॥ ನಮೋ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಅರಹತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ॥
ಅಙ್ಗುತ್ತರನಿಕಾಯೇ
ಅಟ್ಠಕನಿಪಾತ-ಟೀಕಾ
೧. ಪಠಮಪಣ್ಣಾಸಕಂ
೧. ಮೇತ್ತಾವಗ್ಗೋ
೧. ಮೇತ್ತಾಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
೧. ಅಟ್ಠಕನಿಪಾತಸ್ಸ ವಡ್ಢಿತಾಯಾತಿ ಭಾವನಾಪಾರಿಪೂರಿವಸೇನ ಪರಿಬ್ರೂಹಿತಾಯ। ಪುನಪ್ಪುನಂ ಕತಾಯಾತಿ ಭಾವನಾಯ ಬಹುಲೀಕರಣೇನ ಅಪರಾಪರಂ ಪವತ್ತಿತಾಯ। ಯುತ್ತಯಾನಸದಿಸಕತಾಯಾತಿ ಯಥಾ ಯುತ್ತಆಜಞ್ಞಯಾನಂ ಛೇಕೇನ ಸಾರಥಿನಾ ಅಧಿಟ್ಠಿತಂ ಯಥಾರುಚಿ ಪವತ್ತತಿ, ಏವಂ ಯಥಾರುಚಿ ಪವತ್ತಾರಹತಂ ಗಮಿತಾಯ। ಪತಿಟ್ಠಾನಟ್ಠೇನಾತಿ ಸಬ್ಬಸಮ್ಪತ್ತಿಅಧಿಟ್ಠಾನಟ್ಠೇನ। ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಿತಾಯಾತಿ ಭಾವನಾಬಹುಲೀಕಾರೇಹಿ ಪತಿ ಪತಿ ಉಪಟ್ಠಿತಾಯ ಅವಿಜಹಿತಾಯ। ಸಮನ್ತತೋ ಚಿತಾಯಾತಿ ಸಬ್ಬಭಾಗೇನ ಭಾವನಾನುರೂಪಂ ಚಯಂ ಗಮಿತಾಯ। ತೇನಾಹ ‘‘ಉಪಚಿತಾಯಾ’’ತಿ। ಸುಟ್ಠು ಸಮಾರದ್ಧಾಯಾತಿ ಅತಿವಿಯ ಸಮ್ಮದೇವ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಗತಾಯ।
ಯೋ ಚ ಮೇತ್ತಂ ಭಾವಯತೀತಿಆದೀಸು ಯೋ ಕೋಚಿ ಗಹಟ್ಠೋ ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ವಾ। ಮೇತ್ತನ್ತಿ ಮೇತ್ತಾಝಾನಂ।
ಅಪ್ಪಮಾಣನ್ತಿ ಭಾವನಾವಸೇನ ಆರಮ್ಮಣವಸೇನ ಚ ಅಪ್ಪಮಾಣಂ। ಅಸುಭಭಾವನಾದಯೋ ವಿಯ ಹಿ ಆರಮ್ಮಣೇ ಏಕದೇಸಗ್ಗಹಣಂ ಅಕತ್ವಾ ಅನವಸೇಸಫರಣವಸೇನ ಅನೋಧಿಸೋ ಫರಣವಸೇನ ಚ, ಅಪ್ಪಮಾಣಾರಮ್ಮಣತಾಯ ಪಗುಣಭಾವನಾವಸೇನ ಚ ಅಪ್ಪಮಾಣಂ। ತನೂ ಸಂಯೋಜನಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಮೇತ್ತಂ ಪಾದಕಂ ಕತ್ವಾ ಸಮ್ಮಸಿತ್ವಾ ಹೇಟ್ಠಿಮೇ ಅರಿಯಮಗ್ಗೇ ಅಧಿಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸ ಸುಖೇನೇವ ಪಟಿಘಸಂಯೋಜನಾದಯೋ ಪಹೀಯಮಾನಾ ತನೂ ಹೋನ್ತೀತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ।
ಏವಂ ಕಿಲೇಸಪ್ಪಹಾನಞ್ಚ ನಿಬ್ಬಾನಾಧಿಗಮಞ್ಚ ಮೇತ್ತಾಭಾವನಾಯ ಸಿಖಾಪ್ಪತ್ತಮಾನಿಸಂಸಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಅಞ್ಞೇಪಿ ಆನಿಸಂಸೇ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಏಕಮ್ಪಿ ಚೇ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಅದುಟ್ಠಚಿತ್ತೋತಿ ಮೇತ್ತಾಬಲೇನ ಸುಟ್ಠು ವಿಕ್ಖಮ್ಭಿತಬ್ಯಾಪಾದತಾಯ ಬ್ಯಾಪಾದೇನ ಅದೂಸಿತಚಿತ್ತೋ। ಮೇತ್ತಾಯತೀತಿ ಹಿತಫರಣವಸೇನ ಮೇತ್ತಂ ಕುಸಲೀತಿ ಅತಿಸಯೇನ ಕುಸಲವಾ ಮಹಾಪುಞ್ಞೋ, ಪಟಿಘಾದಿಅನತ್ಥವಿಗಮೇನ ಖೇಮೀ। ಸಬ್ಬೇ ಚ ಪಾಣೇತಿ ಚ-ಸದ್ದೋ ಬ್ಯತಿರೇಕೋ। ಮನಸಾನುಕಮ್ಪೀತಿ ಚಿತ್ತೇನ ಅನುಕಮ್ಪನ್ತೋ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಏಕಸತ್ತವಿಸಯಾಪಿ ತಾವ ಮೇತ್ತಾ ಮಹಾಕುಸಲರಾಸಿ, ಸಬ್ಬೇ ಪನ ಪಾಣೇ ಅತ್ತನೋ ಪುತ್ತಂ ವಿಯ ಹಿತಫರಣೇನ ಮನಸಾ ಅನುಕಮ್ಪನ್ತೋ ಪಹುಕಂ ಪಹುಂ ಅನಪ್ಪಕಂ ಅಪರಿಯನ್ತಂ ಚತುಸಟ್ಠಿಮಹಾಕಪ್ಪೇಪಿ ಅತ್ತನೋ ವಿಪಾಕಪ್ಪಬನ್ಧಂ ಪವತ್ತೇತುಂ ಸಮತ್ಥಂ ಉಳಾರಂ ಪುಞ್ಞಂ ಅರಿಯೋ ಪರಿಸುದ್ಧಚಿತ್ತೋ ಪುಗ್ಗಲೋವ ಕರೋತಿ ನಿಪ್ಫಾದೇತೀತಿ। ಸತ್ತಭರಿತನ್ತಿ ಸತ್ತೇಹಿ ಅವಿರಳಂ, ಆಕಿಣ್ಣಮನುಸ್ಸನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।
ಸಙ್ಗಹವತ್ಥೂನೀತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ಟೀ॰ ೧.೧.೧೨೦) ಲೋಕಸ್ಸ ಸಙ್ಗಣ್ಹನಕಾರಣಾನಿ। ನಿಪ್ಫನ್ನಸಸ್ಸತೋ ನವ ಭಾಗೇ ಕಸ್ಸಕಸ್ಸ ದತ್ವಾ ರಞ್ಞಂ ಏಕಭಾಗಗ್ಗಹಣಂ ದಸಮಭಾಗಗ್ಗಹಣಂ। ಏವಂ ಕಸ್ಸಕಾ ಹಟ್ಠತುಟ್ಠಾ ಸಸ್ಸಾನಿ ಸಮ್ಪಾದೇನ್ತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಸಸ್ಸಸಮ್ಪಾದನೇ ಮೇಧಾವಿತಾತಿ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ। ತತೋ ಓರಭಾಗೇ ಕಿರ ಛಭಾಗಗ್ಗಹಣಂ ಜಾತಂ। ಛಮಾಸಿಕನ್ತಿ ಛನ್ನಂ ಛನ್ನಂ ಮಾಸಾನಂ ಪಹೋನಕಂ। ಪಾಸೇತೀತಿ ಪಾಸಗತೇ ವಿಯ ಕರೋತಿ। ವಾಚಾಯ ಪಿಯಂ ವಾಚಾಪಿಯಂ, ತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಂ ವಾಚಾಪೇಯ್ಯಂ। ಸಬ್ಬಸೋ ರಟ್ಠಸ್ಸ ಇದ್ಧಾದಿಭಾವತೋ ಖೇಮಂ। ನಿರಬ್ಬುದಂ ಚೋರಿಯಾಭಾವತೋ। ಇದ್ಧಞ್ಹಿ ರಟ್ಠಂ ಅಚೋರಿಯಂ। ‘‘ನಿರಗ್ಗಳ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ ಅಪಾರುತಘರಭಾವತೋ।
ಉದ್ಧಂಮೂಲಕಂ ಕತ್ವಾತಿ ಉಮ್ಮೂಲಂ ಕತ್ವಾ। ದ್ವೀಹಿ ಪರಿಯಞ್ಞೇಹೀತಿ ಮಹಾಯಞ್ಞಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಭಾಗೇ ಪಚ್ಛಾ ಚ ಪವತ್ತೇತಬ್ಬೇಹಿ ದ್ವೀಹಿ ಪರಿವಾರಯಞ್ಞೇಹಿ। ಸತ್ತ…ಪೇ॰… ಭೀಸನಸ್ಸಾತಿ ಸತ್ತನವುತಾಧಿಕಾನಂ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಪಸುಸತಾನಂ ಮಾರಣೇನ ಭೇರವಸ್ಸ ಪಾಪಭೀರುಕಾನಂ ಭಯಾವಹಸ್ಸ। ತಥಾ ಹಿ ವದನ್ತಿ –
‘‘ಛಸತಾನಿ
ಅಸ್ಸಮೇಧಸ್ಸ ಯಞ್ಞಸ್ಸ, ಊನಾನಿ ಪಸೂಹಿ ತೀಹೀ’’ತಿ॥ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ಟೀ॰ ೧.೧.೧೨೦; ಅ॰ ನಿ॰ ಟೀ॰ ೨.೪.೩೯)।
ಸಮ್ಮನ್ತಿ ಯುಗಚ್ಛಿದ್ದೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತಬ್ಬದಣ್ಡಕಂ। ಪಾಸನ್ತೀತಿ ಖಿಪನ್ತಿ। ಸಂಹಾರಿಮೇಹೀತಿ ಸಕಟೇಹಿ ವಹಿತಬ್ಬೇಹಿ। ಪುಬ್ಬೇ ಕಿರ ಏಕೋ ರಾಜಾ ಸಮ್ಮಾಪಾಸಂ ಯಜನ್ತೋ ಸರಸ್ಸತಿನದಿತೀರೇ ಪಥವಿಯಾ ವಿವರೇ ದಿನ್ನೇ ನಿಮುಗ್ಗೋಯೇವ ಅಹೋಸಿ। ಅನ್ಧಬಾಲಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಗತಾನುಗತಿಗತಾ ‘‘ಅಯಂ ತಸ್ಸ ಸಗ್ಗಗಮನಮಗ್ಗೋ’’ತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ತತ್ಥ ಸಮ್ಮಾಪಾಸಂ ಯಞ್ಞಂ ಪಟ್ಠಪೇನ್ತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ನಿಮುಗ್ಗೋಕಾಸತೋ ಪಭುತೀ’’ತಿ ಸತ್ರಯಾಗೋ। ಮನ್ತಪದಾಭಿಸಙ್ಖತಾನಂ ಸಪ್ಪಿಮಧೂನಂ ‘‘ವಾಜ’’ಮಿತಿ ಸಮಞ್ಞಾ। ಹಿರಞ್ಞಸುವಣ್ಣಗೋಮಹಿಂಸಾದಿ ಸತ್ತರಸಕದಕ್ಖಿಣಸ್ಸ। ಸಾರಗಬ್ಭಕೋಟ್ಠಾಗಾರಾದೀಸು ನತ್ಥಿ ಏತ್ಥ ಅಗ್ಗಳಾತಿ ನಿರಗ್ಗಳೋ। ತತ್ಥ ಕಿರ ಯಞ್ಞೇ ಅತ್ತನೋ ಸಾಪತೇಯ್ಯಂ ಅನವಸೇಸತೋ ಅನಿಗೂಹಿತ್ವಾ ನಿಯ್ಯಾತೀಯತಿ।
ಚನ್ದಪ್ಪಭಾತಿ (ಇತಿವು॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨೭) ಚನ್ದಿಮಸ್ಸೇವ ಪಭಾಯ। ತಾರಾಗಣಾವ ಸಬ್ಬೇತಿ ಯಥಾ ಸಬ್ಬೇಪಿ ತಾರಾಗಣಾ ಚನ್ದಿಮಸೋಭಾಯ ಸೋಳಸಿಮ್ಪಿ ಕಲಂ ನಾಗ್ಘನ್ತಿ, ಏವಂ ತೇ ಅಸ್ಸಮೇಧಾದಯೋ ಯಞ್ಞಾ ಮೇತ್ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ವುತ್ತಲಕ್ಖಣೇನ ಸುಭಾವಿತಸ್ಸ ಸೋಳಸಿಮ್ಪಿ ಕಲಂ ನಾನುಭವನ್ತಿ, ನ ಪಾಪುಣನ್ತಿ, ನಾಗ್ಘನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
ಇದಾನಿ ಅಪರೇಪಿ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಿಕಸಮ್ಪರಾಯಿಕೇ ಮೇತ್ತಾಭಾವನಾಯ ಆನಿಸಂಸೇ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಯೋ ನ ಹನ್ತೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಯೋತಿ ಮೇತ್ತಾಬ್ರಹ್ಮವಿಹಾರಭಾವನಾನುಯುತ್ತೋ ಪುಗ್ಗಲೋ। ನ ಹನ್ತೀತಿ ತೇನೇವ ಮೇತ್ತಾಭಾವನಾನುಭಾವೇನ ದೂರವಿಕ್ಖಮ್ಭಿತಬ್ಯಾಪಾದತಾಯ ನ ಕಞ್ಚಿ ಸತ್ತಂ ಹಿಂಸತಿ, ಲೇಡ್ಡುದಣ್ಡಾದೀಹಿ ನ ವಿಬಾಧತಿ ವಾ। ನ ಘಾತೇತೀತಿ ಪರಂ ಸಮಾದಪೇತ್ವಾ ನ ಸತ್ತೇ ಮಾರಾಪೇತಿ ನ ವಿಬಾಧಾಪೇತಿ ಚ। ನ ಜಿನಾತೀತಿ ಸಾರಮ್ಭವಿಗ್ಗಾಹಿಕಕಥಾದಿವಸೇನ ನ ಕಞ್ಚಿ ಜಿನಾತಿ ಸಾರಮ್ಭಸ್ಸೇವ ಅಭಾವತೋ, ಜಾನಿಕರಣವಸೇನ ವಾ ಅಟ್ಟಕರಣಾದಿನಾ ನ ಕಞ್ಚಿ ಜಿನಾತಿ। ತೇನಾಹ ‘‘ನ ಅತ್ತನಾ ಪರಸ್ಸ ಜಾನಿಂ ಕರೋತೀ’’ತಿ। ನ ಜಾಪಯೇತಿ ಪರೇಹಿ ಪಯೋಜೇತ್ವಾ ಪರೇಸಮ್ಪಿ ಧನಜಾನಿಂ ನ ಕಾರಾಪೇಯ್ಯ। ತೇನಾಹ ‘‘ನ ಪರೇನ ಪರಸ್ಸ ಜಾನಿಂ ಕಾರೇತೀ’’ತಿ। ಮೇತ್ತಾಯ ವಾ ಅಂಸೋ ಅವಿಹೇಠನಟ್ಠೇನ ಅವಯವಭೂತೋತಿ ಮೇತ್ತಂಸೋ।
ಮೇತ್ತಾಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
೨-೪. ಪಞ್ಞಾಸುತ್ತಾದಿವಣ್ಣನಾ
೨-೪. ದುತಿಯೇ ಆದಿಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಿಕಾಯಾತಿ ಆದಿಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಮೇವ ಆದಿಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಿಕಾ। ತೇನಾಹ ‘‘ಮಗ್ಗಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಸ್ಸ ಆದಿಭೂತಾಯಾ’’ತಿ। ಅರಿಯೋತಿ ನಿದ್ದೋಸೋ ಪರಿಸುದ್ಧೋ। ತುಣ್ಹೀಭಾವೋ ನ ತಿತ್ಥಿಯಾನಂ ಮೂಗಬ್ಬತಗಹಣಂ ವಿಯ ಅಪರಿಸುದ್ಧೋತಿ ಅರಿಯೋ ತುಣ್ಹೀಭಾವೋ। ಚತುತ್ಥಜ್ಝಾನನ್ತಿ ಉಕ್ಕಟ್ಠನಿದ್ದೇಸೇನೇತಂ ವುತ್ತಂ, ಪಠಮಜ್ಝಾನಾದೀನಿಪಿ ಅರಿಯೋ ತುಣ್ಹೀಭಾವೋತ್ವೇವ ಸಙ್ಖಂ ಜಾನನ್ತಿ ಇದಂ ಕಮ್ಮಸಾಧನನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಜಾನಿತಬ್ಬಕಂ ಜಾನಾತೀ’’ತಿ। ಯಥಾ ವಾ ಏಕಚ್ಚೋ ವಿಪರೀತಂ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ಜಾನನ್ತೋಪಿ ನ ಜಾನಾತಿ, ಪಸ್ಸನ್ತೋಪಿ ನ ಪಸ್ಸತಿ, ನ ಏವಮಯಂ। ಅಯಂ ಪನ ಜಾನನ್ತೋ ಜಾನಾತಿ, ಪಸ್ಸನ್ತೋ ಪಸ್ಸತೀತಿ ಏವಮೇತ್ಥ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ತತಿಯಾದೀನಿ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾನಿ।
ಪಞ್ಞಾಸುತ್ತಾದಿವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
೫. ಪಠಮಲೋಕಧಮ್ಮಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
೫. ಪಞ್ಚಮೇ ಲೋಕಸ್ಸ ಧಮ್ಮಾತಿ ಸತ್ತಲೋಕಸ್ಸ ಅವಸ್ಸಂಭಾವಿಧಮ್ಮಾ। ತೇನಾಹ ‘‘ಏತೇಹಿ ಮುತ್ತಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ’’ತಿಆದಿ। ಘಾಸಚ್ಛಾದನಾದೀನಂ ಲದ್ಧಿ ಲಾಭೋ, ತಾನಿ ಏವ ವಾ ಲದ್ಧಬ್ಬತೋ ಲಾಭೋ, ತದಭಾವೋ ಅಲಾಭೋ, ಲಾಭಗ್ಗಹಣೇನ ಚೇತ್ಥ ತಬ್ಬಿಸಯೋ ಅನುರೋಧೋ ಗಹಿತೋ, ಅಲಾಭಗ್ಗಹಣೇನ ವಿರೋಧೋ। ಯಸ್ಮಾ ಲೋಹಿತೇ ಸತಿ ತದುಪಘಾತವಸೇನ ಪುಬ್ಬೋ ವಿಯ ಅನುರೋಧೋ ಲದ್ಧಾವಸರೋ ಏವ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಲಾಭೇ ಆಗತೇ ಅಲಾಭೋ ಆಗತೋಯೇವಾ’’ತಿ। ಏಸ ನಯೋ ಯಸಾದೀಸುಪಿ। ಸೇಸಂ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ।
ಪಠಮಲೋಕಧಮ್ಮಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
೬-೮. ದುತಿಯಲೋಕಧಮ್ಮಸುತ್ತಾದಿವಣ್ಣನಾ
೬-೮. ಛಟ್ಠೇ ಅಧಿಕಂ ಪಯಸತಿ ಪಯುಜ್ಜತಿ ಏತೇನಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಯಾಸೋ, ಸವಿಸೇಸಂ ಇತಿಕತ್ತಬ್ಬಕಿರಿಯಾ। ತೇನಾಹ ‘‘ಅಧಿಕಪ್ಪಯೋಗೋ’’ತಿ। ಸತ್ತಮಟ್ಠಮೇಸು ನತ್ಥಿ ವತ್ತಬ್ಬಂ।
ದುತಿಯಲೋಕಧಮ್ಮಸುತ್ತಾದಿವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
೯. ನನ್ದಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
೯. ನವಮೇ ಜಾತಿಕುಲಪುತ್ತಾ। ‘‘ಸದ್ಧಾಯೇತೇ ಕುಲಪುತ್ತಾ ಅಗಾರಸ್ಮಾ ಅನಗಾರಿಯಂ ಪಬ್ಬಜಿತಾ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೭೮) ಏವಂ ಆಗತಾ ಪನ ಯತ್ಥ ಕತ್ಥಚಿ ಕುಲೇ ಪಸುತಾಪಿ ಆಚಾರಕುಲಪುತ್ತಾ ನಾಮ। ಇಧ ಪನ ಉಚ್ಚಾಕುಲಪ್ಪಸುತತಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಕುಲಪುತ್ತೋತಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ನನ್ದಂ ಸಮ್ಮಾ ವದಮಾನೋ ವದೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಭಗವತಾ ವುತ್ತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಜಾತಿಕುಲಪುತ್ತೋ’’ತಿ। ಉಭೋಹಿಪಿ ಪನ ಕಾರಣೇಹಿ ತಸ್ಸ ಕುಲಪುತ್ತಭಾವೋಯೇವ। ಸೇಸಮೇತ್ಥ ಉತ್ತಾನಮೇವ।
ನನ್ದಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
೧೦. ಕಾರಣ್ಡವಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ
೧೦. ದಸಮೇ ಪಟಿಚರತೀತಿ ಪಟಿಚ್ಛಾದನವಸೇನ ಚರತಿ ಪವತ್ತತಿ। ಪಟಿಚ್ಛಾದನಟ್ಠೋ ಏವ ವಾ ಚರತಿ-ಸದ್ದೋ ಅನೇಕತ್ಥತ್ತಾ ಧಾತೂನನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತೀ’’ತಿ। ಅಞ್ಞೇನಾಞ್ಞನ್ತಿ ಪನ ಪಟಿಚ್ಛಾದನಾಕಾರದಸ್ಸನನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಅಞ್ಞೇನ ಕಾರಣೇನಾ’’ತಿಆದಿ। ತತ್ಥ ಅಞ್ಞಂ ಕಾರಣಂ ವಚನಂ ವಾತಿ ಯಂ ಚೋದಕೇನ ಚುದಿತಕಸ್ಸ ದೋಸವಿಭಾವನಂ ಕಾರಣಂ, ವಚನಂ ವಾ ವುತ್ತಂ, ತಂ ತತೋ ಅಞ್ಞೇನೇವ ಕಾರಣೇನ, ವಚನೇನ ವಾ ಪಟಿಚ್ಛಾದೇತಿ। ಕಾರಣೇನಾತಿ ಚೋದನಾಯ ಅಮೂಲಾಯ ಅಮೂಲಿಕಭಾವದೀಪನಿಯಾ ಯುತ್ತಿಯಾ ವಾ। ವಚನೇನಾತಿ ತದತ್ಥಬೋಧಕೇನ ವಚನೇನ। ‘‘ಕೋ ಆಪನ್ನೋ’’ತಿಆದಿನಾ ಚೋದನಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾವ ವಿಕ್ಖೇಪಾಪಜ್ಜನಂ ಅಞ್ಞೇನಾಞ್ಞಂ ಪಟಿಚರಣಂ। ಬಹಿದ್ಧಾ ಕಥಾಪನಾಮನಾ ನಾಮ ‘‘ಇತ್ಥನ್ನಾಮಂ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪನ್ನೋಸೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ – ‘‘ಪಾಟಲಿಪುತ್ತಂ ಗತೋಮ್ಹೀ’’ತಿಆದಿನಾ ಚೋದನಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾತಿ ಅಯಮೇವ ವಿಸೇಸೋ। ಯೋ ಹಿ ‘‘ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪನ್ನೋಸೀ’’ತಿ ವುತ್ತೋ ‘‘ಕೋ ಆಪನ್ನೋ, ಕಿಂ ಆಪನ್ನೋ, ಕಿಸ್ಮಿಂ ಆಪನ್ನಾ, ಕಂ ಭಣಥ, ಕಿಂ ಭಣಥಾ’’ತಿ ವಾ ವದತಿ, ‘‘ಏವರೂಪಂ ಕಿಞ್ಚಿ ತಯಾ ದಿಟ್ಠ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ನ ಸುಣಾಮೀ’’ತಿ ಸೋತಂ ವಾ ಉಪನೇತಿ, ಅಯಂ ಅಞ್ಞೇನಾಞ್ಞಂ ಪಟಿಚರತಿ ನಾಮ। ಯೋ ಪನ ‘‘ಇತ್ಥನ್ನಾಮಂ ನಾಮ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪನ್ನೋಸೀ’’ತಿ ಪುಟ್ಠೋ ‘‘ಪಾಟಲಿಪುತ್ತಂ ಗತೋಮ್ಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪುನ ‘‘ನ ತವ ಪಾಟಲಿಪುತ್ತಗಮನಂ ಪುಚ್ಛಾಮ, ಆಪತ್ತಿಂ ಪುಚ್ಛಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ತತೋ ‘‘ರಾಜಗಹಂ ಗತೋಮ್ಹಿ। ರಾಜಗಹಂ ವಾ ಯಾಹಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಗಹಂ ವಾ, ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪನ್ನೋಸೀತಿ। ತಂ ತತ್ಥ ಮೇ ಸೂಕರಮಂಸಂ ಲದ್ಧ’’ನ್ತಿಆದೀನಿ ವದತಿ, ಅಯಂ ಬಹಿದ್ಧಾ ಕಥಂ ಅಪನಾಮೇತಿ ನಾಮ ಸಮಣಕಚವರೋತಿ ಸಮಣವೇಸಧಾರಣೇನ ಸಮಣಪ್ಪತಿರೂಪಕತಾಯ ಸಮಣಾನಂ ಕಚವರಭೂತಂ।
ಕಾರಣ್ಡವಂ ನಿದ್ಧಮಥಾತಿ ವಿಪನ್ನಸೀಲತಾಯ ಕಚವರಭೂತಂ ಪುಗ್ಗಲಂ ಕಚವರಮಿವ ಅನಪೇಕ್ಖಾ ಅಪನೇಥ। ಕಸಮ್ಬುಂ ಅಪಕಸ್ಸಥಾತಿ ಕಸಮ್ಬುಭೂತಞ್ಚ ನಂ ಖತ್ತಿಯಾದೀನಂ ಮಜ್ಝಗತಂ ಪಭಿನ್ನಪಗ್ಘರಿತಕುಟ್ಠಂ ಚಣ್ಡಾಲಂ ವಿಯ ಅಪಕಡ್ಢಥ। ಕಿಂ ಕಾರಣಂ? ಸಙ್ಘಾರಾಮೋ ನಾಮ ಸೀಲವನ್ತಾನಂ ಕತೋ, ನ ದುಸ್ಸೀಲಾನಂ। ಯತೋ ಏತದೇವ ಸನ್ಧಾಯಾಹ ‘‘ತತೋ ಪಲಾಪೇ ವಾಹೇಥ, ಅಸ್ಸಮಣೇ ಸಮಣಮಾನಿನೇ’’ತಿ। ಯಥಾ ಪಲಾಪಾ ಅನ್ತೋಸಾರರಹಿತಾ ಅತಣ್ಡುಲಾ ಬಹಿ ಥುಸೇನ ವೀಹೀ ವಿಯ ದಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಏವಂ ಪಾಪಭಿಕ್ಖೂ ಅನ್ತೋ ಸೀಲರಹಿತಾಪಿ ಬಹಿ ಕಾಸಾವಾದಿಪರಿಕ್ಖಾರೇನ ಭಿಕ್ಖೂ ವಿಯ ದಿಸ್ಸನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ಪಲಾಪಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ತೇ ಪಲಾಪೇ ವಾಹೇಥ ಓಪುನಥ ವಿಧಮಥ, ಪರಮತ್ಥತೋ ಅಸ್ಸಮಣೇ ಸಮಣವೇಸಮತ್ತೇನ ಸಮಣಮಾನಿನೇ। ಕಪ್ಪಯವ್ಹೋತಿ ಕಪ್ಪೇಥ, ಕರೋಥಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಪತಿಸ್ಸತಾತಿ ಸಪ್ಪತಿಸ್ಸಾ। ವಟ್ಟದುಕ್ಖಸ್ಸ ಅನ್ತಂ ಕರಿಸ್ಸಥ, ಪರಿನಿಬ್ಬಾನಂ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸಥಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
ಕಾರಣ್ಡವಸುತ್ತವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
ಮೇತ್ತಾವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।