॥ ನಮೋ ತಸ್ಸ ಭಗವತೋ ಅರಹತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ॥
ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯೇ
ನೇತ್ತಿವಿಭಾವಿನೀ
ಗನ್ಥಾರಮ್ಭಕಥಾ
ಯಜಿತಬ್ಬಂ
ಯಜನಾದ್ಯಾನುಭಾವೇನ, ಅನ್ತರಾಯೇ ಜಹಂ ಸದಾ॥
ಯೇನ ಯಾ ರಚಿತಾ ನೇತ್ತಿ, ಯೇನ ಸಾ ಅನುಮೋದಿತಾ।
ಯೇಹಿ ಸಂವಣ್ಣನಾ ಕತಾ, ತೇಸಾನುಭಾವನಿಸ್ಸಿತೋ॥
ಕಿಞ್ಚಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಸರಿತ್ವಾನ, ಲೀನಾಲೀನಾನುಸನ್ಧ್ಯಾದಿಂ।
ಕರಿಸ್ಸಂ ಜಿನಸುತ್ತಾನಂ, ಹಿತಂ ನೇತ್ತಿವಿಭಾವನಂ॥
ಅಪ್ಪಮೇಯ್ಯಗುಣೋ ಮಹಾಧಮ್ಮರಾಜವ್ಹಯೋ ಭವೇ।
ಅಚ್ಛರಿಯೋ ಅಬ್ಭುತೋ ಯೋ, ಬೋಧಿಸಮ್ಭಾರಪೂರಣೋ॥
ನಾನಾರಟ್ಠಿಸ್ಸರಿಸ್ಸರೋ, ಸೇಟ್ಠೋ ಸಾಸನಪಗ್ಗಹೋ।
ಪಾಸಂಸರಾಜಪಾಸಂಸೋ, ನರಾಚಿನ್ತೇಯ್ಯಚಿನ್ತಕೋ॥
ಚಿನ್ತಿತಕಾರಕೋ ರಾಜಾ, ಸಿರಟ್ಠಿಮಾಲಪಾಲಕೋ।
ಅಜೇಯ್ಯಜೇಯ್ಯಕೋ ಮಹಾಚೇತ್ಯಾದಿಕಾರಕೋ ಸದಾ॥
ಅಸ್ಸಾಮಚ್ಚೇನ ಬ್ಯತ್ತೇನ, ಜಿನಚಕ್ಕಹಿತತ್ಥಿನಾ।
ಅನನ್ತಸುತಿನಾಮೇನ, ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಅಭಿಯಾಚಿತೋ॥
ಕಾಮಂ ಸಂವಣ್ಣನಾ ಕತಾ, ಥೇರಾಸಭೇಹಿ ಗಮ್ಭೀರಾ।
ಗಮ್ಭೀರತ್ತಾ ತು ಜಾನಿತುಂ, ಜಿನಪುತ್ತೇಹಿ ದುಕ್ಕರಾ॥
ತಸ್ಮಾ
ಸಿಸ್ಸಸಿಕ್ಖನಯಾನುಗಂ, ಯೋತ್ತಂ ನೇತ್ತಿವಿಭಾವನನ್ತಿ॥
೧. ಸಙ್ಗಹವಾರಅತ್ಥವಿಭಾವನಾ
ತತ್ಥ ಯಸ್ಸ ಸಿಕ್ಖತ್ತಯಸಙ್ಗಹಸ್ಸ ನವಙ್ಗಸ್ಸ ಸತ್ಥುಸಾಸನವರಸ್ಸ ಅತ್ಥಸಂವಣ್ಣನಂ ಯಂ ನೇತ್ತಿಪ್ಪಕರಣಂ ಕಾತುಕಾಮೋ, ತಸ್ಸ ನೇತ್ತಿಪ್ಪಕರಣಸ್ಸ ನಿಸ್ಸಯಂ ವಿಸಯಭೂತಂ ಸಂವಣ್ಣೇತಬ್ಬಸಹಿತಂ, ಸಂವಣ್ಣೇತಬ್ಬಂ ಏವ ವಾ ಸಲೋಕಪಾಲೇನ ತಿಲೋಕೇನ ಸದಾ ಪೂಜೇತಬ್ಬಸ್ಸ ಚೇವ ನಮಸ್ಸಿತಬ್ಬಸ್ಸ ಚ ನರುತ್ತಮಸ್ಸ ಸತ್ಥುನೋ ಸಾಸನವರಂ ವಿದೂಹೇವ ಞಾತಬ್ಬಂ। ಏತಂ ಸಾಸನವರಂ ತಾವ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ತಂಜನಕೇನ, ತಂವಿಜಾನಕವಿದೂಹಿ ಚ ನಿಯಮೇತುಂ, ರತನತ್ತಯಗುಣಪರಿದೀಪನಞ್ಚ ಕಾತುಂ –
‘‘ಯಂ ಲೋಕೋ ಪೂಜಯತೇ, ಸಲೋಕಪಾಲೋ ಸದಾ ನಮಸ್ಸತಿ ಚ।
ತಸ್ಸೇತ ಸಾಸನವರಂ, ವಿದೂಹಿ ಞೇಯ್ಯಂ ನರವರಸ್ಸಾ’’ತಿ॥ – ಪಠಮಗಾಥಮಾಹ।
ಇಮಾಯ ‘‘ಏತಂ ಸಾಸನವರಂ ಞೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಏತ್ತಕಮೇವ ಏಕನ್ತತೋ ಕರಣವಿಸೇಸಭಾವೇನ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ। ಏತೇನೇವ ವಿಸೇಸಕರಣೇನ ಏಕನ್ತಾಧಿಪ್ಪೇತನೇತ್ತಿವಿಸಯಸಾಸನವರಸ್ಸ ದಸ್ಸಿತತ್ತಾ। ಏಕನ್ತಾಧಿಪ್ಪೇತಸಾಸನವರಮೇವ ನೇತ್ತಿಸಂವಣ್ಣನಾಯ ಸಂವಣ್ಣೇತಬ್ಬತ್ತಾ ವಿಸಯಂ ತೇನೇವ ವಕ್ಖತಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಚರಿಯೋ –
‘‘ಏತಂ ಇದಾನಿ ಅಮ್ಹೇಹಿ ವಿಭಜಿತಬ್ಬಹಾರನಯಪಟ್ಠಾನವಿಚಾರಣವಿಸಯಭೂತಂ ಸಾಸನಂ ಆದಿಕಲ್ಯಾಣತಾದಿಗುಣಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ವರಂ ಅಗ್ಗಂ ಉತ್ತಮಂ ನಿಪುಣಞಾಣಗೋಚರತಾಯ ಪಣ್ಡಿತವೇದನೀಯಮೇವಾ’’ತಿ (ನೇತ್ತಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ಸಙ್ಗಹವಾರವಣ್ಣನಾ) ಚ,
‘‘ಏತಂ ತಿವಿಧಮ್ಪಿ ‘ಸಾಸನವರ’ನ್ತಿ ಪದೇನ ಸಙ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ಯಂ ಪಠಮಂ, ತಂ ಇತರೇಸಂ ಅಧಿಗಮೂಪಾಯೋತಿ ಸಬ್ಬಸಾಸನಮೂಲಭೂತಂ, ಅತ್ತನೋ ಪಕರಣಸ್ಸ ಚ ವಿಸಯಭೂತಂ ಪರಿಯತ್ತಿಸಾಸನಮೇವಾ’’ತಿ (ನೇತ್ತಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ಸಙ್ಗಹವಾರವಣ್ಣನಾ) ಚ,
‘‘ಇದಾನಿ
ತತ್ಥ ಪರಿಯತ್ತಿಸಾಸನಸ್ಸಾಪಿ ಮೂಲಂ ಹೋತೀತಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸಬ್ಬಸಾಸನಮೂಲಭೂತ’’ನ್ತಿ। ಏತೇನ ಕಮ್ಮಸಾಧನೇನಪಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತತ್ಥೇ ಸಿದ್ಧೇ ನಾನಾವಿಧಸಾಧಕವಚನಂ ನಾನಾವಾದಾನಂ ಅನೋಕಾಸಕರಣತ್ಥಾಯ ಕತಂ। ಸ್ವಾಕ್ಖಾತತಾದಿಧಮ್ಮಗುಣಾ ಪನ ಸಾಸನಸ್ಸ ವಿಸೇಸದೇಸಕನರವರಸದ್ದೇನ ವಾ ಪರಿದೀಪಕತ್ಥಭಾವೇನ ವಾ ದೀಪಿತಾ ಅವಿನಾಭಾವತೋ। ಸಾಸನವರಸ್ಸ ಪನ ಜನಕಸಮ್ಬನ್ಧಿಪೇಕ್ಖತ್ತಾ ‘‘ನರವರಸ್ಸಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ತೇನ ಚ ಅಗ್ಗಪುಗ್ಗಲೋ ಸಾಸನವರಜನಕೋ ವಾಚಕತ್ಥಸಮ್ಬನ್ಧಿಭಾವೇನ ವುತ್ತೋ। ಅನಞ್ಞಸಾಧಾರಣಮಹಾಕರುಣಾಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಾದಿಗುಣವಿಸೇಸಾ ಪನ ಜನಕಸಮ್ಬನ್ಧಿಭೂತಸ್ಸ ನರಸ್ಸ ವಿಸೇಸಕೇನವರಸದ್ದೇನ ವಾ ಪರಿದೀಪಕತ್ಥಭಾವೇನ ವಾ ದೀಪಿತೋ।
ಕಿಂ ನು ಸೋ ಸಾಸನವರಜನಕೋ ನರವರೋ ಪರಮತ್ಥೋವ, ಉದಾಹು ಪೂಜನೀಯೋ ಚೇವ ನಮಸ್ಸನೀಯೋ ಚಾತಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ಯಂ ಲೋಕೋ…ಪೇ॰… ನಮಸ್ಸತಿ ಚಾ’’ತಿ, ತೇನ ಸಾಸನವರಜನಕೋ ನರವರೋ ಪರಮತ್ಥೋವ ನ ಹೋತಿ, ಅಥ ಖೋ ಸಲೋಕಪಾಲೇನ ಲೋಕೇನ ಸದಾ ಸಬ್ಬಕಾಲೇಸು ಪೂಜನೀಯೋ ಚೇವ ನಮಸ್ಸನೀಯೋ ಚಾತಿ ವಿಸೇಸಿತೋ ಥೋಮಿತೋತಿ।
ಏತ್ಥ ಅಟ್ಠಕಥಾಚರಿಯೋ ‘‘ಭಗವತೋ ಸದೇವಕಸ್ಸ ಲೋಕಸ್ಸ ಪೂಜನೀಯವನ್ದನೀಯಭಾವೋ, ಅಗ್ಗಪುಗ್ಗಲಭಾವೋ ಚ ವುಚ್ಚಮಾನೋ ಗುಣವಿಸಿಟ್ಠತಂ ದೀಪೇತೀ’’ತಿಆದಿ (ನೇತ್ತಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ಸಙ್ಗಹವಾರವಣ್ಣನಾ)।
ತಾದಿಸಸ್ಸ ನರವರಸ್ಸ ತಾದಿಸಂ ಸಾಸನವರಂ ಕಿಂ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ‘‘ವಿದೂಹೀ’’ತಿ। ತೇನ ತಿಪಿಟಕಧರಾ ಅರಿಯಭೂತಾ ಪಣ್ಡಿತಾ ವಾಚಕತ್ಥಭಾವೇನ ಗಹಿತಾ, ಸುಪ್ಪಟಿಪನ್ನತಾದಿಸಙ್ಘಗುಣಾ ಪನ ವನ್ದಧಾತುವಚನೇನ ವಾ ದೀಪಕತ್ಥಭಾವೇನ ವಾ ದೀಪಿತಾತಿ। ಏವಂ ಪರಿಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ದೀಪಿತೇ ರತನತ್ತಯಗುಣೇ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಏವಂ ಪಠಮಗಾಥಾಯ ಸಾತಿಸಯಂ ರತನತ್ತಯಗುಣಪರಿದೀಪನಂ ಕತ್ವಾ’’ತಿ (ನೇತ್ತಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ಸಙ್ಗಹವಾರವಣ್ಣನಾ) ವಕ್ಖತಿ, ನ ಗಾಥಾಯ ನಿರವಸೇಸತ್ಥೇ। ತತ್ಥ ಏವನ್ತಿ ಏವಂ ಸಾಸನವರದಸ್ಸನಭೂತಾಯ ಪಠಮಗಾಥಾಯಾತಿ ಅತ್ಥೋವ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಅಪರೇ ಪನಾಚರಿಯಾ ‘‘ಇಮಾಯ ಪಠಮಗಾಥಾಯ ಏಕನ್ತತೋ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾನಾಧಿಪ್ಪೇತವಚನಾನಿ ಚೇವ ವಾಚಕತ್ಥದೀಪಕತ್ಥವಿಸೇಸಾನಿ ಚ ಸುಟ್ಠು ಅವಿಚಾರೇತ್ವಾ ‘ಏವಂ ಪಠಮಗಾಥಾಯ ಸಾತಿಸಯಂ ರತನತ್ತಯಗುಣಪರಿದೀಪನಂ ಕತ್ವಾ’ತಿ ವಚನಚ್ಛಾಯಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಸಾತಿಸಯಂ ರತನತ್ತಯಗುಣಪರಿದೀಪನಂ ಕಾತುಂ ‘ಯಂ ಲೋಕೋತ್ಯಾದಿಮಾಹಾ’ತಿ ಚ ಸಾತಿಸಯರತನತ್ತಯಗುಣೇ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘ಯಂ ಲೋಕೋತ್ಯಾದಿಮಾಹಾ’ತಿ’’ ಚ ವದನ್ತಿ। ತೇಸಂ ವಾದೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ನಕ್ಖಮತಿ। ಕಾರಣಂ ಪನ ಮಯಾ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತಾನುಸಾರೇನ ಞಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಅಯಂ ಪದಾನುಕ್ಕಮಾನುರೂಪಾನುಸನ್ಧ್ಯತ್ಥೋ।
ಅಥ ವಾ ಏಕಂ ಸಮಯಂ ಜಮ್ಬುವನಸಣ್ಡೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಸಿಸ್ಸಾನಂ ಹಿತಂ ಚಿನ್ತೇನ್ತೋ, ಅತ್ತನೋ ಅಭಿನೀಹಾರಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಪಸ್ಸನ್ತೋ, ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇನ ಪಸಂಸಿತೋ, ಮಹಾಕಚ್ಚಾಯನೋ ಸತ್ಥಾರಾ ಅನುಮೋದಿತಂ ಸಾಸನಾಯತ್ತಂ ನವಙ್ಗಸ್ಸತ್ಥವಣ್ಣನಂ ಸೋಳಸಹಾರಾದಿಅನೇಕತ್ಥವಿಧಂ ನೇತ್ತಿಪ್ಪಕರಣಂ ಆರಭನ್ತೋ, ‘‘ಯಂ ಲೋಕೋ’’ತ್ಯಾದಿಮಾಹ। ಯದಿ ಏವಂ ಯಥಾವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಂ ನೇತ್ತಿಪ್ಪಕರಣಭೂತಂ ಸೋಳಸಹಾರಾತ್ಯಾದಿಕಂ ಆರಭಿತಬ್ಬಂ, ತಂ ಅನಾರಭಿತ್ವಾ ಕಸ್ಮಾ ನೇತ್ತಿಪ್ಪಕರಣತೋ ಬಹಿಭೂತಂ ‘‘ಯಂ ಲೋಕೋ’’ತ್ಯಾದಿಕಂ ಆರಭಿತಬ್ಬಂ, ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ಅಮ್ಬಂ ಪುಟ್ಠೋ ಲಬುಜಂ ಬ್ಯಾಕರೇಯ್ಯ, ಲಬುಜಂ ಪುಟ್ಠೋ ಅಮ್ಬಂ ಬ್ಯಾಕರೇಯ್ಯ, ಏವಮೇವ ನೇತ್ತಿಪ್ಪಕರಣಮಾರಭನ್ತೋ ಅಞ್ಞಂ ಆರಭತೀತಿ? ತಥಾಪಿ ಯಸ್ಸ ಯಥಾವುತ್ತಸ್ಸ ಸಾಸನವರಸ್ಸ ಅತ್ಥಸಂವಣ್ಣನಂ ಯಂ ನೇತ್ತಿಪ್ಪಕರಣಂ ಕಾತುಕಾಮೋ ಯಸ್ಸ ನೇತ್ತಿಪ್ಪಕರಣಸ್ಸ ವಿಸಯಭೂತಂ ಸಂವಣ್ಣೇತಬ್ಬಸಹಿತಂ, ಸಂವಣ್ಣೇತಬ್ಬಂ ಏವ ವಾ ತಂ ಸಾಸನವರಂ ತಾವ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ತಂಜನಕೇನ, ತಂವಿಜಾನಕವಿದೂಹಿ ಚ ನಿಯಮೇತುಂ, ರತನತ್ತಯಗುಣಪರಿದೀಪನಞ್ಚ ಕಾತುಂ ‘‘ಯಂ ಲೋಕೋ’’ತ್ಯಾದಿಮಾಹ। ಅಯಂ ಲೀನನ್ತರಚೋದನಾಸಹಿತೋ ಅನುಸನ್ಧ್ಯತ್ಥೋ।
‘‘ಯಂ
ತಸ್ಸೇತ ಸಾಸನವರಂ, ವಿದೂಹಿ ಞೇಯ್ಯಂ ನರವರಸ್ಸಾ’’ತಿ॥ –
ನಿಗ್ಗಹಿತಲೋಪಂ ಕತ್ವಾ ರಚಿತಾ ಗಾಥಾ ಅರಿಯಾಸಾಮಞ್ಞಲಕ್ಖಣೇನ ಸಮ್ಪನ್ನಾ। ಕಥಂ? ಪುಬ್ಬಡ್ಢೇ ತಿಂಸ ಮತ್ತಾ, ಅಪರಡ್ಢೇ ಸತ್ತವೀಸ ಮತ್ತಾ। ಸಮ್ಪಿಣ್ಡಿತಾ ಸತ್ತಪಞ್ಞಾಸ ಮತ್ತಾವ ಭವನ್ತಿ। ಅಕ್ಖರಾನಂ ಪನ ಇಮಿಸ್ಸಂ ಗಾಥಾಯಂ ಸತ್ತತಿಂಸ। ತೇಸು ಗರುಕ್ಖರಾ ವೀಸತಿ, ಲಹುಕ್ಖರಾ ಸತ್ತರಸ ಭವನ್ತಿ। ‘‘ತಸ್ಸೇತಂ ಸಾಸನವರ’’ನ್ತಿ ಪನ ಸಾನುನಾಸಿಕಂ ವಿರುಜ್ಝತಿ।
ತತ್ಥ ಸಲೋಕಪಾಲೋ ಸಬ್ಬೋ ಸತ್ತಲೋಕೋ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಾದಿಅನೇಕಗುಣಾನುಸ್ಸರಣೇನ ವಾ ಪೂಜೇತಬ್ಬಪೂಜನೇನ ವಾ ಪಟಿಪತ್ತಿಪೂಜನೇನ ವಾ ಸದಾ ಸಬ್ಬಕಾಲೇಸು ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಯಂ ನರವರಂ ಪೂಜಯತೇ ಚೇವ ನಮಸ್ಸತಿ ಚ, ತಸ್ಸ ಪೂಜೇತಬ್ಬಸ್ಸ ಚೇವ ನಮಸ್ಸಿತಬ್ಬಸ್ಸ ಚ ಸತ್ಥುನೋ ನರವರಸ್ಸ ತಿಲೋಕಗ್ಗಸ್ಸ ಮಯಾ ಸಂವಣ್ಣೇತಬ್ಬಸಹಿತಂ, ಸಂವಣ್ಣೇತಬ್ಬಂ ಏವ ವಾ ವಿದೂಹೇವ ಞೇಯ್ಯಂ ಞಾತಬ್ಬಂ। ನಿಪುಣಞಾಣಗೋಚರಂ ಏತಂ ಮಯಾ ಬುದ್ಧಿಯಂ ಠಪಿತಂ ಸಾಸನವರಂ ಮಯಾ ಆರಭಿತಬ್ಬಸ್ಸ ನೇತ್ತಿಪ್ಪಕರಣಸ್ಸ ವಿಸಯನ್ತಿ ಪಠಮಂ ಜಾನಿತಬ್ಬಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಅತ್ಥಸಂವಣ್ಣನಾಭೂತಂ ನೇತ್ತಿಪ್ಪಕರಣಂ ಅಹಂ ಆರಭಿಸ್ಸಾಮಿ, ತಂ ತುಮ್ಹೇ ಸಾಧವೋ ಸುಣಾಥ ಮನಸಿ ಕರೋಥಾತಿ ಸಮುದಾಯಯೋಜನಾ, ಅವಯವಯೋಜನಾಪಿ ಕಾತಬ್ಬಾ।
ಕಥಂ? ‘‘ಸಲೋಕಪಾಲೋ ಲೋಕೋ’’ತಿ ವಿಸೇಸನವಿಸೇಸಿತಬ್ಬಭಾವೇನ ಯೋಜನಾ। ಲೋಕಪಾಲೋ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಅವಸೇಸೋ ಲೋಕೋ ಚ ನ ಹೋತಿ, ಅಥ ಖೋ ಲೋಕಪಾಲಸಹಿತೋ ಲೋಕೋತಿ ವಿಸೇಸೇತಿ। ‘‘ಲೋಕೋ ಪೂಜಯತೇ ಚೇವ ನಮಸ್ಸತಿ ಚಾ’’ತಿ ಕತ್ತುಕಾರಕಆಖ್ಯಾತಕಿರಿಯಾಭಾವೇನ ಯೋಜನಾ ‘‘ಯೋ ಕರೋತಿ, ಸ ಕತ್ತಾ’’ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ। ಯೋ ಲೋಕೋ ಕಾರಕೋ, ಸೋ ಕತ್ತಾ ಹೋತು। ಯೋ ಲೋಕೋ ಪೂಜಯತೇ ಚೇವ ನಮಸ್ಸತಿ ಚ, ಕಥಂ ಸೋ ಕತ್ತಾತಿ? ‘‘ಯೋ ಕರೋತಿ, ಸ ಕತ್ತಾ’’ತಿ ಸುತ್ತಸ್ಸ ‘‘ಯೋ ಕರೋತಿ ಕಿರಿಯಂ ನಿಪ್ಫಾದೇತಿ, ಸೋ ಕಿರಿಯಾನಿಪ್ಫಾದಕೋ ಕತ್ತಾ’’ತಿ ಅತ್ಥಸಮ್ಭವತೋ ಸಯನಭುಞ್ಜನಾದಿಸಬ್ಬಕಿರಿಯಾನಿಪ್ಫಾದಕೋ ಕತ್ತಾಯೇವ ಹೋತಿ। ಅಯಞ್ಚ ಲೋಕೋ ಪೂಜನನಮಸ್ಸನಕಿರಿಯಾನಿಪ್ಫಾದಕೋಯೇವಾತಿ। ಕಥಂ ಅಯಂ ಲೋಕೋ ಕಿರಿಯಾನಿಪ್ಫಾದಕೋತಿ? ‘‘ಲೋಕೋ’’ತಿ ಸತ್ತಪಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ಪರಮತ್ಥತೋ ಅವಿಜ್ಜಮಾನಾಯಪಿ ಪಞ್ಞಾಪೇತಬ್ಬೋ ಸನ್ತಾನೇ ಪವತ್ತಮಾನೋ ಹದಯವತ್ಥುನಿಸ್ಸಿತೋ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದೋ ಗಹೇತಬ್ಬೋ, ಸೋ ಯಥಾರಹಂ ಹೇತಾಧಿಪತಿಸಹಜಾತಾದಿಪಚ್ಚಯೇನ ಪಚ್ಚಯೋ ನಿಪ್ಫಾದಕೋ ಭವೇ। ಏವಂ ಲೋಕಸ್ಸ ಕತ್ತುಕಾರಕಭಾವೋ ವಿಜಾನಿತಬ್ಬೋತಿ ಪಚ್ಚಯಪಚ್ಚಯುಪ್ಪನ್ನಭಾವೇನ ಯೋಜನಾ। ಏಸ ನಯೋ ತೀಸು ಪಿಟಕೇಸುಪಿ ಏವರೂಪೇಸು ಠಾನೇಸು।
‘‘ಯಂ ನರವರಂ ಪೂಜಯತೇ ಚೇವ ನಮಸ್ಸತಿ ಚಾ’’ತಿ ಕಮ್ಮಕಾರಕಆಖ್ಯಾತಕಿರಿಯಾಭಾವೇನ ಯೋಜನಾ ‘‘ಯಂ ಕರೋತಿ, ತಂ ಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತತ್ತಾ। ಯಂ ಕಾತಬ್ಬಂ, ತಂ ಕಮ್ಮಂ ಹೋತು। ಯಂ ಪೂಜಯತಿ ಚೇವ ನಮಸ್ಸತಿ ಚ, ಕಥಂ ತಂ ಕಮ್ಮನ್ತಿ? ‘‘ಯಂ ‘‘ಯಂ ನರವರ’’ನ್ತಿ ಪಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ಪರಮತ್ಥತೋ ಅವಿಜ್ಜಮಾನಾಯಪಿ ಪಞ್ಞಾಪೇತಬ್ಬೋ ಸನ್ತಾನವಸೇನ ಪವತ್ತಮಾನೋ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಗುಣಸಹಿತೋ ಖನ್ಧಪಞ್ಚಕೋ ವುತ್ತೋ, ಸೋ ಆರಮ್ಮಣಪಚ್ಚಯೇನ ಪಚ್ಚಯೋ, ಚೇತನಾ ಪಚ್ಚಯುಪ್ಪನ್ನಾತಿ ಪಚ್ಚಯಪಚ್ಚಯುಪ್ಪನ್ನಭಾವೇನ ಯೋಜನಾ। ಏಸ ನಯೋ ತೀಸು ಪಿಟಕೇಸು ಏವರೂಪೇಸು ಠಾನೇಸು।
‘‘ತಸ್ಸ ನರವರಸ್ಸಾ’’ತಿ ವಿಸೇಸನವಿಸೇಸಿತಬ್ಬಭಾವೇನ ಯೋಜನಾ। ನರವರೋ ನಾಮ ನಿಮನ್ತಿತಬ್ಬಾದಿಕೋ ನ ಹೋತಿ, ಅಥ ಖೋ ಪೂಜೇತಬ್ಬೋ ನಮಸ್ಸಿತಬ್ಬೋ ಏವಾತಿ ವಿಸೇಸೇತಿ। ತಸ್ಸ ಪೂಜೇತಬ್ಬಸ್ಸ ಚೇವ ನಮಸ್ಸಿತಬ್ಬಸ್ಸ ಚ ನರವರಸ್ಸ ಸಾಸನವರನ್ತಿ ಜಞ್ಞಜನಕಭಾವೇನ ಯೋಜನಾ। ಸಾಸನವರಂ ನಾಮ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಸಾವಕಬುದ್ಧರಾಜರಾಜಾದೀನಂ ಸಾಸನವರಂ ನ ಹೋತಿ, ಪೂಜೇತಬ್ಬಸ್ಸ ಚೇವ ನಮಸ್ಸಿತಬ್ಬಸ್ಸ ಚ ನರವರಸ್ಸ ತಿಲೋಕಸ್ಸೇವ ಸಾಸನವರನ್ತಿ ನಿಯಮೇತಿ।
‘‘ವಿದೂಹಿ ಞೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಕತ್ತುಕಾರಕಕಿತಕಿರಿಯಾಭಾವೇನ ಯೋಜನಾ। ಕತ್ತುಭಾವೋ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತೋವ। ‘‘ವಿದೂಹೀ’’ತಿ ಸತ್ತಪಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ಪರಮತ್ಥತೋ ಅವಿಜ್ಜಮಾನಾಯಪಿ ಪಞ್ಞಾಪೇತಬ್ಬೋ ಸನ್ತಾನೇ ಪವತ್ತಮಾನೋ ಸಾಸನವರೇ ಸಮ್ಮೋಹಧಂಸಕಞಾಣಸಹಿತೋ ಹದಯವತ್ಥುನಿಸ್ಸಿತೋ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದೋ ವುತ್ತೋ, ಸೋ ಯಥಾರಹಂ ಹೇತಾಧಿಪತಿಸಹಜಾತಾದಿಪಚ್ಚಯೇನ ಪಚ್ಚಯೋ ನಿಪ್ಫಾದಕೋ ಭವೇ। ಞಾ-ಇತಿಧಾತುಯಾ ಅತ್ಥಭೂತಂ ಞಾಣಂ ಪಚ್ಚಯುಪ್ಪನ್ನಂ ನಿಪ್ಫಾದೇಯ್ಯಂ ಭವೇ, ಏವಂ ಪಚ್ಚಯಪಚ್ಚಯುಪ್ಪನ್ನಭಾವೇನ ಯೋಜನಾ।
‘‘ಞೇಯ್ಯಂ ಸಾಸನವರ’’ನ್ತಿ ವಿಸೇಸನವಿಸೇಸ್ಯಭಾವೇನ ಯೋಜನಾ। ಸಾಸನವರಂ ನಾಮ ನ ಯೇನ ಕೇನಚಿ ಞೇಯ್ಯಂ, ಅಥ ಖೋ ವಿದೂಹೇವ ಸಣ್ಹಸುಖುಮಞಾಣೇನ ಞೇಯ್ಯಂ ಸಾಸನವರನ್ತಿ ವಿಸೇಸೇತಿ।
‘‘ಏತಂ ಸಾಸನವರ’’ನ್ತಿ ವಿಸೇಸನವಿಸೇಸ್ಯಭಾವೇನ ಯೋಜನಾ। ಸಾಸನವರಂ ನಾಮ ಮಯಾ ಬುದ್ಧಿಯಂ ಅಟ್ಠಪಿತಂ ಅಪ್ಪವತ್ತೇತಬ್ಬಂ ಹೋತಿ, ಮಯಾ ಇದಾನಿ ನೇತ್ತಿಪ್ಪಕರಣಸ್ಸ ವಿಸಯಭಾವೇನ ಬುದ್ಧಿಯಂ ವಿಪರಿವತ್ತಮಾನಂ ಠಪೇತಬ್ಬಂ ಪವತ್ತೇತಬ್ಬಂ ಸಾಸನವರನ್ತಿ
ತತ್ಥ ಯನ್ತಿ ಅನಿಯಮನರವರಸ್ಸ ಸತ್ಥುನೋ ವಾಚಕಂ ಪಯೋಗವನ್ತಸಬ್ಬನಾಮಂ। ಅನಿಯಮೋ ಚ ಪೂಜನನಮಸ್ಸನಕಿರಿಯಾಯ ಅನಿಯಮಿತತ್ತಾ ವುತ್ತೋ, ನ ನರವರತೋ ಅಞ್ಞಸತ್ತಸ್ಸ ಸಮ್ಭವತೋತಿ। ಏಸ ನಯೋ ಸೇಸಾನಿಯತೇಸುಪಿ ತೀಸು ಪಿಟಕೇಸು। ಲೋಕಿಯನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಪುಞ್ಞಾಪುಞ್ಞಾನಿ, ತಬ್ಬಿಪಾಕೋ ಚಾತಿ ಲೋಕೋ।ಏತ್ಥ ಸತ್ತನಿಕಾಯೇ ಪುಞ್ಞಾಪುಞ್ಞಾನಿ ಲೋಕಿಯನ್ತಿ ಪವತ್ತನ್ತಿ, ತಬ್ಬಿಪಾಕೋ ಚ ಲೋಕಿಯತಿ ಪವತ್ತತಿ, ಇತಿ ಸತ್ತನಿಕಾಯಸ್ಸ ಪುಞ್ಞಾಪುಞ್ಞಾನಂ, ತಬ್ಬಿಪಾಕಸ್ಸ ಚ ಪವತ್ತನಸ್ಸ ಆಧಾರಭಾವತೋ ‘‘ಏತ್ಥಾ’’ತಿಪದೇನ ನಿದ್ದಿಟ್ಠೋ ಸತ್ತನಿಕಾಯೋ ಲೋಕೋನಾಮ। ಪೂಜಯತೇತಿ ವಿಗ್ಗಹವಿರಹಿತಂ ಆಖ್ಯಾತಪದಂ, ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಪೂಜನಂ ಕರೋತಿ।
ಲೋಕಂ ಪಾಲೇನ್ತೀತಿ ಲೋಕಪಾಲಾ, ಪುಞ್ಞಾಪುಞ್ಞಾನಞ್ಚೇವ ತಬ್ಬಿಪಾಕಸ್ಸ ಚ ಪವತ್ತನಾಧಾರತ್ತಾ ಲೋಕಾ ಚ। ಕೇ ತೇ? ಚತ್ತಾರೋ ಮಹಾರಾಜಾನೋ, ಇನ್ದಯಮವರುಣಕುವೇರಾ ವಾ, ಖತ್ತಿಯಚತುಮಹಾರಾಜಸಕ್ಕಸುಯಾಮಸನ್ತುಸಿತಸುನಿಮ್ಮಿತಪರನಿಮ್ಮಿತವಸವತ್ತಿಮಹಾಬ್ರಹ್ಮಾದಯೋ ವಾ। ಪಾಲನಞ್ಚೇತ್ಥ ಇಸ್ಸರಿಯಾಧಿಪಚ್ಚೇನ ತಂತಂಸತ್ತಲೋಕಸ್ಸ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞವಿಹೇಸನನಿವಾರಣಾದಿಆಣಾಪವತ್ತಾಪನಯಸಪರಿವಾರಟ್ಠಾನನ್ತರಾದಿನಿಯ್ಯಾದನಾ, ಸಹ ಲೋಕಪಾಲೇಹಿ ಯೋ ವತ್ತತೀತಿ ಸಲೋಕಪಾಲೋ। ಅಥ ವಾ ಯೇ ಹಿರೋತ್ತಪ್ಪಾ ಲೋಕಂ ಪಾಲೇನ್ತಿ, ಇತಿ ಪಾಲನತೋ ತೇ ಹಿರೋತ್ತಪ್ಪಾ ಲೋಕಪಾಲಾ। ತೇನಾಹ ಭಗವಾ ‘‘ದ್ವೇಮೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸುಕ್ಕಾ ಧಮ್ಮಾ ಲೋಕಂ ಪಾಲೇನ್ತೀ’’ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೨.೯; ಇತಿವು॰ ೪೨)। ಲೋಕಪಾಲೇಹಿ ಹಿರೋತ್ತಪ್ಪೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಲೋಕೋ ಸಲೋಕಪಾಲೋ ನಾಮ। ಹಿರೋತ್ತಪ್ಪಸಮ್ಪನ್ನೋ ಹಿ ಸಪ್ಪುರಿಸೋ ಲೋಕೋ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಸದಾ ಸಬ್ಬಕಾಲೇಸು ಪೂಜಯತಿ ಚೇವ ನಮಸ್ಸತಿ ಚ ಪಾಪಹಿರಿಜಿಗುಚ್ಛನತೋ, ಧಮ್ಮಚ್ಛನ್ದವನ್ತತಾಯ ಚ।
ಅಞ್ಞೇ ಪನ ಪೂಜೇನ್ತಾ ನಮಸ್ಸನ್ತಾಪಿ ಕದಾಚಿಯೇವ ಪೂಜೇನ್ತಿ ನಮಸ್ಸನ್ತಿ, ನ ಸಬ್ಬದಾತಿ। ಸದಾತಿ ಪೂಜನನಮಸ್ಸನಕಾಲವಾಚಕವಿಗ್ಗಹವಿರಹಿತಂ ವಿಕಪ್ಪನಾಮಂ, ಸಬ್ಬನಾಮಂ ವಾ। ನಮಸ್ಸತೀತಿ ವಿಗ್ಗಹವಿರಹಿತಂ ಆಖ್ಯಾತಪದಂ, ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ನಮಸ್ಸನಂ ಕರೋತಿ। ತಸ್ಸೇತಾತಿ ತಸ್ಸಾತಿ ನಿಯಮವಾಚಕಂ ಪಯೋಗವನ್ತಸಬ್ಬನಾಮಂ ವಿಗ್ಗಹವಿರಹಿತಮೇವ। ನಿಯಮೋ ಚ ಪೂಜನನಮಸ್ಸನಕಿರಿಯಾಯ ವಿಸೇಸಿತೋ। ತಸ್ಮಾ ತಸ್ಸ ಪೂಜನನಮಸ್ಸನಕಿರಿಯಾಯ ನಿಯಮಿತಬ್ಬಸ್ಸ ಪೂಜೇತಬ್ಬಸ್ಸ ನಮಸ್ಸಿತಬ್ಬಸ್ಸ ನರವರಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ ಯುತ್ತೋವ। ಸೇಸನಿಯಮೇಸು ಅಞ್ಞೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಏತನ್ತಿ ಆಚರಿಯೇನ ವಿಭಜಿತಬ್ಬಹಾರನಯಪಟ್ಠಾನವಿಚಾರಣವಿಸಯಭೂತಸ್ಸ
ಸಾಸತಿ ಏತೇನಾತಿ ಸಾಸನಂ, ಏತೇನ ನವವಿಧಸುತ್ತನ್ತೇನ, ನವವಿಧಸುತ್ತನ್ತಸಹಿತೇನ ವಾ ವರೇನ ಸಬ್ಬೇನ ಸಮತ್ಥೇ ವೇನೇಯ್ಯೇ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಿಕಸಮ್ಪರಾಯಿಕಪರಮತ್ಥೇಹಿ ತಿವಿಧಯಾನಮುಖೇನ ಯಥಾರಹಂ ಸತ್ತೇ ಸಾಸತಿ ಅನುಸಾಸತಿ ವಿನೇತಿ। ಇತಿ ಸಾಸನಾನುಸಾಸನಕಿರಿಯಾನುಸಾರೇನ ವೇನೇಯ್ಯಸತ್ತಾನಂ ಜಾನನಪಟಿಪಜ್ಜನಾಧಿಗಮಸ್ಸ ಕಾರಣಕರಣತ್ತಾ ‘‘ಏತೇನಾ’’ತಿ ಪದೇನ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಂ ನವವಿಧಸುತ್ತನ್ತಂ, ನವವಿಧಸುತ್ತನ್ತಸಹಿತಂ ವಾ ವರಂ ಸಬ್ಬಂ ಸಾಸನಂ ನಾಮ। ನವವಿಧಸುತ್ತನ್ತದೇಸನಾಯ ಹಿ ವೇನೇಯ್ಯಾನಂ ಜಾನನಂ ಪುರಿಮಜಾನನೇನ ಪಚ್ಛಿಮಜಾನನಂ, ಜಾನನೇನ ಪಟಿಪಜ್ಜನೇನ ಪಚ್ಛಿಮಪಟಿಪಜ್ಜನೇನ ಅಧಿಗಮೋ, ಪುರಿಮಾಧಿಗಮೇನ ಪಚ್ಛಿಮಾಧಿಗಮೋ ಹೋತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸದ್ಧಾ ಸೀಲಂ ಸುತಂ ಚಾಗೋ ಪಞ್ಞಾ ಸದ್ಧಾಯ ಸೀಲಸ್ಸ ಸುತಸ್ಸ ಚಾಗಸ್ಸ ಪಞ್ಞಾಯಾ’’ತಿ (ಪಟ್ಠಾ॰ ೧.೧.೪೨೩) ಚ ‘‘ಪಠಮಸ್ಸ ಝಾನಸ್ಸ ಪರಿಕಮ್ಮಂ ಪಠಮಸ್ಸ ಝಾನಸ್ಸ’’ತ್ಯಾದಿ (ಪಟ್ಠಾ॰ ೧.೧.೪೨೩) ಚ। ಸಾಸಧಾತುಯಾ ದೇಸನಾಸದ್ದೋ ಚ ತಂಜನಕೋ ದೇಸನಾಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದೋ ಚ ಮುಖ್ಯತ್ಥೋ, ತಂಉಪನಿಸ್ಸಯಪಚ್ಚಯಾ ವೇನೇಯ್ಯಾನಂ ಅತ್ಥಜಾನನಪಟಿಪಜ್ಜನಅಧಿಗಮನಾದಿ ಕಾರಣೂಪಚಾರತ್ಥೋ, ‘‘ಏತೇನಾ’’ತಿ ಪದೇನ ವುತ್ತಾಯ ಸಾಸನಭೂತಾಯ ನಾಮಪಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ಕರಣಸತ್ತಿಸಙ್ಖಾತಾ ಉಪನಿಸ್ಸಯಪಚ್ಚಯಸತ್ತಿ ಫಲೂಪಚಾರತ್ಥೋ। ಇತಿ-ಸದ್ದೋಪಿ ತಮೇವ ನಾಮಪಞ್ಞತ್ತಿಯಾ ಉಪನಿಸ್ಸಯಪಚ್ಚಯಸತ್ತಿಂ ಹೇತುಭಾವೇನ ಪರಾಮಸತಿ, ತಸ್ಸಾ ಸತ್ತಿಯಾ ಆಧಾರಭೂತಾ ನಾಮಪಞ್ಞತ್ತಿ ಯು-ಪಚ್ಚಯತ್ಥೋ। ಏಸೇವ ನಯೋ ತೀಸು ಪಿಟಕೇಸು ಏವರೂಪೇಸು ಠಾನೇಸು।
ಏಕನ್ತನಿಯ್ಯಾನಟ್ಠೇನ, ಅನಞ್ಞಸಾಧಾರಣಗುಣತಾಯ ಚ ಉತ್ತಮಟ್ಠೇನ ವರಂ ಉತ್ತಮಂ, ಪರಿಯತ್ತಿಸಾಸನಮ್ಹಿ ಫಲನಿಯ್ಯಾದನತೋ, ಮಗ್ಗನಿಯ್ಯಾನಹೇತುಭಾವತೋ ಚ ನಿಯ್ಯಾನಟ್ಠೇನ, ಸಾವಕಾದೀಹಿ ಅಜನಿಯತ್ತಾ ಅಸಾಧಾರಣಟ್ಠೇನ ಚ ಉತ್ತಮಟ್ಠೇನ ವರಂ, ವರಿತಬ್ಬನ್ತಿ ವಾ ವರಂ। ಯಥಾವುತ್ತಸ್ಸ ಸಾಸನಸ್ಸ ಪಣ್ಡಿತೇಹಿ ಅಭಿಪತ್ಥಿತಸಮಿದ್ಧಿಹೇತುತಾಯ ವರಿತಬ್ಬತ್ತಾ ಪತ್ಥೇತಬ್ಬತ್ತಾ ಸಾಸನವರಂ ನಾಮ, ಯಥಾವುತ್ತಟ್ಠೇನ ವಾ ಸಾಸನಞ್ಚ ತಂ ವರಞ್ಚಾತಿ ಸಾಸನವರಂ। ಚ-ಸದ್ದೇನ ಸತ್ತಿಭೇದಂ, ತಂ-ಸದ್ದೇನ ಅತ್ಥಾಭೇದಂ ದೇಸ್ಸೇತಿ।
ವಿದನ್ತೀತಿ ವಿದೂ। ಯೇ ಪಣ್ಡಿತಾ ಯಥಾಸಭಾವತೋ ಕಮ್ಮಕಮ್ಮಫಲಾನಿ, ಕುಸಲಾದಿಭೇದೇ ಚ ಧಮ್ಮೇ ವಿದನ್ತಿ, ಇತಿ ವಿದನತೋ ತೇ ಪಣ್ಡಿತಾ ವಿದೂ ನಾಮ, ತೇಹಿ। ಞಾತಬ್ಬನ್ತಿ ಞೇಯ್ಯಂ। ಞಾ-ಧಾತುಯಾ ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯತೋ ಆರಮ್ಮಣಿಕಂ ಞಾಣಂ ವುತ್ತಂ, ಠಾನೂಪಚಾರತೋ ಸಾಸನವರಸ್ಸ ಆರಮ್ಮಣಪಚ್ಚಯಭಾವೋ ದಸ್ಸಿತೋ, ಇತಿ-ಸದ್ದೇನ ಆರಮ್ಮಣಪಚ್ಚಯಭಾವೋ ಪರಾಮಸಿತೋ। ತಸ್ಸ ಇತಿ-ಸದ್ದೇನ ಪರಾಮಸಿತಬ್ಬಸ್ಸ ಆರಮ್ಮಣಪಚ್ಚಯಭಾವಸ್ಸ ಆಧಾರಂ ಸಾಸನವರಂ ಣ್ಯ-ಪಚ್ಚಯತ್ಥೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಞಾಣಂ ಅರಹತೀತಿ ವಾ ಞೇಯ್ಯಂ, ವಿದೂನಂ ಞಾಣಂ ಜಾನನಂ ಆರಮ್ಮಣಭಾವೇನ ಅರಹತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ನಯೇ ತದ್ಧಿತಪದಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ।
ನರತಿ ನರೋ। ಯೋ ಪುರಿಸೋ ಅತ್ತಾನಂ ಇತ್ಥೀನಂ ಉಚ್ಚಟ್ಠಾನಂ ನರತಿ ನೇತಿ, ಇತಿ ನರನತೋ ನಯನತೋ ಸೋ ಪುರಿಸೋ ನರೋ ನಾಮ। ಸೋ ಹಿ ಪುತ್ತಭೂತೋಪಿ ಮಾತುಯಾ ಪಿತುಟ್ಠಾನೇ ತಿಟ್ಠತಿ, ಕನಿಟ್ಠಭಾತುಭೂತೋಪಿ ಜೇಟ್ಠಭಗಿನೀನಂ ಪಿತುಟ್ಠಾನೇ ತಿಟ್ಠತಿ। ಅಥ ವಾ ನರಿತಬ್ಬೋ ನೇತಬ್ಬೋತಿ ನರೋ। ಸೋ ಹಿ ಜಾತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಅತ್ತನೋ ಸಭಾವೇನ ಅತ್ತಾನಂ ಧಾರೇತುಂ ಸಮತ್ಥೋ ನ ಹೋತಿ, ತಾವ ಪರೇಹಿ ನೇತಬ್ಬೋ, ನ ತಥಾ ಅಞ್ಞೋ ತಿರಚ್ಛಾನಾದಿಕೋತಿ। ಏತ್ಥ ಪನ ಸತ್ಥುವಿಸಯತಾಯ ನರತಿ ವೇನೇಯ್ಯಸತ್ತೇತಿ ನರೋತಿ ಅತ್ಥೋ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ। ಸತ್ಥಾ ಹಿ ಸತ್ತೇ ಅಪಾಯಾದಿತೋ ಸುಗತಿಂ ವಾ ಮಗ್ಗಫಲನಿಬ್ಬಾನಂ ವಾ ನೇತೀತಿ। ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಾದಿಅನೇಕಗುಣಸಮನ್ನಾಗತತ್ತಾ ವರೋ ಉತ್ತಮೋ, ವರಿತಬ್ಬೋ ಪತ್ಥೇತಬ್ಬೋತಿ ವಾ ವರೋ, ತಿಲೋಕಗ್ಗೋ। ಪಕತಿಯಾ ಉಚ್ಚಟ್ಠಾನಟ್ಠೋ ನರೋ ಗುಣುತ್ತಮೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ವರೋ, ನರೋ ಚ ಸೋ ವರೋ ಚಾತಿ ನರವರೋ। ಚ-ತ-ಸದ್ದಾನಂ ಅತ್ಥಭೇದೋ ವುತ್ತೋವ, ವಿಸೇಸನಪರಪದಸಮಾಸೋಯಂ। ಯೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅಗ್ಗಪುಗ್ಗಲಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ (ನೇತ್ತಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ಸಙ್ಗಹವಾರವಣ್ಣನಾ)। ಅಞ್ಞೇ ಪನ ‘‘ನರಾನಂ, ನರೇಸು ವಾ ವರೋತಿ ನರವರೋ’’ತಿ ವದನ್ತಿ, ತಂ ವಚನಂ ‘‘ಅಗ್ಗಪುಗ್ಗಲಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ (ನೇತ್ತಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ಸಙ್ಗಹವಾರವಣ್ಣನಾ) ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನೇನ ವಿರುಜ್ಝತಿ ಮಞ್ಞೇ। ತಸ್ಸ ನರವರಸ್ಸಾತಿ। ಇಚ್ಚೇವಂ ನೇತ್ತಿಪ್ಪಕರಣಸ್ಸ ಆದಿಗಾಥಾಯ ಸಮಾಸೇನ ಚ ವಚನತ್ಥೋ ಸಮತ್ತೋ।
ಸರೂಪತ್ಥೋ ಯೋಜನತ್ಥವಚನತ್ಥಾನುಸಾರೇನ ವಿಜಾನಿತಬ್ಬೋ। ತಥಾಪಿ ವಿಸುಂ ಸುಟ್ಠು ಜಾನನತ್ಥಾಯ ಪುನ ವತ್ತಬ್ಬೋ। ‘‘ಯ’’ನ್ತಿ ಪದಸ್ಸ ಅನಞ್ಞಸಾಧಾರಣಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಾದಿಅನೇಕಗುಣಸಮ್ಪನ್ನೋ ಸಲೋಕಪಾಲೇನ ಲೋಕೇನ ಪೂಜೇತಬ್ಬೋ ಚೇವ ನಮಸ್ಸಿತಬ್ಬೋ ಚ ಸಾಸನವರದೇಸಕೋ ತಿಲೋಕಗ್ಗೋ ಸರೂಪತ್ಥೋ। ‘‘ಲೋಕೋ’’ತಿ ಪದಸ್ಸ ಯಥಾವುತ್ತಲೋಕಪಾಲಸಹಿತೋ ಸದ್ಧಾಚಾಗಾದಿಸಮ್ಪನ್ನೋ
ಪೂಜಯತೇತಿ ಏತ್ಥ ಪೂಜನಕಿರಿಯಾಯ ಮುಖ್ಯತೋ ಪೂಜನಸಙ್ಖಾತೋ ಪೂಜೇನ್ತಾನಂ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದೋ ಸರೂಪತ್ಥೋ, ಫಲೂಪಚಾರೇನ ತಂಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಸ್ಸ ಆರಮ್ಮಣಪಕತೂಪನಿಸ್ಸಯಭೂತಾ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಾ ಸಬ್ಬೇ ಬುದ್ಧಗುಣಾ ಸರೂಪತ್ಥಾ। ತೇ-ವಿಭತ್ತಿಪಚ್ಚಯಸ್ಸ ಪೂಜನಕಿರಿಯಾಸಾಧಕೋ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರೋ ಲೋಕೋ ಚ ಸರೂಪತ್ಥೋ, ಏವಂ ಸತಿ ಅತ್ಥಭೇದಾಭಾವತೋ ದ್ವೀಸು ವಾಚಕೇಸು ಏಕೋವ ವಾಚಕೋ ವತ್ತಬ್ಬೋ, ಕಸ್ಮಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥೇ ದ್ವೇ ವಾಚಕಾ ವುತ್ತಾತಿ? ನಾಯಂ ದೋಸೋ ದ್ವಿನ್ನಂ ವಾಚಕಾನಂ ಸಾಮಞ್ಞವಿಸೇಸವಾಚಕತ್ತಾ। ಲೋಕಸದ್ದೋ ಹಿ ಪೂಜನಕಿರಿಯಾಸಾಧಕೋ, ಅಞ್ಞಕಿರಿಯಾಸಾಧಕೋ ಚ ವದತೀತಿ ಸಾಮಞ್ಞವಾಚಕೋ ಚ ಹೋತಿ। ಪೂಜಯತೇ-ಸದ್ದೋ ಲೋಕಪೂಜನಇತ್ಥಿಪೂಜನಪುರಿಸಪೂಜನತಿರಚ್ಛಾನಪೂಜನಾದಿಕಿರಿಯಾಸಾಧಕಞ್ಚ ವದತೀತಿ ಸಾಮಞ್ಞವಾಚಕೋ
‘‘ಸಲೋಕಪಾಲೋ’’ತಿ ಪದಸ್ಸ ಯಥಾವುತ್ತಸೇಟ್ಠಲೋಕಪಾಲಸಹಗತೋ, ಪೂಜನನಮಸ್ಸನಕಿರಿಯಾಸಾಧಕೋ ಚ ಸತ್ತನಿಕಾಯೋ ಸರೂಪತ್ಥೋ। ‘‘ಸದಾ’’ತಿ ಪದಸ್ಸ ರತ್ತಿದಿವಸಕಾಲೋ ಅತೀತಭಗವತೋ ಧರಮಾನಕಾಲೋ ತತೋ ಪರಕಾಲೋ ಅಭಿನೀಹಾರತೋ ಯಾವ ಸಾಸನನ್ತರಧಾನಾ ಕಾಲೋ ತತೋ ಪರಕಾಲೋ ಸರೂಪತ್ಥೋ। ಸೋ ಪನ ಅನಾಗತಬುದ್ಧುಪ್ಪಜ್ಜನಕಾಲೋ ಅತೀತಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೇ ಇದಾನಿ ಪೂಜಯನ್ತಿ ನಮಸ್ಸನ್ತಿ ವಿಯ ಪೂಜಯಿಸ್ಸತಿ ಚೇವ ನಮಸ್ಸಿಸ್ಸತಿ ಚ। ನಮಸ್ಸತೀತಿ ಏತ್ಥ ನಮಸ್ಸನಕಿರಿಯಾಯ ಮುಖ್ಯತೋ ನಮಸ್ಸನಸಙ್ಖಾತೋ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದೋ ಸರೂಪತ್ಥೋ, ಫಲೂಪಚಾರೇನ ತಂಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಸ್ಸ ಆರಮ್ಮಣಪಕತೂಪನಿಸ್ಸಯಭೂತಾ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಾ ಸಬ್ಬೇ ಬುದ್ಧಗುಣಾ ಸರೂಪತ್ಥೋ। ತಿ-ವಿಭತ್ತಿಪಚ್ಚಯಸ್ಸ ‘‘ಚಾ’’ತಿ ಪದಸ್ಸ ಇಧೇಕಚ್ಚೋ ಪೂಜೇನ್ತೋಪಿ ನ ನಮಸ್ಸತಿ, ನಮಸ್ಸನ್ತೋಪಿ ನ ಪೂಜೇತಿ ಚ, ಅಯಂ ಪನ ಸತ್ತನಿಕಾಯೋ ಲೋಕೋ ಪೂಜಯತಿ ಚೇವ ನಮಸ್ಸತಿ ಚಾತಿ ಸಮುಚ್ಚಯತ್ಥೋ ಸರೂಪತ್ಥೋ।
ತಸ್ಸಾತಿ ಏತ್ಥ ತಂ-ಸದ್ದಸ್ಸ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಾದಿಅನೇಕಗುಣಸಮನ್ನಾಗತೋ ಪೂಜೇತಬ್ಬೋ ನಮಸ್ಸಿತಬ್ಬೋ ತಿಲೋಕಗ್ಗೋ ಸತ್ಥಾ ಸರೂಪತ್ಥೋ, ಛಟ್ಠೀವಿಭತ್ತಿಯಾ ಜನಕಸ್ಸ ನರವರಸ್ಸ ಜಞ್ಞೇನ ಸಾಸನವರೇನ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ ಪಧಾನಸರೂಪತ್ಥೋ, ಜಞ್ಞಸಾಸನವರಸ್ಸ ಜನಕೇನ ನರವರೇನ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ ಅಪಧಾನಸರೂಪತ್ಥೋ। ತೀಸು ಪಿಟಕೇಸು ಏವರೂಪೇಸು ಅಞ್ಞೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ।
‘‘ಏತ’’ನ್ತಿ ಪದಸ್ಸ ಆಚರಿಯೇನ ವಿಭಜಿತಬ್ಬಹಾರನಯಪಟ್ಠಾನವಿಚಾರಣವಿಸಯಭೂತಂ ಸಾಸನಂ ಸರೂಪತ್ಥೋ। ‘‘ಸಾಸನವರ’’ನ್ತಿ ಪದಸ್ಸಾಪಿ ತಮೇವ ಸರೂಪತ್ಥೋ, ಏತಂ ಸಾಸನವರಂ ಪರಿಯತ್ತಿಪಟಿಪತ್ತಿಪಟಿವೇಧಭೇದೇನ ತಿವಿಧಮ್ಪಿ ಪರಿಯತ್ತಿಸಾಸನಮೇವ ಸಬ್ಬಸಾಸನಮೂಲಭೂತತ್ತಾ, ನೇತ್ತಿಪ್ಪಕರಣಸ್ಸ ವಿಸಯಭೂತತ್ತಾ ಚ ವಿಸೇಸತೋ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ ತಸ್ಸ ಮೂಲಭೂತಭಾವತೋ ವಿನಯಸಂವಣ್ಣನಾದೀಸು ಬಹೂಪಕಾರೇನ ದಸ್ಸಿತೋತಿ ಅಮ್ಹೇಹಿ ನ ವತ್ತಬ್ಬೋ। ವದನ್ತೋಪಿ ಅಞ್ಞಂ ರಚಿತಬ್ಬಂ ರಚಿತುಂ ಅಸಮತ್ಥೋವ ಹುತ್ವಾ ವದತೀತಿ ಗಹಿತಬ್ಬೋ ವದೇಯ್ಯ।
ತಂ ಪನ ಪರಿಯತ್ತಿಸಾಸನಂ ವಿಮುತ್ತಿರಸವಸೇನ ಏಕವಿಧಂ, ಧಮ್ಮವಿನಯವಸೇನ ದುವಿಧಂ, ವಿನಯಪಿಟಕಸುತ್ತನ್ತಪಿಟಕಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕವಸೇನ ತಿವಿಧಂ
‘‘ವಿದೂಹೀ’’ತಿ ಪದಸ್ಸ ಯಥಾವುತ್ತಸಾಸನವರಸ್ಸ ಸಪರಸನ್ತಾನಪವತ್ತನಪವತ್ತಾಪನಾದಿವಸೇನ ವಿಜಾನನಸಮತ್ಥೋ ಸಣ್ಹಸುಖುಮಞಾಣಾದಿಗುಣಸಮ್ಪನ್ನೋ ಕಲ್ಯಾಣಪುಥುಜ್ಜನಸೋತಾಪನ್ನಾದಿಕೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಸರೂಪತ್ಥೋ। ‘‘ಞೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಪದಸ್ಸ ತಾದಿಸೇಹಿ ವಿದೂಹಿ ಸಣ್ಹಸುಖುಮಞಾಣಾದಿನಾ ವಿಜಾನಿತಬ್ಬಂ ಸಾಸನವರಂ ಸರೂಪತ್ಥೋ। ‘‘ನರವರಸ್ಸಾ’’ತಿ ಪದಸ್ಸ ಏಕವಿಧಾದಿಭೇದಸ್ಸ ಸಾಸನವರಸ್ಸ ಜನಕೋ ಅನೇಕಗುಣಸಮ್ಪನ್ನೋ ತಿಲೋಕಗ್ಗೋ ಸರೂಪತ್ಥೋ। ಇಚ್ಚೇವಂ ನೇತ್ತಿಯಾ ಆದಿಗಾಥಾಯ ಸರೂಪತ್ಥೋ ಸಙ್ಖೇಪೇನ ವಿಜಾನಿತಬ್ಬೋ।
ಏವಂ ತಸ್ಸಾ ಅನುಸನ್ಧ್ಯಾದೀನಂ ಜಾನಿತಬ್ಬಭಾವೇ ಸತಿಪಿ ಅಜಾನನ್ತೋ ವಿಯ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ದೋಸಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಪರಿಹಾರವಸೇನಾಪಿ ಗಮ್ಭೀರಾಧಿಪ್ಪಾಯಸ್ಸ ಅನಾಕುಲಸ್ಸ ವಿಸೇಸಜಾನನಂ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ತಸ್ಮಾ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ದೋಸಂ ರೋಪೇತ್ವಾ ಪರಿಹಾರವಸೇನ ಗಮ್ಭೀರಾಧಿಪ್ಪಾಯಂ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡೇತ್ವಾ ಕಥಯಿಸ್ಸಂ। ಅಮ್ಹಾಕಾಚರಿಯ ಕಿಮತ್ಥಂ ‘‘ಯಂ ಲೋಕೋ’’ತ್ಯಾದಿಮಾಹ? ನೇತ್ತಿಪ್ಪಕರಣಂ ಕಾತುಂ। ಏವಂ ಸತಿ ನೇತ್ತಿಪ್ಪಕರಣಭೂತಂ ‘‘ಸೋಳಸಹಾರಾ ನೇತ್ತಿ’’ತ್ಯಾದಿಕಂ ಏವ ವತ್ತಬ್ಬಂ, ಕಸ್ಮಾ ತಂ ಅವತ್ವಾ ತತೋ ನೇತ್ತಿಪ್ಪಕರಣತೋ ಅಞ್ಞಂ ‘‘ಯಂ ಲೋಕೋ ಪೂಜಯತೇ’’ತ್ಯಾದಿಮಾಹ। ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ಸಮುದ್ದಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಹಿಮವನ್ತಂ ಗಚ್ಛತಿ, ಹಿಮವನ್ತಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ
ಏತ್ಥ ಚ ‘‘ಪೂಜಯತೇ, ನಮಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಏತೇಹಿ ಪೂಜನನಮಸ್ಸನಕಿರಿಯಾಯ ಹೇತುಭೂತಾ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಾದಯೋ ಅನೇಕೇ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಗುಣಾ ಪಕಾಸಿತಾ ಹೋನ್ತಿ ತೇ ಗುಣೇ ಆಗಮ್ಮ ಸಬ್ಬಲೋಕಸ್ಸ ಪೂಜನನಮಸ್ಸನಚೇತನಾಯ ಪವತ್ತನತೋ। ತೇಸು ಹಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಸರೂಪತೋ, ಕಿಞ್ಚಿ ಅನುಮಾನತೋ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರಾದಯೋ ಅನುಸ್ಸರನ್ತಿ, ಪೂಜೇನ್ತಿ, ನಮಸ್ಸನ್ತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅನುಸ್ಸರೇಥ ಸಮ್ಬುದ್ಧ’’ನ್ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧.೨೪೯)। ಏಕದೇಸಗುಣಾಪಿ ಪೂಜಾರಹಾ ನಮಸ್ಸನಾರಹಾ, ಕಸ್ಮಾ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಗುಣಾ ಪಕಾಸಿತಾತಿ? ಸಬ್ಬಗುಣದಸ್ಸನೇನ ಬೋಧಿಸಮ್ಭಾರಸಮ್ಭರಣಮಹಾಕರುಣಾಯೋಗಸಙ್ಖಾತಹೇತುಞಾಣಪಹಾನ- ಆನುಭಾವರೂಪಕಾಯಸಮ್ಪತ್ತಿಸಙ್ಖಾತಫಲಹಿತಜ್ಝಾಸಯಿನ್ದ್ರಿಯ- ಪಾಕಕಾಲಾಗಮನದೇಸನಾಞಾಣಸಙ್ಖಾತಸತ್ತು- ಪಕಾರಸಮ್ಪದಾವಸೇನ ಥೋಮನಾ ದಸ್ಸಿತಾ। ತೇನ ಅತ್ತಹಿತಪಟಿಪತ್ತಿ, ಪರಹಿತಪಟಿಪತ್ತಿ ಚ ನಿರುಪಕ್ಕಿಲೇಸೂಪಗಮನಾಪಗಮನಞ್ಚ ಲೋಕಸಮಞ್ಞಾನುಪಪವತ್ತಿ, ತದನತಿಧಾವನಞ್ಚ ಚರಣಸಮ್ಪತ್ತಿ, ವಿಜ್ಜಾಸಮ್ಪತ್ತಿ ಚ ಅತ್ತಾಧಿಪತಿತಾ, ಧಮ್ಮಾಧಿಪತಿತಾ ಚ ಲೋಕನಾಥಅತ್ತನಾಥತಾ ಚ ಪುಬ್ಬಕಾರಿಕತಞ್ಞುತಾ ಚ ಅಪರನ್ತಪತಾ, ಅನತ್ತನ್ತಪತಾ ಚ ಬುದ್ಧಕರಣಧಮ್ಮಬುದ್ಧಭಾವಸಿದ್ಧಿ ಚ ಪರತಾರಣಅತ್ತತಾರಣಞ್ಚ
ಆದಿಕಲ್ಯಾಣತಾದಿಗುಣಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ವರಂ ಅಗ್ಗಂ ಉತ್ತಮಂ, ನಿಪುಣಞಾಣಗೋಚರತಾಯ ಪಣ್ಡಿತವೇದನೀಯಞ್ಚ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ವರಂ ಞೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ವಚನೇಹಿ ಸ್ವಾಕ್ಖಾತತಾದಯೋ ಸಬ್ಬೇ ಧಮ್ಮಗುಣಾ ಪಕಾಸಿತಾ। ಅರಿಯಸಚ್ಚಪಟಿವೇಧೇನ ಸಮುಗ್ಘಾತಕಿಲೇಸಸಮ್ಮೋಹಾಯೇವ ಪರಮತ್ಥತೋ ಪಣ್ಡಿತಾ ಬಾಲ್ಯಾದಿಸಮತಿಕ್ಕಮನತೋ, ತಸ್ಮಾ ಭಾವಿತಲೋಕುತ್ತರಮಗ್ಗಾ, ಸಚ್ಛಿಕತಸಾಮಞ್ಞಫಲಾ ಚ ಪುಗ್ಗಲಾ ವಿಸೇಸತೋ ‘‘ವಿದೂ’’ತಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ತೇ ಹಿ ಯಥಾವುತ್ತಸಾಸನವರಂ ಅವಿಪರೀತತೋ ಞಾತುಂ, ನೇತುಞ್ಚ ಸಪರಸನ್ತಾನೇ ಸಕ್ಕುಣನ್ತಿ। ತಸ್ಮಾ ಯೇ ಸುಪ್ಪಟಿಪನ್ನತಾದಯೋ ಅನೇಕೇಹಿ ಸುತ್ತಪದೇಹಿ ಸಂವಣ್ಣಿತಾ, ತೇ ಅರಿಯಸಙ್ಘಗುಣಾಪಿ ನಿರವಸೇಸತೋ ‘‘ವಿದೂಹೀ’’ತಿ ಪದೇನ ಪಕಾಸಿತಾತಿ। ಏವಂ ನೇತ್ತಿಯಾ ಪಠಮಗಾಥಾಯ ‘‘ಏತಂ ಸಾಸನವರ’’ನ್ತಿ ಪದೇನ ಸಾಸನತ್ತಯಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ಇತರೇಸಂ ದ್ವಿನ್ನಂ ಅಧಿಗಮೂಪಾಯಭಾವತೋ ಸಬ್ಬಸಾಸನಮೂಲಭೂತಸ್ಸ, ಅತ್ತನೋ ನೇತ್ತಿಪ್ಪಕರಣಸ್ಸ ಚ ವಿಸಯಭೂತಸ್ಸ ಪರಿಯತ್ತಿಸಾಸನವರಸ್ಸ ದಸ್ಸನಮುಖೇನ ಸಬ್ಬೇ ರತನತ್ತಯಗುಣಾಪಿ ಥೋಮನಾವಸೇನ ನಯತೋವ ಪಕಾಸಿತಾ ಹೋನ್ತಿ। ನಯತೋ ಹಿ ದಸ್ಸಿತಾ ಸಬ್ಬೇ ಗುಣಾ ನಿರವಸೇಸಾ ಗಹಿತಾ ಭವನ್ತಿ, ನ ಸರೂಪತೋ। ತೇನಾಹ ಭಗವನ್ತಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಪಞ್ಞವನ್ತಾನಂ ಅಗ್ಗಭೂತೋ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರೋಪಿ ಬುದ್ಧಗುಣಪರಿಚ್ಛೇದನಮನುಯುತ್ತೋ ‘‘ಅಪಿಚ ಮೇ ಧಮ್ಮನ್ವಯೋ ವಿದಿತೋ’’ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೧೪೬) ಭಗವತಾಪಿ –
‘‘ಏವಂ ಅಚಿನ್ತಿಯಾ ಬುದ್ಧಾ, ಬುದ್ಧಧಮ್ಮಾ ಅಚಿನ್ತಿಯಾ।
ಅಚಿನ್ತಿಯೇ ಪಸನ್ನಾನಂ, ವಿಪಾಕೋ ಹೋತಿ ಅಚಿನ್ತಿಯೋ’’ತಿ॥ (ಅಪ॰ ಥೇರ ೧.೧.೮೨; ನೇತ್ತಿ॰ ೯೫) –
ಗಾಥಾ ವುತ್ತಾ। ತತ್ಥ ಬುದ್ಧಧಮ್ಮಾತಿ ಬುದ್ಧಗುಣಾ। ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪನ ಯಾವಜೀವಂ ರತನತ್ತಯಗುಣಪರಿದೀಪನೇ ಅತಿಉಸ್ಸಾಹನ್ತಾನಮ್ಪಿ ಸರೂಪತೋ ನೀಹರಿತ್ವಾ ದಸ್ಸೇತುಂ ಅಸಮತ್ಥಭಾವೋ ಪಗೇವ ಪಣ್ಡಿತೇಹಿ ವೇದಿತಬ್ಬೋತಿ।
ಇಚ್ಚೇವಂ
‘‘ಯಂ ಲೋಕೋ ಪೂಜಯತೇ, ಸಲೋಕಪಾಲೋ ಸದಾ ನಮಸ್ಸತಿ ಚ।
ತಸ್ಸೇತ ಸಾಸನವರಂ, ವಿದೂಹಿ ಞೇಯ್ಯಂ ನರವರಸ್ಸಾ’’ತಿ॥ –
ನಿಗ್ಗಹಿತಲೋಪವಸೇನ ವುತ್ತಾಯ ಗಾಥಾಯ ಸಙ್ಖೇಪೇನ ಕಥಿತೋ ಅನುಸನ್ಧ್ಯಾದಿಕೋ ಸಮತ್ತೋತಿ।
‘‘ಯಂ ಲೋಕೋ ಪೂಜಯತೇ, ಸ ಲೋಕಪಾಲೋ ಸದಾ ನಮಸ್ಸತಿ ಚ।
ತಂ ತಸ್ಸ ಸಾಸನವರಂ, ವಿದೂಹಿ ಞೇಯ್ಯಂ ನರವರಸ್ಸಾ’’ತಿ॥ –
ಗಾಥಂ ಯಂ ಸಾಸನವರಂ ಸಂವಣ್ಣೇತಬ್ಬಸಹಿತಂ, ಸಂವಣ್ಣೇತಬ್ಬಂ ಏವ ವಾ ಪೂಜಯತೇ ಚೇವ ನಮಸ್ಸತಿ ಚ, ತಸ್ಸ ಲೋಕಪಾಲಸ್ಸ ಸತ್ಥುನೋ ತಂ ಪೂಜೇತಬ್ಬಂ, ನಮಸ್ಸಿತಬ್ಬಞ್ಚ ವಿದೂಹೇವ ವಿಞ್ಞಾತಬ್ಬಂ, ಏತಂ ಸಾಸನವರಂ ನೇತ್ತಿಪ್ಪಕರಣಸ್ಸ ವಿಸಯನ್ತಿ ಗಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಯೋಜನಾ। ಯೋಜನಾಕಾರೋಪಿ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೋವ।
ವಿಗ್ಗಹತ್ಥೋಪಿ ವಿಸೇಸೋ। ಇಮಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ನಯೇ ಲೋಕಂ ಪಾಲೇನ್ತೀತಿ ಲೋಕಪಾಲಾ, ಯಥಾವುತ್ತಚತುಮಹಾರಾಜಾದಯೋ। ತೇಹಿ ಲೋಕಪಾಲೇಹಿ ಸಹಿತಂ ಸಬ್ಬಲೋಕಂ ಪಾಲೇತಿ ಲೋಕಗ್ಗನಾಯಕತ್ತಾತಿ ಲೋಕಪಾಲೋತಿ ಭಗವಾಪಿ ಲೋಕಪಾಲಸದ್ದೇನ ವುತ್ತೋ। ಸೋ ಹಿ ‘‘ತಸ್ಸಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ತಂ-ಸದ್ದೇನ ಪರಾಮಸೀಯತಿ, ತಸ್ಮಾ ತಸ್ಸ ಲೋಕಪಾಲಸ್ಸ ಸತ್ಥುನೋ ನರವರಸ್ಸಾತಿ ಅತ್ಥೋ ಗಹಿತೋ। ಯದಿ ಏವಂ ಲೋಕಪಾಲೋ ಗುಣೀಭೂತೋ ಅಪಧಾನೋ ಪಧಾನಭೂತಂ ಲೋಕಂ ವಿಸೇಸೇತ್ವಾ ವಿನಿವತ್ತೋ, ಕಥಂ ತಂ-ಸದ್ದೇನ ಪರಾಮಸೀಯತೀತಿ? ಲೋಕವಿಸೇಸಕೋ ಸಮಾನೋಪಿ ಸಾಸನವರಾಪೇಕ್ಖತಾಯ ಜನಕಸಾಮಿಭಾವೇನ ಸಮ್ಬನ್ಧಿವಿಸೇಸಭೂತತ್ತಾ ಪಧಾನಭೂತೋ ವಿಯ ಪರಾಮಸೀಯತೀತಿ। ಭಗವಾ ಸಾಸನವರಸ್ಸ ಸಾಮಿಭಾವೇನ ಗಹಿತೋ। ಕಥಂ ಸಾಸನವರಸ್ಸ ಸಾಮೀ ಭಗವಾ ಸಾಸನವರಂ ಪೂಜಯತೀತಿ? ನ ಚಾಯಂ ವಿರೋಧೋ। ಬುದ್ಧಾ ಹಿ ಭಗವನ್ತೋ ಧಮ್ಮಗರುನೋ, ತೇ ಸಬ್ಬಕಾಲಂ ಧಮ್ಮಮಪಚಯಮಾನಾವ ವಿಹರನ್ತೀತಿ। ಬುದ್ಧಾನಞ್ಹಿ ಧಮ್ಮಗರುಧಮ್ಮಾಪಚಯಮಾನಭಾವೋ ‘‘ಯಂನೂನಾಹಂ…ಪೇ॰… ತಮೇವ ಧಮ್ಮಂ ಸಕ್ಕತ್ವಾ ಗರುಂ ಕತ್ವಾ ಮಾನೇತ್ವಾ ಪೂಜೇತ್ವಾ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ವಿಹರೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೪.೨೧) ವುತ್ತೋ, ತಸ್ಮಾ ಲೋಕಪಾಲೋ ಭಗವಾ ಸಾಸನವರಂ
ಏವಂ ಪಠಮಗಾಥಾಯ ‘‘ಸಾಸನವರ’’ನ್ತಿ ಪದೇನ ತಿವಿಧಮ್ಪಿ ಸಾಸನಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ತತ್ಥ ಪರಿಯತ್ತಿಸಾಸನಮೇವ ಅತ್ತನೋ ನೇತ್ತಿಪ್ಪಕರಣಸ್ಸ ವಿಸಯಂ ನಿಯಮೇತ್ವಾ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ದ್ವಾದಸ ಪದಾನಿ’’ತ್ಯಾದಿಮಾಹ। ಅಥ ವಾ ಪಠಮಗಾಥಾಯ ರತನತ್ತಯಥೋಮನೇನ ಸಹ ನೇತ್ತಿಪ್ಪಕರಣತಾವಿಸಯಂ ಸಾಸನವರಂ ಆಚರಿಯೇನ ದಸ್ಸಿತಂ, ‘‘ತಸ್ಸ ಸಾಸನವರಂ ಕಿಂ ಸಬ್ಬಂಯೇವ ನೇತ್ತಿಪ್ಪಕರಣಸ್ಸ ವಿಸಯಂ, ಉದಾಹು ಪರಿಯತ್ತಿಸಾಸನಮೇವಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬತ್ತಾ ಪರಿಯತ್ತಿಸಾಸನಭೂತಂ ಸುತ್ತಮೇವಾತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ದ್ವಾದಸ ಪದಾನಿ ಸುತ್ತ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ‘‘ಸಾಸನವರ’’ನ್ತಿ ಸಾಮಞ್ಞೇನ ವುತ್ತಮ್ಪಿ ಪರಿಯತ್ತಿಸುತ್ತಮೇವ ಸಾಸನವರನ್ತಿ ‘‘ದ್ವಾದಸ ಪದಾನೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ, ಸಙ್ಖೇಪತೋ ಪಭೇದೇನ ದ್ವಾದಸವಿಧನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪಭೇದತೋ ದ್ವಾದಸವಿಧಮ್ಪಿ ಬ್ಯಞ್ಜನಪದಅತ್ಥಪದತೋ ಪನ ದುವಿಧಮೇವಾತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಬ್ಯಞ್ಜನಞ್ಚ ಅತ್ಥೋ ಚಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ‘‘ತಸ್ಮಿಂ ದ್ವಯೇ ಏಕಮೇವ ಸರೂಪತೋ ನೇತ್ತಿಪ್ಪಕರಣಸ್ಸ ವಿಸಯನ್ತಿ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಂ, ಉದಾಹು ಉಭಯ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬತ್ತಾ ಉಭಯನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ತಂ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಂ ಉಭಯ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ವಚನವಚನೀಯಭಾವೇನ ಸಮ್ಬನ್ಧೇ ಯಸ್ಮಿಂ ಬ್ಯಞ್ಜನೇ, ಅತ್ಥೇ ಚ ‘‘ಸುತ್ತ’’ನ್ತಿ ವೋಹಾರೋ ಪವತ್ತೋ, ತಂ ಉಭಯಂ ಸರೂಪತೋ ನೇತ್ತಿಪ್ಪಕರಣಸ್ಸ ವಿಸಯನ್ತಿ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ಕಿನ್ತಿ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ವತ್ತಬ್ಬತ್ತಾ ‘‘ಕೋ ಅತ್ಥೋ, ಬ್ಯಞ್ಜನಂ ಕತಮ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಛಬ್ಯಞ್ಜನಪದಛಅತ್ಥಪದಭೇದೇನ ದ್ವಾದಸವಿಧಂ ಬ್ಯಞ್ಜನಪದಅತ್ಥಪದವಸೇನ ದುವಿಧಂ ಸಬ್ಬಪರಿಯತ್ತಿಸಙ್ಖಾತಂ ಸುತ್ತಂ ಮಮ ನೇತ್ತಿಪ್ಪಕರಣಸ್ಸ ವಿಸಯಂ ಸಾಸನವರನ್ತಿ ಞಾತಬ್ಬಂ। ಸರೂಪತೋ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಅತ್ಥಪದಂ, ಬ್ಯಞ್ಜನಪದಞ್ಚ ಸರೂಪತೋ ಞಾತಬ್ಬನ್ತಿ।
ಏವಂ ಪಠಮಗಾಥಾಯ ‘‘ಸಾಸನವರ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಸ್ಸ ಸುತ್ತಸ್ಸ ಪರಿಯತ್ತಿಭಾವಞ್ಚೇವ ಅತ್ಥಪದಬ್ಯಞ್ಜನಪದಭಾವೇನ ವೇದಿತಬ್ಬತ್ತಞ್ಚ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ತಸ್ಸ ಸುತ್ತಸ್ಸ ಪವಿಚಯೂಪಾಯಂ ‘‘ಸೋಳಸಹಾರಾ’’ತ್ಯಾದಿಮಾಹ। ಅಥ ವಾ ದುತಿಯಗಾಥಾಯ ನೇತ್ತಿಪ್ಪಕರಣಸ್ಸ ವಿಸಯಂ ಸಾಸನವರಂ ನಿಯಮೇತ್ವಾ ದಸ್ಸಿತಂ, ‘‘ನೇತ್ತಿ ನಾಮ ಕತಮಾ, ಕತಿವಿಧಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬತ್ತಾ ನೇತ್ತಿನಾಮ ಏತ್ತಿಕಾತಿ ಸಙ್ಖೇಪತೋ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಸೋಳಸಹಾರಾ’’ತ್ಯಾದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ತಸ್ಸ ಸಾಸನಸ್ಸ ಸುತ್ತಸ್ಸ ಅತ್ಥಪರಿಯೇಟ್ಠಿ ನೇತ್ತಿಸಂವಣ್ಣನಾ ಮಯಾ ಮಹಾಕಚ್ಚಾಯನೇನ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾ ನೇತ್ತಿ ನಾಮ ಸೋಳಸಹಾರಸಮುದಾಯಾ ಪಞ್ಚನಯಸಮುದಾಯಾ ಅಟ್ಠಾರಸಮೂಲಪದಸಮುದಾಯಾತಿ ವಿಜಾನಿತಬ್ಬಾತಿ।
ತೇ ಹಾರಾದಯೋ ಕೇನಟ್ಠೇನ ನೇತ್ತಿ ನಾಮ? ವೇನೇಯ್ಯಸತ್ತೇ ಅರಿಯಧಮ್ಮಂ ನೇತೀತಿ ನೇತ್ತೀತಿ ಏವಮಾದಿ ಅತ್ಥೋ ಸಂವಣ್ಣನಾಸು (ನೇತ್ತಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ಗನ್ಥಾರಮ್ಭಕಥಾ) ವುತ್ತೋವ। ಇಮಾಯ ತತಿಯಗಾಥಾಯಪಿ ‘‘ಮಹಾಕಚ್ಚಾನೇನ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾ’’ತಿ ಪಾಠೋ ಸುನ್ದರೋ। ‘‘ಮಹಾಕಚ್ಚಾಯನೇನ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾ’’ತಿ ವಾ ಪಾಠೋ, ನ ಸುನ್ದರೋ। ಲಕ್ಖಣಞ್ಹಿ ಮಯಾ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನ್ತಿ। ‘‘ಸೋಳಸಹಾರಾದಿಸಮುದಾಯಾ ನೇತ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಾ, ತೇ ಹಾರಾ ಸುತ್ತಸ್ಸ ಬ್ಯಞ್ಜನವಿಚಯೋ ವಾ ಹೋನ್ತಿ, ಅತ್ಥವಿಚಯೋ ವಾ, ನಯಾ ಚ ಬ್ಯಞ್ಜನವಿಚಯೋ ವಾ ಹೋನ್ತಿ, ಅತ್ಥವಿಚಯೋ ವಾತಿ ವಿಚಾರಣಾಯಂ ಸತಿ ‘‘ಇಮೇ ಇಮಸ್ಸ ವಿಚಯೋ’’ತಿ ನಿಯಮೇತ್ವಾ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಹಾರಾ ಬ್ಯಞ್ಜನವಿಚಯೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಹಾರಾ ಸುತ್ತಸ್ಸ ಬ್ಯಞ್ಜನವಿಚಯೋ ಹೋನ್ತಿ, ನ ಅತ್ಥವಿಚಯೋ ಸೋಳಸಹಾರಾನಂ ಮೂಲಪದನಿದ್ಧಾರಣಂ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಬ್ಯಞ್ಜನಮುಖೇನೇವ ಸಂವಣ್ಣನಾಭಾವತೋ। ತಯೋ ಪನ ನಯಾ ಸುತ್ತಸ್ಸ ಅತ್ಥವಿಚಯೋ ಹೋನ್ತಿ, ತಿಣ್ಣಂ ನಯಾನಂ ಮೂಲಪದಸಙ್ಖಾತಅವಿಜ್ಜಾದಿಸಭಾವಧಮ್ಮನಿದ್ಧಾರಣಮುಖೇನೇವ ಸುತ್ತಸ್ಸ ಅತ್ಥಸಂವಣ್ಣನಾಭಾವತೋತಿ।
‘‘ತಂ ‘‘ಉಭಯಂ ಪರಿಗ್ಗಹೀತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಹಾರಾ ಚೇವ ನಯಾ ಚ ಉಭಯಂ ಸುತ್ತಸ್ಸ ಅತ್ಥನಿದ್ಧಾರಣವಸೇನ ಪರಿತೋ ಸಮನ್ತತೋ ಗಹಿತಂ ಸಬ್ಬಥಾ ಸುತ್ತೇಸು ಯೋಜಿತನ್ತಿ।
‘‘ಹಾರಾದಿಸಮುದಾಯಭೂತಂ ನೇತ್ತಿಸಙ್ಖಾತಂ ಸುತ್ತಂ ಕಥಂ ಸಂವಣ್ಣೇತಬ್ಬಂ ಸುತ್ತಂ ಸಂವಣ್ಣೇತೀ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಭಾವತೋ ವುತ್ತಂ ‘‘ವುಚ್ಚತಿ ಸುತ್ತಂ ಯಥಾಸುತ್ತ’’ನ್ತಿ। ನೇತ್ತಿಸಙ್ಖಾತಂ ಸಂವಣ್ಣನಾಸುತ್ತಂ ಸಂವಣ್ಣೇತಬ್ಬಸುತ್ತಾನುರೂಪಂ ಯಥಾ ಯೇನ ಯೇನ ದೇಸನಾಹಾರೇನ ವಾ ಅಞ್ಞೇನ ವಾ ಸಂವಣ್ಣೇತಬ್ಬಂ, ತೇನ ತೇನ ವುಚ್ಚತಿ ಸಂವಣ್ಣೇತೀತಿ ‘‘ವುಚ್ಚತಿ ಸುತ್ತಂ ಯಥಾಸುತ್ತ’’ನ್ತಿ। ತತ್ಥ ಯಥಾಸುತ್ತಂ ಯಂ ಯಂ ಸುತ್ತಂ ಭಗವತಾ ವುತ್ತಂ, ತಂ ತಂ ಸಬ್ಬಂ ಸುತ್ತಂ ನೇತ್ತಿಸಙ್ಖಾತಂ ಸುತ್ತಂ ವುಚ್ಚತಿ ವದತಿ ಅಸ್ಸಾದಾದೀನವದಸ್ಸನವಸೇನ ಸಂವಣ್ಣೇತೀತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ನೇತ್ತಿನಯೇನ ಹಿ ಸಂವಣ್ಣೇತುಂ ಅಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯಂ ನಾಮ ಸುತ್ತಂ ನತ್ಥೀ’’ತಿ (ನೇತ್ತಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ಸಙ್ಗಹವಾರವಣ್ಣನಾ)।
‘‘ಯಂ ಯಂ ಭಗವತಾ ದೇಸಿತಂ ಸುತ್ತಂ ನೇತ್ತಿಸಂವಣ್ಣನಾಯ ಸಂವಣ್ಣಿತಂ, ಸಾ ಸಂವಣ್ಣೇತಬ್ಬಾ ದೇಸನಾ ಚ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಾ, ಉದಾಹು ದೇಸಿತಬ್ಬಞ್ಚಾ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಭಾವತೋ ‘‘ಯಾ ಚೇವ ದೇಸನಾ’’ತ್ಯಾದಿಮಾಹ। ಯಾ ಚೇವ ದೇಸನಾ ಪಾಳಿ ಸಂವಣ್ಣಿತಾ, ಸಾ ಚ, ತಾಯ ದೇಸನಾಯ ದೇಸಿತಂ ಯಂ ಧಮ್ಮಜಾತಂ, ತಞ್ಚ ಉಭಯಂ ವಿಮುತ್ತಾಯತನದೇಸನಾಸೀಸೇನ ಪರಿಚಯಂ ಕರೋನ್ತೇಹಿ ಏಕನ್ತೇನ ವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಂ ಉಭಯಸ್ಸೇವ ಅನುಪಾದಿಸೇಸಪರಿನಿಬ್ಬಾನಪರಿಯೋಸಾನಾನಂ ಸಮ್ಪತ್ತೀನಂ ಹೇತುಭಾವತೋ। ‘‘ತಸ್ಸ ಉಭಯಸ್ಸ ವಿಜಾನನೇ ಸಾಧೇತಬ್ಬೇ ಸಾಧೇತಬ್ಬಸ್ಸ ವಿಜಾನನಸ್ಸ ಹೇತುಭೂತಾ ಕತಮಾ ಅನುಪುಬ್ಬೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬಭಾವತೋ ವುತ್ತಂ ‘‘ತತ್ರಾ’’ತ್ಯಾದಿ। ತತ್ಥ ತತ್ರ ವಿಜಾನನೇ ಸಾಧೇತಬ್ಬೇ ಸುತ್ತಾದಿನವಙ್ಗಸ್ಸ ಸಾಸನಸ್ಸ ಅತ್ಥಪರಿಯೇಸನಾ ಅತ್ಥವಿಚಾರಣಾ ಹಾರನಯಾನಂ ಅಯಂ ಅನುಪುಬ್ಬೀ ವಿಜಾನನಸ್ಸ ಸಾಧೇತಬ್ಬಸ್ಸ ಹೇತುಭೂತಾ ಅನುಪುಬ್ಬೀ ನಾಮಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಥ ವಾ ತಸ್ಸ ಉಭಯಸ್ಸ ವಿಜಾನನೇ ಸಾಧೇತಬ್ಬೇ ಸುತ್ತಾದಿನವಙ್ಗಸ್ಸ ಸಾಸನಸ್ಸ ಅತ್ಥಪರಿಯೇಸನಾಯ ಅತ್ಥವಿಚಾರಣಾಯ ಅಯಂ ಅನುಪುಬ್ಬೀ ವಿಜಾನನಸ್ಸ ಸಾಧೇತಬ್ಬಸ್ಸ ಹೇತುಭೂತಾ ಅನುಪುಬ್ಬೀ ನಾಮಾತಿ। ಅಥ ವಾ ವಕ್ಖಮಾನಾಯ ಹಾರನಯಾನುಪುಬ್ಬಿಯಾ ನವವಿಧಸುತ್ತನ್ತಪರಿಯೇಸನಾ ವಿಜಾನನಸ್ಸ ಹೇತುಭೂತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ತೇನಾಕಾರೇನೇವ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ತಿಧಾ ವುತ್ತಾತಿ।
ಸಙ್ಗಹವಾರಸ್ಸ ಅತ್ಥವಿಭಾವನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।