೬. ಪಣ್ಡಿತವಗ್ಗೋ
೧. ರಾಧತ್ಥೇರವತ್ಥು
ನಿಧೀನಂವ ಪವತ್ತಾರನ್ತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಆಯಸ್ಮನ್ತಂ ರಾಧತ್ಥೇರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ।
ಸೋ ಕಿರ ಗಿಹಿಕಾಲೇ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ದುಗ್ಗತಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸನ್ತಿಕೇ ಜೀವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅಪ್ಪಹರಿತಕಂ ಕರೋನ್ತೋ ಪರಿವೇಣಂ ಸಮ್ಮಜ್ಜನ್ತೋ ಮುಖಧೋವನಾದೀನಿ ದದನ್ತೋ ಅನ್ತೋವಿಹಾರೇಯೇವ ವಸಿ। ಭಿಕ್ಖೂಪಿ ನಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಿಂಸು, ಪಬ್ಬಾಜೇತುಂ ಪನ ನ ಇಚ್ಛನ್ತಿ। ಸೋ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಅಲಭಮಾನೋ ಕಿಸೋ ಅಹೋಸಿ। ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಸತ್ಥಾ ಪಚ್ಚೂಸಕಾಲೇ ಲೋಕಂ ವೋಲೋಕೇನ್ತೋ ತಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ’’ತಿ ಉಪಧಾರೇನ್ತೋ ‘‘ಅರಹಾ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಞತ್ವಾ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ವಿಹಾರಚಾರಿಕಂ ಚರನ್ತೋ ವಿಯ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಕಿಂ ಕರೋನ್ತೋ ವಿಚರಸೀ’’ತಿ ಆಹ। ‘‘ಭಿಕ್ಖೂನಂ ವತ್ತಪಟಿವತ್ತಂ ಕರೋನ್ತೋ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ । ‘‘ಲಭಸಿ ನೇಸಂ ಸನ್ತಿಕಾ ಸಙ್ಗಹ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ, ಆಹಾರಮತ್ತಂ ಲಭಾಮಿ, ನ ಪನ ಮಂ ಪಬ್ಬಾಜೇನ್ತೀ’’ತಿ। ಸತ್ಥಾ ಏತಸ್ಮಿಂ ನಿದಾನೇ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಂ ಸನ್ನಿಪಾತಾಪೇತ್ವಾ ತಮತ್ಥಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅತ್ಥಿ ಕೋಚಿ ಇಮಸ್ಸ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಸ ಅಧಿಕಾರಂ ಸರತೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರೋ ‘‘ಅಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಸರಾಮಿ, ಅಯಂ ಮೇ ರಾಜಗಹೇ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತಸ್ಸ ಅತ್ತನೋ ಅಭಿಹಟಂ ಕಟಚ್ಛುಭಿಕ್ಖಂ ದಾಪೇಸಿ, ಇಮಮಸ್ಸಾಹಂ ಅಧಿಕಾರಂ ಸರಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ। ಸೋ ಸತ್ಥಾರಾ ‘‘ಕಿಂ ಪನ ತೇ, ಸಾರಿಪುತ್ತ, ಏವಂ ಕತೂಪಕಾರಂ ದುಕ್ಖತೋ ಮೋಚೇತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಸಾಧು, ಭನ್ತೇ, ಪಬ್ಬಾಜೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಪಬ್ಬಾಜೇಸಿ। ತಸ್ಸ ಭತ್ತಗ್ಗೇ ಆಸನಪರಿಯನ್ತೇ ಆಸನಂ ಪಾಪುಣಾತಿ, ಯಾಗುಭತ್ತಾದೀಹಿಪಿ ಕಿಲಮತಿ। ಥೇರೋ ತಂ ಆದಾಯ ಚಾರಿಕಂ ಪಕ್ಕಾಮಿ, ಅಭಿಕ್ಖಣಞ್ಚ ನಂ ‘‘ಇದಂ ತೇ ಕತ್ತಬ್ಬಂ, ಇದಂ ತೇ ನ ಕತ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಓವದಿ ಅನುಸಾಸಿ। ಸೋ ಸುವಚೋ ಅಹೋಸಿ ಪದಕ್ಖಿಣಗ್ಗಾಹೀ। ತಸ್ಮಾ ಯಥಾನುಸಿಟ್ಠಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಮಾನೋ ಕತಿಪಾಹೇನೇವ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ।
ಥೇರೋ ತಂ ಆದಾಯ ಸತ್ಥು ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ। ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ಪಟಿಸನ್ಥಾರಂ ಕತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಸುವಚೋ ನು ಖೋ, ಸಾರಿಪುತ್ತ, ತೇ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕೋ’’ತಿ । ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ, ಅತಿವಿಯ ಸುವಚೋ, ಕಿಸ್ಮಿಞ್ಚಿ ದೋಸೇ ವುಚ್ಚಮಾನೇ ನ ಕುದ್ಧಪುಬ್ಬೋ’’ತಿ। ‘‘ಸಾರಿಪುತ್ತ , ಏವರೂಪೇ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕೇ ಲಭನ್ತೋ ಕಿತ್ತಕೇ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಭನ್ತೇ, ಬಹುಕೇಪಿ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯಮೇವಾ’’ತಿ। ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಧಮ್ಮಸಭಾಯ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ – ‘‘ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರೋ ಕಿರ ಕತಞ್ಞೂ ಕತವೇದೀ, ಕಟಚ್ಛುಭಿಕ್ಖಾಮತ್ತಂ ಉಪಕಾರಂ ಸರಿತ್ವಾ ದುಗ್ಗತಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಪಬ್ಬಾಜೇಸಿ। ಥೇರೋಪಿ ಓವಾದಕ್ಖಮೋ ಓವಾದಕ್ಖಮಮೇವ ಲಭೀ’’ತಿ। ಸತ್ಥಾ ತೇಸಂ ಕಥಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದಾನೇವ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಕತಞ್ಞೂ ಕತವೇದೀಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಮತ್ಥಂ ಪಕಾಸೇತುಂ –
‘‘ಅಲೀನಚಿತ್ತಂ ನಿಸ್ಸಾಯ, ಪಹಟ್ಠಾ ಮಹತೀ ಚಮೂ।
ಕೋಸಲಂ ಸೇನಾಸನ್ತುಟ್ಠಂ, ಜೀವಗ್ಗಾಹಂ ಅಗಾಹಯಿ॥
‘‘ಏವಂ ನಿಸ್ಸಯಸಮ್ಪನ್ನೋ, ಭಿಕ್ಖು ಆರದ್ಧವೀರಿಯೋ।
ಭಾವಯಂ ಕುಸಲಂ ಧಮ್ಮಂ, ಯೋಗಕ್ಖೇಮಸ್ಸ ಪತ್ತಿಯಾ।
ಪಾಪುಣೇ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ, ಸಬ್ಬಸಂಯೋಜನಕ್ಖಯ’’ನ್ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೨.೧೧-೧೨) –
ಇಮಂ ದುಕನಿಪಾತೇ ಅಲೀನಚಿತ್ತಜಾತಕಂ ವಿತ್ಥಾರೇತ್ವಾ ಕಥೇಸಿ। ತದಾ ಕಿರ ವಡ್ಢಕೀಹಿ ಪಾದಸ್ಸ ಅರೋಗಕರಣಭಾವೇನ ಕಹಂ ಅತ್ತನೋ ಉಪಕಾರಂ ಞತ್ವಾ ಸಬ್ಬಸೇತಸ್ಸ ಹತ್ಥಿಪೋತಕಸ್ಸ ದಾಯಕೋ ಏಕಚಾರಿಕೋ ಹತ್ಥೀ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರೋ ಅಹೋಸೀತಿ ಏವಂ ಥೇರಂ ಆರಬ್ಭ ಜಾತಕಂ ಕಥೇತ್ವಾ ರಾಧತ್ಥೇರಂ ಆರಬ್ಭ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖುನಾ ನಾಮ ರಾಧೇನ ವಿಯ ಸುವಚೇನ ಭವಿತಬ್ಬಂ, ದೋಸಂ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಓವದಿಯಮಾನೇನಪಿ ನ ಕುಜ್ಝಿತಬ್ಬಂ, ಓವಾದದಾಯಕೋ ಪನ ನಿಧಿಆಚಿಕ್ಖಣಕೋ ವಿಯ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೭೬.
‘‘ನಿಧೀನಂವ ಪವತ್ತಾರಂ, ಯಂ ಪಸ್ಸೇ ವಜ್ಜದಸ್ಸಿನಂ।
ನಿಗ್ಗಯ್ಹವಾದಿಂ ಮೇಧಾವಿಂ, ತಾದಿಸಂ ಪಣ್ಡಿತಂ ಭಜೇ।
ತಾದಿಸಂ ಭಜಮಾನಸ್ಸ, ಸೇಯ್ಯೋ ಹೋತಿ ನ ಪಾಪಿಯೋ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ನಿಧೀನನ್ತಿ ತತ್ಥ ತತ್ಥ ನಿದಹಿತ್ವಾ ಠಪಿತಾನಂ ಹಿರಞ್ಞಸುವಣ್ಣಾದಿಪೂರಾನಂ ನಿಧಿಕುಮ್ಭೀನಂ। ಪವತ್ತಾರನ್ತಿ ಕಿಚ್ಛಜೀವಿಕೇ ದುಗ್ಗತಮನುಸ್ಸೇ ಅನುಕಮ್ಪಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಏಹಿ, ಸುಖೇನ ಜೀವನೂಪಾಯಂ ದಸ್ಸೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ನಿಧಿಟ್ಠಾನಂ ನೇತ್ವಾ ಹತ್ಥಂ ಪಸಾರೇತ್ವಾ ‘‘ಇಮಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸುಖೇನ ಜೀವಾ’’ತಿ ಆಚಿಕ್ಖಿತಾರಂ ವಿಯ। ವಜ್ಜದಸ್ಸಿನನ್ತಿ ದ್ವೇ ವಜ್ಜದಸ್ಸಿನೋ ‘‘ಇಮಿನಾ ನಂ ಅಸಾರುಪ್ಪೇನ ವಾ ಖಲಿತೇನ ವಾ ಸಙ್ಘಮಜ್ಝೇ ನಿಗ್ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ರನ್ಧಗವೇಸಕೋ ಚ, ಅಞ್ಞಾತಂ ಞಾಪನತ್ಥಾಯ ಞಾತಂ ಅನುಗ್ಗಹಣತ್ಥಾಯ ಸೀಲಾದೀನಮಸ್ಸ ವುದ್ಧಿಕಾಮತಾಯ ತಂ ತಂ ವಜ್ಜಂ ಓಲೋಕನೇನ ಉಲ್ಲುಮ್ಪನಸಭಾವಸಣ್ಠಿತೋ ಚ। ಅಯಂ ಇಧ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ। ಯಥಾ ಹಿ ದುಗ್ಗತಮನುಸ್ಸೋ ‘‘ಇಮಂ ಗಣ್ಹಾಹೀ’’ತಿ ತಜ್ಜೇತ್ವಾಪಿ ಪೋಥೇತ್ವಾಪಿ ನಿಧಿಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೇ ಕೋಪಂ ನ ಕರೋತಿ, ಪಮುದಿತೋ ಏವ ಹೋತಿ, ಏವಮೇವ ಏವರೂಪೇ ಪುಗ್ಗಲೇ ಅಸಾರುಪ್ಪಂ ವಾ ಖಲಿತಂ ವಾ ದಿಸ್ವಾ ಆಚಿಕ್ಖನ್ತೇ ಕೋಪೋ ನ ಕಾತಬ್ಬೋ, ತುಟ್ಠೇನೇವ ಭವಿತಬ್ಬಂ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಹನ್ತಂ ವೋ ಕಮ್ಮಂ ಕತಂ , ಮಯ್ಹಂ ಆಚರಿಯುಪಜ್ಝಾಯಟ್ಠಾನೇ ಠತ್ವಾ ಓವದನ್ತೇಹಿ ಪುನಪಿ ಮಂ ವದೇಯ್ಯಾಥಾ’’ತಿ ಪವಾರೇತಬ್ಬಮೇವ। ನಿಗ್ಗಯ್ಹವಾದಿನ್ತಿ ಏಕಚ್ಚೋ ಹಿ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಾದೀನಂ ಅಸಾರುಪ್ಪಂ ವಾ ಖಲಿತಂ ವಾ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಮೇ ಮುಖೋದಕದಾನಾದೀಹಿ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಉಪಟ್ಠಹತಿ, ಸಚೇ ನಂ ವಕ್ಖಾಮಿ, ನ ಮಂ ಉಪಟ್ಠಹಿಸ್ಸತಿ, ಏವಂ ಮೇ ಪರಿಹಾನಿ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ವತ್ಥುಂ ಅವಿಸಹನ್ತೋ ನ ನಿಗ್ಗಯ್ಹವಾದೀ ನಾಮ ಹೋತಿ। ಸೋ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಾಸನೇ ಕಚವರಂ ಆಕಿರತಿ। ಯೋ ಪನ ತಥಾರೂಪಂ ವಜ್ಜಂ ದಿಸ್ವಾ ವಜ್ಜಾನುರೂಪಂ ತಜ್ಜೇನ್ತೋ ಪಣಾಮೇನ್ತೋ ದಣ್ಡಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತೋ ವಿಹಾರಾ ತಂ ನೀಹರನ್ತೋ ಸಿಕ್ಖಾಪೇತಿ, ಅಯಂ ನಿಗ್ಗಯ್ಹವಾದೀ ನಾಮ ಸೇಯ್ಯಥಾಪಿ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ। ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ – ‘‘ನಿಗ್ಗಯ್ಹ ನಿಗ್ಗಯ್ಹಾಹಂ, ಆನನ್ದ, ವಕ್ಖಾಮಿ, ಪವಯ್ಹ ಪವಯ್ಹ, ಆನನ್ದ, ವಕ್ಖಾಮಿ, ಯೋ ಸಾರೋ ಸೋ ಠಸ್ಸತೀ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೧೯೬)। ಮೇಧಾವಿನ್ತಿ ಧಮ್ಮೋಜಪಞ್ಞಾಯ ಸಮನ್ನಾಗತಂ। ತಾದಿಸನ್ತಿ ಏವರೂಪಂ ಪಣ್ಡಿತಂ ಭಜೇಯ್ಯ ಪಯಿರುಪಾಸೇಯ್ಯ। ತಾದಿಸಞ್ಹಿ ಆಚರಿಯಂ ಭಜಮಾನಸ್ಸ ಅನ್ತೇವಾಸಿಕಸ್ಸ ಸೇಯ್ಯೋ ಹೋತಿ, ನ ಪಾಪಿಯೋ ವಡ್ಢಿಯೇವ ಹೋತಿ, ನೋ ಪರಿಹಾನೀತಿ।
ದೇಸನಾಪರಿಯೋಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ।
ರಾಧತ್ಥೇರವತ್ಥು ಪಠಮಂ।
೨. ಅಸ್ಸಜಿಪುನಬ್ಬಸುಕವತ್ಥು
ಓವದೇಯ್ಯಾನುಸಾಸೇಯ್ಯಾತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಅಸ್ಸಜಿಪುನಬ್ಬಸುಕಭಿಕ್ಖೂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ದೇಸನಾ ಪನ ಕೀಟಾಗಿರಿಸ್ಮಿಂ ಸಮುಟ್ಠಿತಾ।
ತೇ ಕಿರ ದ್ವೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾನಂ ಸದ್ಧಿವಿಹಾರಿಕಾ, ಅಲಜ್ಜಿನೋ ಪನ ಅಹೇಸುಂ ಪಾಪಭಿಕ್ಖೂ। ತೇ ಪಾಪಕೇಹಿ ಅತ್ತನೋ ಪರಿವಾರೇಹಿ ಪಞ್ಚಹಿ ಭಿಕ್ಖುಸತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಕೀಟಾಗಿರಿಸ್ಮಿಂ ವಿಹರನ್ತಾ ‘‘ಮಾಲಾವಚ್ಛಂ ರೋಪೇನ್ತಿಪಿ ರೋಪಾಪೇನ್ತಿಪೀ’’ತಿಆದಿಕಂ (ಪಾರಾ॰ ೪೩೧; ಚೂಳವ॰ ೨೧) ನಾನಪ್ಪಕಾರಂ ಅನಾಚಾರಂ ಕರೋನ್ತಾ ಕುಲದೂಸಕಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ತತೋ ಉಪ್ಪನ್ನೇಹಿ ಪಚ್ಚಯೇಹಿ ಜೀವಿಕಂ ಕಪ್ಪೇನ್ತಾ ತಂ ಆವಾಸಂ ಪೇಸಲಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅನಾವಾಸಂ ಅಕಂಸು। ಸತ್ಥಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಸುತ್ವಾ ತೇಸಂ ಪಬ್ಬಾಜನೀಯಕಮ್ಮಕರಣತ್ಥಾಯ ಸಪರಿವಾರೇ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕೇ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಗಚ್ಛಥ, ಸಾರಿಪುತ್ತಾ, ತೇಸು ಯೇ ತುಮ್ಹಾಕಂ ವಚನಂ ನ ಕರೋನ್ತಿ, ತೇಸಂ ಪಬ್ಬಾಜನೀಯಕಮ್ಮಂ ಕರೋಥ, ಯೇ ಪನ ಕರೋನ್ತಿ, ತೇ ಓವದಥ ಅನುಸಾಸಥ। ಓವದನ್ತೋ ಹಿ ಅನುಸಾಸನ್ತೋ ಅಪಣ್ಡಿತಾನಂಯೇವ ಅಪ್ಪಿಯೋ ಹೋತಿ ಅಮನಾಪೋ, ಪಣ್ಡಿತಾನಂ ಪನ ಪಿಯೋ ಹೋತಿ ಮನಾಪೋ’’ತಿ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೭೭.
‘‘ಓವದೇಯ್ಯಾನುಸಾಸೇಯ್ಯ, ಅಸಬ್ಭಾ ಚ ನಿವಾರಯೇ।
ಸತಞ್ಹಿ ಸೋ ಪಿಯೋ ಹೋತಿ, ಅಸತಂ ಹೋತಿ ಅಪ್ಪಿಯೋ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಓವದೇಯ್ಯಾತಿ ಉಪ್ಪನ್ನೇ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ವದನ್ತೋ ಓವದತಿ ನಾಮ, ಅನುಪ್ಪನ್ನೇ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ‘‘ಅಯಸೋಪಿ ತೇ ಸಿಯಾ’’ತಿಆದಿವಸೇನ ಅನಾಗತಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಅನುಸಾಸತಿ ನಾಮ। ಸಮ್ಮುಖಾ ವದನ್ತೋ ಓವದತಿ ನಾಮ, ಪರಮ್ಮುಖಾ ದೂತಂ ವಾ ಸಾಸನಂ ವಾ ಪೇಸೇನ್ತೋ ಅನುಸಾಸತಿ ನಾಮ। ಸಕಿಂ ವದನ್ತೋ ಓವದತಿ ನಾಮ, ಪುನಪ್ಪುನಂ ವದನ್ತೋ ಅನುಸಾಸತಿ ನಾಮ। ಓವದನ್ತೋ ಏವ ವಾ ಅನುಸಾಸತಿ ನಾಮಾತಿ ಏವಂ ಓವದೇಯ್ಯ ಅನುಸಾಸೇಯ್ಯ। ಅಸಬ್ಭಾ ಚಾತಿ ಅಕುಸಲಧಮ್ಮಾ ಚ ನಿವಾರೇಯ್ಯ, ಕುಸಲಧಮ್ಮೇ ಪತಿಟ್ಠಾಪೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸತಞ್ಹಿ ಸೋ ಪಿಯೋ ಹೋತೀತಿ ಸೋ ಏವರೂಪೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಬುದ್ಧಾದೀನಂ ಸಪ್ಪುರಿಸಾನಂ ಪಿಯೋ ಹೋತಿ। ಯೇ ಪನ ಅದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಾ ಅವಿತಿಣ್ಣಪರಲೋಕಾ ಆಮಿಸಚಕ್ಖುಕಾ ಜೀವಿಕತ್ಥಾಯ ಪಬ್ಬಜಿತಾ, ತೇಸಂ ಅಸತಂ ಸೋ ಓವಾದಕೋ ಅನುಸಾಸಕೋ, ‘‘‘ನ ತ್ವಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಉಪಜ್ಝಾಯೋ, ನ ಆಚರಿಯೋ, ಕಸ್ಮಾ ಅಮ್ಹೇ ಓವದಸೀ’ತಿ ಏವಂ ಮುಖಸತ್ತೀಹಿ ವಿಜ್ಝನ್ತಾನಂ ಅಪ್ಪಿಯೋ ಹೋತೀ’’ತಿ।
ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ। ಸಾರಿಪುತ್ತಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನಾಪಿ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಓವದಿಂಸು ಅನುಸಾಸಿಂಸು। ತೇಸು ಏಕಚ್ಚೇ ಓವಾದಂ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ್ವಾ ಸಮ್ಮಾ ವತ್ತಿಂಸು, ಏಕಚ್ಚೇ ವಿಬ್ಭಮಿಂಸು, ಏಕಚ್ಚೇ ಪಬ್ಬಾಜನೀಯಕಮ್ಮಂ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ।
ಅಸ್ಸಜಿಪುನಬ್ಬಸುಕವತ್ಥು ದುತಿಯಂ।
೩. ಛನ್ನತ್ಥೇರವತ್ಥು
ನ ಭಜೇ ಪಾಪಕೇ ಮಿತ್ತೇತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಛನ್ನತ್ಥೇರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ।
ಸೋ ಕಿರ ಆಯಸ್ಮಾ ‘‘ಅಹಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಅಯ್ಯಪುತ್ತೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಮಹಾಭಿನಿಕ್ಖಮನಂ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ ತದಾ ಅಞ್ಞಂ ಏಕಮ್ಪಿ ನ ಪಸ್ಸಾಮಿ, ಇದಾನಿ ಪನ ‘ಅಹಂ ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ನಾಮ, ಅಹಂ ಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನೋ ನಾಮ, ಮಯಂ ಅಗ್ಗಸಾವಕಮ್ಹಾ’ತಿ ವತ್ವಾ ಇಮೇ ವಿಚರನ್ತೀ’’ತಿ ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕೇ ಅಕ್ಕೋಸತಿ। ಸತ್ಥಾ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಸನ್ತಿಕಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಸುತ್ವಾ ಛನ್ನತ್ಥೇರಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಓವದತಿ। ಸೋ ತಙ್ಖಣೇಯೇವ ತುಣ್ಹೀ ಹುತ್ವಾ ಪುನ ಗನ್ತ್ವಾ ಥೇರೇ ಅಕ್ಕೋಸತಿಯೇವ। ಏವಂ ಯಾವತತಿಯಂ ಅಕ್ಕೋಸನ್ತಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಸತ್ಥಾ ಓವದಿತ್ವಾ ‘‘ಛನ್ನ, ದ್ವೇ ಅಗ್ಗಸಾವಕಾ ನಾಮ ತುಯ್ಹಂ ಕಲ್ಯಾಣಮಿತ್ತಾ ಉತ್ತಮಪುರಿಸಾ, ಏವರೂಪೇ ಕಲ್ಯಾಣಮಿತ್ತೇ ಸೇವಸ್ಸು ಭಜಸ್ಸೂ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೭೮.
‘‘ನ ಭಜೇ ಪಾಪಕೇ ಮಿತ್ತೇ, ನ ಭಜೇ ಪುರಿಸಾಧಮೇ।
ಭಜೇಥ ಮಿತ್ತೇ ಕಲ್ಯಾಣೇ, ಭಜೇಥ ಪುರಿಸುತ್ತಮೇ’’ತಿ॥
ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತಾದಿಅಕುಸಲಕಮ್ಮಾಭಿರತಾ ಪಾಪಮಿತ್ತಾ ನಾಮ। ಸನ್ಧಿಚ್ಛೇದನಾದಿಕೇ ವಾ ಏಕವೀಸತಿಅನೇಸನಾದಿಭೇದೇ ವಾ ಅಟ್ಠಾನೇ ನಿಯೋಜಕಾ ಪುರಿಸಾಧಮಾ ನಾಮ। ಉಭೋಪಿ ವಾ ಏತೇ ಪಾಪಮಿತ್ತಾ ಚೇವ ಪುರಿಸಾಧಮಾ ಚ, ತೇ ನ ಭಜೇಯ್ಯ ನ ಪಯಿರುಪಾಸೇಯ್ಯ, ವಿಪರೀತಾ ಪನ ಕಲ್ಯಾಣಮಿತ್ತಾ ಚೇವ ಸಪ್ಪುರಿಸಾ ಚ, ತೇ ಭಜೇಥ ಪಯಿರುಪಾಸೇಥಾತಿ।
ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ।
ಛನ್ನತ್ಥೇರೋ ಪನ ತಂ ಓವಾದಂ ಸುತ್ವಾಪಿ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಭಿಕ್ಖೂ ಅಕ್ಕೋಸತಿ ಪರಿಭಾಸತಿ। ಪುನಪಿ ಸತ್ಥು ಆರೋಚೇಸುಂ । ಸತ್ಥಾ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಯಿ ಧರನ್ತೇ ಛನ್ನಂ ಸಿಕ್ಖಾಪೇತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಥ, ಮಯಿ ಪನ ಪರಿನಿಬ್ಬುತೇ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪರಿನಿಬ್ಬಾನಕಾಲೇ ಆಯಸ್ಮತಾ ಆನನ್ದೇನ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಕಥಂ ಛನ್ನತ್ಥೇರೇ ಅಮ್ಹೇಹಿ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಆನನ್ದ, ಛನ್ನಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಬ್ರಹ್ಮದಣ್ಡೋ ದಾತಬ್ಬೋ’’ತಿ ಆಣಾಪೇಸಿ। ಸೋ ಸತ್ಥರಿ ಪರಿನಿಬ್ಬುತೇ ಆನನ್ದತ್ಥೇರೇನ ಆರೋಚಿತಂ ಬ್ರಹ್ಮದಣ್ಡಂ ಸುತ್ವಾ ದುಕ್ಖೀ ದುಮ್ಮನೋ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಮುಚ್ಛಿತೋ ಪತಿತ್ವಾ ‘‘ಮಾ ಮಂ, ಭನ್ತೇ, ನಾಸಯಿತ್ಥಾ’’ತಿ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಸಮ್ಮಾ ವತ್ತಂ ಪೂರೇನ್ತೋ ನ ಚಿರಸ್ಸೇವ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣೀತಿ।
ಛನ್ನತ್ಥೇರವತ್ಥು ತತಿಯಂ।
೪. ಮಹಾಕಪ್ಪಿನತ್ಥೇರವತ್ಥು
ಧಮ್ಮಪೀತಿ ಸುಖಂ ಸೇತೀತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಮಹಾಕಪ್ಪಿನತ್ಥೇರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ।
ತತ್ರಾಯಂ ಅನುಪುಬ್ಬೀ ಕಥಾ – ಅತೀತೇ ಕಿರ ಆಯಸ್ಮಾ ಮಹಾಕಪ್ಪಿನೋ ಪದುಮುತ್ತರಬುದ್ಧಸ್ಸ ಪಾದಮೂಲೇ ಕತಾಭಿನೀಹಾರೋ ಸಂಸಾರೇ ಸಂಸರನ್ತೋ ಬಾರಾಣಸಿತೋ ಅವಿದೂರೇ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಪೇಸಕಾರಗಾಮೇ ಜೇಟ್ಠಕಪೇಸಕಾರೋ ಹುತ್ವಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ। ತದಾ ಸಹಸ್ಸಮತ್ತಾ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ಅಟ್ಠ ಮಾಸೇ ಹಿಮವನ್ತೇ ವಸಿತ್ವಾ ವಸ್ಸಿಕೇ ಚತ್ತಾರೋ ಮಾಸೇ ಜನಪದೇ ವಸನ್ತಿ। ತೇ ಏಕವಾರಂ ಬಾರಾಣಸಿಯಾ ಅವಿದೂರೇ ಓತರಿತ್ವಾ ‘‘ಸೇನಾಸನಕರಣತ್ಥಾಯ ಹತ್ಥಕಮ್ಮಂ ಯಾಚಥಾ’’ತಿ ರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಅಟ್ಠ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇ ಪಹಿಣಿಂಸು। ತದಾ ಪನ ರಞ್ಞೋ ವಪ್ಪಮಙ್ಗಲಕಾಲೋ ಹೋತಿ। ಸೋ ‘‘ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ಕಿರ ಆಗತಾ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಆಗತಕಾರಣಂ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಅಜ್ಜ, ಭನ್ತೇ, ಓಕಾಸೋ ನತ್ಥಿ, ಸ್ವೇ ಅಮ್ಹಾಕಂ ವಪ್ಪಮಙ್ಗಲಂ, ತತಿಯದಿವಸೇ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇ ಅನಿಮನ್ತೇತ್ವಾವ ಪಾವಿಸಿ। ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ‘‘ಅಞ್ಞತ್ಥ ಗಮಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಪಕ್ಕಮಿಂಸು। ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಜೇಟ್ಠಪೇಸಕಾರಸ್ಸ ಭರಿಯಾ ಕೇನಚಿದೇವ ಕರಣೀಯೇನ ಬಾರಾಣಸಿಂ ಗಚ್ಛನ್ತೀ ತೇ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇ ದಿಸ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ, ಭನ್ತೇ, ಅವೇಲಾಯ, ಅಯ್ಯಾ, ಆಗತಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಕಥೇಸುಂ। ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಸುತ್ವಾ ಸದ್ಧಾಸಮ್ಪನ್ನಾ ಞಾಣಸಮ್ಪನ್ನಾ ಇತ್ಥೀ ‘‘ಸ್ವೇ, ಭನ್ತೇ, ಅಮ್ಹಾಕಂ ಭಿಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ನಿಮನ್ತೇಸಿ। ‘‘ಬಹುಕಾ ಮಯಂ ಭಗಿನೀ’’ತಿ। ‘‘ಕಿತ್ತಕಾ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ‘‘ಸಹಸ್ಸಮತ್ತಾ’’ತಿ। ‘‘ಭನ್ತೇ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಗಾಮೇ ಸಹಸ್ಸಪೇಸಕಾರಾ ವಸಿಮ್ಹ। ಏಕೇಕೋ ಏಕೇಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖಂ ದಸ್ಸತಿ, ಭಿಕ್ಖಂ ಅಧಿವಾಸೇಥ, ಅಹಮೇವ ವೋ ವಸನಟ್ಠಾನಮ್ಪಿ ಕಾರೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ। ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ಅಧಿವಾಸಯಿಂಸು।
ಸಾ ಗಾಮಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಉಗ್ಘೋಸೇಸಿ – ‘‘ಅಹಂ ಸಹಸ್ಸಮತ್ತೇ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇ ದಿಸ್ವಾ ನಿಮನ್ತಯಿಂ, ಅಯ್ಯಾನಂ ನಿಸೀದನಟ್ಠಾನಂ ಸಂವಿದಹಥ , ಯಾಗುಭತ್ತಾದೀನಿ ಸಮ್ಪಾದೇಥಾ’’ತಿ । ಗಾಮಮಜ್ಝೇ ಮಣ್ಡಪಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಆಸನಾನಿ ಪಞ್ಞಾಪೇತ್ವಾ ಪುನದಿವಸೇ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಪಣೀತೇನ ಖಾದನೀಯೇನ ಭೋಜನೀಯೇನ ಪರಿವಿಸಿತ್ವಾ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಾವಸಾನೇ ತಸ್ಮಿಂ ಗಾಮೇ ಸಬ್ಬಾ ಇತ್ಥಿಯೋ ಆದಾಯ ತಾಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇ ವನ್ದಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ತೇಮಾಸಂ ವಸನತ್ಥಾಯ ಪಟಿಞ್ಞಂ ದೇಥಾ’’ತಿ ತೇಸಂ ಪಟಿಞ್ಞಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪುನ ಗಾಮೇ ಉಗ್ಘೋಸೇಸಿ – ‘‘ಅಮ್ಮತಾತಾ, ಏಕೇಕಕುಲತೋ ಏಕೇಕೋ ಪುರಿಸೋ ಫರಸುವಾಸಿಆದೀನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಅರಞ್ಞಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ದಬ್ಬಸಮ್ಭಾರೇ ಆಹರಿತ್ವಾ ಅಯ್ಯಾನಂ ವಸನಟ್ಠಾನಂ ಕರೋತೂ’’ತಿ। ಗಾಮವಾಸಿನೋ ತಸ್ಸಾಯೇವ ವಚನಂ ಸುತ್ವಾ ಏಕೇಕೋ ಏಕೇಕಂ ಕತ್ವಾ ಸದ್ಧಿಂ ರತ್ತಿಟ್ಠಾನದಿವಾಟ್ಠಾನೇಹಿ ಪಣ್ಣಸಾಲಸಹಸ್ಸಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಪಣ್ಣಸಾಲಾಯಂ ವಸ್ಸೂಪಗತೇ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧೇ ‘‘ಅಹಂ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಉಪಟ್ಠಹಿಸ್ಸಾಮಿ, ಅಹಂ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಉಪಟ್ಠಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಉಪಟ್ಠಹಿಂಸು। ವಸ್ಸಂವುಟ್ಠಕಾಲೇ ‘‘ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಪಣ್ಣಸಾಲಾಯ ವಸ್ಸಂವುಟ್ಠಾನಂ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾನಂ ಚೀವರಸಾಟಕೇ ಸಜ್ಜೇಥಾ’’ತಿ ಸಮಾದಪೇತ್ವಾ ಏಕೇಕಸ್ಸ ಸಹಸ್ಸಸಹಸ್ಸಮೂಲಂ ಚೀವರಂ ದಾಪೇಸಿ। ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ವುಟ್ಠವಸ್ಸಾ ಅನುಮೋದನಂ ಕತ್ವಾ ಪಕ್ಕಮಿಂಸು।
ಗಾಮವಾಸಿನೋಪಿ ಇದಂ ಪುಞ್ಞಕಮ್ಮಂ ಕತ್ವಾ ಇತೋ ಚುತಾ ತಾವತಿಂಸಭವನೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಗಣದೇವಪುತ್ತಾ ನಾಮ ಅಹೇಸುಂ। ತೇ ತತ್ಥ ದಿಬ್ಬಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭವಿತ್ವಾ ಕಸ್ಸಪಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಕಾಲೇ ಬಾರಾಣಸಿಯಂ ಕುಟುಮ್ಬಿಕಗೇಹೇಸು ನಿಬ್ಬತ್ತಿಂಸು। ಜೇಟ್ಠಕಪೇಸಕಾರೋ ಜೇಟ್ಠಕಕುಟುಮ್ಬಿಕಸ್ಸ ಪುತ್ತೋ ಅಹೋಸಿ। ಭರಿಯಾಪಿಸ್ಸ ಜೇಟ್ಠಕಕುಟುಮ್ಬಿಕಸ್ಸೇವ ಧೀತಾ ಅಹೋಸಿ। ತಾ ಸಬ್ಬಾಪಿ ವಯಪ್ಪತ್ತಾ ಪರಕುಲಂ ಗಚ್ಛನ್ತಿಯೋ ತೇಸಂ ತೇಸಂಯೇವ ಗೇಹಾನಿ ಅಗಮಿಂಸು। ಅಥೇಕದಿವಸಂ ವಿಹಾರೇ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನಂ ಸಙ್ಘುಟ್ಠಂ। ‘‘ಸತ್ಥಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಸುತ್ವಾ ಸಬ್ಬೇಪಿ ತೇ ಕುಟುಮ್ಬಿಕಾ ‘‘ಧಮ್ಮಂ ಸೋಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಭರಿಯಾಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ವಿಹಾರಂ ಅಗಮಿಂಸು। ತೇಸಂ ವಿಹಾರಮಜ್ಝಂ ಪವಿಟ್ಠಕ್ಖಣೇ ವಸ್ಸಂ ಉಟ್ಠಹಿ। ಯೇಸಂ ಕುಲೂಪಕಾ ವಾ ಞಾತಿಸಾಮಣೇರಾದಯೋ ವಾ ಅತ್ಥಿ, ತೇ ತೇಸಂ ಪರಿವೇಣಾನಿ ಪವಿಸಿಂಸು। ತೇ ಪನ ತಥಾರೂಪಾನಂ ನತ್ಥಿತಾಯ ಕತ್ಥಚಿ, ಪವಿಸಿತುಂ ಅವಿಸಹನ್ತಾ ವಿಹಾರಮಜ್ಝೇಯೇವ ಅಟ್ಠಂಸು। ಅಥ ನೇ ಜೇಟ್ಠಕಕುಟುಮ್ಬಿಕೋ ಆಹ – ‘‘ಪಸ್ಸಥ ಅಮ್ಹಾಕಂ ವಿಪ್ಪಕಾರಂ, ಕುಲಪುತ್ತೇಹಿ ನಾಮ ಏತ್ತಕೇನ ಲಜ್ಜಿತುಂ ಯುತ್ತ’’ನ್ತಿ। ‘‘ಅಯ್ಯ, ಕಿಂ ಪನ ಕರೋಮಾ’’ತಿ? ‘‘ಮಯಂ ವಿಸ್ಸಾಸಿಕಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಅಭಾವೇನ ಇಮಂ ವಿಪ್ಪಕಾರಂ ಪತ್ತಾ, ಸಬ್ಬೇ ಧನಂ ಸಂಹರಿತ್ವಾ ಪರಿವೇಣಂ ಕರೋಮಾ’’ತಿ। ‘‘ಸಾಧು, ಅಯ್ಯಾ’’ತಿ ಜೇಟ್ಠಕೋ ಸಹಸ್ಸಂ ಅದಾಸಿ, ಸೇಸಾ ಪಞ್ಚ ಪಞ್ಚ ಸತಾನಿ। ಇತ್ಥಿಯೋ ಅಡ್ಢತೇಯ್ಯಾನಿ ಅಡ್ಢತೇಯ್ಯಾನಿ ಸತಾನಿ। ತೇ ತಂ ಧನಂ ಸಂಹರಿತ್ವಾ ಸಹಸ್ಸಕೂಟಾಗಾರಪರಿವಾರಂ ಸತ್ಥು ವಸನತ್ಥಾಯ ಮಹಾಪರಿವೇಣಂ ನಾಮ ಆರಭಿಂಸು। ನವಕಮ್ಮಸ್ಸ ಮಹನ್ತತಾಯ ಧನೇ ಅಪ್ಪಹೋನ್ತೇ ಪುಬ್ಬೇ ದಿನ್ನಧನತೋ ಪುನ ಉಪಡ್ಢೂಪಡ್ಢಂ ಅದಂಸು। ನಿಟ್ಠಿತೇ ಪರಿವೇಣೇ ವಿಹಾರಮಹಂ ಕರೋನ್ತಾ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಸತ್ತಾಹಂ ಮಹಾದಾನಂ ದತ್ವಾ ವೀಸತಿಯಾ ಭಿಕ್ಖುಸಹಸ್ಸಾನಂ ಚೀವರಾನಿ ಸಜ್ಜಿಂಸು।
ಜೇಟ್ಠಕಕುಟುಮ್ಬಿಕಸ್ಸ ಪನ ಭರಿಯಾ ಸಬ್ಬೇಹಿ ಸಮಾನಂ ಅಕತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪಞ್ಞಾಯ ಠಿತಾ ‘‘ಅತಿರೇಕತರಂ ಕತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಪೂಜೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಅನೋಜಪುಪ್ಫವಣ್ಣೇನ ಸಹಸ್ಸಮೂಲೇನ ಸಾಟಕೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಅನೋಜಪುಪ್ಫಚಙ್ಕೋಟಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅನುಮೋದನಕಾಲೇ ಸತ್ಥಾರಂ ಅನೋಜಪುಪ್ಫೇಹಿ ಪೂಜೇತ್ವಾ ತಂ ಸಾಟಕಂ ಸತ್ಥು ಪಾದಮೂಲೇ ಠಪೇತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ನಿಬ್ಬತ್ತನಿಬ್ಬತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಅನೋಜಪುಪ್ಫವಣ್ಣಂಯೇವ ಮೇ ಸರೀರಂ ಹೋತು, ಅನೋಜಾ ಏವ ಚ ಮೇ ನಾಮಂ ಹೋತೂ’’ತಿ ಪತ್ಥನಂ ಪಟ್ಠಪೇಸಿ। ಸತ್ಥಾ ‘‘ಏವಂ ಹೋತೂ’’ತಿ ಅನುಮೋದನಂ ಅಕಾಸಿ। ತೇ ಸಬ್ಬೇಪಿ ಯಾವತಾಯುಕಂ ಠತ್ವಾ ತತೋ ಚುತಾ ದೇವಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ದೇವಲೋಕಾ ಚವಿತ್ವಾ ಜೇಟ್ಠಕಕುಟುಮ್ಬಿಕೋ ಕುಕ್ಕುಟವತೀನಗರೇ ರಾಜಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ಮಹಾಕಪ್ಪಿನರಾಜಾ ನಾಮ ಅಹೋಸಿ, ಸೇಸಾ ಅಮಚ್ಚಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಂಸು। ಜೇಟ್ಠಕಕುಟುಮ್ಬಿಕಸ್ಸ ಭರಿಯಾ ಮದ್ದರಟ್ಠೇ ಸಾಗಲನಗರೇ ರಾಜಕುಲೇ ನಿಬ್ಬತ್ತಿ, ಅನೋಜಪುಪ್ಫವಣ್ಣಮೇವಸ್ಸಾ ಸರೀರಂ ಅಹೋಸಿ, ಅನೋಜಾತ್ವೇವಸ್ಸಾ ನಾಮಂ ಕರಿಂಸು। ಸಾ ವಯಪ್ಪತ್ತಾ ಮಹಾಕಪ್ಪಿನರಞ್ಞೋ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಅನೋಜಾದೇವೀ ನಾಮ ಅಹೋಸಿ। ಸೇಸಿತ್ಥಿಯೋಪಿ ಅಮಚ್ಚಕುಲೇಸು ನಿಬ್ಬತ್ತಿತ್ವಾ ವಯಪ್ಪತ್ತಾ ತೇಸಂಯೇವ ಅಮಚ್ಚಪುತ್ತಾನಂ ಗೇಹಾನಿ ಅಗಮಂಸು। ತೇ ಸಬ್ಬೇ ರಞ್ಞೋ ಸಮ್ಪತ್ತಿಸದಿಸಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭವಿಂಸು। ಯದಾ ರಾಜಾ ಸಬ್ಬಾಲಙ್ಕಾರಪಟಿಮಣ್ಡಿತೋ ಹತ್ಥಿಂ ಅಭಿರುಹಿತ್ವಾ ವಿಚರಿ, ತದಾ ತೇಪಿ ತಥೇವ ವಿಚರನ್ತಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಅಸ್ಸೇನ ವಾ ರಥೇನ ವಾ ವಿಚರನ್ತೇ ತೇಪಿ ತಥೇವ ವಿಚರನ್ತಿ? ಏವಂ ತೇ ಏಕತೋ ಹುತ್ವಾ ಕತಾನಂ ಪುಞ್ಞಾನಂ ಆನುಭಾವೇನ ಏಕತೋವ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭವಿಂಸು। ರಞ್ಞೋ ಪನ ಬಲೋ, ಬಲವಾಹನೋ, ಪುಪ್ಫೋ, ಪುಪ್ಫವಾಹನೋ, ಸುಪತ್ತೋತಿ ಪಞ್ಚ ಅಸ್ಸಾ ಹೋನ್ತಿ। ರಾಜಾ ತೇಸು ಸುಪತ್ತಂ ಅಸ್ಸಂ ಸಯಂ ಆರೋಹತಿ, ಇತರೇ ಚತ್ತಾರೋ ಅಸ್ಸಾರೋಹಾನಂ ಸಾಸನಾಹರಣತ್ಥಾಯ ಅದಾಸಿ। ರಾಜಾ ತೇ ಪಾತೋವ ಭೋಜೇತ್ವಾ ‘‘ಗಚ್ಛಥ ದ್ವೇ ವಾ ತೀಣಿ ವಾ ಯೋಜನಾನಿ ಆಹಿಣ್ಡಿತ್ವಾ ಬುದ್ಧಸ್ಸ ವಾ ಧಮ್ಮಸ್ಸ ವಾ ಸಙ್ಘಸ್ಸ ವಾ ಉಪ್ಪನ್ನಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಮಯ್ಹಂ ಸುಖಸಾಸನಂ ಆಹರಥಾ’’ತಿ ಪೇಸೇಸಿ। ತೇ ಚತೂಹಿ ದ್ವಾರೇಹಿ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ತೀಣಿ ಯೋಜನಾನಿ ಆಹಿಣ್ಡಿತ್ವಾ ಸಾಸನಂ ಅಲಭಿತ್ವಾ ಪಚ್ಚಾಗಚ್ಛನ್ತಿ।
ಅಥೇಕದಿವಸಂ ರಾಜಾ ಸುಪತ್ತಂ ಅಸ್ಸಂ ಆರುಯ್ಹ ಅಮಚ್ಚಸಹಸ್ಸಪರಿವುತೋ ಉಯ್ಯಾನಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಕಿಲನ್ತರೂಪೇ ಪಞ್ಚಸತವಾಣಿಜಕೇ ನಗರಂ ಪವಿಸನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಇಮೇ ಅದ್ಧಾನಕಿಲನ್ತಾ, ಅದ್ಧಾ ಇಮೇಸಂ ಸನ್ತಿಕಾ ಏಕಂ ಭದ್ದಕಂ ಸಾಸನಂ ಸೋಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತೇ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಕುತೋ ಆಗಚ್ಛಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ಅತ್ಥಿ, ದೇವ, ಇತೋ ವೀಸತಿಯೋಜನಸತಮತ್ಥಕೇ ಸಾವತ್ಥಿ ನಾಮ ನಗರಂ, ತತೋ ಆಗಚ್ಛಾಮಾ’’ತಿ। ‘‘ಅತ್ಥಿ ಪನ ವೋ ಪದೇಸೇ ಕಿಞ್ಚಿ ಸಾಸನಂ ಉಪ್ಪನ್ನ’’ನ್ತಿ। ‘‘ದೇವ, ಅಞ್ಞಂ ಕಿಞ್ಚಿ ನತ್ಥಿ, ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ಪನ ಉಪ್ಪನ್ನೋ’’ತಿ। ರಾಜಾ ತಾವದೇವ ಪಞ್ಚವಣ್ಣಾಯ ಪೀತಿಯಾ ಫುಟ್ಠಸರೀರೋ ಕಿಞ್ಚಿ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತುಂ ಅಸಕ್ಕೋನ್ತೋ ಮುಹುತ್ತಂ ವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾ, ‘‘ತಾತಾ, ಕಿಂ ವದೇಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ಬುದ್ಧೋ, ದೇವ, ಉಪ್ಪನ್ನೋ’’ತಿ। ರಾಜಾ ದುತಿಯಮ್ಪಿ ತತಿಯಮ್ಪಿ ತಥೇವ ವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾ ಚತುತ್ಥೇ ವಾರೇ ‘‘ಕಿಂ ವದೇಥ, ತಾತಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಬುದ್ಧೋ, ದೇವ, ಉಪ್ಪನ್ನೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ತಾತಾ, ವೋ ಸತಸಹಸ್ಸಂ ದದಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಅಞ್ಞಮ್ಪಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಸಾಸನಂ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ಅತ್ಥಿ, ದೇವ, ಧಮ್ಮೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋ’’ತಿ। ರಾಜಾ ತಮ್ಪಿ ಸುತ್ವಾ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ತಯೋ ವಾರೇ ವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾ ಚತುತ್ಥೇ ವಾರೇ ‘‘ಧಮ್ಮೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಇಧಾಪಿ ವೋ ಸತಸಹಸ್ಸಂ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಅಪರಮ್ಪಿ ಸಾಸನಂ ಅತ್ಥಿ, ತಾತಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ಅತ್ಥಿ, ದೇವ, ಸಙ್ಘರತನಂ ಉಪ್ಪನ್ನ’’ನ್ತಿ। ರಾಜಾ ತಮ್ಪಿ ಸುತ್ವಾ ತಯೋ ವಾರೇ ವೀತಿನಾಮೇತ್ವಾ ಚತುತ್ಥೇ ವಾರೇ ‘‘ಸಙ್ಘೋ’’ತಿ ಪದೇ ವುತ್ತೇ ‘‘ಇಧಾಪಿ ವೋ ಸತಸಹಸ್ಸಂ ದಮ್ಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅಮಚ್ಚಸಹಸ್ಸಂ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ, ‘‘ತಾತಾ, ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ದೇವ, ತುಮ್ಹೇ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಥಾ’’ತಿ? ‘‘ಅಹಂ, ತಾತಾ, ‘ಬುದ್ಧೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋ, ಧಮ್ಮೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋ, ಸಙ್ಘೋ ಉಪ್ಪನ್ನೋ’ತಿ ಸುತ್ವಾ ನ ಪುನ ನಿವತ್ತಿಸ್ಸಾಮಿ, ಸತ್ಥಾರಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಗನ್ತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ‘‘ಮಯಮ್ಪಿ, ದೇವ , ತುಮ್ಹೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ। ರಾಜಾ ಸುವಣ್ಣಪಟ್ಟೇ ಅಕ್ಖರಾನಿ ಲಿಖಾಪೇತ್ವಾ ವಾಣಿಜಕೇ ಆಹ – ‘‘ಅನೋಜಾ ನಾಮ ದೇವೀ ತುಮ್ಹಾಕಂ ತೀಣಿ ಸತಸಹಸ್ಸಾನಿ ದಸ್ಸತಿ, ಏವಞ್ಚ ಪನ ನಂ ವದೇಯ್ಯಾಥ ‘ರಞ್ಞೋ ಕಿರ ತೇ ಇಸ್ಸರಿಯಂ ವಿಸ್ಸಟ್ಠಂ, ಯಥಾಸುಖಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಪರಿಭುಞ್ಜಾಹೀ’ತಿ, ಸಚೇ ಪನ ವೋ ‘ರಾಜಾ ಕಹ’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛತಿ, ‘ಸತ್ಥಾರಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀತಿ ವತ್ವಾ ಗತೋ’ತಿ ಆರೋಚೇಯ್ಯಾಥಾ’’ತಿ। ಅಮಚ್ಚಾಪಿ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಭರಿಯಾನಂ ತಥೇವ ಸಾಸನಂ ಪಹಿಣಿಂಸು । ರಾಜಾ ವಾಣಿಜಕೇ ಉಯ್ಯೋಜೇತ್ವಾ ಅಸ್ಸಂ ಅಭಿರುಯ್ಹ ಅಮಚ್ಚಸಹಸ್ಸಪರಿವುತೋ ತಂ ಖಣಂಯೇವ ನಿಕ್ಖಮಿ।
ಸತ್ಥಾಪಿ ತಂ ದಿವಸಂ ಪಚ್ಚೂಸಕಾಲೇ ಲೋಕಂ ವೋಲೋಕೇನ್ತೋ ಮಹಾಕಪ್ಪಿನರಾಜಾನಂ ಸಪರಿವಾರಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಮಹಾಕಪ್ಪಿನೋ ವಾಣಿಜಕಾನಂ ಸನ್ತಿಕಾ ತಿಣ್ಣಂ ರತನಾನಂ ಉಪ್ಪನ್ನಭಾವಂ ಸುತ್ವಾ ತೇಸಂ ವಚನಂ ತೀಹಿ ಸತಸಹಸ್ಸೇಹಿ ಪೂಜೇತ್ವಾ ರಜ್ಜಂ ಪಹಾಯ ಅಮಚ್ಚಸಹಸ್ಸೇಹಿ ಪರಿವುತೋ ಮಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಪಬ್ಬಜಿತುಕಾಮೋ ಸ್ವೇ ನಿಕ್ಖಮಿಸ್ಸತಿ। ಸೋ ಸಪರಿವಾರೋ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸತಿ, ಪಚ್ಚುಗ್ಗಮನಮಸ್ಸ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪುನದಿವಸೇ ಚಕ್ಕವತ್ತೀ ವಿಯ ಖುದ್ದಕಗಾಮಭೋಜಕಂ ಪಚ್ಚುಗ್ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಸಯಮೇವ ಪತ್ತಚೀವರಂ ಗಹೇತ್ವಾ ವೀಸಯೋಜನಸತಂ ಮಗ್ಗಂ ಪಚ್ಚುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಚನ್ದಭಾಗಾಯ ನದಿಯಾ ತೀರೇ ನಿಗ್ರೋಧರುಕ್ಖಮೂಲೇ ಛಬ್ಬಣ್ಣರಸ್ಮಿಯೋ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇನ್ತೋ ನಿಸೀದಿ। ‘‘ರಾಜಾಪಿ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ಏಕಂ ನದಿಂ ಪತ್ವಾ ‘‘ಕಾ ನಾಮೇಸಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ಅಪರಚ್ಛಾ ನಾಮ, ದೇವಾ’’ತಿ। ‘‘ಕಿಮಸ್ಸಾ ಪರಿಮಾಣಂ, ತಾತಾ’’ತಿ? ‘‘ಗಮ್ಭೀರತೋ ಗಾವುತಂ, ಪುಥುಲತೋ ದ್ವೇ ಗಾವುತಾನಿ, ದೇವಾ’’ತಿ। ‘‘ಅತ್ಥಿ ಪನೇತ್ಥ ನಾವಾ ವಾ ಉಳುಮ್ಪೋ ವಾ’’ತಿ? ‘‘ನತ್ಥಿ, ದೇವಾ’’ತಿ। ‘‘ನಾವಾದೀನಿ ಓಲೋಕೇನ್ತೇ ಅಮ್ಹೇ ಜಾತಿ ಜರಂ ಉಪನೇತಿ, ಜರಾ ಮರಣಂ। ಅಹಂ ನಿಬ್ಬೇಮತಿಕೋ ಹುತ್ವಾ ತೀಣಿ ರತನಾನಿ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ, ತೇಸಂ ಮೇ ಆನುಭಾವೇನ ಇಮಂ ಉದಕಂ ಉದಕಂ ವಿಯ ಮಾ ಅಹೋಸೀ’’ತಿ ತಿಣ್ಣಂ ರತನಾನಂ ಗುಣಂ ಆವಜ್ಜೇತ್ವಾ ‘‘ಇತಿಪಿ ಸೋ ಭಗವಾ ಅರಹಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ’’ತಿ ಬುದ್ಧಾನುಸ್ಸತಿಂ ಅನುಸ್ಸರನ್ತೋ ಸಪರಿವಾರೋ ಅಸ್ಸಸಹಸ್ಸೇನ ಉದಕಪಿಟ್ಠಿಂ ಪಕ್ಖನ್ದಿ। ಸಿನ್ಧವಾ ಪಿಟ್ಠಿಪಾಸಾಣೇ ವಿಯ ಪಕ್ಖನ್ದಿಂಸು। ಖುರಾನಂ ಅಗ್ಗಾ ನೇವ ತೇಮಿಂಸು।
ಸೋ ತಂ ಉತ್ತರಿತ್ವಾ ಪುರತೋ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅಪರಮ್ಪಿ ನದಿಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಕಾ ನಾಮಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ನೀಲವಾಹಿನೀ ನಾಮ, ದೇವಾ’’ತಿ। ‘‘ಕಿಮಸ್ಸಾ ಪರಿಮಾಣ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಗಮ್ಭೀರತೋಪಿ ಪುಥುಲತೋಪಿ ಅಡ್ಢಯೋಜನಂ, ದೇವಾ’’ತಿ। ಸೇಸಂ ಪುರಿಮಸದಿಸಮೇವ। ತಂ ಪನ ನದಿಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಸ್ವಾಕ್ಖಾತೋ ಭಗವತಾ ಧಮ್ಮೋ’’ತಿ ಧಮ್ಮಾನುಸ್ಸತಿಂ ಅನುಸ್ಸರನ್ತೋ ಪಕ್ಖನ್ದಿ। ತಮ್ಪಿ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅಪರಮ್ಪಿ ನದಿಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ಕಾ ನಾಮಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ಚನ್ದಭಾಗಾ ನಾಮ, ದೇವಾ’’ತಿ। ‘‘ಕಿಮಸ್ಸಾ ಪರಿಮಾಣ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಗಮ್ಭೀರತೋಪಿ ಪುಥುಲತೋಪಿ ಯೋಜನಂ, ದೇವಾ’’ತಿ। ಸೇಸಂ ಪುರಿಮಸದಿಸಮೇವ। ಇಮಂ ಪನ ನದಿಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಸುಪ್ಪಟಿಪನ್ನೋ ಭಗವತೋ ಸಾವಕಸಙ್ಘೋ’’ತಿ ಸಙ್ಘಾನುಸ್ಸತಿಂ ಅನುಸ್ಸರನ್ತೋ ಪಕ್ಖನ್ದಿ। ತಂ ಪನ ನದಿಂ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಸತ್ಥು ಸರೀರತೋ ನಿಕ್ಖನ್ತಾ ಛಬ್ಬಣ್ಣರಸ್ಮಿಯೋ ಅದ್ದಸ। ನಿಗ್ರೋಧರುಕ್ಖಸ್ಸ ಸಾಖಾವಿಟಪಪಲಾಸಾನಿ ಸೋವಣ್ಣಮಯಾನಿ ವಿಯ ಅಹೇಸುಂ। ರಾಜಾ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಯಂ ಪನ ಓಭಾಸೋ ನೇವ ಚನ್ದಸ್ಸ, ನ ಸೂರಿಯಸ್ಸ, ನ ದೇವಮಾರಬ್ರಹ್ಮನಾಗಸುಪಣ್ಣಾದೀನಂ ಅಞ್ಞತರಸ್ಸ, ಅದ್ಧಾ ಅಹಂ ಸತ್ಥಾರಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಆಗಚ್ಛನ್ತೋ ಮಹಾಗೋತಮಬುದ್ಧೇನ ದಿಟ್ಠೋ ಭವಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ಸೋ ತಾವದೇವ ಅಸ್ಸಪಿಟ್ಠಿತೋ ಓತರಿತ್ವಾ ಓನತಸರೀರೋ ರಸ್ಮಿಅನುಸಾರೇನ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ಮನೋಸಿಲಾರಸೇ ನಿಮುಜ್ಜನ್ತೋ ವಿಯ ಬುದ್ಧರಸ್ಮೀನಂ ಅನ್ತೋ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿ ಸದ್ಧಿಂ ಅಮಚ್ಚಸಹಸ್ಸೇನ, ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸ ಅನುಪುಬ್ಬಿಂ ಕಥಂ ಕಥೇಸಿ। ದೇಸನಾವಸಾನೇ ರಾಜಾ ಸಪರಿವಾರೋ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲೇ ಪತಿಟ್ಠಹಿ। ಅಥ ಸಬ್ಬೇವ ಉಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಯಾಚಿಂಸು। ಸತ್ಥಾ ‘‘ಆಗಮಿಸ್ಸತಿ ನು ಖೋ ಇಮೇಸಂ ಕುಲಪುತ್ತಾನಂ ಇದ್ಧಿಮಯಪತ್ತಚೀವರ’’ನ್ತಿ ಉಪಧಾರೇನ್ತೋ ‘‘ಇಮೇ ಕುಲಪುತ್ತಾ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಸಹಸ್ಸಸ್ಸ ಚೀವರಸಹಸ್ಸಂ ಅದಂಸು, ಕಸ್ಸಪಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಕಾಲೇ ವೀಸತಿಯಾ ಭಿಕ್ಖುಸಹಸ್ಸಾನಮ್ಪಿ ವೀಸತಿಚೀವರಸಹಸ್ಸಾನಿಪಿ ಅದಂಸು। ಅನಚ್ಛರಿಯಂ ಇಮೇಸಂ ಇದ್ಧಿಮಯಪತ್ತಚೀವರಾಗಮನ’’ನ್ತಿ ಞತ್ವಾ ದಕ್ಖಿಣಹತ್ಥಂ ಪಸಾರೇತ್ವಾ ‘‘ಏಥ, ಭಿಕ್ಖವೋ, ಚರಥ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಸಮ್ಮಾ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಅನ್ತಕಿರಿಯಾಯಾ’’ತಿ ಆಹ। ತೇ ತಾವದೇವ ಅಟ್ಠಪರಿಕ್ಖಾರಧರಾ ವಸ್ಸಸಟ್ಠಿಕತ್ಥೇರಾ ವಿಯ ಹುತ್ವಾ ವೇಹಾಸಂ ಅಬ್ಭುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಪಚ್ಚೋರೋಹಿತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ನಿಸೀದಿಂಸು।
ತೇಪಿ ವಾಣಿಜಕಾ ರಾಜಕುಲಂ ಗನ್ತ್ವಾ ರಞ್ಞಾ ಪಹಿತಭಾವಂ ಆರೋಚಾಪೇತ್ವಾ ದೇವಿಯಾ ‘‘ಆಗಚ್ಛನ್ತೂ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ಅಟ್ಠಂಸು। ಅಥ ನೇ ದೇವೀ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ತಾತಾ, ಕಿಂ ಕಾರಣಾ ಆಗತಾತ್ಥಾ’’ತಿ? ‘‘ಮಯಂ ರಞ್ಞಾ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸನ್ತಿಕಂ ಪಹಿತಾ, ತೀಣಿ ಕಿರ ನೋ ಸತಸಹಸ್ಸಾನಿ ದೇಥಾ’’ತಿ। ‘‘ತಾತಾ, ಅತಿಬಹುಂ ಭಣಥ, ಕಿಂ ತುಮ್ಹೇಹಿ ರಞ್ಞೋ ಕತಂ, ಕಿಸ್ಮಿಂ ವೋ ರಾಜಾ ಪಸನ್ನೋ ಏತ್ತಕಂ ಧನಂ ದಾಪೇಸೀ’’ತಿ? ‘‘ದೇವಿ, ನ ಅಞ್ಞಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಕತಂ, ರಞ್ಞೋ ಪನ ಏಕಂ ಸಾಸನಂ ಆರೋಚಯಿಮ್ಹಾ’’ತಿ? ‘‘ಸಕ್ಕಾ ಪನ, ತಾತಾ, ಮಯ್ಹಂ ಆರೋಚೇತು’’ನ್ತಿ। ‘‘ಸಕ್ಕಾ, ದೇವೀ’’ತಿ। ‘‘ತೇನ ಹಿ, ತಾತಾ, ವದೇಥಾ’’ತಿ। ‘‘ದೇವಿ ಬುದ್ಧೋ ಲೋಕೇ ಉಪ್ಪನ್ನೋ’’ತಿ। ಸಾಪಿ ‘‘ತಂ ಸುತ್ವಾ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಪೀತಿಯಾ ಫುಟ್ಠಸರೀರಾ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಚತುತ್ಥೇ ವಾರೇ ‘ಬುದ್ಧೋ’ತಿ ಪದಂ ಸುತ್ವಾ, ತಾತಾ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪದೇ ರಞ್ಞಾ ಕಿಂ ದಿನ್ನ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಸತಸಹಸ್ಸಂ, ದೇವೀ’’ತಿ। ‘‘ತಾತಾ , ಅನನುಚ್ಛವಿಕಂ ರಞ್ಞಾ ಕತಂ ಏವರೂಪಂ ಸಾಸನಂ ಸುತ್ವಾ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸತಸಹಸ್ಸಂ ದದಮಾನೇನ। ಅಹಞ್ಹಿ ವೋ ಮಮ ದುಗ್ಗತಪಣ್ಣಾಕಾರೇ ತೀಣಿ ಸತಸಹಸ್ಸಾನಿ ದಮ್ಮಿ, ಅಪರಮ್ಪಿ ತುಮ್ಹೇಹಿ ರಞ್ಞೋ ಕಿಂ ಆರೋಚಿತ’’ನ್ತಿ? ತೇ ಇದಞ್ಚಿದಞ್ಚಾತಿ ಇತರಾನಿಪಿ ದ್ವೇ ಸಾಸನಾನಿ ಆರೋಚಯಿಂಸು। ದೇವೀ ಪುರಿಮನಯೇನೇವ ಪೀತಿಯಾ ಫುಟ್ಠಸರೀರಾ ತಿಕ್ಖತ್ತುಂ ಕಿಞ್ಚಿ ಅಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಚತುತ್ಥೇ ವಾರೇ ತಥೇವ ಸುತ್ವಾ ತೀಣಿ ತೀಣಿ ಸತಸಹಸ್ಸಾನಿ ದಾಪೇಸಿ, ಏವಂ ತೇ ಸಬ್ಬಾನಿಪಿ ದ್ವಾದಸ ಸತಸಹಸ್ಸಾನಿ ಲಭಿಂಸು।
ಅಥ ನೇ ದೇವೀ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ರಾಜಾ ಕಹಂ, ತಾತಾ’’ತಿ? ದೇವಿ, ‘‘ಸತ್ಥಾರಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ‘ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಗತೋ’’ತಿ। ‘‘ಮಯ್ಹಂ ತೇನ ಕಿಂ ಸಾಸನಂ ದಿನ್ನ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಸಬ್ಬಂ ಕಿರ ತೇನ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಇಸ್ಸರಿಯಂ ವಿಸ್ಸಟ್ಠಂ, ತುಮ್ಹೇ ಕಿರ ಯಥಾರುಚಿಯಾ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭವಥಾ’’ತಿ। ‘‘ಅಮಚ್ಚಾ ಪನ ಕಹಂ, ತಾತಾ’’ತಿ? ತೇಪಿ ‘‘‘ರಞ್ಞಾ ಸದ್ಧಿಂಯೇವ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಾ’ತಿ ಗತಾ, ದೇವೀ’’ತಿ। ಸಾ ತೇಸಂ ಭರಿಯಾಯೋ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ, ಅಮ್ಮಾ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಸಾಮಿಕಾ ‘‘ರಞ್ಞಾ ಸದ್ಧಿಂ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಗತಾ, ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಥಾ’’ತಿ? ‘‘ಕಿಂ ಪನ ತೇಹಿ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಸಾಸನಂ ಪಹಿತಂ, ದೇವೀ’’ತಿ? ‘‘ತೇಹಿ ಕಿರ ಅತ್ತನೋ ಸಮ್ಪತ್ತಿ ತುಮ್ಹಾಕಂ ವಿಸ್ಸಟ್ಠಾ, ತುಮ್ಹೇ ಕಿರ ತಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಯಥಾರುಚಿ ಪರಿಭುಞ್ಜಥಾ’’ತಿ। ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಪನ, ದೇವಿ, ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಥಾ’’ತಿ? ‘‘ಅಮ್ಮಾ, ಸೋ ತಾವ ರಾಜಾ ಸಾಸನಂ ಸುತ್ವಾ ಮಗ್ಗೇ ಠಿತಕೋವ ತೀಹಿ ಸತಸಹಸ್ಸೇಹಿ ತೀಣಿ ರತನಾನಿ ಪೂಜೇತ್ವಾ ಖೇಳಪಿಣ್ಡಂ ವಿಯ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಪಹಾಯ ‘ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ, ಮಯಾ ಪನ ತಿಣ್ಣಂ ರತನಾನಂ ಸಾಸನಂ ಸುತ್ವಾ ತೀಣಿ ರತನಾನಿ ನವಹಿ ಸತಸಹಸ್ಸೇಹಿ ಪೂಜಿತಾನಿ, ನ ಖೋ ಪನೇಸಾ ಸಮ್ಪತ್ತಿ ನಾಮ ರಞ್ಞೋಯೇವ ದುಕ್ಖಾ, ಮಯ್ಹಮ್ಪಿ ದುಕ್ಖಾಯೇವ। ಕೋ ರಞ್ಞಾ ಛಡ್ಡಿತಖೇಳಪಿಣ್ಡಂ ಜಾಣುಕೇಹಿ ಪತಿಟ್ಠಹಿತ್ವಾ ಮುಖೇನ ಗಣ್ಹಿಸ್ಸತಿ, ನ ಮಯ್ಹಂ ಸಮ್ಪತ್ತಿಯಾ ಅತ್ಥೋ, ಅಹಮ್ಪಿ ಸತ್ಥಾರಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಗನ್ತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ‘‘ದೇವಿ, ಮಯಮ್ಪಿ ತುಮ್ಹೇಹೇವ ಸದ್ಧಿಂ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ। ‘‘ಸಚೇ ಸಕ್ಕೋಥ, ಸಾಧು, ಅಮ್ಮಾ’’ತಿ? ‘‘ಸಕ್ಕೋಮ, ದೇವೀ’’ತಿ। ‘‘ಸಾಧು, ಅಮ್ಮಾ, ತೇನ ಹಿ ಏಥಾ’’ತಿ ರಥಸಹಸ್ಸಂ ಯೋಜಾಪೇತ್ವಾ ರಥಂ ಆರುಯ್ಹ ತಾಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಪಠಮಂ ನದಿಂ ದಿಸ್ವಾ ಯಥಾ ರಞ್ಞಾ ಪುಟ್ಠಂ, ತಥೇವ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಸಬ್ಬಪವತ್ತಿಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ರಞ್ಞೋ ಗತಮಗ್ಗಂ ಓಲೋಕೇಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ‘‘ಸಿನ್ಧವಾನಂ ಪದವಲಞ್ಜಂ ನ ಪಸ್ಸಾಮ, ದೇವೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ರಾಜಾ ತೀಣಿ ರತನಾನಿ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ ಸಚ್ಚಕಿರಿಯಂ ಕತ್ವಾ ಗತೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ। ಅಹಮ್ಪಿ ತೀಣಿ ರತನಾನಿ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ನಿಕ್ಖನ್ತಾ, ತೇಸಮೇವ ಅನುಭಾವೇನ ಇದಂ ಉದಕಂ ವಿಯ ಮಾ ಅಹೋಸೀ’’ತಿ ತಿಣ್ಣಂ ರತನಾನಂ ಗುಣಂ ಅನುಸ್ಸರಿತ್ವಾ ರಥಸಹಸ್ಸಂ ಪೇಸೇಸಿ। ಉದಕಂ ಪಿಟ್ಠಿಪಾಸಾಣಸದಿಸಂ ಅಹೋಸಿ। ಚಕ್ಕಾನಂ ಅಗ್ಗಗ್ಗನೇಮಿವಟ್ಟಿಯೋ ನೇವ ತೇಮಿಂಸು। ಏತೇನೇವ ಉಪಾಯೇನ ಇತರಾ ದ್ವೇ ನದಿಯೋ ಉತ್ತರಿ।
ಅಥ ಸತ್ಥಾ ತಸ್ಸಾಗಮನಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಯಥಾ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಿಕೇ ನಿಸಿನ್ನಾ ಭಿಕ್ಖೂ ನ ಪಞ್ಞಾಯನ್ತಿ, ಏವಮಕಾಸಿ। ಸಾಪಿ ಗಚ್ಛನ್ತೀ ಗಚ್ಛನ್ತೀ ಸತ್ಥು ಸರೀರತೋ ನಿಕ್ಖನ್ತಾ ಛಬ್ಬಣ್ಣರಸ್ಮಿಯೋ ದಿಸ್ವಾ ತಥೇವ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ಠಿತಾ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಹಾಕಪ್ಪಿನೋ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ ಆಗತೇತ್ಥ ಮಞ್ಞೇ, ಕಹಂ ಸೋ, ಅಮ್ಹಾಕಮ್ಪಿ ನಂ ದಸ್ಸೇಥಾ’’ತಿ? ‘‘ನಿಸೀದಥ ತಾವ, ಇಧೇವ ನಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಥಾ’’ತಿ । ತಾ ಸಬ್ಬಾಪಿ ತುಟ್ಠಚಿತ್ತಾ ‘‘ಇಧೇವ ಕಿರ ನಿಸಿನ್ನಾ ಸಾಮಿಕೇ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ನಿಸೀದಿಂಸು। ಸತ್ಥಾ ತಾಸಂ ಅನುಪುಬ್ಬಿಂ ಕಥಂ ಕಥೇಸಿ, ಅನೋಜಾದೇವೀ ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಸಪರಿವಾರಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಂ ಪಾಪುಣಿ। ಮಹಾಕಪ್ಪಿನತ್ಥೇರೋ ತಾಸಂ ವಡ್ಢಿತಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸುಣನ್ತೋ ಸಪರಿವಾರೋ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ। ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಸತ್ಥಾ ತಾಸಂ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಅರಹತ್ತಪ್ಪತ್ತೇ ದಸ್ಸೇಸಿ। ತಾಸಂ ಕಿರ ಆಗತಕ್ಖಣೇಯೇವ ಅತ್ತನೋ ಸಾಮಿಕೇ ಕಾಸಾವಧರೇ ಮುಣ್ಡಕಸೀಸೇ ದಿಸ್ವಾ ಚಿತ್ತಂ ಏಕಗ್ಗಂ ನ ಭವೇಯ್ಯ, ತೇನ ಮಗ್ಗಫಲಾನಿ ಪತ್ತುಂ ನ ಸಕ್ಕುಣೇಯ್ಯುಂ। ತಸ್ಮಾ ಅಚಲಸದ್ಧಾಯ ಪತಿಟ್ಠಿತಕಾಲೇ ತಾಸಂ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಅರಹತ್ತಪ್ಪತ್ತೇಯೇವ ದಸ್ಸೇಸಿ।
ತಾಪಿ ತೇ ದಿಸ್ವಾ ಪಞ್ಚಪತಿಟ್ಠಿತೇನ ವನ್ದಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ತಾವ ಪಬ್ಬಜಿತಕಿಚ್ಚಂ ಮತ್ಥಕಂ ಪತ್ತ’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ಠಿತಾ ಪಬ್ಬಜ್ಜಂ ಯಾಚಿಂಸು। ಏವಂ ಕಿರ ವುತ್ತೇ ‘‘ಸತ್ಥಾ ಉಪ್ಪಲವಣ್ಣಾಯ ಆಗಮನಂ ಚಿನ್ತೇಸೀ’’ತಿ ಏಕಚ್ಚೇ ವದನ್ತಿ। ಸತ್ಥಾ ಪನ ತಾ ಉಪಾಸಿಕಾಯೋ ಆಹ – ‘‘ಸಾವತ್ಥಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುನೀಉಪಸ್ಸಯೇ ಪಬ್ಬಜೇಥಾ’’ತಿ। ತಾ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಜನಪದಚಾರಿಕಂ ಚರಮಾನಾ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಮಹಾಜನೇನ ಅಭಿಹಟಸಕ್ಕಾರಸಮ್ಮಾನಾ ಪದಸಾವ ವೀಸಯೋಜನಸತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಭಿಕ್ಖುನೀಉಪಸ್ಸಯೇ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿಂಸು। ಸತ್ಥಾಪಿ ಭಿಕ್ಖುಸಹಸ್ಸಂ ಆದಾಯ ಆಕಾಸೇನೇವ ಜೇತವನಂ ಅಗಮಾಸಿ। ತತ್ರ ಸುದಂ ಆಯಸ್ಮಾ ಮಹಾಕಪ್ಪಿನೋ ರತ್ತಿಟ್ಠಾನದಿವಾಟ್ಠಾನಾದೀಸು ‘‘ಅಹೋ ಸುಖಂ , ಅಹೋ ಸುಖ’’ನ್ತಿ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇನ್ತೋ ವಿಚರತಿ। ಭಿಕ್ಖೂ ಭಗವತೋ ಆರೋಚೇಸುಂ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಹಾಕಪ್ಪಿನೋ ‘ಅಹೋ ಸುಖಂ, ಅಹೋ ಸುಖ’ನ್ತಿ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇನ್ತೋ ವಿಚರತಿ, ಅತ್ತನೋ ಕಾಮಸುಖಂ ರಜ್ಜಸುಖಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ ಮಞ್ಞೇ’’ತಿ। ಸತ್ಥಾ ತಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ ತ್ವಂ, ಕಪ್ಪಿನ, ಕಾಮಸುಖಂ ರಜ್ಜಸುಖಂ ಆರಬ್ಭ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇಸೀ’’ತಿ। ‘‘ಭಗವಾ ಮೇ, ಭನ್ತೇ, ತಂ ಆರಬ್ಭ ಉದಾನಭಾವಂ ವಾ ಅನುದಾನಭಾವಂ ವಾ ಜಾನಾತೀ’’ತಿ? ಸತ್ಥಾ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಮಮ ಪುತ್ತೋ ಕಾಮಸುಖಂ ರಜ್ಜಸುಖಂ ಆರಬ್ಭ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇತಿ, ಪುತ್ತಸ್ಸ ಪನ ಮೇ ಧಮ್ಮಪೀತಿ ನಾಮ ಧಮ್ಮರತಿ ನಾಮ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ಸೋ ಅಮತಮಹಾನಿಬ್ಬಾನಂ ಆರಬ್ಭ ಏವ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇಸೀ’’ತಿ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೭೯.
‘‘ಧಮ್ಮಪೀತಿ ಸುಖಂ ಸೇತಿ, ವಿಪ್ಪಸನ್ನೇನ ಚೇತಸಾ।
ಅರಿಯಪ್ಪವೇದಿತೇ ಧಮ್ಮೇ, ಸದಾ ರಮತಿ ಪಣ್ಡಿತೋ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಧಮ್ಮಪೀತೀತಿ ಧಮ್ಮಪಾಯಕೋ, ಧಮ್ಮಂ ಪಿವನ್ತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಧಮ್ಮೋ ಚ ನಾಮೇಸ ನ ಸಕ್ಕಾ ಭಾಜನೇನ ಯಾಗುಆದೀನಿ ವಿಯ ಪಾತುಂ? ನವವಿಧಂ ಪನ ಲೋಕುತ್ತರಧಮ್ಮಂ ನಾಮಕಾಯೇನ ಫುಸನ್ತೋ ಆರಮ್ಮಣತೋ ಸಚ್ಛಿಕರೋನ್ತೋ ಪರಿಞ್ಞಾಭಿಸಮಯಾದೀಹಿ ದುಕ್ಖಾದೀನಿ ಅರಿಯಸಚ್ಚಾನಿ ಪಟಿವಿಜ್ಝನ್ತೋ ಧಮ್ಮಂ ಪಿವತಿ ನಾಮ। ಸುಖಂ ಸೇತೀತಿ ದೇಸನಾಮತ್ತಮೇವೇತಂ, ಚತೂಹಿಪಿ ಇರಿಯಾಪಥೇಹಿ ಸುಖಂ ವಿಹರತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ವಿಪ್ಪಸನ್ನೇನಾತಿ ಅನಾವಿಲೇನ ನಿರುಪಕ್ಕಿಲೇಸೇನ। ಅರಿಯಪ್ಪವೇದಿತೇತಿ ಬುದ್ಧಾದೀಹಿ ಅರಿಯೇಹಿ ಪವೇದಿತೇ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಾದಿಭೇದೇ ಬೋಧಿಪಕ್ಖಿಯಧಮ್ಮೇ। ಸದಾ ರಮತೀತಿ ಏವರೂಪೋ ಧಮ್ಮಪೀತಿ ವಿಪ್ಪಸನ್ನೇನ ಚೇತಸಾ ವಿಹರನ್ತೋ ಪಣ್ಡಿಚ್ಚೇನ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಸದಾ ರಮತಿ ಅಭಿರಮತೀತಿ।
ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪನ್ನಾದಯೋ ಅಹೇಸುನ್ತಿ।
ಮಹಾಕಪ್ಪಿನತ್ಥೇರವತ್ಥು ಚತುತ್ಥಂ।
೫. ಪಣ್ಡಿತಸಾಮಣೇರವತ್ಥು
ಉದಕಞ್ಹಿ ನಯನ್ತೀತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಪಣ್ಡಿತಸಾಮಣೇರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ।
ಅತೀತೇ ಕಿರ ಕಸ್ಸಪಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧೋ ವೀಸತಿಖೀಣಾಸವಸಹಸ್ಸಪರಿವಾರೋ ಬಾರಾಣಸಿಂ ಅಗಮಾಸಿ। ಮನುಸ್ಸಾ ಅತ್ತನೋ ಬಲಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಅಟ್ಠಪಿ ದಸಪಿ ಏಕತೋ ಹುತ್ವಾ ಅಗನ್ತುಕದಾನಾದೀನಿ ಅದಂಸು। ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಸತ್ಥಾ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಪರಿಯೋಸಾನೇ ಏವಂ ಅನುಮೋದನಮಕಾಸಿ –
‘‘ಉಪಾಸಕಾ ಇಧ ಏಕಚ್ಚೋ ‘ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಕಮೇವ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ಕಿಂ ಪರೇನ ಸಮಾದಪಿತೇನಾ’ತಿ ಅತ್ತನಾವ ದಾನಂ ದೇತಿ, ಪರಂ ನ ಸಮಾದಪೇತಿ । ಸೋ ನಿಬ್ಬತ್ತನಿಬ್ಬತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಭೋಗಸಮ್ಪದಂ ಲಭತಿ, ನೋ ಪರಿವಾರಸಮ್ಪದಂ। ಏಕಚ್ಚೋ ಪರಂ ಸಮಾದಪೇತಿ, ಅತ್ತನಾ ನ ದೇತಿ। ಸೋ ನಿಬ್ಬತ್ತನಿಬ್ಬತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಪರಿವಾರಸಮ್ಪದಂ ಲಭತಿ, ನೋ ಭೋಗಸಮ್ಪದಂ ಏಕಚ್ಚೋ ಅತ್ತನಾಪಿ ನ ದೇತಿ, ಪರಮ್ಪಿ ನ ಸಮಾದಪೇತಿ। ಸೋ ನಿಬ್ಬತ್ತನಿಬ್ಬತ್ತಟ್ಠಾನೇ ನೇವ ಭೋಗಸಮ್ಪದಂ ಲಭತಿ, ನ ಪರಿವಾರಸಮ್ಪದಂ, ವಿಘಾಸಾದೋವ ಹುತ್ವಾ ಜೀವತಿ। ಏಕಚ್ಚೋ ಅತ್ತನಾ ಚ ದೇತಿ, ಪರಞ್ಚ ಸಮಾದಪೇತಿ। ಸೋ ನಿಬ್ಬತ್ತನಿಬ್ಬತ್ತಟ್ಠಾನೇ ಭೋಗಸಮ್ಪದಮ್ಪಿ ಲಭತಿ ಪರಿವಾರಸಮ್ಪದಮ್ಪೀ’’ತಿ।
ತಂ ಸುತ್ವಾ ಸಮೀಪೇ ಠಿತೋ ಏಕೋ ಪಣ್ಡಿತಪುರಿಸೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಹಂ ದಾನಿ ತಥಾ ಕರಿಸ್ಸಾಮಿ, ಯಥಾ ಮೇ ದ್ವೇಪಿ ಸಮ್ಪತ್ತಿಯೋ ಭವಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ। ಸೋ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ಸ್ವಾತನಾಯ ಮಯ್ಹಂ ಭಿಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ। ‘‘ಕಿತ್ತಕೇಹಿ ತೇ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ? ‘‘ಕಿತ್ತಕೋ ಪನ ವೋ, ಭನ್ತೇ, ಪರಿವಾರೋ’’ತಿ? ‘‘ವೀಸತಿ ಭಿಕ್ಖುಸಹಸ್ಸಾನೀ’’ತಿ। ‘‘ಭನ್ತೇ, ಸಬ್ಬೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸ್ವಾತನಾಯ ಮಯ್ಹಂ ಭಿಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ। ಸತ್ಥಾ ಅಧಿವಾಸೇಸಿ। ಸೋ ಗಾಮಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ, ‘‘ಅಮ್ಮತಾತಾ, ಸ್ವಾತನಾಯ ಮಯಾ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖೋ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋ ನಿಮನ್ತಿತೋ, ತುಮ್ಹೇ ಯತ್ತಕಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ದಾತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸಥ, ತತ್ತಕಾನಂ ದಾನಂ ದೇಥಾ’’ತಿ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ವಿಚರನ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಬಲಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ‘‘ಮಯಂ ದಸನ್ನಂ ದಸ್ಸಾಮ, ಮಯಂ ವೀಸತಿಯಾ, ಮಯಂ ಸತಸ್ಸ, ಮಯಂ ಪಞ್ಚಸತಾನ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ಸಬ್ಬೇಸಂ ವಚನಂ ಆದಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪಣ್ಣೇ ಆರೋಪೇಸಿ।
ತೇನ ಚ ಸಮಯೇನ ತಸ್ಮಿಂ ನಗರೇ ಅತಿದುಗ್ಗತಭಾವೇನೇವ ‘‘ಮಹಾದುಗ್ಗತೋ’’ತಿ ಪಞ್ಞಾತೋ ಏಕೋ ಪುರಿಸೋ ಅತ್ಥಿ। ಸೋ ತಮ್ಪಿ ಸಮ್ಮುಖಾಗತಂ ದಿಸ್ವಾ, ಸಮ್ಮ ಮಹಾದುಗ್ಗತ, ಮಯಾ ಸ್ವಾತನಾಯ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖೋ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೋ ನಿಮನ್ತಿತೋ, ಸ್ವೇ ನಗರವಾಸಿನೋ ದಾನಂ ದಸ್ಸನ್ತಿ, ‘‘ತ್ವಂ ಕತಿ ಭಿಕ್ಖೂ ಭೋಜೇಸ್ಸಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಸಾಮಿ, ಮಯ್ಹಂ ಕಿಂ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ, ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ನಾಮ ಸಧನಾನಂ ಅತ್ಥೋ, ಮಯ್ಹಂ ಪನ ಸ್ವೇ ಯಾಗುಅತ್ಥಾಯ ತಣ್ಡುಲನಾಳಿಮತ್ತಮ್ಪಿ ನತ್ಥಿ, ಅಹಂ ಭತಿಂ ಕತ್ವಾ ಜೀವಾಮಿ, ಕಿಂ ಮೇ ಭಿಕ್ಖೂಹೀ’’ತಿ? ಸಮಾದಪಕೇನ ನಾಮ ಬ್ಯತ್ತೇನ ಭವಿತಬ್ಬಂ। ತಸ್ಮಾ ಸೋ ತೇನ ‘‘ನತ್ಥೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇಪಿ ತುಣ್ಹೀಭೂತೋ ಅಹುತ್ವಾ ಏವಮಾಹ – ‘‘ಸಮ್ಮ ಮಹಾದುಗ್ಗತ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ನಗರೇ ಸುಭೋಜನಂ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಸುಖುಮವತ್ಥಂ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ನಾನಾಭರಣಪಟಿಮಣ್ಡಿತಾ ಸಿರಿಸಯನೇ ಸಯಮಾನಾ ಬಹೂ ಜನಾ ಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭವನ್ತಿ, ತ್ವಂ ಪನ ದಿವಸಂ ಭತಿಂ ಕತ್ವಾ ಕುಚ್ಛಿಪೂರಣಮತ್ತಮ್ಪಿ ನ ಲಭಸಿ, ಏವಂ ಸನ್ತೇಪಿ ‘ಅಹಂ ಪುಬ್ಬೇ ಪುಞ್ಞಂ ಅಕತತ್ತಾ ಕಿಞ್ಚಿ ನ ಲಭಾಮೀ’ತಿ ನ ಜಾನಾಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಜಾನಾಮಿ, ಸಾಮೀ’’ತಿ। ‘‘ಅಥ ಕಸ್ಮಾ ಇದಾನಿ ಪುಞ್ಞಂ ನ ಕರೋಸಿ, ತ್ವಂ ಯುವಾ ಬಲಸಮ್ಪನ್ನೋ, ಕಿಂ ತಯಾ ಭತಿಂ ಕತ್ವಾಪಿ ಯಥಾಬಲಂ ದಾನಂ ದಾತುಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ? ಸೋ ತಸ್ಮಿಂ ಕಥೇನ್ತೇಯೇವ ಸಂವೇಗಪ್ಪತ್ತೋ ಹುತ್ವಾ ‘‘ಮಯ್ಹಮ್ಪಿ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಪಣ್ಣೇ ಆರೋಪೇಹಿ, ಕಿಞ್ಚಿದೇವ ಭತಿಂ ಕತ್ವಾ ಏಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖಂ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ। ಇತರೋ ‘‘ಕಿಂ ಏಕೇನ ಭಿಕ್ಖುನಾ ಪಣ್ಣೇ ಆರೋಪಿತೇನಾ’’ತಿ ನ ಆರೋಪೇಸಿ? ಮಹಾದುಗ್ಗತೋಪಿ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಭರಿಯಂ ಆಹ – ‘‘ಭದ್ದೇ, ನಗರವಾಸಿನೋ ಸ್ವೇ ಸಙ್ಘಭತ್ತಂ ಕರಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಅಹಮ್ಪಿ ಸಮಾದಪಕೇನ ‘ಏಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖಂ ದೇಹೀ’ತಿ ವುತ್ತೋ, ಮಯಮ್ಪಿ ಸ್ವೇ ಏಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖಂ ದಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ। ಅಥಸ್ಸ ಭರಿಯಾ ‘‘ಮಯಂ ದಲಿದ್ದಾ, ಕಸ್ಮಾ ತಯಾ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛಿತ’’ನ್ತಿ ಅವತ್ವಾವ, ‘‘ಸಾಮಿ, ಭದ್ದಕಂ ತೇ ಕತಂ, ಮಯಂ ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಅದತ್ವಾ ಇದಾನಿ ದುಗ್ಗತಾ ಜಾತಾ, ಮಯಂ ಉಭೋಪಿ ಭತಿಂ ಕತ್ವಾ ಏಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖಂ ದಸ್ಸಾಮ, ಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಉಭೋಪಿ ಗೇಹಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಭತಿಟ್ಠಾನಂ ಅಗಮಂಸು।
ಮಹಾಸೇಟ್ಠಿ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ, ಸಮ್ಮ ಮಹಾದುಗ್ಗತ, ಭತಿಂ ಕರಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ಆಮ, ಅಯ್ಯಾ’’ತಿ। ‘‘ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಯಂ ತುಮ್ಹೇ ಕಾರೇಸ್ಸಥ, ತಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ‘‘ತೇನ ಹಿ ಮಯಂ ಸ್ವೇ ದ್ವೇ ತೀಣಿ ಭಿಕ್ಖುಸತಾನಿ ಭೋಜೇಸ್ಸಾಮ, ಏಹಿ, ದಾರೂನಿ ಫಾಲೇಹೀ’’ತಿ ವಾಸಿಫರಸುಂ ನೀಹರಿತ್ವಾ ದಾಪೇಸಿ। ಮಹಾದುಗ್ಗತೋ ದಳ್ಹಂ ಕಚ್ಛಂ ಬನ್ಧಿತ್ವಾ ಮಹುಸ್ಸಾಹಪ್ಪತ್ತೋ ವಾಸಿಂ ಪಹಾಯ ಫರಸುಂ ಗಣ್ಹನ್ತೋ, ಫರಸುಂ ಪಹಾಯ ವಾಸಿಂ ಗಣ್ಹನ್ತೋ ದಾರೂನಿ ಫಾಲೇತಿ। ಅಥ ನಂ ಸೇಟ್ಠಿ ಆಹ – ‘‘ಸಮ್ಮ, ತ್ವಂ ಅಜ್ಜ ಅತಿವಿಯ ಉಸ್ಸಾಹಪ್ಪತ್ತೋ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋಸಿ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಕಾರಣ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಸಾಮಿ, ಅಹಂ ಸ್ವೇ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಭೋಜೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ತಂ ಸುತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿ ಪಸನ್ನಮಾನಸೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಅಹೋ ಇಮಿನಾ ದುಕ್ಕರಂ ಕತಂ, ‘ಅಹಂ ದುಗ್ಗತೋ’ತಿ ತುಣ್ಹೀಭಾವಂ ಅನಾಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ‘ಭತಿಂ ಕತ್ವಾ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಭೋಜೇಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ವದತೀ’’ತಿ। ಸೇಟ್ಠಿಭರಿಯಾಪಿ ತಸ್ಸ ಭರಿಯಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಅಮ್ಮ, ಕಿಂ ಕಮ್ಮಂ ಕರಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಯಂ ತುಮ್ಹೇ ಕಾರೇಸ್ಸಥ, ತಂ ಕರೋಮೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಉದುಕ್ಖಲಸಾಲಂ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಸುಪ್ಪಮುಸಲಾದೀನಿ ದಾಪೇಸಿ। ಸಾ ನಚ್ಚನ್ತೀ ವಿಯ ತುಟ್ಠಪಹಟ್ಠಾ ವೀಹಿಂ ಕೋಟ್ಟೇತಿ ಚೇವ ಓಫುಣಾತಿ ಚ। ಅಥ ನಂ ಸೇಟ್ಠಿಭರಿಯಾ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಅಮ್ಮ, ತ್ವಂ ಅತಿವಿಯ ತುಟ್ಠಪಹಟ್ಠಾ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋಸಿ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಕಾರಣ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಅಯ್ಯೇ, ಇಮಂ ಭತಿಂ ಕತ್ವಾ ಮಯಮ್ಪಿ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಭೋಜೇಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ। ತಂ ಸುತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿಭರಿಯಾಪಿ ತಸ್ಸಂ ‘‘ಅಹೋ ವತಾಯಂ ದುಕ್ಕರಕಾರಿಕಾ’’ತಿ ಪಸೀದಿ। ಸೇಟ್ಠಿ ಮಹಾದುಗ್ಗತಸ್ಸ ದಾರೂನಂ ಫಾಲಿತಕಾಲೇ ‘‘ಅಯಂ ತೇ ಭತೀ’’ತಿ ಸಾಲೀನಂ ಚತಸ್ಸೋ ನಾಳಿಯೋ ದಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಅಯಂ ತೇ ತುಟ್ಠಿದಾಯೋ’’ತಿ ಅಪರಾಪಿ ಚತಸ್ಸೋ ನಾಳಿಯೋ ದಾಪೇಸಿ।
ಸೋ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಭರಿಯಂ ಆಹ – ‘‘ಮಯಾ ಭತಿಂ ಕತ್ವಾ ಸಾಲಿ ಲದ್ಧೋ, ಅಯಂ ನಿವಾಪೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ತಯಾ ಲದ್ಧಾಯ ಭತಿಯಾ ದಧಿತೇಲಕಟುಕಭಣ್ಡಾನಿ ಗಣ್ಹಾಹೀ’’ತಿ। ಸೇಟ್ಠಿಭರಿಯಾಪಿ ಪುನ ತಸ್ಸಾ ಏಕಂ ಸಪ್ಪಿಕರೋಟಿಕಞ್ಚೇವ ದಧಿಭಾಜನಞ್ಚ ಕಟುಕಭಣ್ಡಞ್ಚ ಸುದ್ಧತಣ್ಡುಳಿನಾಳಿಞ್ಚ ದಾಪೇಸಿ। ಇತಿ ಚ ಉಭಿನ್ನಮ್ಪಿ ನವ ತಣ್ಡುಲನಾಳಿಯೋ ಅಹೇಸುಂ। ತೇ ‘‘ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮೋ ನೋ ಲದ್ಧೋ’’ತಿ ತುಟ್ಠಹಟ್ಠಾ ಪಾತೋವ ಉಟ್ಠಹಿಂಸು। ಭರಿಯಾ ಮಹಾದುಗ್ಗತಂ ಆಹ – ‘‘ಗಚ್ಛ, ಸಾಮಿ, ಪಣ್ಣಂ ಪರಿಯೇಸಿತ್ವಾ ಆಹರಾ’’ತಿ। ಸೋ ಅನ್ತರಾಪಣೇ ಪಣ್ಣಂ ಅದಿಸ್ವಾ ನದೀತೀರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಅಜ್ಜ ಅಯ್ಯಾನಂ ಭೋಜನಂ ದಾತುಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪಹಟ್ಠಮಾನಸೋ ಗಾಯನ್ತೋ ಪಣ್ಣಂ ಉಚ್ಚಿನತಿ। ಮಹಾಜಾಲಂ ಖಿಪಿತ್ವಾ ಠಿತೋ ಕೇವಟ್ಟೋ ‘‘ಮಹಾದುಗ್ಗತಸ್ಸ ಸದ್ದೇನ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ತಂ ಪಕ್ಕೋಸಿತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಅತಿವಿಯ ತುಟ್ಠಚಿತ್ತೋ ಗಾಯಸಿ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಕಾರಣ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಪಣ್ಣಂ ಉಚ್ಚಿನಾಮಿ, ಸಮ್ಮಾ’’ತಿ। ‘‘ಕಿಂ ಕರಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಭೋಜೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ‘‘ಅಹೋ ಸುಖಿತೋ, ಭಿಕ್ಖು, ಸೋ ತವ ಕಿಂ ಪಣ್ಣಂ ಖಾದಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ? ‘‘ಕಿಂ ಕರೋಮಿ, ಸಮ್ಮ, ಅತ್ತನಾ ಲದ್ಧಪಣ್ಣೇನ ಭೋಜೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ? ‘‘ತೇನ ಹಿ ಏಹೀ’’ತಿ। ‘‘ಕಿಂ ಕರೋಮಿ, ಸಮ್ಮಾ’’ತಿ? ‘‘ಇಮೇ ಮಚ್ಛೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಾದಗ್ಘನಕಾನಿ ಅಡ್ಢಗ್ಘನಕಾನಿ ಕಹಾಪಣಗ್ಘನಕಾನಿ ಚ ಉದ್ದಾನಾನಿ ಕರೋಹೀ’’ತಿ। ಸೋ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ। ಬದ್ಧಬದ್ಧೇ ಮಚ್ಛೇ ನಗರವಾಸಿನೋ ನಿಮನ್ತಿತನಿಮನ್ತಿತಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಅತ್ಥಾಯ ಹರಿಂಸು। ತಸ್ಸ ಮಚ್ಛುದ್ದಾನಾನಿ ಕರೋನ್ತಸ್ಸೇವ ಭಿಕ್ಖಾಚಾರವೇಲಾ ಪಾಪುಣಿ। ಸೋ ವೇಲಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ‘‘ಗಮಿಸ್ಸಾಮಹಂ, ಸಮ್ಮ, ಅಯಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಆಗಮನವೇಲಾ’’ತಿ ಆಹ। ‘‘ಅತ್ಥಿ ಪನ ಕಿಞ್ಚಿ ಮಚ್ಛುದ್ದಾನ’’ನ್ತಿ? ‘‘ನತ್ಥಿ, ಸಮ್ಮ, ಸಬ್ಬಾನಿ ಖೀಣಾನೀ’’ತಿ। ‘‘ತೇನ ಹಿ ಮಯಾ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ಥಾಯ ವಾಲುಕಾಯ ನಿಖಣಿತ್ವಾ ಚತ್ತಾರೋ ರೋಹಿತಮಚ್ಛಾ ಠಪಿತಾ, ಸಚೇ ಭಿಕ್ಖುಂ ಭೋಜೇತುಕಾಮೋಸಿ, ಇಮೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಗಚ್ಛಾ’’ತಿ ತೇ ಮಚ್ಛೇ ತಸ್ಸ ಅದಾಸಿ।
ತಂ ದಿವಸಂ ಪನ ಸತ್ಥಾ ಪಚ್ಚೂಸಕಾಲೇ ಲೋಕಂ ವೋಲೋಕೇನ್ತೋ ಮಹಾದುಗ್ಗತಂ ಅತ್ತನೋ ಞಾಣಜಾಲಸ್ಸ ಅನ್ತೋ ಪವಿಟ್ಠಂ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಆವಜ್ಜೇನ್ತೋ ‘‘ಮಹಾದುಗ್ಗತೋ ‘ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ಭೋಜೇಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಭರಿಯಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಹಿಯ್ಯೋ ಭತಿಂ ಅಕಾಸಿ, ಕತರಂ ನು ಖೋ ಭಿಕ್ಖುಂ ಲಭಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ಮನುಸ್ಸಾ ಪಣ್ಣೇ ಆರೋಪಿತಸಞ್ಞಾಯ ಭಿಕ್ಖೂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಗೇಹೇಸು ನಿಸೀದಾಪೇಸ್ಸನ್ತಿ, ಮಹಾದುಗ್ಗತೋ ಮಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಅಞ್ಞಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ನ ಲಭಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಉಪಧಾರೇಸಿ। ಬುದ್ಧಾ ಕಿರ ದುಗ್ಗತೇಸು ಅನುಕಮ್ಪಂ ಕರೋನ್ತಿ। ತಸ್ಮಾ ಸತ್ಥಾ ಪಾತೋವ ಸರೀರಪಟಿಜಗ್ಗನಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಮಹಾದುಗ್ಗತಂ ಸಙ್ಗಣ್ಹಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಗನ್ಧಕುಟಿಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ। ಮಹಾದುಗ್ಗತೇಪಿ ಮಚ್ಛೇ ಗಹೇತ್ವಾ ಗೇಹಂ ಪವಿಸನ್ತೇ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ಪಣ್ಡುಕಮ್ಬಲಸಿಲಾಸನಂ ಉಣ್ಹಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇಸಿ। ಸೋ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಕಾರಣ’’ನ್ತಿ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ‘‘ಹಿಯ್ಯೋ, ಮಹಾದುಗ್ಗತೋ ‘ಏಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುನೋ ಭಿಕ್ಖಂ ದಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಅತ್ತನೋ ಭರಿಯಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ಭತಿಂ ಅಕಾಸಿ, ಕತರಂ ನು ಖೋ ಭಿಕ್ಖುಂ ಲಭಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ನತ್ಥೇತಸ್ಸ ಅಞ್ಞೋ ಭಿಕ್ಖು, ಸತ್ಥಾ ಪನ ಮಹಾದುಗ್ಗತಸ್ಸ ಸಙ್ಗಹಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಗನ್ಧಕುಟಿಯಂ ನಿಸಿನ್ನೋ। ಮಹಾದುಗ್ಗತೋ ಅತ್ತನೋ ಉಪಕಪ್ಪನಕಂ ಯಾಗುಭತ್ತಂ ಪಣ್ಣಸೂಪೇಯ್ಯಮ್ಪಿ ತಥಾಗತಸ್ಸ ದದೇಯ್ಯ, ‘‘ಯಂನೂನಾಹಂ ಮಹಾದುಗ್ಗತಸ್ಸ ಗೇಹಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಭತ್ತಕಾರಕಕಮ್ಮಂ ಕರೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ ಅಞ್ಞಾತಕವೇಸೇನ ತಸ್ಸ ಗೇಹಸಮೀಪಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಅತ್ಥಿ ನು ಖೋ ಕಸ್ಸಚಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಭತಿಯಾ ಕಾತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ಮಹಾದುಗ್ಗತೋ ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಆಹ – ‘‘ಸಮ್ಮ, ಕಿಂ ಕಮ್ಮಂ ಕರಿಸ್ಸಸೀ’’ತಿ? ‘‘ಅಹಂ, ಸಾಮಿ, ಸಬ್ಬಸಿಪ್ಪಿಕೋ, ಮಯ್ಹಂ ಅಜಾನನಸಿಪ್ಪಂ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಯಾಗುಭತ್ತಾದೀನಿಪಿ ಸಮ್ಪಾದೇತುಂ ಜಾನಾಮೀ’’ತಿ। ‘‘ಸಮ್ಮ, ಮಯಂ ತವ ಕಮ್ಮೇನ ಅತ್ಥಿಕಾ, ತುಯ್ಹಂ ಪನ ಕಿಞ್ಚಿ ದಾತಬ್ಬಂ ಭತಿಂ ನ ಪಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ। ‘‘ಕಿಂ ಪನ ತೇ ಕತ್ತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಏಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖಂ ದಾತುಕಾಮೋಮ್ಹಿ, ತಸ್ಸ ಯಾಗುಭತ್ತಸಂವಿಧಾನಂ ಇಚ್ಛಾಮೀ’’ತಿ। ‘‘ಸಚೇ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖಂ ದಸ್ಸಸಿ, ನ ಮೇ ಭತಿಯಾ ಅತ್ಥೋ, ಕಿಂ ಮಮ ಪುಞ್ಞಂ ನ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ? ‘‘ಏವಂ ಸನ್ತೇ ಸಾಧು, ಸಮ್ಮ, ಪವಿಸಾ’’ತಿ। ಸೋ ತಸ್ಸ ಗೇಹಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ತೇಲತಣ್ಡುಲಾದೀನಿ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಗಚ್ಛ, ಅತ್ತನೋ ಪತ್ತಭಿಕ್ಖುಂ ಆನೇಹೀ’’ತಿ ತಂ ಉಯ್ಯೋಜೇಸಿ। ದಾನವೇಯ್ಯಾವಟಿಕೋಪಿ ಪಣ್ಣೇ ಆರೋಪಿತನಿಯಾಮೇನೇವ ತೇಸಂ ತೇಸಂ ಗೇಹಾನಿ ಭಿಕ್ಖೂ ಪಹಿಣಿ।
ಮಹಾದುಗ್ಗತೋ ತಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ಪತ್ತಭಿಕ್ಖುಂ ದೇಹೀ’’ತಿ ಆಹ। ಸೋ ತಸ್ಮಿಂ ಖಣೇ ಸತಿಂ ಲಭಿತ್ವಾ ‘‘ಅಹಂ ತವ ಭಿಕ್ಖುಂ ಪಮುಟ್ಠೋ’’ತಿ ಆಹ। ಮಹಾದುಗ್ಗತೋ ತಿಖಿಣಾಯ ಸತ್ತಿಯಾ ಕುಚ್ಛಿಯಂ ಪಹಟೋ ವಿಯ, ‘‘ಸಾಮಿ, ಕಸ್ಮಾ ಮಂ ನಾಸೇಸಿ, ಅಹಂ ತಯಾ ಹಿಯ್ಯೋ ಸಮಾದಪಿತೋ ಭರಿಯಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ದಿವಸಂ ಭತಿಂ ಕತ್ವಾ ಅಜ್ಜ ಪಾತೋವ ಪಣ್ಣತ್ಥಾಯ ನದೀತೀರೇ ಆಹಿಣ್ಡಿತ್ವಾ ಆಗತೋ, ದೇಹಿ ಮೇ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖು’’ನ್ತಿ ಬಾಹಾ ಪಗ್ಗಯ್ಹ ಪರಿದೇವಿ। ಮನುಸ್ಸಾ ಸನ್ನಿಪತಿತ್ವಾ ‘‘ಕಿಮೇತಂ, ಮಹಾದುಗ್ಗತಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿಂಸು। ಸೋ ತಮತ್ಥಂ ಆರೋಚೇಸಿ। ತೇ ವೇಯ್ಯಾವಟಿಕಂ ಪುಚ್ಛಿಂಸು – ‘‘ಸಚ್ಚಂ ಕಿರ, ಸಮ್ಮ, ತಯಾ ಏಸ ‘ಭತಿಂ ಕತ್ವಾ ಏಕಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖಂ ದೇಹೀ’ತಿ ಸಮಾದಪಿತೋ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ , ಅಯ್ಯಾ’’ತಿ। ‘‘ಭಾರಿಯಂ ತೇ ಕಮ್ಮಂ ಕತಂ, ಯೋ ತ್ವಂ ಏತ್ತಕೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಸಂವಿದಹನ್ತೋ ಏತಸ್ಸ ಏಕಂ ಭಿಕ್ಖುಂ ನಾದಾಸೀ’’ತಿ। ಸೋ ತೇಸಂ ವಚನೇನ ಮಙ್ಕುಭೂತೋ ತಂ ಆಹ – ‘‘ಸಮ್ಮ ಮಹಾದುಗ್ಗತ, ಮಾ ಮಂ ನಾಸಯಿ, ಅಹಂ ತವ ಕಾರಣಾ ಮಹಾವಿಹೇಸಂ ಪತ್ತೋ, ಮನುಸ್ಸಾ ಪಣ್ಣೇ ಆರೋಪಿತನಿಯಾಮೇನ ಅತ್ತನೋ ಅತ್ತನೋ ಪತ್ತಭಿಕ್ಖೂ ನಯಿಂಸು, ಅತ್ತನೋ ಗೇಹೇ ನಿಸಿನ್ನಭಿಕ್ಖುಂ ನೀಹರಿತ್ವಾ ದೇನ್ತೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ, ಸತ್ಥಾ ಪನ ಮುಖಂ ಧೋವಿತ್ವಾ ಗನ್ಧಕುಟಿಯಮೇವ ನಿಸಿನ್ನೋ, ರಾಜಯುವರಾಜಸೇನಾಪತಿಆದಯೋ ಸತ್ಥು ಗನ್ಧಕುಟಿತೋ ನಿಕ್ಖಮನಂ ಓಲೋಕೇನ್ತಾ ನಿಸಿನ್ನಾ ಸತ್ಥು ಪತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ‘ಗಮಿಸ್ಸಾಮಾ’ತಿ। ಬುದ್ಧಾ ನಾಮ ದುಗ್ಗತೇ ಅನುಕಮ್ಪಂ ಕರೋನ್ತಿ, ತ್ವಂ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘ದುಗ್ಗತೋಮ್ಹಿ, ಭನ್ತೇ, ಮಮ ಸಙ್ಗಹಂ ಕರೋಥಾ’ತಿ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದ, ಸಚೇ ತೇ ಪುಞ್ಞಂ ಅತ್ಥಿ, ಅದ್ಧಾ ಲಚ್ಛಸೀ’’ತಿ।
ಸೋ ವಿಹಾರಂ ಅಗಮಾಸಿ। ಅಥ ನಂ ಅಞ್ಞೇಸು ದಿವಸೇಸು ವಿಹಾರೇ ವಿಘಾಸಾದಭಾವೇನ ದಿಟ್ಠತ್ತಾ ರಾಜಯುವರಾಜಾದಯೋ, ‘‘ಮಹಾದುಗ್ಗತ, ನ ತಾವ ಭತ್ತಕಾಲೋ, ಕಸ್ಮಾ ತ್ವಂ ಆಗಚ್ಛಸೀ’’ತಿ ಆಹಂಸು। ಸೋ ‘‘ಜಾನಾಮಿ, ಸಾಮಿ, ‘ನ ತಾವ ಭತ್ತಕಾಲೋ’ತಿ। ಸತ್ಥಾರಂ ಪನ ವನ್ದಿತುಂ ಆಗಚ್ಛಾಮೀ’’ತಿ ವದನ್ತೋ ಗನ್ತ್ವಾ ಗನ್ಧಕುಟಿಯಾ ಉಮ್ಮಾರೇ ಸೀಸಂ ಠಪೇತ್ವಾ ಪಞ್ಚಪತಿಟ್ಠಿತೇನ ವನ್ದಿತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಇಮಸ್ಮಿಂ ನಗರೇ ಮಯಾ ದುಗ್ಗತತರೋ ನತ್ಥಿ, ಅವಸ್ಸಯೋ ಮೇ ಹೋಥ, ಕರೋಥ ಮೇ ಸಙ್ಗಹ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ಸತ್ಥಾ ಗನ್ಧಕುಟಿದ್ವಾರಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ಪತ್ತಂ ನೀಹರಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಹತ್ಥೇ ಠಪೇಸಿ। ಸೋ ಚಕ್ಕವತ್ತಿಸಿರಿಂ ಪತ್ತೋ ವಿಯ ಅಹೋಸಿ, ರಾಜಯುವರಾಜಾದಯೋ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಸ್ಸ ಮುಖಾನಿ ಓಲೋಕಯಿಂಸು। ಸತ್ಥಾರಾ ದಿನ್ನಪತ್ತಞ್ಹಿ ಕೋಚಿ ಇಸ್ಸರಿಯವಸೇನ ಗಹೇತುಂ ಸಮತ್ಥೋ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ಏವಂ ಪನ ವದಿಂಸು, ‘‘ಸಮ್ಮ ಮಹಾದುಗ್ಗತ, ಸತ್ಥು ಪತ್ತಂ ಅಮ್ಹಾಕಂ ದೇಹಿ ಏತ್ತಕಂ ನಾಮ ತೇ ಧನಂ ದಸ್ಸಾಮ, ತ್ವಂ ದುಗ್ಗತೋ ಧನಂ ಗಣ್ಹಾಹಿ, ಕಿಂ ತೇ ಪತ್ತೇನಾ’’ತಿ? ಮಹಾದುಗ್ಗತೋ ‘‘ನ ಕಸ್ಸಚಿ ದಸ್ಸಾಮಿ, ನ ಮೇ ಧನೇನ ಅತ್ಥೋ, ಸತ್ಥಾರಂಯೇವ ಭೋಜೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಆಹ। ಅವಸೇಸಾ ತಂ ಯಾಚಿತ್ವಾ ಪತ್ತಂ ಅಲಭಿತ್ವಾ ನಿವತ್ತಿಂಸು। ರಾಜಾ ಪನ ‘‘ಮಹಾದುಗ್ಗತೋ ಧನೇನ ಪಲೋಭಿಯಮಾನೋಪಿ ಸತ್ಥು ಪತ್ತಂ ನ ದೇತಿ, ಸತ್ಥಾರಾ ಚ ಸಯಂ ದಿನ್ನಪತ್ತಂ ಕೋಚಿ ಗಹೇತುಂ ನ ಸಕ್ಕೋತಿ, ಇಮಸ್ಸ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮೋ ನಾಮ ಕಿತ್ತಕೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಇಮಿನಾ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮಸ್ಸ ದಿನ್ನಕಾಲೇ ಸತ್ಥಾರಂ ಆದಾಯ ಗೇಹಂ ನೇತ್ವಾ ಮಯ್ಹಂ ಸಮ್ಪಾದಿತಂ ಆಹಾರಂ ದಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಾ ಸದ್ಧಿಂಯೇವ ಅಗಮಾಸಿ। ಸಕ್ಕೋಪಿ ದೇವರಾಜಾ ಯಾಗುಖಜ್ಜಕಭತ್ತಸೂಪೇಯ್ಯಪಣ್ಣಾದೀನಿ ಸಮ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಸತ್ಥು ನಿಸೀದನಾರಹಂ ಆಸನಂ ಪಞ್ಞಪೇತ್ವಾ ನಿಸೀದಿ।
ಮಹಾದುಗ್ಗತೋ ಸತ್ಥಾರಂ ನೇತ್ವಾ ‘‘ಪವಿಸಥ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ಆಹ। ವಸನಗೇಹಞ್ಚಸ್ಸ ನೀಚಂ ಹೋತಿ, ಅನೋನತೇನ ಪವಿಸಿತುಂ ನ ಸಕ್ಕಾ। ಬುದ್ಧಾ ಚ ನಾಮ ಗೇಹಂ ಪವಿಸನ್ತಾ ನ ಓನಮಿತ್ವಾ ಪವಿಸನ್ತಿ। ಗೇಹಞ್ಹಿ ಪವಿಸನಕಾಲೇ ಮಹಾಪಥವೀ ವಾ ಹೇಟ್ಠಾ ಓಗಚ್ಛತಿ, ಗೇಹಂ ವಾ ಉದ್ಧಂ ಗಚ್ಛತಿ। ಇದಂ ತೇಸಂ ಸುದಿನ್ನದಾನಸ್ಸ ಫಲಂ। ಪುನ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಗತಕಾಲೇ ಸಬ್ಬಂ ಪಾಕತಿಕಮೇವ ಹೋತಿ। ತಸ್ಮಾ ಸತ್ಥಾ ಠಿತಕೋವ ಗೇಹಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ಸಕ್ಕೇನ ಪಞ್ಞತ್ತಾಸನೇ ನಿಸೀದಿ। ಸತ್ಥರಿ ನಿಸಿನ್ನೇ ರಾಜಾ ಆಹ – ‘‘ಸಮ್ಮ ಮಹಾದುಗ್ಗತ, ತಯಾ ಅಮ್ಹಾಕಂ ಯಾಚನ್ತಾನಮ್ಪಿ ಸತ್ಥು ಪತ್ತೋ ನ ದಿನ್ನೋ, ಪಸ್ಸಾಮ ತಾವ, ಕೀದಿಸೋ ತೇ ಸತ್ಥು ಸಕ್ಕಾರೋ ಕತೋ’’ತಿ? ಅಥಸ್ಸ ಸಕ್ಕೋ ಯಾಗುಖಜ್ಜಕಾದೀನಿ ವಿವರಿತ್ವಾ ದಸ್ಸೇಸಿ। ತೇಸಂ ವಾಸಗನ್ಧೋ ಸಕಲನಗರಂ ಛಾದೇತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ರಾಜಾ ಯಾಗುಆದೀನಿ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಭಗವನ್ತಂ ಆಹ – ‘‘ಭನ್ತೇ, ‘ಅಹಂ ಮಹಾದುಗ್ಗತಸ್ಸ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮೋ ಕಿತ್ತಕೋ ಭವಿಸ್ಸತಿ, ಇಮಿನಾ ದೇಯ್ಯಧಮ್ಮೇ ದಿನ್ನೇ ಸತ್ಥಾರಂ ಗೇಹಂ ನೇತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಸಮ್ಪಾದಿತಂ ಆಹಾರಂ ದಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಆಗತೋ, ಮಯಾ ಏವರೂಪೋ ಆಹಾರೋ ನ ದಿಟ್ಠಪುಬ್ಬೋ, ಮಯಿ ಇಧ ಠಿತೇ ಮಹಾದುಗ್ಗತೋ ಕಿಲಮೇಯ್ಯ, ಗಚ್ಛಾಮಹ’’ನ್ತಿ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ। ಸಕ್ಕೋಪಿ ಸತ್ಥಾರಂ ಯಾಗುಆದೀನಿ ದತ್ವಾ ಸಕ್ಕಚ್ಚಂ ಪರಿವಿಸಿ। ಸತ್ಥಾಪಿ ಕತಭತ್ತಕಿಚ್ಚೋ ಅನುಮೋದನಂ ಕತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ಪಕ್ಕಾಮಿ।
ಸಕ್ಕೋ ಮಹಾದುಗ್ಗತಸ್ಸ ಸಞ್ಞಂ ಅದಾಸಿ। ಸೋ ಪತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ಅನುಗಚ್ಛಿ। ಸಕ್ಕೋ ನಿವತ್ತಿತ್ವಾ ಮಹಾದುಗ್ಗತಸ್ಸ ಗೇಹದ್ವಾರೇ ಠಿತೋ ಆಕಾಸಂ ಓಲೋಕೇಸಿ। ತಾವದೇವ ಆಕಾಸತೋ ಸತ್ತರತನವಸ್ಸಂ ವಸ್ಸಿತ್ವಾ ತಸ್ಸ ಗೇಹೇ ಸಬ್ಬಭಾಜನಾನಿ ಪೂರೇತ್ವಾ ಸಕಲಂ ಗೇಹಂ ಪೂರೇಸಿ। ತಸ್ಸ ಗೇಹೇ ಓಕಾಸೋ ನಾಹೋಸಿ। ತಸ್ಸ ಭರಿಯಾ ದಾರಕೇ ಹತ್ಥೇಸು ಗಹೇತ್ವಾ ನೀಹರಿತ್ವಾ ಬಹಿ ಅಟ್ಠಾಸಿ। ಸೋ ಸತ್ಥಾರಂ ಅನುಗನ್ತ್ವಾ ನಿವತ್ತೋ ದಾರಕೇ ಬಹಿ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಇದ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ಸಾಮಿ, ಸಕಲಂ ನೋ ಗೇಹಂ ಸತ್ತಹಿ ರತನೇಹಿ ಪುಣ್ಣಂ, ಪವಿಸಿತುಂ ಓಕಾಸೋ ನತ್ಥೀ’’ತಿ। ಸೋ ‘‘ಅಜ್ಜೇವ ಮೇ ದಾನೇನ ವಿಪಾಕೋ ದಿನ್ನೋ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ರಞ್ಞೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ, ‘‘ಕಸ್ಮಾ ಆಗತೋಸೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ಆಹ –‘‘ದೇವ, ಗೇಹಂ ಮೇ ಸತ್ತಹಿ ರತನೇಹಿ ಪುಣ್ಣಂ, ತಂ ಧನಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ। ರಾಜಾ ‘‘ಅಹೋ ಬುದ್ಧಾನಂ ದಿನ್ನದಾನಂ, ಅಜ್ಜೇವ ಮತ್ಥಕಂ ಪತ್ತ’’ನ್ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ತಂ ಆಹ – ‘‘ಕಿಂ ತೇ ಲದ್ಧುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ? ‘‘ಧನಹರಣತ್ಥಾಯ ಸಕಟಸಹಸ್ಸಂ, ದೇವಾ’’ತಿ। ರಾಜಾ ಸಕಟಸಹಸ್ಸಂ ಪೇಸೇತ್ವಾ ಧನಂ ಆಹರಾಪೇತ್ವಾ ರಾಜಙ್ಗಣೇ ಓಕಿರಾಪೇಸಿ। ತಾಲಪ್ಪಮಾಣೋ ರಾಸಿ ಅಹೋಸಿ। ರಾಜಾ ನಗರೇ ಸನ್ನಿಪಾತಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಇಮಸ್ಮಿಂ ನಗರೇ ಅತ್ಥಿ ಕಸ್ಸಚಿ ಏತ್ತಕಂ ಧನ’’ನ್ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ನತ್ಥಿ, ದೇವಾ’’ತಿ। ‘‘ಏವಂ ಮಹಾಧನಸ್ಸ ಕಿಂ ಕಾತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ? ‘‘ಸೇಟ್ಠಿಟ್ಠಾನಂ ದಾತುಂ ವಟ್ಟತಿ, ದೇವಾ’’ತಿ। ರಾಜಾ ತಸ್ಸ ಮಹಾಸಕ್ಕಾರಂ ಕತ್ವಾ ಸೇಟ್ಠಿಟ್ಠಾನಂ ದಾಪೇಸಿ।
ಅಥಸ್ಸ ಪುಬ್ಬೇ ಏಕಸ್ಸ ಸೇಟ್ಠಿನೋ ಗೇಹಟ್ಠಾನಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ‘‘ಏತ್ಥ ಜಾತೇ ಗಚ್ಛೇ ಹರಾಪೇತ್ವಾ ಗೇಹಂ ಉಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ವಸಾಹೀ’’ತಿ ಆಹ। ತಸ್ಸ ತಂ ಠಾನಂ ಸೋಧೇತ್ವಾ ಸಮಂ ಕತ್ವಾ ಭೂಮಿಯಾ ಖಞ್ಞಮಾನಾಯ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಆಹಚ್ಚ ನಿಧಿಕುಮ್ಭಿಯೋ ಉಟ್ಠಹಿಂಸು। ತೇನ ರಞ್ಞೋ ಆರೋಚಿತೇ ‘‘ತವ ಪುಞ್ಞೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ, ತ್ವಮೇವ ಗಣ್ಹಾಹೀ’’ತಿ ಆಹ। ಸೋ ಗೇಹಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ಸತ್ತಾಹಂ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ಮಹಾದಾನಂ ಅದಾಸಿ। ತತೋ ಪರಮ್ಪಿ ಯಾವತಾಯುಕಂ ತಿಟ್ಠನ್ತೋ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕರಿತ್ವಾ ಆಯುಪರಿಯೋಸಾನೇ ದೇವಲೋಕೇ ನಿಬ್ಬತ್ತೋ।
ಏಕಂ ಬುದ್ಧನ್ತರಂ ದಿಬ್ಬಸಮ್ಪತ್ತಿಂ ಅನುಭವಿತ್ವಾ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಬುದ್ಧುಪ್ಪಾದೇ ತತೋ ಚುತೋ ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಸಾರಿಪುತ್ತತ್ಥೇರಸ್ಸೂಪಟ್ಠಾಕಕುಲೇ ಸೇಟ್ಠಿಧೀತು ಕುಚ್ಛಿಯಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹಿ। ಅಥಸ್ಸಾ ಮಾತಾಪಿತರೋ ಗಬ್ಭಸ್ಸ ಪತಿಟ್ಠಿತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಗಬ್ಭಪರಿಹಾರಂ ಅದಂಸು। ತಸ್ಸಾ ಅಪರೇನ ಸಮಯೇನ ಏವರೂಪೋ ದೋಹಳೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ – ‘‘ಅಹೋ ವತಾಹಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಾಪತಿಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಭಿಕ್ಖುಸತಾನಂ ರೋಹಿತಮಚ್ಛರಸೇನ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಕಾಸಾಯಾನಿ ವತ್ಥಾನಿ ನಿವಾಸೇತ್ವಾ ಆಸನಪರಿಯನ್ತೇ ನಿಸಿನ್ನಾ ತೇಸಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಉಚ್ಛಿಟ್ಠಭತ್ತಂ ಪರಿಭುಞ್ಜೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ। ಸಾ ಮಾತಾಪಿತೂನಂ ಆರೋಚೇತ್ವಾ ತಥಾ ಅಕಾಸಿ, ದೋಹಳೋ ಪಟಿಪಸ್ಸಮ್ಭಿ। ಅಥಸ್ಸಾ ತತೋ ಅಪರೇಸುಪಿ ಸತ್ತಸು ಮಙ್ಗಲೇಸು ರೋಹಿತಮಚ್ಛರಸೇನೇವ ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿತ್ಥೇರಪ್ಪಮುಖಾನಿ ಪಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖುಸತಾನಿ ಭೋಜೇಸುಂ। ಸಬ್ಬಂ ತಿಸ್ಸಕುಮಾರಸ್ಸ ವತ್ಥುಮ್ಹಿ ವುತ್ತನಿಯಾಮೇನೇವ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಅಯಮಸ್ಸ ಪನ ಮಹಾದುಗ್ಗತಕಾಲೇ ದಿನ್ನಸ್ಸ ರೋಹಿತಮಚ್ಛರಸದಾನಸ್ಸೇವ ನಿಸ್ಸನ್ದೋ। ನಾಮಗ್ಗಹಣದಿವಸೇ ಪನಸ್ಸ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ದಾಸಸ್ಸ ವೋ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ ದೇಥಾ’’ತಿ ಮಾತರಾ ವುತ್ತೇ ಥೇರೋ ಆಹ – ‘‘ಕೋನಾಮೋ ಅಯಂ ದಾರಕೋ’’ತಿ? ‘‘ಭನ್ತೇ, ಇಮಸ್ಸ ದಾರಕಸ್ಸ ಕುಚ್ಛಿಯಂ ಪಟಿಸನ್ಧಿಗ್ಗಹಣತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಗೇಹೇ ಜಳಾ ಏಳಮೂಗಾಪಿ ಪಣ್ಡಿತಾ ಜಾತಾ, ತಸ್ಮಾ ಮೇ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಪಣ್ಡಿತೋತ್ವೇವ ನಾಮಂ ಭವಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ಥೇರೋ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ ಅದಾಸಿ। ಜಾತದಿವಸತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಪನಸ್ಸ ‘‘ನಾಹಂ ಮಮ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಅಜ್ಝಾಸಯಂ ಭಿನ್ದಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಮಾತು ಚಿತ್ತಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜಿ। ಸೋ ಸತ್ತವಸ್ಸಿಕಕಾಲೇ ಮಾತರಂ ಆಹ – ‘‘ಅಮ್ಮ, ಥೇರಸ್ಸ ಸನ್ತಿಕೇ ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ। ‘‘ಸಾಧು, ತಾತ, ‘ಅಹಂ ತವ ಅಜ್ಝಾಸಯಂ ನ ಭಿನ್ದಿಸ್ಸಾಮಿಚ್ಚೇವ ಮನಂ ಉಪ್ಪಾದೇಸಿ’’’ನ್ತಿ ವತ್ವಾ ಥೇರಂ ನಿಮನ್ತೇತ್ವಾ ಭೋಜೇತ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ದಾಸೋ ವೋ ಪಬ್ಬಜಿತುಕಾಮೋ, ಅಹಂ ಇಮಂ ಸಾಯನ್ಹಸಮಯೇ ವಿಹಾರಂ ಆನೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಥೇರಂ ಉಯ್ಯೋಜೇತ್ವಾ ಞಾತಕೇ ಸನ್ನಿಪಾತಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಮಮ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಗಿಹಿಕಾಲೇ ಕತ್ತಬ್ಬಸಕ್ಕಾರಂ ಅಜ್ಜೇವ ಕರಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಮಹನ್ತಂ ಸಕ್ಕಾರಂ ಕಾರೇತ್ವಾ ತಂ ಆದಾಯ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಇಮಂ, ಭನ್ತೇ, ಪಬ್ಬಾಜೇಥಾ’’ತಿ ಥೇರಸ್ಸ ಅದಾಸಿ।
ಥೇರೋ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾಯ ದುಕ್ಕರಭಾವಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ‘‘ಕರಿಸ್ಸಾಮಹಂ, ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಓವಾದ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ತೇನ ಹಿ ಏಹೀ’’ತಿ ಕೇಸೇ ತೇಮೇತ್ವಾ ತಚಪಞ್ಚಕಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಆಚಿಕ್ಖಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಾಜೇಸಿ। ಮಾತಾಪಿತರೋಪಿಸ್ಸ ಸತ್ತಾಹಂ ವಿಹಾರೇಯೇವ ವಸನ್ತಾ ಬುದ್ಧಪ್ಪಮುಖಸ್ಸ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸ್ಸ ರೋಹಿತಮಚ್ಛರಸೇನೇವ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಸತ್ತಮೇ ದಿವಸೇ ಸಾಯಂ ಗೇಹಂ ಅಗಮಂಸು। ಥೇರೋ ಅಟ್ಠಮೇ ದಿವಸೇ ಅನ್ತೋಗಾಮಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ತಂ ಆದಾಯ ಗಚ್ಛತಿ, ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇನ ಸದ್ಧಿಂ ನಾಗಮಾಸಿ। ಕಿಂ ಕಾರಣಾ? ನ ತಾವಸ್ಸ ಪತ್ತಚೀವರಗ್ಗಹಣಾನಿ ವಾ ಇರಿಯಾಪಥೋ ವಾ ಪಾಸಾದಿಕೋ ಹೋತಿ, ಅಪಿಚ ವಿಹಾರೇ ಥೇರಸ್ಸ ಕತ್ತಬ್ಬವತ್ತಂ ಅತ್ಥಿ। ಥೇರೋ ಹಿ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘೇ ಅನ್ತೋಗಾಮಂ ಪವಿಟ್ಠೇ ಸಕಲವಿಹಾರಂ ವಿಚರನ್ತೋ ಅಸಮ್ಮಜ್ಜನಟ್ಠಾನಂ ಸಮ್ಮಜ್ಜಿತ್ವಾ ತುಚ್ಛಭಾಜನೇಸು ಪಾನೀಯಪರಿಭೋಜನೀಯಾನಿ ಉಪಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ದುನ್ನಿಕ್ಖಿತ್ತಾನಿ ಮಞ್ಚಪೀಠಾದೀನಿ ಪಟಿಸಾಮೇತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಗಾಮಂ ಪವಿಸತಿ। ಅಪಿಚ ‘‘ಅಞ್ಞತಿತ್ಥಿಯಾ ತುಚ್ಛವಿಹಾರಂ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ‘ಪಸ್ಸಥ ಸಮಣಸ್ಸ ಗೋತಮಸ್ಸ ಸಾವಕಾನಂ ನಿಸಿನ್ನಟ್ಠಾನಾನೀ’ತಿ ವತ್ತುಂ ಮಾ ಲಭಿಂಸೂ’’ತಿ ಸಕಲವಿಹಾರಂ ಪಟಿಜಗ್ಗಿತ್ವಾ ಪಚ್ಛಾ ಗಾಮಂ ಪವಿಸತಿ। ತಸ್ಮಾ ತಂ ದಿವಸಮ್ಪಿ ಸಾಮಣೇರೇನ ಪತ್ತಚೀವರಂ ಗಾಹಾಪೇತ್ವಾ ದಿವಾತರಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪಾವಿಸಿ।
ಸಾಮಣೇರೋ ಉಪಜ್ಝಾಯೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಅನ್ತರಾಮಗ್ಗೇ ಮಾತಿಕಂ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಇದಂ ಕಿಂ ನಾಮಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ಮಾತಿಕಾ ನಾಮ, ಸಾಮಣೇರಾ’’ತಿ। ‘‘ಇಮಾಯ ಕಿಂ ಕರೋನ್ತೀ’’ತಿ? ‘‘ಇತೋ ಚಿತೋ ಚ ಉದಕಂ ಆಹರಿತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಸಸ್ಸಕಮ್ಮಂ ಸಮ್ಪಾದೇನ್ತೀ’’ತಿ। ‘‘ಕಿಂ ಪನ, ಭನ್ತೇ, ಉದಕಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ? ‘‘ನತ್ಥಾವುಸೋ’’ತಿ। ‘‘ಏವರೂಪಂ ಅಚಿತ್ತಕಂ ಅತ್ತನೋ ಇಚ್ಛಿತಟ್ಠಾನಂ ಹರನ್ತಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ‘‘ಆಮಾವುಸೋ’’ತಿ। ಸೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಸಚೇ ಏವರೂಪಮ್ಪಿ ಅಚಿತ್ತಕಂ ಅತ್ತನೋ ಇಚ್ಛಿತಿಚ್ಛಿತಟ್ಠಾನಂ ಹರಿತ್ವಾ ಕಮ್ಮಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಕಸ್ಮಾ ಸಚಿತ್ತಕಾಪಿ ಚಿತ್ತಂ ಅತ್ತನೋ ವಸೇ ವತ್ತೇತ್ವಾ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕಾತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ। ಅಥೇಸೋ ಪುರತೋ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ಉಸುಕಾರೇ ಸರದಣ್ಡಕಂ ಅಗ್ಗಿಮ್ಹಿ ತಾಪೇತ್ವಾ ಅಕ್ಖಿಕೋಟಿಯಾ ಓಲೋಕೇತ್ವಾ ಉಜುಕಂ ಕರೋನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಇಮೇ, ಭನ್ತೇ, ಕೇ ನಾಮಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ಉಸುಕಾರಾ ನಾಮಾವುಸೋ’’ತಿ। ‘‘ಕಿಂ ಪನೇತೇ ಕರೋನ್ತೀ’’ತಿ? ‘‘ಅಗ್ಗಿಮ್ಹಿ ತಾಪೇತ್ವಾ ಸರದಣ್ಡಕಂ ಉಜುಂ ಕರೋನ್ತೀ’’ತಿ। ‘‘ಸಚಿತ್ತಕೋ, ಭನ್ತೇ, ಏಸೋ’’ತಿ? ‘‘ಅಚಿತ್ತಕೋ, ಆವುಸೋ’’ತಿ । ಸೋ ಚಿನ್ತೇಸಿ – ‘‘ಸಚೇ ಅಚಿತ್ತಕಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಗ್ಗಿಮ್ಹಿ ತಾಪೇತ್ವಾ ಉಜುಂ ಕರೋನ್ತಿ, ಕಸ್ಮಾ ಸಚಿತ್ತಕಾಪಿ ಅತ್ತನೋ ಚಿತ್ತಂ ವಸೇ ವತ್ತೇತ್ವಾ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕಾತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ। ಅಥೇಸೋ ಪುರತೋ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ದಾರೂನಿ ಅರನೇಮಿನಾಭಿಆದೀನಿ ತಚ್ಛನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಇಮೇ ಕೇ ನಾಮಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ತಚ್ಛಕಾ ನಾಮಾವುಸೋ’’ತಿ। ‘‘ಕಿಂ ಪನೇತೇ ಕರೋನ್ತೀ’’ತಿ? ‘‘ದಾರೂನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಯಾನಕಾದೀನಂ ಚಕ್ಕಾದೀನಿ ಕರೋನ್ತಿ, ಆವುಸೋ’’ತಿ। ‘‘ಏತಾನಿ ಪನ ಸಚಿತ್ತಕಾನಿ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ‘‘ಅಚಿತ್ತಕಾನಿ, ಆವುಸೋ’’ತಿ। ಅಥಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಸಚೇ ಅಚಿತ್ತಕಾನಿ ಕಟ್ಠಕಲಿಙ್ಗರಾನಿ ಗಹೇತ್ವಾ ಚಕ್ಕಾದೀನಿ ಕರೋನ್ತಿ, ಕಸ್ಮಾ ಸಚಿತ್ತಕಾ ಅತ್ತನೋ ಚಿತ್ತಂ ವಸೇ ವತ್ತೇತ್ವಾ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕಾತುಂ ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ। ಸೋ ಇಮಾನಿ ಕಾರಣಾನಿ ದಿಸ್ವಾ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಸಚೇ ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪತ್ತಚೀವರೇ ತುಮ್ಹೇ ಗಣ್ಹೇಯ್ಯಾಥ, ಅಹಂ ನಿವತ್ತೇಯ್ಯ’’ನ್ತಿ। ಥೇರೋ ‘‘ಅಯಂ ಅಧುನಾ ಪಬ್ಬಜಿತೋ ದಹರಸಾಮಣೇರೋ ಮಂ ಅನುಬನ್ಧಮಾನೋ ಏವಂ ವದೇತೀ’’ತಿ ಚಿತ್ತಂ ಅನುಪ್ಪಾದೇತ್ವಾವ ‘‘ಆಹರ, ಸಾಮಣೇರಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಪತ್ತಚೀವರಂ ಅಗ್ಗಹೇಸಿ।
ಸಾಮಣೇರೋಪಿ ಉಪಜ್ಝಾಯಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ನಿವತ್ತನ್ತೋ, ‘‘ಭನ್ತೇ, ಮಯ್ಹಂ ಆಹಾರಂ ಆಹರನ್ತೋ ರೋಹಿತಮಚ್ಛರಸೇನೇವ ಆಹರೇಯ್ಯಾಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ‘‘ಕಥಂ ಲಭಿಸ್ಸಾಮಾವುಸೋ’’ತಿ? ‘‘ಭನ್ತೇ, ಅತ್ತನೋ ಪುಞ್ಞೇನ ಅಲಭನ್ತಾ ಮಮ ಪುಞ್ಞೇನ ಲಭಿಸ್ಸಥಾ’’ತಿ ಆಹ। ಥೇರೋ ‘‘ದಹರಸಾಮಣೇರಸ್ಸ ಬಹಿ ನಿಸಿನ್ನಕಸ್ಸ ಪರಿಪನ್ಥೋಪಿ ಭವೇಯ್ಯಾ’’ತಿ ಕುಞ್ಜಿಕಂ ದತ್ವಾ ‘‘ಮಯ್ಹಂ ವಸನಗಬ್ಭಸ್ಸ ದ್ವಾರಂ ವಿವರಿತ್ವಾ ಅನ್ತೋ ಪವಿಸಿತ್ವಾ ನಿಸೀದೇಯ್ಯಾಸೀ’’ತಿ ಆಹ। ಸೋ ತಥಾ ಕತ್ವಾ ಅತ್ತನೋ ಕರಜಕಾಯೇ ಞಾಣಂ ಓತಾರೇತ್ವಾ ಅತ್ತಭಾವಂ ಸಮ್ಮಸನ್ತೋ ನಿಸೀದಿ। ಅಥಸ್ಸ ಗುಣತೇಜೇನ ಸಕ್ಕಸ್ಸ ಆಸನಂ ಉಣ್ಹಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇಸಿ। ಸೋ ‘‘ಕಿಂ ನು ಖೋ ಕಾರಣ’’ನ್ತಿ ಉಪಧಾರೇನ್ತೋ ‘‘ಪಣ್ಡಿತಸಾಮಣೇರೋ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಪತ್ತಚೀವರಂ ದತ್ವಾ ‘ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ನಿವತ್ತೋ, ಮಯಾಪಿ ತತ್ಥ ಗನ್ತುಂ ವಟ್ಟತೀ’’ತಿ ಚಿನ್ತೇತ್ವಾ ಚತ್ತಾರೋ ಮಹಾರಾಜೇ ಆಮನ್ತೇತ್ವಾ ‘‘ವಿಹಾರಸ್ಸ ಉಪವನೇ ವಸನ್ತೇ ಸಕುಣೇ ಪಲಾಪೇತ್ವಾ ಸಮನ್ತತೋ ಆರಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಚನ್ದದೇವಪುತ್ತಂ ‘‘ಚನ್ದಮಣ್ಡಲಂ ಆಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹಾಹೀ’’ತಿ, ಸೂರಿಯದೇವಪುತ್ತಂ ‘‘ಸೂರಿಯಮಣ್ಡಲಂ ಆಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹಾಹೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಸಯಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಆವಿಞ್ಛನರಜ್ಜುಟ್ಠಾನೇ ಆರಕ್ಖಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಅಟ್ಠಾಸಿ, ವಿಹಾರೇ ಪುರಾಣಪಣ್ಣಸ್ಸ ಪತನ್ತಸ್ಸಪಿ ಸದ್ದೋ ನಾಹೋಸಿ, ಸಾಮಣೇರಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ಏಕಗ್ಗಂ ಅಹೋಸಿ। ಸೋ ಅನ್ತರಾಭತ್ತೇಯೇವ ಅತ್ತಭಾವಂ ಸಮ್ಮಸಿತ್ವಾ ತೀಣಿ ಫಲಾನಿ ಪಾಪುಣಿ।
ಥೇರೋಪಿ ‘‘ಸಾಮಣೇರೋ ವಿಹಾರೇ ನಿಸಿನ್ನೋ, ತಸ್ಸ ಉಪಕಪ್ಪನಕಂ ಭೋಜನಂ ಅಸುಕಕುಲೇ ನಾಮ ಸಕ್ಕಾ ಲದ್ಧು’’ನ್ತಿ ಏಕಂ ಪೇಮಗಾರವಯುತ್ತಂ ಉಪಟ್ಠಾಕಕುಲಂ ಅಗಮಾಸಿ। ತತ್ಥ ಚ ಮನುಸ್ಸಾ ತಂ ದಿವಸಂ ರೋಹಿತಮಚ್ಛೇ ಲಭಿತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸೇವ ಆಗಮನಂ ಓಲೋಕೇನ್ತೋ ನಿಸೀದಿಂಸು। ತೇ ಥೇರಂ ಆಗಚ್ಛನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ , ‘‘ಭನ್ತೇ, ಭದ್ದಕಂ ವೋ ಕತಂ ಇಧಾಗಚ್ಛನ್ತೇಹೀ’’ತಿ ಅನ್ತೋಗೇಹೇ ಪವೇಸೇತ್ವಾ ಯಾಗುಖಜ್ಜಕಾದೀನಿ ದತ್ವಾ ರೋಹಿತಮಚ್ಛರಸೇನಸ್ಸ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಅದಂಸು। ಥೇರೋ ಹರಣಾಕಾರಂ ದಸ್ಸೇಸಿ। ಮನುಸ್ಸಾ ‘‘ಪರಿಭುಞ್ಜಥ, ಭನ್ತೇ, ಹರಣಕಭತ್ತಮ್ಪಿ ಲಭಿಸ್ಸಥಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಾವಸಾನೇ ಪತ್ತಂ ರೋಹಿತಮಚ್ಛರಸಭೋಜನಸ್ಸ ಪೂರೇತ್ವಾ ಅದಂಸು। ಥೇರೋ ‘‘ಸಾಮಣೇರೋ ಮೇ ಛಾತೋ’’ತಿ ಸೀಘಂ ಅಗಮಾಸಿ। ಸತ್ಥಾಪಿ ತಂ ದಿವಸಂ ಕಾಲಸ್ಸೇವ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ವಿಹಾರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಏವಂ ಆವಜ್ಜೇಸಿ – ‘‘ಪಣ್ಡಿತಸಾಮಣೇರೋ ಉಪಜ್ಝಾಯಸ್ಸ ಪತ್ತಚೀವರಂ ದತ್ವಾ ‘ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’ತಿ ನಿವತ್ತೋ, ನಿಪ್ಫಜ್ಜಿಸ್ಸತಿ ನು ಖೋ ಅಸ್ಸ ಪಬ್ಬಜಿತಕಿಚ್ಚ’’ನ್ತಿ ಉಪಧಾರೇನ್ತೋ ತಿಣ್ಣಂ ಫಲಾನಂ ಪತ್ತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ‘‘ಅರಹತ್ತಸ್ಸ ಉಪನಿಸ್ಸಯೋ ಅತ್ಥಿ, ನತ್ಥೀ’’ತಿ ಆವಜ್ಜೇನ್ತೋ ‘‘ಅತ್ಥೀ’’ತಿ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಪುರೇಭತ್ತಮೇವ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತುಂ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸತಿ, ನ ಸಕ್ಖಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಉಪಧಾರೇನ್ತೋ ‘‘ಸಕ್ಖಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ ಅಞ್ಞಾಸಿ। ಅಥಸ್ಸ ಏತದಹೋಸಿ – ‘‘ಸಾರಿಪುತ್ತೋ ಸಾಮಣೇರಸ್ಸ ಭತ್ತಂ ಆದಾಯ ಸೀಘಂ ಆಗಚ್ಛತಿ, ಅನ್ತರಾಯಮ್ಪಿಸ್ಸ ಕರೇಯ್ಯ ದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕೇ ಆರಕ್ಖಂ ಗಹೇತ್ವಾ ನಿಸೀದಿಸ್ಸಾಮಿ, ಅಥ ನಂ ಪಞ್ಹಂ ಪುಚ್ಛಿಸ್ಸಾಮಿ, ತಸ್ಮಿಂ ಪಞ್ಹೇ ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿಯಮಾನೇ ಸಾಮಣೇರೋ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ತತೋ ಗನ್ತ್ವಾ ದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕೇ ಠತ್ವಾ ಸಮ್ಪತ್ತಂ ಥೇರಂ ಚತ್ತಾರೋ ಪಞ್ಹೇ ಪುಚ್ಛಿ, ಪುಟ್ಠಂ ಪುಟ್ಠಂ ಪಞ್ಹಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸಿ।
ತತ್ರಿದಂ ಪುಚ್ಛಾವಿಸ್ಸಜ್ಜನಂ – ಸತ್ಥಾ ಕಿರ ನಂ ಆಹ – ‘‘ಸಾರಿಪುತ್ತ, ಕಿಂ ತೇ ಲದ್ಧ’’ನ್ತಿ? ‘‘ಆಹಾರೋ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ। ‘‘ಆಹಾರೋ ನಾಮ ಕಿಂ ಆಹರತಿ, ಸಾರಿಪುತ್ತಾ’’ತಿ? ‘‘ವೇದನಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ। ‘‘ವೇದನಂ ಕಿಂ ಆಹರತಿ, ಸಾರಿಪುತ್ತಾ’’ತಿ? ‘‘ರೂಪಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ। ‘‘ರೂಪಂ ಪನ ಕಿಂ ಆಹರತಿ, ಸಾರಿಪುತ್ತಾ’’ತಿ ? ‘‘ಫಸ್ಸಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ। ತತ್ರಾಯಂ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ – ‘‘ಜಿಘಚ್ಛಿತೇನ ಹಿ ಪರಿಭುತ್ತೋ ಆಹಾರೋ ತಸ್ಸ ಖುದ್ದಂ ಪರಿಹರಿತ್ವಾ ಸುಖಂ ವೇದನಂ ಆಹರತಿ। ಆಹಾರಪರಿಭೋಗೇನ ಸುಖಿತಸ್ಸ ಸುಖಾಯ ವೇದನಾಯ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಾಯ ಸರೀರೇ ವಣ್ಣಸಮ್ಪತ್ತಿ ಹೋತಿ। ಏವಂ ವೇದನಾ ರೂಪಂ ಆಹರತಿ। ಸುಖಿತೋ ಪನ ಆಹಾರಜರೂಪವಸೇನ ಉಪ್ಪನ್ನಸುಖಸೋಮನಸ್ಸೋ ‘ಇದಾನಿ ಮೇ ಅಸ್ಸಾದೋ ಜಾತೋ’ತಿ ನಿಪ್ಪಜ್ಜನ್ತೋ ವಾ ನಿಸೀದನ್ತೋ ವಾ ಸುಖಸಮ್ಫಸ್ಸಂ ಪಟಿಲಭತೀ’’ತಿ।
ಏವಂ ಇಮೇಸು ಚತೂಸು ಪಞ್ಹೇಸು ವಿಸ್ಸಜ್ಜಿಕೇಸು ಸಾಮಣೇರೋ ಸಹ ಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಹಿ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತೋ। ಸತ್ಥಾಪಿ ಥೇರಂ ಆಹ – ‘‘ಗಚ್ಛ, ಸಾರಿಪುತ್ತ, ತವ ಸಾಮಣೇರಸ್ಸ ಭತ್ತಂ ದೇಹೀ’’ತಿ। ಥೇರೋ ಗನ್ತ್ವಾ ದ್ವಾರಂ ಆಕೋಟೇಸಿ। ಸಾಮಣೇರೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಥೇರಸ್ಸ ಹತ್ಥತೋ ಪತ್ತಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ಠಪೇತ್ವಾ ತಾಲವಣ್ಟೇನ ಥೇರಂ ಬೀಜಿ। ಅಥ ನಂ ಥೇರೋ ಆಹ – ‘‘ಸಾಮಣೇರ, ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ ಕರೋಹೀ’’ತಿ। ‘‘ತುಮ್ಹೇ ಪನ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ। ‘‘ಕತಂ ಮಯಾ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಂ, ತ್ವಂ ಕರೋಹೀ’’ತಿ। ಸತ್ತವಸ್ಸಿಕದಾರಕೋ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಅಟ್ಠಮೇ ದಿವಸೇ ತಂ ಖಣಂ ವಿಕಸಿತಪದುಮುಪ್ಪಲಸದಿಸೋ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತೋ, ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಿತಟ್ಠಾನಂ ಪನ ಪಚ್ಚವೇಕ್ಖನ್ತೋ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಭತ್ತಕಿಚ್ಚಮಕಾಸಿ। ತೇನ ಪತ್ತಂ ಧೋವಿತ್ವಾ ಪಟಿಸಾಮಿತಕಾಲೇ ಚನ್ದದೇವಪುತ್ತೋ ಚನ್ದಮಣ್ಡಲಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸಿ, ಸೂರಿಯದೇವಪುತ್ತೋ ಸೂರಿಯಮಣ್ಡಲಂ। ಚತ್ತಾರೋ ಮಹಾರಾಜಾನೋ ಚತುದ್ದಿಸಂ ಆರಕ್ಖಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸುಂ, ಸಕ್ಕೋ ದೇವರಾಜಾ ಆವಿಞ್ಛನಕೇ ಆರಕ್ಖಂ ವಿಸ್ಸಜ್ಜೇಸಿ। ಸೂರಿಯೋ ಮಜ್ಝಟ್ಠಾನತೋ ಗಲಿತ್ವಾ ಗತೋ।
ಭಿಕ್ಖೂ ಉಜ್ಝಾಯಿಂಸು, ‘‘ಛಾಯಾ ಅಧಿಕಪ್ಪಮಾಣಾ ಜಾತಾ, ಸೂರಿಯೋ ಮಜ್ಝಟ್ಠಾನತೋ ಗಲಿತ್ವಾ ಗತೋ, ಸಾಮಣೇರೇನ ಚ ಇದಾನೇವ ಭುತ್ತಂ, ಕಿಂ ನು ಖೋ ಏತ’’ನ್ತಿ। ಸತ್ಥಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಞತ್ವಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ಪುಚ್ಛಿ – ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಕಿಂ ಕಥೇಥಾ’’ತಿ? ‘‘ಇದಂ ನಾಮ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪುಞ್ಞವತೋ ಸಮಣಧಮ್ಮಂ ಕರಣಕಾಲೇ ಚನ್ದದೇವಪುತ್ತೋ ಚನ್ದಮಣ್ಡಲಂ, ಸೂರಿಯದೇವಪುತ್ತೋ ಸೂರಿಯಮಣ್ಡಲಂ ಆಕಡ್ಢಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹಿ, ಚತ್ತಾರೋ ಮಹಾರಾಜಾನೋ ವಿಹಾರೋಪವನೇ ಚತುದ್ದಿಸಂ ಆರಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಿಂಸು, ಸಕ್ಕೋ ದೇವರಾಜಾ ಆವಿಞ್ಛನಕೇ ಆರಕ್ಖಂ ಗಣ್ಹಿ, ಅಹಮ್ಪಿ ‘ಬುದ್ಧೋಮ್ಹೀ’ತಿ ಅಪ್ಪೋಸ್ಸುಕ್ಕೋ ನಿಸೀದಿತುಂ ನಾಲತ್ಥಂ, ಗನ್ತ್ವಾ ದ್ವಾರಕೋಟ್ಠಕೇ ಮಮ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಆರಕ್ಖಂ ಅಗ್ಗಹೇಸಿಂ, ನೇತ್ತಿಕೇ ಚ ಮಾತಿಕಾಯ ಉದಕಂ ಹರನ್ತೇ, ಉಸುಕಾರೇ ಚ ಉಸುಂ ಉಜುಂ ಕರೋನ್ತೇ, ತಚ್ಛಕೇ ಚ ದಾರೂನಿ ತಚ್ಛನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ಏತ್ತಕಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಪಣ್ಡಿತಾ ಅತ್ತಾನಂ ದಮೇತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಗಣ್ಹನ್ತಿಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೮೦.
‘‘ಉದಕಞ್ಹಿ ನಯನ್ತಿ ನೇತ್ತಿಕಾ, ಉಸುಕಾರಾ ನಮಯನ್ತಿ ತೇಜನಂ।
ದಾರುಂ ನಮಯನ್ತಿ ತಚ್ಛಕಾ, ಅತ್ತಾನಂ ದಮಯನ್ತಿ ಪಣ್ಡಿತಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಉದಕನ್ತಿ ಪಥವಿಯಾ ಥಲಟ್ಠಾನಂ ಖಣಿತ್ವಾ ಆವಾಟಟ್ಠಾನಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಮಾತಿಕಂ ವಾ ಕತ್ವಾ ರುಕ್ಖದೋಣಿಂ ವಾ ಠಪೇತ್ವಾ ಅತ್ತನಾ ಇಚ್ಛಿತಿಚ್ಛಿತಟ್ಠಾನಂ ಉದಕಂ। ನೇನ್ತೀತಿ ನೇತ್ತಿಕಾ। ತೇಜನನ್ತಿ ಕಣ್ಡಂ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ನೇತ್ತಿಕಾ ಅತ್ತನೋ ರುಚಿಯಾ ಉದಕಂ ನಯನ್ತಿ, ಉಸುಕಾರಾಪಿ ತಾಪೇತ್ವಾ ತೇಜನಂ ನಮಯನ್ತಿ ಉಸುಂ ಉಜುಂ ಕರೋನ್ತಿ। ತಚ್ಛಕಾಪಿ ನೇಮಿಆದೀನಂ ಅತ್ಥಾಯ ತಚ್ಛನ್ತಾ ದಾರುಂ ನಮಯನ್ತಿ ಅತ್ತನೋ ರುಚಿಯಾ ಉಜುಂ ವಾ ವಙ್ಕಂ ವಾ ಕರೋನ್ತಿ। ಏವಂ ಏತ್ತಕಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ ಪಣ್ಡಿತಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗಾದೀನಿ ಉಪ್ಪಾದೇನ್ತಾ ಅತ್ತಾನಂ ದಮಯನ್ತಿ, ಅರಹತ್ತಪ್ಪತ್ತಾ ಪನ ಏಕನ್ತದನ್ತಾ ನಾಮ ಹೋನ್ತೀತಿ।
ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ।
ಪಣ್ಡಿತಸಾಮಣೇರವತ್ಥು ಪಞ್ಚಮಂ।
೬. ಲಕುಣ್ಡಕಭದ್ದಿಯತ್ಥೇರವತ್ಥು
ಸೇಲೋ ಯಥಾತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಲಕುಣ್ಡಕಭದ್ದಿಯತ್ಥೇರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ।
ಪುಥುಜ್ಜನಾ ಕಿರ ಸಾಮಣೇರಾದಯೋ ಥೇರಂ ದಿಸ್ವಾ ಸೀಸೇಪಿ ಕಣ್ಣೇಸುಪಿ ನಾಸಾಯಪಿ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ, ಚೂಳಪಿತ, ಸಾಸನಸ್ಮಿಂ ನ ಉಕ್ಕಣ್ಠಸಿ, ಅಭಿರಮಸೀ’’ತಿ ವದನ್ತಿ। ಥೇರೋ ತೇಸು ನೇವ ಕುಜ್ಝತಿ, ನ ದುಸ್ಸತಿ। ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ ‘‘ಪಸ್ಸಥಾವುಸೋ, ಲಕುಣ್ಡಕಭದ್ದಿಯತ್ಥೇರಂ ದಿಸ್ವಾ ಸಾಮಣೇರಾದಯೋ ಏವಞ್ಚೇವಞ್ಚ ವಿಹೇಠೇನ್ತಿ, ಸೋ ತೇಸು ನೇವ ಕುಜ್ಝತಿ, ನ ದುಸ್ಸತೀ’’ತಿ। ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಿಂ ಕಥೇಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಂ ನಾಮ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಆಮ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಖೀಣಾಸವಾ ನಾಮ ನೇವ ಕುಜ್ಝನ್ತಿ, ನ ದುಸ್ಸನ್ತಿ। ಘನಸೇಲಸದಿಸಾ ಹೇತೇ ಅಚಲಾ ಅಕಮ್ಪಿಯಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೮೧.
‘‘ಸೇಲೋ ಯಥಾ ಏಕಘನೋ, ವಾತೇನ ನ ಸಮೀರತಿ।
ಏವಂ ನಿನ್ದಾಪಸಂಸಾಸು, ನ ಸಮಿಞ್ಜನ್ತಿ ಪಣ್ಡಿತಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ನಿನ್ದಾಪಸಂಸಾಸೂತಿ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಇಧ ದ್ವೇ ಲೋಕಧಮ್ಮಾ ವುತ್ತಾ, ಅತ್ಥೋ ಪನ ಅಟ್ಠನ್ನಮ್ಪಿ ವಸೇನ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಯಥಾ ಹಿ ಏಕಘನೋ ಅಸುಸಿರೋ ಸೇಲೋ ಪುರತ್ಥಿಮಾದಿಭೇದೇನ ವಾತೇನ ನ ಸಮೀರತಿ ನ ಇಞ್ಜತಿ ನ ಚಲತಿ, ಏವಂ ಅಟ್ಠಸುಪಿ ಲೋಕಧಮ್ಮೇಸು ಅಜ್ಝೋತ್ಥರನ್ತೇಸು ಪಣ್ಡಿತಾ ನ ಸಮಿಞ್ಜನ್ತಿ, ಪಟಿಘವಸೇನ ವಾ ಅನುನಯವಸೇನ ವಾ ನ ಚಲನ್ತಿ ನ ಕಮ್ಪನ್ತಿ।
ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ।
ಲಕುಣ್ಡಕಭದ್ದಿಯತ್ಥೇರವತ್ಥು ಛಟ್ಠಂ।
೭. ಕಾಣಮಾತುವತ್ಥು
ಯಥಾಪಿ ರಹದೋತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಕಾಣಮಾತರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ವತ್ಥು ವಿನಯೇ (ಪಾಚಿ॰ ೨೩೦) ಆಗತಮೇವ।
ತದಾ ಪನ ಕಾಣಮಾತರಾ ಅತುಚ್ಛಹತ್ಥಂ ಧೀತರಂ ಪತಿಕುಲಂ ಪೇಸೇತುಂ ಪಕ್ಕೇಸು ಪೂವೇಸು ಚತುಕ್ಖತ್ತುಂ ಚತುನ್ನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ದಿನ್ನಕಾಲೇ ಸತ್ಥಾರಾ ತಸ್ಮಿಂ ವತ್ಥುಸ್ಮಿಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ಪಞ್ಞತ್ತೇ ಕಾಣಾಯ ಸಾಮಿಕೇನ ಅಞ್ಞಾಯ ಪಜಾಪತಿಯಾ ಆನೀತಾಯ ಕಾಣಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಸುತ್ವಾ ‘‘ಇಮೇಹಿ ಮೇ ಘರಾವಾಸೋ ನಾಸಿತೋ’’ತಿ ದಿಟ್ಠದಿಟ್ಠೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಅಕ್ಕೋಸತಿ ಪರಿಭಾಸತಿ। ಭಿಕ್ಖೂ ತಂ ವೀಥಿಂ ಪಟಿಪಜ್ಜಿತುಂ ನ ವಿಸಹಿಂಸು। ಸತ್ಥಾ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಞತ್ವಾ ತತ್ಥ ಅಗಮಾಸಿ। ಕಾಣಮಾತಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪಞ್ಞತ್ತಾಸನೇ ನಿಸೀದಾಪೇತ್ವಾ ಯಾಗುಖಜ್ಜಕಂ ಅದಾಸಿ। ಸತ್ಥಾ ಕತಪಾತರಾಸೋ ‘‘ಕಹಂ ಕಾಣಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ಏಸಾ, ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹೇ ದಿಸ್ವಾ ಮಙ್ಕುಭೂತಾ ರೋದನ್ತೀ ಠಿತಾ’’ತಿ। ‘‘ಕಿಂ ಕಾರಣಾ’’ತಿ? ‘‘ಏಸಾ, ಭನ್ತೇ, ಭಿಕ್ಖೂ ಅಕ್ಕೋಸತಿ ಪರಿಭಾಸತಿ, ತಸ್ಮಾ ತುಮ್ಹೇ ದಿಸ್ವಾ ಮಙ್ಕುಭೂತಾ ರೋದಮಾನಾ ಠಿತಾ’’ತಿ। ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ – ‘‘ಕಾಣೇ, ಕಸ್ಮಾ ಮಂ ದಿಸ್ವಾ ಮಙ್ಕುಭೂತಾ ನಿಲೀಯಿತ್ವಾ ರೋದಸೀ’’ತಿ। ಅಥಸ್ಸಾ ಮಾತಾ ತಾಯ ಕತಕಿರಿಯಂ ಆರೋಚೇಸಿ। ಅಥ ನಂ ಸತ್ಥಾ ಆಹ – ‘‘ಕಿಂ ಪನ ಕಾಣಮಾತೇ ಮಮ ಸಾವಕಾ ತಯಾ ದಿನ್ನಕಂ ಗಣ್ಹಿಂಸು, ಅದಿನ್ನಕ’’ನ್ತಿ? ‘‘ದಿನ್ನಕಂ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ। ‘‘ಸಚೇ ಮಮ ಸಾವಕಾ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರನ್ತಾ ತವ ಗೇಹದ್ವಾರಂ ಪತ್ತಾ ತಯಾ ದಿನ್ನಕಂ ಗಣ್ಹಿಂಸು, ಕೋ ತೇಸಂ ದೋಸೋ’’ತಿ? ‘‘ನತ್ಥಿ, ಭನ್ತೇ, ಅಯ್ಯಾನಂ ದೋಸೋ’’। ‘‘ಏತಿಸ್ಸಾಯೇವ ದೋಸೋ’’ತಿ। ಸತ್ಥಾ ಕಾಣಂ ಆಹ – ‘‘ಕಾಣೇ, ಮಯ್ಹಂ ಕಿರ ಸಾವಕಾ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಮಾನಾ ಗೇಹದ್ವಾರಂ ಆಗತಾ, ಅಥ ನೇಸಂ ತವ ಮಾತರಾ ಪೂವಾ ದಿನ್ನಾ, ಕೋ ನಾಮೇತ್ಥ ಮಮ ಸಾವಕಾನಂ ದೋಸೋ’’ತಿ? ‘‘ನತ್ಥಿ, ಭನ್ತೇ, ಅಯ್ಯಾನಂ ದೋಸೋ, ಮಯ್ಹಮೇವ ದೋಸೋ’’ತಿ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಖಮಾಪೇಸಿ।
ಅಥಸ್ಸಾ ಸತ್ಥಾ ಅನುಪುಬ್ಬಿಂ ಕಥಂ ಕಥೇಸಿ, ಸಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಂ ಪಾಪುಣಿ। ಸತ್ಥಾ ಉಟ್ಠಾಯಾಸನಾ ವಿಹಾರಂ ಗಚ್ಛನ್ತೋ ರಾಜಙ್ಗಣೇನ ಪಾಯಾಸಿ। ರಾಜಾ ದಿಸ್ವಾ ‘‘ಸತ್ಥಾ ವಿಯ ಭಣೇ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಆಮ, ದೇವಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಗಚ್ಛಥ, ಮಮ ಆಗನ್ತ್ವಾ ವನ್ದನಭಾವಂ ಆರೋಚೇಥಾ’’ತಿ ಪೇಸೇತ್ವಾ ರಾಜಙ್ಗಣೇ ಠಿತಂ ಸತ್ಥಾರಂ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತ್ವಾ ವನ್ದಿತ್ವಾ ‘‘ಕಹಂ, ಭನ್ತೇ, ಗತಾತ್ಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿ। ‘‘ಕಾಣಮಾತಾಯ ಗೇಹಂ, ಮಹಾರಾಜಾ’’ತಿ। ‘‘ಕಿಂ ಕಾರಣಾ, ಭನ್ತೇ’’ತಿ? ‘‘ಕಾಣಾ ಕಿರ ಭಿಕ್ಖೂ ಅಕ್ಕೋಸತಿ ಪರಿಭಾಸತಿ, ತಂಕಾರಣಾ ಗತೋಮ್ಹೀ’’ತಿ। ‘‘ಕಿಂ ಪನ ವೋ, ಭನ್ತೇ, ತಸ್ಸಾ ಅನಕ್ಕೋಸನಭಾವೋ ಕತೋ’’ತಿ? ‘‘ಆಮ, ಮಹಾರಾಜ, ಭಿಕ್ಖೂನಞ್ಚ ಅನಕ್ಕೋಸಿಕಾ ಕತಾ, ಲೋಕುತ್ತರಕುಟುಮ್ಬಸಾಮಿನೀ ಚಾ’’ತಿ । ‘‘ಹೋತು, ಭನ್ತೇ, ತುಮ್ಹೇಹಿ ಸಾ ಲೋಕುತ್ತರಕುಟುಮ್ಬಸಾಮಿನೀ ಕತಾ, ಅಹಂ ಪನ ನಂ ಲೋಕಿಯಕುಟುಮ್ಬಸಾಮಿನಿಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ರಾಜಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಪಟಿನಿವತ್ತೋ ಪಟಿಚ್ಛನ್ನಮಹಾಯೋಗ್ಗಂ ಪಹಿಣಿತ್ವಾ ಕಾಣಂ ಪಕ್ಕೋಸಾಪೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬಾಭರಣೇಹಿ ಅಲಙ್ಕರಿತ್ವಾ ಜೇಟ್ಠಧೀತುಟ್ಠಾನೇ ಠಪೇತ್ವಾ ‘‘ಮಮ ಧೀತರಂ ಪೋಸೇತುಂ ಸಮತ್ಥಾ ಗಣ್ಹನ್ತೂ’’ತಿ ಆಹ। ಅಥೇಕೋ ಸಬ್ಬತ್ಥಕಮಹಾಮತ್ತೋ ‘‘ಅಹಂ ದೇವಸ್ಸ ಧೀತರಂ ಪೋಸೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ತಂ ಅತ್ತನೋ ಗೇಹಂ ನೇತ್ವಾ ಸಬ್ಬಂ ಇಸ್ಸರಿಯಂ ಪಟಿಚ್ಛಾಪೇತ್ವಾ ‘‘ಯಥಾರುಚಿ ಪುಞ್ಞಾನಿ ಕರೋಹೀ’’ತಿ ಆಹ। ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಕಾಣಾ ಚತೂಸು ದ್ವಾರೇಸು ಪುರಿಸೇ ಠಪೇತ್ವಾ ಅತ್ತನಾ ಉಪಟ್ಠಾತಬ್ಬೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಚ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ ಚ ಪರಿಯೇಸಮಾನಾಪಿ ನ ಲಭತಿ। ಕಾಣಾಯ ಗೇಹದ್ವಾರೇ ಪಟಿಯಾದೇತ್ವಾ ಠಪಿತಂ ಖಾದನೀಯಭೋಜನೀಯಂ ಮಹೋಘೋ ವಿಯ ಪವತ್ತತಿ। ಭಿಕ್ಖೂ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ ‘‘ಪುಬ್ಬೇ, ಆವುಸೋ, ಚತ್ತಾರೋ ಮಹಲ್ಲಕತ್ಥೇರಾ ಕಾಣಾಯ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರಂ ಕರಿಂಸು, ಸಾ ಏವಂ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರಿನೀ ಹುತ್ವಾಪಿ ಸತ್ಥಾರಂ ಆಗಮ್ಮ ಸದ್ಧಾಸಮ್ಪದಂ ಲಭಿ। ಸತ್ಥಾರಾ ಪುನ ತಸ್ಸಾ ಗೇಹದ್ವಾರಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಉಪಸಙ್ಕಮನಾರಹಂ ಕತಂ। ಇದಾನಿ ಉಪಟ್ಠಾತಬ್ಬೇ ಭಿಕ್ಖೂ ವಾ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ ವಾ ಪರಿಯೇಸಮಾನಾಪಿ ನ ಲಭತಿ, ಅಹೋ ಬುದ್ಧಾ ನಾಮ ಅಚ್ಛರಿಯಗುಣಾ’’ತಿ। ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ನ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇದಾನೇವ ತೇಹಿ ಮಹಲ್ಲಕಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಕಾಣಾಯ ವಿಪ್ಪಟಿಸಾರೋ ಕತೋ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಕರಿಂಸುಯೇವ। ನ ಚ ಇದಾನೇವ ಮಯಾ ಕಾಣಾ ಮಮ ವಚನಕಾರಿಕಾ ಕತಾ, ಪುಬ್ಬೇಪಿ ಕತಾಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ವಾ ತಮತ್ಥಂ ಸೋತುಕಾಮೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಯಾಚಿತೋ –
‘‘ಯತ್ಥೇಕೋ ಲಭತೇ ಬಬ್ಬು, ದುತಿಯೋ ತತ್ಥ ಜಾಯತಿ।
ತತಿಯೋ ಚ ಚತುತ್ಥೋ ಚ, ಇದಂ ತೇ ಬಬ್ಬುಕಾ ಬಿಲ’’ನ್ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೧.೧೩೭) –
ಇದಂ ಬಬ್ಬುಜಾತಕಂ ವಿತ್ಥಾರೇನ ಕಥೇತ್ವಾ ‘‘ತದಾ ಚತ್ತಾರೋ ಮಹಲ್ಲಕಭಿಕ್ಖೂ ಚತ್ತಾರೋ ಬಿಳಾರಾ ಅಹೇಸುಂ, ಮೂಸಿಕಾ ಕಾಣಾ, ಮಣಿಕಾರೋ ಅಹಮೇವಾ’’ತಿ ಜಾತಕಂ ಸಮೋಧಾನೇತ್ವಾ ‘‘ಏವಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅತೀತೇಪಿ ಕಾಣಾ ದುಮ್ಮನಾ ಆವಿಲಚಿತ್ತಾ ವಿಕ್ಖಿತ್ತಚಿತ್ತಾ ಹುತ್ವಾ ಮಮ ವಚನೇನ ಪಸನ್ನಉದಕರಹದೋ ವಿಯ ವಿಪ್ಪಸನ್ನಚಿತ್ತಾ ಅಹೋಸೀ’’ತಿ ವತ್ವಾ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೮೨.
‘‘ಯಥಾಪಿ ರಹದೋ ಗಮ್ಭೀರೋ, ವಿಪ್ಪಸನ್ನೋ ಅನಾವಿಲೋ।
ಏವಂ ಧಮ್ಮಾನಿ ಸುತ್ವಾನ, ವಿಪ್ಪಸೀದನ್ತಿ ಪಣ್ಡಿತಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ರಹದೋತಿ ಯೋ ಚತುರಙ್ಗಿನಿಯಾಪಿ ಸೇನಾಯ ಓಗಾಹನ್ತಿಯಾ ನಖುಭತಿ ಏವರೂಪೋ ಉದಕಣ್ಣವೋ, ಸಬ್ಬಾಕಾರೇನ ಪನ ಚತುರಾಸೀತಿಯೋಜನಸಹಸ್ಸಗಮ್ಭೀರೋ ನೀಲಮಹಾಸಮುದ್ದೋ ರಹದೋ ನಾಮ। ತಸ್ಸ ಹಿ ಹೇಟ್ಠಾ ಚತ್ತಾಲೀಸಯೋಜನಸಹಸ್ಸಮತ್ತೇ ಠಾನೇ ಉದಕಂ ಮಚ್ಛೇಹಿ ಚಲತಿ, ಉಪರಿ ತಾವತ್ತಕೇಯೇವ ಠಾನೇ ಉದಕಂ ವಾತೇನ ಚಲತಿ, ಮಜ್ಝೇ ಚತುಯೋಜನಸಹಸ್ಸಮತ್ತೇ ಠಾನೇ ಉದಕಂ ನಿಚ್ಚಲಂ ತಿಟ್ಠತಿ। ಅಯಂ ಗಮ್ಭೀರೋ ರಹದೋ ನಾಮ। ಏವಂ ಧಮ್ಮಾನೀತಿ ದೇಸನಾಧಮ್ಮಾನಿ। ಇದಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ – ಯಥಾ ನಾಮ ರಹದೋ ಅನಾಕುಲತಾಯ ವಿಪ್ಪಸನ್ನೋ, ಅಚಲತಾಯ ಅನಾವಿಲೋ, ಏವಂ ಮಮ ದೇಸನಾಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ಸೋತಾಪತ್ತಿಮಗ್ಗಾದಿವಸೇನ ನಿರುಪಕ್ಕಿಲೇಸಚಿತ್ತತಂ ಆಪಜ್ಜನ್ತಾ ವಿಪ್ಪಸೀದನ್ತಿ ಪಣ್ಡಿತಾ, ಅರಹತ್ತಪ್ಪತ್ತಾ ಪನ ಏಕನ್ತವಿಪ್ಪಸನ್ನಾವ ಹೋನ್ತೀತಿ।
ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ।
ಕಾಣಮಾತುವತ್ಥು ಸತ್ತಮಂ।
೮. ಪಞ್ಚಸತಭಿಕ್ಖುವತ್ಥು
ಸಬ್ಬತ್ಥ ವೇ ಸಪ್ಪುರಿಸಾ ಚಜನ್ತೀತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಪಞ್ಚಸತೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ। ದೇಸನಾ ವೇರಞ್ಜಾಯಂ ಸಮುಟ್ಠಿತಾ।
ಪಠಮಬೋಧಿಯಞ್ಹಿ ಭಗವಾ ವೇರಞ್ಜಂ ಗನ್ತ್ವಾ ವೇರಞ್ಜೇನ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೇನ ನಿಮನ್ತಿತೋ ಪಞ್ಚಹಿ ಭಿಕ್ಖುಸತೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ವಸ್ಸಂ ಉಪಗಞ್ಛಿ। ವೇರಞ್ಜೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋ ಮಾರಾವಟ್ಟನೇನ ಆವಟ್ಟೋ ಏಕದಿವಸಮ್ಪಿ ಸತ್ಥಾರಂ ಆರಬ್ಭ ಸತಿಂ ನ ಉಪ್ಪಾದೇಸಿ। ವೇರಞ್ಜಾಪಿ ದುಬ್ಭಿಕ್ಖಾ ಅಹೋಸಿ, ಭಿಕ್ಖೂ ಸನ್ತರಬಾಹಿರಂ ವೇರಞ್ಜಂ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಅಲಭನ್ತಾ ಕಿಲಮಿಂಸು। ತೇಸಂ ಅಸ್ಸವಾಣಿಜಕಾ ಪತ್ಥಪತ್ಥಪುಲಕಂ ಭಿಕ್ಖಂ ಪಞ್ಞಾಪೇಸುಂ। ತೇ ಕಿಲಮನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನತ್ಥೇರೋ ಪಥವೋಜಂ ಭೋಜೇತುಕಾಮೋ, ಉತ್ತರಕುರುಞ್ಚ ಪಿಣ್ಡಾಯ ಪವೇಸೇತುಕಾಮೋ ಅಹೋಸಿ, ಸತ್ಥಾ ತಂ ಪಟಿಕ್ಖಿಪಿ। ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಏಕದಿವಸಮ್ಪಿ ಪಿಣ್ಡಪಾತಂ ಆರಬ್ಭ ಪರಿತ್ತಾಸೋ ನಾಹೋಸಿ , ಇಚ್ಛಾಚಾರಂ ವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಏವ ವಿಹರಿಂಸು। ಸತ್ಥಾ ತತ್ಥ ತೇಮಾಸಂ ವಸಿತ್ವಾ ವೇರಞ್ಜಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಂ ಅಪಲೋಕೇತ್ವಾ ತೇನ ಕತಸಕ್ಕಾರಸಮ್ಮಾನೋ ತಂ ಸರಣೇಸು ಪತಿಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ತತೋ ನಿಕ್ಖನ್ತೋ ಅನುಪುಬ್ಬೇನ ಚಾರಿಕಂ ಚರಮಾನೋ ಏಕಸ್ಮಿಂ ಸಮಯೇ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಪತ್ವಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹಾಸಿ, ಸಾವತ್ಥಿವಾಸಿನೋ ಸತ್ಥು ಆಗನ್ತುಕಭತ್ತಾನಿ ಕರಿಂಸು। ತದಾ ಪನ ಪಞ್ಚಸತಮತ್ತಾ ವಿಘಾಸಾದಾ ಭಿಕ್ಖೂ ನಿಸ್ಸಾಯ ಅನ್ತೋವಿಹಾರೇಯೇವ ವಸನ್ತಿ। ತೇ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ಭುತ್ತಾವಸೇಸಾನಿ ಪಣೀತಭೋಜನಾನಿ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ನಿದ್ದಾಯಿತ್ವಾ ಉಟ್ಠಾಯ ನದೀತೀರಂ ಗನ್ತ್ವಾ ನದನ್ತಾ ವಗ್ಗನ್ತಾ ಮಲ್ಲಮುಟ್ಠಿಯುದ್ಧಂ ಯುಜ್ಝನ್ತಾ ಕೀಳನ್ತಾ ಅನ್ತೋವಿಹಾರೇಪಿ ಬಹಿವಿಹಾರೇಪಿ ಅನಾಚಾರಮೇವ ಚರನ್ತಾ ವಿಚರನ್ತಿ। ಭಿಕ್ಖೂ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ ‘‘ಪಸ್ಸಥಾವುಸೋ , ಇಮೇ ವಿಘಾಸಾದಾ ದುಬ್ಭಿಕ್ಖಕಾಲೇ ವೇರಞ್ಜಾಯಂ ಕಞ್ಚಿ ವಿಕಾರಂ ನ ದಸ್ಸೇಸುಂ, ಇದಾನಿ ಪನ ಏವರೂಪಾನಿ ಪಣೀತಭೋಜನಾನಿ ಭುಞ್ಜಿತ್ವಾ ಅನೇಕಪ್ಪಕಾರಂ ವಿಕಾರಂ ದಸ್ಸೇನ್ತಾ ವಿಚರನ್ತಿ। ಭಿಕ್ಖೂ ಪನ ವೇರಞ್ಜಾಯಮ್ಪಿ ಉಪಸನ್ತರೂಪಾ ವಿಹರಿತ್ವಾ ಇದಾನಿಪಿ ಉಪಸನ್ತುಪಸನ್ತಾವ ವಿಹರನ್ತೀ’’ತಿ। ಸತ್ಥಾ ಧಮ್ಮಸಭಂ ಗನ್ತ್ವಾ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಕಿಂ ಕಥೇಥಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇದಂ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಪುಬ್ಬೇಪೇತೇ ಗದ್ರಭಯೋನಿಯಂ ನಿಬ್ಬತ್ತಾ ಪಞ್ಚಸತಾ ಗದ್ರಭಾ ಹುತ್ವಾ ಪಞ್ಚಸತಾನಂ ಆಜಾನೀಯಸಿನ್ಧವಾನಂ ಅಲ್ಲರಸಮುದ್ದಿಕಪಾನಕಪೀತಾವಸೇಸಂ ಉಚ್ಛಿಟ್ಠಕಸಟಂ ಉದಕೇನ ಮದ್ದಿತ್ವಾ ಮಕಚಿಪಿಲೋತಿಕಾಹಿ ಪರಿಸ್ಸಾವಿತತ್ತಾ ‘ವೋಲೋದಕ’ನ್ತಿ ಸಙ್ಖ್ಯಂ ಗತಂ ಅಪ್ಪರಸಂ ನಿಹೀನಂ ಪಿವಿತ್ವಾ ಮಧುಮತ್ತಾ ವಿಯ ನದನ್ತಾ ವಿಚರಿಂಸೂತಿ ವತ್ವಾ –
‘‘ವಾಲೋದಕಂ ಅಪ್ಪರಸಂ ನಿಹೀನಂ,
ಪಿತ್ವಾ ಮದೋ ಜಾಯತಿ ಗದ್ರಭಾನಂ।
ಇಮಞ್ಚ ಪಿತ್ವಾನ ರಸಂ ಪಣೀತಂ,
ಮದೋ ನ ಸಞ್ಜಾಯತಿ ಸಿನ್ಧವಾನಂ॥
‘‘ಅಪ್ಪಂ ಪಿವಿತ್ವಾನ ನಿಹೀನಜಚ್ಚೋ,
ಸೋ ಮಜ್ಜತೀ ತೇನ ಜನಿನ್ದ ಪುಟ್ಠೋ।
ಧೋರಯ್ಹಸೀಲೀ ಚ ಕುಲಮ್ಹಿ ಜಾತೋ,
ನ ಮಜ್ಜತೀ ಅಗ್ಗರಸಂ ಪಿವಿತ್ವಾ’’ತಿ॥ (ಜಾ॰ ೧.೨.೬೫)।
ಇದಂ ವಾಲೋದಕಜಾತಕಂ ವಿತ್ಥಾರೇನ ಕಥೇತ್ವಾ ‘‘ಏವಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಪ್ಪುರಿಸಾ ಲೋಕಧಮ್ಮಂ ವಿವಜ್ಜೇತ್ವಾ ಸುಖಿತಕಾಲೇಪಿ ದುಕ್ಖಿತಕಾಲೇಪಿ ನಿಬ್ಬಿಕಾರಾವ ಹೋನ್ತೀ’’ತಿ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೮೩.
‘‘ಸಬ್ಬತ್ಥ ವೇ ಸಪ್ಪುರಿಸಾ ಚಜನ್ತಿ,
ನ ಕಾಮಕಾಮಾ ಲಪಯನ್ತಿ ಸನ್ತೋ।
ಸುಖೇನ ಫುಟ್ಠಾ ಅಥ ವಾ ದುಖೇನ,
ನ ಉಚ್ಚಾವಚಂ ಪಣ್ಡಿತಾ ದಸ್ಸಯನ್ತೀ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಸಬ್ಬತ್ಥಾತಿ ಪಞ್ಚಕ್ಖನ್ಧಾದಿಭೇದೇಸು ಸಬ್ಬಧಮ್ಮೇಸು। ಸಪ್ಪುರಿಸಾತಿ ಸುಪುರಿಸಾ। ಚಜನ್ತೀತಿ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಞಾಣೇನ ಅಪಕಡ್ಢನ್ತಾ ಛನ್ದರಾಗಂ ವಿಜಹನ್ತಿ। ಕಾಮಕಾಮಾತಿ ಕಾಮೇ ಕಾಮಯನ್ತಾ ಕಾಮಹೇತು ಕಾಮಕಾರಣಾ। ನ ಲಪಯನ್ತಿ ಸನ್ತೋತಿ ಬುದ್ಧಾದಯೋ ಸನ್ತೋ ಕಾಮಹೇತು ನೇವ ಅತ್ತನಾ ಲಪಯನ್ತಿ, ನ ಪರಂ ಲಪಾಪೇನ್ತಿ। ಯೇ ಹಿ ಭಿಕ್ಖಾಯ ಪವಿಟ್ಠಾ ಇಚ್ಛಾಚಾರೇ ಠಿತಾ ‘‘ಕಿಂ, ಉಪಾಸಕ, ಸುಖಂ ತೇ ಪುತ್ತದಾರಸ್ಸ, ರಾಜಚೋರಾದೀನಂ ವಸೇನ ದ್ವಿಪದಚತುಪ್ಪದೇಸು ನತ್ಥಿ ಕೋಚಿ ಉಪದ್ದವೋ’’ತಿಆದೀನಿ ವದನ್ತಿ, ತಾವ ತೇ ಲಪಯನ್ತಿ ನಾಮ। ತಥಾ ಪನ ವತ್ವಾ ‘‘ಆಮ, ಭನ್ತೇ, ಸಬ್ಬೇಸಂ ನೋ ಸುಖಂ, ನತ್ಥಿ ಕೋಚಿ ಉಪದ್ದವೋ, ಇದಾನಿ ನೋ ಗೇಹಂ ಪಹೂತಅನ್ನಪಾನಂ, ಇಧೇವ ವಸಥಾ’’ತಿ ಅತ್ತಾನಂ ನಿಮನ್ತಾಪೇನ್ತಾ ಲಪಾಪೇನ್ತಿ ನಾಮ। ಸನ್ತೋ ಪನ ಇದಂ ಉಭಯಮ್ಪಿ ನ ಕರೋನ್ತಿ। ಸುಖೇನ ಫುಟ್ಠಾ ಅಥ ವಾ ದುಖೇನಾತಿ ದೇಸನಾಮತ್ತಮೇತಂ, ಅಟ್ಠಹಿ ಪನ ಲೋಕಧಮ್ಮೇಹಿ ಫುಟ್ಠಾ ತುಟ್ಠಿಭಾವಮಙ್ಕುಭಾವವಸೇನ ವಾ ವಣ್ಣಭಣನಅವಣ್ಣಭಣನವಸೇನ ವಾ ಉಚ್ಚಾವಚಂ ಆಕಾರಂ ಪಣ್ಡಿತಾ ನ ದಸ್ಸಯನ್ತೀತಿ।
ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ।
ಪಞ್ಚಸತಭಿಕ್ಖುವತ್ಥು ಅಟ್ಠಮಂ।
೯. ಧಮ್ಮಿಕತ್ಥೇರವತ್ಥು
ನ ಅತ್ತಹೇತೂತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಧಮ್ಮಿಕತ್ಥೇರಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ।
ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಕಿರೇಕೋ ಉಪಾಸಕೋ ಧಮ್ಮೇನ ಸಮೇನ ಅಗಾರಂ ಅಜ್ಝಾವಸತಿ। ಸೋ ಪಬ್ಬಜಿತುಕಾಮೋ ಹುತ್ವಾ ಏಕದಿವಸಂ ಭರಿಯಾಯ ಸದ್ಧಿಂ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಸುಖಕಥಂ ಕಥೇನ್ತೋ ಆಹ – ‘‘ಭದ್ದೇ, ಇಚ್ಛಾಮಹಂ ಪಬ್ಬಜಿತು’’ನ್ತಿ। ‘‘ತೇನ ಹಿ, ಸಾಮಿ, ಆಗಮೇಹಿ ತಾವ , ಯಾವಾಹಂ ಕುಚ್ಛಿಗತಂ ದಾರಕಂ ವಿಜಾಯಾಮೀ’’ತಿ। ಸೋ ಆಗಮೇತ್ವಾ ದಾರಕಸ್ಸ ಪದಸಾ ಗಮನಕಾಲೇ ಪುನ ತಂ ಆಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಆಗಮೇಹಿ ತಾವ, ಸಾಮಿ, ಯಾವಾಯಂ ವಯಪ್ಪತ್ತೋ ಹೋತೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇ ‘‘ಕಿಂ ಮೇ ಇಮಾಯ ಅಪಲೋಕಿತಾಯ ವಾ ಅನಪಲೋಕಿತಾಯ ವಾ, ಅತ್ತನೋ ದುಕ್ಖನಿಸ್ಸರಣಂ ಕರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿ। ಸೋ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಂ ಗಹೇತ್ವಾ ಘಟೇನ್ತೋ ವಾಯಮನ್ತೋ ಅತ್ತನೋ ಪಬ್ಬಜಿತಕಿಚ್ಚಂ ನಿಟ್ಠಪೇತ್ವಾ ತೇಸಂ ದಸ್ಸನತ್ಥಾಯ ಪುನ ಸಾವತ್ಥಿಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಪುತ್ತಸ್ಸ ಧಮ್ಮಕಥಂ ಕಥೇಸಿ। ಸೋಪಿ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿ, ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಚ ಪನ ನ ಚಿರಸ್ಸೇವ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ। ಪುರಾಣದುತಿಯಿಕಾಪಿಸ್ಸ ‘‘ಯೇಸಂ ಅತ್ಥಾಯ ಅಹಂ ಘರಾವಾಸೇ ವಸೇಯ್ಯಂ, ತೇ ಉಭೋಪಿ ಪಬ್ಬಜಿತಾ, ಇದಾನಿ ಮೇ ಕಿಂ ಘರಾವಾಸೇನ, ಪಬ್ಬಜಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿ, ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಚ ಪನ ನ ಚಿರಸ್ಸೇವ ಅರಹತ್ತಂ ಪಾಪುಣಿ। ಅಥೇಕದಿವಸಂ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ – ‘‘ಆವುಸೋ, ಧಮ್ಮಿಕಉಪಾಸಕೋ ಅತ್ತನೋ ಧಮ್ಮೇ ಪತಿಟ್ಠಿತತ್ತಾ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತ್ವಾ ಅರಹತ್ತಂ ಪತ್ತೋ ಪುತ್ತದಾರಸ್ಸಾಪಿ ಪತಿಟ್ಠಾ ಜಾತೋ’’ತಿ। ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಪಣ್ಡಿತೇನ ನಾಮ ನೇವ ಅತ್ತಹೇತು, ನ ಪರಹೇತು ಸಮಿದ್ಧಿ ಇಚ್ಛಿತಬ್ಬಾ, ಧಮ್ಮಿಕೇನೇವ ಪನ ಧಮ್ಮಪಟಿಸರಣೇನ ಭವಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಂ ಗಾಥಮಾಹ –
೮೪.
‘‘ನ ಅತ್ತಹೇತು ನ ಪರಸ್ಸ ಹೇತು,
ನ ಪುತ್ತಮಿಚ್ಛೇ ನ ಧನಂ ನ ರಟ್ಠಂ।
ನ ಇಚ್ಛೇಯ್ಯ ಅಧಮ್ಮೇನ ಸಮಿದ್ಧಿಮತ್ತನೋ,
ಸ ಸೀಲವಾ ಪಞ್ಞವಾ ಧಮ್ಮಿಕೋ ಸಿಯಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ನ ಅತ್ತಹೇತೂತಿ ಪಣ್ಡಿತೋ ನಾಮ ಅತ್ತಹೇತು ವಾ ಪರಹೇತು ವಾ ಪಾಪಂ ನ ಕರೋತಿ। ನ ಪುತ್ತಮಿಚ್ಛೇತಿ ಪುತ್ತಂ ವಾ ಧನಂ ವಾ ರಟ್ಠಂ ವಾ ಪಾಪಕಮ್ಮೇನ ನ ಇಚ್ಛೇಯ್ಯ, ಏತಾನಿಪಿ ಇಚ್ಛತೋ ಪಾಪಕಮ್ಮಂ ನ ಕರೋತಿಯೇವಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಮಿದ್ಧಿಮತ್ತನೋತಿ ಯಾ ಅತ್ತನೋ ಸಮಿದ್ಧಿ, ತಮ್ಪಿ ಅಧಮ್ಮೇನ ನ ಇಚ್ಛೇಯ್ಯ,ಸಮಿದ್ಧಿಕಾರಣಾಪಿ ಪಾಪಂ ನ ಕರೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸ ಸೀಲವಾತಿ ಯೋ ಏವರೂಪೋ ಪುಗ್ಗಲೋ , ಸೋ ಏವ ಸೀಲವಾ ಚ ಪಞ್ಞವಾ ಚ ಧಮ್ಮಿಕೋಚ ಸಿಯಾ, ನ ಅಞ್ಞೋತಿ ಅತ್ಥೋ।
ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ।
ಧಮ್ಮಿಕತ್ಥೇರವತ್ಥು ನವಮಂ।
೧೦. ಧಮ್ಮಸ್ಸವನವತ್ಥು
ಅಪ್ಪಕಾ ತೇ ಮನುಸ್ಸೇಸೂತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನಂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ।
ಸಾವತ್ಥಿಯಂ ಕಿರ ಏಕವೀಥಿವಾಸಿನೋ ಮನುಸ್ಸಾ ಸಮಗ್ಗಾ ಹುತ್ವಾ ಗಣಬನ್ಧೇನ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಸಬ್ಬರತ್ತಿಂ ಧಮ್ಮಸ್ಸವನಂ ಕಾರೇಸುಂ, ಸಬ್ಬರತ್ತಿಂ ಪನ ಧಮ್ಮಂ ಸೋತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂಸು। ಏಕಚ್ಚೇ ಕಾಮರತಿನಿಸ್ಸಿತಾ ಹುತ್ವಾ, ಪುನ ಗೇಹಮೇವ ಗತಾ, ಏಕಚ್ಚೇ ದೋಸನಿಸ್ಸಿತಾ ಹುತ್ವಾ, ಏಕಚ್ಚೇ ಮಾನನಿಸ್ಸಿತಾ ಹುತ್ವಾ, ಏಕಚ್ಚೇ ಥಿನಮಿದ್ಧಸಮಙ್ಗಿನೋ ಹುತ್ವಾ ತತ್ಥೇವ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಪಚಲಾಯನ್ತಾ ಸೋತುಂ ನಾಸಕ್ಖಿಂಸು। ಪುನದಿವಸೇ ಭಿಕ್ಖೂ ತಂ ಪವತ್ತಿಂ ಞತ್ವಾ ಧಮ್ಮಸಭಾಯಂ ಕಥಂ ಸಮುಟ್ಠಾಪೇಸುಂ। ಸತ್ಥಾ ಆಗನ್ತ್ವಾ ‘‘ಕಾಯ ನುತ್ಥ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏತರಹಿ ಕಥಾಯ ಸನ್ನಿಸಿನ್ನಾ’’ತಿ ಪುಚ್ಛಿತ್ವಾ ‘‘ಇಮಾಯ ನಾಮಾ’’ತಿ ವುತ್ತೇ, ‘‘ಭಿಕ್ಖವೇ, ಇಮಾ ಸತ್ತಾ ನಾಮ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಭವನಿಸ್ಸಿತಾ, ಭವೇಸು ಏವ ಲಗ್ಗಾ ವಿಹರನ್ತಿ, ಪಾರಗಾಮಿನೋ ನಾಮ ಅಪ್ಪಕಾ’’ತಿ ಅನುಸನ್ಧಿಂ ಘಟೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಆಹ –
೮೫.
‘‘ಅಪ್ಪಕಾ ತೇ ಮನುಸ್ಸೇಸು, ಯೇ ಜನಾ ಪಾರಗಾಮಿನೋ।
ಅಥಾಯಂ ಇತರಾ ಪಜಾ, ತೀರಮೇವಾನುಧಾವತಿ॥
೮೬.
‘‘ಯೇ ಚ ಖೋ ಸಮ್ಮದಕ್ಖಾತೇ, ಧಮ್ಮೇ ಧಮ್ಮಾನುವತ್ತಿನೋ।
ತೇ ಜನಾ ಪಾರಮೇಸ್ಸನ್ತಿ, ಮಚ್ಚುಧೇಯ್ಯಂ ಸುದುತ್ತರ’’ನ್ತಿ॥
ತತ್ಥ ಅಪ್ಪಕಾತಿ ಥೋಕಾ ನ ಬಹೂ। ಪಾರಗಾಮಿನೋತಿ ನಿಬ್ಬಾನಪಾರಗಾಮಿನೋ। ಅಥಾಯಂ ಇತರಾ ಪಜಾತಿ ಯಾ ಪನಾಯಂ ಅವಸೇಸಾ ಪಜಾ ಸಕ್ಕಾಯದಿಟ್ಠಿತೀರಮೇವ ಅನುಧಾವತಿ, ಅಯಮೇವ ಬಹುತರಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಮ್ಮದಕ್ಖಾತೇತಿ ಸಮ್ಮಾ ಅಕ್ಖಾತೇ ಸುಕಥಿತೇ। ಧಮ್ಮೇತಿ ದೇಸನಾಧಮ್ಮೇ। ಧಮ್ಮಾನುವತ್ತಿನೋತಿ ತಂ ಧಮ್ಮಂ ಸುತ್ವಾ ತದನುಚ್ಛವಿಕಂ ಪಟಿಪದಂ ಪೂರೇತ್ವಾ ಮಗ್ಗಫಲಸಚ್ಛಿಕರಣೇನ ಧಮ್ಮಾನುವತ್ತಿನೋ। ಪಾರಮೇಸ್ಸನ್ತೀತಿ ತೇ ಏವರೂಪಾ ಜನಾ ನಿಬ್ಬಾನಪಾರಂ ಗಮಿಸ್ಸನ್ತಿ। ಮಚ್ಚುಧೇಯ್ಯನ್ತಿ ಕಿಲೇಸಮಾರಸಙ್ಖಾತಸ್ಸ ಮಚ್ಚುಸ್ಸ ನಿವಾಸಟ್ಠಾನಭೂತಂ ತೇಭೂಮಿಕವಟ್ಟಂ। ಸುದುತ್ತರನ್ತಿ ಯೇ ಜನಾ ಧಮ್ಮಾನುವತ್ತಿನೋ, ತೇ ಏತಂ ಸುದುತ್ತರಂ ದುರತಿಕ್ಕಮಂ ಮಾರಧೇಯ್ಯಂ ತರಿತ್ವಾ ಅತಿಕ್ಕಮಿತ್ವಾ ನಿಬ್ಬಾನಪಾರಂ ಗಮಿಸ್ಸನ್ತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ।
ಧಮ್ಮಸ್ಸವನವತ್ಥು ದಸಮಂ।
೧೧. ಪಞ್ಚಸತಆಗನ್ತುಕಭಿಕ್ಖುವತ್ಥು
ಕಣ್ಹಂ ಧಮ್ಮಂ ವಿಪ್ಪಹಾಯಾತಿ ಇಮಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಂ ಸತ್ಥಾ ಜೇತವನೇ ವಿಹರನ್ತೋ ಪಞ್ಚಸತೇ ಆಗನ್ತುಕೇ ಭಿಕ್ಖೂ ಆರಬ್ಭ ಕಥೇಸಿ।
ಕೋಸಲರಟ್ಠೇ ಕಿರ ಪಞ್ಚಸತಾ ಭಿಕ್ಖೂ ವಸ್ಸಂ ವಸಿತ್ವಾ ವುಟ್ಠವಸ್ಸಾ ‘‘ಸತ್ಥಾರಂ ಪಸ್ಸಿಸ್ಸಾಮಾ’’ತಿ ಜೇತವನಂ ಗನ್ತ್ವಾ ಸತ್ಥಾರಂ ವನ್ದಿತ್ವಾ ಏಕಮನ್ತಂ ನಿಸೀದಿಂಸು। ಸತ್ಥಾ ತೇಸಂ ಚರಿಯಪಟಿಪಕ್ಖಂ ನಿಸಾಮೇತ್ವಾ ಧಮ್ಮಂ ದೇಸೇನ್ತೋ ಇಮಾ ಗಾಥಾ ಅಭಾಸಿ –
೮೭.
‘‘ಕಣ್ಹಂ ಧಮ್ಮಂ ವಿಪ್ಪಹಾಯ, ಸುಕ್ಕಂ ಭಾವೇಥ ಪಣ್ಡಿತೋ।
ಓಕಾ ಅನೋಕಮಾಗಮ್ಮ, ವಿವೇಕೇ ಯತ್ಥ ದೂರಮಂ॥
೮೮.
‘‘ತತ್ರಾಭಿರತಿಮಿಚ್ಛೇಯ್ಯ , ಹಿತ್ವಾ ಕಾಮೇ ಅಕಿಞ್ಚನೋ।
ಪರಿಯೋದಪೇಯ್ಯ ಅತ್ತಾನಂ, ಚಿತ್ತಕ್ಲೇಸೇಹಿ ಪಣ್ಡಿತೋ॥
೮೯.
‘‘ಯೇಸಂ ಸಮ್ಬೋಧಿಯಙ್ಗೇಸು, ಸಮ್ಮಾ ಚಿತ್ತಂ ಸುಭಾವಿತಂ।
ಆದಾನಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗೇ, ಅನುಪಾದಾಯ ಯೇ ರತಾ।
ಖೀಣಾಸವಾ ಜುತಿಮನ್ತೋ, ತೇ ಲೋಕೇ ಪರಿನಿಬ್ಬುತಾ’’ತಿ॥
ತತ್ಥ ಕಣ್ಹಂ ಧಮ್ಮನ್ತಿ ಕಾಯದುಚರಿತಾದಿಭೇದಂ ಅಕುಸಲಂ ಧಮ್ಮಂ ವಿಪ್ಪಹಾಯ ಜಹಿತ್ವಾ। ಸುಕ್ಕಂ ಭಾವೇಥಾತಿ ಪಣ್ಡಿತೋ ಭಿಕ್ಖು ಅಭಿನಿಕ್ಖಮನತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಾವ ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಾ ಕಾಯಸುಚರಿತಾದಿಭೇದಂ ಸುಕ್ಕಂ ಧಮ್ಮಂ ಭಾವೇಯ್ಯ। ಕಥಂ? ಓಕಾ ಅನೋಕಮಾಗಮ್ಮಾತಿ ಓಕಂ ವುಚ್ಚತಿ ಆಲಯೋ, ಅನೋಕಂ ವುಚ್ಚತಿ ಅನಾಲಯೋ, ಆಲಯತೋ ನಿಕ್ಖಮಿತ್ವಾ ಅನಾಲಯಸಙ್ಖಾತಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಪಟಿಚ್ಚ ಆರಬ್ಭ ತಂ ಪತ್ಥಯಮಾನೋ ಭಾವೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ತತ್ರಾಭಿರತಿಮಿಚ್ಛೇಯ್ಯಾತಿ ಯಸ್ಮಿಂ ಅನಾಲಯಸಙ್ಖಾತೇ ವಿವೇಕೇ ನಿಬ್ಬಾನೇ ಇಮೇಹಿ ಸತ್ತೇಹಿ ದುರಭಿರಮಂ, ತತ್ರ ಅಭಿರತಿಂ ಇಚ್ಛೇಯ್ಯ। ಹಿತ್ವಾ ಕಾಮೇತಿ ವತ್ಥುಕಾಮಕಿಲೇಸಕಾಮೇ ಹಿತ್ವಾ ಅಕಿಞ್ಚನೋ ಹುತ್ವಾ ವಿವೇಕೇ ಅಭಿರತಿಂ ಇಚ್ಛೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಚಿತ್ತಕ್ಲೇಸೇಹೀತಿ ಪಞ್ಚಹಿ ನೀವರಣೇಹಿ, ಅತ್ತಾನಂ ಪರಿಯೋದಪೇಯ್ಯ ವೋದಾಪೇಯ್ಯ, ಪರಿಸೋಧೇಯ್ಯಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಮ್ಬೋಧಿಯಙ್ಗೇಸೂತಿ ಸಮ್ಬೋಜ್ಝಙ್ಗೇಸು। ಸಮ್ಮಾ ಚಿತ್ತಂ ಸುಭಾವಿತನ್ತಿ ಹೇತುನಾ ನಯೇನ ಚಿತ್ತಂ ಸುಟ್ಠು ಭಾವಿತಂ ವಡ್ಢಿತಂ। ಆದಾನಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗೇತಿ ಆದಾನಂ ವುಚ್ಚತಿ ಗಹಣಂ, ತಸ್ಸ ಪಟಿನಿಸ್ಸಗ್ಗಸಙ್ಖಾತೇ ಅಗ್ಗಹಣೇ ಚತೂಹಿ ಉಪಾದಾನೇಹಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಅನುಪಾದಿಯಿತ್ವಾ ಯೇ ರತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಜುತಿಮನ್ತೋತಿ ಆನುಭಾವವನ್ತೋ, ಅರಹತ್ತಮಗ್ಗಞಾಣಜುತಿಯಾ ಖನ್ಧಾದಿಭೇದೇ ಧಮ್ಮೇ ಜೋತೇತ್ವಾ ಠಿತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ತೇ ಲೋಕೇತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಖನ್ಧಾದಿಲೋಕೇ ಪರಿನಿಬ್ಬುತಾ ನಾಮ ಅರಹತ್ತಪತ್ತಿತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಕಿಲೇಸವಟ್ಟಸ್ಸ ಖೇಪಿತತ್ತಾ ಸಉಪಾದಿಸೇಸೇನ, ಚರಿಮಚಿತ್ತನಿರೋಧೇನ ಖನ್ಧವಟ್ಟಸ್ಸ ಖೇಪಿತತ್ತಾ ಅನುಪಾದಿಸೇಸೇನ ಚಾತಿ ದ್ವೀಹಿ ಪರಿನಿಬ್ಬಾನೇಹಿ ಪರಿನಿಬ್ಬುತಾ, ಅನುಪಾದಾನೋ ವಿಯ ಪದೀಪೋ ಅಪಣ್ಣತ್ತಿಕಭಾವಂ ಗತಾತಿ ಅತ್ಥೋ।
ದೇಸನಾವಸಾನೇ ಬಹೂ ಸೋತಾಪತ್ತಿಫಲಾದೀನಿ ಪಾಪುಣಿಂಸೂತಿ।
ಪಞ್ಚಸತಆಗನ್ತುಕಭಿಕ್ಖುವತ್ಥು ಏಕಾದಸಮಂ।
ಪಣ್ಡಿತವಗ್ಗವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
ಛಟ್ಠೋ ವಗ್ಗೋ।