೨. ದುಕನಿಪಾತೋ
೧. ಪಠಮವಗ್ಗೋ
೧. ದುಕ್ಖವಿಹಾರಸುತ್ತಂ
೨೮. (ದ್ವೇ
‘‘ದ್ವೀಹಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಧಮ್ಮೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಭಿಕ್ಖು ದಿಟ್ಠೇವ ಧಮ್ಮೇ ದುಕ್ಖಂ ವಿಹರತಿ ಸವಿಘಾತಂ ಸಉಪಾಯಾಸಂ
‘‘ಚಕ್ಖು ಸೋತಞ್ಚ ಘಾನಞ್ಚ, ಜಿವ್ಹಾ ಕಾಯೋ ತಥಾ ಮನೋ।
ಏತಾನಿ ಯಸ್ಸ ದ್ವಾರಾನಿ, ಅಗುತ್ತಾನಿಧ
‘‘ಭೋಜನಮ್ಹಿ ಅಮತ್ತಞ್ಞೂ, ಇನ್ದ್ರಿಯೇಸು ಅಸಂವುತೋ।
ಕಾಯದುಕ್ಖಂ ಚೇತೋದುಕ್ಖಂ, ದುಕ್ಖಂ ಸೋ ಅಧಿಗಚ್ಛತಿ॥
‘‘ಡಯ್ಹಮಾನೇನ ಕಾಯೇನ, ಡಯ್ಹಮಾನೇನ ಚೇತಸಾ।
ದಿವಾ ವಾ ಯದಿ ವಾ ರತ್ತಿಂ, ದುಕ್ಖಂ ವಿಹರತಿ ತಾದಿಸೋ’’ತಿ॥
ಅಯಮ್ಪಿ ಅತ್ಥೋ ವುತ್ತೋ ಭಗವತಾ, ಇತಿ ಮೇ ಸುತನ್ತಿ। ಪಠಮಂ।
೨. ಸುಖವಿಹಾರಸುತ್ತಂ
೨೯. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ
‘‘ದ್ವೀಹಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಧಮ್ಮೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಭಿಕ್ಖು ದಿಟ್ಠೇವ ಧಮ್ಮೇ ಸುಖಂ ವಿಹರತಿ ಅವಿಘಾತಂ ಅನುಪಾಯಾಸಂ ಅಪರಿಳಾಹಂ; ಕಾಯಸ್ಸ ಭೇದಾ ಪರಂ ಮರಣಾ ಸುಗತಿ
‘‘ಚಕ್ಖು ಸೋತಞ್ಚ ಘಾನಞ್ಚ, ಜಿವ್ಹಾ ಕಾಯೋ ತಥಾ
ಏತಾನಿ ಯಸ್ಸ ದ್ವಾರಾನಿ, ಸುಗುತ್ತಾನಿಧ ಭಿಕ್ಖುನೋ॥
‘‘ಭೋಜನಮ್ಹಿ ಚ ಮತ್ತಞ್ಞೂ, ಇನ್ದ್ರಿಯೇಸು ಚ ಸಂವುತೋ।
ಕಾಯಸುಖಂ ಚೇತೋಸುಖಂ, ಸುಖಂ ಸೋ ಅಧಿಗಚ್ಛತಿ॥
‘‘ಅಡಯ್ಹಮಾನೇನ ಕಾಯೇನ, ಅಡಯ್ಹಮಾನೇನ ಚೇತಸಾ।
ದಿವಾ ವಾ ಯದಿ ವಾ ರತ್ತಿಂ, ಸುಖಂ ವಿಹರತಿ ತಾದಿಸೋ’’ತಿ॥
ಅಯಮ್ಪಿ ಅತ್ಥೋ ವುತ್ತೋ ಭಗವತಾ, ಇತಿ ಮೇ ಸುತನ್ತಿ। ದುತಿಯಂ।
೩. ತಪನೀಯಸುತ್ತಂ
೩೦. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಭಗವತಾ, ವುತ್ತಮರಹತಾತಿ ಮೇ ಸುತಂ –
‘‘ದ್ವೇಮೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಧಮ್ಮಾ ತಪನೀಯಾ। ಕತಮೇ
‘‘ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತಂ ಕತ್ವಾ, ವಚೀದುಚ್ಚರಿತಾನಿ ಚ।
ಮನೋದುಚ್ಚರಿತಂ
‘‘ಅಕತ್ವಾ
ಕಾಯಸ್ಸ ಭೇದಾ ದುಪ್ಪಞ್ಞೋ, ನಿರಯಂ ಸೋಪಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ
ಅಯಮ್ಪಿ ಅತ್ಥೋ ವುತ್ತೋ ಭಗವತಾ, ಇತಿ ಮೇ ಸುತನ್ತಿ। ತತಿಯಂ।
೪. ಅತಪನೀಯಸುತ್ತಂ
೩೧. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ
‘‘ದ್ವೇಮೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಧಮ್ಮಾ ಅತಪನೀಯಾ। ಕತಮೇ ದ್ವೇ? ಇಧ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಏಕಚ್ಚೋ ಕತಕಲ್ಯಾಣೋ ಹೋತಿ, ಕತಕುಸಲೋ, ಕತಭೀರುತ್ತಾಣೋ, ಅಕತಪಾಪೋ, ಅಕತಲುದ್ದೋ, ಅಕತಕಿಬ್ಬಿಸೋ। ಸೋ ‘ಕತಂ ಮೇ ಕಲ್ಯಾಣ’ನ್ತಿಪಿ ನ ತಪ್ಪತಿ, ‘ಅಕತಂ ಮೇ ಪಾಪ’ನ್ತಿಪಿ ನ ತಪ್ಪತಿ। ಇಮೇ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ದ್ವೇ
‘‘ಕಾಯದುಚ್ಚರಿತಂ ಹಿತ್ವಾ, ವಚೀದುಚ್ಚರಿತಾನಿ ಚ।
ಮನೋದುಚ್ಚರಿತಂ ಹಿತ್ವಾ, ಯಞ್ಚಞ್ಞಂ ದೋಸಸಞ್ಹಿತಂ॥
‘‘ಅಕತ್ವಾಕುಸಲಂ ಕಮ್ಮಂ, ಕತ್ವಾನ ಕುಸಲಂ ಬಹುಂ।
ಕಾಯಸ್ಸ ಭೇದಾ ಸಪ್ಪಞ್ಞೋ, ಸಗ್ಗಂ ಸೋ ಉಪಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ॥
ಅಯಮ್ಪಿ ಅತ್ಥೋ ವುತ್ತೋ ಭಗವತಾ, ಇತಿ ಮೇ ಸುತನ್ತಿ। ಚತುತ್ಥಂ।
೫. ಪಠಮಸೀಲಸುತ್ತಂ
೩೨. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಭಗವತಾ, ವುತ್ತಮರಹತಾತಿ ಮೇ ಸುತಂ –
‘‘ದ್ವೀಹಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಧಮ್ಮೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಯಥಾಭತಂ ನಿಕ್ಖಿತ್ತೋ ಏವಂ ನಿರಯೇ। ಕತಮೇಹಿ ದ್ವೀಹಿ? ಪಾಪಕೇನ ಚ ಸೀಲೇನ, ಪಾಪಿಕಾಯ ಚ ದಿಟ್ಠಿಯಾ। ಇಮೇಹಿ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ದ್ವೀಹಿ ಧಮ್ಮೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಯಥಾಭತಂ ನಿಕ್ಖಿತ್ತೋ ಏವಂ ನಿರಯೇ’’ತಿ। ಏತಮತ್ಥಂ ಭಗವಾ ಅವೋಚ। ತತ್ಥೇತಂ
‘‘ಪಾಪಕೇನ
ಏತೇಹಿ ದ್ವೀಹಿ ಧಮ್ಮೇಹಿ, ಯೋ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ನರೋ।
ಕಾಯಸ್ಸ ಭೇದಾ ದುಪ್ಪಞ್ಞೋ, ನಿರಯಂ ಸೋಪಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ॥
ಅಯಮ್ಪಿ ಅತ್ಥೋ ವುತ್ತೋ ಭಗವತಾ, ಇತಿ ಮೇ ಸುತನ್ತಿ। ಪಞ್ಚಮಂ।
೬. ದುತಿಯಸೀಲಸುತ್ತಂ
೩೩. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಭಗವತಾ, ವುತ್ತಮರಹತಾತಿ ಮೇ ಸುತಂ –
‘‘ದ್ವೀಹಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಧಮ್ಮೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಪುಗ್ಗಲೋ ಯಥಾಭತಂ ನಿಕ್ಖಿತ್ತೋ ಏವಂ ಸಗ್ಗೇ। ಕತಮೇಹಿ ದ್ವೀಹಿ
‘‘ಭದ್ದಕೇನ ಚ ಸೀಲೇನ, ಭದ್ದಿಕಾಯ ಚ ದಿಟ್ಠಿಯಾ।
ಏತೇಹಿ ದ್ವೀಹಿ ಧಮ್ಮೇಹಿ, ಯೋ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ನರೋ।
ಕಾಯಸ್ಸ ಭೇದಾ ಸಪ್ಪಞ್ಞೋ, ಸಗ್ಗಂ ಸೋ ಉಪಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ॥
ಅಯಮ್ಪಿ ಅತ್ಥೋ ವುತ್ತೋ ಭಗವತಾ, ಇತಿ ಮೇ ಸುತನ್ತಿ। ಛಟ್ಠಂ।
೭. ಆತಾಪೀಸುತ್ತಂ
೩೪. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಭಗವತಾ, ವುತ್ತಮರಹತಾತಿ ಮೇ ಸುತಂ –
‘‘ಅನಾತಾಪೀ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ಅನೋತ್ತಾಪೀ
‘‘ಅನಾತಾಪೀ
ಯೋ ಥೀನಮಿದ್ಧಬಹುಲೋ, ಅಹಿರೀಕೋ ಅನಾದರೋ।
ಅಭಬ್ಬೋ ತಾದಿಸೋ ಭಿಕ್ಖು, ಫುಟ್ಠುಂ ಸಮ್ಬೋಧಿಮುತ್ತಮಂ॥
‘‘ಯೋ
ಸಂಯೋಜನಂ ಜಾತಿಜರಾಯ ಛೇತ್ವಾ, ಇಧೇವ ಸಮ್ಬೋಧಿಮನುತ್ತರಂ ಫುಸೇ’’ತಿ॥
ಅಯಮ್ಪಿ ಅತ್ಥೋ ವುತ್ತೋ ಭಗವತಾ, ಇತಿ ಮೇ ಸುತನ್ತಿ। ಸತ್ತಮಂ।
೮. ಪಠಮನಕುಹನಸುತ್ತಂ
೩೫. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಭಗವತಾ, ವುತ್ತಮರಹತಾತಿ ಮೇ ಸುತಂ –
‘‘ನಯಿದಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ವುಸ್ಸತಿ ಜನಕುಹನತ್ಥಂ, ನ ಜನಲಪನತ್ಥಂ, ನ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರಸಿಲೋಕಾನಿಸಂಸತ್ಥಂ, ನ ‘ಇತಿ ಮಂ ಜನೋ ಜಾನಾತೂ’ತಿ। ಅಥ ಖೋ ಇದಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ
‘‘ಸಂವರತ್ಥಂ ಪಹಾನತ್ಥಂ, ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಅನೀತಿಹಂ।
ಅದೇಸಯಿ ಸೋ ಭಗವಾ, ನಿಬ್ಬಾನೋಗಧಗಾಮಿನಂ॥
‘‘ಏಸ ಮಗ್ಗೋ ಮಹತ್ತೇಹಿ
ಯೇ ಯೇ ತಂ ಪಟಿಪಜ್ಜನ್ತಿ, ಯಥಾ ಬುದ್ಧೇನ ದೇಸಿತಂ।
ದುಕ್ಖಸ್ಸನ್ತಂ ಕರಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಸತ್ಥುಸಾಸನಕಾರಿನೋ’’ತಿ॥
ಅಯಮ್ಪಿ
೯. ದುತಿಯನಕುಹನಸುತ್ತಂ
೩೬. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಭಗವತಾ, ವುತ್ತಮರಹತಾತಿ ಮೇ ಸುತಂ –
‘‘ನಯಿದಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ವುಸ್ಸತಿ ಜನಕುಹನತ್ಥಂ, ನ ಜನಲಪನತ್ಥಂ, ನ ಲಾಭಸಕ್ಕಾರಸಿಲೋಕಾನಿಸಂಸತ್ಥಂ, ನ ‘ಇತಿ ಮಂ ಜನೋ ಜಾನಾತೂ’ತಿ। ಅಥ ಖೋ ಇದಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ
‘‘ಅಭಿಞ್ಞತ್ಥಂ ಪರಿಞ್ಞತ್ಥಂ, ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಅನೀತಿಹಂ।
ಅದೇಸಯಿ ಸೋ ಭಗವಾ, ನಿಬ್ಬಾನೋಗಧಗಾಮಿನಂ॥
‘‘ಏಸ ಮಗ್ಗೋ ಮಹತ್ತೇಹಿ, ಅನುಯಾತೋ ಮಹೇಸಿಭಿ।
ಯೇ ಯೇ ತಂ ಪಟಿಪಜ್ಜನ್ತಿ, ಯಥಾ ಬುದ್ಧೇನ ದೇಸಿತಂ।
ದುಕ್ಖಸ್ಸನ್ತಂ ಕರಿಸ್ಸನ್ತಿ, ಸತ್ಥುಸಾಸನಕಾರಿನೋ’’ತಿ॥
ಅಯಮ್ಪಿ ಅತ್ಥೋ ವುತ್ತೋ ಭಗವತಾ, ಇತಿ ಮೇ ಸುತನ್ತಿ। ನವಮಂ।
೧೦. ಸೋಮನಸ್ಸಸುತ್ತಂ
೩೭. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಭಗವತಾ, ವುತ್ತಮರಹತಾತಿ ಮೇ ಸುತಂ –
‘‘ದ್ವೀಹಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಧಮ್ಮೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತೋ ಭಿಕ್ಖು
‘‘ಸಂವೇಜನೀಯಟ್ಠಾನೇಸು
ಆತಾಪೀ
‘‘ಏವಂ ವಿಹಾರೀ ಆತಾಪೀ, ಸನ್ತವುತ್ತಿ ಅನುದ್ಧತೋ।
ಚೇತೋಸಮಥಮನುಯುತ್ತೋ, ಖಯಂ ದುಕ್ಖಸ್ಸ ಪಾಪುಣೇ’’ತಿ॥
ಅಯಮ್ಪಿ ಅತ್ಥೋ ವುತ್ತೋ ಭಗವತಾ, ಇತಿ ಮೇ ಸುತನ್ತಿ। ದಸಮಂ।
ಪಠಮೋ ವಗ್ಗೋ ನಿಟ್ಠಿತೋ।
ತಸ್ಸುದ್ದಾನಂ
ದ್ವೇ ಚ ಭಿಕ್ಖೂ ತಪನೀಯಾ, ತಪನೀಯಾ ಪರತ್ಥೇಹಿ।
ಆತಾಪೀ
೨. ದುತಿಯವಗ್ಗೋ
೧. ವಿತಕ್ಕಸುತ್ತಂ
೩೮. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಭಗವತಾ, ವುತ್ತಮರಹತಾತಿ ಮೇ ಸುತಂ –
‘‘ತಥಾಗತಂ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅರಹನ್ತಂ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಂ ದ್ವೇ ವಿತಕ್ಕಾ ಬಹುಲಂ ಸಮುದಾಚರನ್ತಿ – ಖೇಮೋ ಚ ವಿತಕ್ಕೋ, ಪವಿವೇಕೋ ಚ
‘‘ಪವಿವೇಕಾರಾಮೋ
‘‘ತಸ್ಮಾತಿಹ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತುಮ್ಹೇಪಿ ಅಬ್ಯಾಪಜ್ಝಾರಾಮಾ
‘‘ಪವಿವೇಕಾರಾಮಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ವಿಹರಥ ಪವಿವೇಕರತಾ। ತೇಸಂ ವೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ತುಮ್ಹಾಕಂ ಪವಿವೇಕಾರಾಮಾನಂ ವಿಹರತಂ ಪವಿವೇಕರತಾನಂ ಏಸೇವ ವಿತಕ್ಕೋ ಬಹುಲಂ ಸಮುದಾಚರಿಸ್ಸತಿ – ‘ಕಿಂ ಅಕುಸಲಂ, ಕಿಂ ಅಪ್ಪಹೀನಂ, ಕಿಂ ಪಜಹಾಮಾ’’’ತಿ। ಏತಮತ್ಥಂ ಭಗವಾ ಅವೋಚ। ತತ್ಥೇತಂ ಇತಿ ವುಚ್ಚತಿ –
‘‘ತಥಾಗತಂ ಬುದ್ಧಮಸಯ್ಹಸಾಹಿನಂ, ದುವೇ ವಿತಕ್ಕಾ ಸಮುದಾಚರನ್ತಿ ನಂ।
ಖೇಮೋ ವಿತಕ್ಕೋ ಪಠಮೋ ಉದೀರಿತೋ, ತತೋ ವಿವೇಕೋ ದುತಿಯೋ ಪಕಾಸಿತೋ॥
‘‘ತಮೋನುದಂ
ವಿಸನ್ತರಂ
ಮಾರಞ್ಜಹಂ
‘‘ಸೇಲೇ ಯಥಾ ಪಬ್ಬತಮುದ್ಧನಿಟ್ಠಿತೋ, ಯಥಾಪಿ ಪಸ್ಸೇ ಜನತಂ ಸಮನ್ತತೋ।
ತಥೂಪಮಂ ಧಮ್ಮಮಯಂ ಸುಮೇಧೋ, ಪಾಸಾದಮಾರುಯ್ಹ
ಸೋಕಾವತಿಣ್ಣಂ ಜನತಮಪೇತಸೋಕೋ, ಅವೇಕ್ಖತಿ ಜಾತಿಜರಾಭಿಭೂತ’’ನ್ತಿ॥
ಅಯಮ್ಪಿ ಅತ್ಥೋ ವುತ್ತೋ ಭಗವತಾ, ಇತಿ ಮೇ ಸುತನ್ತಿ। ಪಠಮಂ।
೨. ದೇಸನಾಸುತ್ತಂ
೩೯. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ
‘‘ತಥಾಗತಸ್ಸ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅರಹತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ದ್ವೇ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಪರಿಯಾಯೇನ ಭವನ್ತಿ। ಕತಮಾ ದ್ವೇ? ‘ಪಾಪಂ ಪಾಪಕತೋ ಪಸ್ಸಥಾ’ತಿ – ಅಯಂ ಪಠಮಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ; ‘ಪಾಪಂ ಪಾಪಕತೋ ದಿಸ್ವಾ ತತ್ಥ ನಿಬ್ಬಿನ್ದಥ ವಿರಜ್ಜಥ ವಿಮುಚ್ಚಥಾ’ತಿ – ಅಯಂ ದುತಿಯಾ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ। ತಥಾಗತಸ್ಸ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅರಹತೋ ಸಮ್ಮಾಸಮ್ಬುದ್ಧಸ್ಸ ಇಮಾ ದ್ವೇ ಧಮ್ಮದೇಸನಾ ಪರಿಯಾಯೇನ ಭವನ್ತೀ’’ತಿ। ಏತಮತ್ಥಂ ಭಗವಾ ಅವೋಚ। ತತ್ಥೇತಂ ಇತಿ ವುಚ್ಚತಿ –
‘‘ತಥಾಗತಸ್ಸ ಬುದ್ಧಸ್ಸ, ಸಬ್ಬಭೂತಾನುಕಮ್ಪಿನೋ।
ಪರಿಯಾಯವಚನಂ ಪಸ್ಸ, ದ್ವೇ ಚ ಧಮ್ಮಾ ಪಕಾಸಿತಾ॥
‘‘ಪಾಪಕಂ
ತತೋ ವಿರತ್ತಚಿತ್ತಾಸೇ, ದುಕ್ಖಸ್ಸನ್ತಂ ಕರಿಸ್ಸಥಾ’’ತಿ॥
ಅಯಮ್ಪಿ ಅತ್ಥೋ ವುತ್ತೋ ಭಗವತಾ, ಇತಿ ಮೇ ಸುತನ್ತಿ। ದುತಿಯಂ।
೩. ವಿಜ್ಜಾಸುತ್ತಂ
೪೦. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಭಗವತಾ, ವುತ್ತಮರಹತಾತಿ ಮೇ ಸುತಂ –
‘‘ಅವಿಜ್ಜಾ
‘‘ಯಾ ಕಾಚಿಮಾ ದುಗ್ಗತಿಯೋ, ಅಸ್ಮಿಂ ಲೋಕೇ ಪರಮ್ಹಿ ಚ।
ಅವಿಜ್ಜಾಮೂಲಿಕಾ ಸಬ್ಬಾ, ಇಚ್ಛಾಲೋಭಸಮುಸ್ಸಯಾ॥
‘‘ಯತೋ ಚ ಹೋತಿ ಪಾಪಿಚ್ಛೋ, ಅಹಿರೀಕೋ ಅನಾದರೋ।
ತತೋ ಪಾಪಂ ಪಸವತಿ, ಅಪಾಯಂ ತೇನ ಗಚ್ಛತಿ॥
‘‘ತಸ್ಮಾ ಛನ್ದಞ್ಚ ಲೋಭಞ್ಚ, ಅವಿಜ್ಜಞ್ಚ ವಿರಾಜಯಂ।
ವಿಜ್ಜಂ ಉಪ್ಪಾದಯಂ ಭಿಕ್ಖು, ಸಬ್ಬಾ ದುಗ್ಗತಿಯೋ ಜಹೇ’’ತಿ॥
ಅಯಮ್ಪಿ
೪. ಪಞ್ಞಾಪರಿಹೀನಸುತ್ತಂ
೪೧. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ
‘‘ತೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸತ್ತಾ ಸುಪರಿಹೀನಾ ಯೇ ಅರಿಯಾಯ ಪಞ್ಞಾಯ ಪರಿಹೀನಾ। ತೇ ದಿಟ್ಠೇವ ಧಮ್ಮೇ ದುಕ್ಖಂ ವಿಹರನ್ತಿ ಸವಿಘಾತಂ ಸಉಪಾಯಾಸಂ ಸಪರಿಳಾಹಂ; ಕಾಯಸ್ಸ ಭೇದಾ ಪರಂ ಮರಣಾ ದುಗ್ಗತಿ ಪಾಟಿಕಙ್ಖಾ। ತೇ
‘‘ಪಞ್ಞಾಯ ಪರಿಹಾನೇನ, ಪಸ್ಸ ಲೋಕಂ ಸದೇವಕಂ।
ನಿವಿಟ್ಠಂ ನಾಮರೂಪಸ್ಮಿಂ, ಇದಂ ಸಚ್ಚನ್ತಿ ಮಞ್ಞತಿ॥
‘‘ಪಞ್ಞಾ ಹಿ ಸೇಟ್ಠಾ ಲೋಕಸ್ಮಿಂ, ಯಾಯಂ ನಿಬ್ಬೇಧಗಾಮಿನೀ।
ಯಾಯ
‘‘ತೇಸಂ
ಪಿಹಯನ್ತಿ
ಅಯಮ್ಪಿ ಅತ್ಥೋ ವುತ್ತೋ ಭಗವತಾ, ಇತಿ ಮೇ ಸುತನ್ತಿ। ಚತುತ್ಥಂ।
೫. ಸುಕ್ಕಧಮ್ಮಸುತ್ತಂ
೪೨. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಭಗವತಾ, ವುತ್ತಮರಹತಾತಿ ಮೇ ಸುತಂ –
‘‘ದ್ವೇಮೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸುಕ್ಕಾ ಧಮ್ಮಾ ಲೋಕಂ ಪಾಲೇನ್ತಿ। ಕತಮೇ ದ್ವೇ? ಹಿರೀ
‘‘ಯೇಸಂ
ವೋಕ್ಕನ್ತಾ ಸುಕ್ಕಮೂಲಾ ತೇ, ಜಾತಿಮರಣಗಾಮಿನೋ॥
‘‘ಯೇಸಞ್ಚ ಹಿರಿಓತ್ತಪ್ಪಂ, ಸದಾ ಸಮ್ಮಾ ಉಪಟ್ಠಿತಾ।
ವಿರೂಳ್ಹಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಾ
ಅಯಮ್ಪಿ ಅತ್ಥೋ ವುತ್ತೋ ಭಗವತಾ, ಇತಿ ಮೇ ಸುತನ್ತಿ। ಪಞ್ಚಮಂ।
೬. ಅಜಾತಸುತ್ತಂ
೪೩. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಭಗವತಾ, ವುತ್ತಮರಹತಾತಿ ಮೇ ಸುತಂ –
‘‘ಅತ್ಥಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ
‘‘ಜಾತಂ ಭೂತಂ ಸಮುಪ್ಪನ್ನಂ, ಕತಂ ಸಙ್ಖತಮದ್ಧುವಂ।
ಜರಾಮರಣಸಙ್ಘಾಟಂ, ರೋಗನೀಳಂ
‘‘ಆಹಾರನೇತ್ತಿಪ್ಪಭವಂ, ನಾಲಂ ತದಭಿನನ್ದಿತುಂ।
ತಸ್ಸ ನಿಸ್ಸರಣಂ ಸನ್ತಂ, ಅತಕ್ಕಾವಚರಂ ಧುವಂ॥
‘‘ಅಜಾತಂ ಅಸಮುಪ್ಪನ್ನಂ, ಅಸೋಕಂ ವಿರಜಂ ಪದಂ।
ನಿರೋಧೋ
ಅಯಮ್ಪಿ ಅತ್ಥೋ ವುತ್ತೋ ಭಗವತಾ, ಇತಿ ಮೇ ಸುತನ್ತಿ। ಛಟ್ಠಂ।
೭. ನಿಬ್ಬಾನಧಾತುಸುತ್ತಂ
೪೪. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಭಗವತಾ, ವುತ್ತಮರಹತಾತಿ ಮೇ ಸುತಂ –
‘‘ದ್ವೇಮಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ನಿಬ್ಬಾನಧಾತುಯೋ। ಕತಮೇ ದ್ವೇ? ಸಉಪಾದಿಸೇಸಾ ಚ ನಿಬ್ಬಾನಧಾತು, ಅನುಪಾದಿಸೇಸಾ ಚ ನಿಬ್ಬಾನಧಾತು।
‘‘ಕತಮಾ
‘‘ಕತಮಾ ಚ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಅನುಪಾದಿಸೇಸಾ ನಿಬ್ಬಾನಧಾತು? ಇಧ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ಅರಹಂ ಹೋತಿ ಖೀಣಾಸವೋ ವುಸಿತವಾ ಕತಕರಣೀಯೋ ಓಹಿತಭಾರೋ ಅನುಪ್ಪತ್ತಸದತ್ಥೋ ಪರಿಕ್ಖೀಣಭವಸಂಯೋಜನೋ ಸಮ್ಮದಞ್ಞಾ ವಿಮುತ್ತೋ। ತಸ್ಸ ಇಧೇವ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಸಬ್ಬವೇದಯಿತಾನಿ ಅನಭಿನನ್ದಿತಾನಿ ಸೀತಿ ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ
‘‘ದುವೇ
ಏಕಾ ಹಿ ಧಾತು ಇಧ ದಿಟ್ಠಧಮ್ಮಿಕಾ, ಸಉಪಾದಿಸೇಸಾ ಭವನೇತ್ತಿಸಙ್ಖಯಾ।
ಅನುಪಾದಿಸೇಸಾ
‘‘ಯೇ ಏತದಞ್ಞಾಯ ಪದಂ ಅಸಙ್ಖತಂ, ವಿಮುತ್ತಚಿತ್ತಾ ಭವನೇತ್ತಿಸಙ್ಖಯಾ।
ತೇ ಧಮ್ಮಸಾರಾಧಿಗಮಾ ಖಯೇ ರತಾ, ಪಹಂಸು ತೇ ಸಬ್ಬಭವಾನಿ ತಾದಿನೋ’’ತಿ॥
ಅಯಮ್ಪಿ ಅತ್ಥೋ ವುತ್ತೋ ಭಗವತಾ, ಇತಿ ಮೇ ಸುತನ್ತಿ। ಸತ್ತಮಂ।
೮. ಪಟಿಸಲ್ಲಾನಸುತ್ತಂ
೪೫. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಭಗವತಾ, ವುತ್ತಮರಹತಾತಿ ಮೇ ಸುತಂ –
‘‘ಪಟಿಸಲ್ಲಾನಾರಾಮಾ
‘‘ಯೇ ಸನ್ತಚಿತ್ತಾ ನಿಪಕಾ, ಸತಿಮನ್ತೋ ಚ
ಸಮ್ಮಾ
‘‘ಅಪ್ಪಮಾದರತಾ ಸನ್ತಾ, ಪಮಾದೇ ಭಯದಸ್ಸಿನೋ।
ಅಭಬ್ಬಾ ಪರಿಹಾನಾಯ, ನಿಬ್ಬಾನಸ್ಸೇವ ಸನ್ತಿಕೇ’’ತಿ॥
ಅಯಮ್ಪಿ ಅತ್ಥೋ ವುತ್ತೋ ಭಗವತಾ, ಇತಿ ಮೇ ಸುತನ್ತಿ। ಅಟ್ಠಮಂ।
೯. ಸಿಕ್ಖಾನಿಸಂಸಸುತ್ತಂ
೪೬. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಭಗವತಾ, ವುತ್ತಮರಹತಾತಿ ಮೇ ಸುತಂ –
‘‘ಸಿಕ್ಖಾನಿಸಂಸಾ
‘‘ಪರಿಪುಣ್ಣಸಿಕ್ಖಂ
ತಂ ವೇ ಮುನಿಂ ಅನ್ತಿಮದೇಹಧಾರಿಂ, ಮಾರಞ್ಜಹಂ ಬ್ರೂಮಿ ಜರಾಯ ಪಾರಗುಂ॥
‘‘ತಸ್ಮಾ ಸದಾ ಝಾನರತಾ ಸಮಾಹಿತಾ, ಆತಾಪಿನೋ
ಮಾರಂ ಸಸೇನಂ ಅಭಿಭುಯ್ಯ ಭಿಕ್ಖವೋ, ಭವಥ ಜಾತಿಮರಣಸ್ಸ ಪಾರಗಾ’’ತಿ॥
ಅಯಮ್ಪಿ ಅತ್ಥೋ ವುತ್ತೋ ಭಗವತಾ, ಇತಿ ಮೇ ಸುತನ್ತಿ। ನವಮಂ।
೧೦. ಜಾಗರಿಯಸುತ್ತಂ
೪೭. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ
‘‘ಜಾಗರೋ ಚಸ್ಸ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖು ವಿಹರೇಯ್ಯ ಸತೋ ಸಮ್ಪಜಾನೋ ಸಮಾಹಿತೋ ಪಮುದಿತೋ ವಿಪ್ಪಸನ್ನೋ ಚ ತತ್ಥ ಕಾಲವಿಪಸ್ಸೀ ಚ ಕುಸಲೇಸು ಧಮ್ಮೇಸು। ಜಾಗರಸ್ಸ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಭಿಕ್ಖುನೋ ವಿಹರತೋ ಸತಸ್ಸ ಸಮ್ಪಜಾನಸ್ಸ ಸಮಾಹಿತಸ್ಸ ಪಮುದಿತಸ್ಸ ವಿಪ್ಪಸನ್ನಸ್ಸ ತತ್ಥ ಕಾಲವಿಪಸ್ಸಿನೋ ಕುಸಲೇಸು ಧಮ್ಮೇಸು ದ್ವಿನ್ನಂ ಫಲಾನಂ ಅಞ್ಞತರಂ ಫಲಂ ಪಾಟಿಕಙ್ಖಂ – ದಿಟ್ಠೇವ ಧಮ್ಮೇ ಅಞ್ಞಾ, ಸತಿ ವಾ ಉಪಾದಿಸೇಸೇ ಅನಾಗಾಮಿತಾ’’ತಿ। ಏತಮತ್ಥಂ ಭಗವಾ ಅವೋಚ। ತತ್ಥೇತಂ ಇತಿ ವುಚ್ಚತಿ –
‘‘ಜಾಗರನ್ತಾ ಸುಣಾಥೇತಂ, ಯೇ ಸುತ್ತಾ ತೇ ಪಬುಜ್ಝಥ।
ಸುತ್ತಾ ಜಾಗರಿತಂ ಸೇಯ್ಯೋ, ನತ್ಥಿ ಜಾಗರತೋ ಭಯಂ॥
‘‘ಯೋ
ಕಾಲೇನ
‘‘ತಸ್ಮಾ ಹವೇ ಜಾಗರಿಯಂ ಭಜೇಥ, ಆತಾಪೀ ಭಿಕ್ಖು ನಿಪಕೋ ಝಾನಲಾಭೀ।
ಸಂಯೋಜನಂ ಜಾತಿಜರಾಯ ಛೇತ್ವಾ, ಇಧೇವ ಸಮ್ಬೋಧಿಮನುತ್ತರಂ ಫುಸೇ’’ತಿ॥
ಅಯಮ್ಪಿ
೧೧. ಆಪಾಯಿಕಸುತ್ತಂ
೪೮. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಭಗವತಾ, ವುತ್ತಮರಹತಾತಿ ಮೇ ಸುತಂ –
‘‘ದ್ವೇಮೇ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಆಪಾಯಿಕಾ ನೇರಯಿಕಾ ಇದಮಪ್ಪಹಾಯ। ಕತಮೇ ದ್ವೇ? ಯೋ ಚ ಅಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀ ಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿಪಟಿಞ್ಞೋ, ಯೋ ಚ ಪರಿಪುಣ್ಣಂ ಪರಿಸುದ್ಧಂ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಚರನ್ತಂ ಅಮೂಲಕೇನ ಅಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯೇನ ಅನುದ್ಧಂಸೇತಿ। ಇಮೇ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ದ್ವೇ ಆಪಾಯಿಕಾ ನೇರಯಿಕಾ ಇದಮಪ್ಪಹಾಯಾ’’ತಿ। ಏತಮತ್ಥಂ ಭಗವಾ ಅವೋಚ। ತತ್ಥೇತಂ ಇತಿ ವುಚ್ಚತಿ –
‘‘ಅಭೂತವಾದೀ
ಉಭೋಪಿ
‘‘ಕಾಸಾವಕಣ್ಠಾ ಬಹವೋ, ಪಾಪಧಮ್ಮಾ ಅಸಞ್ಞತಾ।
ಪಾಪಾ ಪಾಪೇಹಿ ಕಮ್ಮೇಹಿ, ನಿರಯಂ ತೇ ಉಪಪಜ್ಜರೇ॥
‘‘ಸೇಯ್ಯೋ ಅಯೋಗುಳೋ ಭುತ್ತೋ, ತತ್ತೋ ಅಗ್ಗಿಸಿಖೂಪಮೋ।
ಯಞ್ಚೇ
ಅಯಮ್ಪಿ ಅತ್ಥೋ ವುತ್ತೋ ಭಗವತಾ, ಇತಿ ಮೇ ಸುತನ್ತಿ। ಏಕಾದಸಮಂ।
೧೨. ದಿಟ್ಠಿಗತಸುತ್ತಂ
೪೯. ವುತ್ತಞ್ಹೇತಂ ಭಗವತಾ, ವುತ್ತಮರಹತಾತಿ ಮೇ ಸುತಂ –
‘‘ದ್ವೀಹಿ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ದಿಟ್ಠಿಗತೇಹಿ ಪರಿಯುಟ್ಠಿತಾ ದೇವಮನುಸ್ಸಾ ಓಲೀಯನ್ತಿ ಏಕೇ, ಅತಿಧಾವನ್ತಿ ಏಕೇ; ಚಕ್ಖುಮನ್ತೋ ಚ ಪಸ್ಸನ್ತಿ।
‘‘ಕಥಞ್ಚ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಓಲೀಯನ್ತಿ ಏಕೇ? ಭವಾರಾಮಾ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ದೇವಮನುಸ್ಸಾ ಭವರತಾ ಭವಸಮ್ಮುದಿತಾ ತೇಸಂ ಭವನಿರೋಧಾಯ ಧಮ್ಮೇ ದೇಸಿಯಮಾನೇ ಚಿತ್ತಂ ನ ಪಕ್ಖನ್ದತಿ ನ ಪಸೀದತಿ ನ ಸನ್ತಿಟ್ಠತಿ ನಾಧಿಮುಚ್ಚತಿ। ಏವಂ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಓಲೀಯನ್ತಿ ಏಕೇ।
‘‘ಕಥಞ್ಚ
‘‘ಕಥಞ್ಚ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಚಕ್ಖುಮನ್ತೋ ಪಸ್ಸನ್ತಿ? ಇಧ ಭಿಕ್ಖು ಭೂತಂ ಭೂತತೋ ಪಸ್ಸತಿ; ಭೂತಂ ಭೂತತೋ ದಿಸ್ವಾ ಭೂತಸ್ಸ ನಿಬ್ಬಿದಾಯ ವಿರಾಗಾಯ ನಿರೋಧಾಯ ಪಟಿಪನ್ನೋ ಹೋತಿ। ಏವಂ ಖೋ, ಭಿಕ್ಖವೇ, ಚಕ್ಖುಮನ್ತೋ ಪಸ್ಸನ್ತೀ’’ತಿ। ಏತಮತ್ಥಂ ಭಗವಾ ಅವೋಚ। ತತ್ಥೇತಂ ಇತಿ ವುಚ್ಚತಿ –
‘‘ಯೇ
ಯಥಾಭೂತೇ ವಿಮುಚ್ಚನ್ತಿ, ಭವತಣ್ಹಾ ಪರಿಕ್ಖಯಾ॥
‘‘ಸ ವೇ
ಭೂತಸ್ಸ
ಅಯಮ್ಪಿ ಅತ್ಥೋ ವುತ್ತೋ ಭಗವತಾ, ಇತಿ ಮೇ ಸುತನ್ತಿ। ದ್ವಾದಸಮಂ।
ದುತಿಯೋ ವಗ್ಗೋ ನಿಟ್ಠಿತೋ।
ತಸ್ಸುದ್ದಾನಂ –
ದ್ವೇ ಇನ್ದ್ರಿಯಾ ದ್ವೇ ತಪನೀಯಾ, ಸೀಲೇನ ಅಪರೇ ದುವೇ।
ಅನೋತ್ತಾಪೀ ಕುಹನಾ ದ್ವೇ ಚ, ಸಂವೇಜನೀಯೇನ
ವಿತಕ್ಕಾ ದೇಸನಾ ವಿಜ್ಜಾ, ಪಞ್ಞಾ ಧಮ್ಮೇನ ಪಞ್ಚಮಂ।
ಅಜಾತಂ ಧಾತುಸಲ್ಲಾನಂ, ಸಿಕ್ಖಾ ಜಾಗರಿಯೇನ ಚ।
ಅಪಾಯದಿಟ್ಠಿಯಾ ಚೇವ
ದುಕನಿಪಾತೋ ನಿಟ್ಠಿತೋ।