೧೦. ದಣ್ಡವಗ್ಗೋ
೧. ಛಬ್ಬಗ್ಗಿಯಭಿಕ್ಖುವತ್ಥು
ಸಬ್ಬೇ ತಸನ್ತೀತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಛಬ್ಬಗ್ಗಿಯೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ।
ಏಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಸಮಯೇ ಸತ್ತರಸವಗ್ಗಿಯೇಹಿ ಸೇನಾಸನೇ ಪಟಿಜಗ್ಗಿತೇ ಛಬ್ಬಗ್ಗಿಯಾ ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ನಿಕ್ಖಮಥ, ಮಯಂ ಮಹಲ್ಲಕತರಾ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಏತಂ ಪಾಪುಣಾತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತೇಹಿ ‘‘ನ ಮಯಂ ದಸ್ಸಾಮ, ಅಮ್ಹೇಹಿ ಪಠಮಂ ಪಟಿಜಗ್ಗಿತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಪಹರಿಂಸು। ಸತ್ತರಸವಗ್ಗಿಯಾ ಮರಣಭಯತಜ್ಜಿತಾ ಮಹಾವಿರವಂ ವಿರವಿಂಸು। ಸತ್ಥಾ ತೇಸಂ ಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಇದ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇದಂ ನಾಮಾ’’ತಿ ಆರೋಚಿತೇ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಭಿಕ್ಖುನಾ ನಾಮ ಏವಂ ಕತ್ತಬ್ಬಂ, ಯೋ ಕರೋತಿ, ಸೋ ಇಮಂ ನಾಮ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ ಪಹಾರದಾನಸಿಕ್ಖಾಪದಂ (ಪಾಚಿ॰ ೪೪೯ ಆದಯೋ) ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖುನಾ ನಾಮ ‘ಯಥಾ ಅಹಂ, ತಥೇವ ಅಞ್ಞೇಪಿ ದಣ್ಡಸ್ಸ ತಸನ್ತಿ, ಮಚ್ಚುನೋ ಭಾಯನ್ತೀ’ತಿ ಞತ್ವಾ ಪರೋ ನ ಪಹರಿತಬ್ಬೋ, ನ ಘಾತೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೧೨೯.
‘‘ಸಬ್ಬೇ ತಸನ್ತಿ ದಣ್ಡಸ್ಸ, ಸಬ್ಬೇ ಭಾಯನ್ತಿ ಮಚ್ಚುನೋ।
ಅತ್ತಾನಂ ಉಪಮಂ ಕತ್ವಾ, ನ ಹನೇಯ್ಯ ನ ಘಾತಯೇ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಸಬ್ಬೇ ತಸನ್ತೀತಿ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಸತ್ತಾ ಅತ್ತನಿ ದಣ್ಡೇ ಪತನ್ತೇ ತಸ್ಸ ದಣ್ಡಸ್ಸ ತಸನ್ತಿ। ಮಚ್ಚುನೋತಿ ಮರಣಸ್ಸಾಪಿ ಭಾಯನ್ತಿಯೇವ। ಇಮಿಸ್ಸಾ ಚ ದೇಸನಾಯ ಬ್ಯಞ್ಜನಂ ನಿರವಸೇಸಂ, ಅತ್ಥೋ ಪನ ಸಾವಸೇಸೋ। ಯಥಾ ಹಿ ರಞ್ಞಾ ‘‘ಸಬ್ಬೇ ಸನ್ನಿಪತನ್ತೂ’’ತಿ ಭೇರಿಯಾ ಚರಾಪಿತಾಯಪಿ ರಾಜಮಹಾಮತ್ತೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಸೇಸಾ ಸನ್ನಿಪತನ್ತಿ, ಏವಮಿಧ ‘‘ಸಬ್ಬೇ ತಸನ್ತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇಪಿ ಹತ್ಥಾಜಾನೇಯ್ಯೋ ಅಸ್ಸಾಜಾನೇಯ್ಯೋ ಉಸಭಾಜಾನೇಯ್ಯೋ ಖೀಣಾಸವೋತಿ ಇಮೇ ಚತ್ತಾರೋ ಠಪೇತ್ವಾ ಅವಸೇಸಾವ ತಸನ್ತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ಇಮೇಸು ಹಿ ಖೀಣಾಸವೋ ಸಕ್ಕಾಯದಿಟ್ಠಿಯಾ ಪಹೀನತ್ತಾ ಮರಣಕಸತ್ತಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತೋ ನ ಭಾಯತಿ, ಇತರೇ ತಯೋ ಸಕ್ಕಾಯದಿಟ್ಠಿಯಾ ಬಲವತ್ತಾ ಅತ್ತನೋ ಪಟಿಪಕ್ಖಭೂತಂ ಸತ್ತಂ ಅಪಸ್ಸನ್ತಾ ನ ಭಾಯನ್ತೀತಿ। ನ ಹನೇಯ್ಯ ನ ಘಾತಯೇತಿ ಯಥಾ ಅಹಂ , ಏವಂ ಅಞ್ಞೇಪಿ ಸತ್ತಾತಿ ನೇವ ಪರಂ ಪಹರೇಯ್ಯ ನ ಪಹರಾಪೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ।
ಛಬ್ಬಗ್ಗಿಯಭಿಕ್ಖುವತ್ಥು ಪಠಮಂ।
೨. ಛಬ್ಬಗ್ಗಿಯಭಿಕ್ಖುವತ್ಥು
ಸಬ್ಬೇ ತಸನ್ತೀತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಛಬ್ಬಗ್ಗಿಯೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ।
ತೇಯೇವ ಏಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಸಮಯೇ ತೇನೇವ ಕಾರಣೇನ ಪುರಿಮಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ಸತ್ತರಸವಗ್ಗಿಯೇ ಪಹರಿಂಸು। ತೇನೇವ ಕಾರಣೇನ ತೇಸಂ ತಲಸತ್ತಿಕಂ ಉಗ್ಗಿರಿಂಸು। ಇಧಾಪಿ ಸತ್ಥಾ ತೇಸಂ ಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಇದ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇದಂ ನಾಮಾ’’ತಿ ಆರೋಚಿತೇ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಭಿಕ್ಖುನಾ ನಾಮ ಏವಂ ಕತ್ತಬ್ಬಂ, ಯೋ ಕರೋತಿ, ಸೋ ಇಮಂ ನಾಮ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ ತಲಸತ್ತಿಕಸಿಕ್ಖಾಪದಂ (ಪಾಚಿ॰ ೪೫೪ ಆದಯೋ) ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖುನಾ ನಾಮ ‘ಯಥಾ ಅಹಂ, ತಥೇವ ಅಞ್ಞೇಪಿ ದಣ್ಡಸ್ಸ ತಸನ್ತಿ, ಯಥಾ ಚ ಮಯ್ಹಂ, ತಥೇವ ನೇಸಂ ಜೀವಿತಂ ಪಿಯ’ನ್ತಿ ಞತ್ವಾ ಪರೋ ನ ಪಹರಿತಬ್ಬೋ ನ ಘಾಟೇತಬ್ಬೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೧೩೦.
‘‘ಸಬ್ಬೇ ತಸನ್ತಿ ದಣ್ಡಸ್ಸ, ಸಬ್ಬೇಸಂ ಜೀವಿತಂ ಪಿಯಂ।
ಅತ್ತಾನಂ ಉಪಮಂ ಕತ್ವಾ, ನ ಹನೇಯ್ಯ ನ ಘಾತಯೇ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಜೀವಿತಂ ಪಿಯನ್ತಿ ಖೀಣಾಸವಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಸೇಸಸತ್ತಾನಂ ಜೀವಿತಂ ಪಿಯಂ ಮಧುರಂ, ಖೀಣಾಸವೋ ಪನ ಜೀವಿತೇ ವಾ ಮರಣೇ ವಾ ಉಪೇಕ್ಖಕೋವ ಹೋತಿ। ಸೇಸಂ ಪುರಿಮಸದಿಸಮೇವಾತಿ।
ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ।
ಛಬ್ಬಗ್ಗಿಯಭಿಕ್ಖುವತ್ಥು ದುತಿಯಂ।
೩. ಸಬ್ಬಹುಲಕುಮಾರಕವತ್ಥು
ಸುಖಕಾಮಾನಿ ಭೂತಾನೀತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಸಮ್ಬಹುಲೇ ಕುಮಾರಕೇ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ।
ಏಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಸಮಯೇ ಸತ್ಥಾ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಸನ್ತೋ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಸಮ್ಬಹುಲೇ ಕುಮಾರಕೇ ಏಕಂ ಘರಸಪ್ಪಜಾತಿಕಂ ಅಹಿಂ ದಣ್ಡಕೇನ ಪಹರನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕುಮಾರಕಾ ಕಿಂ ಕರೋಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಅಹಿಂ, ಭನ್ತೇ, ದಣ್ಡಕೇನ ಪಹರಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಕಿಂ ಕಾರಣಾ’’ತಿ ಪುನ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಡಂಸನಭಯೇನ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ತುಮ್ಹೇ ‘ಅತ್ತನೋ ಸುಖಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’ತಿ ಇಮಂ ಪಹರನ್ತಾ ನಿಬ್ಬತ್ತನಿಬ್ಬತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಸುಖಲಾಭಿನೋ ನ ಭವಿಸ್ಸಥ। ಅತ್ತನೋ ಸುಖಂ ಪತ್ಥೇನ್ತೇನ ಹಿ ಪರಂ ಪಹರಿತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –
೧೩೧.
‘‘ಸುಖಕಾಮಾನಿ ಭೂತಾನಿ, ಯೋ ದಣ್ಡೇನ ವಿಹಿಂಸತಿ।
ಅತ್ತನೋ ಸುಖಮೇಸಾನೋ, ಪೇಚ್ಚ ಸೋ ನ ಲಭತೇ ಸುಖಂ॥
೧೩೨.
‘‘ಸುಖಕಾಮಾನಿ ಭೂತಾನಿ, ಯೋ ದಣ್ಡೇನ ನ ಹಿಂಸತಿ।
ಅತ್ತನೋ ಸುಖಮೇಸಾನೋ, ಪೇಚ್ಚ ಸೋ ಲಭತೇ ಸುಖ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಯೋ ದಣ್ಡೇನಾತಿ ಯೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ದಣ್ಡೇನ ವಾ ಲೇಡ್ಡುಆದೀಹಿ ವಾ ವಿಹೇಠೇತಿ। ಪೇಚ್ಚ ಸೋ ನ ಲಭತೇ ಸುಖನ್ತಿ ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಪರಲೋಕೇ ಮನುಸ್ಸಸುಖಂ ವಾ ದಿಬ್ಬಸುಖಂ ವಾ ಪರಮತ್ಥಭೂತಂ ವಾ ನಿಬ್ಬಾನಸುಖಂ ನ ಲಭತಿ। ದುತಿಯಗಾಥಾಯ ಪೇಚ್ಚ ಸೋ ಲಭತೇತಿ ಸೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಪರಲೋಕೇ ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರಂ ತಿವಿಧಮ್ಪಿ ಸುಖಂ ಲಭತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಪಞ್ಚಸತಾಪಿ ತೇ ಕುಮಾರಕಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿಂಸೂತಿ।
ಸಮ್ಬಹುಲಕುಮಾರಕವತ್ಥು ತತಿಯಂ।
೪. ಕೋಣ್ಡಧಾನತ್ಥೇರವತ್ಥು
ಮಾವೋಚ ಫರುಸಂ ಕಞ್ಚೀತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಕೋಣ್ಡಧಾನತ್ಥೇರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ।
ತಸ್ಸ ಕಿರ ಪಬ್ಬಜಿತದಿವಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಏಕಂ ಇತ್ಥಿರೂಪಂ ಥೇರೇನ ಸದ್ಧಿಂಯೇವ ವಿಚರತಿ। ತಂ ಥೇರೋ ನ ಪಸ್ಸತಿ, ಮಹಾಜನೋ ಪನ ಪಸ್ಸತಿ। ಅನ್ತೋಗಾಮಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರತೋಪಿಸ್ಸ ಮನುಸ್ಸಾ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖಂ ದತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಯಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಹೋತು, ಅಯಂ ಪನ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸಹಾಯಿಕಾಯಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ದುತಿಯಮ್ಪಿ ದದನ್ತಿ।
ಕಿಂ ತಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಕಮ್ಮನ್ತಿ? ಕಸ್ಸಪಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಕಿರ ದ್ವೇ ಸಹಾಯಕಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಏಕಮಾತುಕುಚ್ಛಿತೋ ನಿಕ್ಖನ್ತಸದಿಸಾ ಅತಿವಿಯ ಸಮಗ್ಗಾ ಅಹೇಸುಂ। ದೀಘಾಯುಕಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಚ ಅನುಸಂವಚ್ಛರಂ ವಾ ಅನುಛಮಾಸಂ ವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಉಪೋಸಥತ್ಥಾಯ ಸನ್ನಿಪತನ್ತಿ। ತಸ್ಮಾ ತೇಪಿ ‘‘ಉಪೋಸಥಗ್ಗಂ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ವಸನಟ್ಠಾನಾ ನಿಕ್ಖಮಿಂಸು। ತೇ ಏಕಾ ತಾವತಿಂಸಭವನೇ ನಿಬ್ಬತ್ತದೇವತಾ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಇಮೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಅತಿವಿಯ ಸಮಗ್ಗಾ, ಸಕ್ಕಾ ನು ಖೋ ಇಮೇ ಭಿನ್ದಿತು’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಬಾಲತಾಯ ಚಿನ್ತಿತಸಮನನ್ತರಮೇವ ಆಗನ್ತ್ವಾ ತೇಸು ಏಕೇನ, ‘‘ಆವುಸೋ, ಮುಹುತ್ತಂ ಆಗಮೇಹಿ, ಸರೀರಕಿಚ್ಚೇನಮ್ಹಿ ಅತ್ಥಿಕೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಸಾ ದೇವತಾ ಏಕಂ ಮನುಸ್ಸಿತ್ಥಿವಣ್ಣಂ ಮಾಪೇತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ಗಚ್ಛನ್ತರಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮನಕಾಲೇ ಏಕೇನ ಹತ್ಥೇನ ಕೇಸಕಲಾಪಂ, ಏಕೇನ ನಿವಾಸನಂ ಸಣ್ಠಾಪಯಮಾನಾ ತಸ್ಸ ಪಿಟ್ಠಿತೋ ನಿಕ್ಖಮಿ। ಸೋ ತಂ ನ ಪಸ್ಸತಿ, ತಮಾಗಮಯಮಾನೋ ಪನ ಪುರತೋ ಠಿತಭಿಕ್ಖು ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಓಲೋಕಯಮಾನೋ ತಂ ತಥಾ ಕತ್ವಾ ನಿಕ್ಖಮನ್ತಂ ಪಸ್ಸಿ। ಸಾ ತೇನ ದಿಟ್ಠಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಅನ್ತರಧಾಯಿ। ಇತರೋ ತಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗತಕಾಲೇ ಆಹ – ‘‘ಆವುಸೋ, ಸೀಲಂ ತೇ ಭಿನ್ನ’’ನ್ತಿ। ‘‘ನತ್ಥಾವುಸೋ, ಮಯ್ಹಂ ಏವರೂಪ’’ನ್ತಿ। ಇದಾನೇವ ತೇ ಮಯಾ ಪಚ್ಛತೋ ನಿಕ್ಖಮಮಾನಾ ತರುಣಇತ್ಥೀ ಇದಂ ನಾಮ ಕರೋನ್ತೀ ದಿಟ್ಠಾ, ತ್ವಂ ‘‘ನತ್ಥಿ ಮಯ್ಹಂ ಏವರೂಪ’’ನ್ತಿ ಕಿಂ ವದೇಸೀತಿ। ಸೋ ಅಸನಿಯಾ ಮತ್ಥಕೇ ಅವತ್ಥಟೋ ವಿಯ ಮಾ ಮಂ, ಆವುಸೋ, ನಾಸೇಹಿ, ನತ್ಥಿ ಮಯ್ಹಂ ಏವರೂಪನ್ತಿ। ಇತರೋ ‘‘ಮಯಾ ಸಾಮಂ ಅಕ್ಖೀಹಿ ದಿಟ್ಠಂ, ಕಿಂ ತವ ಸದ್ದಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ದಣ್ಡಕೋ ವಿಯ ಭಿಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ, ಉಪೋಸಥಗ್ಗೇಪಿ ‘‘ನಾಹಂ ಇಮಿನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಉಪೋಸಥಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ನಿಸೀದಿ। ಇತರೋ ‘‘ಮಯ್ಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಸೀಲೇ ಅಣುಮತ್ತಮ್ಪಿ ಕಾಳಂ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಕಥೇಸಿ। ಸೋಪಿ ‘‘ಮಯಾ ಸಾಮಂ ದಿಟ್ಠ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ದೇವತಾ ತಂ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಉಪೋಸಥಂ ಕಾತುಂ ಅನಿಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಭಾರಿಯಂ ಮಯಾ ಕಮ್ಮಂ ಕತ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಯ್ಹಂ ಅಯ್ಯಸ್ಸ ಸೀಲಭೇದೋ ನತ್ಥಿ, ಮಯಾ ಪನ ವೀಮಂಸನವಸೇನೇತಂ ಕತಂ, ಕರೋಥ ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಉಪೋಸಥ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ಸೋ ತಸ್ಸಾ ಆಕಾಸೇ ಠತ್ವಾ ಕಥೇನ್ತಿಯಾ ಸದ್ದಹಿತ್ವಾ ಉಪೋಸಥಂ ಅಕಾಸಿ , ನ ಪನ ಥೇರೇ ಪುಬ್ಬೇ ವಿಯ ಮುದುಚಿತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ। ಏತ್ತಕಂ ದೇವತಾಯ ಪುಬ್ಬಕಮ್ಮಂ।
ಆಯುಪರಿಯೋಸಾನೇ ಪನ ತೇ ಥೇರಾ ಯಥಾಸುಖಂ ದೇವಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಂಸು। ದೇವತಾ ಅಪೀಚಿಮ್ಹಿ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಏಕಂ ಬುದ್ಧನ್ತರಂ ತತ್ಥ ಪಚ್ಚಿತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವುದ್ಧಿಮನ್ವಾಯ ಸಾಸನೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಉಪಸಮ್ಪದಂ ಲಭಿ। ತಸ್ಸ ಪಬ್ಬಜಿತದಿವಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತಂ ಇತ್ಥಿರೂಪಂ ತಥೇವ ಪಞ್ಞಾಯಿ। ತೇನೇವಸ್ಸ ಕೋಣ್ಡಧಾನತ್ಥೇರೋತಿ ನಾಮಂ ಕರಿಂಸು। ತಂ ತಥಾವಿಚರನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಂ ಆಹಂಸು – ‘‘ಮಹಾಸೇಟ್ಠಿ, ಇಮಂ ದುಸ್ಸೀಲಂ ತವ ವಿಹಾರಾ ನೀಹರ। ಇಮಞ್ಹಿ ನಿಸ್ಸಾಯ ಸೇಸಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅಯಸೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ಕಿಂ ಪನ, ಭನ್ತೇ, ಸತ್ಥಾ ವಿಹಾರೇ ನತ್ಥೀತಿ? ಅತ್ಥಿ ಉಪಾಸಕಾತಿ। ತೇನ ಹಿ, ಭನ್ತೇ, ಸತ್ಥಾವ ಜಾನಿಸ್ಸತೀತಿ। ಭಿಕ್ಖೂ ಗನ್ತ್ವಾ ವಿಸಾಖಾಯಪಿ ತಥೇವ ಕಥೇಸುಂ। ಸಾಪಿ ನೇಸಂ ತಥೇವ ಪಟಿವಚನಂ ಅದಾಸಿ।
ಭಿಕ್ಖೂಪಿ ತೇಹಿ ಅಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತವಚನಾ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇಸುಂ – ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಕೋಣ್ಡಧಾನತ್ಥೇರೋ ಏಕಂ ಇತ್ಥಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಚರನ್ತೋ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಅಯಸಂ ಉಪ್ಪಾದೇಸಿ, ತಂ ತುಮ್ಹಾಕಂ ವಿಜಿತಾ ನೀಹರಥಾ’’ತಿ। ‘‘ಕಹಂ ಪನ ಸೋ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ‘‘ವಿಹಾರೇ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ। ‘‘ಕತರಸ್ಮಿಂ ಸೇನಾಸನೇ ವಿಹರತೀ’’ತಿ? ‘‘ಅಸುಕಸ್ಮಿಂ ನಾಮಾ’’ತಿ। ‘‘ತೇನ ಹಿ ಗಚ್ಛಥ, ಅಹಂ ತಂ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸೋ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಸೇನಾಸನಂ ಪುರಿಸೇಹಿ ಪರಿಕ್ಖಿಪಾಪೇತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ವಸನಟ್ಠಾನಾಭಿಮುಖೋ ಅಗಮಾಸಿ। ಥೇರೋ ಮಹಾಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ವಿಹಾರಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಮುಖೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ತಮ್ಪಿಸ್ಸ ಇತ್ಥಿರೂಪಂ ಪಿಟ್ಠಿಪಸ್ಸೇ ಠಿತಂ ರಾಜಾ ಅದ್ದಸ। ಥೇರೋ ರಞ್ಞೋ ಆಗಮನಂ ಞತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ। ರಾಜಾ ಥೇರಂ ನ ವನ್ದಿ, ತಮ್ಪಿ ಇತ್ಥಿಂ ನಾದ್ದಸ। ಸೋ ದ್ವಾರನ್ತರೇಪಿ ಹೇಟ್ಠಾಮಞ್ಚೇಪಿ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಅದಿಸ್ವಾವ ಥೇರಂ ಆಹ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಏಕಂ ಇತ್ಥಿಂ ಅದ್ದಸಂ, ಕಹಂ ಸಾ’’ತಿ? ‘‘ನ ಪಸ್ಸಾಮಿ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ। ‘‘ಇದಾನಿ ಮಯಾ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪಿಟ್ಠಿಪಸ್ಸೇ ಠಿತಾ ದಿಟ್ಠಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇಪಿ ‘‘ಅಹಂ ನ ಪಸ್ಸಾಮಿ’’ಚ್ಚೇವಾಹ। ರಾಜಾ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಏತ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಇತೋ ತಾವ ನಿಕ್ಖಮಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ಥೇರೇ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಮುಖೇ ಠಿತೇ ಪುನ ಸಾ ಥೇರಸ್ಸ ಪಿಟ್ಠಿಪಸ್ಸೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ರಾಜಾ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಪುನ ಉಪರಿತಲಂ ಅಭಿರುಹಿ, ತಸ್ಸ ಆಗತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಥೇರೋ ನಿಸೀದಿ। ಪುನ ರಾಜಾ ತಂ ಸಬ್ಬಟ್ಠಾನೇಸು ಓಲೋಕೇನ್ತೋಪಿ ಅದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಕಹಂ ಸಾ ಇತ್ಥೀ’’ತಿ ಪುನ ಥೇರಂ ಪುಚ್ಛಿ। ನಾಹಂ ಪಸ್ಸಾಮಿ ಮಹಾರಾಜಾತಿ। ‘‘ಕಿಂ ಕಥೇಥ, ಭನ್ತೇ, ಮಯಾ ಇದಾನೇವ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪಿಟ್ಠಿಪಸ್ಸೇ ಠಿತಾ ದಿಟ್ಠಾ’’ತಿ ಆಹ। ಆಮ, ಮಹಾರಾಜ, ಮಹಾಜನೋಪಿ ‘‘ಮೇ ಪಚ್ಛತೋ ಪಚ್ಛತೋ ಇತ್ಥೀ ವಿಚರತೀ’’ತಿ ವದತಿ, ಅಹಂ ಪನ ನ ಪಸ್ಸಾಮೀತಿ । ರಾಜಾ ‘‘ಪಟಿರೂಪಕೇನ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಪುನ ಥೇರಂ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಇತೋ ತಾವ ಓತರಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಥೇರೇ ಓತರಿತ್ವಾ ಪಮುಖೇ ಠಿತೇ ಪುನ ತಂ ತಸ್ಸ ಪಿಟ್ಠಿಪಸ್ಸೇ ಠಿತಂ ದಿಸ್ವಾ ಉಪರಿತಲಂ ಅಭಿರುಹಿ। ಪುನ ನಾದ್ದಸ। ಸೋ ಪುನ ಥೇರಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ತೇನ ‘‘ನ ಪಸ್ಸಾಮಿ’’ಚ್ಚೇವ ವುತ್ತೇ ‘‘ಪಟಿರೂಪಕಮೇವೇತ’’ನ್ತಿ ನಿಟ್ಠಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಥೇರಂ ಆಹ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಏವರೂಪೇ ಸಂಕಿಲೇಸೇ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪಿಟ್ಠಿತೋ ವಿಚರನ್ತೇ ಅಞ್ಞೋ ಕೋಚಿ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಭಿಕ್ಖಂ ನ ದಸ್ಸತಿ, ನಿಬದ್ಧಂ ಮಮ ಗೇಹಂ ಪವಿಸಥ, ಅಹಮೇವ ಚತೂಹಿ ಪಚ್ಚಯೇಹಿ ಉಪಟ್ಠಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಥೇರಂ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ।
ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಪಸ್ಸಥಾವುಸೋ, ರಞ್ಞೋ ಪಾಪಕಿರಿಯಂ, ‘ಏತಂ ವಿಹಾರತೋ ನೀಹರಾ’ತಿ ವುತ್ತೇ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಚತೂಹಿ ಪಚ್ಚಯೇಹಿ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಗತೋ’’ತಿ ಉಜ್ಝಾಯಿಂಸು। ತಮ್ಪಿ ಥೇರಂ ಆಹಂಸು – ‘‘ಅಮ್ಭೋ, ದುಸ್ಸೀಲ, ಇದಾನಿಸಿ ರಾಜಕೋಣ್ಡೋ ಜಾತೋ’’ತಿ। ಸೋಪಿ ಪುಬ್ಬೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಕಿಞ್ಚಿ ವತ್ತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ‘‘ತುಮ್ಹೇ ದುಸ್ಸೀಲಾ, ತುಮ್ಹೇ ಕೋಣ್ಡಾ, ತುಮ್ಹೇ ಇತ್ಥಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವಿಚರಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ತೇ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಆರೋಚೇಸುಂ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಕೋಣ್ಡಧಾನತ್ಥೇರೋ ಅಮ್ಹೇಹಿ ವುತ್ತೋ ಅಮ್ಹೇ ‘ದುಸ್ಸೀಲಾ’ತಿಆದೀನಿ ವತ್ವಾ ಅಕ್ಕೋಸತೀ’’ತಿ। ಸತ್ಥಾ ತಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ ತ್ವಂ, ಭಿಕ್ಖು, ಏವಂ ವದೇಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಸಚ್ಚಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ। ‘‘ಕಿಂ ಕಾರಣಾ’’ತಿ? ‘‘ಮಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಕಥಿತಕಾರಣಾ’’ತಿ। ‘‘ತುಮ್ಹೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇಮಿನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಕಸ್ಮಾ ಕಥೇಥಾ’’ತಿ। ‘‘ಇಮಸ್ಸ ಪಚ್ಛತೋ ಇತ್ಥಿಂ ವಿಚರನ್ತಿಂ ದಿಸ್ವಾ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ। ‘‘ಇಮೇ ಕಿರ ತಯಾ ಸದ್ಧಿಂ ಇತ್ಥಿಂ ವಿಚರನ್ತಿಂ ದಿಸ್ವಾ ವದನ್ತಿ, ತ್ವಂ ಕಸ್ಮಾ ಕಥೇಸಿ , ಏತೇ ತಾವ ದಿಸ್ವಾ ಕಥೇನ್ತಿ। ತ್ವಂ ಅದಿಸ್ವಾವ ಇಮೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಕಸ್ಮಾ ಕಥೇಸಿ, ನನು ಪುಬ್ಬೇ ತವೇವ ಪಾಪಿಕಂ ದಿಟ್ಠಿಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಇದಂ ಜಾತಂ, ಇದಾನಿ ಕಸ್ಮಾ ಪುನ ಪಾಪಿಕಂ ದಿಟ್ಠಿಂ ಗಣ್ಹಾಸೀ’’ತಿ। ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಕಿಂ ಪನ, ಭನ್ತೇ, ಇಮಿನಾ ಪುಬ್ಬೇ ಕತ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿಂಸು। ಅಥ ನೇಸಂ ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಕಮ್ಮಂ ಕಥೇತ್ವಾ ‘‘ಭಿಕ್ಖು ಇದಂ ಪಾಪಕಮ್ಮಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ತ್ವಂ ಇಮಂ ವಿಪ್ಪಕಾರಂ ಪತ್ತೋ, ಇದಾನಿ ತೇ ಪುನ ತಥಾರೂಪಂ ಪಾಪಿಕಂ ದಿಟ್ಠಿಂ ಗಹೇತುಂ ನ ಯುತ್ತಂ, ಮಾ ಪುನ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಥೇಹಿ, ನಿಸ್ಸದ್ದೋ ಮುಖವಟ್ಟಿಯಂ ಛಿನ್ನಕಂಸಥಾಲಸದಿಸೋ ಹೋಹಿ, ಏವಂ ಕರೋನ್ತೋ ನಿಬ್ಬಾನಪ್ಪತ್ತೋ ನಾಮ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –
೧೩೩.
‘‘ಮಾವೋಚ ಫರುಸಂ ಕಞ್ಚಿ, ವುತ್ತಾ ಪಟಿವದೇಯ್ಯು ತಂ।
ದುಕ್ಖಾ ಹಿ ಸಾರಮ್ಭಕಥಾ, ಪಟಿದಣ್ಡಾ ಫುಸೇಯ್ಯು ತಂ॥
೧೩೪.
‘‘ಸಚೇ ನೇರೇಸಿ ಅತ್ತಾನಂ, ಕಂಸೋ ಉಪಹತೋ ಯಥಾ।
ಏಸ ಪತ್ತೋಸಿ ನಿಬ್ಬಾನಂ, ಸಾರಮ್ಭೋ ತೇ ನ ವಿಜ್ಜತೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಮಾವೋಚ ಫರುಸಂ ಕಞ್ಚೀತಿ ಕಞ್ಚಿ ಏಕಪುಗ್ಗಲಮ್ಪಿ ಫರುಸಂ ಮಾ ಅವಚ। ವುತ್ತಾತಿ ತಯಾ ಪರೇ ‘‘ದುಸ್ಸೀಲಾ’’ತಿ ವುತ್ತಾ, ತಮ್ಪಿ ತಥೇವ ಪಟಿವದೇಯ್ಯುಂ। ಸಾರಮ್ಭಕಥಾತಿ ಏಸಾ ಕರಣುತ್ತರಾ ಯುಗಗ್ಗಾಹಕಥಾ ನಾಮ ದುಕ್ಖಾ। ಪಟಿದಣ್ಡಾತಿ ಕಾಯದಣ್ಡಾದೀಹಿ ಪರಂ ಪಹರನ್ತಸ್ಸ ತಾದಿಸಾ ಪಟಿದಣ್ಡಾ ಚ ತವ ಮತ್ಥಕೇ ಪತೇಯ್ಯುಂ। ಸಚೇ ನೇರೇಸೀತಿ ಸಚೇ ಅತ್ತಾನಂ ನಿಚ್ಚಲಂ ಕಾತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಸಿ। ಕಂಸೋ ಉಪಹತೋ ಯಥಾತಿ ಮುಖವಟ್ಟಿಯಂ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ತಲಮತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ಠಪಿತಕಂಸಥಾಲಂ ವಿಯ। ತಞ್ಹಿ ಹತ್ಥಪಾದೇಹಿ ವಾ ದಣ್ಡಕೇನ ವಾ ಪಹಟಮ್ಪಿ ಸದ್ದಂ ನ ಕರೋತಿ, ಏಸ ಪತ್ತೋಸೀತಿ ಸಚೇ ಏವರೂಪೋ ಭವಿತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಸಿ, ಇಮಂ ಪಟಿಪದಂ ಪೂರಯಮಾನೋ ಇದಾನಿ ಅಪ್ಪತ್ತೋಪಿ ಏಸೋ ನಿಬ್ಬಾನಪ್ಪತ್ತೋ ನಾಮ। ಸಾರಮ್ಭೋ ತೇ ನ ವಿಜ್ಜತೀತಿ ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಚ ಪನ ‘‘ತ್ವಂ ದುಸ್ಸೀಲೋ, ತುಮ್ಹೇ ದುಸ್ಸೀಲಾ’’ತಿಏವಮಾದಿಕೋ ಉತ್ತರಕರಣವಾಚಾಲಕ್ಖಣೋ ಸಾರಮ್ಭೋಪಿ ತೇ ನ ವಿಜ್ಜತಿ, ನ ಭವಿಸ್ಸತಿಯೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸು, ಕೋಣ್ಡಧಾನತ್ಥೇರೋಪಿ ಸತ್ಥಾರಾ ದಿನ್ನಓವಾದೇ ಠತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ, ನ ಚಿರಸ್ಸೇವ ಆಕಾಸೇ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ಪಠಮಂ ಸಲಾಕಂ ಗಣ್ಹೀತಿ।
ಕೋಣ್ಡಧಾನತ್ಥೇರವತ್ಥು ಚತುತ್ಥಂ।
೫. ಉಪೋಸಥಿಕಇತ್ಥೀನಂ ವತ್ಥು
ಯಥಾ ದಣ್ಡೇನಾತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಪುಬ್ಬಾರಾಮೇ ವಿಹರನ್ತೋ ವಿಸಾಖಾದೀನಂ ಉಪಾಸಿಕಾನಂ ಉಪೋಸಥಕಮ್ಮಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ।
ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಕಿರ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಮಹಾಉಪೋಸಥದಿವಸೇ ಪಞ್ಚಸತಮತ್ತಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ಉಪೋಸಥಿಕಾ ಹುತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಅಗಮಿಂಸು। ವಿಸಾಖಾ ತಾಸು ಮಹಲ್ಲಕಿತ್ಥಿಯೋ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿ, ‘‘ಅಮ್ಮಾ, ಕಿಮತ್ಥಂ ಉಪೋಸಥಿಕಾ ಜಾತತ್ಥಾ’’ತಿ। ತಾಹಿ ‘‘ದಿಬ್ಬಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಪತ್ಥೇತ್ವಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಮಜ್ಝಿಮಿತ್ಥಿಯೋ ಪುಚ್ಛಿ, ತಾಹಿ ‘‘ಸಪತ್ತಿವಾಸಾ ಮುಚ್ಚನತ್ಥಾಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ತರುಣಿತ್ಥಿಯೋ ಪುಚ್ಛಿ, ತಾಹಿ ‘‘ಪಠಮಗಬ್ಭೇ ಪುತ್ತಪಟಿಲಾಭತ್ಥಾಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಕುಮಾರಿಕಾಯೋ ಪುಚ್ಛಿ, ತಾಹಿ ‘‘ತರುಣಭಾವೇಯೇವ ಪತಿಕುಲಗಮನತ್ಥಾಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ತಂ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ತಾಸಂ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ತಾ ಆದಾಯ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಆರೋಚೇಸಿ। ತಂ ಸುತ್ವಾ ಸತ್ಥಾ ‘‘ವಿಸಾಖೇ ಇಮೇಸಂ ಸತ್ತಾನಂ ಜಾತಿಆದಯೋ ನಾಮ ದಣ್ಡಹತ್ಥಕಗೋಪಾಲಕಸದಿಸಾ, ಜಾತಿ ಜರಾಯ ಸನ್ತಿಕಂ, ಜರಾ ಬ್ಯಾಧಿನೋ ಸನ್ತಿಕಂ, ಬ್ಯಾಧಿ ಮರಣಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಮರಣಂ ಕುಠಾರಿಯಾ ಛಿನ್ದನ್ತಾ ವಿಯ ಜೀವಿತಂ ಛಿನ್ದತಿ, ಏವಂ ಸನ್ತೇಪಿ ವಿವಟ್ಟಂ ಪತ್ಥೇನ್ತಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ವಟ್ಟಮೇವ ಪನ ಪತ್ಥೇನ್ತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೧೩೫.
‘‘ಯಥಾ ದಣ್ಡೇನ ಗೋಪಾಲೋ, ಗಾವೋ ಪಾಜೇತಿ ಗೋಚರಂ।
ಏವಂ ಜರಾ ಚ ಮಚ್ಚು ಚ, ಆಯುಂ ಪಾಜೇನ್ತಿ ಪಾಣಿನ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಪಾಜೇತೀತಿ ಛೇಕೋ ಗೋಪಾಲೋ ಕೇದಾರನ್ತರಂ ಪವಿಸನ್ತಿಯೋ ಗಾವೋ ದಣ್ಡೇನ ನಿವಾರೇತ್ವಾ ತೇನೇವ ಪೋಥೇನ್ತೋ ಸುಲಭತಿಣೋದಕಂ ಗೋಚರಂ ನೇತಿ। ಆಯುಂ ಪಾಜೇನ್ತೀತಿ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಛಿನ್ದನ್ತಿ ಖೇಪೇನ್ತಿ। ಗೋಪಾಲಕೋ ವಿಯ ಹಿ ಜರಾ ಚ ಮಚ್ಚು ಚ, ಗೋಗಣೋ ವಿಯ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ, ಗೋಚರಭೂಮಿ ವಿಯ ಮರಣಂ। ತತ್ಥ ಜಾತಿ ತಾವ ಸತ್ತಾನಂ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಜರಾಯ ಸನ್ತಿಕಂ ಪೇಸೇಸಿ, ಜರಾ ಬ್ಯಾಧಿನೋ ಸನ್ತಿಕಂ , ಬ್ಯಾಧಿ ಮರಣಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ। ತಮೇವ ಮರಣಂ ಕುಠಾರಿಯಾ ಛೇದಂ ವಿಯ ಛಿನ್ದಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛತೀತಿ ಇದಮೇತ್ಥ ಓಪಮ್ಮಸಮ್ಪಟಿಪಾದನಂ।
ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ।
ಉಪೋಸಥಿಕಇತ್ಥೀನಂ ವತ್ಥು ಪಞ್ಚಮಂ।
೬. ಅಜಗರಪೇತವತ್ಥು
ಅಥ ಪಾಪಾನಿ ಕಮ್ಮಾನೀತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ವೇಳುವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಅಜಗರಪೇತಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ।
ಏಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಸಮಯೇ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನತ್ಥೇರೋ ಲಕ್ಖಣತ್ಥೇರೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಗಿಜ್ಝಕೂಟತೋ ಓತರನ್ತೋ ದಿಬ್ಬೇನ ಚಕ್ಖುನಾ ಪಞ್ಚವೀಸತಿಯೋಜನಿಕಂ ಅಜಗರಪೇತಂ ನಾಮ ಅದ್ದಸ। ತಸ್ಸ ಸೀಸತೋ ಅಗ್ಗಿಜಾಲಾ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಪರಿಯನ್ತಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಪರಿಯನ್ತತೋ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಸೀಸಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ, ಉಭಯತೋ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಮಜ್ಝೇ ಓತರನ್ತಿ। ಥೇರೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಸಿತಂ ಪಾತ್ವಾಕಾಸಿ। ಲಕ್ಖಣತ್ಥೇರೇನ ಸಿತಕಾರಣಂ ಪುಟ್ಠೋ ‘‘ಅಕಾಲೋ, ಆವುಸೋ, ಇಮಸ್ಸ ಪಞ್ಹಸ್ಸ ವೇಯ್ಯಾಕರಣಾಯ, ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕೇ ಮಂ ಪುಚ್ಛೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ರಾಜಗಹೇ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗತಕಾಲೇ ಲಕ್ಖಣತ್ಥೇರೇನ ಪುಟ್ಠೋ ಆಹ – ‘‘ತತ್ರಾಹಂ, ಆವುಸೋ, ಏಕಂ ಪೇತಂ ಅದ್ದಸಂ, ತಸ್ಸ ಏವರೂಪೋ ನಾಮ ಅತ್ತಭಾವೋ, ಅಹಂ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘ನ ವತ ಮೇ ಏವರೂಪೋ ಅತ್ತಭಾವೋ ದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬೋ’ತಿ ಸಿತಂ ಪಾತ್ವಾಕಾಸಿ’’ನ್ತಿ। ಸತ್ಥಾ ‘‘ಚಕ್ಖುಭೂತಾ ವತ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಾವಕಾ ವಿಹರನ್ತೀ’’ತಿಆದೀನಿ (ಪಾರಾ॰ ೨೨೮; ಸಂ॰ ನಿ॰ ೨.೨೦೨) ವದನ್ತೋ ಥೇರಸ್ಸ ಕಥಂ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಮಯಾಪಿ ಏಸೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪೇತೋ ಬೋಧಿಮಣ್ಡೇಯೇವ ದಿಟ್ಠೋ, ‘ಯೇ ಚ ಪನ ಮೇ ವಚನಂ ನ ಸದ್ದಹೇಯ್ಯುಂ, ತೇಸಂ ತಂ ಅಹಿತಾಯ ಅಸ್ಸಾ’ತಿ ನ ಕಥೇಸಿಂ, ಇದಾನಿ ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನಂ ಸಕ್ಖಿಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಕಥೇಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ತಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಕಮ್ಮಂ ಪುಟ್ಠೋ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ –
ಕಸ್ಸಪಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಕಿರ ಸುಮಙ್ಗಲಸೇಟ್ಠಿ ನಾಮ ಸುವಣ್ಣಿಟ್ಠಕಾಹಿ ಭೂಮಿಂ ಸನ್ಥರಿತ್ವಾ ವೀಸತಿಉಸಭಟ್ಠಾನೇ ತತ್ತಕೇನೇವ ಧನೇನ ವಿಹಾರಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ತಾವತ್ತಕೇನೇವ ವಿಹಾರಮಹಂ ಕಾರೇಸಿ। ಸೋ ಏಕದಿವಸಂ ಪಾತೋವ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ನಗರದ್ವಾರೇ ಏಕಿಸ್ಸಾ ಸಾಲಾಯ ಕಾಸಾವಂ ಸಸೀಸಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಕಲಲಮಕ್ಖಿತೇಹಿ ಪಾದೇಹಿ ನಿಪನ್ನಂ ಏಕಂ ಚೋರಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಕಲಲಮಕ್ಖಿತಪಾದೋ ರತ್ತಿಂ ವಿಚರಿತ್ವಾ ದಿವಾ ನಿಪನ್ನಮನುಸ್ಸೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಆಹ। ಚೋರೋ ಮುಖಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಹೋತು, ಜಾನಿಸ್ಸಾಮಿ ತೇ ಕತ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಆಘಾತಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಸತ್ತಕ್ಖತ್ತುಂ ಖೇತ್ತಂ ಝಾಪೇಸಿ, ಸತ್ತಕ್ಖತ್ತುಂ ವಜೇ ಗುನ್ನಂ ಪಾದೇ ಛಿನ್ದಿ, ಸತ್ತಕ್ಖತ್ತುಂ ಗೇಹಂ ಝಾಪೇಸಿ, ಸೋ ಏತ್ತಕೇನಾಪಿ ಕೋಪಂ ನಿಬ್ಬಾಪೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ತಸ್ಸ ಚೂಳೂಪಟ್ಠಾಕೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಮಿತ್ತಸನ್ಥವಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ತೇ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಪಿಯ’’ನ್ತಿ ಪುಟ್ಠೋ ‘‘ಗನ್ಧಕುಟಿತೋ ಅಞ್ಞಂ ತಸ್ಸ ಪಿಯತರಂ ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಹೋತು, ಗನ್ಧಕುಟಿಂ ಝಾಪೇತ್ವಾ ಕೋಪಂ ನಿಬ್ಬಾಪೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸತ್ಥರಿ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಟ್ಠೇ ಪಾನೀಯಪರಿಭೋಜನೀಯಘಟೇ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಗನ್ಧಕುಟಿಯಂ ಅಗ್ಗಿಂ ಅದಾಸಿ। ಸೇಟ್ಠಿ ‘‘ಗನ್ಧಕುಟಿ ಕಿರ ಝಾಯತೀ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ಝಾಮಕಾಲೇ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಗನ್ಧಕುಟಿಂ ಝಾಮಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ವಾಲಗ್ಗಮತ್ತಮ್ಪಿ ದೋಮನಸ್ಸಂ ಅಕತ್ವಾ ವಾಮಬಾಹುಂ ಸಮಞ್ಜಿತ್ವಾ ದಕ್ಖಿಣೇನ ಹತ್ಥೇನ ಮಹಾಅಪ್ಫೋಟನಂ ಅಪ್ಫೋಟೇಸಿ। ಅಥ ನಂ ಸಮೀಪೇ ಠಿತಾ ಪುಚ್ಛಿಂಸು – ‘‘ಕಸ್ಮಾ, ಸಾಮಿ, ಏತ್ತಕಂ ಧನಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಕತಗನ್ಧಕುಟಿಯಾ ಝಾಮಕಾಲೇ ಅಪ್ಫೋಟೇಸೀ’’ತಿ? ಸೋ ಆಹ – ‘‘ಏತ್ತಕಂ ಮೇ, ತಾತಾ, ಅಗ್ಗಿಆದೀಹಿ ಅಸಾಧಾರಣೇ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನೇ ಧನಂ ನಿದಹಿತುಂ ಲದ್ಧಂ, ‘ಪುನಪಿ ಏತ್ತಕಂ ಧನಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಗನ್ಧಕುಟಿಂ ಕಾತುಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ತುಟ್ಠಮಾನಸೋ ಅಪ್ಫೋಟೇಸಿ’’ನ್ತಿ। ಸೋ ಪುನ ತತ್ತಕಂ ಧನಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಗನ್ಧಕುಟಿಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ವೀಸತಿಸಹಸ್ಸಭಿಕ್ಖುಪರಿವಾರಸ್ಸ ಸತ್ಥುನೋ ದಾನಂ ಅದಾಸಿ। ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಚೋರೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಹಂ ಇಮಂ ಅಮಾರೇತ್ವಾ ಮಙ್ಕುಕಾತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮಿ, ಹೋತು, ಮಾರೇಸ್ಸಾಮಿ ನ’’ನ್ತಿ ನಿವಾಸನನ್ತರೇ ಛುರಿಕಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಸತ್ತಾಹಂ ವಿಹಾರೇ ವಿಚರನ್ತೋಪಿ ಓಕಾಸಂ ನ ಲಭಿ। ಮಹಾಸೇಟ್ಠಿಪಿ ಸತ್ತ ದಿವಸಾನಿ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಮ ಏಕೇನ ಪುರಿಸೇನ ಸತ್ತಕ್ಖತ್ತುಂ ಖೇತ್ತಂ ಝಾಪಿತಂ, ಸತ್ತಕ್ಖತ್ತುಂ ವಜೇ ಗುನ್ನಂ ಪಾದಾ ಛಿನ್ನಾ, ಸತ್ತಕ್ಖತ್ತುಂ ಗೇಹಂ ಝಾಪಿತಂ, ಇದಾನಿ ಗನ್ಧಕುಟಿಪಿ ತೇನೇವ ಝಾಪಿತಾ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಅಹಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ದಾನೇ ಪಠಮಂ ಪತ್ತಿಂ ತಸ್ಸ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ।
ತಂ ಸುತ್ವಾ ಚೋರೋ ‘‘ಭಾರಿಯಂ ವತ ಮೇ ಕಮ್ಮಂ ಕತಂ, ಏವಂ ಅಪರಾಧಕಾರಕೇ ಮಯಿ ಇಮಸ್ಸ ಕೋಪಮತ್ತಮ್ಪಿ ನತ್ಥಿ, ಇಮಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ದಾನೇ ಮಯ್ಹಮೇವ ಪಠಮಂ ಪತ್ತಿಂ ದೇತಿ, ಅಹಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ದುಬ್ಭಾಮಿ, ಏವರೂಪಂ ಮೇ ಪುರಿಸಂ ಅಖಮಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ದೇವದಣ್ಡೋಪಿ ಮೇ ಮತ್ಥಕೇ ಪತೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಗನ್ತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಪಾದಮೂಲೇ ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ‘‘ಖಮಾಹಿ ಮೇ, ಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಇದ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಸಾಮಿ, ಏವಂ ಅಯುತ್ತಕಂ ಕಮ್ಮಂ ಮಯಾ ಕತಂ, ತಸ್ಸ ಮೇ ಖಮಾಹೀ’’ತಿ ಆಹ। ಅಥ ನಂ ಸೇಟ್ಠಿ ‘‘ತಯಾ ಮೇ ಇದಞ್ಚಿದಞ್ಚ ಕತ’’ನ್ತಿ ಸಬ್ಬಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಆಮ, ಮಯಾ ಕತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ತ್ವಂ ಮಯಾ ನ ದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬೋ, ಕಸ್ಮಾ ಮೇ ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ ಏವಮಕಾಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ಸೋ ಏಕದಿವಸಂ ನಗರಾ ನಿಕ್ಖನ್ತೇನ ತೇನ ವುತ್ತವಚನಂ ಸಾರೇತ್ವಾ ‘‘ಇಮಿನಾ ಮೇ ಕಾರಣೇನ ಕೋಪೋ ಉಪ್ಪಾದಿತೋ’’ತಿ ಆಹ। ಸೇಟ್ಠಿ ಅತ್ತನಾ ವುತ್ತಂ ಸರಿತ್ವಾ ‘‘ಆಮ, ತಾತ, ವುತ್ತಂ ಮಯಾ , ತಂ ಮೇ ಖಮಾಹೀ’’ತಿ ಚೋರಂ ಖಮಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಉಟ್ಠೇಹಿ, ತಾತ, ಖಮಾಮಿ ತೇ, ಗಚ್ಛ, ತಾತಾ’’ತಿ ಆಹ। ಸಚೇ ಮೇ, ಸಾಮಿ, ಖಮಸಿ, ಸಪುತ್ತದಾರಂ ಮಂ ಗೇಹೇ ದಾಸಂ ಕರೋಹೀತಿ। ತಾತ, ತ್ವಂ ಮಯಾ ಏತ್ತಕೇ ಕಥಿತೇ ಏವರೂಪಂ ಛೇದನಂ ಅಕಾಸಿ, ಗೇಹೇ ವಸನ್ತೇನ ಪನ ಸದ್ಧಿಂ ನ ಸಕ್ಕಾ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಥೇತುಂ, ನ ಮೇ ತಯಾ ಗೇಹೇ ವಸನ್ತೇನ ಕಿಚ್ಚಂ ಅತ್ಥಿ, ಖಮಾಮಿ ತೇ, ಗಚ್ಛ, ತಾತಾತಿ। ಚೋರೋ ತಂ ಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಆಯುಪರಿಯೋಸಾನೇ ಅವೀಚಿಮ್ಹಿ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ ದೀಘರತ್ತಂ ತತ್ಥ ಪಚ್ಚಿತ್ವಾ ವಿಪಾಕಾವಸೇಸೇನ ಇದಾನಿ ಗಿಜ್ಝಕೂಟೇ ಪಬ್ಬತೇ ಪಚ್ಚತೀತಿ।
ಏವಂ ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಕಮ್ಮಂ ಕಥೇತ್ವಾ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಬಾಲಾ ನಾಮ ಪಾಪಾನಿ ಕಮ್ಮಾನಿ ಕರೋನ್ತಾ ನ ಬುಜ್ಝನ್ತಿ, ಪಚ್ಛಾ ಪನ ಅತ್ತನಾ ಕತಕಮ್ಮೇಹಿ ಡಯ್ಹಮಾನಾ ಅತ್ತನಾವ ಅತ್ತನೋ ದಾವಗ್ಗಿಸದಿಸಾವ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೧೩೬.
‘‘ಅಥ ಪಾಪಾನಿ ಕಮ್ಮಾನಿ, ಕರಂ ಬಾಲೋ ನ ಬುಜ್ಝತಿ।
ಸೇಹಿ ಕಮ್ಮೇಹಿ ದುಮ್ಮೇಧೋ, ಅಗ್ಗಿಡಡ್ಢೋವ ತಪ್ಪತೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಅಥ ಪಾಪಾನೀತಿ ನ ಕೇವಲಂ ಬಾಲೋ ಕೋಧವಸೇನ ಪಾಪಾನಿ ಕರೋತಿ, ಕರೋನ್ತೋಪಿ ಪನ ನ ಬುಜ್ಝತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಪಾಪಂ ಕರೋನ್ತೋ ಚ ‘‘ಪಾಪಂ ಕರೋಮೀ’’ತಿ ಅಬುಜ್ಝನಕೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ‘‘ಇಮಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಏವರೂಪೋ ನಾಮ ವಿಪಾಕೋ’’ತಿ ಅಜಾನನತಾಯ ‘‘ನ ಬುಜ್ಝತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ಸೇಹೀತಿ ಸೋ ತೇಹಿ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕೇಹಿ ಕಮ್ಮೇಹಿ ದುಮ್ಮೇಧೋ ನಿಪ್ಪಞ್ಞೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ನಿರಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಅಗ್ಗಿಡಡ್ಢೋವ ತಪ್ಪತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ।
ಅಜಗರಪೇತವತ್ಥು ಛಟ್ಠಂ।
೭. ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನತ್ಥೇರವತ್ಥು
ಯೋ ದಣ್ಡೇನಾತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ವೇಳುವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನತ್ಥೇರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ।
ಏಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಸಮಯೇ ತಿತ್ಥಿಯಾ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ಮನ್ತೇಸುಂ – ‘‘ಜಾನಾಥಾವುಸೋ, ‘ಕೇನ ಕಾರಣೇನ ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರೋ ಮಹಾ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ’ತಿ । ಮಯಂ ನ ಜಾನಾಮ, ತುಮ್ಹೇ ಪನ ಜಾನಾಥಾತಿ। ಆಮ, ಜಾನಾಮ, ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನಂ ನಾಮ ಏಕಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಉಪ್ಪನ್ನೋ। ಸೋ ಹಿ ದೇವಲೋಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ದೇವತಾಹಿ ಕತಕಮ್ಮಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಕಥೇತಿ ‘ಇದಂ ನಾಮ ಕತ್ವಾ ಏವರೂಪಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಲಭನ್ತೀ’ತಿ। ನಿರಯೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಾನಮ್ಪಿ ಕಮ್ಮಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಮನುಸ್ಸಾನಂ ಕಥೇತಿ ‘ಇದಂ ನಾಮ ಕತ್ವಾ ಏವರೂಪಂ ದುಕ್ಖಂ ಅನುಭವನ್ತೀ’ತಿ। ಮನುಸ್ಸಾ ತಸ್ಸ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ಮಹನ್ತಂ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರಂ ಅಭಿಹರನ್ತಿ, ಸಚೇ ತಂ ಮಾರೇತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಾಮ, ಸೋ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರೋ ಅಮ್ಹಾಕಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ತೇ ‘‘ಅತ್ಥೇಕೋ ಉಪಾಯೋ’’ತಿ ಸಬ್ಬೇ ಏಕಚ್ಛನ್ದಾ ಹುತ್ವಾ ‘‘ಯಂಕಿಞ್ಚಿ ಕತ್ವಾ ತಂ ಮಾರಾಪೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಅತ್ತನೋ ಉಪಟ್ಠಾಕೇ ಸಮಾದಪೇತ್ವಾ ಕಹಾಪಣಸಹಸ್ಸಂ ಲಭಿತ್ವಾ ಪುರಿಸಘಾತಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಚರನ್ತೇ ಚೋರೇ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನತ್ಥೇರೋ ನಾಮ ಕಾಳಸಿಲಾಯಂ ವಸತಿ, ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಮಾರೇಥಾ’’ತಿ ತೇಸಂ ಕಹಾಪಣೇ ಅದಂಸು। ಚೋರಾ ಧನಲೋಭೇನ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಥೇರಂ ಮಾರೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಗನ್ತ್ವಾ ತಸ್ಸ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಪರಿವಾರೇಸುಂ। ಥೇರೋ ತೇಹಿ ಪರಿಕ್ಖಿತ್ತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಕುಞ್ಚಿಕಚ್ಛಿದ್ದೇನ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ। ತೇ ಚೋರಾ ತಂ ದಿವಸಂ ಥೇರಂ ಅದಿಸ್ವಾ ಪುನೇಕದಿವಸಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪರಿಕ್ಖಿಪಿಂಸು। ಥೇರೋ ಞತ್ವಾ ಕಣ್ಣಿಕಾಮಣ್ಡಲಂ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಆಕಾಸಂ ಪಕ್ಖನ್ದಿ। ಏವಂ ತೇ ಪಠಮಮಾಸೇಪಿ ಮಜ್ಝಿಮಮಾಸೇಪಿ ಥೇರಂ ಗಹೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂಸು। ಪಚ್ಛಿಮಮಾಸೇ ಪನ ಸಮ್ಪತ್ತೇ ಥೇರೋ ಅತ್ತನಾ ಕತಕಮ್ಮಸ್ಸ ಆಕಡ್ಢನಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ನ ಅಪಗಚ್ಛಿ। ಚೋರಾ ಗನ್ತ್ವಾ ಥೇರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತಣ್ಡುಲಕಣಮತ್ತಾನಿಸ್ಸ ಅಟ್ಠೀನಿ ಕರೋನ್ತಾ ಭಿನ್ದಿಂಸು। ಅಥ ನಂ ‘‘ಮತೋ’’ತಿ ಸಞ್ಞಾಯ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಗುಮ್ಬಪಿಟ್ಠೇ ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕಮಿಂಸು।
ಥೇರೋ ‘‘ಸತ್ಥಾರಂ ಪಸ್ಸಿತ್ವಾವ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅತ್ತಭಾವಂ ಝಾನವೇಠನೇನ ವೇಠೇತ್ವಾ ಥಿರಂ ಕತ್ವಾ ಆಕಾಸೇನ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ। ‘‘ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿಸ್ಸಸಿ, ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನಾ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ। ‘‘ಕತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ’’ತಿ? ‘‘ಕಾಳಸಿಲಾಪದೇಸಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ। ತೇನ ಹಿ, ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನ, ಮಯ್ಹಂ ಧಮ್ಮಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಯಾಹಿ। ತಾದಿಸಸ್ಸ ಹಿ ಮೇ ಸಾವಕಸ್ಸ ಇದಾನಿ ದಸ್ಸನಂ ನತ್ಥೀತಿ। ಸೋ ‘‘ಏವಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಆಕಾಸಂ ಉಪ್ಪತಿತ್ವಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾನದಿವಸೇ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರೋ ವಿಯ ನಾನಪ್ಪಕಾರಾ ಇದ್ಧಿಯೋ ಕತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಕಾಳಸಿಲಾಟವಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿ। ‘‘ಥೇರಂ ಕಿರ ಚೋರಾ ಮಾರೇಸು’’ನ್ತಿ ಅಯಮ್ಪಿ ಕಥಾ ಸಕಲಜಮ್ಬುದೀಪೇ ಪತ್ಥರಿ। ರಾಜಾ ಅಜಾತಸತ್ತು ಚೋರೇ ಪರಿಯೇಸನತ್ಥಾಯ ಚರಪುರಿಸೇ ಪಯೋಜೇಸಿ। ತೇಸುಪಿ ಚೋರೇಸು ಸುರಾಪಾನೇ ಸುರಂ ಪಿವನ್ತೇಸು ಏಕೋ ಏಕಸ್ಸ ಪಿಟ್ಠಿಂ ಪಹರಿತ್ವಾ ಪಾತೇಸಿ। ಸೋ ತಂ ಸನ್ತೇಜ್ಜೇತ್ವಾ ‘‘ಅಮ್ಭೋ ದುಬ್ಬಿನೀತ, ತ್ವಂ ಕಸ್ಮಾ ಮೇ ಪಿಟ್ಠಿಂ ಪಾತೇಸೀ’’ತಿ ಆಹ। ಕಿಂ ಪನ ಹರೇ ದುಟ್ಠಚೋರ, ತಯಾ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನತ್ಥೇರೋ ಪಠಮಂ ಪಹಟೋತಿ? ಕಿಂ ಪನ ಮಯಾ ಪಹಟಭಾವಂ ತ್ವಂ ನ ಜಾನಾಸೀತಿ? ಇತಿ ನೇಸಂ ‘‘ಮಯಾ ಪಹಟೋ, ಮಯಾ ಪಹಟೋ’’ತಿ ವದನ್ತಾನಂ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ತೇ ಚರಪುರಿಸಾ ತೇ ಸಬ್ಬೇ ಚೋರೇ ಗಹೇತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚೇಸುಂ। ರಾಜಾ ಚೋರೇ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ತುಮ್ಹೇಹಿ ಥೇರೋ ಮಾರಿತೋ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ದೇವಾ’’ತಿ। ‘‘ಕೇನ ತುಮ್ಹೇ ಉಯ್ಯೋಜಿತಾ’’ತಿ? ‘‘ನಗ್ಗಸಮಣಕೇಹಿ, ದೇವಾ’’ತಿ। ರಾಜಾ ಪಞ್ಚಸತೇ ನಗ್ಗಸಮಣಕೇ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಪಞ್ಚಸತೇಹಿ ಚೋರೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ರಾಜಙ್ಗಣೇ ನಾಭಿಪ್ಪಮಾಣೇಸು ಆವಾಟೇಸು ನಿಖಣಾಪೇತ್ವಾ ಪಲಾಲೇಹಿ ಪಟಿಚ್ಛಾದಾಪೇತ್ವಾ ಅಗ್ಗಿಂ ದಾಪೇಸಿ । ಅಥ ನೇಸಂ ಝಾಮಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಅಯನಙ್ಗಲೇಹಿ ಕಸಾಪೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇ ಖಣ್ಡಾಖಣ್ಡಿಕಂ ಕಾರಾಪೇಸಿ।
ಭಿಕ್ಖೂ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ – ‘‘ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನತ್ಥೇರೋ ಅತ್ತನೋ ಅನನುರೂಪಮೇವ ಮರಣಂ ಪತ್ತೋ’’ತಿ। ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋ ಇಮಸ್ಸೇವ ಅತ್ತಭಾವಸ್ಸ ಅನನುರೂಪಂ ಮರಣಂ ಪತ್ತೋ, ಪುಬ್ಬೇ ಪನ ತೇನ ಕತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಅನುರೂಪಮೇವ ಮರಣಂ ಪತ್ತೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಪನಸ್ಸ, ಭನ್ತೇ, ಪುಬ್ಬಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿ ಪುಟ್ಠೋ ವಿತ್ಥಾರೇತ್ವಾ ಕಥೇಸಿ –
ಅತೀತೇ ಕಿರ ಬಾರಾಣಸಿವಾಸೀ ಏಕೋ ಕುಲಪುತ್ತೋ ಸಯಮೇವ ಕೋಟ್ಟನಪಚನಾದೀನಿ ಕಮ್ಮಾನಿ ಕರೋನ್ತೋ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಪಟಿಜಗ್ಗಿ। ಅಥಸ್ಸ ಮಾತಾಪಿತರೋ ನಂ, ‘‘ತಾತ, ತ್ವಂ ಏಕಕೋವ ಗೇಹೇ ಚ ಅರಞ್ಞೇ ಚ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ಕಿಲಮಸಿ, ಏಕಂ ತೇ ಕುಮಾರಿಕಂ ಆನೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ, ‘‘ಅಮ್ಮತಾತಾ, ನ ಮಯ್ಹಂ ಏವರೂಪಾಯತ್ಥೋ, ಅಹಂ ಯಾವ ತುಮ್ಹೇ ಜೀವಥ, ತಾವ ವೋ ಸಹತ್ಥಾ ಉಪಟ್ಠಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತೇನ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತಾ ಪುನಪ್ಪುನಂ ತಂ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಕುಮಾರಿಕಂ ಆನಯಿಂಸು। ಸಾ ಕತಿಪಾಹಮೇವ ತೇ ಉಪಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ತೇಸಂ ದಸ್ಸನಮ್ಪಿ ಅನಿಚ್ಛನ್ತೀ ‘‘ನ ಸಕ್ಕಾ ತವ ಮಾತಾಪಿತೂಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕಟ್ಠಾನೇ ವಸಿತು’’ನ್ತಿ ಉಜ್ಝಾಯಿತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಅತ್ತನೋ ಕಥಂ ಅಗ್ಗಣ್ಹನ್ತೇ ತಸ್ಸ ಬಹಿಗತಕಾಲೇ ಮಕಚಿವಾಕಖಣ್ಡಾನಿ ಚ ಯಾಗುಫೇಣಞ್ಚ ಗಹೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಆಕಿರಿತ್ವಾ ತೇನಾಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಇದ’’ನ್ತಿ ಪುಟ್ಠಾ ಆಹ – ‘‘ಇಮೇಸಂ ಅನ್ಧಮಹಲ್ಲಕಾನಂ ಏತಂ ಕಮ್ಮಂ, ಸಬ್ಬಂ ಗೇಹಂ ಕಿಲಿಟ್ಠಂ ಕರೋನ್ತಾ ವಿಚರನ್ತಿ, ನ ಸಕ್ಕಾ ಏತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕಟ್ಠಾನೇ ವಸಿತು’’ನ್ತಿ। ಏವಂ ತಾಯ ನಂ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಕಥಯಮಾನಾಯ ಏವರೂಪೋಪಿ ಪೂರಿತಪಾರಮೀ ಸತ್ತೋ ಮಾತಾಪಿತೂಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಭಿಜ್ಜಿ। ಸೋ ‘‘ಹೋತು, ಜಾನಿಸ್ಸಾಮಿ ನೇಸಂ ಕತ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ತೇ ಭೋಜೇತ್ವಾ, ‘‘ಅಮ್ಮತಾತಾ, ಅಸುಕಟ್ಠಾನೇ ನಾಮ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಞಾತಕಾ ಆಗಮನಂ ಪಚ್ಚಾಸೀಸನ್ತಿ, ತತ್ಥ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ತೇ ಯಾನಕಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಆದಾಯ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅಟವಿಮಜ್ಝಂ ಪತ್ತಕಾಲೇ, ‘‘ತಾತ, ರಸ್ಮಿಯೋ ಗಣ್ಹಾಥ, ಗಾವೋ ಪತೋದಸಞ್ಞಾಯ ಗಮಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಠಾನೇ ಚೋರಾ ವಸನ್ತಿ, ಅಹಂ ಓತರಾಮೀ’’ತಿ ಪಿತು ಹತ್ಥೇ ರಸ್ಮಿಯೋ ದತ್ವಾ ಓತರಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಸದ್ದಂ ಪರಿವತ್ತೇತ್ವಾ ಚೋರಾನಂ ಉಟ್ಠಿತಸದ್ದಮಕಾಸಿ। ಮಾತಾಪಿತರೋ ಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಚೋರಾ ಉಟ್ಠಿತಾ’’ತಿ ಸಞ್ಞಾಯ, ‘‘ತಾತ, ಮಯಂ ಮಹಲ್ಲಕಾ, ತ್ವಂ ಅತ್ತಾನಮೇವ ರಕ್ಖಾಹೀ’’ತಿ ಆಹಂಸು। ಸೋ ಮಾತಾಪಿತರೋ ತಥಾವಿರವನ್ತೇಪಿ ಚೋರಸದ್ದಂ ಕರೋನ್ತೋ ಕೋಟ್ಟೇತ್ವಾ ಮಾರೇತ್ವಾ ಅಟವಿಯಂ ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚಾಗಮಿ।
ಸತ್ಥಾ ಇದಂ ತಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಕಮ್ಮಂ ಕಥೇತ್ವಾ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋ ಏತ್ತಕಂ ಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಅನೇಕವಸ್ಸಸತಸಹಸ್ಸಾನಿ ನಿರಯೇ ಪಚ್ಚಿತ್ವಾ ವಿಪಾಕಾವಸೇಸೇನ ಅತ್ತಭಾವಸತೇ ಏವಮೇವ ಕೋಟ್ಟೇತ್ವಾ ಸಂಚುಣ್ಣಿತೋ ಮರಣಂ ಪತ್ತೋ। ಏವಂ ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೇನ ಅತ್ತನೋ ಕಮ್ಮಾನುರೂಪಮೇವ ಮರಣಂ ಲದ್ಧಂ, ಪಞ್ಚಹಿ ಚೋರಸತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಲಭಿಂಸು। ಅಪ್ಪದುಟ್ಠೇಸು ಹಿ ಪದುಸ್ಸನ್ತೋ ದಸಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ಅನಯಬ್ಯಸನಂ ಪಾಪುಣಾತಿಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –
೧೩೭.
‘‘ಯೋ ದಣ್ಡೇನ ಅದಣ್ಡೇಸು, ಅಪ್ಪದುಟ್ಠೇಸು ದುಸ್ಸತಿ।
ದಸನ್ನಮಞ್ಞತರಂ ಠಾನಂ, ಖಿಪ್ಪಮೇವ ನಿಗಚ್ಛತಿ॥
೧೩೮.
‘‘ವೇದನಂ ಫರುಸಂ ಜಾನಿಂ, ಸರೀರಸ್ಸ ವ ಭೇದನಂ।
ಗರುಕಂ ವಾಪಿ ಆಬಾಧಂ, ಚಿತ್ತಕ್ಖೇಪಂ ವ ಪಾಪುಣೇ॥
೧೩೯.
‘‘ರಾಜತೋ ವಾ ಉಪಸಗ್ಗಂ, ಅಬ್ಭಕ್ಖಾನಂ ವ ದಾರುಣಂ।
ಪರಿಕ್ಖಯಂ ವ ಞಾತೀನಂ, ಭೋಗಾನಂ ವ ಪಭಙ್ಗುರಂ॥
೧೪೦.
‘‘ಅಥ ವಾಸ್ಸ ಅಗಾರಾನಿ, ಅಗ್ಗಿ ಡಹತಿ ಪಾವಕೋ।
ಕಾಯಸ್ಸ ಭೇದಾ ದುಪ್ಪಞ್ಞೋ, ನಿರಯಂ ಸೋಪಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಅದಣ್ಡೇಸೂತಿ ಕಾಯದಣ್ಡಾದಿರಹಿತೇಸು ಖೀಣಾಸವೇಸು। ಅಪ್ಪದುಟ್ಠೇಸೂತಿ ಪರೇಸು ವಾ ಅತ್ತನಿ ವಾ ನಿರಪರಾಧೇಸು। ದಸನ್ನಮಞ್ಞತರಂ ಠಾನನ್ತಿ ದಸಸು ದುಕ್ಖಕಾರಣೇಸು ಅಞ್ಞತರಂ ಕಾರಣಂ। ವೇದನನ್ತಿ ಸೀಸರೋಗಾದಿಭೇದಂ ಫರುಸಂ ವೇದನಂ। ಜಾನಿನ್ತಿ ಕಿಚ್ಛಾಧಿಗತಸ್ಸ ಧನಸ್ಸ ಜಾನಿಂ। ಭೇದನನ್ತಿ ಹತ್ಥಚ್ಛೇದಾದಿಕಂ ಸರೀರಭೇದನಂ। ಗರುಕನ್ತಿ ಪಕ್ಖಹತಏಕಚಕ್ಖುಕಪೀಠಸಪ್ಪಿಕುಣೀಭಾವಕುಟ್ಠರೋಗಾದಿಭೇದಂ ಗರುಕಾಬಾಧಂ ವಾ। ಚಿತ್ತಕ್ಖೇಪನ್ತಿ ಉಮ್ಮಾದಂ। ಉಪಸಗ್ಗನ್ತಿ ಯಸವಿಲೋಪಸೇನಾಪತಿಟ್ಠಾನಾದಿಅಚ್ಛಿನ್ದನಾದಿಕಂ ರಾಜತೋ ಉಪಸಗ್ಗಂ ವಾ। ಅಬ್ಭಕ್ಖಾನನ್ತಿ ಅದಿಟ್ಠಅಸುತಅಚಿನ್ತಿತಪುಬ್ಬಂ ‘‘ಇದಂ ಸನ್ಧಿಚ್ಛೇದಾದಿಕಮ್ಮಂ, ಇದಂ ವಾ ರಾಜಾಪರಾಧಿತಕಮ್ಮಂ ತಯಾ ಕತ’’ನ್ತಿ ಏವರೂಪಂ ದಾರುಣಂ ಅಬ್ಭಕ್ಖಾನಂ ವಾ। ಪರಿಕ್ಖಯಂ ವ ಞಾತೀನನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ಅವಸ್ಸಯೋ ಭವಿತುಂ ಸಮತ್ಥಾನಂ ಞಾತೀನಂ ಪರಿಕ್ಖಯಂ ವಾ। ಪಭಙ್ಗುರನ್ತಿ ಪಭಙ್ಗುಭಾವಂ ಪೂತಿಭಾವಂ। ಯಂ ಹಿಸ್ಸ ಗೇಹೇ ಧಞ್ಞಂ, ತಂ ಪೂತಿಭಾವಂ ಆಪಜ್ಜತಿ, ಸುವಣ್ಣಂ ಅಙ್ಗಾರಭಾವಂ, ಮುತ್ತಾ ಕಪ್ಪಾಸಟ್ಠಿಭಾವಂ, ಕಹಾಪಣಂ ಕಪಾಲಖಣ್ಡಾದಿಭಾವಂ, ದ್ವಿಪದಚತುಪ್ಪದಾ ಕಾಣಕುಣಾದಿಭಾವನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಗ್ಗಿ ಡಹತೀತಿ ಏಕಸಂವಚ್ಛರೇ ದ್ವತ್ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಅಞ್ಞಸ್ಮಿಂ ಡಾಹಕೇ ಅವಿಜ್ಜಮಾನೇಪಿ ಅಸನಿಅಗ್ಗಿ ವಾ ಪತಿತ್ವಾ ಡಹತಿ, ಅತ್ತನೋವ ಧಮ್ಮತಾಯ ಉಟ್ಠಿತೋ ಪಾವಕೋ ವಾ ಡಹತಿಯೇವ। ನಿರಯನ್ತಿ ದಿಟ್ಠೇವ ಧಮ್ಮೇ ಇಮೇಸಂ ದಸನ್ನಂ ಠಾನಾನಂ ಅಞ್ಞತರಂ ಪತ್ವಾಪಿ ಏಕಂಸೇನ ಸಮ್ಪರಾಯೇ ಪತ್ತಬ್ಬಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ನಿರಯಂ ಸೋಪಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ।
ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ।
ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನತ್ಥೇರವತ್ಥು ಸತ್ತಮಂ।
೮. ಬಹುಭಣ್ಡಿಕಭಿಕ್ಖುವತ್ಥು
ನ ನಗ್ಗಚರಿಯಾತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಬಹುಭಣ್ಡಿಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ।
ಸಾವತ್ಥಿವಾಸೀ ಕಿರೇಕೋ ಕುಟುಮ್ಬಿಕೋ ಭರಿಯಾಯ ಕಾಲಕತಾಯ ಪಬ್ಬಜಿ। ಸೋ ಪಬ್ಬಜನ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ಪರಿವೇಣಞ್ಚ ಅಗ್ಗಿಸಾಲಞ್ಚ ಭಣ್ಡಗಬ್ಭಞ್ಚ ಕಾರೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ಭಣ್ಡಗಬ್ಭಂ ಸಪ್ಪಿಮಧುತೇಲಾದೀಹಿ ಪೂರೇತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿ, ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಚ ಪನ ಅತ್ತನೋ ದಾಸೇ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಯಥಾರುಚಿಕಂ ಆಹಾರಂ ಪಚಾಪೇತ್ವಾ ಭುಞ್ಜತಿ। ಬಹುಭಣ್ಡೋ ಚ ಬಹುಪರಿಕ್ಖಾರೋ ಚ ಅಹೋಸಿ। ರತ್ತಿಂ ಅಞ್ಞಂ ನಿವಾಸನಪಾರುಪನಂ ಹೋತಿ, ದಿವಾ ಅಞ್ಞಂ ನಿವಾಸನಪಾರುಪನಂ ಹೋತಿ, ದಿವಾ ಅಞ್ಞಂ ವಿಹಾರಪಚ್ಚನ್ತೇ ವಸತಿ। ತಸ್ಸೇಕದಿವಸಂ ಚೀವರಪಚ್ಚತ್ಥರಣಾನಿ ಸುಕ್ಖಾಪೇನ್ತಸ್ಸ ಸೇನಾಸನಚಾರಿಕಂ ಆಹಿಣ್ಡನ್ತಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಪಸ್ಸಿತ್ವಾ ‘‘ಕಸ್ಸಿಮಾನಿ, ಆವುಸೋ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಮಯ್ಹ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಆವುಸೋ, ಭಗವತಾ ತಿಚೀವರಾನಿ ಅನುಞ್ಞಾತಾನಿ, ತ್ವಞ್ಚ ಪನ ಏವಂ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸಾಸನೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಏವಂ ಬಹುಪರಿಕ್ಖಾರೋ ಜಾತೋ’’ತಿ ತಂ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ನೇತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ , ಅಯಂ ಭಿಕ್ಖು ಅತಿಬಹುಭಣ್ಡೋ’’ತಿ ಆರೋಚೇಸುಂ। ಸತ್ಥಾ ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ ತಂ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಸಚ್ಚಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಆಹ – ‘‘ಕಸ್ಮಾ ಪನ ತ್ವಂ, ಭಿಕ್ಖು, ಮಯಾ ಅಪ್ಪಿಚ್ಛತಾಯ ಧಮ್ಮೇ ದೇಸಿತೇ ಏವಂ ಬಹುಭಣ್ಡೋ ಜಾತೋ’’ತಿ। ಸೋ ತಾವತ್ತಕೇನೇವ ಕುಪಿತೋ ‘‘ಇಮಿನಾ ದಾನಿ ನೀಹಾರೇನ ಚರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪಾರುಪನಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಪರಿಸಮಜ್ಝೇ ಏಕಚೀವರೋ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ಉಪತ್ಥಮ್ಭಯಮಾನೋ ನನು ತ್ವಂ ಭಿಕ್ಖು ಪುಬ್ಬೇ ಹಿರೋತ್ತಪ್ಪಗವೇಸಕೋ ದಕರಕ್ಖಸಕಾಲೇಪಿ ಹಿರೋತ್ತಪ್ಪಂ ಗವೇಸಮಾನೋ ದ್ವಾದಸ ವಸ್ಸಾನಿ ವಿಹಾಸಿ, ಕಸ್ಮಾ ಇದಾನಿ ಏವಂ ಗರುಕೇ ಬುದ್ಧಸಾಸನೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಚತುಪರಿಸಮಜ್ಝೇ ಪಾರುಪನಂ ಛಡ್ಡೇತ್ವಾ ಹಿರೋತ್ತಪ್ಪಂ ಪಹಾಯ ಠಿತೋಸೀತಿ। ಸೋ ಸತ್ಥು ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಹಿರೋತ್ತಪ್ಪಂ ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ತಂ ಚೀವರಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ। ಭಿಕ್ಖೂ ತಸ್ಸ ಅತ್ಥಸ್ಸ ಆವಿಭಾವತ್ಥಂ ಭಗವನ್ತಂ ಯಾಚಿಂಸು। ಭಗವಾ ಅತೀತಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಕಥೇಸಿ –
ಅತೀತೇ ಕಿರ ಬಾರಾಣಸಿರಞ್ಞೋ ಅಗ್ಗಮಹೇಸಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಸ್ಮಿಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿ। ತಸ್ಸ ನಾಮಗ್ಗಹಣದಿವಸೇ ಮಹಿಂಸಕುಮಾರೋತಿ ನಾಮಂ ಕರಿಂಸು। ತಸ್ಸ ಕನಿಟ್ಠಭಾತಾ ಚನ್ದಕುಮಾರೋ ನಾಮ ಅಹೋಸಿ। ತೇಸಂ ಮಾತರಿ ಕಾಲಕತಾಯ ರಾಜಾ ಅಞ್ಞಂ ಅಗ್ಗಮಹೇಸಿಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇಸಿ। ಸಾಪಿ ಪುತ್ತಂ ವಿಜಾಯಿ, ಸೂರಿಯಕುಮಾರೋತಿಸ್ಸ ನಾಮಂ ಕರಿಂಸು। ತಂ ದಿಸ್ವಾ ರಾಜಾ ತುಟ್ಠೋ ‘‘ಪುತ್ತಸ್ಸ ತೇ ವರಂ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ಆಹ। ಸಾಪಿ ಖೋ, ‘‘ದೇವ, ಇಚ್ಛಿತಕಾಲೇ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪುತ್ತಸ್ಸ ವಯಪ್ಪತ್ತಕಾಲೇ ರಾಜಾನಂ ಆಹ – ‘‘ದೇವೇನ ಮಯ್ಹಂ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಜಾತಕಾಲೇ ವರೋ ದಿನ್ನೋ, ಇದಾನಿ ಮೇ ಪುತ್ತಸ್ಸ ರಜ್ಜಂ ದೇಹೀ’’ತಿ । ರಾಜಾ ‘‘ಮಮ ದ್ವೇ ಪುತ್ತಾ ಅಗ್ಗಿಕ್ಖನ್ಧಾ ವಿಯ ಜಲನ್ತಾ ವಿಚರನ್ತಿ, ನ ಸಕ್ಕಾ ತಸ್ಸ ರಜ್ಜಂ ದಾತು’’ನ್ತಿ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾಪಿ ತಂ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಯಾಚಮಾನಮೇವ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಮೇ ಪುತ್ತಾನಂ ಅನತ್ಥಮ್ಪಿ ಕರೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಪುತ್ತೇ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ, ‘‘ತಾತಾ, ಅಹಂ ಸೂರಿಯಕುಮಾರಸ್ಸ ಜಾತಕಾಲೇ ವರಂ ಅದಾಸಿಂ, ಇದಾನಿಸ್ಸ ಮಾತಾ ರಜ್ಜಂ ಯಾಚತಿ, ಅಹಂ ತಸ್ಸ ನ ದಾತುಕಾಮೋ, ತಸ್ಸ ಮಾತಾ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಅನತ್ಥಮ್ಪಿ ಕರೇಯ್ಯ, ಗಚ್ಛಥ ತುಮ್ಹೇ, ಅರಞ್ಞೇ ವಸಿತ್ವಾ ಮಮಚ್ಚಯೇನಾಗನ್ತ್ವಾ ರಜ್ಜಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ಉಯ್ಯೋಜೇಸಿ। ತೇ ಪಿತರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪಾಸಾದಾ ಓತರನ್ತೇ ರಾಜಙ್ಗಣೇ ಕೀಳಮಾನೋ ಸೂರಿಯಕುಮಾರೋ ದಿಸ್ವಾ ತಂ ಕಾರಣಂ ಞತ್ವಾ ತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ನಿಕ್ಖಮಿ। ತೇಸಂ ಹಿಮವನ್ತಂ ಪವಿಟ್ಠಕಾಲೇ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಮಗ್ಗಾ ಓಕ್ಕಮ್ಮ ಅಞ್ಞತರಸ್ಮಿಂ ರುಕ್ಖಮೂಲೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಸೂರಿಯಕುಮಾರಂ ಆಹ – ‘‘ತಾತ, ಏತಂ ಸರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ನ್ಹತ್ವಾ ಚ ಪಿವಿತ್ವಾ ಚ ಅಮ್ಹಾಕಮ್ಪಿ ಪದುಮಿನಿಪಣ್ಣೇಹಿ ಉದಕಂ ಆಹರಾ’’ತಿ। ಸೋ ಪನ ಸರೋ ವೇಸ್ಸವಣ್ಣಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಾ ಏಕೇನ ದಕರಕ್ಖಸೇನ ಲದ್ಧೋ ಹೋತಿ। ವೇಸ್ಸವಣ್ಣೋ ಚ ತಂ ಆಹ – ‘‘ಠಪೇತ್ವಾ ದೇವಧಮ್ಮಜಾನನಕೇ ಯೇ ಚ ಅಞ್ಞೇ ಇಮಂ ಸರಂ ಓತರನ್ತಿ, ತೇ ಖಾದಿತುಂ ಲಭಸೀ’’ತಿ। ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸೋ ತಂ ಸರಂ ಓತಿಣ್ಣೋತಿಣ್ಣೇ ದೇವಧಮ್ಮೇ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಅಜಾನನ್ತೇ ಖಾದತಿ, ಸೂರಿಯಕುಮಾರೋಪಿ ತಂ ಸರಂ ಅವೀಮಂಸಿತ್ವಾವ ಓತರಿ, ತೇನ ಚ ‘‘ದೇವಧಮ್ಮೇ ಜಾನಾಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತೋ ‘‘ದೇವಧಮ್ಮಾ ನಾಮ ಚನ್ದಿಮಸೂರಿಯಾ’’ತಿ ಆಹ। ಅಥ ನಂ ‘‘ತ್ವಂ ದೇವಧಮ್ಮೇ ನ ಜಾನಾಸೀ’’ತಿ ಉದಕಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಭವನೇ ಠಪೇಸಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋಪಿ ತಂ ಚಿರಾಯನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಚನ್ದಕುಮಾರಂ ಪೇಸೇಸಿ। ಸೋಪಿ ತೇನ ‘‘ದೇವಧಮ್ಮೇ ಜಾನಾಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತೋ ‘‘ದೇವಧಮ್ಮಾ ನಾಮ ಚತಸ್ಸೋ ದಿಸಾ’’ತಿ ಆಹ। ದಕರಕ್ಖಸೋ ತಮ್ಪಿ ಉದಕಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ಠಪೇಸಿ।
ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಸ್ಮಿಮ್ಪಿ ಚಿರಾಯನ್ತೇ ‘‘ಅನ್ತರಾಯೇನ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಸಯಂ ಗನ್ತ್ವಾ ದ್ವಿನ್ನಮ್ಪಿ ಓತರಣಪದಂಯೇವ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಸರೋ ರಕ್ಖಸಪರಿಗ್ಗಹಿತೋ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ಖಗ್ಗಂ ಸನ್ನಯ್ಹಿತ್ವಾ ಧನುಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ರಕ್ಖಸೋ ತಂ ಅನೋತರನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ವನಕಮ್ಮಿಕಪುರಿಸವೇಸೇನಾಗನ್ತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಭೋ ಪುರಿಸ, ತ್ವಂ ಮಗ್ಗಕಿಲನ್ತೋ, ಕಸ್ಮಾ ಇಮಂ ಸರಂ ಓತರಿತ್ವಾ ನ್ಹತ್ವಾ ಚ ಪಿವಿತ್ವಾ ಚ ಭಿಸಮುಲಾಲಂ ಖಾದಿತ್ವಾ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಪಿಲನ್ಧಿತ್ವಾ ನ ಗಚ್ಛಸೀ’’ತಿ। ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾವ ‘‘ಏಸ ಸೋ ಯಕ್ಖೋ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ‘‘ತಯಾ ಮೇ ಭಾತರೋ ಗಹಿತಾ’’ತಿ ಆಹ। ಆಮ, ಮಯಾ ಗಹಿತಾತಿ। ಕಿಂ ಕಾರಣಾತಿ? ಅಹಂ ಇಮಂ ಸರಂ ಓತಿಣ್ಣೋತಿಣ್ಣೇ ಲಭಾಮೀತಿ । ಕಿಂ ಪನ ಸಬ್ಬೇವ ಲಭಸೀತಿ? ದೇವಧಮ್ಮಜಾನನಕೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಅವಸೇಸೇ ಲಭಾಮೀತಿ। ಅತ್ಥಿ ಪನ ತೇ ದೇವಧಮ್ಮೇಹಿ ಅತ್ಥೋತಿ? ಆಮ, ಅತ್ಥೀತಿ। ಅಹಂ ಕಥೇಸ್ಸಾಮೀತಿ। ತೇನ ಹಿ ಕಥೇಹೀತಿ। ನ ಸಕ್ಕಾ ಕಿಲಿಟ್ಠೇನ ಗತ್ತೇನ ಕಥೇತುನ್ತಿ। ಯಕ್ಖೋ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ನ್ಹಾಪೇತ್ವಾ ಪಾನೀಯಂ ಪಾಯೇತ್ವಾ ಅಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ಅಲಙ್ಕತಮಣ್ಡಪಮಜ್ಝೇ ಪಲ್ಲಙ್ಕಂ ಆರೋಪೇತ್ವಾ ಸಯಮಸ್ಸ ಪಾದಮೂಲೇ ನಿಸೀದಿ। ಅಥ ನಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ‘‘ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಸುಣಾಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
‘‘ಹಿರಿಓತ್ತಪ್ಪಸಮ್ಪನ್ನಾ, ಸುಕ್ಕಧಮ್ಮಸಮಾಹಿತಾ।
ಸನ್ತೋ ಸಪ್ಪುರಿಸಾ ಲೋಕೇ, ದೇವಧಮ್ಮಾತಿ ವುಚ್ಚರೇ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧.೬)।
ಯಕ್ಖೋ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುತ್ವಾ ಪಸನ್ನೋ ಬೋಧಿಸತ್ತಂ ಆಹ – ‘‘ಪಣ್ಡಿತ, ಅಹಂ ತೇ ಪಸನ್ನೋ, ಏಕಂ ಭಾತರಂ ದಮ್ಮಿ, ಕತರಂ ಆನೇಮೀ’’ತಿ? ‘‘ಕನಿಟ್ಠಂ ಆನೇಹೀ’’ತಿ। ಪಣ್ಡಿತ, ತ್ವಂ ಕೇವಲಂ ದೇವಧಮ್ಮೇ ಜಾನಾಸಿಯೇವ, ನ ಪನ ತೇಸು ವತ್ತಸೀತಿ। ಕಿಂ ಕಾರಣಾತಿ? ಯಸ್ಮಾ ಜೇಟ್ಠಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಕನಿಟ್ಠಂ ಆಹರಾಪೇನ್ತೋ ಜೇಟ್ಠಾಪಚಾಯಿಕಕಮ್ಮಂ ನ ಕರೋಸೀತಿ, ದೇವಧಮ್ಮೇ ಚಾಹಂ ಯಕ್ಖ ಜಾನಾಮಿ, ತೇಸು ಚ ವತ್ತಾಮಿ। ಮಯಞ್ಹಿ ಏತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಇಮಂ ಅರಞ್ಞಂ ಪವಿಟ್ಠಾ। ಏತಸ್ಸ ಹಿ ಅತ್ಥಾಯ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪಿತರಂ ಏತಸ್ಸ ಮಾತಾ ರಜ್ಜಂ ಯಾಚಿ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಪನ ಪಿತಾ ತಂ ವರಂ ಅದತ್ವಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅನುರಕ್ಖಣತ್ಥಾಯ ಅರಞ್ಞೇ ವಾಸಂ ಅನುಜಾನಿ, ಸೋ ಕುಮಾರೋ ಅನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಆಗತೋ। ‘‘ತಂ ಅರಞ್ಞೇ ಏಕೋ ಯಕ್ಖೋ ಖಾದೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇಪಿ ನ ಕೋಚಿ ಸದ್ದಹಿಸ್ಸತಿ। ತೇನಾಹಂ ಗರಹಭಯಭೀತೋ ತಮೇವಾಹರಾಪೇಮೀತಿ। ಯಕ್ಖೋ ಬೋಧಿಸತ್ತಸ್ಸ ಪಸೀದಿತ್ವಾ ‘‘ಸಾಧು ಪಣ್ಡಿತ, ತ್ವಮೇವ ದೇವಧಮ್ಮೇ ಜಾನಾಸಿ, ದೇವಧಮ್ಮೇಸು ಚ ವತ್ತಸೀ’’ತಿ ದ್ವೇ ಭಾತರೋ ಆನೇತ್ವಾ ಅದಾಸಿ। ಅಥ ನಂ ಬೋಧಿಸತ್ತೋ ಯಕ್ಖಭಾವೇ ಆದೀನವಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಪಞ್ಚಸು ಸೀಲೇಸು ಪತಿಟ್ಠಾಪೇಸಿ। ಸೋ ತೇನ ಸುಸಂವಿಹಿತಾರಕ್ಖೋ ತಸ್ಮಿಂ ಅರಞ್ಞೇ ವಸಿತ್ವಾ ಪಿತರಿ ಕಾಲಕತೇ ಯಕ್ಖಂ ಆದಾಯ ಬಾರಾಣಸಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ರಜ್ಜಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಚನ್ದಕುಮಾರಸ್ಸ ಉಪರಜ್ಜಂ, ಸೂರಿಯಕುಮಾರಸ್ಸ ಸೇನಾಪತಿಟ್ಠಾನಂ ದತ್ವಾ ಯಕ್ಖಸ್ಸ ರಮಣೀಯೇ ಠಾನೇ ಆಯತನಂ ಕಾರಾಪೇತ್ವಾ ಯಥಾ ಸೋ ಲಾಭಗ್ಗಪ್ಪತ್ತೋ ಹೋತಿ, ತಥಾ ಅಕಾಸಿ।
ಸತ್ಥಾ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇಸಿ ‘‘ತದಾ ರಕ್ಖಸೋ ಬಹುಭಣ್ಡಿಕಭಿಕ್ಖು ಅಹೋಸಿ, ಸೂರಿಯಕುಮಾರೋ ಆನನ್ದೋ, ಚನ್ದಕುಮಾರೋ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ, ಮಹಿಂಸಕುಮಾರೋ ಪನ ಅಹಮೇವಾ’’ತಿ। ಏವಂ ಸತ್ಥಾ ಜಾತಕಂ ಕಥೇತ್ವಾ ‘‘ಏವಂ ತ್ವಂ, ಭಿಕ್ಖು, ಪುಬ್ಬೇ ದೇವಧಮ್ಮೇ ಗವೇಸಮಾನೋ ಹಿರಿಓತ್ತಪ್ಪಸಮ್ಪನ್ನೋ ವಿಚರಿತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಚತುಪರಿಸಮಜ್ಝೇ ಇಮಿನಾ ನೀಹಾರೇನ ಠತ್ವಾ ಮಮ ಪುರತೋ ‘ಅಪ್ಪಿಚ್ಛೋಮ್ಹೀ’ತಿ ವದನ್ತೋ ಅಯುತ್ತಂ ಅಕಾಸಿ। ನ ಹಿ ಸಾಟಕಪಟಿಕ್ಖೇಪಾದಿಮತ್ತೇನ ಸಮಣೋ ನಾಮ ಹೋತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೧೪೧.
‘‘ನ ನಗ್ಗಚರಿಯಾ ನ ಜಟಾ ನ ಪಙ್ಕಾ, ನಾನಾಸಕಾ ಥಣ್ಡಿಲಸಾಯಿಕಾ ವಾ।
ರಜೋಜಲ್ಲಂ ಉಕ್ಕುಟಿಕಪ್ಪಧಾನಂ, ಸೋಧೇನ್ತಿ ಮಚ್ಚಂ ಅವಿತಿಣ್ಣಕಙ್ಖ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ನಾನಾಸಕಾತಿ ನ ಅನಸಕಾ, ಭತ್ತಪಟಿಕ್ಖೇಪಕಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಥಣ್ಡಿಲಸಾಯಿಕಾತಿ ಭೂಮಿಸಯನಾ। ರಜೋಜಲ್ಲನ್ತಿ ಕದ್ದಮಲೇಪನಾಕಾರೇನ ಸರೀರೇ ಸನ್ನಿಹಿತರಜೋ । ಉಕ್ಕುಟಿಕಪ್ಪಧಾನನ್ತಿ ಉಕ್ಕುಟಿಕಭಾವೇನ ಆರದ್ಧವೀರಿಯಂ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಯೋ ಹಿ ಮಚ್ಚೋ ‘‘ಏವಂ ಅಹಂ ಲೋಕನಿಸ್ಸರಣಸಙ್ಖಾತಂ ಸುದ್ಧಿಂ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಇಮೇಸು ನಗ್ಗಚರಿಯಾದೀಸು ಯಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಸಮಾದಾಯ ವತ್ತೇಯ್ಯ, ಸೋ ಕೇವಲಂ ಮಿಚ್ಛಾದಸ್ಸನಞ್ಚೇವ ವಡ್ಢೇಯ್ಯ, ಕಿಲಮಥಸ್ಸ ಚ ಭಾಗೀ ಅಸ್ಸ। ನ ಹಿ ಏತಾನಿ ಸುಸಮಾದಿನ್ನಾನಿಪಿ ಅಟ್ಠವತ್ಥುಕಾಯ ಕಙ್ಖಾಯ ಅವಿತಿಣ್ಣಭಾವೇನ ಅವಿತಿಣ್ಣಕಙ್ಖಂ ಮಚ್ಚಂ ಸೋಧೇನ್ತೀತಿ।
ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ।
ಬಹುಭಣ್ಡಿಕಭಿಕ್ಖುವತ್ಥು ಅಟ್ಠಮಂ।
೯. ಸನ್ತತಿಮಹಾಮತ್ತವತ್ಥು
ಅಲಙ್ಕತೋ ಚೇಪೀತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಸನ್ತತಿಮಹಾಮತ್ತಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ।
ಸೋ ಹಿ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ರಞ್ಞೋ ಪಸೇನದಿಕೋಸಲಸ್ಸ ಪಚ್ಚನ್ತಂ ಕುಪಿತಂ ವೂಪಸಮೇತ್ವಾ ಆಗತೋ। ಅಥಸ್ಸ ರಾಜಾ ತುಟ್ಠೋ ಸತ್ತ ದಿವಸಾನಿ ರಜ್ಜಂ ದತ್ವಾ ಏಕಂ ನಚ್ಚಗೀತಕುಸಲಂ ಇತ್ಥಿಂ ಅದಾಸಿ। ಸೋ ಸತ್ತ ದಿವಸಾನಿ ಸುರಾಮದಮತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರಪಟಿಮಣ್ಡಿತೋ ಹತ್ಥಿಕ್ಖನ್ಧವರಗತೋ ನ್ಹಾನತಿತ್ಥಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವಿಸನ್ತಂ ದ್ವಾರನ್ತರೇ ದಿಸ್ವಾ ಹತ್ಥಿಕ್ಖನ್ಧವರಗತೋವ ಸೀಸಂ ಚಾಲೇತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ। ಸತ್ಥಾ ಸಿತಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಕೋ ನು ಖೋ, ಭನ್ತೇ, ಸಿತಪಾತುಕರಣೇ ಹೇತೂ’’ತಿ ಆನನ್ದತ್ಥೇರೇನ ಪುಟ್ಠೋ ಸಿತಕಾರಣಂ ಆಚಿಕ್ಖನ್ತೋ ಆಹ – ‘‘ಪಸ್ಸಾನನ್ದ, ಸನ್ತತಿಮಹಾಮತ್ತಂ, ಅಜ್ಜ ಸಬ್ಬಾಭರಣಪಟಿಮಣ್ಡಿತೋವ ಮಮ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಚತುಪ್ಪದಿಕಗಾಥಾವಸಾನೇ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ಸತ್ತತಾಲಮತ್ತೇ ಆಕಾಸೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ಮಹಾಜನೋ ಥೇರೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಕಥೇನ್ತಸ್ಸ ಸತ್ಥು ವಚನಂ ಅಸ್ಸೋಸಿ। ತತ್ಥ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಕಾ ಚಿನ್ತಯಿಂಸು – ‘‘ಪಸ್ಸಥ ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಕಿರಿಯಂ, ಮುಖಪ್ಪತ್ತಮೇವ ಭಾಸತಿ, ಅಜ್ಜ ಕಿರ ಏಸ ಏವಂ ಸುರಾಮದಮತ್ತೋ ಯಥಾಲಙ್ಕತೋವ ಏತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿಸ್ಸತಿ, ಅಜ್ಜೇವ ತಂ ಮುಸಾವಾದೇನ ನಿಗ್ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ। ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಕಾ ಚಿನ್ತೇಸುಂ – ‘‘ಅಹೋ ಬುದ್ಧಾನಂ ಮಹಾನುಭಾವತಾ, ಅಜ್ಜ ಬುದ್ಧಲೀಳಞ್ಚೇವ ಸನ್ತತಿಮಹಾಮತ್ತಲೀಳಞ್ಚ ದಟ್ಠುಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ।
ಸನ್ತತಿಮಹಾಮತ್ತೋಪಿ ನ್ಹಾನತಿತ್ಥೇ ದಿವಸಭಾಗಂ ಉದಕಕೀಳಂ ಕೀಳಿತ್ವಾ ಉಯ್ಯಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಆಪಾನಭೂಮಿಯಂ ನಿಸೀದಿ। ಸಾಪಿ ಇತ್ಥೀ ರಙ್ಗಮಜ್ಝಂ ಓತರಿತ್ವಾ ನಚ್ಚಗೀತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ಆರಭಿ। ತಸ್ಸಾ ಸರೀರಲೀಳಾಯ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ಸತ್ತಾಹಂ ಅಪ್ಪಾಹಾರತಾಯ ತಂ ದಿವಸಂ ನಚ್ಚಗೀತಂ ದಸ್ಸಯಮಾನಾಯ ಅನ್ತೋಕುಚ್ಛಿಯಂ ಸತ್ಥಕವಾತಾ ಸಮುಟ್ಠಾಯ ಹದಯಮಂಸಂ ಕನ್ತಿತ್ವಾ ಅಗಮಂಸು। ಸಾ ತಙ್ಖಣಞ್ಞೇವ ಮುಖೇನ ಚೇವ ಅಕ್ಖೀಹಿ ಚ ವಿವಟೇಹಿ ಕಾಲಮಕಾಸಿ। ಸನ್ತತಿಮಹಾಮತ್ತೋ ‘‘ಉಪಧಾರೇಥ ನ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ನಿರುದ್ಧಾ, ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚ ವುತ್ತಮತ್ತೇಯೇವ ಬಲವಸೋಕೇನ ಅಭಿಭೂತೋ ತಙ್ಖಣಞ್ಞೇವಸ್ಸ ಸತ್ತಾಹಂ ಪೀತಸುರಾ ತತ್ತಕಪಾಲೇ ಉದಕಬಿನ್ದು ವಿಯ ಪರಿಕ್ಖಯಂ ಅಗಮಾಸಿ। ಸೋ ‘‘ನ ಮೇ ಇಮಂ ಸೋಕಂ ಅಞ್ಞೇ ನಿಬ್ಬಾಪೇತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸನ್ತಿ ಅಞ್ಞತ್ರ ತಥಾಗತೇನಾ’’ತಿ ಬಲಕಾಯಪರಿವುತೋ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ‘ಏವರೂಪೋ ಮೇ ಸೋಕೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋ, ತಂ ಮೇ ತುಮ್ಹೇ ನಿಬ್ಬಾಪೇತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಥಾ’ತಿ ಆಗತೋಮ್ಹಿ, ಪಟಿಸರಣಂ ಮೇ ಹೋಥಾ’’ತಿ। ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಸೋಕಂ ನಿಬ್ಬಾಪೇತುಂ ಸಮತ್ಥಸ್ಸೇವ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗತೋಸಿ। ಇಮಿಸ್ಸಾ ಹಿ ಇತ್ಥಿಯಾ ಇಮಿನಾವ ಆಕಾರೇನ ಮತಕಾಲೇ ತವ ರೋದನ್ತಸ್ಸ ಪಗ್ಘರಿತಅಸ್ಸೂನಿ ಚತುನ್ನಂ ಮಹಾಸಮುದ್ದಾನಂ ಉದಕತೋ ಅತಿರೇಕತರಾನೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
‘‘ಯಂ ಪುಬ್ಬೇ ತಂ ವಿಸೋಸೇಹಿ, ಪಚ್ಛಾ ತೇ ಮಾಹು ಕಿಞ್ಚನಂ।
ಮಜ್ಝೇ ಚೇ ನೋ ಗಹೇಸ್ಸಸಿ, ಉಪಸನ್ತೋ ಚರಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ॥ (ಸು॰ ನಿ॰ ೯೫೫, ೧೧೦೫; ಚೂಳನಿ॰ ಜತುಕಣ್ಣಿಮಾಣವಪುಚ್ಛಾನಿದ್ದೇಸ ೬೮)।
ಗಾಥಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಸನ್ತತಿಮಹಾಮತ್ತೋ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಆಯುಸಙ್ಖಾರಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ತಸ್ಸ ಅಪ್ಪವತ್ತನಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಆಹ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಪರಿನಿಬ್ಬಾನಂ ಮೇ ಅನುಜಾನಾಥಾ’’ತಿ। ಸತ್ಥಾ ತೇನ ಕತಕಮ್ಮಂ ಜಾನನ್ತೋಪಿ ‘‘ಮುಸಾವಾದೇನ ನಿಗ್ಗಣ್ಹನತ್ಥಂ ಸನ್ನಿಪತಿತಾ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಕಾ ಓಕಾಸಂ ನ ಲಭಿಸ್ಸನ್ತಿ, ‘ಬುದ್ಧಲೀಳಞ್ಚೇವ ಸನ್ತತಿಮಹಾಮತ್ತಲೀಳಞ್ಚ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮಾ’ತಿ ಸನ್ನಿಪತಿತಾ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಕಾ ಇಮಿನಾ ಕತಕಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಪುಞ್ಞೇಸು ಆದರಂ ಕರಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ‘‘ತೇನ ಹಿ ತಯಾ ಕತಕಮ್ಮಂ ಮಯ್ಹಂ ಕಥೇಹಿ, ಕಥೇನ್ತೋ ಚ ಭೂಮಿಯಂ ಠಿತೋ ಅಕಥೇತ್ವಾ ಸತ್ತತಾಲಮತ್ತೇ ಆಕಾಸೇ ಠಿತೋ ಕಥೇಹೀ’’ತಿ ಆಹ। ಸೋ ‘‘ಸಾಧು, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕತಾಲಪ್ಪಮಾಣಂ ಉಗ್ಗಮ್ಮ ಓರೋಹಿತ್ವಾ ಪುನ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಉಗ್ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಸತ್ತತಾಲಪ್ಪಮಾಣೇ ಆಕಾಸೇ ಪಲ್ಲಙ್ಕೇನ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ‘‘ಸುಣಾಥ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಪುಬ್ಬಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಆಹ –
ಇತೋ ಏಕನವುತಿಕಪ್ಪೇ ವಿಪಸ್ಸೀಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಅಹಂ ಬನ್ಧುಮತಿನಗರೇ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿಂ – ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಪರೇಸಂ ಛೇದಂ ವಾ ಪೀಳಂ ವಾ ಅಕರಣಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿ ಉಪಧಾರೇನ್ತೋ ಧಮ್ಮಘೋಸಕಕಮ್ಮಂ ದಿಸ್ವಾ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತಂ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ಮಹಾಜನಂ ಸಮಾದಪೇತ್ವಾ ‘‘ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕರೋಥ, ಉಪೋಸಥದಿವಸೇಸು ಉಪೋಸಥಂ ಸಮಾದಿಯಥ, ದಾನಂ ದೇಥ, ಧಮ್ಮಂ ಸುಣಾಥ, ಬುದ್ಧರತನಾದೀಹಿ ಸದಿಸಂ ಅಞ್ಞಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ತಿಣ್ಣಂ ರತನಾನಂ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕರೋಥಾ’’ತಿ ಉಗ್ಘೋಸೇನ್ತೋ ವಿಚರಾಮಿ। ತಸ್ಸ ಮಯ್ಹಂ ಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ಬುದ್ಧಪಿತಾ ಬನ್ಧುಮತಿಮಹಾರಾಜಾ ಮಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ, ‘‘ತಾತ, ಕಿಂ ಕರೋನ್ತೋ ವಿಚರಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ, ‘‘ದೇವ, ತಿಣ್ಣಂ ರತನಾನಂ ಗುಣಂ ಪಕಾಸೇತ್ವಾ ಮಹಾಜನಂ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮೇಸು ಸಮಾದಪೇನ್ತೋ ವಿಚರಾಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಕತ್ಥ ನಿಸಿನ್ನೋ ವಿಚರಸೀ’’ತಿ ಮಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಪದಸಾವ, ದೇವಾ’’ತಿ ಮಯಾ ವುತ್ತೇ, ‘‘ತಾತ, ನ ತ್ವಂ ಏವಂ ವಿಚರಿತುಂ ಅರಹಸಿ, ಇಮಂ ಪುಪ್ಫದಾಮಂ ಪಿಲನ್ಧಿತ್ವಾ ಅಸ್ಸಪಿಟ್ಠೇ ನಿಸಿನ್ನೋವ ವಿಚರಾ’’ತಿ ಮಯ್ಹಂ ಮುತ್ತಾದಾಮಸದಿಸಂ ಪುಪ್ಫದಾಮಂ ದತ್ವಾ ದನ್ತಂ ಅಸ್ಸಂ ಅದಾಸಿ। ಅಥ ಮಂ ರಞ್ಞಾ ದಿನ್ನಪರಿಹಾರೇನ ತಥೇವ ಉಗ್ಘೋಸೇತ್ವಾ ವಿಚರನ್ತಂ ಪುನ ರಾಜಾ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ, ‘‘ತಾತ, ಕಿಂ ಕರೋನ್ತೋ ವಿಚರಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ತದೇವ, ದೇವಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ತಾತ, ಅಸ್ಸೋಪಿ ತೇ ನಾನುಚ್ಛವಿಕೋ, ಇಧ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ವಿಚರಾ’’ತಿ ಚತುಸಿನ್ಧವಯುತ್ತರಥಂ ಅದಾಸಿ। ತತಿಯವಾರೇಪಿ ಮೇ ರಾಜಾ ಸದ್ದಂ ಸುತ್ವಾ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ, ‘‘ತಾತ, ಕಿಂ ಕರೋನ್ತೋ ವಿಚರಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ತದೇವ, ದೇವಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ತಾತ, ರಥೋಪಿ ತೇ ನಾನುಚ್ಛವಿಕೋ’’ತಿ ಮಯ್ಹಂ ಮಹನ್ತಂ ಭೋಗಕ್ಖನ್ಧಂ ಮಹಾಪಸಾಧನಞ್ಚ ದತ್ವಾ ಏಕಞ್ಚ ಹತ್ಥಿಂ ಅದಾಸಿ। ಸ್ವಾಹಂ ಸಬ್ಬಾಭರಣಪಟಿಮಣ್ಡಿತೋ ಹತ್ಥಿಕ್ಖನ್ಧೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ಅಸೀತಿ ವಸ್ಸಸಹಸ್ಸಾನಿ ಧಮ್ಮಘೋಸಕಕಮ್ಮಂ ಅಕಾಸಿಂ, ತಸ್ಸ ಮೇ ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಕಾಯತೋ ಚನ್ದನಗನ್ಧೋ ವಾಯತಿ, ಮುಖತೋ ಉಪ್ಪಲಗನ್ಧೋ ವಾಯತಿ। ಇದಂ ಮಯಾ ಕತಕಮ್ಮನ್ತಿ।
ಏವಂ ಸೋ ಅತ್ತನೋ ಪುಬ್ಬಕಮ್ಮಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಆಕಾಸೇ ನಿಸಿನ್ನೋವ ತೇಜೋಧಾತುಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾಯಿ। ಸರೀರೇ ಅಗ್ಗಿಜಾಲಾ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಮಂಸಲೋಹಿತಂ ಝಾಪೇಸಿ, ಸುಮನಪುಪ್ಫಾನಿ ವಿಯ ಧಾತುಯೋ ಅವಸಿಸ್ಸಿಂಸು। ಸತ್ಥಾ ಸುದ್ಧವತ್ಥಂ ಪಸಾರೇಸಿ, ಧಾತುಯೋ ತತ್ಥ ಪತಿಂಸು। ತಾ ಪತ್ತೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಚತುಮಹಾಪಥೇ ಥೂಪಂ ಕಾರೇಸಿ ‘‘ಮಹಾಜನೋ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪುಞ್ಞಭಾಗೀ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ಭಿಕ್ಖೂ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ, ‘‘ಆವುಸೋ, ಸನ್ತತಿಮಹಾಮತ್ತೋ ಗಾಥಾವಸಾನೇ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ವಾ ಅಲಙ್ಕತಪಟಿಯತ್ತೋಯೇವ ಆಕಾಸೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಪರಿನಿಬ್ಬುತೋ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಏತಂ ‘ಸಮಣೋ’ತಿ ವತ್ತುಂ ವಟ್ಟತಿ ಉದಾಹು ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ’’ತಿ। ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಮ ಪುತ್ತಂ ‘ಸಮಣೋ’ತಿಪಿ ವತ್ತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ‘ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ’ತಿಪಿ ವತ್ತುಂ ವಟ್ಟತಿಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೧೪೨.
ಅಲಙ್ಕತೋ ಚೇಪಿ ಸಮಂ ಚರೇಯ್ಯ,
ಸನ್ತೋ ದನ್ತೋ ನಿಯತೋ ಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀ।
ಸಬ್ಬೇಸು ಭೂತೇಸು ನಿಧಾಯ ದಣ್ಡಂ,
ಸೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಸೋ ಸಮಣೋ ಸ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಅಲಙ್ಕತೋತಿ ವತ್ಥಾಭರಣೇಹಿ ಪಟಿಮಣ್ಡಿತೋ। ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ವತ್ಥಾಲಙ್ಕಾರಾದೀಹಿ ಅಲಙ್ಕತೋ ಚೇಪಿ ಪುಗ್ಗಲೋ ಕಾಯಾದೀಹಿ ಸಮಂ ಚರೇಯ್ಯ, ರಾಗಾದಿವೂಪಸಮೇನ ಸನ್ತೋ ಇನ್ದ್ರಿಯದಮನೇನ ದನ್ತೋ ಚತುಮಗ್ಗನಿಯಮೇನ ನಿಯತೋ ಸೇಟ್ಠಚರಿಯಾಯ ಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀ ಕಾಯದಣ್ಡಾದೀನಂ ಓರೋಪಿತತಾಯ ಸಬ್ಬೇಸು ಭೂತೇಸು ನಿಧಾಯ ದಣ್ಡಂ। ಸೋ ಏವರೂಪೋ ಬಾಹಿತಪಾಪತ್ತಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋತಿಪಿ ಸಮಿತಪಾಪತ್ತಾ ಸಮಣೋತಿಪಿ ಭಿನ್ನಕಿಲೇಸತ್ತಾ ಭಿಕ್ಖೂತಿಪಿ ವತ್ತಬ್ಬೋಯೇವಾತಿ।
ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ।
ಸನ್ತತಿಮಹಾಮತ್ತವತ್ಥು ನವಮಂ।
೧೦. ಪಿಲೋತಿಕತಿಸ್ಸತ್ಥೇರವತ್ಥು
ಹಿರೀನಿಸೇಧೋತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಪಿಲೋತಿಕತ್ಥೇರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ।
ಏಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಸಮಯೇ ಆನನ್ದತ್ಥೇರೋ ಏಕಂ ಪಿಲೋತಿಕಖಣ್ಡನಿವತ್ಥಂ ಕಪಾಲಂ ಆದಾಯ ಭಿಕ್ಖಾಯ ಚರನ್ತಂ ದಾರಕಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ತೇ ಏವಂ ವಿಚರಿತ್ವಾ ಜೀವನತೋ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ನ ಉತ್ತರಿತರಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಕೋ ಮಂ ಪಬ್ಬಾಜೇಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಅಹಂ ಪಬ್ಬಾಜೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತಂ ಆದಾಯ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಹತ್ಥಾ ನ್ಹಾಪೇತ್ವಾ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ದತ್ವಾ ಪಬ್ಬಾಜೇಸಿ। ತಞ್ಚ ಪನ ನಿವತ್ಥಪಿಲೋತಿಕಖಣ್ಡಂ ಪಸಾರೇತ್ವಾ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಪರಿಸ್ಸಾವನಕರಣಮತ್ತಮ್ಪಿ ಗಯ್ಹೂಪಗಂ ಕಞ್ಚಿ ಪದೇಸಂ ಅದಿಸ್ವಾ ಕಪಾಲೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕಿಸ್ಸಾ ರುಕ್ಖಸಾಖಾಯ ಠಪೇಸಿ। ಸೋ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಲದ್ಧೂಪಸಮ್ಪದೋ ಬುದ್ಧಾನಂ ಉಪ್ಪನ್ನಲಾಭಸಕ್ಕಾರಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಮಾನೋ ಮಹಗ್ಘಾನಿ ಚೀವರಾನಿ ಅಚ್ಛಾದೇತ್ವಾ ವಿಚರನ್ತೋ ಥೂಲಸರೀರೋ ಹುತ್ವಾ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಮೇ ಜನಸ್ಸ ಸದ್ಧಾದೇಯ್ಯಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ವಿಚರಣೇನ, ಅತ್ತನೋ ಪಿಲೋತಿಕಮೇವ ನಿವಾಸೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತಂ ಠಾನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಿಲೋತಿಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಅಹಿರಿಕ ನಿಲ್ಲಜ್ಜ ಏವರೂಪಾನಂ ವತ್ಥಾನಂ ಅಚ್ಛಾದನಟ್ಠಾನಂ ಪಹಾಯ ಇಮಂ ಪಿಲೋತಿಕಖಣ್ಡಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಕಪಾಲಹತ್ಥೋ ಭಿಕ್ಖಾಯ ಚರಿತುಂ ಗಚ್ಛಸೀ’’ತಿ ತಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ ಅತ್ತನಾವ ಅತ್ತಾನಂ ಓವದಿ, ಓವದನ್ತಸ್ಸೇವ ಪನಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಸನ್ನಿಸೀದಿ। ಸೋ ತಂ ಪಿಲೋತಿಕಂ ತತ್ಥೇವ ಪಟಿಸಾಮೇತ್ವಾ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ವಿಹಾರಮೇವ ಗತೋ। ಸೋ ಕತಿಪಾಹಚ್ಚಯೇನ ಪುನಪಿ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತ್ವಾ ತಥೇವ ವತ್ವಾ ನಿವತ್ತಿ, ಪುನಪಿ ತಥೇವಾತಿ। ತಂ ಏವಂ ಅಪರಾಪರಂ ವಿಚರನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಕಹಂ , ಆವುಸೋ, ಗಚ್ಛಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛನ್ತಿ। ಸೋ ‘‘ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗಚ್ಛಾಮಾವುಸೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಏತೇನೇವ ನೀಹಾರೇನ ಅತ್ತನೋ ಪಿಲೋತಿಕಖಣ್ಡಮೇವ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ ಅತ್ತಾನಂ ನಿಸೇಧೇತ್ವಾ ಕತಿಪಾಹೇನೇವ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ। ಭಿಕ್ಖೂ ಆಹಂಸು – ‘‘ಕಿಂ, ಆವುಸೋ, ನ ದಾನಿ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗಚ್ಛಸಿ, ನನು ಅಯಂ ತೇ ವಿಚರಣಮಗ್ಗೋ’’ತಿ। ಆವುಸೋ, ಆಚರಿಯೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಸಂಸಗ್ಗೇ ಸತಿ ಗತೋಮ್ಹಿ, ಇದಾನಿ ಪನ ಮೇ ಛಿನ್ನೋ ಸಂಸಗ್ಗೋ, ತೇನಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ನ ಗಚ್ಛಾಮೀತಿ। ಭಿಕ್ಖೂ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಆರೋಚೇಸುಂ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಪಿಲೋತಿಕತ್ಥೇರೋ ಅಞ್ಞಂ ಬ್ಯಾಕರೋತೀ’’ತಿ। ಕಿಮಾಹ, ಭಿಕ್ಖವೇತಿ? ಇದಂ ನಾಮ, ಭನ್ತೇತಿ। ತಂ ಸುತ್ವಾ ಸತ್ಥಾ ‘‘ಆಮ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಮ ಪುತ್ತೋ ಸಂಸಗ್ಗೇ ಸತಿ ಆಚರಿಯಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗತೋ, ಇದಾನಿ ಪನಸ್ಸ ಸಂಸಗ್ಗೋ ಛಿನ್ನೋ, ಅತ್ತನಾವ ಅತ್ತಾನಂ ನಿಸೇಧೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –
೧೪೩.
‘‘ಹಿರೀನಿಸೇಧೋ ಪುರಿಸೋ, ಕೋಚಿ ಲೋಕಸ್ಮಿಂ ವಿಜ್ಜತಿ।
ಯೋ ನಿದ್ದಂ ಅಪಬೋಧೇತಿ, ಅಸ್ಸೋ ಭದ್ರೋ ಕಸಾಮಿವ॥
೧೪೪.
‘‘ಅಸ್ಸೋ ಯಥಾ ಭದ್ರೋ ಕಸಾನಿವಿಟ್ಠೋ,
ಆತಾಪಿನೋ ಸಂವೇಗಿನೋ ಭವಾಥ।
ಸದ್ಧಾಯ ಸೀಲೇನ ಚ ವೀರಿಯೇನ ಚ,
ಸಮಾಧಿನಾ ಧಮ್ಮವಿನಿಚ್ಛಯೇನ ಚ।
ಸಮ್ಪನ್ನವಿಜ್ಜಾಚರಣಾ ಪತಿಸ್ಸತಾ,
ಜಹಿಸ್ಸಥ ದುಕ್ಖಮಿದಂ ಅನಪ್ಪಕ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಅನ್ತೋ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ಅಕುಸಲವಿತಕ್ಕಂ ಹಿರಿಯಾ ನಿಸೇಧೇತೀತಿ ಹಿರೀನಿಸೇಧೋ। ಕೋಚಿ ಲೋಕಸ್ಮಿನ್ತಿ ಏವರೂಪೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ದುಲ್ಲಭೋ, ಕೋಚಿದೇವ ಲೋಕಸ್ಮಿಂ ವಿಜ್ಜತಿ। ಯೋ ನಿದ್ದನ್ತಿ ಅಪ್ಪಮತ್ತೋ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ಉಪ್ಪನ್ನಂ ನಿದ್ದಂ ಅಪಹರನ್ತೋ ಬುಜ್ಝತೀತಿ ಅಪಬೋಧೇತಿ। ಕಸಾಮಿವಾತಿ ಯಥಾ ಭದ್ರೋ ಅಸ್ಸೋ ಅತ್ತನಿ ಪತಮಾನಂ ಕಸಂ ಅಪಹರತಿ, ಅತ್ತನಿ ಪತಿತುಂ ನ ದೇತಿ। ಯೋ ಏವಂ ನಿದ್ದಂ ಅಪಬೋಧೇತಿ, ಸೋ ದುಲ್ಲಭೋತಿ ಅತ್ಥೋ।
ದುತಿಯಗಾಥಾಯ ಅಯಂ ಸಙ್ಖೇಪತ್ಥೋ – ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಯಥಾ ಭದ್ರೋ ಅಸ್ಸೋ ಪಮಾದಮಾಗಮ್ಮ ಕಸಾಯ ನಿವಿಟ್ಠೋ, ಅಹಮ್ಪಿ ನಾಮ ಕಸಾಯ ಪಹಟೋ’’ತಿ ಅಪರಭಾಗೇ ಆತಪ್ಪಂ ಕರೋತಿ, ಏವಂ ತುಮ್ಹೇಪಿ ಆತಾಪಿನೋ ಸಂವೇಗಿನೋ ಭವಥ , ಏವಂಭೂತಾ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಾಯ ದುವಿಧಾಯ ಸದ್ಧಾಯ ಚ ಚತುಪಾರಿಸುದ್ಧಿಸೀಲೇನ ಚ ಕಾಯಿಕಚೇತಸಿಕವೀರಿಯೇನ ಚ ಅಟ್ಠಸಮಾಪತ್ತಿಸಮಾಧಿನಾ ಚ ಕಾರಣಾಕಾರಣಜಾನನಲಕ್ಖಣೇನ ಧಮ್ಮವಿನಿಚ್ಛಯೇನ ಚ ಸಮನ್ನಾಗತಾ ಹುತ್ವಾ ತಿಸ್ಸನ್ನಂ ವಾ ಅಟ್ಠನ್ನಂ ವಾ ವಿಜ್ಜಾನಂ, ಪಞ್ಚದಸನ್ನಞ್ಚ ಚರಣಾನಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಸಮ್ಪನ್ನವಿಜ್ಜಾಚರಣಾ । ಉಪಟ್ಠಿತಸತಿತಾಯ ಪತಿಸ್ಸತಾ ಹುತ್ವಾ ಇದಂ ಅನಪ್ಪಕಂ ವಟ್ಟದುಕ್ಖಂ ಪಜಹಿಸ್ಸಥಾತಿ।
ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ।
ಪಿಲೋತಿಕತಿಸ್ಸತ್ಥೇರವತ್ಥು ದಸಮಂ।
೧೧. ಸುಖಸಾಮಣೇರವತ್ಥು
ಉದಕಞ್ಹಿ ನಯನ್ತೀತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಸುಖಸಾಮಣೇರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ।
ಅತೀತಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಬಾರಾಣಸಿಸೇಟ್ಠಿನೋ ಗನ್ಧಕುಮಾರೋ ನಾಮ ಪುತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ। ರಾಜಾ ತಸ್ಸ ಪಿತರಿ ಕಾಲಕತೇ ತಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಸಮಸ್ಸಾಸೇತ್ವಾ ಮಹನ್ತೇನ ಸಕ್ಕಾರೇನ ತಸ್ಸೇವ ಸೇಟ್ಠಿಟ್ಠಾನಂ ಅದಾಸಿ। ಸೋ ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಗನ್ಧಸೇಟ್ಠೀತಿ ಪಞ್ಞಾಯಿ। ಅಥಸ್ಸ ಭಣ್ಡಾಗಾರಿಕೋ ಧನಗಬ್ಭದ್ವಾರಂ ವಿವರಿತ್ವಾ, ‘‘ಸಾಮಿ, ಇದಂ ತೇ ಏತ್ತಕಂ ಪಿತು ಧನಂ, ಏತ್ತಕಂ ಪಿತಾಮಹಾದೀನ’’ನ್ತಿ ನೀಹರಿತ್ವಾ ದಸ್ಸೇಸಿ। ಸೋ ತಂ ಧನರಾಸಿಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಕಿಂ ಪನ ತೇ ಇಮಂ ಧನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ನ ಗಮಿಂಸೂ’’ತಿ। ‘‘ಸಾಮಿ, ಧನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಗತಾ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ಅತ್ತನಾ ಕತಂ ಕುಸಲಾಕುಸಲಮೇವ ಹಿ ಆದಾಯ ಸತ್ತಾ ಗಚ್ಛನ್ತೀ’’ತಿ। ಸೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ತೇ ಬಾಲತಾಯ ಧನಂ ಸಣ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಪಹಾಯ ಗತಾ, ಅಹಂ ಪನೇತಂ ಗಹೇತ್ವಾವ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ಏವಂ ಪನ ಚಿನ್ತೇನ್ತೋ ‘‘ದಾನಂ ವಾ ದಸ್ಸಾಮಿ, ಪೂಜಂ ವಾ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಇದಂ ಸಬ್ಬಂ ಖಾದಿತ್ವಾವ ಗಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ। ಸೋ ಸತಸಹಸ್ಸಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಫಲಿಕಮಯಂ ನ್ಹಾನಕೋಟ್ಠಕಂ ಕಾರೇಸಿ, ಸತಸಹಸ್ಸಂ ದತ್ವಾ ಫಲಿಕಮಯಮೇವ ನ್ಹಾನಫಲಕಂ, ಸತಸಹಸ್ಸಂ ದತ್ವಾ ನಿಸೀದನಪಲ್ಲಙ್ಕಂ, ಸತಸಹಸ್ಸಂ ದತ್ವಾ ಭೋಜನಪಾತಿಂ, ಸತಸಹಸ್ಸಮೇವ ದತ್ವಾ ಭೋಜನಟ್ಠಾನೇ ಮಣ್ಡಪಂ ಕಾರಾಪೇಸಿ, ಸತಸಹಸ್ಸಂ ದತ್ವಾ ಭೋಜನಪಾತಿಯಾ ಆಸಿತ್ತಕೂಪಧಾನಂ ಕಾರೇಸಿ, ಸತಸಹಸ್ಸೇನೇವ ಗೇಹೇ ಸೀಹಪಞ್ಜರಂ ಸಣ್ಠಾಪೇಸಿ, ಅತ್ತನೋ ಪಾತರಾಸತ್ಥಾಯ ಸಹಸ್ಸಂ ಅದಾಸಿ, ಸಾಯಮಾಸತ್ಥಾಯಪಿ ಸಹಸ್ಸಮೇವ। ಪುಣ್ಣಮದಿವಸೇ ಪನ ಭೋಜನತ್ಥಾಯ ಸತಸಹಸ್ಸಂ ದಾಪೇಸಿ, ತಂ ಭತ್ತಂ ಭುಞ್ಜನದಿವಸೇ ಸತಸಹಸ್ಸಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ನಗರಂ ಅಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ಭೇರಿಂ ಚರಾಪೇಸಿ – ‘‘ಗನ್ಧಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಕಿರ ಭತ್ತಭುಞ್ಜನಾಕಾರಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೂ’’ತಿ।
ಮಹಾಜನೋ ಮಞ್ಚಾತಿಮಞ್ಚೇ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಸನ್ನಿಪತಿ। ಸೋಪಿ ಸತಸಹಸ್ಸಗ್ಘನಕೇ ನ್ಹಾನಕೋಟ್ಠಕೇ ಸತಸಹಸ್ಸಗ್ಘನಕೇ ಫಲಕೇ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಸೋಳಸಹಿ ಗನ್ಧೋದಕಘಟೇಹಿ ನ್ಹತ್ವಾ ತಂ ಸೀಹಪಞ್ಜರಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಪಲ್ಲಙ್ಕೇ ನಿಸೀದಿ। ಅಥಸ್ಸ ತಸ್ಮಿಂ ಆಸಿತ್ತಕೂಪಧಾನೇ ತಂ ಪಾತಿಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಸತಸಹಸ್ಸಗ್ಘನಕಂ ಭೋಜನಂ ವಡ್ಢೇಸುಂ। ಸೋ ನಾಟಕಪರಿವುತೋ ಏವರೂಪಾಯ ಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ತಂ ಭೋಜನಂ ಭುಞ್ಜತಿ। ಅಪರೇನ ಸಮಯೇನ ಏಕೋ ಗಾಮಿಕಮನುಸ್ಸೋ ಅತ್ತನೋ ಪರಿಬ್ಬಯಾಹರಣತ್ಥಂ ದಾರುಆದೀನಿ ಯಾನಕೇ ಪಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ನಗರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸಹಾಯಕಸ್ಸ ಗೇಹೇ ನಿವಾಸಂ ಗಣ್ಹಿ। ತದಾ ಪನ ಪುಣ್ಣಮದಿವಸೋ ಹೋತಿ। ‘‘ಗನ್ಧಸೇಟ್ಠಿನೋ ಭುಞ್ಜನಲೀಳಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೂ’’ತಿ ನಗರೇ ಭೇರಿಂ ಚರಾಪೇಸಿ। ಅಥ ನಂ ಸಹಾಯಕೋ ಆಹ – ‘‘ಸಮ್ಮ, ಗನ್ಧಸೇಟ್ಠಿನೋ ತೇ ಭುಞ್ಜನಲೀಳಂ ದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬ’’ನ್ತಿ। ‘‘ನ ದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬಂ, ಸಮ್ಮಾ’’ತಿ। ‘‘ತೇನ ಹಿ ಏಹಿ, ಗಚ್ಛಾಮ, ಅಯಂ ನಗರೇ ಭೇರೀ ಚರತಿ, ಏತಸ್ಸ ಮಹಾಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಪಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ನಗರವಾಸೀ ಜನಪದವಾಸಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಗಮಾಸಿ। ಮಹಾಜನೋಪಿ ಮಞ್ಚಾತಿಮಞ್ಚೇ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ಪಸ್ಸತಿ। ಗಾಮವಾಸೀ ಭತ್ತಗನ್ಧಂ ಘಾಯಿತ್ವಾವ ನಗರವಾಸಿಂ ಆಹ – ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಏತಾಯ ಪಾತಿಯಾ ಭತ್ತಪಿಣ್ಡೇ ಪಿಪಾಸಾ ಜಾತಾ’’ತಿ। ಸಮ್ಮ, ಮಾ ಏತಂ ಪತ್ಥಯಿ, ನ ಸಕ್ಕಾ ಲದ್ಧುನ್ತಿ। ಸಮ್ಮ, ಅಲಭನ್ತೋ ನ ಜೀವಿಸ್ಸಾಮೀತಿ। ಸೋ ತಂ ಪಟಿಬಾಹಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಪರಿಸಪರಿಯನ್ತೇ ಠತ್ವಾ ‘‘ಪಣಮಾಮಿ ತೇ, ಸಾಮೀ’’ತಿ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಮಹಾಸದ್ದಂ ನಿಚ್ಛಾರೇತ್ವಾ ‘‘ಕೋ ಏಸೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಅಹಂ, ಸಾಮೀತಿ। ‘‘ಕಿಮೇತ’’ನ್ತಿ। ‘‘ಅಯಂ ಏಕೋ ಗಾಮವಾಸೀ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪಾತಿಯಂ ಭತ್ತಪಿಣ್ಡೇ ಪಿಪಾಸಂ ಉಪಾದೇಸಿ, ಏಕಂ ಭತ್ತಪಿಣ್ಡಂ ದಾಪೇಥಾ’’ತಿ। ‘‘ನ ಸಕ್ಕಾ ಲದ್ಧು’’ನ್ತಿ। ‘‘ಕಿಂ, ಸಮ್ಮ, ಸುತಂ ತೇ’’ತಿ? ‘‘ಸುತಂ ಮೇ, ಅಪಿಚ ಲಭನ್ತೋ ಜೀವಿಸ್ಸಾಮಿ, ಅಲಭನ್ತಸ್ಸ ಮೇ ಮರಣಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ಸೋ ಪುನಪಿ ವಿರವಿ – ‘‘ಅಯಂ ಕಿರ, ಸಾಮಿ, ಅಲಭನ್ತೋ ಮರಿಸ್ಸತಿ, ಜೀವಿತಮಸ್ಸ ದೇಥಾ’’ತಿ। ಅಮ್ಭೋ ಭತ್ತಪಿಣ್ಡೋ ನಾಮ ಸತಮ್ಪಿ ಅಗ್ಘತಿ, ಸತದ್ವಯಮ್ಪಿ ಅಗ್ಘತಿ। ಯೋ ಯೋ ಯಾಚತಿ, ತಸ್ಸ ತಸ್ಸ ದದಮಾನೋ ಅಹಂ ಕಿಂ ಭುಞ್ಜಿಸ್ಸಾಮೀತಿ? ಸಾಮಿ, ಅಯಂ ಅಲಭನ್ತೋ ಮರಿಸ್ಸತಿ, ಜೀವಿತಮಸ್ಸ ದೇಥಾತಿ। ನ ಸಕ್ಕಾವ ಮುಧಾ ಲದ್ಧುಂ, ಯದಿ ಪನ ಅಲಭನ್ತೋ ನ ಜೀವತಿ, ತೀಣಿ ಸಂವಚ್ಛರಾನಿ ಮಮ ಗೇಹೇ ಭತಿಂ ಕರೋತು, ಏವಮಸ್ಸ ಭತ್ತಪಾತಿಂ ದಾಪೇಸ್ಸಾಮೀತಿ। ಗಾಮವಾಸೀ ತಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಏವಂ ಹೋತು, ಸಮ್ಮಾ’’ತಿ ಸಹಾಯಕಂ ವತ್ವಾ ಪುತ್ತದಾರಂ ಪಹಾಯ ‘‘ಭತ್ತಪಾತಿಅತ್ಥಾಯ ತೀಣಿ ಸಂವಚ್ಛರಾನಿ ಭತಿಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಗೇಹಂ ಪಾವಿಸಿ। ಸೋ ಭತಿಂ ಕರೋನ್ತೋ ಸಬ್ಬಕಿಚ್ಚಾನಿ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಅಕಾಸಿ। ಗೇಹೇ ವಾ ಅರಞ್ಞೇ ವಾ ರತ್ತಿಂ ವಾ ದಿವಾ ವಾ ಸಬ್ಬಾನಿ ಕತ್ತಬ್ಬಕಮ್ಮಾನಿ ಕತಾನೇವ ಪಞ್ಞಾಯಿಂಸು। ‘‘ಭತ್ತಭತಿಕೋ’’ತಿ ಚ ವುತ್ತೇ ಸಕಲನಗರೇಪಿ ಪಞ್ಞಾಯಿ। ಅಥಸ್ಸ ದಿವಸೇ ಪರಿಪುಣ್ಣೇ ಭತ್ತವೇಯ್ಯಾವಟಿಕೋ ‘‘ಭತ್ತಭತಿಕಸ್ಸ, ಸಾಮಿ, ದಿವಸೋ ಪುಣ್ಣೋ, ದುಕ್ಕರಂ ತೇನ ಕತಂ ತೀಣಿ ಸಂವಚ್ಛರಾನಿ ಭತಿಂ ಕರೋನ್ತೇನ, ಏಕಮ್ಪಿ ಕಮ್ಮಂ ನ ಕೋಪಿತಪುಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಆಹ।
ಅಥಸ್ಸ ಸೇಟ್ಠಿ ಅತ್ತನೋ ಸಾಯಪಾತರಾಸತ್ಥಾಯ ದ್ವೇ ಸಹಸ್ಸಾನಿ, ತಸ್ಸ ಪಾತರಾಸತ್ಥಾಯ ಸಹಸ್ಸನ್ತಿ ತೀಣಿ ಸಹಸ್ಸಾನಿ ದಾಪೇತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಅಜ್ಜ ಮಯ್ಹಂ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಪರಿಹಾರಂ ತಸ್ಸೇವ ಕರೋಥಾ’’ತಿ। ವತ್ವಾ ಚ ಪನ ಠಪೇತ್ವಾ ಏಕಂ ಚಿನ್ತಾಮಣಿಂ ನಾಮ ಪಿಯಭರಿಯಂ ಅವಸೇಸಜನಮ್ಪಿ ‘‘ಅಜ್ಜ ತಮೇವ ಪರಿವಾರೇಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಸಬ್ಬಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ತಸ್ಸ ನಿಯ್ಯಾದೇಸಿ। ಸೋ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ನ್ಹಾನೋದಕೇನ ತಸ್ಸೇವ ಕೋಟ್ಠಕೇ ತಸ್ಮಿಂ ಫಲಕೇ ನಿಸಿನ್ನೋ ನ್ಹತ್ವಾ ತಸ್ಸೇವ ನಿವಾಸನಸಾಟಕೇ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ತಸ್ಸೇವ ಪಲ್ಲಙ್ಕೇ ನಿಸೀದಿ। ಸೇಟ್ಠಿಪಿ ನಗರೇ ಭೇರಿಂ ಚರಾಪೇಸಿ – ‘‘ಭತ್ತಭತಿಕೋ ಗನ್ಧಸೇಟ್ಠಿಸ್ಸ ಗೇಹೇ ತೀಣಿ ಸಂವಚ್ಛರಾನಿ ಭತಿಂ ಕತ್ವಾ ಪಾತಿಂ ಲಭಿ, ತಸ್ಸ ಭುಞ್ಜನಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೂ’’ತಿ। ಮಹಾಜನೋ ಮಞ್ಚಾತಿಮಞ್ಚೇ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ಪಸ್ಸತಿ, ಗಾಮವಾಸಿಸ್ಸ ಓಲೋಕಿತೋಲೋಕಿತಟ್ಠಾನಂ ಕಮ್ಪನಾಕಾರಪ್ಪತ್ತಂ ಅಹೋಸಿ। ನಾಟಕಾ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ಅಟ್ಠಸುಂ, ತಸ್ಸ ಪುರತೋ ಭತ್ತಪಾತಿಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ಠಪಯಿಂಸು। ಅಥಸ್ಸ ಹತ್ಥಧೋವನವೇಲಾಯ ಗನ್ಧಮಾದನೇ ಏಕೋ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಸಮಾಪತ್ತಿತೋ ವುಟ್ಠಾಯ ‘‘ಕತ್ಥ ನು ಖೋ ಅಜ್ಜ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರತ್ಥಾಯ ಗಚ್ಛಾಮೀ’’ತಿ ಉಪಧಾರೇನ್ತೋ ಭತ್ತಭತಿಕಂ ಅದ್ದಸ। ಅಥ ಸೋ ‘‘ಅಯಂ ತೀಣಿ ಸಂವಚ್ಛರಾನಿ ಭತಿಂ ಕತ್ವಾ ಭತ್ತಪಾತಿಂ ಲಭಿ, ಅತ್ಥಿ ನು ಖೋ ಏತಸ್ಸ ಸದ್ಧಾ, ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಉಪಧಾರೇನ್ತೋ ‘‘ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ‘‘ಸದ್ಧಾಪಿ ಏಕಚ್ಚೇ ಸಙ್ಗಹಂ ಕಾತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋನ್ತಿ, ಸಕ್ಖಿಸ್ಸತಿ ನು ಖೋ ಮೇ ಸಙ್ಗಹಂ ಕಾತು’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಸಕ್ಖಿಸ್ಸತಿ ಚೇವ ಮಮ ಚ ಸಙ್ಗಹಕರಣಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಮಹಾಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಲಭಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ಚೀವರಂ ಪಾರುಪಿತ್ವಾ ಪತ್ತಮಾದಾಯ ವೇಹಾಸಂ ಅಬ್ಭುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಪರಿಸನ್ತರೇನ ಗನ್ತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಪುರತೋ ಠಿತಮೇವ ಅತ್ತಾನಂ ದಸ್ಸೇಸಿ।
ಸೋ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಂ ದಿಸ್ವಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಹಂ ಪುಬ್ಬೇ ಅದಿನ್ನಭಾವೇನ ಏಕಿಸ್ಸಾ ಭತ್ತಪಾತಿಯಾ ಅತ್ಥಾಯ ತೀಣಿ ಸಂವಚ್ಛರಾನಿ ಪರಗೇಹೇ ಭತಿಂ ಅಕಾಸಿಂ, ಇದಾನಿ ಮೇ ಇದಂ ಭತ್ತಂ ಏಕಂ ರತ್ತಿನ್ದಿವಂ ರಕ್ಖೇಯ್ಯ, ಸಚೇ ಪನ ನಂ ಅಯ್ಯಸ್ಸ ದಸ್ಸಾಮಿ, ಅನೇಕಾನಿಪಿ ಕಪ್ಪಕೋಟಿಸಹಸ್ಸಾನಿ ರಕ್ಖಿಸ್ಸತಿ , ಅಯ್ಯಸ್ಸೇವ ನಂ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ಸೋ ತೀಣಿ ಸಂವಚ್ಛರಾನಿ ಭತಿಂ ಕತ್ವಾ ಲದ್ಧಭತ್ತಪಾತಿತೋ ಏಕಪಿಣ್ಡಮ್ಪಿ ಮುಖೇ ಅಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ತಣ್ಹಂ ವಿನೋದೇತ್ವಾ ಸಯಮೇವ ಪಾತಿಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಾತಿಂ ಅಞ್ಞಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ದತ್ವಾ ಪಞ್ಚಪತಿಟ್ಠಿತೇನ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪಾತಿಂ ವಾಮಹತ್ಥೇನ ಗಹೇತ್ವಾ ದಕ್ಖಿಣಹತ್ಥೇನ ತಸ್ಸ ಪತ್ತೇ ಭತ್ತಂ ಆಕಿರಿ। ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ಭತ್ತಸ್ಸ ಉಪಡ್ಢಸೇಸಕಾಲೇ ಪತ್ತಂ ಹತ್ಥೇನ ಪಿದಹಿ। ಅಥ ನಂ ಸೋ ಆಹ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಏಕೋವ ಪಟಿವಿಸೋ ನ ಸಕ್ಕಾ ದ್ವಿಧಾ ಕಾತುಂ, ಮಾ ಮಂ ಇಧಲೋಕೇನ ಸಙ್ಗಣ್ಹಥ, ಪರಲೋಕೇನ ಸಙ್ಗಹಮೇವ ಕರೋಥ, ಸಾವಸೇಸಂ ಅಕತ್ವಾ ನಿರವಸೇಸಮೇವ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ಅತ್ತನೋ ಹಿ ಥೋಕಮ್ಪಿ ಅನವಸೇಸೇತ್ವಾ ದಿನ್ನಂ ನಿರವಸೇಸದಾನಂ ನಾಮ, ತಂ ಮಹಪ್ಫಲಂ ಹೋತಿ। ಸೋ ತಥಾ ಕರೋನ್ತೋ ಸಬ್ಬಂ ದತ್ವಾ ಪುನ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಏಕಂ ಭತ್ತಪಾತಿಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ತೀಣಿ ಸಂವಚ್ಛರಾನಿ ಮೇ ಪರಗೇಹೇ ಭತಿಂ ಕರೋನ್ತೇನ ದುಕ್ಖಂ ಅನುಭೂತಂ, ಇದಾನಿ ಮೇ ನಿಬ್ಬತ್ತನಿಬ್ಬತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಸುಖಮೇವ ಹೋತು, ತುಮ್ಹೇಹಿ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಸ್ಸೇವ ಭಾಗೀ ಅಸ್ಸ’’ನ್ತಿ। ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ‘‘ಏವಂ ಹೋತು, ಚಿನ್ತಾಮಣಿ ವಿಯ ತೇ ಸಬ್ಬಕಾಮದದೋ ಮನೋಸಙ್ಕಪ್ಪಾ ಪುಣ್ಣಚನ್ದೋ ವಿಯ ಪೂರೇನ್ತೂ’’ತಿ ಅನುಮೋದನಂ ಕರೋನ್ತೋ –
‘‘ಇಚ್ಛಿತಂ ಪತ್ಥಿತಂ ತುಯ್ಹಂ, ಸಬ್ಬಮೇವ ಸಮಿಜ್ಝತು।
ಸಬ್ಬೇ ಪೂರೇನ್ತು ಸಙ್ಕಪ್ಪಾ, ಚನ್ದೋ ಪನ್ನರಸೋ ಯಥಾ॥
‘‘ಇಚ್ಛಿತಂ ಪತ್ಥಿಕಂ ತುಯ್ಹಂ, ಖಿಪ್ಪಮೇವ ಸಮಿಜ್ಝತು।
ಸಬ್ಬೇ ಪೂರೇನ್ತು ಸಙ್ಕಪ್ಪಾ, ಮಣಿ ಜೋತಿರಸೋ ಯಥಾ’’ತಿ॥ –
ವತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಮಹಾಜನೋ ಯಾವ ಗನ್ಧಮಾದನಪಬ್ಬತಗಮನಾ ಮಂ ಪಸ್ಸನ್ತೋ ತಿಟ್ಠತೂ’’ತಿ ಅಧಿಟ್ಠಾಯ ಆಕಾಸೇನ ಗನ್ಧಮಾದನಂ ಅಗಮಾಸಿ।
ಮಹಾಜನೋಪಿ ನಂ ಪಸ್ಸನ್ತೋವ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಸೋ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ತಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಪಞ್ಚಸತಾನಂ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾನಂ ವಿಭಜಿತ್ವಾ ಅದಾಸಿ। ಸಬ್ಬೇ ಅತ್ತನೋ ಪಹೋನಕಂ ಗಣ್ಹಿಂಸು। ‘‘ಅಪ್ಪೋ ಪಿಣ್ಡಪಾತೋ ಕಥಂ ಪಹೋಸೀ’’ತಿ ನ ಚಿನ್ತೇತಬ್ಬಂ। ಚತ್ತಾರಿ ಹಿ ಅಚಿನ್ತೇಯ್ಯಾನಿ (ಅ॰ ನಿ॰ ೪.೭೭) ವುತ್ತಾನಿ, ತತ್ರಾಯಂ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧವಿಸಯೋತಿ। ಮಹಾಜನೋ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾನಂ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ವಿಭಜಿತ್ವಾ ದಿಯ್ಯಮಾನಂ ದಿಸ್ವಾ ಸಾಧುಕಾರಸಹಸ್ಸಾನಿ ಪವತ್ತೇಸಿ, ಅಸನಿಸತನಿಪಾಕಸದ್ದೋ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ। ತಂ ಸುತ್ವಾ ಗನ್ಧಸೇಟ್ಠಿ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಭತ್ತಭತಿಕೋ ಮಯಾ ದಿನ್ನಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಧಾರೇತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ ಮಞ್ಞೇ, ತೇನಾಯಂ ಮಹಾಜನೋ ಪರಿಹಾಸಂ ಕರೋನ್ತೋ ಸನ್ನಿಪತಿತೋ ನದತೀ’’ತಿ। ಸೋ ತಪ್ಪವತ್ತಿಜಾನನತ್ಥಂ ಮನುಸ್ಸೇ ಪೇಸೇಸಿ। ತೇ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಸಮ್ಪತ್ತಿಧಾರಕಾ ನಾಮ, ಸಾಮಿ, ಏವಂ ಹೋನ್ತೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಆರೋಚೇಸುಂ। ಸೇಟ್ಠಿ ತಂ ಸುತ್ವಾವ ಪಞ್ಚವಣ್ಣಾಯ ಪೀತಿಯಾ ಫುಟ್ಠಸರೀರೋ ಹುತ್ವಾ ‘‘ಅಹೋ ದುಕ್ಕರಂ ತೇನ ಕತಂ, ಅಹಂ ಏತ್ತಕಂ ಕಾಲಂ ಏವರೂಪಾಯ ಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಠಿತೋ ಕಿಞ್ಚಿ ದಾತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿ’’ನ್ತಿ ತಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ ತಯಾ ಇದಂ ನಾಮ ಕತ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಆಮ, ಸಾಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಹನ್ದ, ಸಹಸ್ಸಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತವ ದಾನೇ ಮಯ್ಹಮ್ಪಿ ಪತ್ತಿಂ ದೇಹೀ’’ತಿ ಆಹ। ಸೋ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ। ಸೇಟ್ಠಿಪಿಸ್ಸ ಸಬ್ಬಂ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಂ ಮಜ್ಝೇ ಭಿನ್ದಿತ್ವಾ ಅದಾಸಿ।
ಚತಸ್ಸೋ ಹಿ ಸಮ್ಪದಾ ನಾಮ – ವತ್ಥುಸಮ್ಪದಾ, ಪಚ್ಚಯಸಮ್ಪದಾ, ಚೇತನಾಸಮ್ಪದಾ, ಗುಣಾತಿರೇಕಸಮ್ಪದಾತಿ। ತತ್ಥ ನಿರೋಧಸಮಾಪತ್ತಿರಹೋ ಅರಹಾ ವಾ ಅನಾಗಾಮೀ ವಾ ದಕ್ಖಿಣೇಯ್ಯೋ ವತ್ಥುಸಮ್ಪದಾ ನಾಮ। ಪಚ್ಚಯಾನಂ ಧಮ್ಮೇನ ಸಮೇನ ಉಪ್ಪತ್ತಿ ಪಚ್ಚಯಸಮ್ಪದಾ ನಾಮ। ದಾನತೋ ಪುಬ್ಬೇ ದಾನಕಾಲೇ ಪಚ್ಛಾ ಭಾಗೇತಿ ತೀಸು ಕಾಲೇಸು ಚೇತನಾಯ ಸೋಮನಸ್ಸಸಹಗತಞಾಣಸಮ್ಪಯುತ್ತಭಾವೋ ಚೇತನಾಸಮ್ಪದಾ ನಾಮ। ದಕ್ಖಿಣೇಯ್ಯಸ್ಸ ಸಮಾಪತ್ತಿತೋ ವುಟ್ಠಿತಭಾವೋ ಗುಣಾತಿರೇಕಸಮ್ಪದಾ ನಾಮಾತಿ। ಇಮಸ್ಸ ಚ ಖೀಣಾಸವೋ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ದಕ್ಖಿಣೇಯ್ಯಾ, ಭತಿಂ ಕತ್ವಾ ಲದ್ಧಭಾವೇನ ಪಚ್ಚಯೋ ಧಮ್ಮತೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋ, ತೀಸು ಕಾಲೇಸು ಪರಿಸುದ್ಧಾ ಚೇತನಾ, ಸಮಾಪತ್ತಿತೋ ವುಟ್ಠಿತಮತ್ತೋ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೋ ಗುಣಾತಿರೇಕೋತಿ ಚತಸ್ಸೋಪಿ ಸಮ್ಪದಾ ನಿಪ್ಫನ್ನಾ। ಏತಾಸಂ ಆನುಭಾವೇನ ದಿಟ್ಠೇವ ಧಮ್ಮೇ ಮಹಾಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಪಾಪುಣನ್ತಿ। ತಸ್ಮಾ ಸೋ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಸನ್ತಿಕಾ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಲಭಿ। ಅಪರಭಾಗೇ ಚ ರಾಜಾಪಿ ಇಮಿನಾ ಕತಕಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ತಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಸಹಸ್ಸಂ ದತ್ವಾ ಪತ್ತಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ತುಟ್ಠಮಾನಸೋ ಮಹನ್ತಂ ಭೋಗಕ್ಖನ್ಧಂ ದತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿಟ್ಠಾನಂ ಅದಾಸಿ। ಭತ್ತಭತಿಕಸೇಟ್ಠೀತಿಸ್ಸ ನಾಮಂ ಅಕಾಸಿ। ಸೋ ಗನ್ಧಸೇಟ್ಠಿನಾ ಸದ್ಧಿಂ ಸಹಾಯೋ ಹುತ್ವಾ ಏಕತೋ ಖಾದನ್ತೋ ಪಿವನ್ತೋ ಯಾವತಾಯುಕಂ ಠತ್ವಾ ತತೋ ಚುತೋ ದೇವಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಏಕಂ ಬುದ್ಧನ್ತರಂ ದಿಬ್ಬಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭವಿತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರಸ್ಸೂಪಟ್ಠಾಕಕುಲೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿ। ಅಥಸ್ಸ ಮಾತಾ ಲದ್ಧಗಬ್ಭಪರಿಹಾರಾ ಕತಿಪಾಹಚ್ಚಯೇನ ‘‘ಅಹೋ ವತಾಹಂ ಪಞ್ಚಸತೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರಸ್ಸ ಸತರಸಭೋಜನಂ ದತ್ವಾ ಕಾಸಾಯವತ್ಥನಿವತ್ಥಾ ಸುವಣ್ಣಸರಕಂ ಆದಾಯ ಆಸನಪರಿಯನ್ತೇ ನಿಸಿನ್ನಾ ತೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಉಚ್ಛಿಟ್ಠಾವಸೇಸಕಂ ಪರಿಭುಞ್ಜೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ದೋಹಳಿನೀ ಹುತ್ವಾ ತಥೇವ ಕತ್ವಾ ದೋಹಳಂ ಪಟಿವಿನೋದೇಸಿ। ಸಾ ಸೇಸಮಙ್ಗಲೇಸುಪಿ ತಥಾರೂಪಮೇವ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಪುತ್ತಂ ವಿಜಾಯಿತ್ವಾ ನಾಮಗ್ಗಹಣದಿವಸೇ ‘‘ಪುತ್ತಸ್ಸ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ ದೇಥಾ’’ತಿ ಥೇರಂ ಆಹ। ಥೇರೋ ‘‘ಕಿಮಸ್ಸ ನಾಮ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ಭನ್ತೇ, ಪುತ್ತಸ್ಸ ಮೇ ಪಟಿಸನ್ಧಿಗ್ಗಹಣತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಗೇಹೇ ಕಸ್ಸಚಿ ದುಕ್ಖಂ ನಾಮ ನ ಭೂತಪುಬ್ಬಂ, ತೇನೇವಸ್ಸ ಸುಖಕುಮಾರೋತಿ ನಾಮಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ತದೇವಸ್ಸ ನಾಮಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ ಅದಾಸಿ।
ತದಾ ಏವಞ್ಚಸ್ಸ ಮಾತು ‘‘ನಾಹಂ ಮಮ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಅಜ್ಝಾಸಯಂ ಭಿನ್ದಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ। ಸಾ ತಸ್ಸ ಕಣ್ಣವಿಜ್ಝನಮಙ್ಗಲಾದೀಸುಪಿ ತಥೇವ ದಾನಂ ಅದಾಸಿ। ಕುಮಾರೋಪಿ ಸತ್ತವಸ್ಸಿಕಕಾಲೇ ‘‘ಇಚ್ಛಾಮಹಂ, ಅಮ್ಮ, ಥೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿತು’’ನ್ತಿ ಆಹ। ಸಾ ‘‘ಸಾಧು, ತಾತ, ನಾಹಂ ತವ ಅಜ್ಝಾಸಯಂ ಭಿನ್ದಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಥೇರಂ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಭೋಜೇತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಪುತ್ತೋ ಮೇ ಪಬ್ಬಜಿತುಂ ಇಚ್ಛತಿ, ಇಮಾಹಂ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ವಿಹಾರಂ ಆನೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಥೇರಂ ಉಯ್ಯೋಜೇತ್ವಾ ಞಾತಕೇ ಸನ್ನಿಪಾತೇತ್ವಾ ‘‘ಪುತ್ತಸ್ಸ ಮೇ ಗಿಹಿಕಾಲೇ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಕಿಚ್ಚಂ ಅಜ್ಜೇವ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪುತ್ತಂ ಅಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ಮಹನ್ತೇನ ಸಿರಿಸೋಭಗ್ಗೇನ ವಿಹಾರಂ ನೇತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ನಿಯ್ಯಾದೇಸಿ। ಥೇರೋಪಿ ತಂ, ‘‘ತಾತ, ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ನಾಮ ದುಕ್ಕರಾ , ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಸಿ ಅಭಿರಮಿತು’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ ವೋ, ಭನ್ತೇ, ಓವಾದ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ದತ್ವಾ ಪಬ್ಬಾಜೇಸಿ। ಮಾತಾಪಿತರೋಪಿಸ್ಸ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕರೋನ್ತಾ ಅನ್ತೋವಿಹಾರೇಯೇವ ಸತ್ತಾಹಂ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಸತರಸಭೋಜನಂ ದತ್ವಾ ಸಾಯಂ ಅತ್ತನೋ ಗೇಹಂ ಅಗಮಂಸು। ಅಟ್ಠಮೇ ದಿವಸೇ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರೋ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇ ಗಾಮಂ ಪವಿಟ್ಠೇ ವಿಹಾರೇ ಕತ್ತಬ್ಬಕಿಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ಸಾಮಣೇರಂ ಪತ್ತಚೀವರಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ಗಾಮಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪಾವಿಸಿ। ಸಾಮಣೇರೋ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಮಾತಿಕಾದೀನಿ ದಿಸ್ವಾ ಪಣ್ಡಿತಸಾಮಣೇರೋ ವಿಯ ಪುಚ್ಛಿ। ಥೇರೋಪಿ ತಸ್ಸ ತಥೇವ ಬ್ಯಾಕಾಸಿ। ಸಾಮಣೇರೋ ತಾನಿ ಕಾರಣಾನಿ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಸಚೇ ತುಮ್ಹೇ ಅತ್ತನೋ ಪತ್ತಚೀವರಂ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯಾಥ, ಅಹಂ ನಿವತ್ತೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಥೇರೇನ ತಸ್ಸ ಅಜ್ಝಾಸಯಂ ಅಭಿನ್ದಿತ್ವಾ, ‘‘ಸಾಮಣೇರ, ದೇಹಿ ಮಮ ಪತ್ತಚೀವರ’’ನ್ತಿ ಪತ್ತಚೀವರೇ ಗಹಿತೇ ಥೇರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ನಿವತ್ತಮಾನೋ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಯ್ಹಂ ಆಹಾರಂ ಆಹರಮಾನೋ ಸತರಸಭೋಜನಂ ಆಹರೇಯ್ಯಾಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ಕುತೋ ತಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮೀತಿ? ಅತ್ತನೋ ಪುಞ್ಞೇನ ಅಲಭನ್ತೋ ಮಮ ಪುಞ್ಞೇನ ಲಭಿಸ್ಸಥ, ಭನ್ತೇತಿ। ಅಥಸ್ಸ ಥೇರೋ ಕುಞ್ಚಿಕಂ ದತ್ವಾ ಗಾಮಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪಾವಿಸಿ। ಸೋಪಿ ವಿಹಾರಂ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ಗಬ್ಭಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ದ್ವಾರಂ ಪಿಧಾಯ ಅತ್ತನೋ ಕಾಯೇ ಞಾಣಂ ಓತಾರೇತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ।
ತಸ್ಸ ಗುಣತೇಜೇನ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ಆಸನಂ ಉಣ್ಹಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇಸಿ। ಸಕ್ಕೋ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಏತ’’ನ್ತಿ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಸಾಮಣೇರಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಸುಖಸಾಮಣೇರೋ ಅತ್ತನೋ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಪತ್ತಚೀವರಂ ದತ್ವಾ ‘ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ನಿವತ್ತೋ, ಮಯಾ ತತ್ಥ ಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಚತ್ತಾರೋ ಮಹಾರಾಜೇ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಗಚ್ಛಥ, ತಾತಾ, ವಿಹಾರಸ್ಸೂಪವನೇ ದುಸ್ಸದ್ದಕೇ ಸಕುಣೇ ಪಲಾಪೇಥಾ’’ತಿ ಉಯ್ಯೋಜೇಸಿ। ತೇ ತಥಾ ಕತ್ವಾ ಸಾಮನ್ತಾ ಆರಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಿಂಸು। ಚನ್ದಿಮಸೂರಿಯೇ ‘‘ಅತ್ತನೋ ವಿಮಾನಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ತಿಟ್ಠಥಾ’’ತಿ ಆಣಾಪೇಸಿ। ತೇಪಿ ತಥಾ ಕರಿಂಸು। ಸಯಮ್ಪಿ ಆವಿಞ್ಛನಟ್ಠಾನೇ ಆರಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಿ। ವಿಹಾರೋ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನೋ ನಿರವೋ ಅಹೋಸಿ। ಸಾಮಣೇರೋ ಏಕಗ್ಗಚಿತ್ತೇನ ವಿಪಸ್ಸನಂ ವಡ್ಢೇತ್ವಾ ತೀಣಿ ಮಗ್ಗಫಲಾನಿ ಪಾಪುಣಿ। ಥೇರೋ ‘‘ಸಾಮಣೇರೇನ ‘ಸತರಸಭೋಜನಂ ಆಹರೇಯ್ಯಾಥಾ’ತಿ ವುತ್ತಂ, ಕಸ್ಸ ನು ಖೋ ಘರೇ ಸಕ್ಕಾ ಲದ್ಧು’’ನ್ತಿ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಏಕಂ ಅಜ್ಝಾಸಯಸಮ್ಪನ್ನಂ ಉಪಟ್ಠಾಕತುಲಂ ದಿಸ್ವಾ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಸಾಧು ವೋ ಕತಂ ಅಜ್ಜ ಇಧಾಗಚ್ಛನ್ತೇಹೀ’’ತಿ ತೇಹಿ ತುಟ್ಠಮಾನಸೇಹಿ ಪತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಯಾಗುಖಜ್ಜಕಂ ದತ್ವಾ ಯಾವ ಭತ್ತಕಾಲಂ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಯಾಚಿತೋ ತೇಸಂ ಸಾರಣೀಯಧಮ್ಮಕಥಂ ಕಥೇತ್ವಾ ಕಾಲಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ದೇಸನಂ ನಿಟ್ಠಾಪೇಸಿ। ಅಥಸ್ಸ ಸತರಸಭೋಜನಂ ದತ್ವಾ ತಂ ಆದಾಯ ಗನ್ತುಕಾಮಂ ಥೇರಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಭುಞ್ಜಥ, ಭನ್ತೇ, ಅಪರಮ್ಪಿ ತೇ ದಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಥೇರಂ ಭೋಜೇತ್ವಾ ಪುನ ಪತ್ತಪೂರಂ ಅದಂಸು। ಥೇರೋ ತಂ ಆದಾಯ ‘‘ಸಾಮಣೇರೋ ಮೇ ಛಾತೋ’’ತಿ ತುರಿತತುರಿತೋ ವಿಹಾರಂ ಪಾಯಾಸಿ। ತಂ ದಿವಸಂ ಸತ್ಥಾ ಪಾತೋವ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಗನ್ಧಕುಟಿಯಂ ನಿಸಿನ್ನೋವ ಆವಜ್ಜೇಸಿ – ‘‘ಅಜ್ಜ ಸುಖಸಾಮಣೇರೋ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಪತ್ತಚೀವರಂ ದತ್ವಾ ‘ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ನಿವತ್ತೋ, ನಿಪ್ಫನ್ನಂ ನು ಖೋ ತಸ್ಸ ಕಿಚ್ಚ’’ನ್ತಿ। ಸೋ ತಿಣ್ಣಂಯೇವ ಮಗ್ಗಫಲಾನಂ ಪತ್ತಭಾವಂ ದಿಸ್ವಾ ಉತ್ತರಿಪಿ ಉಪಧಾರೇನ್ತೋ ‘‘ಸಕ್ಖಿಸ್ಸತಾಯಂ ಅಜ್ಜ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿತುಂ , ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಪನ ‘ಸಾಮಣೇರೋ ಮೇ ಛಾತೋ’ತಿ ವೇಗೇನ ಭತ್ತಂ ಆದಾಯ ನಿಕ್ಖಮತಿ, ಸಚೇ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅರಹತ್ತಂ ಅಪ್ಪತ್ತೇ ಭತ್ತಂ ಆಹರಿಸ್ಸತಿ, ಇಮಸ್ಸ ಅನ್ತರಾಯೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಮಯಾ ಗನ್ತ್ವಾ ದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕೇ ಆರಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಿತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಗನ್ಧಕುಟಿತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕೇ ಠತ್ವಾ ಆರಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಿ।
ಥೇರೋಪಿ ಭತ್ತಂ ಆಹರಿ। ಅಥ ನಂ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ಚತ್ತಾರೋ ಪಞ್ಹೇ ಪುಚ್ಛಿ। ಪಞ್ಹವಿಸ್ಸಜ್ಜನಾವಸಾನೇ ಸಾಮಣೇರೋ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ। ಸತ್ಥಾ ಥೇರಂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಗಚ್ಛ, ಸಾರಿಪುತ್ತ, ಸಾಮಣೇರಸ್ಸ ತೇ ಭತ್ತಂ ದೇಹೀ’’ತಿ ಆಹ। ಥೇರೋ ಗನ್ತ್ವಾ ದ್ವಾರಂ ಆಕೋಟೇಸಿ। ಸಾಮಣೇರೋಪಿ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ವತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಕರೋಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಥೇರಸ್ಸ ಭತ್ತೇನ ಅನತ್ಥಿಕಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಸತ್ತವಸ್ಸಿಕಕುಮಾರೋ ತಙ್ಖಣಞ್ಞೇವ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತೋ ನೀಚಾಸನಟ್ಠಾನಂ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖನ್ತೋ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಕತ್ವಾ ಪತ್ತಂ ಧೋವಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಕಾಲೇ ಚತ್ತಾರೋ ಮಹಾರಾಜಾನೋ ಆರಕ್ಖಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸುಂ। ಚನ್ದಿಮಸೂರಿಯಾಪಿ ವಿಮಾನಾನಿ ಮುಞ್ಚಿಂಸು। ಸಕ್ಕೋಪಿ ಆವಿಞ್ಛನಟ್ಠಾನೇ ಆರಕ್ಖಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸಿ। ಸೂರಿಯೋ ನಭಮಜ್ಝಂ ಅತಿಕ್ಕನ್ತೋಯೇವ ಪಞ್ಞಾಯಿ। ಭಿಕ್ಖೂ ‘‘ಸಾಯನ್ಹೋ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ಸಾಮಣೇರೇನ ಚ ಇದಾನೇವ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಕತಂ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಅಜ್ಜ ಪುಬ್ಬಣ್ಹೋ ಬಲವಾ ಜಾತೋ, ಸಾಯನ್ಹೋ ಮನ್ದೋ’’ತಿ ವದಿಂಸು। ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅಜ್ಜ ಪುಬ್ಬಣ್ಹೋ ಬಲವಾ ಜಾತೋ, ಸಾಯನ್ಹೋ ಮನ್ದೋ, ಸಾಮಣೇರೇನ ಚ ಇದಾನೇವ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಕತಂ, ಅಥ ಚ ಪನ ಸೂರಿಯೋ ನಭಮಜ್ಝಂ ಅತಿಕ್ಕನ್ತೋಯೇವ ಪಞ್ಞಾಯತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏವಮೇವಂ ಹೋತಿ ಪುಞ್ಞವನ್ತಾನಂ ಸಮಣಧಮ್ಮಕರಣಕಾಲೇ। ಅಜ್ಜ ಹಿ ಚತ್ತಾರೋ ಮಹಾರಾಜಾನೋ ಸಾಮನ್ತಾ ಆರಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಿಂಸು, ಚನ್ದಿಮಸೂರಿಯಾ ವಿಮಾನಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಟ್ಠಂಸು, ಸಕ್ಕೋ ಆವಿಞ್ಛನಕೇ ಆರಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಿ, ಅಹಮ್ಪಿ ದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕೇ ಆರಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಿಂ, ಅಜ್ಜ ಸುಖಸಾಮಣೇರೋ ಮಾತಿಕಾಯ ಉದಕಂ ಹರನ್ತೇ, ಉಸುಕಾರೇ ಉಸುಂ ಉಜುಂ ಕರೋನ್ತೇ , ತಚ್ಛಕೇ ಚಕ್ಕಾದೀನಿ ಕರೋನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ಅತ್ತಾನಂ ದಮೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೧೪೫.
‘‘ಉದಕಞ್ಹಿ ನಯನ್ತಿ ನೇತ್ತಿಕಾ, ಉಸುಕಾರಾ ನಮಯನ್ತಿ ತೇಜನಂ।
ದಾರುಂ ನಮಯನ್ತಿ ತಚ್ಛಕಾ, ಅತ್ತಾನಂ ದಮಯನ್ತಿ ಸುಬ್ಬತಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಸುಬ್ಬತಾತಿ ಸುವದಾ, ಸುಖೇನ ಓವದಿತಬ್ಬಾ ಅನುಸಾಸಿತಬ್ಬಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸೇಸಂ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯಮೇವ।
ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ।
ಸುಖಸಾಮಣೇರವತ್ಥು ಏಕಾದಸಮಂ।
ದಣ್ಡವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
ದಸಮೋ ವಗ್ಗೋ।