೨. ಸಾರಣೀಯವಗ್ಗೋ
೧. ಪಠಮಸಾರಣೀಯಸುತ್ತಂ
೧೧. ‘‘ಛಯಿಮೇ , ಭಿಕ್ಖವೇ, ಧಮ್ಮಾ ಸಾರಣೀಯಾ ಸಾರಾಣೀಯಾ (ಸೀ॰ ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰ ಪೀ॰)। ಕತಮೇ ಛ? ಇಧ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖುನೋ ಮೇತ್ತಂ ಕಾಯಕಮ್ಮಂ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಿತಂ ಹೋತಿ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀಸು ಆವಿ ಚೇವ ರಹೋ ಚ, ಅಯಮ್ಪಿ ಧಮ್ಮೋ ಸಾರಣೀಯೋ।
‘‘ಪುನ ಚಪರಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖುನೋ ಮೇತ್ತಂ ವಚೀಕಮ್ಮಂ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಿತಂ ಹೋತಿ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀಸು ಆವಿ ಚೇವ ರಹೋ ಚ, ಅಯಮ್ಪಿ ಧಮ್ಮೋ ಸಾರಣೀಯೋ।
‘‘ಪುನ ಚಪರಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖುನೋ ಮೇತ್ತಂ ಮನೋಕಮ್ಮಂ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಿತಂ ಹೋತಿ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀಸು ಆವಿ ಚೇವ ರಹೋ ಚ, ಅಯಮ್ಪಿ ಧಮ್ಮೋ ಸಾರಣೀಯೋ।
‘‘ಪುನ ಚಪರಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ಯೇ ತೇ ಲಾಭಾ ಧಮ್ಮಿಕಾ ಧಮ್ಮಲದ್ಧಾ ಅನ್ತಮಸೋ ಪತ್ತಪರಿಯಾಪನ್ನಮತ್ತಮ್ಪಿ ತಥಾರೂಪೇಹಿ ಲಾಭೇಹಿ ಅಪ್ಪಟಿವಿಭತ್ತಭೋಗೀ ಹೋತಿ ಸೀಲವನ್ತೇಹಿ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀಹಿ ಸಾಧಾರಣಭೋಗೀ, ಅಯಮ್ಪಿ ಧಮ್ಮೋ ಸಾರಣೀಯೋ।
‘‘ಪುನ ಚಪರಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ಯಾನಿ ತಾನಿ ಸೀಲಾನಿ ಅಖಣ್ಡಾನಿ ಅಚ್ಛಿದ್ದಾನಿ ಅಸಬಲಾನಿ ಅಕಮ್ಮಾಸಾನಿ ಭುಜಿಸ್ಸಾನಿ ವಿಞ್ಞುಪ್ಪಸತ್ಥಾನಿ ಅಪರಾಮಟ್ಠಾನಿ ಸಮಾಧಿಸಂವತ್ತನಿಕಾನಿ ತಥಾರೂಪೇಹಿ ಸೀಲೇಹಿ ಸೀಲಸಾಮಞ್ಞಗತೋ ವಿಹರತಿ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀಹಿ ಆವಿ ಚೇವ ರಹೋ ಚ, ಅಯಮ್ಪಿ ಧಮ್ಮೋ ಸಾರಣೀಯೋ।
‘‘ಪುನ ಚಪರಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ಯಾಯಂ ದಿಟ್ಠಿ ಅರಿಯಾ ನಿಯ್ಯಾನಿಕಾ ನಿಯ್ಯಾತಿ ತಕ್ಕರಸ್ಸ ಸಮ್ಮಾ ದುಕ್ಖಕ್ಖಯಾಯ ತಥಾರೂಪಾಯ ದಿಟ್ಠಿಯಾ ದಿಟ್ಠಿಸಾಮಞ್ಞಗತೋ ವಿಹರತಿ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀಹಿ ಆವಿ ಚೇವ ರಹೋ ಚ, ಅಯಮ್ಪಿ ಧಮ್ಮೋ ಸಾರಣೀಯೋ। ಇಮೇ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಛ ಧಮ್ಮಾ ಸಾರಣೀಯಾ’’ತಿ। ಪಠಮಂ।
೨. ದುತಿಯಸಾರಣೀಯಸುತ್ತಂ
೧೨. ‘‘ಛಯಿಮೇ , ಭಿಕ್ಖವೇ, ಧಮ್ಮಾ ಸಾರಣೀಯಾ ಪಿಯಕರಣಾ ಗರುಕರಣಾ ಸಙ್ಗಹಾಯ ಅವಿವಾದಾಯ ಸಾಮಗ್ಗಿಯಾ ಏಕೀಭಾವಾಯ ಸಂವತ್ತನ್ತಿ। ಕತಮೇ ಛ? ಇಧ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖುನೋ ಮೇತ್ತಂ ಕಾಯಕಮ್ಮಂ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಿತಂ ಹೋತಿ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀಸು ಆವಿ ಚೇವ ರಹೋ ಚ, ಅಯಮ್ಪಿ ಧಮ್ಮೋ ಸಾರಣೀಯೋ ಪಿಯಕರಣೋ ಗರುಕರಣೋ ಸಙ್ಗಹಾಯ ಅವಿವಾದಾಯ ಸಾಮಗ್ಗಿಯಾ ಏಕೀಭಾವಾಯ ಸಂವತ್ತತಿ।
‘‘ಪುನ ಚಪರಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖುನೋ ಮೇತ್ತಂ ವಚೀಕಮ್ಮಂ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಿತಂ ಹೋತಿ…ಪೇ॰… ಮೇತ್ತಂ ಮನೋಕಮ್ಮಂ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಿತಂ ಹೋತಿ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀಸು ಆವಿ ಚೇವ ರಹೋ ಚ, ಅಯಮ್ಪಿ ಧಮ್ಮೋ ಸಾರಣೀಯೋ ಪಿಯಕರಣೋ ಗರುಕರಣೋ ಸಙ್ಗಹಾಯ ಅವಿವಾದಾಯ ಸಾಮಗ್ಗಿಯಾ ಏಕೀಭಾವಾಯ ಸಂವತ್ತತಿ।
‘‘ಪುನ ಚಪರಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ಯೇ ತೇ ಲಾಭಾ ಧಮ್ಮಿಕಾ ಧಮ್ಮಲದ್ಧಾ ಅನ್ತಮಸೋ ಪತ್ತಪರಿಯಾಪನ್ನಮತ್ತಮ್ಪಿ ತಥಾರೂಪೇಹಿ ಲಾಭೇಹಿ ಅಪ್ಪಟಿವಿಭತ್ತಭೋಗೀ ಹೋತಿ ಸೀಲವನ್ತೇಹಿ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀಹಿ ಸಾಧಾರಣಭೋಗೀ, ಅಯಮ್ಪಿ ಧಮ್ಮೋ ಸಾರಣೀಯೋ ಪಿಯಕರಣೋ ಗರುಕರಣೋ ಸಙ್ಗಹಾಯ ಅವಿವಾದಾಯ ಸಾಮಗ್ಗಿಯಾ ಏಕೀಭಾವಾಯ ಸಂವತ್ತತಿ।
‘‘ಪುನ ಚಪರಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ಯಾನಿ ತಾನಿ ಸೀಲಾನಿ ಅಖಣ್ಡಾನಿ ಅಚ್ಛಿದ್ದಾನಿ ಅಸಬಲಾನಿ ಅಕಮ್ಮಾಸಾನಿ ಭುಜಿಸ್ಸಾನಿ ವಿಞ್ಞುಪ್ಪಸತ್ಥಾನಿ ಅಪರಾಮಟ್ಠಾನಿ ಸಮಾಧಿಸಂವತ್ತನಿಕಾನಿ ತಥಾರೂಪೇಹಿ ಸೀಲೇಹಿ ಸೀಲಸಾಮಞ್ಞಗತೋ ವಿಹರತಿ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀಹಿ ಆವಿ ಚೇವ ರಹೋ ಚ, ಅಯಮ್ಪಿ ಧಮ್ಮೋ ಸಾರಣೀಯೋ ಪಿಯಕರಣೋ ಗರುಕರಣೋ ಸಙ್ಗಹಾಯ ಅವಿವಾದಾಯ ಸಾಮಗ್ಗಿಯಾ ಏಕೀಭಾವಾಯ ಸಂವತ್ತತಿ।
‘‘ಪುನ ಚಪರಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ಯಾಯಂ ದಿಟ್ಠಿ ಅರಿಯಾ ನಿಯ್ಯಾನಿಕಾ ನಿಯ್ಯಾತಿ ತಕ್ಕರಸ್ಸ ಸಮ್ಮಾ ದುಕ್ಖಕ್ಖಯಾಯ ತಥಾರೂಪಾಯ ದಿಟ್ಠಿಯಾ ದಿಟ್ಠಿಸಾಮಞ್ಞಗತೋ ವಿಹರತಿ ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀಹಿ ಆವಿ ಚೇವ ರಹೋ ಚ, ಅಯಮ್ಪಿ ಧಮ್ಮೋ ಸಾರಣೀಯೋ ಪಿಯಕರಣೋ ಗರುಕರಣೋ ಸಙ್ಗಹಾಯ ಅವಿವಾದಾಯ ಸಾಮಗ್ಗಿಯಾ ಏಕೀಭಾವಾಯ ಸಂವತ್ತತಿ। ಇಮೇ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಛ ಧಮ್ಮಾ ಸಾರಣೀಯಾ ಪಿಯಕರಣಾ ಗರುಕರಣಾ ಸಙ್ಗಹಾಯ ಅವಿವಾದಾಯ ಸಾಮಗ್ಗಿಯಾ ಏಕೀಭಾವಾಯ ಸಂವತ್ತನ್ತೀ’’ತಿ। ದುತಿಯಂ।
೩. ನಿಸ್ಸಾರಣೀಯಸುತ್ತಂ
೧೩. ‘‘ಛಯಿಮಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ನಿಸ್ಸಾರಣೀಯಾ ಧಾತುಯೋ। ಕತಮಾ ಛ? ಇಧ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ಏವಂ ವದೇಯ್ಯ – ‘ಮೇತ್ತಾ ಹಿ ಖೋ ಮೇ ಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿ ಭಾವಿತಾ ಬಹುಲೀಕತಾ ಯಾನೀಕತಾ ವತ್ಥುಕತಾ ಅನುಟ್ಠಿತಾ ಪರಿಚಿತಾ ಸುಸಮಾರದ್ಧಾ; ಅಥ ಚ ಪನ ಮೇ ಬ್ಯಾಪಾದೋ ಚಿತ್ತಂ ಪರಿಯಾದಾಯ ತಿಟ್ಠತೀ’ತಿ। ಸೋ ‘ಮಾ ಹೇವ’ನ್ತಿಸ್ಸ ವಚನೀಯೋ – ‘ಮಾಯಸ್ಮಾ, ಏವಂ ಅವಚ; ಮಾ ಭಗವನ್ತಂ ಅಬ್ಭಾಚಿಕ್ಖಿ, ನ ಹಿ ಸಾಧು ಭಗವತೋ ಅಬ್ಭಕ್ಖಾನಂ, ನ ಹಿ ಭಗವಾ ಏವಂ ವದೇಯ್ಯ। ಅಟ್ಠಾನಮೇತಂ, ಆವುಸೋ, ಅನವಕಾಸೋ ಯಂ ಮೇತ್ತಾಯ ಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿಯಾ ಭಾವಿತಾಯ ಬಹುಲೀಕತಾಯ ಯಾನೀಕತಾಯ ವತ್ಥುಕತಾಯ ಅನುಟ್ಠಿತಾಯ ಪರಿಚಿತಾಯ ಸುಸಮಾರದ್ಧಾಯ; ಅಥ ಚ ಪನಸ್ಸ ಬ್ಯಾಪಾದೋ ಚಿತ್ತಂ ಪರಿಯಾದಾಯ ಠಸ್ಸತಿ ಠಸ್ಸತೀತಿ (ಸಬ್ಬತ್ಥ) ದೀ॰ ನಿ॰ ೩.೩೨೬ ಪಸ್ಸಿತಬ್ಬಂ, ನೇತಂ ಠಾನಂ ವಿಜ್ಜತಿ। ನಿಸ್ಸರಣಞ್ಹೇತಂ, ಆವುಸೋ, ಬ್ಯಾಪಾದಸ್ಸ ಯದಿದಂ ಮೇತ್ತಾಚೇತೋವಿಮುತ್ತೀ’’’ತಿ ಮೇತ್ತಾಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿ (ಸಬ್ಬತ್ಥ)।
‘‘ಇಧ ಪನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ಏವಂ ವದೇಯ್ಯ – ‘ಕರುಣಾ ಹಿ ಖೋ ಮೇ ಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿ ಭಾವಿತಾ ಬಹುಲೀಕತಾ ಯಾನೀಕತಾ ವತ್ಥುಕತಾ ಅನುಟ್ಠಿತಾ ಪರಿಚಿತಾ ಸುಸಮಾರದ್ಧಾ; ಅಥ ಚ ಪನ ಮೇ ವಿಹೇಸಾ ಚಿತ್ತಂ ಪರಿಯಾದಾಯ ತಿಟ್ಠತೀ’ತಿ। ಸೋ ‘ಮಾ ಹೇವ’ನ್ತಿಸ್ಸ ವಚನೀಯೋ – ‘ಮಾಯಸ್ಮಾ, ಏವಂ ಅವಚ; ಮಾ ಭಗವನ್ತಂ ಅಬ್ಭಾಚಿಕ್ಖಿ, ನ ಹಿ ಸಾಧು ಭಗವತೋ ಅಬ್ಭಕ್ಖಾನಂ, ನ ಹಿ ಭಗವಾ ಏವಂ ವದೇಯ್ಯ। ಅಟ್ಠಾನಮೇತಂ, ಆವುಸೋ , ಅನವಕಾಸೋ ಯಂ ಕರುಣಾಯ ಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿಯಾ ಭಾವಿತಾಯ ಬಹುಲೀಕತಾಯ ಯಾನೀಕತಾಯ ವತ್ಥುಕತಾಯ ಅನುಟ್ಠಿತಾಯ ಪರಿಚಿತಾಯ ಸುಸಮಾರದ್ಧಾಯ; ಅಥ ಚ ಪನಸ್ಸ ವಿಹೇಸಾ ಚಿತ್ತಂ ಪರಿಯಾದಾಯ ಠಸ್ಸತಿ, ನೇತಂ ಠಾನಂ ವಿಜ್ಜತಿ। ನಿಸ್ಸರಣಞ್ಹೇತಂ, ಆವುಸೋ, ವಿಹೇಸಾಯ ಯದಿದಂ ಕರುಣಾಚೇತೋವಿಮುತ್ತೀ’’’ತಿ।
‘‘ಇಧ ಪನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ಏವಂ ವದೇಯ್ಯ – ‘ಮುದಿತಾ ಹಿ ಖೋ ಮೇ ಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿ ಭಾವಿತಾ ಬಹುಲೀಕತಾ ಯಾನೀಕತಾ ವತ್ಥುಕತಾ ಅನುಟ್ಠಿತಾ ಪರಿಚಿತಾ ಸುಸಮಾರದ್ಧಾ; ಅಥ ಚ ಪನ ಮೇ ಅರತಿ ಚಿತ್ತಂ ಪರಿಯಾದಾಯ ತಿಟ್ಠತೀ’ತಿ। ಸೋ ‘ಮಾ ಹೇವ’ನ್ತಿಸ್ಸ ವಚನೀಯೋ – ‘ಮಾಯಸ್ಮಾ, ಏವಂ ಅವಚ; ಮಾ ಭಗವನ್ತಂ ಅಬ್ಭಾಚಿಕ್ಖಿ, ನ ಹಿ ಸಾಧು ಭಗವತೋ ಅಬ್ಭಕ್ಖಾನಂ, ನ ಹಿ ಭಗವಾ ಏವಂ ವದೇಯ್ಯ । ಅಟ್ಠಾನಮೇತಂ, ಆವುಸೋ, ಅನವಕಾಸೋ ಯಂ ಮುದಿತಾಯ ಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿಯಾ ಭಾವಿತಾಯ ಬಹುಲೀಕತಾಯ ಯಾನೀಕತಾಯ ವತ್ಥುಕತಾಯ ಅನುಟ್ಠಿತಾಯ ಪರಿಚಿತಾಯ ಸುಸಮಾರದ್ಧಾಯ; ಅಥ ಚ ಪನಸ್ಸ ಅರತಿ ಚಿತ್ತಂ ಪರಿಯಾದಾಯ ಠಸ್ಸತಿ, ನೇತಂ ಠಾನಂ ವಿಜ್ಜತಿ। ನಿಸ್ಸರಣಞ್ಹೇತಂ, ಆವುಸೋ, ಅರತಿಯಾ ಯದಿದಂ ಮುದಿತಾಚೇತೋವಿಮುತ್ತೀ’’’ತಿ।
‘‘ಇಧ ಪನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ಏವಂ ವದೇಯ್ಯ – ‘ಉಪೇಕ್ಖಾ ಹಿ ಖೋ ಮೇ ಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿ ಭಾವಿತಾ ಬಹುಲೀಕತಾ ಯಾನೀಕತಾ ವತ್ಥುಕತಾ ಅನುಟ್ಠಿತಾ ಪರಿಚಿತಾ ಸುಸಮಾರದ್ಧಾ; ಅಥ ಚ ಪನ ಮೇ ರಾಗೋ ಚಿತ್ತಂ ಪರಿಯಾದಾಯ ತಿಟ್ಠತೀ’ತಿ। ಸೋ ‘ಮಾ ಹೇವ’ನ್ತಿಸ್ಸ ವಚನೀಯೋ – ‘ಮಾಯಸ್ಮಾ, ಏವಂ ಅವಚ; ಮಾ ಭಗವನ್ತಂ ಅಬ್ಭಾಚಿಕ್ಖಿ, ನ ಹಿ ಸಾಧು ಭಗವತೋ ಅಬ್ಭಕ್ಖಾನಂ, ನ ಹಿ ಭಗವಾ ಏವಂ ವದೇಯ್ಯ। ಅಟ್ಠಾನಮೇತಂ, ಆವುಸೋ, ಅನವಕಾಸೋ ಯಂ ಉಪೇಕ್ಖಾಯ ಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿಯಾ ಭಾವಿತಾಯ ಬಹುಲೀಕತಾಯ ಯಾನೀಕತಾಯ ವತ್ಥುಕತಾಯ ಅನುಟ್ಠಿತಾಯ ಪರಿಚಿತಾಯ ಸುಸಮಾರದ್ಧಾಯ ; ಅಥ ಚ ಪನಸ್ಸ ರಾಗೋ ಚಿತ್ತಂ ಪರಿಯಾದಾಯ ಠಸ್ಸತಿ, ನೇತಂ ಠಾನಂ ವಿಜ್ಜತಿ। ನಿಸ್ಸರಣಞ್ಹೇತಂ, ಆವುಸೋ, ರಾಗಸ್ಸ ಯದಿದಂ ಉಪೇಕ್ಖಾಚೇತೋವಿಮುತ್ತೀ’’’ತಿ।
‘‘ಇಧ ಪನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ಏವಂ ವದೇಯ್ಯ – ‘ಅನಿಮಿತ್ತಾ ಹಿ ಖೋ ಮೇ ಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿ ಭಾವಿತಾ ಬಹುಲೀಕತಾ ಯಾನೀಕತಾ ವತ್ಥುಕತಾ ಅನುಟ್ಠಿತಾ ಪರಿಚಿತಾ ಸುಸಮಾರದ್ಧಾ; ಅಥ ಚ ಪನ ಮೇ ನಿಮಿತ್ತಾನುಸಾರಿ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಹೋತೀ’ತಿ। ಸೋ ‘ಮಾ ಹೇವ’ನ್ತಿಸ್ಸ ವಚನೀಯೋ – ‘ಮಾಯಸ್ಮಾ, ಏವಂ ಅವಚ; ಮಾ ಭಗವನ್ತಂ ಅಬ್ಭಾಚಿಕ್ಖಿ, ನ ಹಿ ಸಾಧು ಭಗವತೋ ಅಬ್ಭಕ್ಖಾನಂ, ನ ಹಿ ಭಗವಾ ಏವಂ ವದೇಯ್ಯ। ಅಟ್ಠಾನಮೇತಂ, ಆವುಸೋ, ಅನವಕಾಸೋ ಯಂ ಅನಿಮಿತ್ತಾಯ ಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿಯಾ ಭಾವಿತಾಯ ಬಹುಲೀಕತಾಯ ಯಾನೀಕತಾಯ ವತ್ಥುಕತಾಯ ಅನುಟ್ಠಿತಾಯ ಪರಿಚಿತಾಯ ಸುಸಮಾರದ್ಧಾಯ; ಅಥ ಚ ಪನಸ್ಸ ನಿಮಿತ್ತಾನುಸಾರಿ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ನೇತಂ ಠಾನಂ ವಿಜ್ಜತಿ। ನಿಸ್ಸರಣಞ್ಹೇತಂ, ಆವುಸೋ, ಸಬ್ಬನಿಮಿತ್ತಾನಂ ಯದಿದಂ ಅನಿಮಿತ್ತಾಚೇತೋವಿಮುತ್ತೀ’’’ತಿ।
‘‘ಇಧ ಪನ ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ಏವಂ ವದೇಯ್ಯ – ‘ಅಸ್ಮೀತಿ ಖೋ ಮೇ ವಿಗತಂ ವಿಗತೇ (ಸ್ಯಾ॰), ಅಯಮಹಮಸ್ಮೀತಿ ಚ ಅಯಂ ಚಕಾರೋ ದೀ॰ ನಿ॰ ೩.೩೨೬ ನತ್ಥಿ ನ ಸಮನುಪಸ್ಸಾಮಿ; ಅಥ ಚ ಪನ ಮೇ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಕಥಂಕಥಾಸಲ್ಲಂ ಚಿತ್ತಂ ಪರಿಯಾದಾಯ ತಿಟ್ಠತೀ’ತಿ। ಸೋ ‘ಮಾ ಹೇವ’ನ್ತಿಸ್ಸ ವಚನೀಯೋ – ‘ಮಾಯಸ್ಮಾ, ಏವಂ ಅವಚ; ಮಾ ಭಗವನ್ತಂ ಅಬ್ಭಾಚಿಕ್ಖಿ, ನ ಹಿ ಸಾಧು ಭಗವತೋ ಅಬ್ಭಕ್ಖಾನಂ, ನ ಹಿ ಭಗವಾ ಏವಂ ವದೇಯ್ಯ। ಅಟ್ಠಾನಮೇತಂ, ಆವುಸೋ, ಅನವಕಾಸೋ ಯಂ ಅಸ್ಮೀತಿ ವಿಗತೇ ಅಯಮಹಮಸ್ಮೀತಿ ಚ ನ ಸಮನುಪಸ್ಸತೋ; ಅಥ ಚ ಪನಸ್ಸ ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಕಥಂಕಥಾಸಲ್ಲಂ ಚಿತ್ತಂ ಪರಿಯಾದಾಯ ಠಸ್ಸತಿ, ನೇತಂ ಠಾನಂ ವಿಜ್ಜತಿ। ನಿಸ್ಸರಣಞ್ಹೇತಂ, ಆವುಸೋ, ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾಕಥಂಕಥಾಸಲ್ಲಸ್ಸ ಯದಿದಂ ಅಸ್ಮೀತಿ ಮಾನಸಮುಗ್ಘಾತೋ’ತಿ। ಇಮಾ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಛ ನಿಸ್ಸಾರಣೀಯಾ ಧಾತುಯೋ’’ತಿ। ತತಿಯಂ।
೪. ಭದ್ದಕಸುತ್ತಂ
೧೪. ತತ್ರ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಆವುಸೋ, ಭಿಕ್ಖವೋ’’ತಿ। ‘‘ಆವುಸೋ’’ತಿ ಖೋ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಯಸ್ಮತೋ ಸಾರಿಪುತ್ತಸ್ಸ ಪಚ್ಚಸ್ಸೋಸುಂ। ಆಯಸ್ಮಾ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಏತದವೋಚ –
‘‘ತಥಾ ತಥಾ, ಆವುಸೋ, ಭಿಕ್ಖು ವಿಹಾರಂ ಕಪ್ಪೇತಿ ಯಥಾ ಯಥಾಸ್ಸ ವಿಹಾರಂ ಕಪ್ಪಯತೋ ನ ಭದ್ದಕಂ ಮರಣಂ ಹೋತಿ, ನ ಭದ್ದಿಕಾ ಕಾಲಕಿರಿಯಾ ಕಾಲಂಕಿರಿಯಾ (ಕ॰) ಅ॰ ನಿ॰ ೩.೧೧೦। ಕಥಞ್ಚಾವುಸೋ, ಭಿಕ್ಖು ತಥಾ ತಥಾ ವಿಹಾರಂ ಕಪ್ಪೇತಿ ಯಥಾ ಯಥಾಸ್ಸ ವಿಹಾರಂ ಕಪ್ಪಯತೋ ನ ಭದ್ದಕಂ ಮರಣಂ ಹೋತಿ, ನ ಭದ್ದಿಕಾ ಕಾಲಕಿರಿಯಾ?
‘‘ಇಧಾವುಸೋ, ಭಿಕ್ಖು ಕಮ್ಮಾರಾಮೋ ಹೋತಿ ಕಮ್ಮರತೋ ಕಮ್ಮಾರಾಮತಂ ಅನುಯುತ್ತೋ, ಭಸ್ಸಾರಾಮೋ ಹೋತಿ ಭಸ್ಸರತೋ ಭಸ್ಸಾರಾಮತಂ ಅನುಯುತ್ತೋ, ನಿದ್ದಾರಾಮೋ ಹೋತಿ ನಿದ್ದಾರತೋ ನಿದ್ದಾರಾಮತಂ ಅನುಯುತ್ತೋ, ಸಙ್ಗಣಿಕಾರಾಮೋ ಹೋತಿ ಸಙ್ಗಣಿಕರತೋ ಸಙ್ಗಣಿಕಾರಾಮತಂ ಅನುಯುತ್ತೋ, ಸಂಸಗ್ಗಾರಾಮೋ ಹೋತಿ ಸಂಸಗ್ಗರತೋ ಸಂಸಗ್ಗಾರಾಮತಂ ಅನುಯುತ್ತೋ, ಪಪಞ್ಚಾರಾಮೋ ಹೋತಿ ಪಪಞ್ಚರತೋ ಪಪಞ್ಚಾರಾಮತಂ ಅನುಯುತ್ತೋ। ಏವಂ ಖೋ, ಆವುಸೋ, ಭಿಕ್ಖು ತಥಾ ತಥಾ ವಿಹಾರಂ ಕಪ್ಪೇತಿ ಯಥಾ ಯಥಾಸ್ಸ ವಿಹಾರಂ ಕಪ್ಪಯತೋ ನ ಭದ್ದಕಂ ಮರಣಂ ಹೋತಿ, ನ ಭದ್ದಿಕಾ ಕಾಲಕಿರಿಯಾ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಾವುಸೋ – ‘ಭಿಕ್ಖು ಸಕ್ಕಾಯಾಭಿರತೋ ನಪ್ಪಜಹಾಸಿ ನ ಪಹಾಸಿ (ಸೀ॰ ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰ ಪೀ॰) ಸಕ್ಕಾಯಂ ಸಮ್ಮಾ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಅನ್ತಕಿರಿಯಾಯ’’’।
‘‘ತಥಾ ತಥಾವುಸೋ, ಭಿಕ್ಖು ವಿಹಾರಂ ಕಪ್ಪೇತಿ ಯಥಾ ಯಥಾಸ್ಸ ವಿಹಾರಂ ಕಪ್ಪಯತೋ ಭದ್ದಕಂ ಮರಣಂ ಹೋತಿ, ಭದ್ದಿಕಾ ಕಾಲಕಿರಿಯಾ। ಕಥಞ್ಚಾವುಸೋ, ಭಿಕ್ಖು ತಥಾ ತಥಾ ವಿಹಾರಂ ಕಪ್ಪೇತಿ ಯಥಾ ಯಥಾಸ್ಸ ವಿಹಾರಂ ಕಪ್ಪಯತೋ ಭದ್ದಕಂ ಮರಣಂ ಹೋತಿ, ಭದ್ದಿಕಾ ಕಾಲಕಿರಿಯಾ?
‘‘ಇಧಾವುಸೋ, ಭಿಕ್ಖು ನ ಕಮ್ಮಾರಾಮೋ ಹೋತಿ ನ ಕಮ್ಮರತೋ ನ ಕಮ್ಮಾರಾಮತಂ ಅನುಯುತ್ತೋ, ನ ಭಸ್ಸಾರಾಮೋ ಹೋತಿ ನ ಭಸ್ಸರತೋ ನ ಭಸ್ಸಾರಾಮತಂ ಅನುಯುತ್ತೋ, ನ ನಿದ್ದಾರಾಮೋ ಹೋತಿ ನ ನಿದ್ದಾರತೋ ನಿದ್ದಾರಾಮತಂ ಅನುಯುತ್ತೋ, ನ ಸಙ್ಗಣಿಕಾರಾಮೋ ಹೋತಿ ನ ಸಙ್ಗಣಿಕರತೋ ನ ಸಙ್ಗಣಿಕಾರಾಮತಂ ಅನುಯುತ್ತೋ, ನ ಸಂಸಗ್ಗಾರಾಮೋ ಹೋತಿ ನ ಸಂಸಗ್ಗರತೋ ನ ಸಂಸಗ್ಗಾರಾಮತಂ ಅನುಯುತ್ತೋ, ನ ಪಪಞ್ಚಾರಾಮೋ ಹೋತಿ ನ ಪಪಞ್ಚರತೋ ನ ಪಪಞ್ಚಾರಾಮತಂ ಅನುಯುತ್ತೋ। ಏವಂ ಖೋ, ಆವುಸೋ, ಭಿಕ್ಖು ತಥಾ ತಥಾ ವಿಹಾರಂ ಕಪ್ಪೇತಿ ಯಥಾ ಯಥಾಸ್ಸ ವಿಹಾರಂ ಕಪ್ಪಯತೋ ಭದ್ದಕಂ ಮರಣಂ ಹೋತಿ, ಭದ್ದಿಕಾ ಕಾಲಕಿರಿಯಾ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಾವುಸೋ – ‘ಭಿಕ್ಖು ನಿಬ್ಬಾನಾಭಿರತೋ ಪಜಹಾಸಿ ಸಕ್ಕಾಯಂ ಸಮ್ಮಾ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಅನ್ತಕಿರಿಯಾಯಾ’’’ತಿ।
‘‘ಯೋ ಪಪಞ್ಚಮನುಯುತ್ತೋ, ಪಪಞ್ಚಾಭಿರತೋ ಮಗೋ।
ವಿರಾಧಯೀ ಸೋ ನಿಬ್ಬಾನಂ, ಯೋಗಕ್ಖೇಮಂ ಅನುತ್ತರಂ॥
‘‘ಯೋ ಚ ಪಪಞ್ಚಂ ಹಿತ್ವಾನ, ನಿಪ್ಪಪಞ್ಚಪದೇ ರತೋ।
ಆರಾಧಯೀ ಸೋ ನಿಬ್ಬಾನಂ, ಯೋಗಕ್ಖೇಮಂ ಅನುತ್ತರ’’ನ್ತಿ॥ ಚತುತ್ಥಂ।
೫. ಅನುತಪ್ಪಿಯಸುತ್ತಂ
೧೫. ತತ್ರ ಖೋ ಆಯಸ್ಮಾ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ತಥಾ ತಥಾವುಸೋ, ಭಿಕ್ಖು ವಿಹಾರಂ ಕಪ್ಪೇತಿ ಯಥಾ ಯಥಾಸ್ಸ ವಿಹಾರಂ ಕಪ್ಪಯತೋ ಕಾಲಕಿರಿಯಾ ಅನುತಪ್ಪಾ ಹೋತಿ। ಕಥಞ್ಚಾವುಸೋ, ಭಿಕ್ಖು ತಥಾ ತಥಾ ವಿಹಾರಂ ಕಪ್ಪೇತಿ ಯಥಾ ಯಥಾಸ್ಸ ವಿಹಾರಂ ಕಪ್ಪಯತೋ ಕಾಲಕಿರಿಯಾ ಅನುತಪ್ಪಾ ಹೋತಿ?
‘‘ಇಧಾವುಸೋ, ಭಿಕ್ಖು ಕಮ್ಮಾರಾಮೋ ಹೋತಿ ಕಮ್ಮರತೋ ಕಮ್ಮಾರಾಮತಂ ಅನುಯುತ್ತೋ, ಭಸ್ಸಾರಾಮೋ ಹೋತಿ…ಪೇ॰… ನಿದ್ದಾರಾಮೋ ಹೋತಿ… ಸಙ್ಗಣಿಕಾರಾಮೋ ಹೋತಿ… ಸಂಸಗ್ಗಾರಾಮೋ ಹೋತಿ… ಪಪಞ್ಚಾರಾಮೋ ಹೋತಿ ಪಪಞ್ಚರತೋ ಪಪಞ್ಚಾರಾಮತಂ ಅನುಯುತ್ತೋ। ಏವಂ ಖೋ, ಆವುಸೋ, ಭಿಕ್ಖು ತಥಾ ತಥಾ ವಿಹಾರಂ ಕಪ್ಪೇತಿ ಯಥಾ ಯಥಾಸ್ಸ ವಿಹಾರಂ ಕಪ್ಪಯತೋ ಕಾಲಕಿರಿಯಾ ಅನುತಪ್ಪಾ ಹೋತಿ । ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಾವುಸೋ – ‘ಭಿಕ್ಖು ಸಕ್ಕಾಯಾಭಿರತೋ ನಪ್ಪಜಹಾಸಿ ಸಕ್ಕಾಯಂ ಸಮ್ಮಾ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಅನ್ತಕಿರಿಯಾಯ’’’।
‘‘ತಥಾ ತಥಾವುಸೋ, ಭಿಕ್ಖು ವಿಹಾರಂ ಕಪ್ಪೇತಿ ಯಥಾ ಯಥಾಸ್ಸ ವಿಹಾರಂ ಕಪ್ಪಯತೋ ಕಾಲಕಿರಿಯಾ ಅನನುತಪ್ಪಾ ಹೋತಿ। ಕಥಞ್ಚಾವುಸೋ, ಭಿಕ್ಖು ತಥಾ ತಥಾ ವಿಹಾರಂ ಕಪ್ಪೇತಿ ಯಥಾ ಯಥಾಸ್ಸ ವಿಹಾರಂ ಕಪ್ಪಯತೋ ಕಾಲಕಿರಿಯಾ ಅನನುತಪ್ಪಾ ಹೋತಿ?
‘‘ಇಧಾವುಸೋ, ಭಿಕ್ಖು ನ ಕಮ್ಮಾರಾಮೋ ಹೋತಿ ನ ಕಮ್ಮರತೋ ನ ಕಮ್ಮಾರಾಮತಂ ಅನುಯುತ್ತೋ, ನ ಭಸ್ಸಾರಾಮೋ ಹೋತಿ…ಪೇ॰… ನ ನಿದ್ದಾರಾಮೋ ಹೋತಿ… ನ ಸಙ್ಗಣಿಕಾರಾಮೋ ಹೋತಿ… ನ ಸಂಸಗ್ಗಾರಾಮೋ ಹೋತಿ… ನ ಪಪಞ್ಚಾರಾಮೋ ಹೋತಿ ನ ಪಪಞ್ಚರತೋ ನ ಪಪಞ್ಚಾರಾಮತಂ ಅನುಯುತ್ತೋ। ಏವಂ ಖೋ, ಆವುಸೋ, ಭಿಕ್ಖು ತಥಾ ತಥಾ ವಿಹಾರಂ ಕಪ್ಪೇತಿ ಯಥಾ ಯಥಾಸ್ಸ ವಿಹಾರಂ ಕಪ್ಪಯತೋ ಕಾಲಕಿರಿಯಾ ಅನನುತಪ್ಪಾ ಹೋತಿ। ಅಯಂ ವುಚ್ಚತಾವುಸೋ – ‘ಭಿಕ್ಖು ನಿಬ್ಬಾನಾಭಿರತೋ ಪಜಹಾಸಿ ಸಕ್ಕಾಯಂ ಸಮ್ಮಾ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಅನ್ತಕಿರಿಯಾಯಾ’’’ತಿ।
‘‘ಯೋ ಪಪಞ್ಚಮನುಯುತ್ತೋ, ಪಪಞ್ಚಾಭಿರತೋ ಮಗೋ।
ವಿರಾಧಯೀ ಸೋ ನಿಬ್ಬಾನಂ, ಯೋಗಕ್ಖೇಮಂ ಅನುತ್ತರಂ॥
‘‘ಯೋ ಚ ಪಪಞ್ಚಂ ಹಿತ್ವಾನ, ನಿಪ್ಪಪಞ್ಚಪದೇ ರತೋ।
ಆರಾಧಯೀ ಸೋ ನಿಬ್ಬಾನಂ, ಯೋಗಕ್ಖೇಮಂ ಅನುತ್ತರ’’ನ್ತಿ॥ ಪಞ್ಚಮಂ।
೬. ನಕುಲಪಿತುಸುತ್ತಂ
೧೬. ಏಕಂ ಸಮಯಂ ಭಗವಾ ಭಗ್ಗೇಸು ವಿಹರತಿ ಸುಸುಮಾರಗಿರೇ ಸುಂಸುಮಾರಗಿರೇ (ಸೀ॰ ಪೀ॰), ಸಂಸುಮಾರಗಿರೇ (ಕತ್ಥಚಿ) ಭೇಸಕಳಾವನೇ ಮಿಗದಾಯೇ। ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ನಕುಲಪಿತಾ ಗಹಪತಿ ಆಬಾಧಿಕೋ ಹೋತಿ ದುಕ್ಖಿತೋ ಬಾಳ್ಹಗಿಲಾನೋ। ಅಥ ಖೋ ನಕುಲಮಾತಾ ಗಹಪತಾನೀ ನಕುಲಪಿತರಂ ಗಹಪತಿಂ ಏತದವೋಚ –
‘‘ಮಾ ಖೋ ತ್ವಂ, ಗಹಪತಿ, ಸಾಪೇಕ್ಖೋ ಸಾಪೇಖೋ (ಪೀ॰ ಕ॰) ಕಾಲಮಕಾಸಿ। ದುಕ್ಖಾ, ಗಹಪತಿ, ಸಾಪೇಕ್ಖಸ್ಸ ಕಾಲಕಿರಿಯಾ; ಗರಹಿತಾ ಚ ಭಗವತಾ ಸಾಪೇಕ್ಖಸ್ಸ ಕಾಲಕಿರಿಯಾ। ಸಿಯಾ ಖೋ ಪನ ತೇ, ಗಹಪತಿ, ಏವಮಸ್ಸ – ‘ನ ನಕುಲಮಾತಾ ಗಹಪತಾನೀ ಮಮಚ್ಚಯೇನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸತಿ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸತಿ (ಸೀ॰ ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰), ಸಕ್ಕೋತಿ (ಪೀ॰ ಕ॰) ದಾರಕೇ ಪೋಸೇತುಂ, ಘರಾವಾಸಂ ಸನ್ಧರಿತು’ನ್ತಿ ಸನ್ಧರಿತುನ್ತಿ (ಕ॰), ಸಣ್ಠರಿತುಂ (ಸ್ಯಾ॰)। ನ ಖೋ ಪನೇತಂ, ಗಹಪತಿ, ಏವಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಕುಸಲಾಹಂ, ಗಹಪತಿ, ಕಪ್ಪಾಸಂ ಕನ್ತಿತುಂ ವೇಣಿಂ ಓಲಿಖಿತುಂ। ಸಕ್ಕೋಮಹಂ, ಗಹಪತಿ, ತವಚ್ಚಯೇನ ದಾರಕೇ ಪೋಸೇತುಂ, ಘರಾವಾಸಂ ಸನ್ಧರಿತುಂ। ತಸ್ಮಾತಿಹ ತ್ವಂ, ಗಹಪತಿ, ಮಾ ಸಾಪೇಕ್ಖೋ ಕಾಲಮಕಾಸಿ। ದುಕ್ಖಾ, ಗಹಪತಿ, ಸಾಪೇಕ್ಖಸ್ಸ ಕಾಲಕಿರಿಯಾ; ಗರಹಿತಾ ಚ ಭಗವತಾ ಸಾಪೇಕ್ಖಸ್ಸ ಕಾಲಕಿರಿಯಾ।
‘‘ಸಿಯಾ ಖೋ ಪನ ತೇ, ಗಹಪತಿ, ಏವಮಸ್ಸ – ‘ನಕುಲಮಾತಾ ಗಹಪತಾನೀ ಮಮಚ್ಚಯೇನ ಅಞ್ಞಂ ಘರಂ ಭತ್ತಾರಂ (ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰), ವೀರಂ (ಸೀ॰) ಗಮಿಸ್ಸತೀ’ತಿ। ನ ಖೋ ಪನೇತಂ, ಗಹಪತಿ, ಏವಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ತ್ವಞ್ಚೇವ ಖೋ, ಗಹಪತಿ, ಜಾನಾಸಿ ಅಹಞ್ಚ, ಯಂ ನೋ ಯದಾ ತೇ (ಸೀ॰), ಯಥಾ (ಸ್ಯಾ॰), ಯಥಾ ನೋ (ಪೀ॰) ಸೋಳಸವಸ್ಸಾನಿ ಗಹಟ್ಠಕಂ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಸಮಾಚಿಣ್ಣಂ ಸಮಾದಿನ್ನಂ (ಸೀ॰)। ತಸ್ಮಾತಿಹ ತ್ವಂ, ಗಹಪತಿ, ಮಾ ಸಾಪೇಕ್ಖೋ ಕಾಲಮಕಾಸಿ। ದುಕ್ಖಾ, ಗಹಪತಿ, ಸಾಪೇಕ್ಖಸ್ಸ ಕಾಲಕಿರಿಯಾ; ಗರಹಿತಾ ಚ ಭಗವತಾ ಸಾಪೇಕ್ಖಸ್ಸ ಕಾಲಕಿರಿಯಾ।
‘‘ಸಿಯಾ ಖೋ ಪನ ತೇ, ಗಹಪತಿ, ಏವಮಸ್ಸ – ‘ನಕುಲಮಾತಾ ಗಹಪತಾನೀ ಮಮಚ್ಚಯೇನ ನ ದಸ್ಸನಕಾಮಾ ಭವಿಸ್ಸತಿ ಭಗವತೋ ನ ದಸ್ಸನಕಾಮಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸಾ’ತಿ। ನ ಖೋ ಪನೇತಂ, ಗಹಪತಿ, ಏವಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಅಹಞ್ಹಿ, ಗಹಪತಿ, ತವಚ್ಚಯೇನ ದಸ್ಸನಕಾಮತರಾ ಚೇವ ಭವಿಸ್ಸಾಮಿ ಭಗವತೋ, ದಸ್ಸನಕಾಮತರಾ ಚ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ। ತಸ್ಮಾತಿಹ ತ್ವಂ, ಗಹಪತಿ, ಮಾ ಸಾಪೇಕ್ಖೋ ಕಾಲಮಕಾಸಿ। ದುಕ್ಖಾ, ಗಹಪತಿ, ಸಾಪೇಕ್ಖಸ್ಸ ಕಾಲಕಿರಿಯಾ; ಗರಹಿತಾ ಚ ಭಗವತಾ ಸಾಪೇಕ್ಖಸ್ಸ ಕಾಲಕಿರಿಯಾ।
‘‘ಸಿಯಾ ಖೋ ಪನ ತೇ, ಗಹಪತಿ, ಏವಮಸ್ಸ – ‘ನ ನಕುಲಮಾತಾ ಗಹಪತಾನೀ ಮಮಚ್ಚಯೇನ ಸೀಲೇಸು ನಕುಲಮಾತಾ… ನ ಸೀಲೇಸು (ಸೀ॰ ಪೀ॰) ಪರಿಪೂರಕಾರಿನೀ’ತಿ। ನ ಖೋ ಪನೇತಂ, ಗಹಪತಿ, ಏವಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಯಾವತಾ ಖೋ, ಗಹಪತಿ, ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಸಾವಿಕಾ ಗಿಹೀ ಓದಾತವಸನಾ ಸೀಲೇಸು ಪರಿಪೂರಕಾರಿನಿಯೋ, ಅಹಂ ತಾಸಂ ಅಞ್ಞತರಾ। ಯಸ್ಸ ಖೋ ಪನಸ್ಸ ಕಙ್ಖಾ ವಾ ವಿಮತಿ ವಾ – ಅಯಂ ಸೋ ಭಗವಾ ಅರಹಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಭಗ್ಗೇಸು ವಿಹರತಿ ಸುಸುಮಾರಗಿರೇ ಭೇಸಕಳಾವನೇ ಮಿಗದಾಯೇ – ತಂ ಭಗವನ್ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪುಚ್ಛತು। ತಸ್ಮಾತಿಹ ತ್ವಂ, ಗಹಪತಿ, ಮಾ ಸಾಪೇಕ್ಖೋ ಕಾಲಮಕಾಸಿ । ದುಕ್ಖಾ, ಗಹಪತಿ, ಸಾಪೇಕ್ಖಸ್ಸ ಕಾಲಕಿರಿಯಾ; ಗರಹಿತಾ ಚ ಭಗವತಾ ಸಾಪೇಕ್ಖಸ್ಸ ಕಾಲಕಿರಿಯಾ।
‘‘ಸಿಯಾ ಖೋ ಪನ ತೇ, ಗಹಪತಿ, ಏವಮಸ್ಸ – ‘ನ ನಕುಲಮಾತಾ ಗಹಪತಾನೀ ಲಾಭಿನೀ ನಕುಲಮಾತಾ ಗಹಪತಾನೀ ನ ಲಾಭಿನೀ (ಪೀ॰) ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಚೇತೋಸಮಥಸ್ಸಾ’ತಿ। ನ ಖೋ ಪನೇತಂ, ಗಹಪತಿ, ಏವಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಯಾವತಾ ಖೋ, ಗಹಪತಿ, ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಸಾವಿಕಾ ಗಿಹೀ ಓದಾತವಸನಾ ಲಾಭಿನಿಯೋ ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಚೇತೋಸಮಥಸ್ಸ, ಅಹಂ ತಾಸಂ ಅಞ್ಞತರಾ। ಯಸ್ಸ ಖೋ ಪನಸ್ಸ ಕಙ್ಖಾ ವಾ ವಿಮತಿ ವಾ – ಅಯಂ ಸೋ ಭಗವಾ ಅರಹಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಭಗ್ಗೇಸು ವಿಹರತಿ ಸುಸುಮಾರಗಿರೇ ಭೇಸಕಳಾವನೇ ಮಿಗದಾಯೇ – ತಂ ಭಗವನ್ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪುಚ್ಛತು। ತಸ್ಮಾತಿಹ ತ್ವಂ, ಗಹಪತಿ, ಮಾ ಸಾಪೇಕ್ಖೋ ಕಾಲಮಕಾಸಿ। ದುಕ್ಖಾ, ಗಹಪತಿ, ಸಾಪೇಕ್ಖಸ್ಸ ಕಾಲಕಿರಿಯಾ; ಗರಹಿತಾ ಚ ಭಗವತಾ ಸಾಪೇಕ್ಖಸ್ಸ ಕಾಲಕಿರಿಯಾ।
‘‘ಸಿಯಾ ಖೋ ಪನ ತೇ, ಗಹಪತಿ, ಏವಮಸ್ಸ – ‘ನ ನಕುಲಮಾತಾ ಗಹಪತಾನೀ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಧಮ್ಮವಿನಯೇ ಓಗಾಧಪ್ಪತ್ತಾ ಪತಿಗಾಧಪ್ಪತ್ತಾ ಅಸ್ಸಾಸಪ್ಪತ್ತಾ ತಿಣ್ಣವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ ವಿಗತಕಥಂಕಥಾ ವೇಸಾರಜ್ಜಪ್ಪತ್ತಾ ಅಪರಪ್ಪಚ್ಚಯಾ ಸತ್ಥುಸಾಸನೇ ವಿಹರತೀ’ತಿ। ನ ಖೋ ಪನೇತಂ, ಗಹಪತಿ, ಏವಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಯಾವತಾ ಖೋ, ಗಹಪತಿ, ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಸಾವಿಕಾ ಗಿಹೀ ಓದಾತವಸನಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಧಮ್ಮವಿನಯೇ ಓಗಾಧಪ್ಪತ್ತಾ ಪತಿಗಾಧಪ್ಪತ್ತಾ ಅಸ್ಸಾಸಪ್ಪತ್ತಾ ತಿಣ್ಣವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ ವಿಗತಕಥಂಕಥಾ ವೇಸಾರಜ್ಜಪ್ಪತ್ತಾ ಅಪರಪ್ಪಚ್ಚಯಾ ಸತ್ಥುಸಾಸನೇ ವಿಹರನ್ತಿ, ಅಹಂ ತಾಸಂ ಅಞ್ಞತರಾ। ಯಸ್ಸ ಖೋ ಪನಸ್ಸ ಕಙ್ಖಾ ವಾ ವಿಮತಿ ವಾ – ಅಯಂ ಸೋ ಭಗವಾ ಅರಹಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಭಗ್ಗೇಸು ವಿಹರತಿ ಸುಸುಮಾರಗಿರೇ ಭೇಸಕಳಾವನೇ ಮಿಗದಾಯೇ – ತಂ ಭಗವನ್ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪುಚ್ಛತು। ತಸ್ಮಾತಿಹ ತ್ವಂ, ಗಹಪತಿ, ಮಾ ಸಾಪೇಕ್ಖೋ ಕಾಲಮಕಾಸಿ। ದುಕ್ಖಾ ಗಹಪತಿ ಸಾಪೇಕ್ಖಸ್ಸ ಕಾಲಕಿರಿಯಾ; ಗರಹಿತಾ ಚ ಭಗವತಾ ಸಾಪೇಕ್ಖಸ್ಸ ಕಾಲಕಿರಿಯಾ’’ತಿ।
ಅಥ ಖೋ ನಕುಲಪಿತುನೋ ಗಹಪತಿಸ್ಸ ನಕುಲಮಾತರಾ ನಕುಲಮಾತಾಯ (ಸೀ॰ ಸ್ಯಾ॰), ನಕುಲಮಾತುಯಾ (ಕ॰) ಗಹಪತಾನಿಯಾ ಇಮಿನಾ ಓವಾದೇನ ಓವದಿಯಮಾನಸ್ಸ ಸೋ ಆಬಾಧೋ ಠಾನಸೋ ಪಟಿಪ್ಪಸ್ಸಮ್ಭಿ। ವುಟ್ಠಹಿ ವುಟ್ಠಾತಿ (ಕ॰) ಚ ನಕುಲಪಿತಾ ಗಹಪತಿ ತಮ್ಹಾ ಆಬಾಧಾ; ತಥಾ ಪಹೀನೋ ಚ ಪನ ನಕುಲಪಿತುನೋ ಗಹಪತಿಸ್ಸ ಸೋ ಆಬಾಧೋ ಅಹೋಸಿ। ಅಥ ಖೋ ನಕುಲಪಿತಾ ಗಹಪತಿ ಗಿಲಾನಾ ವುಟ್ಠಿತೋ ‘‘ಗಿಲಾನಭಾವತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ಠಿತೋ, ಭಾವಪ್ಪಧಾನೋ ಹಿ ಅಯಂ ನಿದ್ದೇಸೋ’’ತಿ ಟೀಕಾಸಂವಣ್ಣನಾ ಅಚಿರವುಟ್ಠಿತೋ ಗೇಲಞ್ಞಾ ದಣ್ಡಮೋಲುಬ್ಭ ಯೇನ ಭಗವಾ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ। ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸಿನ್ನಂ ಖೋ ನಕುಲಪಿತರಂ ಗಹಪತಿಂ ಭಗವಾ ಏತದವೋಚ –
‘‘ಲಾಭಾ ತೇ, ಗಹಪತಿ, ಸುಲದ್ಧಂ ತೇ, ಗಹಪತಿ! ಯಸ್ಸ ತೇ ನಕುಲಮಾತಾ ಗಹಪತಾನೀ ಅನುಕಮ್ಪಿಕಾ ಅತ್ಥಕಾಮಾ ಓವಾದಿಕಾ ಅನುಸಾಸಿಕಾ। ಯಾವತಾ ಖೋ, ಗಹಪತಿ, ಮಮ ಸಾವಿಕಾ ಗಿಹೀ ಓದಾತವಸನಾ ಸೀಲೇಸು ಪರಿಪೂರಕಾರಿನಿಯೋ, ನಕುಲಮಾತಾ ಗಹಪತಾನೀ ತಾಸಂ ಅಞ್ಞತರಾ। ಯಾವತಾ ಖೋ, ಗಹಪತಿ, ಮಮ ಸಾವಿಕಾ ಗಿಹೀ ಓದಾತವಸನಾ ಲಾಭಿನಿಯೋ ಅಜ್ಝತ್ತಂ ಚೇತೋಸಮಥಸ್ಸ, ನಕುಲಮಾತಾ ಗಹಪತಾನೀ ತಾಸಂ ಅಞ್ಞತರಾ। ಯಾವತಾ ಖೋ, ಗಹಪತಿ, ಮಮ ಸಾವಿಕಾ ಗಿಹೀ ಓದಾತವಸನಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಧಮ್ಮವಿನಯೇ ಓಗಾಧಪ್ಪತ್ತಾ ಪತಿಗಾಧಪ್ಪತ್ತಾ ಅಸ್ಸಾಸಪ್ಪತ್ತಾ ತಿಣ್ಣವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾ ವಿಗತಕಥಂಕಥಾ ವೇಸಾರಜ್ಜಪ್ಪತ್ತಾ ಅಪರಪ್ಪಚ್ಚಯಾ ಸತ್ಥುಸಾಸನೇ ವಿಹರನ್ತಿ, ನಕುಲಮಾತಾ ಗಹಪತಾನೀ ತಾಸಂ ಅಞ್ಞತರಾ। ಲಾಭಾ ತೇ, ಗಹಪತಿ, ಸುಲದ್ಧಂ ತೇ, ಗಹಪತಿ! ಯಸ್ಸ ತೇ ನಕುಲಮಾತಾ ಗಹಪತಾನೀ ಅನುಕಮ್ಪಿಕಾ ಅತ್ಥಕಾಮಾ ಓವಾದಿಕಾ ಅನುಸಾಸಿಕಾ’’ತಿ। ಛಟ್ಠಂ।
೭. ಸೋಪ್ಪಸುತ್ತಂ
೧೭. ಏಕಂ ಸಮಯಂ ಭಗವಾ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ವಿಹರತಿ ಜೇತವನೇ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಸ್ಸ ಆರಾಮೇ। ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯಂ ಪಟಿಸಲ್ಲಾನಾ ವುಟ್ಠಿತೋ ಯೇನುಪಟ್ಠಾನಸಾಲಾ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪಞ್ಞತ್ತೇ ಆಸನೇ ನಿಸೀದಿ। ಆಯಸ್ಮಾಪಿ ಖೋ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯಂ ಪಟಿಸಲ್ಲಾನಾ ವುಟ್ಠಿತೋ ಯೇನುಪಟ್ಠಾನಸಾಲಾ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ। ಆಯಸ್ಮಾಪಿ ಖೋ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋ…ಪೇ॰… ಆಯಸ್ಮಾಪಿ ಖೋ ಮಹಾಕಸ್ಸಪೋ… ಆಯಸ್ಮಾಪಿ ಖೋ ಮಹಾಕಚ್ಚಾಯನೋ… ಆಯಸ್ಮಾಪಿ ಖೋ ಮಹಾಕೋಟ್ಠಿಕೋ ಮಹಾಕೋಟ್ಠಿತೋ (ಸೀ॰ ಪೀ॰) … ಆಯಸ್ಮಾಪಿ ಖೋ ಮಹಾಚುನ್ದೋ… ಆಯಸ್ಮಾಪಿ ಖೋ ಮಹಾಕಪ್ಪಿನೋ… ಆಯಸ್ಮಾಪಿ ಖೋ ಅನುರುದ್ಧೋ… ಆಯಸ್ಮಾಪಿ ಖೋ ರೇವತೋ… ಆಯಸ್ಮಾಪಿ ಖೋ ಆನನ್ದೋ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯಂ ಪಟಿಸಲ್ಲಾನಾ ವುಟ್ಠಿತೋ ಯೇನುಪಟ್ಠಾನಸಾಲಾ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ಅಭಿವಾದೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ। ಅಥ ಖೋ ಭಗವಾ ಬಹುದೇವ ರತ್ತಿಂ ನಿಸಜ್ಜಾಯ ವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ವಿಹಾರಂ ಪಾವಿಸಿ। ತೇಪಿ ಖೋ ಆಯಸ್ಮನ್ತೋ ಅಚಿರಪಕ್ಕನ್ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಯಥಾವಿಹಾರಂ ಅಗಮಂಸು। ಯೇ ಪನ ತತ್ಥ ಭಿಕ್ಖೂ ನವಾ ಅಚಿರಪಬ್ಬಜಿತಾ ಅಧುನಾಗತಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮವಿನಯಂ ತೇ ಯಾವ ಸೂರಿಯುಗ್ಗಮನಾ ಕಾಕಚ್ಛಮಾನಾ ಸುಪಿಂಸು। ಅದ್ದಸಾ ಖೋ ಭಗವಾ ದಿಬ್ಬೇನ ಚಕ್ಖುನಾ ವಿಸುದ್ಧೇನ ಅತಿಕ್ಕನ್ತಮಾನುಸಕೇನ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಯಾವ ಸೂರಿಯುಗ್ಗಮನಾ ಕಾಕಚ್ಛಮಾನೇ ಸುಪನ್ತೇ। ದಿಸ್ವಾ ಯೇನುಪಟ್ಠಾನಸಾಲಾ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮಿ; ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪಞ್ಞತ್ತೇ ಆಸನೇ ನಿಸೀದಿ। ನಿಸಜ್ಜ ಖೋ ಭಗವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಮನ್ತೇಸಿ –
‘‘ಕಹಂ ನು ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಾರಿಪುತ್ತೋ? ಕಹಂ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋ? ಕಹಂ ಮಹಾಕಸ್ಸಪೋ? ಕಹಂ ಮಹಾಕಚ್ಚಾಯನೋ? ಕಹಂ ಮಹಾಕೋಟ್ಠಿಕೋ? ಕಹಂ ಮಹಾಚುನ್ದೋ? ಕಹಂ ಮಹಾಕಪ್ಪಿನೋ? ಕಹಂ ಅನುರುದ್ಧೋ? ಕಹಂ ರೇವತೋ? ಕಹಂ ಆನನ್ದೋ? ಕಹಂ ನು ಖೋ ತೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಥೇರಾ ಸಾವಕಾ ಗತಾ’’ತಿ? ‘‘ತೇಪಿ ಖೋ, ಭನ್ತೇ, ಆಯಸ್ಮನ್ತೋ ಅಚಿರಪಕ್ಕನ್ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಯಥಾವಿಹಾರಂ ಅಗಮಂಸೂ’’ತಿ। ‘‘ಕೇನ ನೋ ಕೇನ ನೋ (ಕ॰), ಕೇ ನು (ಕತ್ಥಚಿ) ತುಮ್ಹೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಥೇರಾ ಭಿಕ್ಖೂ ನಾಗತಾತಿ ಭಿಕ್ಖೂ ನವಾ (ಸೀ॰ ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰ ಪೀ॰), ಭಿಕ್ಖೂ ಗತಾತಿ (?) ಯಾವ ಸೂರಿಯುಗ್ಗಮನಾ ಕಾಕಚ್ಛಮಾನಾ ಸುಪಥ? ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಪಿ ನು ತುಮ್ಹೇಹಿ ದಿಟ್ಠಂ ವಾ ಸುತಂ ವಾ – ‘ರಾಜಾ ಖತ್ತಿಯೋ ಮುದ್ಧಾಭಿಸಿತ್ತೋ ಮುದ್ಧಾಭಿಸಿತ್ತೋ (ಕ॰) ಯಾವದತ್ಥಂ ಸೇಯ್ಯಸುಖಂ ಪಸ್ಸಸುಖಂ ಮಿದ್ಧಸುಖಂ ಅನುಯುತ್ತೋ ವಿಹರನ್ತೋ ಯಾವಜೀವಂ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೋ ಜನಪದಸ್ಸ ವಾ ಪಿಯೋ ಮನಾಪೋ’’’ತಿ? ‘‘ನೋ ಹೇತಂ, ಭನ್ತೇ’’। ‘‘ಸಾಧು, ಭಿಕ್ಖವೇ! ಮಯಾಪಿ ಖೋ ಏತಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ನೇವ ದಿಟ್ಠಂ ನ ಸುತಂ – ‘ರಾಜಾ ಖತ್ತಿಯೋ ಮುದ್ಧಾಭಿಸಿತ್ತೋ ಯಾವದತ್ಥಂ ಸೇಯ್ಯಸುಖಂ ಪಸ್ಸಸುಖಂ ಮಿದ್ಧಸುಖಂ ಅನುಯುತ್ತೋ ವಿಹರನ್ತೋ ಯಾವಜೀವಂ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತೋ ಜನಪದಸ್ಸ ವಾ ಪಿಯೋ ಮನಾಪೋ’’’ತಿ।
‘‘ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಪಿ ನು ತುಮ್ಹೇಹಿ ದಿಟ್ಠಂ ವಾ ಸುತಂ ವಾ – ‘ರಟ್ಠಿಕೋ…ಪೇ॰… ಪೇತ್ತಣಿಕೋ… ಸೇನಾಪತಿಕೋ… ಗಾಮಗಾಮಣಿಕೋ ಗಾಮಗಾಮಿಕೋ (ಸೀ॰ ಪೀ॰) … ಪೂಗಗಾಮಣಿಕೋ ಯಾವದತ್ಥಂ ಸೇಯ್ಯಸುಖಂ ಪಸ್ಸಸುಖಂ ಮಿದ್ಧಸುಖಂ ಅನುಯುತ್ತೋ ವಿಹರನ್ತೋ ಯಾವಜೀವಂ ಪೂಗಗಾಮಣಿಕತ್ತಂ ಕಾರೇನ್ತೋ ಪೂಗಸ್ಸ ವಾ ಪಿಯೋ ಮನಾಪೋ’’’ತಿ? ‘‘ನೋ ಹೇತಂ, ಭನ್ತೇ’’। ‘‘ಸಾಧು, ಭಿಕ್ಖವೇ! ಮಯಾಪಿ ಖೋ ಏತಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ನೇವ ದಿಟ್ಠಂ ನ ಸುತಂ – ‘ಪೂಗಗಾಮಣಿಕೋ ಯಾವದತ್ಥಂ ಸೇಯ್ಯಸುಖಂ ಪಸ್ಸಸುಖಂ ಮಿದ್ಧಸುಖಂ ಅನುಯುತ್ತೋ ವಿಹರನ್ತೋ ಯಾವಜೀವಂ ಪೂಗಗಾಮಣಿಕತ್ತಂ ವಾ ಕಾರೇನ್ತೋ ಪೂಗಸ್ಸ ವಾ ಪಿಯೋ ಮನಾಪೋ’’’ತಿ।
‘‘ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಪಿ ನು ತುಮ್ಹೇಹಿ ದಿಟ್ಠಂ ವಾ ಸುತಂ ವಾ – ‘ಸಮಣೋ ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ವಾ ಯಾವದತ್ಥಂ ಸೇಯ್ಯಸುಖಂ ಪಸ್ಸಸುಖಂ ಮಿದ್ಧಸುಖಂ ಅನುಯುತ್ತೋ ಇನ್ದ್ರಿಯೇಸು ಅಗುತ್ತದ್ವಾರೋ ಭೋಜನೇ ಅಮತ್ತಞ್ಞೂ ಜಾಗರಿಯಂ ಅನನುಯುತ್ತೋ ಅವಿಪಸ್ಸಕೋ ಕುಸಲಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಪುಬ್ಬರತ್ತಾಪರರತ್ತಂ ಬೋಧಿಪಕ್ಖಿಯಾನಂ ಬೋಧಪಕ್ಖಿಯಾನಂ (ಸೀ॰), ಬೋಧಪಕ್ಖಿಕಾನಂ (ಪೀ॰) ಧಮ್ಮಾನಂ ಭಾವನಾನುಯೋಗಂ ಅನನುಯುತ್ತೋ ಆಸವಾನಂ ಖಯಾ ಅನಾಸವಂ ಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿಂ ಪಞ್ಞಾವಿಮುತ್ತಿಂ ದಿಟ್ಠೇವ ಧಮ್ಮೇ ಸಯಂ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರನ್ತೋ’’’ತಿ? ‘‘ನೋ ಹೇತಂ, ಭನ್ತೇ’’। ‘‘ಸಾಧು, ಭಿಕ್ಖವೇ! ಮಯಾಪಿ ಖೋ ಏತಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ನೇವ ದಿಟ್ಠಂ ನ ಸುತಂ – ‘ಸಮಣೋ ವಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ವಾ ಯಾವದತ್ಥಂ ಸೇಯ್ಯಸುಖಂ ಪಸ್ಸಸುಖಂ ಮಿದ್ಧಸುಖಂ ಅನುಯುತ್ತೋ ಇನ್ದ್ರಿಯೇಸು ಅಗುತ್ತದ್ವಾರೋ ಭೋಜನೇ ಅಮತ್ತಞ್ಞೂ ಜಾಗರಿಯಂ ಅನನುಯುತ್ತೋ ಅವಿಪಸ್ಸಕೋ ಕುಸಲಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಪುಬ್ಬರತ್ತಾಪರರತ್ತಂ ಬೋಧಿಪಕ್ಖಿಯಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಭಾವನಾನುಯೋಗಂ ಅನನುಯುತ್ತೋ ಆಸವಾನಂ ಖಯಾ ಅನಾಸವಂ ಚೇತೋವಿಮುತ್ತಿಂ ಪಞ್ಞಾವಿಮುತ್ತಿಂ ದಿಟ್ಠೇವ ಧಮ್ಮೇ ಸಯಂ ಅಭಿಞ್ಞಾ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪಜ್ಜ ವಿಹರನ್ತೋ’’’ತಿ।
‘‘ತಸ್ಮಾತಿಹ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏವಂ ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ – ‘ಇನ್ದ್ರಿಯೇಸು ಗುತ್ತದ್ವಾರಾ ಭವಿಸ್ಸಾಮ, ಭೋಜನೇ ಮತ್ತಞ್ಞುನೋ, ಜಾಗರಿಯಂ ಅನುಯುತ್ತಾ, ವಿಪಸ್ಸಕಾ ಕುಸಲಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ , ಪುಬ್ಬರತ್ತಾಪರರತ್ತಂ ಬೋಧಿಪಕ್ಖಿಯಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ, ಭಾವನಾನುಯೋಗಮನುಯುತ್ತಾ ವಿಹರಿಸ್ಸಾಮಾ’ತಿ। ಏವಞ್ಹಿ ವೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ। ಸತ್ತಮಂ।
೮. ಮಚ್ಛಬನ್ಧಸುತ್ತಂ
೧೮. ಏಕಂ ಸಮಯಂ ಭಗವಾ ಕೋಸಲೇಸು ಚಾರಿಕಂ ಚರತಿ ಮಹತಾ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇನ ಸದ್ಧಿಂ। ಅದ್ದಸಾ ಖೋ ಭಗವಾ ಅದ್ಧಾನಮಗ್ಗಪ್ಪಟಿಪನ್ನೋ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ಪದೇಸೇ ಮಚ್ಛಿಕಂ ಮಚ್ಛಬನ್ಧಂ ಮಚ್ಛೇ ವಧಿತ್ವಾ ವಧಿತ್ವಾ ವಿಕ್ಕಿಣಮಾನಂ। ದಿಸ್ವಾ ಮಗ್ಗಾ ಓಕ್ಕಮ್ಮ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ರುಕ್ಖಮೂಲೇ ಪಞ್ಞತ್ತೇ ಆಸನೇ ನಿಸೀದಿ। ನಿಸಜ್ಜ ಖೋ ಭಗವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಪಸ್ಸಥ ನೋ ತುಮ್ಹೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಮುಂ ಮಚ್ಛಿಕಂ ಮಚ್ಛಬನ್ಧಂ ಮಚ್ಛೇ ವಧಿತ್ವಾ ವಧಿತ್ವಾ ವಿಕ್ಕಿಣಮಾನ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಏವಂ, ಭನ್ತೇ’’।
‘‘ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಪಿ ನು ತುಮ್ಹೇಹಿ ದಿಟ್ಠಂ ವಾ ಸುತಂ ವಾ – ‘ಮಚ್ಛಿಕೋ ಮಚ್ಛಬನ್ಧೋ ಮಚ್ಛೇ ವಧಿತ್ವಾ ವಧಿತ್ವಾ ವಿಕ್ಕಿಣಮಾನೋ ತೇನ ಕಮ್ಮೇನ ತೇನ ಆಜೀವೇನ ಹತ್ಥಿಯಾಯೀ ವಾ ಅಸ್ಸಯಾಯೀ ವಾ ರಥಯಾಯೀ ವಾ ಯಾನಯಾಯೀ ವಾ ಭೋಗಭೋಗೀ ವಾ ಮಹನ್ತಂ ವಾ ಭೋಗಕ್ಖನ್ಧಂ ಅಜ್ಝಾವಸನ್ತೋ’’’ತಿ? ‘‘ನೋ ಹೇತಂ, ಭನ್ತೇ’’ । ‘‘ಸಾಧು, ಭಿಕ್ಖವೇ! ಮಯಾಪಿ ಖೋ ಏತಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ನೇವ ದಿಟ್ಠಂ ನ ಸುತಂ – ‘ಮಚ್ಛಿಕೋ ಮಚ್ಛಬನ್ಧೋ ಮಚ್ಛೇ ವಧಿತ್ವಾ ವಧಿತ್ವಾ ವಿಕ್ಕಿಣಮಾನೋ ತೇನ ಕಮ್ಮೇನ ತೇನ ಆಜೀವೇನ ಹತ್ಥಿಯಾಯೀ ವಾ ಅಸ್ಸಯಾಯೀ ವಾ ರಥಯಾಯೀ ವಾ ಯಾನಯಾಯೀ ವಾ ಭೋಗಭೋಗೀ ವಾ ಮಹನ್ತಂ ವಾ ಭೋಗಕ್ಖನ್ಧಂ ಅಜ್ಝಾವಸನ್ತೋ’ತಿ। ತಂ ಕಿಸ್ಸ ಹೇತು? ತೇ ಹಿ ಸೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಚ್ಛೇ ವಜ್ಝೇ ವಧಾಯುಪನೀತೇ ವಧಾಯಾನೀತೇ (ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰), ವಧಾಯ ನೀತೇ (ಕ॰) ಪಾಪಕೇನ ಮನಸಾನುಪೇಕ್ಖತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸೋ ನೇವ ಹತ್ಥಿಯಾಯೀ ಹೋತಿ ನ ಅಸ್ಸಯಾಯೀ ನ ರಥಯಾಯೀ ನ ಯಾನಯಾಯೀ ನ ಭೋಗಭೋಗೀ, ನ ಮಹನ್ತಂ ಭೋಗಕ್ಖನ್ಧಂ ಅಜ್ಝಾವಸತಿ।
‘‘ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಪಿ ನು ತುಮ್ಹೇಹಿ ದಿಟ್ಠಂ ವಾ ಸುತಂ ವಾ – ‘ಗೋಘಾತಕೋ ಗಾವೋ ವಧಿತ್ವಾ ವಧಿತ್ವಾ ವಿಕ್ಕಿಣಮಾನೋ ತೇನ ಕಮ್ಮೇನ ತೇನ ಆಜೀವೇನ ಹತ್ಥಿಯಾಯೀ ವಾ ಅಸ್ಸಯಾಯೀ ವಾ ರಥಯಾಯೀ ವಾ ಯಾನಯಾಯೀ ವಾ ಭೋಗಭೋಗೀ ವಾ ಮಹನ್ತಂ ವಾ ಭೋಗಕ್ಖನ್ಧಂ ಅಜ್ಝಾವಸನ್ತೋ’’’ತಿ? ‘‘ನೋ ಹೇತಂ, ಭನ್ತೇ’’। ‘‘ಸಾಧು, ಭಿಕ್ಖವೇ! ಮಯಾಪಿ ಖೋ ಏತಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ನೇವ ದಿಟ್ಠಂ ನ ಸುತಂ – ‘ಗೋಘಾತಕೋ ಗಾವೋ ವಧಿತ್ವಾ ವಧಿತ್ವಾ ವಿಕ್ಕಿಣಮಾನೋ ತೇನ ಕಮ್ಮೇನ ತೇನ ಆಜೀವೇನ ಹತ್ಥಿಯಾಯೀ ವಾ ಅಸ್ಸಯಾಯೀ ವಾ ರಥಯಾಯೀ ವಾ ಯಾನಯಾಯೀ ವಾ ಭೋಗಭೋಗೀ ವಾ ಮಹನ್ತಂ ವಾ ಭೋಗಕ್ಖನ್ಧಂ ಅಜ್ಝಾವಸನ್ತೋ’ತಿ। ತಂ ಕಿಸ್ಸ ಹೇತು? ತೇ ಹಿ ಸೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಗಾವೋ ವಜ್ಝೇ ವಧಾಯುಪನೀತೇ ಪಾಪಕೇನ ಮನಸಾನುಪೇಕ್ಖತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸೋ ನೇವ ಹತ್ಥಿಯಾಯೀ ಹೋತಿ ನ ಅಸ್ಸಯಾಯೀ ನ ರಥಯಾಯೀ ನ ಯಾನಯಾಯೀ ನ ಭೋಗಭೋಗೀ, ನ ಮಹನ್ತಂ ಭೋಗಕ್ಖನ್ಧಂ ಅಜ್ಝಾವಸತಿ’’।
‘‘ತಂ ಕಿಂ ಮಞ್ಞಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಪಿ ನು ತುಮ್ಹೇಹಿ ದಿಟ್ಠಂ ವಾ ಸುತಂ ವಾ – ‘ಓರಬ್ಭಿಕೋ…ಪೇ॰… ಸೂಕರಿಕೋ ಸೋಕರಿಕೋ (ಸ್ಯಾ॰) …ಪೇ॰… ಸಾಕುಣಿಕೋ…ಪೇ॰… ಮಾಗವಿಕೋ ಮಗೇ ಮಿಗೇ (ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰) ವಧಿತ್ವಾ ವಧಿತ್ವಾ ವಿಕ್ಕಿಣಮಾನೋ ತೇನ ಕಮ್ಮೇನ ತೇನ ಆಜೀವೇನ ಹತ್ಥಿಯಾಯೀ ವಾ ಅಸ್ಸಯಾಯೀ ವಾ ರಥಯಾಯೀ ವಾ ಯಾನಯಾಯೀ ವಾ ಭೋಗಭೋಗೀ ವಾ ಮಹನ್ತಂ ವಾ ಭೋಗಕ್ಖನ್ಧಂ ಅಜ್ಝಾವಸನ್ತೋ’’’ತಿ? ‘‘ನೋ ಹೇತಂ, ಭನ್ತೇ’’। ‘‘ಸಾಧು, ಭಿಕ್ಖವೇ! ಮಯಾಪಿ ಖೋ ಏತಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ನೇವ ದಿಟ್ಠಂ ನ ಸುತಂ – ‘ಮಾಗವಿಕೋ ಮಗೇ ವಧಿತ್ವಾ ವಧಿತ್ವಾ ವಿಕ್ಕಿಣಮಾನೋ ತೇನ ಕಮ್ಮೇನ ತೇನ ಆಜೀವೇನ ಹತ್ಥಿಯಾಯೀ ವಾ ಅಸ್ಸಯಾಯೀ ವಾ ರಥಯಾಯೀ ವಾ ಯಾನಯಾಯೀ ವಾ ಭೋಗಭೋಗೀ ವಾ ಮಹನ್ತಂ ವಾ ಭೋಗಕ್ಖನ್ಧಂ ಅಜ್ಝಾವಸನ್ತೋ’ತಿ। ತಂ ಕಿಸ್ಸ ಹೇತು? ತೇ ಹಿ ಸೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಗೇ ವಜ್ಝೇ ವಧಾಯುಪನೀತೇ ಪಾಪಕೇನ ಮನಸಾನುಪೇಕ್ಖತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸೋ ನೇವ ಹತ್ಥಿಯಾಯೀ ಹೋತಿ ನ ಅಸ್ಸಯಾಯೀ ನ ರಥಯಾಯೀ ನ ಯಾನಯಾಯೀ ನ ಭೋಗಭೋಗೀ, ನ ಮಹನ್ತಂ ಭೋಗಕ್ಖನ್ಧಂ ಅಜ್ಝಾವಸತಿ। ತೇ ಹಿ (ನಾಮ) ( ) ಬಹೂಸು ನತ್ಥಿ ಸೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತಿರಚ್ಛಾನಗತೇ ಪಾಣೇ ವಜ್ಝೇ ವಧಾಯುಪನೀತೇ ಪಾಪಕೇನ ಮನಸಾನುಪೇಕ್ಖಮಾನೋ ಮನಸಾನುಪೇಕ್ಖತಿ, ತಸ್ಮಾ ಸೋ (ಸ್ಯಾ॰ ಕ॰) ನೇವ ಹತ್ಥಿಯಾಯೀ ಭವಿಸ್ಸತಿ ಹೋತಿ (ಸ್ಯಾ॰ ಕ॰) ನ ಅಸ್ಸಯಾಯೀ ನ ರಥಯಾಯೀ ನ ಯಾನಯಾಯೀ ನ ಭೋಗಭೋಗೀ, ನ ಮಹನ್ತಂ ಭೋಗಕ್ಖನ್ಧಂ ಅಜ್ಝಾವಸಿಸ್ಸತಿ ಅಜ್ಝಾವಸತಿ (ಸ್ಯಾ॰ ಕ॰)। ಕೋ ಪನ ವಾದೋ ಯಂ ಮನುಸ್ಸಭೂತಂ ವಜ್ಝಂ ವಧಾಯುಪನೀತಂ ಪಾಪಕೇನ ಮನಸಾನುಪೇಕ್ಖತಿ! ತಞ್ಹಿ ತಸ್ಸ ತಂ ಹಿಸ್ಸ (ಪೀ॰ ಕ॰), ಭಿಕ್ಖವೇ, ಹೋತಿ ದೀಘರತ್ತಂ ಅಹಿತಾಯ ದುಕ್ಖಾಯ। ಕಾಯಸ್ಸ ಭೇದಾ ಪರಂ ಮರಣಾ ಅಪಾಯಂ ದುಗ್ಗತಿಂ ವಿನಿಪಾತಂ ನಿರಯಂ ಉಪಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ। ಅಟ್ಠಮಂ।
೯. ಪಠಮಮರಣಸ್ಸತಿಸುತ್ತಂ
೧೯. ಏಕಂ ಸಮಯಂ ಭಗವಾ ನಾತಿಕೇ ನಾದಿಕೇ (ಸೀ॰ ಸ್ಯಾ॰ ಕಂ॰ ಪೀ॰) ಅ॰ ನಿ॰ ೮.೭೩ ವಿಹರತಿ ಗಿಞ್ಜಕಾವಸಥೇ। ತತ್ರ ಖೋ ಭಗವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಭಿಕ್ಖವೋ’’ತಿ । ‘‘ಭದನ್ತೇ’’ತಿ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಭಗವತೋ ಪಚ್ಚಸ್ಸೋಸುಂ। ಭಗವಾ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಮರಣಸ್ಸತಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಾವಿತಾ ಬಹುಲೀಕತಾ ಮಹಪ್ಫಲಾ ಹೋತಿ ಮಹಾನಿಸಂಸಾ ಅಮತೋಗಧಾ ಅಮತಪರಿಯೋಸಾನಾ। ಭಾವೇಥ ನೋ ತುಮ್ಹೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮರಣಸ್ಸತಿ’’ನ್ತಿ?
ಏವಂ ವುತ್ತೇ ಅಞ್ಞತರೋ ಭಿಕ್ಖು ಭಗವನ್ತಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಅಹಂ ಖೋ, ಭನ್ತೇ, ಭಾವೇಮಿ ಮರಣಸ್ಸತಿ’’ನ್ತಿ। ‘‘ಯಥಾ ಕಥಂ ಪನ ತ್ವಂ, ಭಿಕ್ಖು, ಭಾವೇಸಿ ಮರಣಸ್ಸತಿ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಇಧ ಮಯ್ಹಂ, ಭನ್ತೇ , ಏವಂ ಹೋತಿ – ‘ಅಹೋ ವತಾಹಂ ರತ್ತಿನ್ದಿವಂ ಜೀವೇಯ್ಯಂ, ಭಗವತೋ ಸಾಸನಂ ಮನಸಿ ಕರೇಯ್ಯಂ, ಬಹು ವತ ಮೇ ಕತಂ ಅಸ್ಸಾ’ತಿ। ಏವಂ ಖೋ ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಭಾವೇಮಿ ಮರಣಸ್ಸತಿ’’ನ್ತಿ।
ಅಞ್ಞತರೋಪಿ ಖೋ ಭಿಕ್ಖು ಭಗವನ್ತಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಅಹಮ್ಪಿ ಖೋ, ಭನ್ತೇ, ಭಾವೇಮಿ ಮರಣಸ್ಸತಿ’’ನ್ತಿ। ‘‘ಯಥಾ ಕಥಂ ಪನ ತ್ವಂ, ಭಿಕ್ಖು, ಭಾವೇಸಿ ಮರಣಸ್ಸತಿ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಇಧ ಮಯ್ಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಏವಂ ಹೋತಿ – ‘ಅಹೋ ವತಾಹಂ ದಿವಸಂ ಜೀವೇಯ್ಯಂ, ಭಗವತೋ ಸಾಸನಂ ಮನಸಿ ಕರೇಯ್ಯಂ, ಬಹು ವತ ಮೇ ಕತಂ ಅಸ್ಸಾ’ತಿ। ಏವಂ ಖೋ ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಭಾವೇಮಿ ಮರಣಸ್ಸತಿ’’ನ್ತಿ।
ಅಞ್ಞತರೋಪಿ ಖೋ ಭಿಕ್ಖು ಭಗವನ್ತಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಅಹಮ್ಪಿ ಖೋ, ಭನ್ತೇ, ಭಾವೇಮಿ ಮರಣಸ್ಸತಿ’’ನ್ತಿ। ‘‘ಯಥಾ ಕಥಂ ಪನ ತ್ವಂ, ಭಿಕ್ಖು, ಭಾವೇಸಿ ಮರಣಸ್ಸತಿ’’ನ್ತಿ ? ‘‘ಇಧ ಮಯ್ಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಏವಂ ಹೋತಿ – ‘ಅಹೋ ವತಾಹಂ ತದನ್ತರಂ ಜೀವೇಯ್ಯಂ ಯದನ್ತರಂ ಏಕಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಭುಞ್ಜಾಮಿ, ಭಗವತೋ ಸಾಸನಂ ಮನಸಿ ಕರೇಯ್ಯಂ, ಬಹು ವತ ಮೇ ಕತಂ ಅಸ್ಸಾ’ತಿ। ಏವಂ ಖೋ ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಭಾವೇಮಿ ಮರಣಸ್ಸತಿ’’ನ್ತಿ।
ಅಞ್ಞತರೋಪಿ ಖೋ ಭಿಕ್ಖು ಭಗವನ್ತಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಅಹಮ್ಪಿ ಖೋ, ಭನ್ತೇ, ಭಾವೇಮಿ ಮರಣಸ್ಸತಿ’’ನ್ತಿ। ‘‘ಯಥಾ ಕಥಂ ಪನ ತ್ವಂ, ಭಿಕ್ಖು, ಭಾವೇಸಿ ಮರಣಸ್ಸತಿ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಇಧ ಮಯ್ಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಏವಂ ಹೋತಿ – ‘ಅಹೋ ವತಾಹಂ ತದನ್ತರಂ ಜೀವೇಯ್ಯಂ ಯದನ್ತರಂ ಚತ್ತಾರೋ ಪಞ್ಚ ಆಲೋಪೇ ಸಙ್ಖಾದಿತ್ವಾ ಸಙ್ಖರಿತ್ವಾ (ಕ॰) ಅಜ್ಝೋಹರಾಮಿ, ಭಗವತೋ ಸಾಸನಂ ಮನಸಿ ಕರೇಯ್ಯಂ, ಬಹು ವತ ಮೇ ಕತಂ ಅಸ್ಸಾ’ತಿ। ಏವಂ ಖೋ ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಭಾವೇಮಿ ಮರಣಸ್ಸತಿ’’ನ್ತಿ।
ಅಞ್ಞತರೋಪಿ ಖೋ ಭಿಕ್ಖು ಭಗವನ್ತಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಅಹಮ್ಪಿ ಖೋ, ಭನ್ತೇ, ಭಾವೇಮಿ ಮರಣಸ್ಸತಿ’’ನ್ತಿ। ‘‘ಯಥಾ ಕಥಂ ಪನ ತ್ವಂ, ಭಿಕ್ಖು, ಭಾವೇಸಿ ಮರಣಸ್ಸತಿ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಇಧ ಮಯ್ಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಏವಂ ಹೋತಿ – ‘ಅಹೋ ವತಾಹಂ ತದನ್ತರಂ ಜೀವೇಯ್ಯಂ ಯದನ್ತರಂ ಏಕಂ ಆಲೋಪಂ ಸಙ್ಖಾದಿತ್ವಾ ಸಂಹರಿತ್ವಾ (ಕ॰) ಅಜ್ಝೋಹರಾಮಿ, ಭಗವತೋ ಸಾಸನಂ ಮನಸಿ ಕರೇಯ್ಯಂ, ಬಹು ವತ ಮೇ ಕತಂ ಅಸ್ಸಾ’ತಿ। ಏವಂ ಖೋ ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಭಾವೇಮಿ ಮರಣಸ್ಸತಿ’’ನ್ತಿ।
ಅಞ್ಞತರೋಪಿ ಖೋ ಭಿಕ್ಖು ಭಗವನ್ತಂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಅಹಮ್ಪಿ ಖೋ, ಭನ್ತೇ, ಭಾವೇಮಿ ಮರಣಸ್ಸತಿ’’ನ್ತಿ। ‘‘ಯಥಾ ಕಥಂ ಪನ ತ್ವಂ, ಭಿಕ್ಖು, ಭಾವೇಸಿ ಮರಣಸ್ಸತಿ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಇಧ ಮಯ್ಹಂ, ಭನ್ತೇ , ಏವಂ ಹೋತಿ – ‘ಅಹೋ ವತಾಹಂ ತದನ್ತರಂ ಜೀವೇಯ್ಯಂ ಯದನ್ತರಂ ಅಸ್ಸಸಿತ್ವಾ ವಾ ಪಸ್ಸಸಾಮಿ ಪಸ್ಸಸಿತ್ವಾ ವಾ ಅಸ್ಸಸಾಮಿ, ಭಗವತೋ ಸಾಸನಂ ಮನಸಿ ಕರೇಯ್ಯಂ, ಬಹು ವತ ಮೇ ಕತಂ ಅಸ್ಸಾ’ತಿ। ಏವಂ ಖೋ ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಭಾವೇಮಿ ಮರಣಸ್ಸತಿ’’ನ್ತಿ।
ಏವಂ ವುತ್ತೇ ಭಗವಾ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಏತದವೋಚ – ‘‘ಯೋ ಚಾಯಂ ಯ್ವಾಯಂ (ಪೀ॰ ಕ॰), ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ಏವಂ ಮರಣಸ್ಸತಿಂ ಭಾವೇತಿ – ‘ಅಹೋ ವತಾಹಂ ರತ್ತಿನ್ದಿವಂ ಜೀವೇಯ್ಯಂ, ಭಗವತೋ ಸಾಸನಂ ಮನಸಿ ಕರೇಯ್ಯಂ, ಬಹು ವತ ಮೇ ಕತಂ ಅಸ್ಸಾ’’’ತಿ।
‘‘ಯೋ ಚಾಯಂ ಯೋಪಾಯಂ (ಕ॰), ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ಏವಂ ಮರಣಸ್ಸತಿಂ ಭಾವೇತಿ – ‘ಅಹೋ ವತಾಹಂ ದಿವಸಂ ಜೀವೇಯ್ಯಂ, ಭಗವತೋ ಸಾಸನಂ ಮನಸಿ ಕರೇಯ್ಯಂ, ಬಹು ವತ ಮೇ ಕತಂ ಅಸ್ಸಾ’’’ತಿ।
‘‘ಯೋ ಚಾಯಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ಏವಂ ಮರಣಸ್ಸತಿಂ ಭಾವೇತಿ – ‘ಅಹೋ ವತಾಹಂ ತದನ್ತರಂ ಜೀವೇಯ್ಯಂ ಯದನ್ತರಂ ಏಕಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಭುಞ್ಜಾಮಿ, ಭಗವತೋ ಸಾಸನಂ ಮನಸಿ ಕರೇಯ್ಯಂ, ಬಹು ವತ ಮೇ ಕತಂ ಅಸ್ಸಾ’’’ತಿ।
‘‘ಯೋ ಚಾಯಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ಏವಂ ಮರಣಸ್ಸತಿಂ ಭಾವೇತಿ – ‘ಅಹೋ ವತಾಹಂ ತದನ್ತರಂ ಜೀವೇಯ್ಯಂ ಯದನ್ತರಂ ಚತ್ತಾರೋ ಪಞ್ಚ ಆಲೋಪೇ ಸಙ್ಖಾದಿತ್ವಾ ಅಜ್ಝೋಹರಾಮಿ, ಭಗವತೋ ಸಾಸನಂ ಮನಸಿ ಕರೇಯ್ಯಂ , ಬಹು ವತ ಮೇ ಕತಂ ಅಸ್ಸಾ’ತಿ। ಇಮೇ ವುಚ್ಚನ್ತಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖೂ ಪಮತ್ತಾ ವಿಹರನ್ತಿ ದನ್ಧಂ ಮರಣಸ್ಸತಿಂ ಭಾವೇನ್ತಿ ಆಸವಾನಂ ಖಯಾಯ।
‘‘ಯೋ ಚ ಖ್ವಾಯಂ ಯೋಪಾಯಂ (ಕ॰), ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ಏವಂ ಮರಣಸ್ಸತಿಂ ಭಾವೇತಿ – ‘ಅಹೋ ವತಾಹಂ ತದನ್ತರಂ ಜೀವೇಯ್ಯಂ ಯದನ್ತರಂ ಏಕಂ ಆಲೋಪಂ ಸಙ್ಖಾದಿತ್ವಾ ಅಜ್ಝೋಹರಾಮಿ, ಭಗವತೋ ಸಾಸನಂ ಮನಸಿ ಕರೇಯ್ಯಂ, ಬಹು ವತ ಮೇ ಕತಂ ಅಸ್ಸಾ’’’ತಿ।
‘‘ಯೋ ಚಾಯಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ಏವಂ ಮರಣಸ್ಸತಿಂ ಭಾವೇತಿ – ‘ಅಹೋ ವತಾಹಂ ತದನ್ತರಂ ಜೀವೇಯ್ಯಂ ಯದನ್ತರಂ ಅಸ್ಸಸಿತ್ವಾ ವಾ ಪಸ್ಸಸಾಮಿ ಪಸ್ಸಸಿತ್ವಾ ವಾ ಅಸ್ಸಸಾಮಿ, ಭಗವತೋ ಸಾಸನಂ ಮನಸಿ ಕರೇಯ್ಯಂ, ಬಹು ವತ ಮೇ ಕತಂ ಅಸ್ಸಾ’ತಿ। ಇಮೇ ವುಚ್ಚನ್ತಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖೂ ಅಪ್ಪಮತ್ತಾ ವಿಹರನ್ತಿ ತಿಕ್ಖಂ ಮರಣಸ್ಸತಿಂ ಭಾವೇನ್ತಿ ಆಸವಾನಂ ಖಯಾಯ।
‘‘ತಸ್ಮಾತಿಹ , ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏವಂ ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ – ‘ಅಪ್ಪಮತ್ತಾ ವಿಹರಿಸ್ಸಾಮ, ತಿಕ್ಖಂ ಮರಣಸ್ಸತಿಂ ಭಾವೇಸ್ಸಾಮ ಆಸವಾನಂ ಖಯಾಯಾ’ತಿ। ಏವಞ್ಹಿ ವೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ। ನವಮಂ।
೧೦. ದುತಿಯಮರಣಸ್ಸತಿಸುತ್ತಂ
೨೦. ಏಕಂ ಸಮಯಂ ಭಗವಾ ನಾತಿಕೇ ವಿಹರತಿ ಗಿಞ್ಜಕಾವಸಥೇ। ತತ್ರ ಖೋ ಭಗವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಆಮನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಮರಣಸ್ಸತಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಾವಿತಾ ಬಹುಲೀಕತಾ ಮಹಪ್ಫಲಾ ಹೋತಿ ಮಹಾನಿಸಂಸಾ ಅಮತೋಗಧಾ ಅಮತಪರಿಯೋಸಾನಾ। ಕಥಂ ಭಾವಿತಾ ಚ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮರಣಸ್ಸತಿ ಕಥಂ ಬಹುಲೀಕತಾ ಮಹಪ್ಫಲಾ ಹೋತಿ ಮಹಾನಿಸಂಸಾ ಅಮತೋಗಧಾ ಅಮತಪರಿಯೋಸಾನಾ?
‘‘ಇಧ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ದಿವಸೇ ನಿಕ್ಖನ್ತೇ ರತ್ತಿಯಾ ಪತಿಹಿತಾಯ ಪಟಿಗತಾಯ (ಕ॰) ಅ॰ ನಿ॰ ೮.೭೪ ಇತಿ ಪಟಿಸಞ್ಚಿಕ್ಖತಿ – ‘ಬಹುಕಾ ಖೋ ಮೇ ಪಚ್ಚಯಾ ಮರಣಸ್ಸ – ಅಹಿ ವಾ ಮಂ ಡಂಸೇಯ್ಯ, ವಿಚ್ಛಿಕೋ ವಾ ಮಂ ಡಂಸೇಯ್ಯ, ಸತಪದೀ ವಾ ಮಂ ಡಂಸೇಯ್ಯ; ತೇನ ಮೇ ಅಸ್ಸ ಕಾಲಕಿರಿಯಾ , ಸೋ ಮಮಸ್ಸ ಅನ್ತರಾಯೋ। ಉಪಕ್ಖಲಿತ್ವಾ ವಾ ಪಪತೇಯ್ಯಂ, ಭತ್ತಂ ವಾ ಮೇ ಭುತ್ತಂ ಬ್ಯಾಪಜ್ಜೇಯ್ಯ, ಪಿತ್ತಂ ವಾ ಮೇ ಕುಪ್ಪೇಯ್ಯ , ಸೇಮ್ಹಂ ವಾ ಮೇ ಕುಪ್ಪೇಯ್ಯ, ಸತ್ಥಕಾ ವಾ ಮೇ ವಾತಾ ಕುಪ್ಪೇಯ್ಯುಂ; ತೇನ ಮೇ ಅಸ್ಸ ಕಾಲಕಿರಿಯಾ, ಸೋ ಮಮಸ್ಸ ಅನ್ತರಾಯೋ’ತಿ। ತೇನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖುನಾ ಇತಿ ಪಟಿಸಞ್ಚಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ – ‘ಅತ್ಥಿ ನು ಖೋ ಮೇ ಪಾಪಕಾ ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ಅಪ್ಪಹೀನಾ, ಯೇ ಮೇ ಅಸ್ಸು ರತ್ತಿಂ ಕಾಲಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಅನ್ತರಾಯಾಯಾ’’’ತಿ।
‘‘ಸಚೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಮಾನೋ ಏವಂ ಜಾನಾತಿ – ‘ಅತ್ಥಿ ಮೇ ಪಾಪಕಾ ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ಅಪ್ಪಹೀನಾ, ಯೇ ಮೇ ಅಸ್ಸು ರತ್ತಿಂ ಕಾಲಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಅನ್ತರಾಯಾಯಾ’ತಿ, ತೇನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖುನಾ ತೇಸಂಯೇವ ಪಾಪಕಾನಂ ಅಕುಸಲಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಪಹಾನಾಯ ಅಧಿಮತ್ತೋ ಛನ್ದೋ ಚ ವಾಯಾಮೋ ಚ ಉಸ್ಸಾಹೋ ಚ ಉಸ್ಸೋಳ್ಹೀ ಚ ಅಪ್ಪಟಿವಾನೀ ಚ ಸತಿ ಚ ಸಮ್ಪಜಞ್ಞಞ್ಚ ಕರಣೀಯಂ। ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಆದಿತ್ತಚೇಲೋ ವಾ ಆದಿತ್ತಸೀಸೋ ವಾ ತಸ್ಸೇವ ಚೇಲಸ್ಸ ವಾ ಸೀಸಸ್ಸ ವಾ ನಿಬ್ಬಾಪನಾಯ ಅಧಿಮತ್ತಂ ಛನ್ದಞ್ಚ ವಾಯಾಮಞ್ಚ ಉಸ್ಸಾಹಞ್ಚ ಉಸ್ಸೋಳ್ಹಿಞ್ಚ ಅಪ್ಪಟಿವಾನಿಞ್ಚ ಸತಿಞ್ಚ ಸಮ್ಪಜಞ್ಞಞ್ಚ ಕರೇಯ್ಯ; ಏವಮೇವಂ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ತೇಸಂಯೇವ ಪಾಪಕಾನಂ ಅಕುಸಲಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಪಹಾನಾಯ ಅಧಿಮತ್ತೋ ಛನ್ದೋ ಚ ವಾಯಾಮೋ ಚ ಉಸ್ಸಾಹೋ ಚ ಉಸ್ಸೋಳ್ಹೀ ಚ ಅಪ್ಪಟಿವಾನೀ ಚ ಸತಿ ಚ ಸಮ್ಪಜಞ್ಞಞ್ಚ ಕರಣೀಯಂ।
‘‘ಸಚೇ ಪನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಮಾನೋ ಏವಂ ಜಾನಾತಿ – ‘ನತ್ಥಿ ಮೇ ಪಾಪಕಾ ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ಅಪ್ಪಹೀನಾ, ಯೇ ಮೇ ಅಸ್ಸು ರತ್ತಿಂ ಕಾಲಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಅನ್ತರಾಯಾಯಾ’ತಿ, ತೇನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖುನಾ ತೇನೇವ ಪೀತಿಪಾಮೋಜ್ಜೇನ ವಿಹಾತಬ್ಬಂ ಅಹೋರತ್ತಾನುಸಿಕ್ಖಿನಾ ಕುಸಲೇಸು ಧಮ್ಮೇಸು।
‘‘ಇಧ ಪನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ರತ್ತಿಯಾ ನಿಕ್ಖನ್ತಾಯ ದಿವಸೇ ಪತಿಹಿತೇ ಇತಿ ಪಟಿಸಞ್ಚಿಕ್ಖತಿ – ‘ಬಹುಕಾ ಖೋ ಮೇ ಪಚ್ಚಯಾ ಮರಣಸ್ಸ – ಅಹಿ ವಾ ಮಂ ಡಂಸೇಯ್ಯ, ವಿಚ್ಛಿಕೋ ವಾ ಮಂ ಡಂಸೇಯ್ಯ, ಸತಪದೀ ವಾ ಮಂ ಡಂಸೇಯ್ಯ; ತೇನ ಮೇ ಅಸ್ಸ ಕಾಲಕಿರಿಯಾ ಸೋ ಮಮಸ್ಸ ಅನ್ತರಾಯೋ। ಉಪಕ್ಖಲಿತ್ವಾ ವಾ ಪಪತೇಯ್ಯಂ, ಭತ್ತಂ ವಾ ಮೇ ಭುತ್ತಂ ಬ್ಯಾಪಜ್ಜೇಯ್ಯ, ಪಿತ್ತಂ ವಾ ಮೇ ಕುಪ್ಪೇಯ್ಯ, ಸೇಮ್ಹಂ ವಾ ಮೇ ಕುಪ್ಪೇಯ್ಯ, ಸತ್ಥಕಾ ವಾ ಮೇ ವಾತಾ ಕುಪ್ಪೇಯ್ಯುಂ; ತೇನ ಮೇ ಅಸ್ಸ ಕಾಲಕಿರಿಯಾ ಸೋ ಮಮಸ್ಸ ಅನ್ತರಾಯೋ’ತಿ। ತೇನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖುನಾ ಇತಿ ಪಟಿಸಞ್ಚಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ – ‘ಅತ್ಥಿ ನು ಖೋ ಮೇ ಪಾಪಕಾ ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ಅಪ್ಪಹೀನಾ, ಯೇ ಮೇ ಅಸ್ಸು ದಿವಾ ಕಾಲಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಅನ್ತರಾಯಾಯಾ’’’ತಿ।
‘‘ಸಚೇ , ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಮಾನೋ ಏವಂ ಜಾನಾತಿ – ‘ಅತ್ಥಿ ಮೇ ಪಾಪಕಾ ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ಅಪ್ಪಹೀನಾ, ಯೇ ಮೇ ಅಸ್ಸು ದಿವಾ ಕಾಲಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಅನ್ತರಾಯಾಯಾ’ತಿ, ತೇನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖುನಾ ತೇಸಂಯೇವ ಪಾಪಕಾನಂ ಅಕುಸಲಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಪಹಾನಾಯ ಅಧಿಮತ್ತೋ ಛನ್ದೋ ಚ ವಾಯಾಮೋ ಚ ಉಸ್ಸಾಹೋ ಚ ಉಸ್ಸೋಳ್ಹೀ ಚ ಅಪ್ಪಟಿವಾನೀ ಚ ಸತಿ ಚ ಸಮ್ಪಜಞ್ಞಞ್ಚ ಕರಣೀಯಂ। ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಆದಿತ್ತಚೇಲೋ ವಾ ಆದಿತ್ತಸೀಸೋ ವಾ ತಸ್ಸೇವ ಚೇಲಸ್ಸ ವಾ ಸೀಸಸ್ಸ ವಾ ನಿಬ್ಬಾಪನಾಯ ಅಧಿಮತ್ತಂ ಛನ್ದಞ್ಚ ವಾಯಾಮಞ್ಚ ಉಸ್ಸಾಹಞ್ಚ ಉಸ್ಸೋಳ್ಹಿಞ್ಚ ಅಪ್ಪಟಿವಾನಿಞ್ಚ ಸತಿಞ್ಚ ಸಮ್ಪಜಞ್ಞಞ್ಚ ಕರೇಯ್ಯ; ಏವಮೇವಂ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ತೇಸಂಯೇವ ಪಾಪಕಾನಂ ಅಕುಸಲಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಪಹಾನಾಯ ಅಧಿಮತ್ತೋ ಛನ್ದೋ ಚ ವಾಯಾಮೋ ಚ ಉಸ್ಸಾಹೋ ಚ ಉಸ್ಸೋಳ್ಹೀ ಚ ಅಪ್ಪಟಿವಾನೀ ಚ ಸತಿ ಚ ಸಮ್ಪಜಞ್ಞಞ್ಚ ಕರಣೀಯಂ।
‘‘ಸಚೇ ಪನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಮಾನೋ ಏವಂ ಜಾನಾತಿ – ‘ನತ್ಥಿ ಮೇ ಪಾಪಕಾ ಅಕುಸಲಾ ಧಮ್ಮಾ ಅಪ್ಪಹೀನಾ, ಯೇ ಮೇ ಅಸ್ಸು ದಿವಾ ಕಾಲಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಅನ್ತರಾಯಾಯಾ’ತಿ, ತೇನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖುನಾ ತೇನೇವ ಪೀತಿಪಾಮೋಜ್ಜೇನ ವಿಹಾತಬ್ಬಂ ಅಹೋರತ್ತಾನುಸಿಕ್ಖಿನಾ ಕುಸಲೇಸು ಧಮ್ಮೇಸು। ಏವಂ ಭಾವಿತಾ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮರಣಸ್ಸತಿ ಏವಂ ಬಹುಲೀಕತಾ ಮಹಪ್ಫಲಾ ಹೋತಿ ಮಹಾನಿಸಂಸಾ ಅಮತೋಗಧಾ ಅಮತಪರಿಯೋಸಾನಾ’’ತಿ। ದಸಮಂ।
ಸಾರಣೀಯವಗ್ಗೋ ದುತಿಯೋ।
ತಸ್ಸುದ್ದಾನಂ –
ದ್ವೇ ಸಾರಣೀ ನಿಸಾರಣೀಯಂ, ಭದ್ದಕಂ ಅನುತಪ್ಪಿಯಂ।
ನಕುಲಂ ಸೋಪ್ಪಮಚ್ಛಾ ಚ, ದ್ವೇ ಹೋನ್ತಿ ಮರಣಸ್ಸತೀತಿ॥