೨೧. ಪಕಿಣ್ಣಕವಗ್ಗೋ
೧. ಅತ್ತನೋಪುಬ್ಬಕಮ್ಮವತ್ಥು
ಮತ್ತಾಸುಖಪರಿಚ್ಚಾಗಾತಿ
ಏಕಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಸಮಯೇ ವೇಸಾಲೀ ಇದ್ಧಾ ಅಹೋಸಿ ಫೀತಾ ಬಹುಜನಾ ಆಕಿಣ್ಣಮನುಸ್ಸಾ। ತತ್ಥ ಹಿ ವಾರೇನ ವಾರೇನ ರಜ್ಜಂ ಕಾರೇನ್ತಾನಂ ಖತ್ತಿಯಾನಂಯೇವ ಸತ್ತಸತಾಧಿಕಾನಿ ಸತ್ತಸಹಸ್ಸಾನಿ ಸತ್ತ ಚ ಖತ್ತಿಯಾ ಅಹೇಸುಂ। ತೇಸಂ ವಸನತ್ಥಾಯ ತತ್ತಕಾಯೇವ ಪಾಸಾದಾ ತತ್ತಕಾನೇವ ಕೂಟಾಗಾರಾನಿ ಉಯ್ಯಾನೇ ವಿಹಾರತ್ಥಾಯ ತತ್ತಕಾಯೇವ ಆರಾಮಾ ಚ ಪೋಕ್ಖರಣಿಯೋ ಚ ಅಹೇಸುಂ। ಸಾ ಅಪರೇನ ಸಮಯೇನ ದುಬ್ಭಿಕ್ಖಾ ಅಹೋಸಿ ದುಸ್ಸಸ್ಸಾ। ತತ್ಥ ಛಾತಕಭಯೇನ ಪಠಮಂ ದುಗ್ಗತಮನುಸ್ಸಾ ಕಾಲಮಕಂಸು। ತೇಸಂ ತೇಸಂ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ಛಡ್ಡಿತಾನಂ ಕುಣಪಾನಂ ಗನ್ಧೇನ ಅಮನುಸ್ಸಾ ನಗರಂ ಪವಿಸಿಂಸು। ಅಮನುಸ್ಸೂಪದ್ದವೇನ ಬಹುತರಾ ಕಾಲಮಕಂಸು। ತೇಸಂ
ನಗರವಾಸಿನೋ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ರಾಜಾನಂ ಆಹಂಸು – ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ನಗರೇ ತೀಣಿ ಭಯಾನಿ ಉಪ್ಪನ್ನಾನಿ, ಇತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಯಾವ ಸತ್ತಮಾ ರಾಜಪರಿವಟ್ಟಾ ಏವರೂಪಂ ಭಯಂ ನಾಮ ನ ಉಪ್ಪನ್ನಪುಬ್ಬಂ। ಅಧಮ್ಮಿಕರಾಜೂನಞ್ಹಿ ಕಾಲೇ ಏವರೂಪಂ ಭಯಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ। ರಾಜಾ ಸನ್ಥಾಗಾರೇ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಸನ್ನಿಪಾತಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ‘‘ಸಚೇ ಮೇ ಅಧಮ್ಮಿಕಭಾವೋ ಅತ್ಥಿ, ತಂ ವಿಚಿನಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ವೇಸಾಲಿವಾಸಿನೋ ಸಬ್ಬಂ ಪವೇಣಿ ವಿಚಿನನ್ತಾ ರಞ್ಞೋ ಕಞ್ಚಿ ದೋಸಂ ಅದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ನತ್ಥಿ ತೇ ದೋಸೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಕಥಂ ನು ಖೋ ಇದಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಭಯಂ ವೂಪಸಮಂ ಗಚ್ಛೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಮನ್ತಯಿಂಸು। ತತ್ಥ ಏಕಚ್ಚೇಹಿ ‘‘ಬಲಿಕಮ್ಮೇನ ಆಯಾಚನಾಯ ಮಙ್ಗಲಕಿರಿಯಾಯಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಸಬ್ಬಮ್ಪಿ ತಂ ವಿಧಿಂ ಕತ್ವಾ ಪಟಿಬಾಹಿತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂಸು। ಅಥಞ್ಞೇ ಏವಮಾಹಂಸು – ‘‘ಛ ಸತ್ಥಾರೋ ಮಹಾನುಭಾವಾ, ತೇಸು ಇಧಾಗತಮತ್ತೇಸು ಭಯಂ ವೂಪಸಮೇಯ್ಯಾ’’ತಿ। ಅಪರೇ ‘‘ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಲೋಕೇ ಉಪ್ಪನ್ನೋ। ಸೋ ಹಿ ಭಗವಾ ಸಬ್ಬಸತ್ತಹಿತಾಯ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇತಿ, ಮಹಿದ್ಧಿಕೋ
ವೇಸಾಲಿವಾಸಿನೋ ಮಹನ್ತಂ ಪಣ್ಣಾಕಾರಂ ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ರಾಜಾನಂ ಬಿಮ್ಬಿಸಾರಂ ಸಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಸತ್ಥಾರಂ ಇಧಾನೇಥಾ’’ತಿ ಮಹಾಲಿಞ್ಚೇವ ಲಿಚ್ಛವಿಂ ಪುರೋಹಿತಪುತ್ತಞ್ಚ ಪಹಿಣಿಂಸು। ತೇ ಗನ್ತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಪಣ್ಣಾಕಾರಂ ದತ್ವಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ನಿವೇದೇತ್ವಾ, ‘‘ಮಹಾರಾಜ, ಸತ್ಥಾರಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ನಗರಂ ಪೇಸೇಥಾ’’ತಿ ಯಾಚಿಂಸು। ರಾಜಾ ‘‘ತುಮ್ಹೇವ ಜಾನಾಥಾ’’ತಿ ನ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿ। ತೇ ಭಗವನ್ತಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಯಾಚಿಂಸು – ‘‘ಭನ್ತೇ, ವೇಸಾಲಿಯಂ ತೀಣಿ ಭಯಾನಿ ಉಪ್ಪನ್ನಾನಿ, ತಾನಿ ತುಮ್ಹೇಸು ಆಗತೇಸು ವೂಪಸಮಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಏಥ, ಭನ್ತೇ, ಗಚ್ಛಾಮಾ’’ತಿ। ಸತ್ಥಾ ತೇಸಂ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಆವಜ್ಜೇನ್ತೋ ‘‘ವೇಸಾಲಿಯಂ ರತನಸುತ್ತೇ (ಖು॰ ಪಾ॰ ೬.೧ ಆದಯೋ; ಸು॰ ನಿ॰ ೨೨೪ ಆದಯೋ) ವುತ್ತೇ ಸಾ ರಕ್ಖಾ ಚಕ್ಕವಾಳಾನಂ ಕೋಟಿಸತಸಹಸ್ಸಂ ಫರಿಸ್ಸತಿ, ಸುತ್ತಪರಿಯೋಸಾನೇ ಚತುರಾಸೀತಿಯಾ ಪಾಣಸಹಸ್ಸಾನಂ ಧಮ್ಮಾಭಿಸಮಯೋ
ರಾಜಾ ಬಿಮ್ಬಿಸಾರೋ ‘‘ಸತ್ಥಾರಾ ಕಿರ ವೇಸಾಲಿಗಮನಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ’’ನ್ತಿ ಸುತ್ವಾ ನಗರೇ ಘೋಸನಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ, ಭನ್ತೇ, ವೇಸಾಲಿಗಮನಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಆಮ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ತೇನ ಹಿ, ಭನ್ತೇ, ಆಗಮೇಥ, ತಾವ ಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಯಾದೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ರಾಜಗಹಸ್ಸ ಚ ಗಙ್ಗಾಯ ಚ ಅನ್ತರೇ ಪಞ್ಚಯೋಜನಭೂಮಿಂ ಸಮಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಯೋಜನೇ ಯೋಜನೇ ವಿಹಾರಂ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಗಮನಕಾಲಂ ಆರೋಚೇಸಿ। ಸತ್ಥಾ ಪಞ್ಚಹಿ ಭಿಕ್ಖುಸತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಮಗ್ಗಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿ। ರಾಜಾ ಯೋಜನನ್ತರೇ ಜಣ್ಣುಮತ್ತೇನ ಓಧಿನಾ ಪಞ್ಚವಣ್ಣಾನಿ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಓಕಿರಾಪೇತ್ವಾ ಧಜಪಟಾಕಕದಲೀಆದೀನಿ ಉಸ್ಸಾಪೇತ್ವಾ ಭಗವತೋ ಛತ್ತಾತಿಛತ್ತಂ ಕತ್ವಾ ದ್ವೇ ಸೇತಚ್ಛತ್ತಾನಿ ಏಕಮೇಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಏಕಮೇಕಂ ಸೇತಚ್ಛತ್ತಂ ಉಪರಿ ಧಾರೇತ್ವಾ ಸಪರಿವಾರೋ ಪುಪ್ಫಗನ್ಧಾದೀಹಿ ಪೂಜಂ ಕರೋನ್ತೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಏಕೇಕಸ್ಮಿಂ ವಿಹಾರೇ ವಸಾಪೇತ್ವಾ ಮಹಾದಾನಾದೀನಿ ದತ್ವಾ ಪಞ್ಚಹಿ ದಿವಸೇಹಿ ಗಙ್ಗಾತೀರಂ ಪಾಪೇತ್ವಾ ತತ್ಥ
ಲಿಚ್ಛವೀರಾಜಾನೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಪಚ್ಚುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಗಲಪ್ಪಮಾಣಂ ಉದಕಂ ಓತರಿತ್ವಾ ನಾವಂ ತೀರಂ ಉಪನೇತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ನಾವಾತೋ ಓತಾರಯಿಂಸು। ಸತ್ಥಾರಾ ಓತರಿತ್ವಾ ತೀರೇ ಅಕ್ಕನ್ತಮತ್ತೇಯೇವ ಮಹಾಮೇಘೋ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಪೋಕ್ಖರವಸ್ಸಂ ವಸ್ಸಿ। ಸಬ್ಬತ್ಥ ಜಣ್ಣುಪ್ಪಮಾಣಊರುಪ್ಪಮಾಣಕಟಿಪ್ಪಮಾಣಾದೀನಿ ಉದಕಾನಿ ಸನ್ದನ್ತಾನಿ ಸಬ್ಬಕುಣಪಾನಿ ಗಙ್ಗಂ ಪವೇಸಯಿಂಸು, ಪರಿಸುದ್ಧೋ ಭೂಮಿಭಾಗೋ ಅಹೋಸಿ। ಲಿಚ್ಛವೀರಾಜಾನೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಯೋಜನೇ ಯೋಜನೇ ವಸಾಪೇತ್ವಾ ಮಹಾದಾನಂ ದತ್ವಾ ದಿಗುಣಂ ಪೂಜಂ ಕರೋನ್ತಾ ತೀಹಿ ದಿವಸೇಹಿ
ಥೇರೋ ಸತ್ಥಾರಾ ದಿನ್ನಂ ರತನಸುತ್ತಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹಿತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಸೇಲಮಯಪತ್ತೇನ ಉದಕಂ ಆದಾಯ ನಗರದ್ವಾರೇ ಠಿತೋ ಪಣಿಧಾನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ತಥಾಗತಸ್ಸ ದಸ ಪಾರಮಿಯೋ ದಸ ಉಪಪಾರಮಿಯೋ ದಸ ಪರಮತ್ಥಪಾರಮಿಯೋತಿ ಸಮತಿಂಸ ಪಾರಮಿಯೋ ಪಞ್ಚ ಮಹಾಪರಿಚ್ಚಾಗೇ ಲೋಕತ್ಥಚರಿಯಾ ಞಾತತ್ಥಚರಿಯಾ ಬುದ್ಧತ್ಥಚರಿಯಾತಿ ತಿಸ್ಸೋ ಚರಿಯಾಯೋ ಪಚ್ಛಿಮಭವೇ ಗಬ್ಭವೋಕ್ಕನ್ತಿಂ ಜಾತಿಂ ಅಭಿನಿಕ್ಖಮನಂ ಪಧಾನಚರಿಯಂ ಬೋಧಿಪಲ್ಲಙ್ಕೇ ಮಾರವಿಜಯಂ ಸಬ್ಬಞ್ಞುತಞ್ಞಾಣಪಟಿವೇಧಂ ಧಮ್ಮಚಕ್ಕಪವತ್ತನಂ
ಮಹಾಜನೋ ನಗರಮಜ್ಝೇ ಸನ್ಥಾಗಾರಂ ಸಬ್ಬಗನ್ಧೇಹಿ ಉಪಲಿಮ್ಪೇತ್ವಾ ಉಪರಿ ಸುವಣ್ಣತಾರಕಾದಿವಿಚಿತ್ತಂ ವಿತಾನಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಬುದ್ಧಾಸನಂ ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಆನೇಸಿ। ಸತ್ಥಾ ಪಞ್ಞತ್ತೇ ಆಸನೇ ನಿಸೀದಿ। ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋಪಿ ಲಿಚ್ಛವೀಗಣೋಪಿ ಸತ್ಥಾರಂ ಪರಿವಾರೇತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ। ಸಕ್ಕೋ ದೇವರಾಜಾ ದೇವಗಣಪರಿವುತೋ ಪತಿರೂಪೇ ಓಕಾಸೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಥೇರೋಪಿ ಸಕಲನಗರಂ ಅನುವಿಚರಿತ್ವಾ ವೂಪಸನ್ತರೋಗೇನ ಮಹಾಜನೇನ ಸದ್ಧಿಂ
ಗಙ್ಗಾಯ ನಿಬ್ಬತ್ತನಾಗರಾಜಾನೋ ಚಿನ್ತೇಸುಂ – ‘‘ಮನುಸ್ಸಾ ತಥಾಗತಸ್ಸ
ಪರತೀರೇ ಬಿಮ್ಬಿಸಾರೋಪಿ ಲಿಚ್ಛವೀಹಿ ಕತಸಕ್ಕಾರತೋ ದಿಗುಣಂ ಸಕ್ಕಾರಂ ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ
ರಾಜಾ
ಅತೀತೇ ತಕ್ಕಸಿಲಾಯಂ ಸಙ್ಖೋ ನಾಮ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಅಹೋಸಿ। ತಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ ಸುಸೀಮೋ ನಾಮ ಮಾಣವೋ ಸೋಳಸವಸ್ಸುದ್ದೇಸಿಕೋ ಏಕದಿವಸಂ ಪಿತರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಇಚ್ಛಾಮಹಂ, ತಾತ, ಬಾರಾಣಸಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಮನ್ತೇ ಅಜ್ಝಾಯಿತು’’ನ್ತಿ। ಅಥ ನಂ ಪಿತಾ ಆಹ – ‘‘ತೇನ ಹಿ, ತಾತ, ಅಸುಕೋ ನಾಮ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಮಮ
ಸೋ ಆಚರಿಯಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ ಇಮಸ್ಸ ಸಿಪ್ಪಸ್ಸ ಆದಿಮಜ್ಝಮೇವ ಪಸ್ಸಾಮಿ, ನೋ ಪರಿಯೋಸಾನ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಆಚರಿಯೇನ ‘‘ಅಹಮ್ಪಿ, ತಾತ, ನ ಪಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಅಥ ಕೋ, ಆಚರಿಯ, ಪರಿಯೋಸಾನಂ ಜಾನಾತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮೇ, ತಾತ, ಇಸಯೋ ಇಸಿಪತನೇ ವಿಹರನ್ತಿ, ತೇ ಜಾನೇಯ್ಯುಂ, ತೇಸಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಸ್ಸೂ’’ತಿ ಆಚರಿಯೇನ ವುತ್ತೇ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಕಿರ ಪರಿಯೋಸಾನಂ ಜಾನಾಥಾ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಜಾನಾಮಾ’’ತಿ। ‘‘ತೇನ ಹಿ ಮೇ ಆಚಿಕ್ಖಥಾ’’ತಿ? ‘‘ನ ಮಯಂ ಅಪಬ್ಬಜಿತಸ್ಸ ಆಚಿಕ್ಖಾಮ। ಸಚೇ ತೇ ಪರಿಯೋಸಾನೇನತ್ಥೋ
ಸಙ್ಖೋಪಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ‘‘ಪುತ್ತೋ ಮೇ ಚಿರಂ ಗತೋ, ಪವತ್ತಿಮಸ್ಸ ಜಾನಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತಂ ದಟ್ಠುಕಾಮೋ ತಕ್ಕಸಿಲಾತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಬಾರಾಣಸಿಂ ಪತ್ವಾ ಮಹಾಜನಕಾಯಂ ಸನ್ನಿಪತಿತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅದ್ಧಾ ಇಮೇಸು ಏಕೋಪಿ ಮೇ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಪವತ್ತಿಂ ಜಾನಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಸುಸೀಮೋ ನಾಮ ಮಾಣವೋ ಇಧಾಗಮಿ, ಅಪಿ ನು ಖೋ ತಸ್ಸ ಪವತ್ತಿಂ ಜಾನಾಥಾ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಜಾನಾಮ, ಅಸುಕಸ್ಸ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ತಯೋ ವೇದೇ ಸಜ್ಝಾಯಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚೇಕಸಮ್ಬೋಧಿಂ ಸಚ್ಛಿಕತ್ವಾ ಪರಿನಿಬ್ಬುತೋ, ಅಯಮಸ್ಸ ಥೂಪೋ ಪತಿಟ್ಠಾಪಿತೋ’’ತಿ। ಸೋ ಭೂಮಿಂ ಹತ್ಥೇನ ಪಹರಿತ್ವಾ ರೋದಿತ್ವಾ ಕನ್ದಿತ್ವಾ
ಸತ್ಥಾ ಇದಂ ಅತೀತಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ‘‘ತದಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅಹಂ ಸಙ್ಖೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಅಹೋಸಿಂ। ಮಯಾ ಸುಸೀಮಸ್ಸ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಸ್ಸ ಚೇತಿಯಙ್ಗಣೇ ತಿಣಾನಿ ಉದ್ಧಟಾನಿ, ತಸ್ಸ ಮೇ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ಅಟ್ಠಯೋಜನಮಗ್ಗಂ ವಿಹತಖಾಣುಕಕಣ್ಟಕಂ ಕತ್ವಾ ಸುದ್ಧಂ ಸಮತಲಂ ಕರಿಂಸು। ಮಯಾ ತತ್ಥ ವಾಲುಕಾ ಓಕಿಣ್ಣಾ, ತಸ್ಸ ಮೇ ನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ಅಟ್ಠಯೋಜನಮಗ್ಗೇ ವಾಲುಕಂ ಓಕಿರಿಂಸು। ಮಯಾ ತತ್ಥ ವನಕುಸುಮೇಹಿ ಪೂಜಾ ಕತಾ, ತಸ್ಸ ಮೇ ನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ಅಟ್ಠಯೋಜನಮಗ್ಗೇ ನಾನಾವಣ್ಣಾನಿ ಪುಪ್ಫಾನಿ ಓಕಿಣ್ಣಾನಿ, ಏಕಯೋಜನಟ್ಠಾನೇ ಗಙ್ಗಾಯ ಉದಕಂ ಪಞ್ಚವಣ್ಣೇಹಿ ಪದುಮೇಹಿ ಸಞ್ಛನ್ನಂ। ಮಯಾ ತತ್ಥ ಕಮಣ್ಡಲುಉದಕೇನ ಭೂಮಿ ಪರಿಪ್ಫೋಸಿತಾ, ತಸ್ಸ ಮೇ ನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ವೇಸಾಲಿಯಂ ಪೋಕ್ಖರವಸ್ಸಂ ವಸ್ಸಿ। ಮಯಾ ತತ್ಥ ಪಟಾಕಾ, ಆರೋಪಿತಾ, ಛತ್ತಕಞ್ಚ ಬದ್ಧಂ, ತಸ್ಸ ಮೇ ನಿಸ್ಸನ್ದೇನ ಯಾವ ಅಕನಿಟ್ಠಭವನಾ ಧಜಪಟಾಕಛತ್ತಾತಿಛತ್ತಾದೀಹಿ ಸಕಲಚಕ್ಕವಾಳಗಬ್ಭಂ ಏಕುಸ್ಸವಂ ವಿಯ
೨೯೦.
‘‘ಮತ್ತಾಸುಖಪರಿಚ್ಚಾಗಾ
ಚಜೇ ಮತ್ತಾಸುಖಂ ಧೀರೋ, ಸಮ್ಪಸ್ಸಂ ವಿಪುಲಂ ಸುಖ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಮತ್ತಾಸುಖಪರಿಚ್ಚಾಗಾತಿ ಮತ್ತಾಸುಖನ್ತಿ ಪಮಾಣಯುತ್ತಕಂ ಪರಿತ್ತಸುಖಂ ವುಚ್ಚತಿ, ತಸ್ಸ ಪರಿಚ್ಚಾಗೇನ। ವಿಪುಲಂ ಸುಖನ್ತಿ ಉಳಾರಂ ಸುಖಂ ನಿಬ್ಬಾನಸುಖಂ ವುಚ್ಚತಿ, ತಂ ಚೇ ಪಸ್ಸೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಏಕಞ್ಹಿ ಭೋಜನಪಾತಿಂ ಸಜ್ಜಾಪೇತ್ವಾ ಭುಞ್ಜನ್ತಸ್ಸ ಮತ್ತಾಸುಖಂ ನಾಮ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಂ ಪನ ಪರಿಚ್ಚಜಿತ್ವಾ ಉಪೋಸಥಂ ವಾ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ದಾನಂ ವಾ ದದನ್ತಸ್ಸ ವಿಪುಲಂ ಉಳಾರಂ ನಿಬ್ಬಾನಸುಖಂ ನಾಮ ನಿಬ್ಬತ್ತತಿ। ತಸ್ಮಾ ಸಚೇ ಏವಂ ತಸ್ಸ ಮತ್ತಾಸುಖಸ್ಸ ಪರಿಚ್ಚಾಗಾ ವಿಪುಲಂ ಸುಖಂ ಪಸ್ಸತಿ, ಅಥೇತಂ ವಿಪುಲಂ ಸುಖಂ ಸಮ್ಮಾ ಪಸ್ಸನ್ತೋ ಪಣ್ಡಿತೋ ತಂ ಮತ್ತಾಸುಖಂ ಚಜೇಯ್ಯಾತಿ।
ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ।
ಅತ್ತನೋಪುಬ್ಬಕಮ್ಮವತ್ಥು ಪಠಮಂ।
೨. ಕುಕ್ಕುಟಅಣ್ಡಖಾದಿಕಾವತ್ಥು
ಪರದುಕ್ಖೂಪಧಾನೇನಾತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕಂ ಕುಕ್ಕುಟಅಣ್ಡಖಾದಿಕಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ।
ಸಾವತ್ಥಿಯಾ ಕಿರ ಅವಿದೂರೇ ಪಣ್ಡುರಂ ನಾಮ ಏಕೋ ಗಾಮೋ, ತತ್ಥೇಕೋ ಕೇವಟ್ಟೋ ವಸತಿ। ಸೋ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅಚಿರವತಿಯಂ ಕಚ್ಛಪಅಣ್ಡಾನಿ ದಿಸ್ವಾ ತಾನಿ ಆದಾಯ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಗೇಹೇ ಪಚಾಪೇತ್ವಾ ಖಾದನ್ತೋ ತಸ್ಮಿಂ ಗೇಹೇ ಕುಮಾರಿಕಾಯಪಿ
೨೯೧.
‘‘ಪರದುಕ್ಖೂಪಧಾನೇನ, ಅತ್ತನೋ ಸುಖಮಿಚ್ಛತಿ।
ವೇರಸಂಸಗ್ಗಸಂಸಟ್ಠೋ, ವೇರಾ ಸೋ ನ ಪರಿಮುಚ್ಚತೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಪರದುಕ್ಖೂಪಧಾನೇನಾತಿ ಪರಸ್ಮಿಂ ದುಕ್ಖೂಪಧಾನೇನ, ಪರಸ್ಸ ದುಕ್ಖುಪ್ಪಾದನೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ವೇರಸಂಸಗ್ಗಸಂಸಟ್ಠೋತಿ ಯೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಅಕ್ಕೋಸನಪಚ್ಚಕ್ಕೋಸನಪಹರಣಪಟಿಹರಣಾದೀನಂ ವಸೇನ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಕತೇನ ವೇರಸಂಸಗ್ಗೇನ ಸಂಸಟ್ಠೋ। ವೇರಾ ಸೋ ನ ಪರಿಮುಚ್ಚತೀತಿ ನಿಚ್ಚಕಾಲಂ ವೇರವಸೇನ ದುಕ್ಖಮೇವ ಪಾಪುಣಾತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಯಕ್ಖಿನೀ ಸರಣೇಸು ಪತಿಟ್ಠಾಯ ಪಞ್ಚ ಸೀಲಾನಿ ಸಮಾದಿಯಿತ್ವಾ ವೇರತೋ ಮುಚ್ಚಿ, ಇತರಾಪಿ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ, ಸಮ್ಪತ್ತಾನಮ್ಪಿ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಅಹೋಸೀತಿ।
ಕುಕ್ಕುಟಅಣ್ಡಖಾದಿಕಾವತ್ಥು ದುತಿಯಂ।
೩. ಭದ್ದಿಯಭಿಕ್ಖುವತ್ಥು
ಯಞ್ಹಿ ಕಿಚ್ಚನ್ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಭದ್ದಿಯಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಜಾತಿಯಾವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಭದ್ದಿಯೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ।
ತೇ ಕಿರ ಪಾದುಕಮಣ್ಡನೇ ಉಯ್ಯುತ್ತಾ ಅಹೇಸುಂ। ಯಥಾಹ – ‘‘ತೇನ ಖೋ ಪನ ಸಮಯೇನ ಭದ್ದಿಯಾ ಭಿಕ್ಖೂ ಅನೇಕವಿಹಿತಂ ಪಾದುಕಮಣ್ಡನಾನುಯೋಗಮನುಯುತ್ತಾ ವಿಹರನ್ತಿ, ತಿಣಪಾದುಕಂ ಕರೋನ್ತಿಪಿ ಕಾರಾಪೇನ್ತಿಪಿ, ಮುಞ್ಜಪಾದುಕಂ ಕರೋನ್ತಿಪಿ ಕಾರಾಪೇನ್ತಿಪಿ, ಪಬ್ಬಜಪಾದುಕಂ ಹಿನ್ತಾಲಪಾದುಕಂ ಕಮಲಪಾದುಕಂ ಕಮ್ಬಲಪಾದುಕಂ ಕರೋನ್ತಿಪಿ ಕಾರಾಪೇನ್ತಿಪಿ, ರಿಞ್ಚನ್ತಿ ಉದ್ದೇಸಂ ಪರಿಪುಚ್ಛಂ ಅಧಿಸೀಲಂ ಅಧಿಚಿತ್ತಂ ಅಧಿಪಞ್ಞ’’ನ್ತಿ
೨೯೨.
‘‘ಯಞ್ಹಿ ಕಿಚ್ಚಂ ಅಪವಿದ್ಧಂ, ಅಕಿಚ್ಚಂ ಪನ ಕರೀಯತಿ।
ಉನ್ನಳಾನಂ ಪಮತ್ತಾನಂ, ತೇಸಂ ವಡ್ಢನ್ತಿ ಆಸವಾ॥
೨೯೩.
‘‘ಯೇಸಞ್ಚ ಸುಸಮಾರದ್ಧಾ, ನಿಚ್ಚಂ ಕಾಯಗತಾ ಸತಿ।
ಅಕಿಚ್ಚಂ ತೇ ನ ಸೇವನ್ತಿ, ಕಿಚ್ಚೇ ಸಾತಚ್ಚಕಾರಿನೋ।
ಸತಾನಂ ಸಮ್ಪಜಾನಾನಂ, ಅತ್ಥಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿ ಆಸವಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಯಞ್ಹಿ ಕಿಚ್ಚನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಹಿ ಪಬ್ಬಜಿತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಅಪರಿಮಾಣಸೀಲಕ್ಖನ್ಧಗೋಪನಂ ಅರಞ್ಞಾವಾಸೋ ಧುತಙ್ಗಪರಿಹರಣಂ ಭಾವನಾರಾಮತಾತಿ ಏವಮಾದೀನಿ ಕಿಚ್ಚಂ ನಾಮ। ಇಮೇಹಿ ಪನ ಯಂ ಅತ್ತನೋ ಕಿಚ್ಚಂ, ತಂ ಅಪವಿದ್ಧಂ ಛಡ್ಡಿತಂ। ಅಕಿಚ್ಚನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಛತ್ತಮಣ್ಡನಂ ಉಪಾಹನಮಣ್ಡನಂ ಪಾದುಕಪತ್ತಥಾಲಕಧಮ್ಮಕರಣಕಾಯಬನ್ಧನಅಂಸಬದ್ಧಕಮಣ್ಡನಂ ಅಕಿಚ್ಚಂ ನಾಮ। ಯೇಹಿ ತಂ ಕಯಿರತಿ, ತೇಸಂ ಮಾನನಳಂ ಉಕ್ಖಿಪಿತ್ವಾ ಚರಣೇನ ಉನ್ನಳಾನಂ ಸತಿವೋಸ್ಸಗ್ಗೇನ ಪಮತ್ತಾನಂ ಚತ್ತಾರೋ ಆಸವಾ ವಡ್ಢನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸುಸಮಾರದ್ಧಾತಿ ಸುಪಗ್ಗಹಿತಾ। ಕಾಯಗತಾ ಸತೀತಿ ಕಾಯಾನುಪಸ್ಸನಾಭಾವನಾ। ಅಕಿಚ್ಚನ್ತಿ ತೇ ಏತಂ ಛತ್ತಮಣ್ಡನಾದಿಕಂ ಅಕಿಚ್ಚಂ ನ ಸೇವನ್ತಿ ನ ಕರೋನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕಿಚ್ಚೇತಿ ಪಬ್ಬಜಿತಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಕತ್ತಬ್ಬೇ ಅಪರಿಮಾಣಸೀಲಕ್ಖನ್ಧಗೋಪನಾದಿಕೇ ಕರಣೀಯೇ। ಸಾತಚ್ಚಕಾರಿನೋತಿ ಸತತಕಾರಿನೋ ಅಟ್ಠಿತಕಾರಿನೋ। ತೇಸಂ ಸತಿಯಾ ಅವಿಪ್ಪವಾಸೇನ ಸತಾನಂ
ದೇಸನಾವಸಾನೇ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಅರಹತ್ತೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿಂಸು, ಸಮ್ಪತ್ತಾನಮ್ಪಿ ಸಾತ್ಥಿಕಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಅಹೋಸೀತಿ।
ಭದ್ದಿಯವತ್ಥು ತತಿಯಂ।
೪. ಲಕುಣ್ಡಕಭದ್ದಿಯತ್ಥೇರವತ್ಥು
ಮಾತರನ್ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಲಕುಣ್ಡಕಭದ್ದಿಯತ್ಥೇರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ।
ಏಕದಿವಸಞ್ಹಿ
೨೯೪.
‘‘ಮಾತರಂ ಪಿತರಂ ಹನ್ತ್ವಾ, ರಾಜಾನೋ ದ್ವೇ ಚ ಖತ್ತಿಯೇ।
ರಟ್ಠಂ ಸಾನುಚರಂ ಹನ್ತ್ವಾ, ಅನೀಘೋ ಯಾತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಸಾನುಚರನ್ತಿ ಆಯಸಾಧಕೇನ ಆಯುತ್ತಕೇನ ಸಹಿತಂ। ಏತ್ಥ ಹಿ ‘‘ತಣ್ಹಾ ಜನೇತಿ ಪುರಿಸ’’ನ್ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧.೫೫-೫೭) ವಚನತೋ ತೀಸು ಭವೇಸು ಸತ್ತಾನಂ ಜನನತೋ ತಣ್ಹಾ ಮಾತಾ ನಾಮ। ‘‘ಅಹಂ ಅಸುಕಸ್ಸ ನಾಮ ರಞ್ಞೋ ವಾ ರಾಜಮಹಾಮತ್ತಸ್ಸ ವಾ ಪುತ್ತೋ’’ತಿ ಪಿತರಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಅಸ್ಮಿಮಾನಸ್ಸ ಉಪ್ಪಜ್ಜನತೋ ಅಸ್ಮಿಮಾನೋ ಪಿತಾ ನಾಮ। ಲೋಕೋ ವಿಯ ರಾಜಾನಂ ಯಸ್ಮಾ ಸಬ್ಬದಿಟ್ಠಿಗತಾನಿ ದ್ವೇ ಸಸ್ಸತುಚ್ಛೇದದಿಟ್ಠಿಯೋ ಭಜನ್ತಿ, ತಸ್ಮಾ ದ್ವೇ ಸಸ್ಸತುಚ್ಛೇದದಿಟ್ಠಿಯೋ ದ್ವೇ ಖತ್ತಿಯರಾಜಾನೋ ನಾಮ। ದ್ವಾದಸಾಯತನಾನಿ ವಿತ್ಥತಟ್ಠೇನ ರಟ್ಠದಿಸತ್ತಾ ರಟ್ಠಂ ನಾಮ। ಆಯಸಾಧಕೋ ಅನೀಘೋತಿ ನಿದ್ದುಕ್ಖೋ। ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋತಿ ಖೀಣಾಸವೋ। ಏತೇಸಂ ತಣ್ಹಾದೀನಂ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಞಾಣಾಸಿನಾ ಹತತ್ತಾ ಖೀಣಾಸವೋ ನಿದ್ದುಕ್ಖೋ ಹುತ್ವಾ ಯಾತೀತಿ ಅಯಮೇತ್ಥತ್ಥೋ।
ದೇಸನಾವಸಾನೇ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಅರಹತ್ತೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿಂಸು।
ದುತಿಯಗಾಥಾಯಪಿ ವತ್ಥು ಪುರಿಮಸದಿಸಮೇವ। ತದಾ ಹಿ ಸತ್ಥಾ ಲಕುಣ್ಡಕಭದ್ದಿಯತ್ಥೇರಮೇವ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ತೇಸಂ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೨೯೫.
‘‘ಮಾತರಂ ಪಿತರಂ ಹನ್ತ್ವಾ, ರಾಜಾನೋ ದ್ವೇ ಚ ಸೋತ್ಥಿಯೇ।
ವೇಯಗ್ಘಪಞ್ಚಮಂ ಹನ್ತ್ವಾ, ಅನೀಘೋ ಯಾತಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ದ್ವೇ ಚ ಸೋತ್ಥಿಯೇತಿ ದ್ವೇ ಚ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇ। ಇಮಿಸ್ಸಾ ಗಾಥಾಯ ಸತ್ಥಾ ಅತ್ತನೋ ಧಮ್ಮಿಸ್ಸರತಾಯ ಚ ದೇಸನಾವಿಧಿಕುಸಲತಾಯ ಚ ಸಸ್ಸತುಚ್ಛೇದದಿಟ್ಠಿಯೋ ದ್ವೇ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರಾಜಾನೋ ವೇಯಗ್ಘಪಞ್ಚಮನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಬ್ಯಗ್ಘಾನುಚರಿತೋ ಸಪ್ಪಟಿಭಯೋ ದುಪ್ಪಟಿಪನ್ನೋ ಮಗ್ಗೋ ವೇಯಗ್ಘೋ ನಾಮ, ವಿಚಿಕಿಚ್ಛಾನೀವರಣಮ್ಪಿ
ಲಕುಣ್ಡಕಭದ್ದಿಯತ್ಥೇರವತ್ಥು ಚತುತ್ಥಂ।
೫. ದಾರುಸಾಕಟಿಕಪುತ್ತವತ್ಥು
ಸುಪ್ಪಬುದ್ಧನ್ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ವೇಳುವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ದಾರುಸಾಕಟಿಕಸ್ಸ ಪುತ್ತಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ।
ರಾಜಗಹಸ್ಮಿಞ್ಹಿ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಕಪುತ್ತೋ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಕಪುತ್ತೋತಿ ದ್ವೇ ದಾರಕಾ ಅಭಿಕ್ಖಣಂ ಗುಳಕೀಳಂ ಕೀಳನ್ತಿ। ತೇಸು ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಕಪುತ್ತೋ ಗುಳಂ ಖಿಪಮಾನೋ ಬುದ್ಧಾನುಸ್ಸತಿಂ ಆವಜ್ಜೇತ್ವಾ ‘‘ನಮೋ ಬುದ್ಧಸ್ಸಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ವತ್ವಾ ಗುಳಂ ಖಿಪತಿ। ಇತರೋ ತಿತ್ಥಿಯಗುಣೇ ಉದ್ದಿಸಿತ್ವಾ ‘‘ನಮೋ ಅರಹನ್ತಾನ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ವತ್ವಾ ಖಿಪತಿ। ತೇಸು ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಕಸ್ಸ
ಅಥಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ ಏಕಕೋವ ರತ್ತಿಭಾಗೇ ಸಕಟಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾ ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ನಿದ್ದಂ ಓಕ್ಕಮಿ। ರಾಜಗಹಂ ಪನ ಪಕತಿಯಾಪಿ ಅಮನುಸ್ಸಬಹುಲಂ। ಅಯಞ್ಚ ಸುಸಾನಸನ್ತಿಕೇ ನಿಪನ್ನೋ। ತತ್ಥ ನಂ ದ್ವೇ ಅಮನುಸ್ಸಾ ಪಸ್ಸಿಂಸು। ಏಕೋ ಸಾಸನಸ್ಸ ಪಟಿಕಣ್ಡಕೋ ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಕೋ, ಏಕೋ ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಕೋ। ತೇಸು ಮಿಚ್ಛಾದಿಟ್ಠಿಕೋ ಆಹ – ‘‘ಅಯಂ ನೋ ಭಕ್ಖೋ, ಇಮಂ ಖಾದಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ। ಇತರೋ ‘‘ಅಲಂ ಮಾ ತೇ ರುಚ್ಚೀ’’ತಿ ನಿವಾರೇತಿ। ಸೋ ತೇನ ನಿವಾರಿಯಮಾನೋಪಿ ತಸ್ಸ ವಚನಂ ಅನಾದಿಯಿತ್ವಾ ದಾರಕಂ ಪಾದೇಸು ಗಹೇತ್ವಾ ಆಕಡ್ಢಿ। ಸೋ ಬುದ್ಧಾನುಸ್ಸತಿಯಾ ಪರಿಚಿತತ್ತಾ
ಪುನದಿವಸೇ ‘‘ರಾಜಕುಲತೋ ಚೋರೇಹಿ ಭೋಜನಭಣ್ಡಂ ಅವಹಟ’’ನ್ತಿ ಕೋಲಾಹಲಂ ಕರೋನ್ತಾ ದ್ವಾರಾನಿ ಪಿದಹಿತ್ವಾ ಓಲೋಕೇನ್ತಾ ತತ್ಥ ಅಪಸ್ಸನ್ತಾ ನಗರಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಓಲೋಕೇನ್ತಾ ದಾರುಸಕಟೇ ಸುವಣ್ಣಪಾತಿಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಚೋರೋ’’ತಿ ತಂ ದಾರಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ದಸ್ಸೇಸುಂ। ರಾಜಾ ಅಕ್ಖರಾನಿ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಏತಂ, ತಾತಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ನಾಹಂ
೨೯೬.
‘‘ಸುಪ್ಪಬುದ್ಧಂ ಪಬುಜ್ಝನ್ತಿ, ಸದಾ ಗೋತಮಸಾವಕಾ।
ಯೇಸಂ ದಿವಾ ಚ ರತ್ತೋ ಚ, ನಿಚ್ಚಂ ಬುದ್ಧಗತಾ ಸತಿ॥
೨೯೭.
‘‘ಸುಪ್ಪಬುದ್ಧಂ ಪಬುಜ್ಝನ್ತಿ, ಸದಾ ಗೋತಮಸಾವಕಾ।
ಯೇಸಂ ದಿವಾ ಚ ರತ್ತೋ ಚ, ನಿಚ್ಚಂ ಧಮ್ಮಗತಾ ಸತಿ॥
೨೯೮.
‘‘ಸುಪ್ಪಬುದ್ಧಂ ಪಬುಜ್ಝನ್ತಿ, ಸದಾ ಗೋತಮಸಾವಕಾ।
ಯೇಸಂ ದಿವಾ ಚ ರತ್ತೋ ಚ, ನಿಚ್ಚಂ ಸಙ್ಘಗತಾ ಸತಿ॥
೨೯೯.
‘‘ಸುಪ್ಪಬುದ್ಧಂ ಪಬುಜ್ಝನ್ತಿ, ಸದಾ ಗೋತಮಸಾವಕಾ।
ಯೇಸಂ ದಿವಾ ಚ ರತ್ತೋ ಚ, ನಿಚ್ಚಂ ಕಾಯಗತಾ ಸತಿ॥
೩೦೦.
‘‘ಸುಪ್ಪಬುದ್ಧಂ
ಯೇಸಂ ದಿವಾ ಚ ರತ್ತೋ ಚ, ಅಹಿಂಸಾಯ ರತೋ ಮನೋ॥
೩೦೧.
‘‘ಸುಪ್ಪಬುದ್ಧಂ ಪಬುಜ್ಝನ್ತಿ, ಸದಾ ಗೋತಮಸಾವಕಾ।
ಯೇಸಂ ದಿವಾ ಚ ರತ್ತೋ ಚ, ಭಾವನಾಯ ರತೋ ಮನೋ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಸುಪ್ಪಬುದ್ಧಂ ಪಬುಜ್ಝನ್ತೀತಿ ಬುದ್ಧಗತಂ ಸತಿಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸುಪನ್ತಾ, ಗಹೇತ್ವಾಯೇವ ಚ ಪಬುಜ್ಝನ್ತಾ ಸುಪ್ಪಬುದ್ಧಂ ಪಬುಜ್ಝನ್ತಿ ನಾಮ। ಸದಾ ಗೋತಮಸಾವಕಾತಿ ಗೋತಮಗೋತ್ತಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಸವನನ್ತೇ ಜಾತತ್ತಾ ತಸ್ಸೇವ ಬುದ್ಧಗತಾ ಸತೀತಿ ಯೇಸಂ ‘‘ಇತಿಪಿ ಸೋ ಭಗವಾ’’ತಿಆದಿಪ್ಪಭೇದೇ ಬುದ್ಧಗುಣೇ ಆರಬ್ಭ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಾ ಸತಿ ನಿಚ್ಚಕಾಲಂ ಅತ್ಥಿ, ತೇ ಸದಾಪಿ ಸುಪ್ಪಬುದ್ಧಂ ಪಬುಜ್ಝನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ತಥಾ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತಾ ಪನ ಏಕದಿವಸಂ ಧಮ್ಮಗತಾ ಸತೀತಿ ‘‘ಸ್ವಾಖಾತೋ ಭಗವತಾ ಧಮ್ಮೋ’’ತಿಆದಿಪ್ಪಭೇದೇ ಧಮ್ಮಗುಣೇ ಆರಬ್ಭ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಾ ಸತಿ। ಸಙ್ಘಗತಾ ಸತೀತಿ ‘‘ಸುಪ್ಪಟಿಪನ್ನೋ ಭಗವತೋ ಸಾವಕಸಙ್ಘೋ’’ತಿಆದಿಪ್ಪಭೇದೇ ಸಙ್ಘಗುಣೇ ಆರಬ್ಭ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಾ ಸತಿ। ಕಾಯಗತಾ ಸತೀತಿ ದ್ವತ್ತಿಂಸಾಕಾರವಸೇನ ವಾ ನವಸಿವಥಿಕಾವಸೇನ ವಾ ಚತುಧಾತುವವತ್ಥಾನವಸೇನ ವಾ ಅಜ್ಝತ್ತನೀಲಕಸಿಣಾದಿರೂಪಜ್ಝಾನವಸೇನ ವಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಾ ಸತಿ। ಅಹಿಂಸಾಯ ರತೋತಿ ‘‘ಸೋ ಕರುಣಾಸಹಗತೇನ ಚೇತಸಾ ಏಕಂ ದಿಸಂ ಫರಿತ್ವಾ ವಿಹರತೀ’’ತಿ (ವಿಭ॰ ೬೪೨) ಏವಂ ವುತ್ತಾಯ ಕರುಣಾಭಾವನಾಯ ರತೋ। ಭಾವನಾಯಾತಿ ಮೇತ್ತಾಭಾವನಾಯ। ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಹೇಟ್ಠಾ ಕರುಣಾಭಾವನಾಯ ವುತ್ತತ್ತಾ ಇಧ ಸಬ್ಬಾಪಿ ಅವಸೇಸಾ ಭಾವನಾ ನಾಮ, ಇಧ ಪನ ಮೇತ್ತಾಭಾವನಾವ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ। ಸೇಸಂ ಪಠಮಗಾಥಾಯ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
ದೇಸನಾವಸಾನೇ ದಾರಕೋ ಸದ್ಧಿಂ ಮಾತಾಪಿತೂಹಿ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ
ದಾರುಸಾಕಟಿಕಪುತ್ತವತ್ಥು ಪಞ್ಚಮಂ।
೬. ವಜ್ಜಿಪುತ್ತಕಭಿಕ್ಖುವತ್ಥು
ದುಪ್ಪಬ್ಬಜ್ಜನ್ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ವೇಸಾಲಿಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಮಹಾವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಅಞ್ಞತರಂ ವಜ್ಜಿಪುತ್ತಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ – ಅಞ್ಞತರೋ ವಜ್ಜಿಪುತ್ತಕೋ ಭಿಕ್ಖು ವೇಸಾಲಿಯಂ
‘‘ಏಕಕಾ ಮಯಂ ಅರಞ್ಞೇ ವಿಹರಾಮ,
ಅಪವಿದ್ಧಂವ ವನಸ್ಮಿಂ ದಾರುಕಂ।
ಏತಾದಿಸಿಕಾಯ ರತ್ತಿಯಾ,
ಕೋಸು ನಾಮಮ್ಹೇಹಿ ಪಾಪಿಯೋ’’ತಿ॥ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧.೨೨೯)।
ಸೋ
‘‘ಏಕಕೋವ ತ್ವಂ ಅರಞ್ಞೇ ವಿಹರಸಿ, ಅಪವಿದ್ಧಂವ ವನಸ್ಮಿಂ ದಾರುಕಂ।
ತಸ್ಸ ತೇ ಬಹುಕಾ ಪಿಹಯನ್ತಿ, ನೇರಯಿಕಾ ವಿಯ ಸಗ್ಗಗಾಮಿನ’’ನ್ತಿ॥ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೧.೨೨೯) –
ವುತ್ತಂ ಇಮಂ ಗಾಥಂ ಸುತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ। ಸತ್ಥಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಞತ್ವಾ ಘರಾವಾಸಸ್ಸ
೩೦೨.
‘‘ದುಪ್ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ದುರಭಿರಮಂ, ದುರಾವಾಸಾ ಘರಾ ದುಖಾ।
ದುಕ್ಖೋಸಮಾನಸಂವಾಸೋ, ದುಕ್ಖಾನುಪತಿತದ್ಧಗೂ।
ತಸ್ಮಾ ನ ಚದ್ಧಗೂ ಸಿಯಾ, ನ ಚ ದುಕ್ಖಾನುಪತಿತೋ ಸಿಯಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ದುಪ್ಪಬ್ಬಜ್ಜನ್ತಿ ಅಪ್ಪಂ ವಾ ಮಹನ್ತಂ ವಾ ಭೋಗಕ್ಖನ್ಧಞ್ಚೇವ ಞಾತಿಪರಿವಟ್ಟಞ್ಚ ಪಹಾಯ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಾಸನೇ ಉರಂ ದತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ನಾಮ ದುಕ್ಖಂ। ದುರಭಿರಮನ್ತಿ ಏವಂ ಪಬ್ಬಜಿತೇನಾಪಿ ಭಿಕ್ಖಾಚರಿಯಾಯ ಜೀವಿತವುತ್ತಿಂ ಘಟೇನ್ತೇನ ಅಪರಿಮಾಣಸೀಲಕ್ಖನ್ಧಗೋಪನಧಮ್ಮಾನುಧಮ್ಮಪ್ಪಟಿಪತ್ತಿಪೂರಣವಸೇನ ಅಭಿರಮಿತುಂ ದುಕ್ಖಂ। ದುರಾವಾಸಾತಿ ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಘರಂ ಆವಸನ್ತೇನ ರಾಜೂನಂ ರಾಜಕಿಚ್ಚಂ, ಇಸ್ಸರಾನಂ ಇಸ್ಸರಕಿಚ್ಚಂ ವಹಿತಬ್ಬಂ, ಪರಿಜನಾ ಚೇವ ಧಮ್ಮಿಕಾ ಸಮಣಬ್ರಾಹ್ಮಣಾ ಚ ಸಙ್ಗಹಿತಬ್ಬಾ। ಏವಂ ಸನ್ತೇಪಿ ಘರಾವಾಸೋ ಛಿದ್ದಘಟೋ ವಿಯ ಮಹಾಸಮುದ್ದೋ ವಿಯ ಚ ದುಪ್ಪೂರೋ। ತಸ್ಮಾ ಘರಾವಾಸಾ ದುಕ್ಖೋ ಸಮಾನಸಂವಾಸೋತಿ ಗಿಹಿನೋ ವಾ ಹಿ ಯೇ ಜಾತಿಗೋತ್ತಕುಲಭೋಗೇಹಿ ದುಕ್ಖಾನುಪತಿತದ್ಧಗೂತಿ ಯೇ ವಟ್ಟಸಙ್ಖಾತಂ ಅದ್ಧಾನಂ ಪಟಿಪನ್ನತ್ತಾ ಅದ್ಧಗೂ, ತೇ ದುಕ್ಖೇ ಅನುಪತಿತಾವ। ತಸ್ಮಾ ನ ಚದ್ಧಗೂತಿ ಯಸ್ಮಾ ದುಕ್ಖಾನುಪತಿತಭಾವೋಪಿ ದುಕ್ಖೋ ಅದ್ಧಗೂಭಾವೋಪಿ, ತಸ್ಮಾ ವಟ್ಟಸಙ್ಖಾತಂ ಅದ್ಧಾನಂ ಗಮನತಾಯ ಅದ್ಧಗೂ ನ ಭವೇಯ್ಯ, ವುತ್ತಪ್ಪಕಾರೇನ ದುಕ್ಖೇನ ಅನುಪತಿತೋಪಿ ನ ಭವೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ಪಞ್ಚಸು ಠಾನೇಸು ದಸ್ಸಿತೇ ದುಕ್ಖೇ ನಿಬ್ಬಿನ್ದನ್ತೋ ಪಞ್ಚೋರಮ್ಭಾಗಿಯಾನಿ ಪಞ್ಚ ಉದ್ಧಮ್ಭಾಗಿಯಾನಿ ಸಂಯೋಜನಾನಿ ಪದಾಲೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತೇ ಪತಿಟ್ಠಹೀತಿ।
ವಜ್ಜಿಪುತ್ತಕಭಿಕ್ಖುವತ್ಥು ಛಟ್ಠಂ।
೭. ಚಿತ್ತಗಹಪತಿವತ್ಥು
ಸದ್ಧೋತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಚಿತ್ತಗಹಪತಿಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ವತ್ಥು ಬಾಲವಗ್ಗೇ ‘‘ಅಸನ್ತಂ ಭಾವನಮಿಚ್ಛೇಯ್ಯಾ’’ತಿ
‘‘ಕಿಂ ಪನ, ಭನ್ತೇ, ಏತಸ್ಸ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸೇವಾಯಂ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಉದಾಹು ಅಞ್ಞತ್ಥ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ। ‘‘ಆನನ್ದ, ಮಮ ಸನ್ತಿಕಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ಅಞ್ಞತ್ಥ ಗಚ್ಛನ್ತಸ್ಸಾಪಿ ತಸ್ಸ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೇವ। ಅಯಞ್ಹಿ ಉಪಾಸಕೋ ಸದ್ಧೋ ಪಸನ್ನೋ ಸಮ್ಪನ್ನಸೀಲೋ, ಏವರೂಪೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಯಂ ಯಂ ಪದೇಸಂ ಭಜತಿ, ತತ್ಥ ತತ್ಥೇವಸ್ಸ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರೋ ನಿಬ್ಬತ್ತತೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೩೦೩.
‘‘ಸದ್ಧೋ
ಯಂ ಯಂ ಪದೇಸಂ ಭಜತಿ, ತತ್ಥ ತತ್ಥೇವ ಪೂಜಿತೋ’’ತಿ॥ (ಧ॰ ಪ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೧.೭೪)।
ತತ್ಥ ಸದ್ಧೋತಿ ಲೋಕಿಯಲೋಕುತ್ತರಸದ್ಧಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತೋ। ಸೀಲೇನಾತಿ ಆಗಾರಿಯಸೀಲಂ, ಅನಾಗಾರಿಯಸೀಲನ್ತಿ ದುವಿಧಂ ಸೀಲಂ। ತೇಸು ಇಧ ಆಗಾರಿಯಸೀಲಂ ಅಧಿಪ್ಪೇತಂ, ತೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯಸೋಭೋಗಸಮಪ್ಪಿತೋತಿ ಯಾದಿಸೋ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಾದೀನಂ ಪಞ್ಚಉಪಾಸಕಸತಪರಿವಾರಸಙ್ಖಾತೋ ಆಗಾರಿಯಯಸೋ, ತಾದಿಸೇನೇವ ಯಸೇನ ಧನಧಞ್ಞಾದಿಕೋ ಚೇವ ಸತ್ತವಿಧಅರಿಯಧನಸಙ್ಖಾತೋ ಚಾತಿ ದುವಿಧೋ ಭೋಗೋ, ತೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಯಂ ಯಂ ಪದೇಸನ್ತಿ ಪುರತ್ಥಿಮಾದೀಸು
ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ।
ಚಿತ್ತಗಹಪತಿವತ್ಥು ಸತ್ತಮಂ।
೮. ಚೂಳಸುಭದ್ದಾವತ್ಥು
ದೂರೇ ಸನ್ತೋತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಸ್ಸ ಧೀತರಂ ಚೂಳಸುಭದ್ದಂ ನಾಮ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ।
ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕಸ್ಸ ಕಿರ ದಹರಕಾಲತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಉಗ್ಗನಗರವಾಸೀ ಉಗ್ಗೋ ನಾಮ ಸೇಟ್ಠಿಪುತ್ತೋ ಸಹಾಯಕೋ ಅಹೋಸಿ। ತೇ ಏಕಾಚರಿಯಕುಲೇ ಸಿಪ್ಪಂ ಉಗ್ಗಣ್ಹನ್ತಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಕತಿಕಂ ಕರಿಂಸು ‘‘ಅಮ್ಹಾಕಂ ವಯಪ್ಪತ್ತಕಾಲೇ ಪುತ್ತಧೀತಾಸು ಜಾತಾಸು ಯೋ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಧೀತರಂ ವಾರೇತಿ, ತೇನ ತಸ್ಸ ಧೀತಾ ದಾತಬ್ಬಾ’’ತಿ। ತೇ ಉಭೋಪಿ ವಯಪ್ಪತ್ತಾ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ನಗರೇ ಸೇಟ್ಠಿಟ್ಠಾನೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿಂಸು। ಅಥೇಕಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಉಗ್ಗಸೇಟ್ಠಿ ವಣಿಜ್ಜಂ ಪಯೋಜೇನ್ತೋ ಪಞ್ಚಹಿ ಸಕಟಸತೇಹಿ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಅಗಮಾಸಿ। ಅನಾಥಪಿಣ್ಡಿಕೋ ಅತ್ತನೋ ಧೀತರಂ ಚೂಳಸುಭದ್ದಂ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ, ‘‘ಅಮ್ಮ, ಪಿತಾ ತೇ ಉಗ್ಗಸೇಟ್ಠಿ ನಾಮ ಆಗತೋ, ತಸ್ಸ ಕತ್ತಬ್ಬಕಿಚ್ಚಂ ಸಬ್ಬಂ ತವ ಭಾರೋ’’ತಿ ಆಣಾಪೇಸಿ। ಸಾ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಪಟಿಸ್ಸುಣಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಆಗತದಿವಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಸಹತ್ಥೇನೇವ ಸೂಪಬ್ಯಞ್ಜನಾದೀನಿ ಸಮ್ಪಾದೇತಿ, ಮಾಲಾಗನ್ಧವಿಲೇಪನಾದೀನಿ ಅಭಿಸಙ್ಖರೋತಿ
ಉಗ್ಗಸೇಟ್ಠಿ
ಸಾಪಿ ಅತ್ತನೋ ಸಿರಿವಿಭವಂ ಪಾಕಟಂ ಕಾತುಂ ವಿಸಾಖಾ ವಿಯ ಸಕಲನಗರಸ್ಸ ಅತ್ತಾನಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೀ ರಥೇ ಠತ್ವಾ ನಗರಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ನಾಗರೇಹಿ ಪೇಸಿತೇ ಪಣ್ಣಾಕಾರೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಅನುರೂಪವಸೇನ ತೇಸಂ ತೇಸಂ ಪೇಸೇನ್ತೀ ಸಕಲನಗರಂ ಅತ್ತನೋ ಗುಣೇಹಿ ಏಕಾಬದ್ಧಮಕಾಸಿ। ಮಙ್ಗಲದಿವಸಾದೀಸು ಪನಸ್ಸಾ ಸಸುರೋ ಅಚೇಲಕಾನಂ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕರೋನ್ತೋ ‘‘ಆಗನ್ತ್ವಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸಮಣೇ ವನ್ದತೂ’’ತಿ ಪೇಸೇಸಿ। ಸಾ ಲಜ್ಜಾಯ ನಗ್ಗೇ ಪಸ್ಸಿತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೀ ಗನ್ತುಂ ನ ಇಚ್ಛತಿ। ಸೋ ಪುನಪ್ಪುನಂ ಪೇಸೇತ್ವಾಪಿ ತಾಯ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತೋ ಕುಜ್ಝಿತ್ವಾ ‘‘ನೀಹರಥ ನ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ಸಾ ‘‘ನ ಸಕ್ಕಾ ಮಮ ಅಕಾರಣೇನ ದೋಸಂ ಆರೋಪೇತು’’ನ್ತಿ ಕುಟುಮ್ಬಿಕೇ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸಿ। ತೇ ತಸ್ಸಾ ನಿದ್ದೋಸಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿಂ ಸಞ್ಞಾಪೇಸುಂ। ಸೋ ‘‘ಅಯಂ ಮಮ ಸಮಣೇ ಅಹಿರಿಕಾತಿ ನ ವನ್ದೀ’’ತಿ ಭರಿಯಾಯ ಆರೋಚೇಸಿ। ಸಾ ‘‘ಕೀದಿಸಾ ನು ಖೋ ಇಮಿಸ್ಸಾ ಸಮಣಾ, ಅತಿವಿಯ ತೇಸಂ ಪಸಂಸತೀ’’ತಿ ತಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಆಹ –
‘‘ಕೀದಿಸಾ ಸಮಣಾ ತುಯ್ಹಂ, ಬಾಳ್ಹಂ ಖೋ ನೇ ಪಸಂಸಸಿ।
ಕಿಂಸೀಲಾ ಕಿಂಸಮಾಚಾರಾ, ತಂ ಮೇ ಅಕ್ಖಾಹಿ ಪುಚ್ಛಿತಾ’’ತಿ॥ (ಅ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೪.೨೪)।
ಅಥಸ್ಸಾ
‘‘ಸನ್ತಿನ್ದ್ರಿಯಾ
ಓಕ್ಖಿತ್ತಚಕ್ಖೂ ಮಿತಭಾಣೀ, ತಾದಿಸಾ ಸಮಣಾ ಮಮ॥ (ಅ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೪.೨೪)।
‘‘ಕಾಯಕಮ್ಮಂ ಸುಚಿ ನೇಸಂ, ವಾಚಾಕಮ್ಮಂ ಅನಾವಿಲಂ।
ಮನೋಕಮ್ಮಂ ಸುವಿಸುದ್ಧಂ, ತಾದಿಸಾ ಸಮಣಾ ಮಮ॥
‘‘ವಿಮಲಾ
ಪುಣ್ಣಾ ಸುದ್ಧೇಹಿ ಧಮ್ಮೇಹಿ, ತಾದಿಸಾ ಸಮಣಾ ಮಮ॥
‘‘ಲಾಭೇನ ಉನ್ನತೋ ಲೋಕೋ, ಅಲಾಭೇನ ಚ ಓನತೋ।
ಲಾಭಾಲಾಭೇನ ಏಕಟ್ಠಾ, ತಾದಿಸಾ ಸಮಣಾ ಮಮ॥
‘‘ಯಸೇನ ಉನ್ನತೋ ಲೋಕೋ, ಅಯಸೇನ ಚ ಓನತೋ।
ಯಸಾಯಸೇನ ಏಕಟ್ಠಾ, ತಾದಿಸಾ ಸಮಣಾ ಮಮ॥
‘‘ಪಸಂಸಾಯುನ್ನತೋ ಲೋಕೋ, ನಿನ್ದಾಯಾಪಿ ಚ ಓನತೋ।
ಸಮಾ ನಿನ್ದಾಪಸಂಸಾಸು, ತಾದಿಸಾ ಸಮಣಾ ಮಮ॥
‘‘ಸುಖೇನ ಉನ್ನತೋ ಲೋಕೋ, ದುಕ್ಖೇನಾಪಿ ಚ ಓನತೋ।
ಅಕಮ್ಪಾ ಸುಖದುಕ್ಖೇಸು, ತಾದಿಸಾ ಸಮಣಾ ಮಮಾ’’ತಿ॥ –
ಏವಮಾದೀಹಿ ವಚನೇಹಿ ಸಸ್ಸುಂ ತೋಸೇಸಿ।
ಅಥ ನಂ ‘‘ಸಕ್ಕಾ ತವ ಸಮಣೇ ಅಮ್ಹಾಕಮ್ಪಿ ದಸ್ಸೇತು’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಸಕ್ಕಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ತೇನ ಹಿ ಯಥಾ ಮಯಂ ತೇ ಪಸ್ಸಾಮ, ತಥಾ ಕರೋಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಸಾ ‘‘ಸಾಧೂ’’ತಿ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಮಹಾದಾನಂ ಸಜ್ಜೇತ್ವಾ ಉಪರಿಪಾಸಾದತಲೇ ಠತ್ವಾ ಜೇತವನಾಭಿಮುಖೀ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಪಞ್ಚಪತಿಟ್ಠಿತೇನ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಬುದ್ಧಗುಣೇ ಆವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಗನ್ಧವಾಸಪುಪ್ಫಧುಮೇಹಿ ಪೂಜಂ ಕತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಸ್ವಾತನಾಯ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ನಿಮನ್ತೇಮಿ, ಇಮಿನಾ ಮೇ ಸಞ್ಞಾಣೇನ ಸತ್ಥಾ ನಿಮನ್ತಿತಭಾವಂ ಜಾನಾತೂ’’ತಿ
೩೦೪.
‘‘ದೂರೇ ಸನ್ತೋ ಪಕಾಸೇನ್ತಿ, ಹಿಮವನ್ತೋವ ಪಬ್ಬತೋ।
ಅಸನ್ತೇತ್ಥ ನ ದಿಸ್ಸನ್ತಿ, ರತ್ತಿಂ ಖಿತ್ತಾ ಯಥಾ ಸರಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಸನ್ತೋತಿ ರಾಗಾದೀನಂ ಸನ್ತತಾಯ ಬುದ್ಧಾದಯೋ ಸನ್ತಾ ನಾಮ। ಇಧ ಪನ ಪುಬ್ಬಬುದ್ಧೇಸು ಕತಾಧಿಕಾರಾ ಉಸ್ಸನ್ನಕುಸಲಮೂಲಾ ಭಾವಿತಭಾವನಾ ಸತ್ತಾ ಸನ್ತೋತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತಾ। ಪಕಾಸೇನ್ತೀತಿ ದೂರೇ ಠಿತಾಪಿ ಬುದ್ಧಾನಂ ಞಾಣಪಥಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಾ ಪಾಕಟಾ ಹೋನ್ತಿ। ಹಿಮವನ್ತೋ ವಾತಿ ಯಥಾ ಹಿ ತಿಯೋಜನಸಹಸ್ಸವಿತ್ಥತೋ ಪಞ್ಚಯೋಜನಸತುಬ್ಬೇಧೋ ಚತುರಾಸೀತಿಯಾ ಅಸನ್ತೇತ್ಥಾತಿ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಗರುಕಾ ವಿತಿಣ್ಣಪರಲೋಕಾ ಆಮಿಸಚಕ್ಖುಕಾ ಜೀವಿಕತ್ಥಾಯ ಪಬ್ಬಜಿತಾ ಬಾಲಪುಗ್ಗಲಾ ಅಸನ್ತೋ ನಾಮ, ತೇ ಏತ್ಥ ಬುದ್ಧಾನಂ ದಕ್ಖಿಣಸ್ಸ ಜಾಣುಮಣ್ಡಲಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ನಿಸಿನ್ನಾಪಿ ನ ದಿಸ್ಸನ್ತಿ ನ ಪಞ್ಞಾಯನ್ತಿ। ರತ್ತಿಂ ಖಿತ್ತಾತಿ ರತ್ತಿಂ ಚತುರಙ್ಗಸಮನ್ನಾಗತೇ ಅನ್ಧಕಾರೇ ಖಿತ್ತಸರಾ ವಿಯ ತಥಾರೂಪಸ್ಸ ಉಪನಿಸ್ಸಯಭೂತಸ್ಸ ಪುಬ್ಬಹೇತುನೋ ಅಭಾವೇನ ನ ಪಞ್ಞಾಯನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ।
ಸಕ್ಕೋ ದೇವರಾಜಾ ‘‘ಸತ್ಥಾರಾ ಸುಭದ್ದಾಯ ನಿಮನ್ತನಂ ಅಧಿವಾಸಿತ’’ನ್ತಿ ಞತ್ವಾ ವಿಸ್ಸಕಮ್ಮದೇವಪುತ್ತಂ ಆಣಾಪೇಸಿ – ‘‘ಪಞ್ಚ ಕೂಟಾಗಾರಸತಾನಿ ನಿಮ್ಮಿನಿತ್ವಾ ಸ್ವೇ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಂ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಉಗ್ಗನಗರಂ ನೇಹೀ’’ತಿ। ಸೋ ಪುನದಿವಸೇ ಪಞ್ಚಸತಾನಿ ಕೂಟಾಗಾರಾನಿ ನಿಮ್ಮಿನಿತ್ವಾ ಜೇತವನದ್ವಾರೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಸತ್ಥಾ ಉಚ್ಚಿನಿತ್ವಾ ವಿಸುದ್ಧಖೀಣಾಸವಾನಂಯೇವ ಪಞ್ಚಸತಾನಿ ಆದಾಯ ಸಪರಿವಾರೋ ಕೂಟಾಗಾರೇಸು ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಉಗ್ಗನಗರಂ ಅಗಮಾಸಿ। ಉಗ್ಗಸೇಟ್ಠಿಪಿ ಸಪರಿವಾರೋ ಸುಭದ್ದಾಯ ದಿನ್ನನಯೇನೇವ ತಥಾಗತಸ್ಸ ಆಗತಮಗ್ಗಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಮಹನ್ತೇನ ಸಿರಿವಿಭವೇನ
ಚೂಳಸುಭದ್ದಾವತ್ಥು ಅಟ್ಠಮಂ।
೯. ಏಕವಿಹಾರಿತ್ಥೇರವತ್ಥು
ಏಕಾಸನನ್ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಏಕವಿಹಾರಿತ್ಥೇರಂ ನಾಮ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ।
ಸೋ ಕಿರ ಥೇರೋ ಏಕಕೋವ ಸೇಯ್ಯಂ ಕಪ್ಪೇತಿ, ಏಕಕೋವ ನಿಸೀದತಿ, ಏಕಕೋವ ಚಙ್ಕಮತಿ, ಏಕಕೋವ ತಿಟ್ಠತೀತಿ ಚತುಪರಿಸನ್ತರೇ ಪಾಕಟೋ ಅಹೋಸಿ। ಅಥ ನಂ ಭಿಕ್ಖೂ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಏವರೂಪೋ ನಾಮಾಯಂ ಥೇರೋ’’ತಿ ತಥಾಗತಸ್ಸಾರೋಚೇಸುಂ। ಸತ್ಥಾ ‘‘ಸಾಧು ಸಾಧೂ’’ತಿ
೩೦೫.
‘‘ಏಕಾಸನಂ ಏಕಸೇಯ್ಯಂ, ಏಕೋ ಚರಮತನ್ದಿತೋ।
ಏಕೋ ದಮಯಮತ್ತಾನಂ, ವನನ್ತೇ ರಮಿತೋ ಸಿಯಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಏಕಾಸನಂ ಏಕಸೇಯ್ಯನ್ತಿ ಭಿಕ್ಖುಸಹಸ್ಸಮಜ್ಝೇಪಿ ಮೂಲಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಅವಿಜಹಿತ್ವಾ ತೇನೇವ ಮನಸಿಕಾರೇನ ನಿಸಿನ್ನಸ್ಸ ಆಸನಂ ಏಕಾಸನಂ ನಾಮ। ಲೋಹಪಾಸಾದಸದಿಸೇಪಿ ಚ ಪಾಸಾದೇ ಭಿಕ್ಖುಸಹಸ್ಸಮಜ್ಝೇಪಿ ಪಞ್ಞತ್ತೇ ವಿಚಿತ್ರಪಚ್ಚತ್ಥರಣೂಪಧಾನೇ ಮಹಾರಹೇ ಸಯನೇ ಸತಿಂ ಉಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ದಕ್ಖಿಣೇನ ಪಸ್ಸೇನ ಮೂಲಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಮನಸಿಕಾರೇನ ನಿಪನ್ನಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಸೇಯ್ಯಾ ಏಕಸೇಯ್ಯಾ ನಾಮ। ಏವರೂಪಂ ಏಕಾಸನಞ್ಚ ಏಕಸೇಯ್ಯಞ್ಚ ಭಜೇಥಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅತನ್ದಿತೋತಿ ಜಙ್ಘಬಲಂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಜೀವಿತಕಪ್ಪನೇನ ಅಕುಸೀತೋ ಹುತ್ವಾ ಸಬ್ಬೀರಿಯಾಪಥೇಸು ಏಕಕೋವ ಚರನ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಏಕೋ ದಮಯನ್ತಿ ರತ್ತಿಟ್ಠಾನಾದೀಸು ವನನ್ತೇ ರಮಿತೋ ಸಿಯಾತಿ ಏವಂ ಅತ್ತಾನಂ ದಮೇನ್ತೋ ಇತ್ಥಿಪುರಿಸಸದ್ದಾದೀಹಿ ಪವಿವಿತ್ತೇ ವನನ್ತೇಯೇವ ಅಭಿರಮಿತೋ ಭವೇಯ್ಯ। ನ ಹಿ ಸಕ್ಕಾ ಆಕಿಣ್ಣವಿಹಾರಿನಾ ಏವಂ ಅತ್ತಾನಂ ದಮೇತುನ್ತಿ ಅತ್ಥೋ।
ದೇಸನಾವಸಾನೇ
ಏಕವಿಹಾರಿತ್ಥೇರವತ್ಥು ನವಮಂ।
ಪಕಿಣ್ಣಕವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
ಏಕವೀಸತಿಮೋ ವಗ್ಗೋ।