಭಾಗಿಯಾನನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಹೇಟ್ಠಾತಿ ಮಹಗ್ಗತಭೂಮಿತೋ ಹೇಟ್ಠಾ, ಕಾಮಭೂಮಿಯನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ತೇಸಂ ಪಚ್ಚಯಭಾವೇನ ಹೇಟ್ಠಾಭಾಗಸ್ಸ ಹಿತಾತಿ ಹೇಟ್ಠಾಭಾಗಿಯಾ, ತೇಸಂ ಹೇಟ್ಠಾಭಾಗಿಯಾನಂ, ಹೇಟ್ಠಾಭಾಗಸ್ಸ ಕಾಮಭವಸ್ಸ ಪಚ್ಚಯಭಾವೇನ ಗಹಿತಾನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಂಯೋಜೇನ್ತಿ ಬನ್ಧನ್ತಿ ಖನ್ಧಗತಿಭವಾದೀಹಿ ಸಂಯೋಜನಾನೀತಿ ಆಹ ‘‘ಸಂಯೋಜನಾನನ್ತಿ ಬನ್ಧನಾನ’’ನ್ತಿ। ಅಸಮುಚ್ಛಿನ್ನರಾಗಾದಿಕಸ್ಸ ಹಿ ಏತರಹಿ ಖನ್ಧಾದೀನಂ ಆಯತಿಂ ಖನ್ಧಾದೀಹಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ, ಸಮುಚ್ಛಿನ್ನರಾಗಾದಿಕಸ್ಸ ಪನ ತಂ ನತ್ಥಿ, ಕತಾನಮ್ಪಿ ಕಮ್ಮಾನಂ ಅಸಮತ್ಥಭಾವಾಪತ್ತಿತೋ ರಾಗಾದೀನಂ ಅನ್ವಯತೋ ಬ್ಯತಿರೇಕತೋ ಚ ಸಂಯೋಜನಟ್ಠೋ ಸಿದ್ಧೋ। ಪರಿಕ್ಖಯೇನಾತಿ ಸಮುಚ್ಛೇದೇನ।
ಓಪಪಾತಿಕೋತಿ ಉಪಪಾತಿಕಯೋನಿಕೋ ಉಪಪತನೇ ಸಾಧುಕಾರೀ। ಸೇಸಯೋನಿಪಟಿಕ್ಖೇಪವಚನಮೇತಂ। ತೇನ ಗಬ್ಭವಾಸದುಕ್ಖಾಭಾವಮಾಹ। ತತ್ಥ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯೀತಿ ಇಮಿನಾ ಸೇಸದುಕ್ಖಾಭಾವಂ। ತತ್ಥ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿತಾ ಚಸ್ಸ ಕಾಮಲೋಕೇ ಖನ್ಧಬೀಜಸ್ಸ ಅಪುನಾಗಮನವಸೇನೇವಾತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಅನಾವತ್ತಿಧಮ್ಮೋ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಉಪರಿಯೇವಾತಿ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕೇಯೇವ। ಅನಾವತ್ತಿಧಮ್ಮೋತಿ ತತೋ ಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಾ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿವಸೇನ ನ ಆವತ್ತನಧಮ್ಮೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಯೋನಿಗತಿವಸೇನ ಅನಾಗಮನಧಮ್ಮೋ’’ತಿ।
ಪದೇಸಂ ಪದೇಸಕಾರೀ ಆರಾಧೇತೀತಿ ಸೀಲಕ್ಖನ್ಧಾದೀನಂ ಪಾರಿಪೂರಿಯಾ ಏಕದೇಸಭೂತಂ ಹೇಟ್ಠಿಮಮಗ್ಗತ್ತಯಂ ಪದೇಸೋ, ತಂ ಕರೋನ್ತೋ ಪದೇಸಂ ಏಕದೇಸಭೂತಂ ಹೇಟ್ಠಿಮಂ ಫಲತ್ತಯಮೇವ ಆರಾಧೇತಿ, ನಿಪ್ಫಾದೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಪದೇಸಕಾರೀ ಪುಗ್ಗಲೋ ನಾಮ ಸೋತಾಪನ್ನೋ’’ತಿಆದಿ। ಪರಿಪೂರಂ ಪರಿಪೂರಕಾರೀತಿ ಸೀಲಕ್ಖನ್ಧಾದೀಹಿ ಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯಾದೀಹಿ ಚ ಪರಿತೋ ಪೂರಣೇನ ಪರಿಪೂರಸಙ್ಖಾತಂ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಂ ಕರೋನ್ತೋ ನಿಬ್ಬತ್ತೇನ್ತೋ ಪರಿಪೂರಂ ಅರಹತ್ತಫಲಂ ಆರಾಧೇತಿ, ನಿಪ್ಫಾದೇತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಪರಿಪೂರಕಾರೀ ನಾಮ ಅರಹಾ’’ತಿಆದಿ।
ಪಠಮಸಿಕ್ಖಾಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
೭-೧೦. ದುತಿಯಸಿಕ್ಖಾಸುತ್ತಾದಿವಣ್ಣನಾ
೮೮-೯೧. ಸತ್ತಮೇ ಕುಲಾ ಕುಲಂ ಗಮನಕೋತಿ ಕುಲತೋ ಕುಲಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ। ದ್ವೇ ವಾ ತಯೋ ವಾ ಭವೇತಿ ದೇವಮನುಸ್ಸವಸೇನ ದ್ವೇ ವಾ ತಯೋ ವಾ ಭವೇ। ಮಿಸ್ಸಕಭವವಸೇನ ಹೇತಂ ವುತ್ತಂ। ದೇಸನಾಮತ್ತಮೇವ ಚೇತಂ ‘‘ದ್ವೇ ವಾ ತೀಣಿ ವಾ’’ತಿ। ಯಾವ ಛಟ್ಠಭವಾ ಸಂಸರನ್ತೋಪಿ ಕೋಲಂಕೋಲೋವ ಹೋತಿ। ತೇನೇವಾಹ ‘‘ಅಯಞ್ಹಿ ದ್ವೇ ವಾ ಭವೇ…ಪೇ॰… ಏವಮೇತ್ಥ ವಿಕಪ್ಪೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ’’ತಿ। ಉಳಾರಕುಲವಚನೋ ವಾ ಏತ್ಥ ಕುಲಸದ್ದೋ, ಕುಲತೋ ಕುಲಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಕೋಲಂಕೋಲೋ। ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಸಚ್ಛಿಕಿರಿಯತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಹಿ ನೀಚಕುಲೇ ಉಪ್ಪತ್ತಿ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಮಹಾಭೋಗಕುಲೇಸು ಏವ ನಿಬ್ಬತ್ತತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕೇವಲೋ ಹಿ ಕುಲಸದ್ದೋ ಮಹಾಕುಲಮೇವ ವದತಿ ‘‘ಕುಲಪುತ್ತೋ’’ತಿಆದೀಸು ವಿಯ। ಏಕಬೀಜೀತಿ ಏತ್ಥ ಖನ್ಧಬೀಜಂ ನಾಮ ಕಥಿತಂ, ಖನ್ಧಬೀಜನ್ತಿ ಚ ಪಟಿಸನ್ಧಿವಿಞ್ಞಾಣಂ ವುಚ್ಚತಿ। ಯಸ್ಸ ಹಿ ಸೋತಾಪನ್ನಸ್ಸ ಏಕಂ ಖನ್ಧಬೀಜಂ ಅತ್ಥಿ, ಏಕಂ ಭವಗ್ಗಹಣಂ, ಸೋ ಏಕಬೀಜೀ ನಾಮ। ತೇನಾಹ ‘‘ಏಕಸ್ಸೇವ ಭವಸ್ಸ ಬೀಜಂ ಏತಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಏಕಬೀಜೀ’’ತಿ। ‘‘ಮಾನುಸಕಂ ಭವ’’ನ್ತಿ ಇದಂ ಪನೇತ್ಥ ದೇಸನಾಮತ್ತಮೇವ, ‘‘ದೇವಭವಂ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತೀ’’ತಿಪಿ ಪನ ವತ್ತುಂ ವಟ್ಟತಿಯೇವ।
ಉದ್ಧಂವಾಹಿಭಾವೇನ ಉದ್ಧಮಸ್ಸ ತಣ್ಹಾಸೋತಂ ವಟ್ಟಸೋತಂ ವಾತಿ ಉದ್ಧಂಸೋತೋ, ಉದ್ಧಂ ವಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಟಿಲಭಿತಬ್ಬತೋ ಉದ್ಧಮಸ್ಸ ಮಗ್ಗಸೋತನ್ತಿ ಉದ್ಧಂಸೋತೋ। ಪಟಿಸನ್ಧಿವಸೇನ ಅಕನಿಟ್ಠಭವಂ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಅಕನಿಟ್ಠಗಾಮೀ। ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚೀತಿ ಅವಿಹಾದೀಸು ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ। ಸಪ್ಪಯೋಗೇನಾತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಞಾಣಾಭಿಸಙ್ಖಾರಸಙ್ಖಾತೇನ ಪಯೋಗೇನ ಸಹ, ಮಹತಾ ವಿಪಸ್ಸನಾಪಯೋಗೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಉಪಹಚ್ಚಾತಿ ಏತಸ್ಸ ಉಪಗನ್ತ್ವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ತೇನ ವೇಮಜ್ಝಾತಿಕ್ಕಮೋ ಕಾಲಕಿರಿಯಾಪಗಮನಞ್ಚ ಸಙ್ಗಹಿತಂ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಆಯುವೇಮಜ್ಝಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯನ್ತೋ ಉಪಹಚ್ಚಪರಿನಿಬ್ಬಾಯೀ ನಾಮ ಹೋತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಯೋ ಪನ ಕಪ್ಪಸಹಸ್ಸಾಯುಕೇಸು ಅವಿಹೇಸೂ’’ತಿಆದಿ। ಸೋ ತಿವಿಧೋ ಹೋತೀತಿ ಞಾಣಸ್ಸ ತಿಕ್ಖಮಜ್ಝಮುದುಭಾವೇನ ತಿವಿಧೋ ಹೋತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಕಪ್ಪಸಹಸ್ಸಾಯುಕೇಸೂ’’ತಿಆದಿ।
ಸದ್ಧಾಧುರೇನ ಅಭಿನಿವಿಸಿತ್ವಾತಿ ‘‘ಸಚೇ ಸದ್ಧಾಯ ಸಕ್ಕಾ ನಿಬ್ಬತ್ತೇತುಂ, ನಿಬ್ಬತ್ತೇಸ್ಸಾಮಿ ಲೋಕುತ್ತರಮಗ್ಗ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಸದ್ಧಾಧುರವಸೇನ ಅಭಿನಿವಿಸಿತ್ವಾ ವಿಪಸ್ಸನಂ ಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ। ಪಞ್ಞಾಧುರೇನ ಅಭಿನಿವಿಟ್ಠೋತಿ ‘‘ಸಚೇ ಪಞ್ಞಾಯ ಸಕ್ಕಾ, ನಿಬ್ಬತ್ತೇಸ್ಸಾಮಿ ಲೋಕುತ್ತರಮಗ್ಗ’’ನ್ತಿ ಏವಂ ಪಞ್ಞಾಧುರಂ ಕತ್ವಾ ಅಭಿನಿವಿಟ್ಠೋ। ಯಥಾವುತ್ತಮೇವ ಅಟ್ಠವಿಧತ್ತಂ ಕೋಲಂಕೋಲಸತ್ತಕ್ಖತ್ತುಪರಮೇಸು ಅತಿದಿಸನ್ತೋ ‘‘ತಥಾ ಕೋಲಂಕೋಲಾ ಸತ್ತಕ್ಖತ್ತುಪರಮಾ ಚಾ’’ತಿ ಆಹ। ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಅಟ್ಠ ಕೋಲಂಕೋಲಾ, ಅಟ್ಠ ಸತ್ತಕ್ಖತ್ತುಪರಮಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ।
ತತ್ಥ ಸತ್ತಕ್ಖತ್ತುಂ ಪರಮಾ ಭವೂಪಪತ್ತಿ ಅತ್ತಭಾವಗ್ಗಹಣಂ ಅಸ್ಸ, ತತೋ ಪರಂ ಅಟ್ಠಮಂ ಭವಂ ನಾದಿಯತೀತಿ ಸತ್ತಕ್ಖತ್ತುಪರಮೋ। ಭಗವತಾ ಗಹಿತನಾಮವಸೇನೇವ ಚೇತಾನಿ ಅರಿಯಾಯ ಜಾತಿಯಾ ಜಾತಾನಂ ತೇಸಂ ನಾಮಾನಿ ಜಾತಾನಿ ಕುಮಾರಾನಂ ಮಾತಾಪಿತೂಹಿ ಗಹಿತನಾಮಾನಿ ವಿಯ। ಏತ್ತಕಞ್ಹಿ ಠಾನಂ ಗತೋ
ತತ್ಥ ‘‘ಪುಬ್ಬಹೇತು ನಿಯಮೇತೀ’’ತಿ ವಾದೇ ಪಠಮಮಗ್ಗಸ್ಸ ಉಪನಿಸ್ಸಯೋ ಕತೋ ನಾಮ ಹೋತಿ, ‘‘ಉಪರಿ ತಯೋ ಮಗ್ಗಾ ನಿರುಪನಿಸ್ಸಯಾ ಉಪ್ಪನ್ನಾ’’ತಿ ವಚನಂ ಆಪಜ್ಜತಿ। ‘‘ಪಠಮಮಗ್ಗೋ ನಿಯಮೇಹೀ’’ತಿ ವಾದೇ ಉಪರಿ ತಿಣ್ಣಂ ಮಗ್ಗಾನಂ ನಿರತ್ಥಕತಾ ಆಪಜ್ಜತಿ। ‘‘ಉಪರಿ ತಯೋ ಮಗ್ಗಾ ನಿಯಮೇನ್ತೀ’’ತಿ ವಾದೇ ಪಠಮಮಗ್ಗೇ ಅನುಪ್ಪನ್ನೇಯೇವ ಉಪರಿ ತಯೋ ಮಗ್ಗಾ ಉಪ್ಪನ್ನಾತಿ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ। ‘‘ತಿಣ್ಣಂ ಮಗ್ಗಾನಂ ವಿಪಸ್ಸನಾ ನಿಯಮೇತೀ’’ತಿ ವಾದೋ ಪನ ಯುಜ್ಜತಿ। ಸಚೇ ಹಿ ಉಪರಿ ತಿಣ್ಣಂ ಮಗ್ಗಾನಂ ವಿಪಸ್ಸನಾ ಬಲವತೀ ಹೋತಿ, ಏಕಬೀಜೀ ನಾಮ ಹೋತಿ, ತತೋ ಮನ್ದತರಾಯ ಕೋಲಂಕೋಲೋ, ತತೋ ಮನ್ದತರಾಯ ಸತ್ತಕ್ಖತ್ತುಪರಮೋತಿ।
ಏಕಚ್ಚೋ ಹಿ ಸೋತಾಪನ್ನೋ ವಟ್ಟಜ್ಝಾಸಯೋ ಹೋತಿ ವಟ್ಟಾಭಿರತೋ, ಪುನಪ್ಪುನಂ ವಟ್ಟಸ್ಮಿಂಯೇವ ಚರತಿ ಸನ್ದಿಸ್ಸತಿ। ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕೋ ಸೇಟ್ಠಿ, ವಿಸಾಖಾ ಉಪಾಸಿಕಾ, ಚೂಳರಥಮಹಾರಥಾ ದೇವಪುತ್ತಾ, ಅನೇಕವಣ್ಣೋ ದೇವಪುತ್ತೋ, ಸಕ್ಕೋ ದೇವರಾಜಾ, ನಾಗದತ್ತೋ ದೇವಪುತ್ತೋತಿ ಇಮೇ ಹಿ ಏತ್ತಕಾ ಜನಾ ವಟ್ಟಜ್ಝಾಸಯಾ ವಟ್ಟಾಭಿರತಾ ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಛ ದೇವಲೋಕೇ ಸೋಧೇತ್ವಾ ಅಕನಿಟ್ಠೇ ಠತ್ವಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಇಮೇ ಇಧ ನ ಗಹಿತಾ। ನ ಕೇವಲಞ್ಚಿಮೇವ, ಯೋಪಿ ಮನುಸ್ಸೇಸುಯೇವ ಸತ್ತಕ್ಖತ್ತುಂ ಸಂಸರಿತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಾತಿ, ಯೋಪಿ ದೇವಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ದೇವೇಸುಯೇವ ಸತ್ತಕ್ಖತ್ತುಂ ಅಪರಾಪರಂ ಸಂಸರಿತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಾತಿ। ಇಮೇಪಿ ಇಧ ನ ಗಹಿತಾ, ಕಾಲೇನ ದೇವೇ, ಕಾಲೇನ ಮನುಸ್ಸೇ ಸಂಸರಿತ್ವಾ
‘‘ಸಕಿದೇವ ಇಮಂ ಲೋಕಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ’’ತಿ (ಪು॰ ಪ॰ ೩೪) ವಚನತೋ ಪಞ್ಚಸು ಸಕದಾಗಾಮೀಸು ಚತ್ತಾರೋ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಏಕೋವ ಗಹಿತೋ। ಏಕಚ್ಚೋ ಹಿ ಇಧ ಸಕದಾಗಾಮಿಫಲಂ ಪತ್ವಾ ಇಧೇವ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯತಿ, ಏಕಚ್ಚೋ ಇಧ ಪತ್ವಾ ದೇವಲೋಕೇ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯತಿ
ಇದಾನಿ ತಸ್ಸ ಪಭೇದಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ತೀಸು ಪನ ವಿಮೋಕ್ಖೇಸೂ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಇಮಸ್ಸ ಪನ ಸಕದಾಗಾಮಿನೋ ಏಕಬೀಜಿನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಕಿಂ ನಾನಾಕರಣನ್ತಿ? ಏಕಬೀಜಿಸ್ಸ ಏಕಾವ ಪಟಿಸನ್ಧಿ, ಸಕದಾಗಾಮಿಸ್ಸ ದ್ವೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಯೋ, ಇದಂ ತೇಸಂ ನಾನಾಕರಣಂ। ಸುಞ್ಞತವಿಮೋಕ್ಖೇನ ವಿಮುತ್ತಖೀಣಾಸವೋ ಪಟಿಪದಾವಸೇನ ಚತುಬ್ಬಿಧೋ ಹೋತಿ, ತಥಾ ಅನಿಮಿತ್ತಅಪ್ಪಣಿಹಿತವಿಮೋಕ್ಖೇಹೀತಿ ಏವಂ ದ್ವಾದಸ ಅರಹನ್ತಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಯಥಾ ಪನ ಸಕದಾಗಾಮಿನೋ, ತಥೇವ ಅರಹನ್ತೋ ದ್ವಾದಸ ವೇದಿತಬ್ಬಾ’’ತಿ। ಅಟ್ಠಮನವಮದಸಮಾನಿ ಉತ್ತಾನತ್ಥಾನೇವ।
ದುತಿಯಸಿಕ್ಖಾಸುತ್ತಾದಿವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
೧೧. ಸಙ್ಕವಾಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
೯೨. ಏಕಾದಸಮೇ ವಿಹಾರಪಟಿಬದ್ಧನವಕಮ್ಮಾದಿಭಾರಂ ಹರತಿ ಪವತ್ತೇತೀತಿ ಭಾರಹಾರೋ। ತೇನೇವಾಹ ‘‘ನವೇ ಆವಾಸೇ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇತಿ, ಪುರಾಣೇ ಪಟಿಜಗ್ಗತೀ’’ತಿ। ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬತೋ ಸಿಕ್ಖಾ, ಪಜ್ಜಿತಬ್ಬತೋ, ಪಜ್ಜನ್ತಿ ಏತೇಹೀತಿ ವಾ ಪದಾನಿ, ಸಿಕ್ಖಾಯೇವ ಪದಾನಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನೀತಿ ಆಹ ‘‘ಸಿಕ್ಖಾಸಙ್ಖಾತೇಹಿ ಪದೇಹೀ’’ತಿ। ದಸ್ಸೇತೀತಿ ಪಚ್ಚಕ್ಖತೋ ದಸ್ಸೇತಿ, ಹತ್ಥಾಮಲಕಂ ವಿಯ ಪಾಕಟೇ ವಿಭೂತೇ ಕತ್ವಾ ವಿಭಾವೇತಿ। ಗಣ್ಹಾಪೇತೀತಿ ತೇ ಧಮ್ಮೇ ಮನಸಾ ಅನುಪಕ್ಖಿತೇ ದಿಟ್ಠಿಯಾ ಸುಪ್ಪಟಿವಿದ್ಧೇ ಕಾರೇನ್ತೋ ಉಗ್ಗಣ್ಹಾಪೇತಿ। ಸಮುಸ್ಸಾಹೇತೀತಿ ಸಮಾಧಿಮ್ಹಿ ಉಸ್ಸಾಹಂ ಜನೇತಿ। ಪಟಿಲದ್ಧಗುಣೇಹೀತಿ ತಾಯ ದೇಸನಾಯ ತನ್ನಿಸ್ಸಯಪಚ್ಚತ್ತಪುರಿಸಕಾರೇನ ಚ ತೇಸಂ ಪಟಿವಿದ್ಧಗುಣೇಹಿ। ವೋದಾಪೇತೀತಿ ತೇಸಂ ಚಿತ್ತಸನ್ತಾನಂ ಅಸ್ಸದ್ಧಿಯಾದಿಕಿಲೇಸಮಲಾಪಗಮನೇನ ಪಭಸ್ಸರಂ ಕರೋತಿ। ಸಣ್ಹಂ ಸಣ್ಹಂ ಕಥೇತೀತಿ ಅತಿವಿಯ ಸುಖುಮಂ ಕತ್ವಾ ಕಥೇತಿ।
ಅಚ್ಚಯನಂ ಅಚ್ಚಯೋತಿ ಆಹ ‘‘ಅಪರಾಧೋ’’ತಿ। ಅಚ್ಚೇತಿ ಅತಿಕ್ಕಮತಿ ಏತೇನಾತಿ ವಾ ಅಚ್ಚಯೋ, ವೀತಿಕ್ಕಮಸ್ಸ ಪವತ್ತನಕೋ ಅಕುಸಲಧಮ್ಮೋ। ಸೋ ಏವ ಅಪರಜ್ಝತಿ ಏತೇನಾತಿ ಅಪರಾಧೋ। ಸೋ ಹಿ ಅಪರಜ್ಝನ್ತಂ ಪುರಿಸಂ ಅಧಿಭವಿತ್ವಾ ಪವತ್ತತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ಅತಿಕ್ಕಮ್ಮ ಅಧಿಭವಿತ್ವಾ ಪವತ್ತೋ’’ತಿ। ಪಟಿಗ್ಗಣ್ಹಾತೂತಿ ಅಧಿವಾಸನವಸೇನ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛತೂತಿ ಅತ್ಥೋತಿ ಆಹ ‘‘ಖಮತೂ’’ತಿ। ಸದೇವಕೇನ ಲೋಕೇನ ನಿಸ್ಸರಣನ್ತಿ ಅರಣೀಯತೋ ಅರಿಯೋ, ತಥಾಗತೋತಿ ಆಹ ‘‘ಅರಿಯಸ್ಸ ವಿನಯೇತಿ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಸಾಸನೇ’’ತಿ। ಪುಗ್ಗಲಾಧಿಟ್ಠಾನಂ ಕರೋನ್ತೋತಿ ಕಾಮಂ ‘‘ವುದ್ಧಿ ಹೇಸಾ’’ತಿ ಧಮ್ಮಾಧಿಟ್ಠಾನವಸೇನ ವಾಕ್ಯಂ ಆರದ್ಧಂ, ತಥಾಪಿ ದೇಸನಂ ಪನ ಪುಗ್ಗಲಾಧಿಟ್ಠಾನಂ ಕರೋನ್ತೋ ‘‘ಸಂವರಂ ಆಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ ಆಹಾತಿ ಯೋಜನಾ।
ಸಙ್ಕವಾಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
ಸಮಣವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।