೨. ಉದ್ದೇಸವಾರಅತ್ಥವಿಭಾವನಾ
೧. ಏವಂ ‘‘ತತ್ಥ ಕತಮೇ ಸೋಳಸ ಹಾರಾ’’ತಿಆದಿದೇಸನಾ ಆರದ್ಧಾ ‘‘ತತ್ಥ ಸೋಳಸ ಹಾರಾ’’ತ್ಯಾದಿ। ತತ್ಥ ತತ್ಥಾತಿ ತೇಸು ಸೋಳಸಹಾರಾದೀಸು। ದೇಸನಾ ಹಾರೋ, ವಿಚಯೋ ಹಾರೋ…ಪೇ॰… ಸಾಮಾರೋಪನೋ ಹಾರೋತಿ ಇಮೇ ಸೋಳಸ ಹಾರಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ।
ತತ್ಥ ಸಬ್ಬಸಾಧಾರಣತ್ತಾ ಹಾರಪದಸ್ಸ ವಚನತ್ಥೋ ಪಠಮಂ ವತ್ತಬ್ಬೋ। ಕೇನಟ್ಠೇನ ಹಾರಾತಿ? ಹರೀಯನ್ತಿ ಏತೇಹೀತಿ ಹಾರಾ। ಏತೇಹಿ ಸಂವಣ್ಣನಾವಿಸೇಸೇಹಿ ಸಂವಣ್ಣಿಯೇಸು ಸುತ್ತಗೇಯ್ಯಾದೀಸು ಅಞ್ಞಾಣಸಂಸಯವಿಪಲ್ಲಾಸಾ ಹರೀಯನ್ತಿ, ಇತಿ ಅಞ್ಞಾಣಾದಿಹರಣಕಾರಣತ್ತಾ ‘‘ಏತೇಹೀ’’ತಿ ಪದೇನ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾ ಸಂವಣ್ಣನಾವಿಸೇಸಾ ಹಾರಾ ನಾಮ, ಹರ-ಧಾತುಯಾ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ವಚೀಭೇದಸದ್ದೋ, ತಂಸಮುಟ್ಠಾಪಕೋ ಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದೋ ಚ ಮುಖ್ಯತ್ಥೋ, ವೇನೇಯ್ಯಾನಂ ಸಂವಣ್ಣೇತಬ್ಬಸುತ್ತಸ್ಸ ಅತ್ಥಜಾನನಾದಿಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದೋ ಕಾರಣೂಪಚಾರತ್ಥೋ, ತಸ್ಸ ಉಪನಿಸ್ಸಯಪಚ್ಚಯಭೂತಾನಂ ಸಂವಣ್ಣನಾವಿಸೇಸಾನಂ ಉಪನಿಸ್ಸಯಪಚ್ಚಯಸತ್ತಿ ಫಲೂಪಚಾರತ್ಥೋ, ಇತಿ-ಸದ್ದೇನ ಸಾ ಉಪನಿಸ್ಸಯಪಚ್ಚಯಸತ್ತಿಯೇವ ಪರಾಮಸೀಯತಿ। ತಂಸತ್ತಿಸಮ್ಪನ್ನಾ ಸಂವಣ್ಣನಾವಿಸೇಸಾ ಣ-ಪಚ್ಚಯತ್ಥಾ ಹೋನ್ತಿ। ಏಸ ನಯೋ ಏವರೂಪೇಸು ಠಾನೇಸುಪಿ। ವಿತ್ಥಾರೋ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ನೇತ್ತಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧) ವುತ್ತೋ ಏವ।
ಅಸಾಧಾರಣತೋ ಪನ ದೇಸೀಯತಿ ಏತಾಯಾತಿ ದೇಸನಾ। ಏತಾಯ ಸಂವಣ್ಣನಾಯ ಸಂವಣ್ಣೇತಬ್ಬಸುತ್ತತ್ಥೋ ದೇಸೀಯತಿ ಸಂವಣ್ಣೀಯತಿ ಸಂವಣ್ಣನಾನುಸಾರೇನ ಞಾಪೀಯತಿ, ಇತಿ ಞಾಪನಕಾರಣತ್ತಾ ‘‘ಏತಾಯಾ’’ತಿ ಪದೇನ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾ ವಿಸೇಸಸಂವಣ್ಣನಾ ದೇಸನಾ ನಾಮ, ನ ಪಾಳಿದೇಸನಾ, ಪಾಳಿದೇಸನಾಯ ಸಂವಣ್ಣೇತಬ್ಬಸಂವಣ್ಣನಾಭಾವೇನ ಸಹಚರಣತೋ ವಾ ದೇಸನಾ। ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಅಞ್ಞೇ ಹಾರಾ ದೇಸನಾಪಾಳಿಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಸುತ್ತಸ್ಸ ಅತ್ಥಸಂವಣ್ಣನಾಭಾವತೋ ದೇಸನಾಯ ಸಹಚಾರಿನೋ ಹೋನ್ತಿ, ಅಯಂ ಪನ ಹಾರೋ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಯಥಾರುತವಸೇನೇವ ವಿಞ್ಞಾಯಮಾನತ್ತಾ ಪಾಳಿದೇಸನಾಯ ಸಹ ಚರತೀತಿ ವತ್ತಬ್ಬತಂ ಅರಹತಿ, ನ ತಥಾ ಪರೇ। ನ ಹಿ ಅಸ್ಸಾದಾದೀನವನಿಸ್ಸರಣಾದಿಸನ್ದಸ್ಸನಲಕ್ಖಣರಹಿತಾ ಪಾಳಿದೇಸನಾ ಅತ್ಥಿ, ಅಯಞ್ಚ ಹಾರೋ ಅಸ್ಸಾದಾದಿಸನ್ದಸ್ಸನಲಕ್ಖಣೋತಿ।
ವಿಚಿಯನ್ತಿ ಏತೇನಾತಿ ವಿಚಯೋ। ಏತೇನ ಸಂವಣ್ಣನಾವಿಸೇಸೇನ ಸುತ್ತೇ ಪದಪಞ್ಹಾದಯೋ ವಿಚಿಯನ್ತಿ, ಇತಿ ವಿಚಯೋ ನಾಮ। ಕತ್ವತ್ಥಾಧಿಕರಣತ್ಥಾಪಿ ಲಬ್ಭನ್ತಿ। ಸಂವಣ್ಣೇತಬ್ಬಸುತ್ತೇನ ಪದಪಞ್ಹಾದಿವಿಚಯನಲಕ್ಖಣೋ ಸಂವಣ್ಣನಾವಿಸೇಸೋ ವಿಚಯೋ ಹಾರೋ।
ಯುತ್ತಾಯುತ್ತಿ ವಿಚಾರೀಯತಿ ಏತಾಯಾತಿ ಯುತ್ತಿ। ಏತಾಯ ವಿಸೇಸಸಂವಣ್ಣನಾಯ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಹಾರಾನಂ ಭೂಮಿಗೋಚರಾನಂ ಯುತ್ತಾಯುತ್ತಿ ವಿಚಾರೀಯತಿ, ಇತಿ ವಿಚಾರಣಕಾರಣತ್ತಾ ‘‘ಏತಾಯಾ’’ತಿ ಪದೇನ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾ ವಿಸೇಸಸಂವಣ್ಣನಾ ಯುತ್ತಿ ನಾಮ। ಇಧ ಉತ್ತರಪದಲೋಪೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ, ಯುತ್ತಿಯಾ ವಿಚಾರಣಾ, ವಿಚಾರಣೀಯಭಾವೇನ ಸಹಚರಣತೋ ವಾ ಯುತ್ತಿ। ಸಬ್ಬಹಾರಾನಂ ಭೂಮಿಗೋಚರಾನಂ ಯುತ್ತಾಯುತ್ತಿವಿಚಾರಣಲಕ್ಖಣೋ ಸಂವಣ್ಣನಾವಿಸೇಸೋ ಯುತ್ತಿ ಹಾರೋ।
ಪದತಿ ಪವತ್ತೇತಿ ಫಲಂ ಏತೇನಾತಿ ಪದಂ, ಕಾರಣಂ। ಠನ್ತಿ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಫಲಾನಿ ತದಾಯತ್ತವುತ್ತಿತಾಯಾತಿ ಠಾನಂ, ಕಾರಣಂ। ಪದಞ್ಚ ತಂ ಠಾನಞ್ಚಾತಿ ಪದಟ್ಠಾನಂ, ಆಸನ್ನಕಾರಣಂ। ಸುತ್ತೇ ಆಗತಧಮ್ಮಾನಂ ಪದಟ್ಠಾನಂ ವಿಚಾರೀಯತಿ ಏತಾಯಾತಿ ಪದಟ್ಠಾನಾ, ವಿಸೇಸಸಂವಣ್ಣನಾ, ವಿಚಾರಣಲೋಪೋವ, ಸುತ್ತೇ ಆಗತಧಮ್ಮಾನಂ ಪದಟ್ಠಾನಾನಂ, ತೇಸಞ್ಚ ಪದಟ್ಠಾನಾನಂ ವಿಚಾರಣಲಕ್ಖಣೋ ಸಂವಣ್ಣನಾವಿಸೇಸೋ ಪದಟ್ಠಾನೋ ಹಾರೋ।
ಸುತ್ತೇ ಅವುತ್ತಾಪಿ ಸಮಾನಲಕ್ಖಣಾ ಧಮ್ಮಾ ಲಕ್ಖೀಯನ್ತಿ ಏತೇನ ಸಂವಣ್ಣನಾವಿಸೇಸೇನಾತಿ ಲಕ್ಖಣೋ, ಸುತ್ತೇ ವುತ್ತೇನ ಧಮ್ಮೇನ ಸಮಾನಲಕ್ಖಣಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಅವುತ್ತಾನಮ್ಪಿ ನಿದ್ಧಾರಣಲಕ್ಖಣೋ ಸಂವಣ್ಣನಾವಿಸೇಸೋ ಲಕ್ಖಣೋ ಹಾರೋ।
ಸುತ್ತೇ ದಸ್ಸಿಯಮಾನಾ ನಿಬ್ಬಚನಾದಯೋ ಚತ್ತಾರೋಪಿ ವಿಯೂಹೀಯನ್ತಿ ವಿಭಾಗೇನ ಸಮ್ಪಿಣ್ಡೀಯನ್ತಿ ಏತ್ಥ, ಏತೇನ ವಾತಿ ಬ್ಯೂಹೋ, ಚತುನ್ನಂ ನಿಬ್ಬಚನಾದೀನಂ ಬ್ಯೂಹೋ ಚತುಬ್ಯೂಹೋ। ನಿಬ್ಬಚನಾಧಿಪ್ಪಾಯಬ್ಯಞ್ಜನಾನಞ್ಚೇವ ದೇಸನಾನಿದಾನಸ್ಸ ಚ ಪುಬ್ಬಾಪರೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸನ್ದಸ್ಸನಲಕ್ಖಣೋ ಸಂವಣ್ಣನಾವಿಸೇಸೋ ಚತುಬ್ಯೂಹೋ ಹಾರೋ।
ದೇಸನಾಯ ಗಹಿತಧಮ್ಮೇನ ಸಭಾಗಾ, ವಿಸಭಾಗಾ ಚ ಧಮ್ಮಾ ಆವಟ್ಟೀಯನ್ತಿ ಏತ್ಥ, ಏತೇನ ವಾತಿ ಆವಟ್ಟೋ, ದೇಸನಾಯ ಗಹಿತಧಮ್ಮಾನಂ ಸಭಾಗವಿಸಭಾಗಧಮ್ಮವಸೇನ ಆವಟ್ಟನಲಕ್ಖಣೋ ಸಂವಣ್ಣನಾವಿಸೇಸೋ ಆವಟ್ಟೋ ಹಾರೋ।
ಅಸಾಧಾರಣಾಸಾಧಾರಣಾನಂ ಸಂಕಿಲೇಸಧಮ್ಮೇ, ವೋದಾನಧಮ್ಮೇ ಚ ಸಾಧಾರಣಾಸಾಧಾರಣತೋ, ಪದಟ್ಠಾನತೋ, ಭೂಮಿತೋ ಚ ವಿಭಜನಲಕ್ಖಣೋ ಸಂವಣ್ಣನಾವಿಸೇಸೋ ವಿಭತ್ತಿ ಹಾರೋ।
ಸುತ್ತೇ ಪರಿವತ್ತೋ, ಸುತ್ತೇ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಪಟಿಪಕ್ಖತೋ ಪರಿವತ್ತನಲಕ್ಖಣೋ ಸಂವಣ್ಣನಾವಿಸೇಸೋ ಪರಿವತ್ತನೋ ಹಾರೋ।
ಸುತ್ತೇ ವುತ್ತಸ್ಸ ಏಕಸ್ಸೇವ ಅತ್ಥಸ್ಸ ವಾಚಕಂ ವಿವಿಧಂ ವಚನಂ ಏತ್ಥ ಸಂವಣ್ಣನಾವಿಸೇಸೇತಿ ವಿವಚನಂ, ವಿವಚನಮೇವ ವೇವಚನಂ, ಸುತ್ತೇ ವುತ್ತೇ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥೇ ಅನೇಕಪರಿಯಾಯಸದ್ದಯೋಜನಾಲಕ್ಖಣೋ ಸಂವಣ್ಣನಾವಿಸೇಸೋ ವೇವಚನೋ ಹಾರೋ।
ಸುತ್ತೇ ವುತ್ತಾ ಅತ್ಥಾ ಪಕಾರೇಹಿ ಞಾಪೀಯನ್ತಿ ಇಮಿನಾ, ಏತ್ಥ ವಾತಿ ಪಞ್ಞತ್ತಿ, ಏಕೇಕಸ್ಸ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ಅನೇಕಾಹಿ ಪಞ್ಞತ್ತೀಹಿ ಪಞ್ಞಾಪೇತಬ್ಬಾಕಾರಲಕ್ಖಣೋ ಸಂವಣ್ಣನಾವಿಸೇಸೋ ಪಞ್ಞತ್ತಿ ಹಾರೋ।
ಸುತ್ತಾಗತಾ ಧಮ್ಮಾ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದಾದೀಸು ಓತರೀಯನ್ತಿ ಅನುಪ್ಪವೇಸೀಯನ್ತಿ ಏತ್ಥ, ಏತೇನ ವಾತಿ ಓತರಣೋ, ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪಾದಾದಿಮುಖೇಹಿ ಸುತ್ತತ್ಥಸ್ಸ ಓತರಣಲಕ್ಖಣೋ ಸಂವಣ್ಣನಾವಿಸೇಸೋ ಓತರಣೋ ಹಾರೋ।
ಸುತ್ತೇ ಪದಪದತ್ಥಪಞ್ಹಾರಮ್ಭಾ ಸೋಧೀಯನ್ತಿ ಸಮಾಧೀಯನ್ತಿ ಏತ್ಥ, ಏತೇನ ವಾತಿ ಸೋಧನೋ, ಸುತ್ತೇ ಪದಪದತ್ಥಪಞ್ಹಾರಮ್ಭಾನಂ ಸೋಧನಲಕ್ಖಣೋ ಸಂವಣ್ಣನಾವಿಸೇಸೋ ಸೋಧನೋ ಹಾರೋ।
ಸಾಮಞ್ಞವಿಸೇಸಭೂತಾ ಧಮ್ಮಾ ವಿನಾ ವಿಕಪ್ಪೇನ ಅಧಿಟ್ಠೀಯನ್ತಿ ಅನುಪ್ಪವತ್ತೀಯನ್ತಿ ಏತ್ಥ, ಏತೇನ ವಾತಿ ಅಧಿಟ್ಠಾನೋ, ಸುತ್ತಾಗತಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಅವಿಕಪ್ಪನವಸೇನ ಸಾಮಞ್ಞವಿಸೇಸನಿದ್ಧಾರಣಲಕ್ಖಣೋ ಸಂವಣ್ಣನಾವಿಸೇಸೋ ಅಧಿಟ್ಠಾನೋ ಹಾರೋ।
ಯೋ ಹೇತು ಚೇವ ಪಚ್ಚಯೋ ಚ ಫಲಂ ಪರಿಕರೋತಿ ಅಭಿಸಙ್ಖರೋತಿ, ಇತಿ ಸೋ ಹೇತು ಚೇವ ಪಚ್ಚಯೋ ಚ ಪರಿಕ್ಖಾರೋ, ಯೋ ಸಂವಣ್ಣನಾವಿಸೇಸೋ ತಂ ಪರಿಕ್ಖಾರಂ ಹೇತುಞ್ಚೇವ ಪಚ್ಚಯಞ್ಚ ಆಚಿಕ್ಖತಿ, ಇತಿ ಸೋ ಸಂವಣ್ಣನಾವಿಸೇಸೋ ಪರಿಕ್ಖಾರೋ ನಾಮ। ಸುತ್ತೇ ಆಗತಧಮ್ಮಾನಂ ಪರಿಕ್ಖಾರಸಙ್ಖಾತೇ ಹೇತುಪಚ್ಚಯೇ ನಿದ್ಧಾರೇತ್ವಾ ಸಂವಣ್ಣನಾಲಕ್ಖಣೋ ಸಂವಣ್ಣನಾವಿಸೇಸೋ ಪರಿಕ್ಖಾರೋ ಹಾರೋ।
ಸುತ್ತೇ ಆಗತಧಮ್ಮಾ ಪದಟ್ಠಾನಾದಿಮುಖೇನ ಸಮಾರೋಪೀಯನ್ತಿ ಏತ್ಥ, ಏತೇನ ವಾತಿ ಸಮಾರೋಪನೋ, ಸುತ್ತೇ ಆಗತಧಮ್ಮಾನಂ ಪದಟ್ಠಾನವೇವಚನಭಾವಪಹಾನಸಮಾರೋಪನವಿಚಾರಣಲಕ್ಖಣೋ ಸಂವಣ್ಣನಾವಿಸೇಸೋ ಸಮಾರೋಪನೋ ಹಾರೋ। ಭಾವಸಾಧನವಸೇನಾಪಿ ಸಬ್ಬತ್ಥ ವಚನತ್ಥೋ ವತ್ತಬ್ಬೋತಿ ತಸ್ಸಾಪಿ ವಸೇನ ಯೋಜೇತಬ್ಬನ್ತಿ। ಸೇಸಂ ಸಂವಣ್ಣನಾನುಸಾರೇನ ಞಾತಬ್ಬನ್ತಿ।
‘‘ತತ್ಥ ‘‘ತಸ್ಸಾನುಗೀತಿ ದೇಸನಾ ವಿಚಯೋ ಯುತ್ತಿ’’ತ್ಯಾದಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ತಸ್ಸಾತಿ ಹಾರುದ್ದೇಸಸ್ಸ। ಅನುಗೀತೀತಿ ಅನು ಪಚ್ಛಾ ಗಾಯನಗಾಥಾ। ಪಞ್ಚದಸೋತಿ ಪಞ್ಚದಸಮೋ। ಸೋಳಸೋತಿ ಸೋಳಸಮೋ। ಅತ್ಥತೋ ಅಸಂಕಿಣ್ಣಾತಿ ದೇಸನಾದಿಪದತ್ಥತೋ ಲಕ್ಖಣತ್ಥತೋ ಸಙ್ಕರತೋ ರಹಿತಾ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ‘‘ಸೋ ಚ ನೇಸಂ ಅಸಙ್ಕರೋ ಲಕ್ಖಣನಿದ್ದೇಸೇ ಸುಪಾಕಟೋ ಹೋತೀ’’ತಿ। ಸೇಸಂ ಸಂವಣ್ಣನಾನುಸಾರೇನ ಞಾತಬ್ಬನ್ತಿ। ‘‘ಕೇಚಿ ಹಾರಾ ಕೇಹಿಚಿ ಹಾರೇಹಿ ಸಂಕಿಣ್ಣಾ ವಿಯ ದಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಕಸ್ಮಾ ಅಸಂಕಿಣ್ಣಾತಿ ಞಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವತ್ತಬ್ಬತ್ತಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಏತೇಸಞ್ಚೇವಾ’’ತಿಆದಿ। ತತ್ಥ ಏತೇಸಞ್ಚೇವ ಭವತೀತಿ ಏತೇಸಂ ಸೋಳಸನ್ನಂ ಹಾರಾನಂ ಯಥಾ ಯೇನಾಕಾರೇನ ಅಸಙ್ಕರೋ ಹೋತಿ, ತಥಾ ಅಸಙ್ಕರಾಕಾರೇನ ಭವತಿ। ಅಯತಿ ಪವತ್ತತಿ ನಯವಿಭತ್ತೀತಿ ಅಯಾ, ವಿತ್ಥಾರೇನ ಅಯಾತಿ ವಿತ್ಥಾರತಯಾ, ತ-ಕಾರೋ ಮಿಸ್ಸಕದೋಸಾಪಗಮತ್ಥಾಯ ಆಗತೋ, ನಯವಿಭತ್ತಿವಿಸೇಸವಚನಂ। ನಯೇನ ಞಾಯೇನ ವಿಭತ್ತಿ ನಯವಿಭತ್ತಿ, ನ ಪಞ್ಚನಯವಿಭತ್ತಾಹಾರಾನಂ ವಿತ್ಥಾರೇನ ಪವತ್ತಾ ಞಾಯವಿಭತ್ತಿ ತಥಾ ಅಸಙ್ಕರಾಕಾರೇನ ಭವತಿ ತಸ್ಮಿಂ ಅಸಂಕಿಣ್ಣಾತಿ ಞಾತಬ್ಬಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ।
೨. ಸೋಳಸ ಹಾರಾ ಸರೂಪತೋ ವುತ್ತಾ, ಅಮ್ಹೇಹಿ ಚ ವಿಞ್ಞಾತಾ, ‘‘ಕತಮೇ ಪಞ್ಚ ನಯಾ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಭಾವತೋ ತಥಾ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಸರೂಪತೋ ಉದ್ದಿಸಿತುಂ ‘‘ತತ್ಥ ಕತಮೇ ಪಞ್ಚ ನಯಾ’’ತ್ಯಾದಿ ವುತ್ತಂ। ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ‘‘ಏವಂ ಹಾರೇ ಉದ್ದಿಸಿತ್ವಾ ಇದಾನಿ ನಯೇ ಉದ್ದಿಸಿತುಂ ‘ತತ್ಥ ಕತಮೇ’ತಿಆದಿ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ (ನೇತ್ತಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨) ವುತ್ತಂ। ‘‘ತತ್ಥ ನಯನ್ತಿ ಸಂಕಿಲೇಸೇ, ವೋದಾನೇ ಚ ವಿಭಾಗತೋ ಞಾಪೇನ್ತೀತಿ ನಯಾ, ನೀಯನ್ತಿ ವಾ ತಾನಿ ಏತ್ಥ, ಏತೇಹಿ ವಾತಿ ನಯಾ’’ತಿಆದಿನಾ (ನೇತ್ತಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨) ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವಿತ್ಥಾರೇನ ವಚನತ್ಥೋ ವುತ್ತೋ। ನೀ-ಧಾತುಯಾ ನನ್ದಿಯಾವಟ್ಟಾದಿನಯಾನುಸಾರೇನ ಸಂಕಿಲೇಸೇ, ವೋದಾನೇ ಚ ಆಲಮ್ಬಿತ್ವಾ ಪವತ್ತೋ ಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದೋ ಮುಖ್ಯತ್ಥೋ, ನನ್ದಿಯಾವಟ್ಟಾದಿನಯಾನಂ ಉಪನಿಸ್ಸಯಪಚ್ಚಯಸತ್ತಿ ಫಲೂಪಚಾರತೋ ಗಹಿತಾ, ಇತಿ-ಸದ್ದೋ ತಂ ಫಲೂಪಚಾರತೋ ಗಹಿತಸತ್ತಿಂ ಪರಾಮಸಿ, ತಂಸತ್ತಿಸಹಿತಾ ನನ್ದಿಯಾವಟ್ಟಾದಿನಯಾ ಅ-ಪಚ್ಚಯತ್ಥಾ।
ತಣ್ಹಾಅವಿಜ್ಜಾಹಿ ಸಂಕಿಲೇಸಪಕ್ಖಸ್ಸ ಸುತ್ತಸ್ಸ, ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾಹಿ ವೋದಾನಪಕ್ಖಸ್ಸ ಸುತ್ತಸ್ಸ ಚತುಸಚ್ಚಯೋಜನಮುಖೇನ ನಯನಲಕ್ಖಣೋ ಸಂವಣ್ಣನಾವಿಸೇಸೋ ನನ್ದಿಯಾವಟ್ಟೋ ನಯೋ। ತತ್ಥ ಚತುಸಚ್ಚನ್ತಿ ತಣ್ಹಾ ಚ ಅವಿಜ್ಜಾ ಚ ಭವಮೂಲತ್ತಾ ಸಮುದಯಸಚ್ಚಂ, ಅವಸೇಸಾ ತೇಭೂಮಕಾ ಧಮ್ಮಾ ದುಕ್ಖಸಚ್ಚಂ, ಸಮಥವಿಪಸ್ಸನಾ ಮಗ್ಗಸಚ್ಚಂ, ತೇನ ಪತ್ತಬ್ಬಾ ಅಸಙ್ಖತಧಾತು ನಿರೋಧಸಚ್ಚನ್ತಿ।
ತೀಹಿ ಅವಯವೇಹಿ ಲೋಭಾದೀಹಿ ಸಂಕಿಲೇಸಪಕ್ಖೇ, ತೀಹಿ ಅವಯವೇಹಿ ಅಲೋಭಾದೀಹಿ ಚ ವೋದಾನಪಕ್ಖೇ ತಿಪುಕ್ಖಲೋ, ಅಕುಸಲಮೂಲೇಹಿ ಸಂಕಿಲೇಸಪಕ್ಖಸ್ಸ, ಕುಸಲಮೂಲೇಹಿ ವೋದಾನಪಕ್ಖಸ್ಸ ಸುತ್ತತ್ಥಸ್ಸ ಚತುಸಚ್ಚಯೋಜನಮುಖೇನ ನಯನಲಕ್ಖಣೋ ಸಂವಣ್ಣನಾವಿಸೇಸೋ ತಿಪುಕ್ಖಲೋ।
ಸೀಹಸ್ಸ ಭಗವತೋ ವಿಕ್ಕೀಳಿತಂ ಏತ್ಥ ನಯೇತಿ ಸೀಹವಿಕ್ಕೀಳಿತೋ, ಸುಭಸಞ್ಞಾದೀಹಿ ವಿಪಲ್ಲಾಸೇಹಿ ಸಕಲಸಂಕಿಲೇಸಪಕ್ಖಸ್ಸ, ಸದ್ಧಿನ್ದ್ರಿಯಾದೀಹಿ ವೋದಾನಪಕ್ಖಸ್ಸ ಸುತ್ತತ್ಥಸ್ಸ ಚತುಸಚ್ಚಯೋಜನಮುಖೇನ ನಯನಲಕ್ಖಣೋ ಸಂವಣ್ಣನಾವಿಸೇಸೋ ಸೀಹವಿಕ್ಕೀಳಿತನಯೋ।
ಅತ್ಥನಯತ್ತಯದಿಸಾಭಾವೇನ ಕುಸಲಾದಿಧಮ್ಮಾನಂ ಆಲೋಚನಂ ದಿಸಾಲೋಚನಂ। ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ಅತ್ಥನಯಸ್ಸ ಯೋಜನತ್ಥಂ ಕತೇಸು ಸುತ್ತಸ್ಸ ಅತ್ಥವಿಸ್ಸಜ್ಜನೇಸು ಯೇ ವೋದಾನಾದಯೋ, ಸಂಕಿಲೇಸಿಕಾ ಚ ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ನಯಸ್ಸ ದಿಸಾಭೂತಾ ಧಮ್ಮಾ ಸುತ್ತತೋ ನಿದ್ಧಾರೇತ್ವಾ ಕಥಿತಾ, ತೇಸಂ ಯಥಾವುತ್ತಧಮ್ಮಾನಂ ಚಿತ್ತೇನೇವ ‘‘ಅಯಂ ಪಠಮಾ ದಿಸಾ, ಅಯಂ ದುತಿಯಾ ದಿಸಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಆಲೋಚನಂ ದಿಸಾಲೋಚನಂ।
ತಥಾ ಆಲೋಚಿತಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಅತ್ಥನಯತ್ತಯಯೋಜನೇ ಸಮಾನಯನತೋ ಅಙ್ಕುಸೋ ವಿಯಾತಿ ಅಙ್ಕುಸೋ, ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ನಯಸ್ಸ ದಿಸಾಭೂತಾನಂ ಕುಸಲಾದಿಧಮ್ಮಾನಂ ಸಮಾನಯನಂ ಅಙ್ಕುಸೋ ನಯೋ।
ಲಞ್ಜೇತೀತಿ ಲಞ್ಜಕೋ। ಯೋ ನಯೋ ಸುತ್ತತ್ಥಂ ಲಞ್ಜೇತಿ ಪಕಾಸೇತಿ, ಇತಿ ಲಞ್ಜನತೋ ಪಕಾಸನತೋ ಸೋ ನಯೋ ಲಞ್ಜಕೋ ನಾಮ, ನಯೋ ಚ ಸೋ ಲಞ್ಜಕೋ ಚಾತಿ ನಯಲಞ್ಜಕೋ। ನಯಲಞ್ಜಕೋ ಪಠಮೋ ನನ್ದಿಯಾವಟ್ಟೋ ನಾಮ, ನಯಲಞ್ಜಕೋ ದುತಿಯೋ ತಿಪುಕ್ಖಲೋ ನಾಮ, ನಯಲಞ್ಜಕೋ ತತಿಯೋ ಸೀಹವಿಕ್ಕೀಳಿತೋ ನಾಮಾತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬೋ।
ಉಗ್ಗತಾನಂ ವಿಸೇಸೇನ ಉಗ್ಗತೋತಿ ಉತ್ತಮೋ, ತಂ ಉತ್ತಮಂ। ಗತಾತಿ ಞಾತಾ, ಮತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ‘‘ಮತಾ’’ತಿ ವಾ ಪಾಠೋ। ಸೇಸಮೇತ್ಥ ವುತ್ತನಯಾನುಸಾರೇನಪಿ ಸಂವಣ್ಣನಾನುಸಾರೇನಪಿ ಜಾನಿತಬ್ಬನ್ತಿ।
ಯಥಾವುತ್ತನಯವಿಸೇಸಸಂವಣ್ಣನಾಯ
‘‘ಸಮೂಹಾದಿಂ ಉಪಾದಾಯ ಲೋಕಸಙ್ಕೇತಸಿದ್ಧಾ ವೋಹಾರಮತ್ತತಾ ಸಮ್ಮುತಿಸಭಾವೋ, ಪಥವೀಫಸ್ಸಾದೀನಂ ಕಕ್ಖಳಫುಸನಾದಿಲಕ್ಖಣಂ ಪರಮತ್ಥಸಭಾವೋ। ಅಯಞ್ಹೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ – ಯಸ್ಮಿಂ ಭಿನ್ನೇ, ಇತರಾಪೋಹೇ ವಾ ಚಿತ್ತೇನ ಕತೇ ನ ತಥಾ ಬುದ್ಧಿ, ಇದಂ ಸಮ್ಮುತಿಸಚ್ಚಂ ಯಥಾ ಘಟೇ, ಸಸಮ್ಭಾರಜಲೇ ಚ, ತಬ್ಬಿಪರಿಯಾಯೇನ ಪರಮತ್ಥಸಚ್ಚ’’ನ್ತಿ –
ವಚನೇ ಸಮ್ಮುತಿಸಭಾವೋ ಸಙ್ಕೇತವಸೇನ ಅವಿತಥತ್ತಾ। ಪಥವೀಆದೀನಂ ಕಕ್ಖಳಾದಿಲಕ್ಖಣಂ, ಫಸ್ಸಾದೀನಂ ಫುಸನಾದಿಲಕ್ಖಣಂ ಪರಮತ್ಥಸಭಾವೋ। ‘‘ಯದಿ ಏವಂ ಘಟಾದಿಕೇ ಅಭಿನ್ನೇ ವಾ ಆಪಾದಿಕೇ ವಾ ಅನುರೂಪೇನ ಊನಭಾವೇನ ಅಪ್ಪವತ್ತಮಾನೇ ವಾ ಸತಿ ಸಮ್ಮುತಿಭಾವೋ ಹೋತು, ಭಿನ್ನೇ ವಾ ಊನೇ ವಾ ಕಥಂ ಸಮ್ಮುತಿಭಾವೋ ಭವೇಯ್ಯ, ಪಥವೀಫಸ್ಸಾದೀನಮ್ಪಿ ಭಿಜ್ಜಮಾನತ್ತಾ, ಕಕ್ಖಳಫುಸನಾದೀನಞ್ಚ ಪಥವೀಫಸ್ಸಾದೀಹಿ ಅನಞ್ಞತ್ತಾ ಕಥಂ ಪರಮತ್ಥಸಭಾವೋ ಭವೇಯ್ಯ, ಕತಮೇನ ಸಙ್ಖೇಪೇನ ಅತ್ಥೇನ ಸಮ್ಮುತಿಸಭಾವೋ, ಪರಮತ್ಥಸಭಾವೋ ಚ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಜಾನಿತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬಭಾವತೋ ‘‘ಅಯಞ್ಹೇತ್ಥ ಸಙ್ಖೇಪೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಏತ್ಥಾತಿ ಏತೇಸು ಸಮ್ಮುತಿಸಭಾವಪರಮತ್ಥಸಭಾವೇಸು ಅಯಂ ನಯೋ ವುಚ್ಚಮಾನೋ ಸಙ್ಖೇಪೋ ಅತ್ಥೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ।
ಯಸ್ಮಿಂ ಘಟಾದಿಕೇ ಭಿನ್ನೇ ಸತಿ ತತೋ ಘಟಾದಿತೋ ಇತರೋ ಕಥಲಾದಿಭಾವೋ ಚಿತ್ತೇನ ಪುಬ್ಬೇ ಕತೇನ ಯಥಾ ಯೇನ ಕಥಲಾದಿವೋಹಾರೇನ ಭವತಿ, ಯಸ್ಮಿಂ ಆಪಾದಿಕೇ ಸಮ್ಭಾರಜಲಾದಿಕೇ ಊನಭಾವೇನ ಪವತ್ತಮಾನೇ ಸತಿ ವಾ ತತೋ ಆಪಾದಿತೋ ಇತರೋ ಕದ್ದಮಾದಿಭಾವೋ ಚಿತ್ತೇನ ಪುಬ್ಬೇ ಕತೇನ ಯಥಾ ಯೇನ ಕದ್ದಮಾದಿವೋಹಾರೇನ ಭವತಿ, ತಥಾ ತೇನ ವೋಹಾರೇನ ಬುದ್ಧಿ ಕಥಲಾದಿಸಭಾವಜಾನನಂ ಕದ್ದಮಾದಿಸಭಾವಜಾನನಂ ಭವತಿ, ಇದಂ ಅಭಿನ್ನೇ ಘಟಾದಿಕಂ ವಾ ಭಿನ್ನೇ ಕಥಲಾದಿಕಂ ವಾ ಅನೂನೇ ಆಪಾದಿಕಂ ವಾ ಊನೇ ಕದ್ದಮಾದಿಕಂ ವಾ ಸಬ್ಬಂ ಸಮ್ಮುತಿಸಚ್ಚಂ ಹೋತ್ವೇವ। ‘‘ಕದ್ದಮಸ್ಮಿಂ ಭಿನ್ನೇ, ಕದ್ದಮಸ್ಮಿಂ ಊನೇ ವಾ ಸತಿ ಇತರೋ ಸಮ್ಮುತಿಸಭಾವೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬಭಾವತೋ ‘‘ಘಟೇ, ಸಮ್ಭಾರಜಲೇ ಚಾ’’ತಿ ವುತ್ತಂ।
ಸಮ್ಮುತಿಸಚ್ಚಸಭಾವೋ ‘‘ತಬ್ಬಿಪರಿಯಾಯೇನ ಪರಮತ್ಥಸಚ್ಚ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಪಥವೀಆದೀನಂ ಕಕ್ಖಳಾದಿಲಕ್ಖಣತೋ ಇತರಸ್ಸ ಫುಸನಾದಿಲಕ್ಖಣಸ್ಸ ಅಸಮ್ಭವತೋ, ಫಸ್ಸಾದೀನಞ್ಚ ಫುಸನಾದಿಲಕ್ಖಣತೋ ಇತರಸ್ಸ ಕಕ್ಖಳಾದಿಲಕ್ಖಣಸ್ಸ ಅಸಮ್ಭವತೋ ಪಥವೀಫಸ್ಸಾದೀನಂ ಲಕ್ಖಳಫುಸನಾದಿಲಕ್ಖಣಂ ಪರಮತ್ಥಸಚ್ಚಂ ಹೋತ್ವೇವಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಙ್ಖೇಪತ್ಥೇ ಗಹಿತೇ ಕೋಚಿ ವಿರೋಧೋ ನತ್ಥೀತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋತಿ।
೩. ಪಞ್ಚ ನಯಾ ಸರೂಪತೋ ಆಚರಿಯೇನ ಉದ್ದಿಟ್ಠಾ, ಅಮ್ಹೇಹಿ ಚ ವಿಞ್ಞಾತಾ, ‘‘ಯಾನಿ ಪದಾನಿ ಅಟ್ಠಾರಸ ಮೂಲಪದಾನಿ ಉದ್ದಿಟ್ಠಾನಿ, ಕತಮಾನಿ ತಾನೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬತ್ತಾ ತಾನಿ ಸರೂಪತೋ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ತತ್ಥ ಕತಮಾನಿ ಅಟ್ಠಾರಸ ಮೂಲಪದಾನಿ’’ತ್ಯಾದಿಮಾಹ। ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ ‘‘ಏವಂ ನಯೇಪಿ ಉದ್ದಿಸಿತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಮೂಲಪದಾನಿ ಉದ್ದಿಸಿತುಂ ‘ತತ್ಥ ಕತಮಾನೀ’ತಿಆದಿ ಆರದ್ಧ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಕುಸಲಾನಿ ಮೂಲಾನಿ, ಪದನ್ತಿ ಪತಿಟ್ಠಹನ್ತಿ ಏತ್ಥ ನಯಾ, ಪಟ್ಠಾನವಿಭಾಗಾ, ಅಧಿಗಮಾ ಚಾತಿ ಪದಾನಿ, ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಟ್ಠೇನ ಮೂಲಾನಿ ಚ ತಾನಿ ಪದಾನಿ ಚಾತಿ ಮೂಲಪದಾನಿ। ಕುಚ್ಛಿತೇ ಪಾಪಧಮ್ಮೇ ಸಲಯನ್ತೀತಿ ಕುಸಲಾನಿ, ಕುಸೇ ರಾಗಾದಯೋ ಲುನನ್ತೀತಿ ಕುಸಲಾನಿ, ಕುಸಾ ವಿಯ ಲುನನ್ತೀತಿ ಕುಸಲಾನಿ, ಕುಸೇನ ಞಾಣೇನ ಲಾತಬ್ಬಾನಿ ಪವತ್ತೇತಬ್ಬಾನೀತಿ ಕುಸಲಾನಿ। ಕುಸಲಾನಂ ಪಟಿಪಕ್ಖಾನೀತಿ ಅಕುಸಲಾನಿ ಅ-ಸದ್ದೋ ಚೇತ್ಥ ಪಟಿಪಕ್ಖತ್ಥೋತಿ।
ನವ ಪದಾನಿ ಕುಸಲಾನಿ, ನವ ಪದಾನಿ ಅಕುಸಲಾನೀತಿ ಗಣನಪರಿಚ್ಛೇದತೋ, ಜಾತಿಭೇದತೋ ಚ ಉದ್ದಿಟ್ಠಾನಿ, ‘‘ಕತಮಾನಿ ತಾನೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತಬ್ಬತ್ತಾ ನವ ಪದಾನಿ ಅಕುಸಲಾನಿ ಪಚ್ಚಾಸತ್ತಿನ್ಯಾಯೇನ ಸರೂಪತೋ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಕತಮಾನಿ ನವ ಪದಾನಿ ಅಕುಸಲಾನೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ –
‘‘ಏವಂ ಗಣನಪರಿಚ್ಛೇದತೋ, ಜಾತಿಭೇದತೋ ಚ ಮೂಲಪದಾನಿ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಸರೂಪತೋ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಸಂಕಿಲೇಸಪಕ್ಖಂಯೇವ ಪಠಮಂ ಉದ್ದಿಸತಿ ‘ತಣ್ಹಾ’ತಿಆದಿನಾ’’ತಿ (ನೇತ್ತಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೩) –
ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ರೂಪಾದಿಕೇ ಖನ್ಧೇ ತಸತಿ ಪರಿತಸತೀತಿ ತಣ್ಹಾ। ಅವಿನ್ದಿಯಂ ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತಾದಿಂ ವಿನ್ದತೀತಿ ಅವಿಜ್ಜಾ ಅವಿಜ್ಜಾ, ವಿಜ್ಜಾಯ ಪಟಿಪಕ್ಖಾತಿ ವಾ ಅವಿಜ್ಜಾ। ಲುಬ್ಭನ್ತಿ ತೇನಾತಿ ಲೋಭೋ, ಲುಬ್ಭತೀತಿ ವಾ ಲೋಭೋ, ಲುಬ್ಭನಂ ವಾ ಲೋಭೋ। ದೋಸಮೋಹೇಸುಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ಅಸುಭೇ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧಾದಿಕೇ ‘‘ಸುಭ’’ನ್ತಿ ಪವತ್ತಾ ಸಞ್ಞಾ ಸುಭಸಞ್ಞಾ। ದುಕ್ಖದುಕ್ಖಾದಿಕೇ ‘‘ಸುಖ’’ನ್ತಿ ಪವತ್ತಾ ಸಞ್ಞಾ ಸುಖಸಞ್ಞಾ। ಅನಿಚ್ಚೇ ಸಙ್ಖಾರಧಮ್ಮೇ ‘‘ನಿಚ್ಚ’’ನ್ತಿ ಪವತ್ತಾ ಸಞ್ಞಾ ನಿಚ್ಚಸಞ್ಞಾ। ಅನತ್ತಸಭಾವೇಸು ಚಕ್ಖಾದೀಸು ಖನ್ಧೇಸು ‘‘ಅತ್ತಾ’’ತಿ ಪವತ್ತಾ ಸಞ್ಞಾ ಅತ್ತಸಞ್ಞಾ। ಯತ್ಥಾತಿ ಯೇಸು ಪದೇಸು ಸಬ್ಬೋ ಅಕುಸಲಪಕ್ಖೋ ಸಙ್ಗಹಂ ಸಮೋಸರಣಂ ಗಚ್ಛತಿ, ತಾನಿ ಪದಾನಿ ಅಕುಸಲಾನೀತಿ ಯೋಜನಾ। ಸಙ್ಗಹಂ ಗಣನಂ। ಸಮೋಸರಣಂ ಸಮಾರೋಪನಂ।
ಪಚ್ಚನೀಕಧಮ್ಮೇ ಉದ್ಧಚ್ಚಾದಿಕೇ ನೀವರಣೇ ಸಮೇತಿ ವೂಪಸಮೇತಿ ತದಙ್ಗವಿಕ್ಖಮ್ಭನವಸೇನಾತಿ ಸಮಥೋ। ಸಙ್ಖಾರೇ ಅನಿಚ್ಚಾದೀಹಿ ವಿವಿಧೇಹಿ ಆಕಾರೇಹಿ ಪಸ್ಸತೀತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾ। ಲೋಭಸ್ಸ ಪಟಿಪಕ್ಖೋ ಅಲೋಭೋ। ದೋಸಸ್ಸ ಪಟಿಪಕ್ಖೋ ಅದೋಸೋ। ಮೋಹಸ್ಸ ಪಟಿಪಕ್ಖೋ ಅಮೋಹೋ। ಏತ್ಥಾಪಿ ಅ-ಸದ್ದೋ ಪಟಿಪಕ್ಖತ್ಥೋ, ನ ಅಭಾವತ್ಥಾದಿಕೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಅಸುಭೇ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧಾದಿಕೇ, ಚಕ್ಖಾದಿಮ್ಹಿ ವಾ ‘‘ಅಸುಭ’’ನ್ತಿ ಪವತ್ತಾ ಸಞ್ಞಾಪಧಾನಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಾ ಅಸುಭಸಞ್ಞಾ, ವಿಸೇಸತೋ ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸನಾಸತಿಪಟ್ಠಾನಂ ದುಕ್ಖಸಞ್ಞಾ, ವಿಸೇಸತೋ ವೇದನಾನುಪಸ್ಸನಾಸತಿಪಟ್ಠಾನಂ। ಅನಿಚ್ಚೇ ಖನ್ಧಾದಿಕೇ ವಿಪರಿಣಾಮಧಮ್ಮೇ ‘‘ಅನಿಚ್ಚ’’ನ್ತಿ ಪವತ್ತಾ ಸಞ್ಞಾಪಧಾನಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಾ ಅನಿಚ್ಚಸಞ್ಞಾ, ವಿಸೇಸತೋ ಚಿತ್ತಾನುಪಸ್ಸನಾಸತಿಪಟ್ಠಾನಂ। ಅನತ್ತಸಭಾವೇ ಖನ್ಧೇ, ಚಕ್ಖಾದಿಮ್ಹಿ ವಾ ‘‘ಅನತ್ತಾ’’ತಿ ಪವತ್ತಾ ಸಞ್ಞಾಪಧಾನಚಿತ್ತುಪ್ಪಾದಾ ಅನತ್ತಸಞ್ಞಾ, ವಿಸೇಸತೋ ಧಮ್ಮಾನುಪಸ್ಸನಾಸತಿಪಧಾನಂ। ಪಞ್ಞಾಸತಿಸೀಸೇನ ಹಿ ಪವತ್ತಾ ಅಯಂ ದೇಸನಾ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ಭಗವತಾ ‘‘ಕಥಞ್ಚ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸತಿಬಲಂ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ? ಚತೂಸು ಸತಿಪಟ್ಠಾನೇಸು, ಏತ್ಥ ಸತಿಬಲಂ ದಟ್ಠಬ್ಬ’’ನ್ತಿ। ಯತ್ಥಾತಿ ಯೇಸು ಪದೇಸು ಸಬ್ಬೋ ಕುಸಲಪಕ್ಖೋ ಸಙ್ಗಹಂ ಸಮೋಸರಣಂ ಗಚ್ಛತಿ, ತಾನಿ ಪದಾನಿ ಕುಸಲಾನೀತಿ ಯೋಜನಾ।
ಉದ್ದಾನನ್ತಿ ಉದ್ಧಂ ದಾನಂ ರಕ್ಖಣಂ ಉದ್ದಾನಂ, ಸಙ್ಗಹವಚನನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಉದ್ದಾನೇ ಅವುತ್ತೇ ಸತಿ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತಸ್ಸ ಅತ್ಥಸ್ಸ ವಿಪ್ಪಕಿಣ್ಣಭಾವೋ ದಿನ್ನೋ ವಿಯ ಭವೇಯ್ಯ, ತಸ್ಮಾ ವಿಪ್ಪಕಿಣ್ಣಭಾವಸ್ಸ ನಿವಾರಣತ್ಥಂ ಉದ್ದಾನನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ಚತುರೋ ಚ ವಿಪಲ್ಲಾಸಾತಿ ಸುಭಸುಖನಿಚ್ಚಅತ್ತಸಞ್ಞಾ। ಕಿಲೇಸಾ ಭವನ್ತಿ ಏತ್ಥ ನವಪದೇಸೂತಿ ಭೂಮೀ, ಕಿಲೇಸಾನಂ ಭೂಮೀತಿ ಕಿಲೇಸಭೂಮೀ, ಕಿಲೇಸಪವತ್ತನಟ್ಠಾನಾನಿ ನವ ಪದಾನೀತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ।
ಚತುರೋ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಾತಿ ಅಸುಭದುಕ್ಖಅನಿಚ್ಚಅನತ್ತಸಞ್ಞಾ। ಇನ್ದ್ರಿಯಭೂಮೀತಿ ಸದ್ಧಾದೀನಂ ವಿಮುತ್ತಿಪರಿಪಾಚನಿನ್ದ್ರಿಯಾನಂ ಭೂಮೀ ಪವತ್ತನಟ್ಠಾನಾನಿ ಸಮೋಸರಣಟ್ಠಾನಾನಿ।
ನವಹಿ ಕುಸಲಪದೇಹಿ ಕುಸಲಪಕ್ಖಾ ಯುಜ್ಜನ್ತಿ ಯೋಜೀಯನ್ತಿ, ನವಹಿ ಅಕುಸಲಪದೇಹಿ ಅಕುಸಲಪಕ್ಖಾ ಯುಜ್ಜನ್ತಿ ಯೋಜೀಯನ್ತಿ। ನವಹಿ ಕುಸಲಪದೇಹಿ ಸಹ ಕುಸಲಪಕ್ಖಾ ಯುಜ್ಜನ್ತಿ ಯುಜ್ಜನ್ತಾ ಭವನ್ತಿ, ನವಹಿ ಅಕುಸಲಪದೇಹಿ ಸಹ ಅಕುಸಲಪಕ್ಖಾ ಯುಜ್ಜನ್ತಿ ಯುಜ್ಜನ್ತಾ ಭವನ್ತೀತಿ ಉದ್ದೇಸವಾರೇ ವುತ್ತಾವಸೇಸೋ ಸಂವಣ್ಣನಾನುಸಾರೇನ ವಿಜಾನಿತಬ್ಬೋ।
ಇತಿ ಸತ್ತಿಬಲಾನುರೂಪಾ ರಚಿತಾ
ಉದ್ದೇಸವಾರಸ್ಸ ಅತ್ಥವಿಭಾವನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।