(೭) ೨. ಯಮಕವಗ್ಗೋ
೧. ಅವಿಜ್ಜಾಸುತ್ತಾದಿವಣ್ಣನಾ
೬೧-೬೨. ದುತಿಯಸ್ಸ ಪಠಮೇ ಸಾಹಾರನ್ತಿ ಸಪಚ್ಚಯಂ। ವಿಜ್ಜಾವಿಮುತ್ತಿನ್ತಿ ಫಲಞಾಣಞ್ಚೇವ ಸೇಸಸಮ್ಪಯುತ್ತಧಮ್ಮೇ ಚ। ಬೋಜ್ಝಙ್ಗಾತಿ ಮಗ್ಗಬೋಜ್ಝಙ್ಗಾ। ದುತಿಯೇ ಭವತಣ್ಹಾಯಾತಿ ಭವಪತ್ಥನಾಯ। ಏವಂ ದ್ವೀಸುಪಿ ಸುತ್ತೇಸು ವಟ್ಟಮೇವ ಕಥಿತಂ, ವಟ್ಟಞ್ಚೇತ್ಥ ಪಠಮೇ ಸುತ್ತೇ ಅವಿಜ್ಜಾಮೂಲಕಂ ವಟ್ಟಂ ಕಥಿತಂ, ದುತಿಯೇ ತಣ್ಹಾಮೂಲಕಂ।
೩-೪. ನಿಟ್ಠಙ್ಗತಸುತ್ತಾದಿವಣ್ಣನಾ
೬೩-೬೪. ತತಿಯೇ ನಿಟ್ಠಂ ಗತಾತಿ ನಿಬ್ಬೇಮತಿಕಾ। ಇಧ ನಿಟ್ಠಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂಯೇವ ಲೋಕೇ ಪರಿನಿಬ್ಬಾನಂ। ಇಧ ವಿಹಾಯಾತಿ ಇಮಂ ಲೋಕಂ ವಿಜಹಿತ್ವಾ ಸುದ್ಧಾವಾಸಬ್ರಹ್ಮಲೋಕಂ। ಚತುತ್ಥೇ ಅವೇಚ್ಚಪ್ಪಸನ್ನಾತಿ ಅಚಲಪ್ಪಸಾದೇನ ಸಮ್ಪನ್ನಾ। ಸೋತಾಪನ್ನಾತಿ ಅರಿಯಮಗ್ಗಸೋತಂ ಆಪನ್ನಾ।
೫-೭. ಪಠಮಸುಖಸುತ್ತಾದಿವಣ್ಣನಾ
೬೫-೬೭. ಪಞ್ಚಮೇ ನಳಕಪಾನನ್ತಿ ಅತೀತೇ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಓವಾದೇ ಠತ್ವಾ ವಾನರಯೂಥೇನ ನಳೇಹಿ ಉದಕಸ್ಸ ಪೀತಟ್ಠಾನೇ ಮಾಪಿತತ್ತಾ ಏವಂಲದ್ಧನಾಮೋ ನಿಗಮೋ। ತುಣ್ಹೀಭೂತಂ ತುಣ್ಹೀಭೂತನ್ತಿ ಯಂ ಯಂ ದಿಸಂ ಅನುವಿಲೋಕೇತಿ, ತತ್ಥ ತತ್ಥ ತುಣ್ಹೀಭೂತಮೇವ। ಅನುವಿಲೋಕೇತ್ವಾತಿ ತತೋ ತತೋ ವಿಲೋಕೇತ್ವಾ। ಪಿಟ್ಠಿ ಮೇ ಆಗಿಲಾಯತೀತಿ ಕಸ್ಮಾ ಆಗಿಲಾಯತಿ? ಭಗವತೋ ಹಿ ಛ ವಸ್ಸಾನಿ ಮಹಾಪಧಾನಂ ಪದಹನ್ತಸ್ಸ ಮಹನ್ತಂ ಕಾಯದುಕ್ಖಂ ಅಹೋಸಿ, ಅಥಸ್ಸ ಅಪರಭಾಗೇ ಮಹಲ್ಲಕಕಾಲೇ ಪಿಟ್ಠಿವಾತೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ। ಉಪಾದಿನ್ನಕಸರೀರಸ್ಸ ಠಾನನಿಸಜ್ಜಾದೀಹಿ ಅಪ್ಪಮತ್ತಕೇನ ಆಬಾಧೇನ ನ ಸಕ್ಕಾ ಕೇನಚಿ ಭವಿತುಂ। ತಂ ಗಹೇತ್ವಾಪಿ ಥೇರಸ್ಸ ಓಕಾಸಕರಣತ್ಥಂ ಏವಮಾಹ। ಸಙ್ಘಾಟಿಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತೇ ಪತಿರೂಪಟ್ಠಾನೇ ಪಞ್ಞತ್ತಸ್ಸ ಕಪ್ಪಿಯಮಞ್ಚಸ್ಸ ಉಪರಿ ಅತ್ಥರಿತ್ವಾ।
೯-೧೦. ಕಥಾವತ್ಥುಸುತ್ತದ್ವಯವಣ್ಣನಾ
೬೯-೭೦. ನವಮೇ ತಿರಚ್ಛಾನಕಥನ್ತಿ ಅನಿಯ್ಯಾನಿಕತ್ತಾ ಸಗ್ಗಮೋಕ್ಖಮಗ್ಗಾನಂ ತಿರಚ್ಛಾನಭೂತಂ ಕಥಂ। ತತ್ಥ ರಾಜಾನಂ ಆರಬ್ಭ ‘‘ಮಹಾಸಮ್ಮತೋ ಮನ್ಧಾತಾ ಧಮ್ಮಾಸೋಕೋ ರಾಜಕಥಾ। ಏಸ ನಯೋ ಚೋರಕಥಾದೀಸು। ತೇಸು ‘‘ಅಸುಕೋ ರಾಜಾ ಅಭಿರೂಪೋ ದಸ್ಸನೀಯೋ’’ತಿಆದಿನಾ ಗೇಹಸಿತಕಥಾವ ತಿರಚ್ಛಾನಕಥಾ ಹೋತಿ, ‘‘ಸೋಪಿ ನಾಮ ಏವಂಮಹಾನುಭಾವೋ ಖಯಂ ಗತೋ’’ತಿ ಏವಂ ಪವತ್ತಾ ಪನ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಭಾವೇ ತಿಟ್ಠತಿ। ಚೋರೇಸುಪಿ ‘‘ಮೂಲದೇವೋ ಏವಂಮಹಾನುಭಾವೋ, ಮೇಘದೇವೋ ಏವಂಮಹಾನುಭಾವೋ’’ತಿ ತೇಸಂ ಕಮ್ಮಂ ಪಟಿಚ್ಚ ‘‘ಅಹೋ ಸೂರಾ’’ತಿ ಗೇಹಸಿತಕಥಾವ ತಿರಚ್ಛಾನಕಥಾ। ಯುದ್ಧೇಸುಪಿ ಭಾರತಯುದ್ಧಾದೀಸು ‘‘ಅಸುಕೇನ ಅಸುಕೋ ಏವಂ ಮಾರಿತೋ ಏವಂ ವಿದ್ಧೋ’’ತಿ ಕಮ್ಮಸ್ಸಾದವಸೇನೇವ ಕಥಾ ತಿರಚ್ಛಾನಕಥಾ, ‘‘ತೇಪಿ ನಾಮ ಖಯಂ ಗತಾ’’ತಿ ಏವಂ ಪವತ್ತಾ ಪನ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಮೇವ
ಞಾತಿಕಥಾದೀಸುಪಿ ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ಞಾತಕಾ ಸೂರಾ ಸಮತ್ಥಾ’’ತಿ ವಾ ‘‘ಪುಬ್ಬೇ ಮಯಂ ಏವಂ ವಿಚಿತ್ರೇಹಿ ಯಾನೇಹಿ ವಿಚರಿಮ್ಹಾ’’ತಿ ವಾ ಅಸ್ಸಾದವಸೇನ ವತ್ತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ ಗಾಮಕಥಾಪಿ ಸುನಿವಿಟ್ಠದುನ್ನಿವಿಟ್ಠಸುಭಿಕ್ಖದುಬ್ಭಿಕ್ಖಾದಿವಸೇನ ನಿಗಮನಗರಜನಪದಕಥಾಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ।
ಇತ್ಥಿಕಥಾಪಿ ವಣ್ಣಸಣ್ಠಾನಾದೀನಿ ಪಟಿಚ್ಚ ಅಸ್ಸಾದವಸೇನ ನ ವಟ್ಟತಿ, ‘‘ಸದ್ಧಾ ಪಸನ್ನಾ ಖಯಂ ಗತಾ’’ತಿ ಏವಮೇವ ವಟ್ಟತಿ। ಸೂರಕಥಾಪಿ ‘‘ನನ್ದಿಮಿತ್ತೋ ನಾಮ ಯೋಧೋ ಸೂರೋ ಅಹೋಸೀ’’ತಿ ಅಸ್ಸಾದವಸೇನೇವ ನ ವಟ್ಟತಿ, ‘‘ಸದ್ಧೋ ಅಹೋಸಿ ಖಯಂ ಗತೋ’’ತಿ ಏವಮೇವ ವಟ್ಟತಿ। ಸುರಾಕಥನ್ತಿ ಪಾಳಿಯಂ ಪನ ಅನೇಕವಿಧಂ ಮಜ್ಜಕಥಂ ಅಸ್ಸಾದವಸೇನ ಕಥೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಆದೀನವವಸೇನೇವ ವತ್ತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ವಿಸಿಖಾಕಥಾಪಿ ‘‘ಅಸುಕವಿಸಿಖಾ ಸುನಿವಿಟ್ಠಾ ದುನ್ನಿವಿಟ್ಠಾ ಸೂರಾ ಸಮತ್ಥಾ’’ತಿ ಅಸ್ಸಾದವಸೇನೇವ ನ ವಟ್ಟತಿ, ‘‘ಸದ್ಧಾ ಪಸನ್ನಾ ಖಯಂ ಗತಾ’’ತಿ ವಟ್ಟತಿ। ಕುಮ್ಭಟ್ಠಾನಕಥಾ ನಾಮ ಕೂಟಟ್ಠಾನಕಥಾ ಉದಕತಿತ್ಥಕಥಾ ವುಚ್ಚತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೧೭; ಮ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೨೨೩; ಸಂ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೩.೫.೧೦೮೦)। ಕುಮ್ಭದಾಸಿಕಥಾ ವಾ। ಸಾಪಿ ‘‘ಪಾಸಾದಿಕಾ ನಚ್ಚಿತುಂ ಗಾಯಿತುಂ ಛೇಕಾ’’ತಿ ಅಸ್ಸಾದವಸೇನ ನ ವಟ್ಟತಿ, ‘‘ಸದ್ಧಾ ಪಸನ್ನಾ’’ತಿಆದಿನಾ ನಯೇನೇವ ವಟ್ಟತಿ।
ಪುಬ್ಬಪೇತಕಥಾ ನಾಮ ಅತೀತಞಾತಿಕಥಾ। ತತ್ಥ ವತ್ತಮಾನಞಾತಿಕಥಾಸದಿಸೋವ ವಿನಿಚ್ಛಯೋ। ನಾನತ್ತಕಥಾ ನಾಮ ಪುರಿಮಪಚ್ಛಿಮಕಥಾವಿಮುತ್ತಾ ಅವಸೇಸಾ ನಾನಾಸಭಾವಾ ತಿರಚ್ಛಾನಕಥಾ। ಲೋಕಕ್ಖಾಯಿಕಾ ನಾಮ ‘‘ಅಯಂ ಲೋಕೋ ಕೇನ ನಿಮ್ಮಿತೋ? ಅಸುಕೇನ ನಾಮ ಸಮುದ್ದಕ್ಖಾಯಿಕಾ ನಾಮ ಕಸ್ಮಾ ಸಮುದ್ದೋ ಸಾಗರೋತಿ। ಸಾಗರದೇವೇನ ಖತತ್ತಾ ಭವೋತಿ ವುದ್ಧಿ, ಅಭವೋತಿ ಹಾನಿ। ಇತಿ ಭವೋ ಇತಿ ಅಭವೋತಿ ಯಂ ವಾ ತಂ ವಾ ನಿರತ್ಥಕಕಾರಣಂ ವತ್ವಾ ಪವತ್ತಿತಕಥಾ ಇತಿಭವಾಭವಕಥಾ ನಾಮ।
ತೇಜಸಾ ತೇಜನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ತೇಜಸಾ ತೇಸಂ ತೇಜಂ। ಪರಿಯಾದಿಯೇಯ್ಯಾಥಾತಿ ಖೇಪೇತ್ವಾ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಭಿಭವೇಯ್ಯಾಥ। ತತ್ರಿದಂ ವತ್ಥು – ಏಕೋ ಪಿಣ್ಡಪಾತಿಕೋ ಪಾಸಂಸಾನಿ ಠಾನಾನೀತಿ ಪಸಂಸಾವಹಾನಿ ಕಾರಣಾನಿ। ಸೇಸಂ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಉತ್ತಾನತ್ಥಮೇವಾತಿ।
ಯಮಕವಗ್ಗೋ ದುತಿಯೋ।