(೯) ೪. ಮಚಲವಗ್ಗೋ
೧-೬. ಪಾಣಾತಿಪಾತಸುತ್ತಾದಿವಣ್ಣನಾ
೮೧-೮೬. ಚತುತ್ಥಸ್ಸ ತಮೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ವುಚ್ಚತಿ। ತಥಾ ಹಿ ತಂಯೋಗತೋ ಪುಗ್ಗಲಸ್ಸ ತಬ್ಬೋಹಾರೋ ಯಥಾ ‘‘ಮಚ್ಛೇರಯೋಗತೋ ಮಚ್ಛರೋ’’ತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಮೋತಿ ಅಪ್ಪಕಾಸಭಾವೇನ ತಮೋ ತಮಭೂತೋ ಅನ್ಧಕಾರಂ ವಿಯ ಜಾತೋ, ಅನ್ಧಕಾರತ್ತಂ ವಾ ಪತ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ವುತ್ತಲಕ್ಖಣಂ ತಮಮೇವ ಪರಮ್ಪರತೋ ಅಯನಂ ಗತಿ ನಿಟ್ಠಾ ಏತಸ್ಸಾತಿ ತಮಪರಾಯಣೋ। ಉಭಯೇನಪಿ ತಮಗ್ಗಹಣೇನ ಖನ್ಧತಮೋ ಕಥಿತೋ, ನ ಅನ್ಧಕಾರತಮೋ। ಖನ್ಧತಮೋತಿ ಚ ಸಮ್ಪತ್ತಿರಹಿತಾ ಖನ್ಧಪವತ್ತಿಯೇವ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ। ‘‘ಉಚ್ಚೇ ಕುಲೇ ಪಚ್ಚಾಜಾತೋ’’ತಿಆದಿಕೇನ ಪಕಾಸಭಾವೇನ ಜೋತೇತೀತಿ ಜೋತಿ, ತೇನ ಜೋತಿನಾಯುತ್ತೋತಿಆದಿ ಸಬ್ಬಂ ವುತ್ತನಯೇನ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಇತರೇ ದ್ವೇತಿ ಜೋತಿತಮಪರಾಯಣೋ, ಜೋತಿಜೋತಿಪರಾಯಣೋತಿ ಇತರೇ ದ್ವೇ ಪುಗ್ಗಲೇ।
ವೇಣುವೇತ್ತಾದಿವಿಲೀವೇಹಿ ಪೇಳಭಾಜನಾದಿಕಾರಕಾ ವಿಲೀವಕಾರಕಾ। ಮಿಗಮಚ್ಛಾದೀನಂ ನಿಸಾದನತೋ ನೇಸಾದಾ, ಮಾಗವಿಕಮಚ್ಛಬನ್ಧಾದಯೋ। ರಥೇಸು ಚಮ್ಮೇನ ರಥಕಾರಾ, ಚಮ್ಮಕಾರಾ। ಪುಇತಿ ಕರೀಸಸ್ಸ ನಾಮಂ, ತಂ ಕುಸೇನ್ತಿ ಅಪನೇನ್ತೀತಿ ಪುಕ್ಕುಸಾ, ಪುಪ್ಫಛಡ್ಡಕಾ। ದುಬ್ಬಣ್ಣೋತಿ ವಿರೂಪೋ। ಓಕೋಟಿಮಕೋತಿ ಆರೋಹಾಭಾವೇನ ಹೇಟ್ಠಿಮಕೋ, ರಸ್ಸಕಾಯೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಲಕುಣ್ಡಕೋ’’ತಿ। ಲಕು ವಿಯ ಘಟಿಕಾ ವಿಯ ಡೇತಿ ಪವತ್ತತೀತಿ ಲಕುಣ್ಡಕೋ, ರಸ್ಸೋ। ಕಣತಿ ನಿಮೀಲತೀತಿ ಕಾಣೋ। ತಂ ಪನಸ್ಸ ನಿಮೀಲನಂ ಏಕೇನ ಅಕ್ಖಿನಾ ದ್ವೀಹಿಪಿ ವಾತಿ ಆಹ ‘‘ಏಕಚ್ಛಿಕಾಣೋ ವಾ ಉಭಯಚ್ಛಿಕಾಣೋ ವಾ’’ತಿ। ಕುಣನಂ ಕುಣೋ, ಹತ್ಥವೇಕಲ್ಲಂ, ಸೋ ಏತಸ್ಸ ಅತ್ಥೀತಿ ಕುಣೀ। ಖಞ್ಜೋ ವುಚ್ಚತಿ ಪಾದವಿಕಲೋ। ಹೇಟ್ಠಿಮಕಾಯಸಙ್ಖಾತೋ ಸರೀರಸ್ಸ ಪಕ್ಖೋ ಪದೇಸೋ ಹತೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ಪಕ್ಖಹತೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಪೀಠಸಪ್ಪೀ’’ತಿ। ಪದೀಪೇ ಪದೀಪನೇ ಏತಬ್ಬಂ ನೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಪದೀಪೇಯ್ಯಂ, ತೇಲಕಪಾಲಾದಿಉಪಕರಣಂ। ವುತ್ತನ್ತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವುತ್ತಂ।
ಆಗಮನವಿಪತ್ತೀತಿ ಆಗಮನಟ್ಠಾನವಸೇನ ವಿಪತ್ತಿ ‘‘ಆಗಮೋ ಏತ್ಥಾ’’ತಿ ಕತ್ವಾ। ಪುಬ್ಬುಪ್ಪನ್ನಪಚ್ಚಯವಿಪತ್ತೀತಿ ಪಠಮುಪ್ಪನ್ನಪಚ್ಚಯವಸೇನ ವಿಪರಾವತ್ತಿ। ಚಣ್ಡಾಲಾದಿಸಭಾವಾ ಹಿಸ್ಸ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಪಠಮುಪ್ಪನ್ನಪಚ್ಚಯೋ। ಪವತ್ತಪಚ್ಚಯವಿಪತ್ತೀತಿ ಪವತ್ತೇ ಸುಖಪಚ್ಚಯವಿಪತ್ತಿ। ತಾದಿಸೇ ನಿಹೀನಕುಲೇ ಉಪ್ಪನ್ನೋಪಿ ಕೋಚಿ ವಿಭವಸಮ್ಪನ್ನೋ ಸಿಯಾ, ಅಯಂ ಪನ ದುಗ್ಗತೋ ದುರೂಪೋ। ಆಜೀವುಪಾಯವಿಪತ್ತೀತಿ ‘‘ಕಸಿರವುತ್ತಿಕೇ’’ತಿ। ಅತ್ತಭಾವವಿಪತ್ತೀತಿ ಉಪಧಿವಿಪತ್ತಿ। ದುಕ್ಖಕಾರಣಸಮಾಯೋಗೋತಿ ಕಾಯಿಕಚೇತಸಿಕದುಕ್ಖುಪ್ಪತ್ತಿಯಾ ಪಚ್ಚಯಸಮೋಧಾನಂ। ಸುಖಕಾರಣವಿಪತ್ತೀತಿ ಸುಖಪಚ್ಚಯಪರಿಹಾನಿ। ಉಪಭೋಗವಿಪತ್ತೀತಿ ಉಪಭೋಗಸುಖಸ್ಸ ವಿನಾಸೋ ಅನುಪಲದ್ಧಿ। ಜೋತಿ ಚೇವ ಜೋತಿಪರಾಯಣಭಾವೋ ಚ ಸುಕ್ಕಪಕ್ಖೋ। ಛಟ್ಠಂ ಉತ್ತಾನಮೇವ।
ಪಾಣಾತಿಪಾತಸುತ್ತಾದಿವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
೭. ಪುತ್ತಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
೮೭. ಸತ್ತಮೇ ಮ-ಕಾರೋ ಪದಸನ್ಧಿಕರೋ ‘‘ಅಞ್ಞಮಞ್ಞ’’ನ್ತಿಆದೀಸು ವಿಯ। ನಿಚ್ಚಲಸಮಣೋತಿ ಥಿರಸಮಣೋ। ಅಭಿಸಿಞ್ಚಿತಬ್ಬೋತಿ ಅಭಿಸೇಕೋತಿ ಕಮ್ಮಸಾಧನೋ ‘‘ಅಭಿಸೇಕಂ ಕಾತುಂ ಯುತ್ತೋ’’ತಿ।
ಬಾಕುಲತ್ಥೇರೋ ವಿಯಾತಿ ಥೇರೋ ಹಿ ಮಹಾಯಸಸ್ಸೀ, ತಸ್ಸ ಪುತ್ತಧೀತರೋ ನತ್ತುಪನತ್ತಕಾ ಸುಖುಮಸಾಟಕೇಹಿ ಚೀವರಾನಿ ಕಾರೇತ್ವಾ ರಜಾಪೇತ್ವಾ ಸಮುಗ್ಗೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪಹಿಣನ್ತಿ। ಥೇರಸ್ಸ ನಹಾನಕಾಲೇ ನಹಾನಕೋಟ್ಠಕೇ ಠಪೇನ್ತಿ। ಥೇರೋ ತಾನಿ ನಿವಾಸೇತಿ ಚೇವ ಪಾರುಪತಿ ಚ। ತೇನೇವೇತಂ ವುತ್ತಂ।
ಖದಿರವನಮಗ್ಗೇ ಸೀವಲಿತ್ಥೇರೋ ವಿಯಾತಿ ಸತ್ಥರಿ ಕಿರ ತಂ ಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪನ್ನೇ ದೇವತಾ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅಯ್ಯಸ್ಸ ಸೀವಲಿತ್ಥೇರಸ್ಸ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಏಕೇಕಯೋಜನೇ ವಿಹಾರಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಏಕಯೋಜನತೋ ಉದ್ಧಂ ಗನ್ತುಂ ಅದತ್ವಾ ಪಾತೋವ ಉಟ್ಠಾಯ ದಿಬ್ಬಾನಿ ಯಾಗುಆದೀನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅಯ್ಯೋ ಸೀವಲಿತ್ಥೇರೋ ಕಹಂ ನಿಸಿನ್ನೋ’’ತಿ ವಿಚರನ್ತಿ। ಥೇರೋ ಅತ್ತನೋ ಅಭಿಹಟಂ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಾಪೇಸಿ। ಏವಂ ಸತ್ಥಾ ಸಪರಿವಾರೋ ತಿಂಸಯೋಜನಿಕಂ ಕನ್ತಾರಂ ಸೀವಲಿತ್ಥೇರಸ್ಸ ಪುಞ್ಞಫಲಂ ಅನುಭವಮಾನೋವ ಅಗಮಾಸಿ। ತೇನೇವೇತಂ ವುತ್ತಂ।
ಅಟ್ಠಕನಾಗರಸುತ್ತೇ ಆನನ್ದತ್ಥೇರೋ ವಿಯಾತಿ ಅಟ್ಠಕನಾಗರಕೋ ಕಿರ ಗಹಪತಿ ಥೇರಸ್ಸ ಧಮ್ಮದೇಸನಾಯ ಪಸೀದಿತ್ವಾ ಪಞ್ಚಸತಗ್ಘನಕಂ ವಿಹಾರಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಅದಾಸಿ। ತಂ ಸನ್ಧಾಯೇತಂ ವುತ್ತಂ।
ಪಿಲಿನ್ದವಚ್ಛತ್ಥೇರೋ ವಿಯಾತಿ ಥೇರಸ್ಸ ಕಿರ ಇದ್ಧಾನುಭಾವೇನ ಪಸನ್ನಾ ಮನುಸ್ಸಾ ಸಪ್ಪಿಆದೀನಿ ಬಹೂನಿ ‘‘ಗಿಲಾನಪಚ್ಚಯಂ ಪಿಲಿನ್ದವಚ್ಛತ್ಥೇರೋ ವಿಯಾ’’ತಿ।
ತಿಣ್ಣಮ್ಪಿ ಸನ್ನಿಪಾತೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತಾನೀತಿ ಪಿತ್ತಾದೀನಂ ತಿಣ್ಣಮ್ಪಿ ವಿಸಮಾನಂ ಸನ್ನಿಪಾತೇನ ಜಾತಾನಿ। ಅತಿಸೀತಾದಿಭಾವೇನ ಉತೂನಂ ಪರಿಣಾಮೋತಿ ಆಹ ‘‘ಅತಿಸೀತಅತಿಉಣ್ಹಉತುತೋ ಜಾತಾನೀ’’ತಿ। ಪುರಿಮಉತುತೋ ವಿಸದಿಸೋ ಉತು ಉತುಪರಿಣಾಮೋ, ತತೋ ಜಾತಾನಿ ಉತುಪರಿಣಾಮಜಾನಿ, ವಿಸಭಾಗಉತುತೋ ಜಾತಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಜಙ್ಗಲದೇಸವಾಸೀನಞ್ಹಿ ಅನೂಪದೇಸೇ ವಸನ್ತಾನಂ ವಿಸಭಾಗೋವ ಉತು ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಅನೂಪದೇಸವಾಸೀನಞ್ಚ ಜಙ್ಗಲದೇಸೇತಿ। ಏವಂ ಮಲಯಸಮುದ್ದತೀರಾದಿವಸೇನಪಿ ಉತುವಿಸಭಾಗತಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿಯೇವ। ತತೋ ಜಾತಾನಿ ಉತುಪರಿಣಾಮಜಾನಿ ನಾಮ।
ಅತ್ತನೋ ವಿಸಮಪರಿಹಾರಜಾನಿ। ತಾನಿ ಪನ ಅಚ್ಚಾಸನಅತಿಟ್ಠಾನಾದಿನಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾನೀತಿ ಆಹ ‘‘ಅಚ್ಚಾಸನಅತಿಟ್ಠಾನಾದಿಕಾ’’ತಿ। ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಮಹಾಭಾರವಹಣಸುಧಾಕೋಟ್ಟನಅದೇಸಕಾಲಚರಣಾದೀನಿ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ। ಪರಸ್ಸ ಉಪಕ್ಕಮತೋ ನಿಬ್ಬತ್ತಾನಿ ಓಪಕ್ಕಮಿಕಾನಿ, ಅಯಂ ಚೋರೋತಿ ವಾ ಪಾರದಾರಿಕೋತಿ ವಾ ಗಹೇತ್ವಾ ಜಣ್ಣುಕಕಪ್ಪರಮುಗ್ಗರಾದೀಹಿ ನಿಪ್ಪೋಥನಉಪಕ್ಕಮಂ ಪಚ್ಚಯಂ ಕತ್ವಾ ಉಪ್ಪನ್ನಾನೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ವಧಬನ್ಧನಾದಿಉಪಕ್ಕಮೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತಾನೀ’’ತಿ। ಕೇವಲನ್ತಿ ಬಾಹಿರಂ ಪಚ್ಚಯಂ ಅನಪೇಕ್ಖಿತ್ವಾ ಕೇವಲಂ, ತೇನ ವಿನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ತೇನಾಹ ‘‘ಪುಬ್ಬೇಕತಕಮ್ಮವಿಪಾಕವಸೇನೇವ ಜಾತಾನೀ’’ತಿ।
ಪುತ್ತಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
೮-೧೦. ಸಂಯೋಜನಸುತ್ತಾದಿವಣ್ಣನಾ
೮೮-೯೦. ಅಟ್ಠಮೇ ಸೋತಾಪನ್ನೋ ಚತೂಹಿ ವಾತೇಹಿ ಇನ್ದಖೀಲೋ ವಿಯ ಪರಪ್ಪವಾದೇಹಿ ಅಕಮ್ಪಿಯೋ ಅಚಲಸದ್ಧಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತತ್ತಾ ಸಾಸನೇ ಲದ್ಧಪ್ಪತಿಟ್ಠೋ ಸಮಣಮಚಲೋ ನಾಮಾತಿ ಆಹ ‘‘ಸಾಸನೇ ಲದ್ಧಪ್ಪತಿಟ್ಠತ್ತಾ’’ತಿಆದಿ। ಥದ್ಧಭಾವಕರಾನಂ ಕಿಲೇಸಾನಂ ಸಬ್ಬಸೋ ಸಮುಚ್ಛಿನ್ನತ್ತಾತಿ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಥದ್ಧಭಾವಕರಾನಂ ಉದ್ಧಮ್ಭಾಗಿಯಕಿಲೇಸಾನಂ ಸಬ್ಬಸೋ ಅಭಾವಾ ಸಮಣಸುಖುಮಾಲೋ ನಾಮ ಸುಖುಮಾಲಭಾವಪ್ಪತ್ತಿತೋ। ನವಮದಸಮಾನಿ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾನೇವ।
ಸಂಯೋಜನಸುತ್ತಾದಿವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
ಮಚಲವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।